Anda di halaman 1dari 27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

EXCELENTSSIMOSENHORMINISTRORICARDOLEWANDOWSKIPRESIDENTEDOSUPREMO
TRIBUNALFEDERAL
DARCSIOPAULOPERONDI,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPMDB,CPFn
082.627.48034,RGn6565CREMERSADALBERTOSOUZAGALVO,brasileiro,casado,DEPUTADO
FEDERALpeloPSB,CPFn218.798.69500,RGn1687778SSP/BAADELMOCARNEIROLEO,
brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn139.293.48691,RGnM36453
SSP/MGAFONSOANTUNESDAMOTTA,brasileiro,divorciado,DEPUTADOFEDERALpeloPDT,CPF
n107.772.96004,RGn6899OAB/RSAFONSOBANDEIRAFLORENCE,brasileiro,casado,
DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn177.341.50500,RGn151275327SSP/BAALESSANDRO
LUCCIOLAMOLON,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn014.165.76770,RGn
07.575.4143IFP/RJALICEMAZZUCOPORTUGAL,brasileira,separada,DEPUTADAFEDERALpelo
PCdoB,CPFn123.773.92504,RGn11456506SSP/BAALIELMACHADOBARK,brasileiro,casado,
DEPUTADOFEDERALpeloPCdoB,CPFn069.080.52923,RGn103291992SESP/PRANDR
PEIXOTOFIGUEIREDOLIMA,brasileiro,divorciado,DEPUTADOFEDERALpeloPDT,CPFn
259.055.03320,RGn54509382SSP/CEANDRESNAVARROSANCHEZ,brasileiro,solteiro,
DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn070.785.70820,RGn103072482SSP/SPANTONIO
SERGIOALVESVIDIGAL,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPDT,CPFn525.498.10757,RG
n295.743SSP/ESARNALDOJORDYFIGUEIREDO,brasileiro,separado,DEPUTADOFEDERALpelo
PPS,CPFn210.628.62287,RGn2401080SSP/PAASSISMIGUELDOCOUTO,brasileiro,casado,
DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn394.794.71949,RGn30534379SSP/PRCARLOSALBERTO
ROLIMZARATTINI,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn003.980.99863,RGn
4417827SSP/SPCARLOSCESARCORREIADEMESSIAS,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERAL
peloPSB,CPFn508.720.60772,RGn335989SSP/ACCARMENEMLIABONF
ZANOTTO,brasileira,solteira,DEPUTADAFEDERALpeloPPS,CPFn514.342.45934,RGn12867217
SSP/SCDANIELGOMESDEALMEIDA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPCdoB,CPFn
078.940.90549,RGn1106279SSP/BADARCIPOMPEODEMATTOS,brasileiro,solteiro,
DEPUTADOFEDERALpeloPDT,CPFn283.468.90087,RGn16486OAB/RSDCIONERYDE
LIMA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn388.582.40944,RGn574.880
SSP/SCDOMINGOGOMESDEAGUIARNETO,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPROS,
CPFn028.278.98390,RGn2001002411317SSP/CEEDMILSONBRITORODRIGUES,brasileiro,
solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPSOL,CPFn090.068.26200,RGn2105665
SSP/PAEDUARDOLUIZBARROSBARBOSA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPSDB,CPF
n275.824.00682,RGnM612.258SSP/MGELIZIANEPEREIRAGAMAFERREIRA,brasileira,
divorciada,DEPUTADAFEDERALpeloPPS,CPFn752.427.88372,RGn331192942
SSP/MAELVINOJOSBOHNGASS,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn
125.582.06249,RGn8021611796SSP/RSENIOJOSVERRI,brasileiro,casado,DEPUTADO
FEDERALpeloPT,CPFn397.377.05904,RGn19730956SSP/PRRIKAJUCKOKAY,brasileira,
unioestvel,DEPUTADAFEDERALpeloPT,CPFn224.411.07100,RGn626.183SSP/DFFBIO
AUGUSTORAMALHODOSSANTOS,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPV,CPFn
544.717.88604,RGn615636SSP/DFFELIXDEALMEIDAMENDONAJNIOR,brasileiro,casado,
DEPUTADOFEDERALpeloPDT,CPFn242.636.30530,RGn251527182SSP/BAFERNANDO
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

1/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

STEPHANMARRONI,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn218.915.83034,RGn
464652SSP/DFFLVIOAUGUSTODASILVA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPSB,
CPFn109.659.33865,RGn22.051.8713SSP/SPFRANCISCOJOSDANGELOPINTO,brasileiro,
divorciado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn472.474.36700,RGn52292680
CRM/RJFRANCISCOLOPESDASILVA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPCdoB,CPFn
028.109.05304,RGn9500236916SPSPFRANCISCOTADEUBARBOSADEALENCAR,brasileiro,
casado,DEPUTADOFEDERALpeloPSB,CPFn352.844.20420,RGn11.498OAB/PEFRANSCISCO
RODRIGUESDEALENCARFILHO,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPSOL,CPFn
264.513.79700,RGn0023224512SSP/RJGIVALDODESGOUVEIACARIMBO,brasileiro,
casado,DEPUTADOFEDERALpeloPROS,CPFn102.700.60510,RGn409938SSP/ALGIVALDO
VIEIRADASILVA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn987.672.32787,RGn
812.132SSP/ESGLAUBERDEMEDEIROSBRAGA,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpelo
PSB,CPFn097.407.56719,RGn133549410DETRAN/RJHEITORJOSSCHUCH,brasileiro,
casado,DEPUTADOFEDERALpeloPSB,CPFn454.794.53068,RGn3019930481SSP/RSHELDER
IGNACIOSALOMO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn768.087.42715,RGn
632.132SSP/ESHENRIQUEFONTANAJUNIOR,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,
CPFn334.105.18053,RGn7012558495SJS/DIRSHUGOLEALMELODASILVA,brasileiro,
casado,DEPUTADOFEDERALpeloPROS,CPFn413.655.85620,RGn59485OAB/RJIVAN
VALENTE,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPSOL,CPFn376.555.82815,RGn3503487
SSP/SPJANDIRAFEGHALI,brasileira,divorciada,DEPUTADAFEDERALpeloPCdoB,CPFn
434.281.69700,RGn35238062DETRAN/RJJANETEMARIAGESCAPIBERIBE,brasileira,
casada,DEPUTADAFEDERALpeloPSB,CPFn180.858.30272,RGn280632SSP/APJARBASDE
ANDRADEVASCONCELOS,brasileiro,divorciado,DEPUTADOFEDERALpeloPMDB,CPFn
001.054.57434,RGn595946SDS/PEJEANWYLLYSDEMATOSSANTOS,brasileiro,solteiro,
DEPUTADOFEDERALpeloPSOL,CPFn599.192.30510,RGn0495498807SSP/BAJOOCARLOS
SIQUEIRA,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn724.256.10600,RGnM
5456145SSP/MGJOOFERNANDOPONTUALCOUTINHO,brasileiro,casado,DEPUTADO
FEDERALpeloPSB,CPFn030.579.11412,RGn5550746SSP/PEJOOSOMARIVADANIEL,
brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn516.250.91591,RGn1357231
SSP/SEJORGEJOSESANTOSPEREIRASOLLA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPF
n195.307.73587,RGn0175971374SSP/BAJOSALBERTOFOGAADEMEDEIROS,brasileiro,
casado,DEPUTADOFEDERALpeloPMDB,CPFn063.015.25000,RGn3004155374SSP/RSJOS
CARLOSBECKERDEOLIVEIRAESILVA,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn
030.988.71946,RGn62989742SSP/PRJOSCARLOSNUNESJNIOR,brasileiro,casado,
DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn100.097.28368,RGn178970SSP/MAJOSGERALDO
TORRESDASILVA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn171.883.26215,RGn
3271069SEGUP/PAJOSLEONARDOCOSTAMONTEIRO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERAL
peloPT,CPFn208.118.45672,RGn283989SSP/MGJOSLENIDASDEMENEZES
CRISTINO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPROS,CPFn121.059.61304,RGn804.415
SSP/CEJOSLUIZDEFRANAPENNA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPV,CPFn
501.924.00878,RGn5970355SSP/SPJOSELUIZSTDILE,brasileiro,casado,DEPUTADO
FEDERALpeloPSB,CPFn294.463.76068,RGn1003746169SSP/RSJOSROBERTOOLIVEIRA
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

2/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

FARO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn400.705.65287,RGn1824426
SEGUP/PAJOSINIANEBRAGANUNES,brasileira,divorciada,DEPUTADAFEDERALpeloPMDB,CPF
n288.843.29191,RGn263.210SSP/TOJLIOCSARDELGADO,brasileiro,casado,DEPUTADO
FEDERALpeloPSB,CPFn89.933.58668,RGn756.823SSP/DFLEONARDOCUNHADEBRITO,
brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn631.822.46291,RGn228098
SSP/ACLUCIANABARBOSADEOLIVEIRASANTOS,brasileira,unioestvel,DEPUTADAFEDERAL
peloPCdoB,CPFn809.199.79491,RGn2070831SSP/PELUIZALBUQUERQUECOUTO,
brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn020.430.33468,RGn110.097
SSP/PBLUIZCARLOSCAETANO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn
074.094.19504,RGn1.029.93442SSP/BALUIZODORICOMONTEIRODEANDRADE,brasileiro,
casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn192.493.30391,RGn1333528SSP/CELUIZPAULO
TEIXEIRAFERREIRA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn024.413.69806,RGn
8172235SSP/SPLUIZAERUNDINADESOUZA,brasileira,solteira,DEPUTADAFEDERALpeloPSB,
CPFn004.805.84400,RGn6020647SSP/SPLUIZIANNEDEOLIVEIRALINS,brasileira,solteira,
DEPUTADAFEDERALpeloPT,CPFn382.085.63315,RGn95002495021SSP/CEMARCELO
COSTAECASTRO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPMDB,CPFn023.820.91304,RGn
97.836SSP/PIMARCIVNIADOSOCORRODAROCHAFLEXA,brasileira,casada,DEPUTADA
FEDERALpeloPT,CPFno327.705.53291,RGn044642PTC/APMARCOAURELIOSPALL
MAIA,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn475.008.67034,RGn3034284641
SSP/RSMARIAAUXILIADORASEABRAREZENDE,brasileira,casada,DEPUTADAFEDERALpeloDEM,
CPFn431.969.26861,RGn1510294SSP/GOMARIADOROSRIONUNES,brasileira,divorciada,
DEPUTADAFEDERALpeloPT,CPFn489.893.71015,RGn2033446226SSP/RSMARIADO
SOCORROJMORAES,brasileira,divorciada,DEPUTADAFEDERALpeloPCdoB,CPFn512.439.466
87,RGn9104422,SSP/MGMARIAMARGARIDAMARTINSSALOMO,brasileira,solteira,
DEPUTADAFEDERALpeloPT,CPFn135.210.39668,RGnM1387404SSP/MGMIGUELCORRA
DASILVAJNIOR,brasileiro,divorciado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn030.537.88640,RGn
M8528743SSP/MGMOEMAISABELPASSOSGRAMACHO,brasileira,solteira,DEPUTADA
FEDERALpeloPT,CPFn133.399.82520,RGn943.21833SSP/BANILTOIGNACIO
TATOO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn033.809.16889,RGn13.532.8494
SSP/SPOSMARGASPARINITERRA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPMDB,CPFn
199.714.78072,RGn7003131427SSP/RSPAULOFERNANDODOSSANTOS,brasileiro,divorciado,
DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn144.332.90459,RGn266808SSP/ALPAULOROBERTO
SEVEROPIMENTA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn428.449.24034,RGn
2024323822SSP/RSPEDROFRANCISCOUCZAI,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,
CPFn477.218.55934,RGn1499882SSP/SCRAIMUNDOANGELIMVASCONCELOS,brasileiro,
casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn028.209.35249,RGn44.253SSP/ACRAULBELENS
JUNGMANNPINTO,brasileiro,solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPPS,CPFn244.449.28468,RGn
9611067SSP/PEREGINALDOLZARODEOLIVEIRALOPES,brasileiro,unioestvel,DEPUTADO
FEDERALpeloPT,CPFn903.308.62634,RGnM6387321SSP/MGROBERTOSALAME
FILHO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFN411.086.47200,RGn8325
OAB/PARONALDOAUGUSTOLESSASANTOS,brasileiro,divorciado,DEPUTADOFEDERALpeloPDT,
CPFn026.213.80425,RGn111.176SSP/ALRUBENSBUENO,brasileiro,casado,DEPUTADO
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

3/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

FEDERALpeloPPS,CPFn187.464.20959,RGn588.892SSP/PRRUBENSOTONIGOMIDE,
brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn133.347.27149,RGn356545
SSP/GORUBENSPEREIRAESILVAJUNIOR,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPCdoB,
CPFn004.415.14383,RGn796752974SSP/MASGUASMORAESSOUSA,brasileiro,casado,
DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn286.381.15172,RGn123483SSP/MTSLVIOSERAFIM
COSTA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPSC,CPFn104.813.89415,RGn2670756
SSP/PESIMONEMARIAMORGADOFERREIRA,brasileira,divorciada,DEPUTADAFEDERALpelo
PMDB,CPFn223.366.80220,RGn3102410SEGUP/PAULDURICOALENCARPINTO,brasileiro,
solteiro,DEPUTADOFEDERALpeloPTC,CPFn037.468.03101,RGn1369827865
SSP/BAVALMIRCARLOSDAASSUNO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn
023.333.14842,RGn1320479189SSP/BAVALMIRPRASCIDELLI,brasileiro,solteiro,DEPUTADO
FEDERALpeloPT,CPFn051.949.42885,RGn9420117SSP/SPVICENTEPAULODA
SILVA,brasileiro,separado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn129.953.95404,RGn10.240.771X
SSP/SPWADIHNEMERDAMOUSFILHO,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFn
548.124.45787,RGn768BOAB/RJWALDENORALVESPEREIRAFILHO,brasileiro,casado,
DEPUTADOFEDERALpeloPT,CPFno108.666.55549,RGn0088364186SSP/BAWEVERTON
ROCHAMARQUESDESOUSA,brasileiro,casado,DEPUTADOFEDERALpeloPDT,CPFn
629.293.99368,RGn382479955SSP/MAeZENAIDEMAIACALADOPEREIRADOS
SANTOS,brasileira,casada,DEPUTADAFEDERALpeloPR,CPFn123.529.93415,RGn1165140
SSP/PE,(docs.nos01e02)todosos102impetrantescomendereoprofissionalnoPalciodoCongresso
Nacional,PraadosTrsPoderes,Braslia/DF,CEP:70.160.900,onderecebemintimaes,vm
respeitosamenteaV.Exa.,comfundamentonoart.60,incisoIe2e5,bemcomonosprincpios
democrticoedoEstadodeDireito,todoscontidosnaConstituioFederal,impetrar
MANDADODESEGURANAcontraatodaMesaDiretoradaCmaradosDeputados(doc.no03),
praticadonombitodatramitaodaPropostadeEmendaConstituion171/1993,quetratada
reduodamaioridadepenal.Deformamaisespecfica,questionaseadecisodecolocaremvotaoa
EmendaAglutinativan16,afinalaprovada.Comosepassaaexpor,oatoimpugnadoincorreem
inconstitucionalidadegraveeflagrante,quepodeserassimsintetizada:
AMesadaCmaradosDeputadoscolocouseemumaposioinsustentvelluzdaConstituioeda
prprialgica.Deduas,uma:oubemaEmendaAglutinativan16reproduziamatriaanteriormente
rejeitadae,portanto,insuscetveldenovaapreciaonamesmasessolegislativa(CF/88,art.60,5)
ouentocontinhamatrianova,comosustentaaPresidnciadaCasa.Nessecaso,porm,anova
proposiotersidosubmetidaavotaosemaobservnciadaexignciadequefossesubscritaporpelo
menos1/3dosDeputadosFederais(CF/88,art.60,I)e,oqueaindapior,semquetenhasidopermitidaa
discussodonovocontedo(CF/88,art.60,2).Deumjeitooudeoutro,oquesetemumgravee
injustificvelatropeloaodireitodasminoriasparlamentares,observnciadasregrasbsicasdojogo
democrticoedoEstadodeDireito.
Simplesmentenohumaterceiraopo:seamatriaeraamesmajapreciada,aemendanopoderiater
sidovotadaseamatriadaEmendaAglutinativaeraoutra,issosignificadizerquesecuidava,em
substncia,denovaPropostadeEmendaConstituio.Sendoassim,teriadeterobservadotodasas
exignciasprocedimentaisdaConstituio,oquenoocorreu.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

4/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

Assim,qualquerquesejaojuzodesseEg.TribunalacercadaexistnciaounodeinovaonaEmenda
afinalaprovada,nohcomoescaparconclusodequeamaioriaparlamentarviolouodevidoprocesso
legislativoestabelecidonaConstituio.Aofimeaocabo,oqueseverificoufoiumapropostadeemenda
sacadadeimprovisoejapsoencerramentodafasededebates,assinadaporalgunspoucos
parlamentaresevotadasemdiscussoacercadesuasparticularidades.
Enosetrataapenasdeviolaesformais,emboraestasjfossemsuficientesparaconstatara
inconstitucionalidadedoatoquestionado.AposturadaMesaDiretoraedamaioriaporelarepresentada
retiroudasminorias,expressivas,oseudireitopblicosubjetivodesearticularempoliticamenteedese
prepararemparaadiscussodeumaproposiodeterminada.Deformaaindamaisagressiva,nose
permitiunemmesmoarealizaodenovafasededebates,oqueabsolutamentecontraditriocoma
premissadequehaveriamatrianovaemexame.
Oprejuzomaterialevidenteetranscendeomritodotemaespecficoentoemvotao.Oqueestem
jogo,semexagero,afuncionalidadeealegitimidadedoCongressoNacional.Opontoserdesenvolvido
emmaiordetalheadiante,masconvmenunciar,desdelogo,aideiacentral.
AConstituioasseguraacadaparlamentar,sobretudoaosquecompemasminorias,odireitode
participardeumadeliberaopautadapelaordemconstitucional,naqualsepossadebatercadaproposta
deformaespecficaeorganizada.Mesmoquesejaapenasparaofimdeverbalizaremseusargumentose
confrontaremamaioriacomonusdefornecerrespostas,fomentandoocontrolesocialemantendo
abertososcanaisdedebatepblico.Amaioriapodeganhar,mastmdeseguirasregrasdojogo.Comose
sabe,talentendimentoprotegidoenfaticamenteporessaEg.Corte1.
Nocasodequesetrata,olimitetemporalignoradoteriaapenasocondodeadiareventualnovavotao
porcercadeseismeses.Issoemumprojetooriginalmenteapresentadoem1993,hnadamenosque22
anos(doc.no04).Apressasbitaeavassaladoranoseriacompatvelcomoslimitesconstitucionaisao
poderdeemendaemnenhumacircunstncia,masrevelaseaindamaisarbitrriaquandoseconsideraque
otemaemdiscussoaresponsabilizaopenaldeadolescentes.Mesmoquemreputetalmudana
materialmentevlidahaverdereconhecerquesecuidadepotencialrestrioadireitosfundamentais,o
quedeveexigiraindamaiorcautelaeprudncianainterpretaodasregrasprocedimentais.Enoorolo
compressorilimitadoqueseinstalounaCmaradosDeputados.
Amaioriaparlamentartemamplascondiesparafazerprevalecersuavontadeaofinaldoprocesso,mas
nopodeimporprocedimentosadhoccomoobjetivodedirecionarostrabalhoslegislativosaosseus
prpriosinteresses,menosaindadeformaautomticaeimediata.Noprocessolegislativo,oprocedimento
cumpreimprescindveisfinsmateriais.oprocedimentoqueprotegeasminoriaselhesasseguraodireito
realizaodeumdebatejusto,racionaletransparente,emquesuasopiniestenhamdeser
consideradas.Anegaodessaexignciabsicaproduzviolaoaoprincpiodemocrticoerupturado
EstadodeDireito,convertidoemsimulacroparalegitimarapretensodamaioriadeimporqualquer
coisa,dequalquerforma.
Comoltimaobservaoantesdesepassarsubstnciadopresentemandadodesegurana,importante
destacardesdejqueesseEg.SupremoTribunalFederaljamaisapreciousituaoidnticadestesautos.
MesmooprecedentenoMandadodeSegurana33.630/DF,recorrentementecitadonosltimosdias,
guardadistinesrelevantesqueimpemsoluodiversaparaocasodestesautos.Comefeito,noapenas
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

5/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

osfatossosubstancialmentedistintos,mastambmastesesexpostasaolongodestapetioinicialno
foramobjetodeapreciaopelaeminenteMinistraRelatoraRosaWeber.JoprecedentenoMandadode
Segurana22.503/DF,tambmmencionadonamdia,longedefornecerguaridaaoatoaquiimpugnado,
adotatesefavorvelaoquesedefendenestesautos.Comosever,adecisoaqueessaEg.Cortechegou
naocasioeracompatvelcomasituaodefatoverificadanapoca,diversaemuitomaissingela.Oponto
serretomadoemmomentooportuno.
Portudoisso,oquesediscutenopresentemandadodesegurananoomritodeumapropostade
emendaemparticular,esimagarantiadequeoprocessolegislativonopodeserdominadoporquem
querseja.isso,maisdoquequalqueroutracoisa,queasseguraaexistnciadeumEstadoDemocrtico
deDireito
oquesepassaademonstraremmaiordetalhe.
I.SNTESEDOSFATOSRELEVANTESEDASVIOLAESORDEMCONSTITUCIONAL
1. Nodia30dejunhode2015,apsintensasdiscussesentreosparlamentares,aCmarados
DeputadosvotouSubstitutivoPropostadeEmendaConstituion171/1993(doc.no05),
destinadoamodificaroart.228daCarta.Essetextonoalcanouamaioriade3/5necessriapara
suaaprovaoefoirejeitado(doc.no05).Emrazodisso,aEminentePresidnciadaCmarados
Deputadosdeveriaterabertovotaodasemendasaoprojetooriginal(RICD,art.191,V2).Nofoi
oqueaconteceu.
2. EmreuniodelideranasnaCmaraportanto,apsoencerramentodafasedediscussesda
matria,foiapresentadaaEmendaAglutinativano16,queexcluiudotextodosubstitutivo
rejeitadooscrimesdetrficodedrogasedorouboqualificadoemanteveahiptesedehomicdio
dolosoelesocorporalseguidademorte(doc.no03).Ressaltase,desdej,queessasduasltimas
disposiesnohaviamsidopropostasemqualquermomentodoprocessodeliberativolegislativo,
anosernosubstitutivoquejforarejeitado.LogoapsaapresentaodaEmendaAglutinativa,e
comapenas18horasdeintervalodesdearejeiodosubstitutivoPECno171/1993,oExmo.
PresidentesurpreendeuaminoriacontrriaPECabrindovotaodasegundaproposta.Comose
sabe,elafoiaprovada,prejudicandoasdemaisemendasaoprojetooriginal(doc.no03).
3. Valeressaltar:otextodaEmendaAglutinativano16talcomofoiaprovado,comsuaconfigurao
especficaedisposiooriginalquantoadoisdelitos,noconstavadaspropostaselaboradasnafase
dedeliberaodaPEC.Edoisdosdelitosarroladosnaredaoaprovadanoconstavamdenenhum
projetoouemendaquenotivessesidorejeitadoouprejudicado.Porconseguinte,omritoda
EmendaAglutinativano16nuncafoiobjetodedebatelegislativo.Pelocontrrio,elafoielaboradae
apresentadaapsencerradaafasedediscussesdaPECeimediatamentecolocadaemvotao.
Ignorouse,assim,aseparaoclaraqueaConstituioestabeleceentreasfasesdadeliberao
parlamentaretambmarelevnciadadiscussoparaahigidezdoprocessolegislativo
constitucional.Maisainda:nemmesmoaelaboraodotextodaEmendaAglutinativano16contou
comaparticipaodeparlamentaressuficientesparasatisfazeraexignciaprocedimentalda
Constituio.Elafoifrutodoconcertodeunspoucosparlamentares(lderesnaCmara),nmero
muitoaqumdomnimode1/3exigidopelaConstituioparasubmissodeumapropostade
emendaConstituio(CF/88,art.60,I).
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

6/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

4. Ouseja:oprocedimentoadotadopelaMesaDiretoradaCmaradosDeputadosnopermitiuquea
minoriarelevante,vencedoranaprimeiravotao,sereorganizasseeformulasseseusargumentos
contrriostambmsegundaproposta.E,oquemaisgrave,osparlamentaresdaminoria
contrriaaprovaodaPECsequertiveramconhecimentodaexistnciadedestaquesque
poderiamservotadosantesdapropostaoriginalatsuaapresentaoemPlenrio4.Pelocontrrio,
aMesaDiretorafezcircularpelamanhdocumentoqueinformavanohaverdestaquese,em
sesso,surpreendeuaminoriacompedidosdedestaqueepreferncias,dentreosquaisaEmenda
Aglutinativano165(doc.no06).Assim,foitolhidaachancedeaminoriaarticularsepoliticamente
paramanteroplacardaprimeiravotao.fato,portanto,queoatropelodeliberadonasegunda
votaoteveointuitoeoresultadodecolocaraminoriapartedoprocessodeemenda
Constituio,oquenosepodeadmitirnojogodemocrtico.
5. Adespeitodetodaessaheterodoxia,oExmo.PresidentedaCmaradosDeputadosdeclarou,em
entrevista,queoprocedimentoaplicadoparaaprovaodaPECteriaamparonoRegimentoeque
asdiscordnciasseriamapenaschorodequemnotemvoto6.Longedeservircomoresposta
legtima,talposturaapenasconfirmaanecessidadedaintervenodesseEg.STF.Mesmoautores
quedefendemumaposturaminimalistaparaajurisdioconstitucionaldestacamanecessidadede
queelaatuenapreservaodanormalidadedoscanaisinstitucionais,semosquaisoprocesso
legislativoconverteseemmeroatodefora7.
6. Semdvida,ocasodosautos.Comosever,oatooraquestionadoproduziuviolaesdiretase
inequvocasaodevidoprocessolegislativoconstitucional:
(i)AssumindoapremissadequeamatriaconstantedaEmendaAglutinativan16seriaamesma
queforarejeitadanavotaoanterior:violaoaoart.60,5o8,tendoemvistaqueaConstituio
vedaareapreciao,namesmaSessoLegislativa,dematriaconstantedepropostadeemenda
rejeitadaouhavidaporprejudicada.Otermomatriamaisamplodoqueos
termosproposta,projetoouproposio,indicandoquenosecuidaapenasdevedaoaquetexto
idnticosejanovamenteapreciado.Aregraconstitucionalestabelecemerolimitetemporalao
exercciodopoderconstituintereformador,quenocolocaobstculosdefinitivosaoseuexerccio
futuro.Poroutrolado,arestriodestinasearacionalizaroprocessodereformadaConstituioe
garantirquehajareflexomnimaentrearejeiodedeterminadamudanaeeventualnova
tentativa
(ii)Poroutrolado,assumindoqueamatrianoeraamesma:
(a)Violaoaoart.60,incisoI9,quecondicionaaapresentaodepropostadeemendainiciativadepelo
menos1/3dosmembrosdaCmaradosDeputadosoudoSenadoFederal.ComoaMesadaCasaentende
queamatrianoeraamesma,aconclusoinescapvelquesecuidavadenovamatria.Sendoassim,
teriadetersidosubscritapeloqurumindicado.Aceitarocontrrioseriaumafraudeinequvoca
exignciaprocedimental,bastandoqueumapropostafosseregularmenteapresentadaparasepermitir,na
sequncia,quequalqueroutrainovaosubstancialpudessesersubmetidadeliberaocontornandoa
regradeiniciativa
(b)Violaoaoart.60,210,segundooqualaspropostasdeemendaConstituiodevero
serdiscutidasevotadasemdoisturnos,emcadaCasadoCongressoNacional.Emrigor,cuidasedemera
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

7/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

positivaoreforadaderegrainerenteaoprincpiodemocrtico,quepressupeapossibilidadedequeos
representantesdopovoexponhamseuspontosdevistanoParlamentoepossamcriticaraopiniodos
colegasqueexpressemvisodivergente,exigindoargumentosderazopblica.Qualquermanobraque
permitaaaprovaodeumaproposiosemdebateformaleespecficoesvaziaoprincpiodemocrtico.
(c)ViolaoaoprincpiodoEstadodeDireito,quecondicionaamudanadalegislaoestrita
observnciadodevidoprocessolegislativoestabelecidonaConstituio.Emsetratandodoprocessode
reformaconstitucional,aburlasregrasdojogoassumeespecialgravidade.
7.
quandoaConstituioinstituiuaaprovaoemdoisturnosdasPropostasdeEmendaConstituiono
foiparapermitirqueumdosturnospudesseserfeitocomatropeloedesrespeitoaodevidoprocedimento
constitucional.Assim,ambososturnosdevemserigualmentehgidosparaqueaalteraodotexto
constitucionalsejavlida.
8. lugarcomumnoDireitoPblicoqueasemendasconstitucionais,comomanifestaesdoPoder
Constituintederivado,estosujeitasaumcontrolemitigadodeconstitucionalidadepeloPoder
Judicirio.Issoapenasressaltaarelevnciadeseobservarseusrequisitosformais,paraque
minoriasnosejamalijadasdoprocessolegislativomaisrelevantedaRepblica.Oquesesustenta
nestesautos,portanto,notrivialeoquesepedeaesseEg.SupremoTribunalFederaluma
atuaoincisivanoexercciodoseupapeldeguardioltimodaConstituio.
9. Cadaumadasviolaesenunciadasacimaserobjetodedemonstraoespecfica.
10. LEGITIMIDADEATIVADOSIMPETRANTES
11. AjurisprudnciadessaEg.CorteSupremapacficanoquesereferelegitimidadeativados
membrosdasCasasLegislativasparaimpetrarmandadodeseguranacontraatosdasMesasque
atingemoexercciodoseumandatoouodevidoprocessolegislativo.Nessesentido,attulode
exemplo,podesecitaroAgRgnoMandadodeSeguranano23.914,julgadosobarelatoriado
MinistroMaurcioCorra,eoMandadodeSeguranano24.401,relatadopeloMinistroNelson
Jobim.Najurisprudnciamaisrecente,mereceespecialdestaqueoMandadodeSeguranano
26.441,derelatoriadoMinistroCelsodeMello,noqualseenfatizouodireitodasminorias
parlamentaresobservnciadodevidoprocessolegislativo11.
12. Inequvoca,portanto,alegitimidadeativadosimpetrantes,dispensandomaioresdigresses.

III.OMRITODOMANDADODESEGURANA
III.1.Ocarterinditodastesesarguidasnestesautos
12. Antesdesepassarstesesdemrito,importantedesfazerumpreconceitoqueosdebatesna
mdiacriaramarespeitodaanlisedetesessemelhantessdestesautosemdoisprecedentesdesse
Eg.STF:osMandadosdeSegurana22.503/DFe33.630/DF.Aocontrriodoquesetemafirmado
semoestudoatentodoscasos,esseltimoprecedentecuidadefatosetesesdiferentesdas
deduzidasnestaimpetraoeoprimeiroprecedenteatmesmocorrobora,acontrariosensu,a
correodastesesdemritooraformuladas.
13. Poisbem.Ov.acrdonoMandadodeSegurana22.503/DF12,muitoemboratenharejeitadoa
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

8/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

pretensodosimpetrantesnaocasio,reconheceavalidadedastesesexpostasnestesautos.Os
fatosrelevantesnaquelejulgamentosoosseguintes:apresentadaPECporiniciativadoPoder
Executivo,foidesignadaComissoEspecialque,porsuavez,apresentousubstitutivoproposta
original.EmvotaonoPlenrio,foirejeitadoosubstitutivoeforampostasemvotaoemendas
propostaoriginaldoGoverno,afinalaprovada.Diantedessesfatos,essaEg.Corteconcluiuqueno
haveriaviolaoaoart.60,5odaConstituio,umavezqueoPresidentedaCmarapoca
observouoprocedimentoprescritonoRegimentoInternodaCasa,queavotaodoprojeto
originalquandoosubstitutivorejeitado.Comojseadiantou,nofoiissooqueaconteceunocaso
concretoaquiemanlise.
14. E,oquemaisrelevante,ovotodorelatorparaoacrdo,MinistroMaurcioCorrea,destacou
literalmentequeoquenopodeservotadonamesmasessolegislativaaemendarejeitadaou
havidaporprejudicada,sendoqueosimpetrantesnoalegaramhaveridentidadeentreaproposta
rejeitadaeaaprovada.Pelocontrrio,oquesealegoufoiqueaemendaaprovadateriainovadono
processolegislativo,trazendopropostainditaemfasedevotao.Quantoaesseponto,ficou
assentadoapenasqueosimpetrantesnohaviamcomprovadoainovao13,oquelevouaCortea
assumirqueoprocessolegislativoforavlido.Semsurpresa,oteordosvotosnessepontolevaa
crerqueoresultadodojulgamentoteriasidodiferentesedemonstradaainovao.
15. Nesseaspectocentral,opresentecasointeiramentediverso.Comojseadiantou,eser
demonstradoanaliticamenteadiante,partedotextodaEmendaAglutinativano16nofoi
encontradoemqualquerdasemendasPECno171/1993(doc.no07),nemnasoutrasPECsaela
apensadas(doc.no08).Assim,algicaimpequedasduasuma:ouaEmendaAglutinativano16
copiouotextodosubstitutivorejeitadonanoiteanterior,violandoaconclusodoMinistroRelator
noMandadodeSegurana22.503/DFouinovouinteiramentenoprocessolegislativo,violando
umasriedenormasconstitucionais.
16. JoMandadodeSegurana33.630/DF,maisrecente,cuidadefatosetesesjurdicasdistintasdas
expostasnestesautos.Emprimeirolugar,nofoidiscutida,sequerlateralmente,atesedeviolao
fasededeliberaodoprocessolegislativoconstitucional(CF,art.60,2o).Asnicastesesde
violaoaodevidoprocessolegislativoconstitucionaldeduzidasnaquelesautosforamasviolaes
aoart.60,Ie5o.Emsegundolugar,quantotesedeviolaoaoart.60,I,osfatossobastante
diversos.AeminenteMinistraRosaWeberdestacouque,naquelahiptese,cadaumadaspropostas
eemendasreunidasnaemendaaglutinativaimpugnadaobservaramorequisitoconstitucionalde
1/3.
17. Essaumadistinoessencial,pois,nocasodestesautos,aemendaaglutinativamesclouemendas
preexistentescomdisposiesnovas,quenoconstavamdessasemendaseportantonocontaram
com1/3deassinaturasparaseremapresentadas.Almdessasdistinesdefato,ressaltasedesde
jqueosimpetrantes,comomximorespeito,divergemdoentendimentoadotadopelaMinistra
Relatora,segundooqualnohaveriaqualquerdisposioconstitucionalouregimentalqueexigisse
1/3deassinaturasparaasemendas14.Emverdade,hexpressaprevisoregimental(RICD,art.
202,3o15),que,alias,decorredaprpriaConstituio.Detodaforma,ocasodeentonoexigia
queseexaminasseocenrioemqueasemendasaglutinativassejammescladascommatrianova,
demodoqueaMinistraRosanodecidiusobreesseponto.Esseocasodestesautoseporissoos
impetrantessustentamqueahipteseequivaleapresentaodeumanovapropostadeemenda
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

9/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

constitucional,oquedemandaria,semsombradedvida,aobservnciadaregradeiniciativa
contidanoart.60,incisoI,daConstituio.
18. Porfim,emterceirolugar,aExma.MinistraRelatoraafirmounoteremsidoapresentadasrazes
suficientespara,emjuzoperfunctrio,concluirpelainvalidadedaanlisesucessivadeuma
propostamaisabrangenteedeoutramenosabrangente.Ar.decisomonocrticasustentaqueos
impetrantesteriamselimitadoaarguirumasimilitudetextualentreapropostarejeitadaea
aprovada,semdemonstraroefetivodanoaodevidoprocessolegislativoconstitucional16.
19. Essedanodiretoefrontalaodevidoprocessolegislativoconstitucionaldemonstradoexausto
napresentepetioinicial.Osvciosprocedimentaisarguidos,nascircunstnciasemqueocorreram
nocasoemanlise,provocamgravesdanosordemconstitucionaldemocrtica.Nosetratade
meraincorreoformal,nemestoosimpetrantesjudicializandoamatriaparamanifestar
indignaocomoresultadodavotao.Oquesebuscanestesautos,eserexplicitadonostpicosa
seguir,adefesadodireitodasminoriasdeatuareinfluirnoprocessolegislativoconstitucional,
nosexatostermosdecorrentesdotextodaConstituio.Amedidadessaparticipaonopode
dependerdapersonalidadeedaagendadosPresidentesdasCasasLegislativasemcadaocasio.
III.2.Umabrevenotasobreoslimitesconstitucionaisaopoderdeemenda
20. Antesdeingressarnoexameespecficodasinconstitucionalidadesdecorrentesdoatoimpugnado,
serproveitosoidentificarosvetoresinterpretativospertinentesaotema,extradosdoconjunto
normativoquetratadopoderdereforma.
21. Comosesabe,aConstituiobuscaequilibrarduasnecessidadescontrapostas:deumlado,a
possibilidadedeatualizaodoseutexto,emfacedenovasrealidadeseorientaessociaisde
outro,aimportnciadeevitarabanalizaodasemendas,degarantirqueelassejamdiscutidasem
ambientedenormalidadee,sobretudo,depreservaraessnciadoprojetoconstituinte17.Essa
equaodelicadaestabelecidapeloslimitesaopoderdeemenda,devriostipos:formais,
circunstanciais,materiaisetemporais.
22. Comonatural,ainterpretaodetaiselementosnoprecisaseruniforme.Emsetratandodos
limitesmateriais,adoutrinamajoritriaconvergenoentendimentodequeeventualcontrole
jurisdicionaldevesercauteloso,evitandoseosufocamentodoltimomecanismodemudana
institucional.Asclusulasptreasimpembarreiraspretensamentedefinitivasdeliberao
majoritria,demodoqueeventuaismodificaesdependeriamdenovamanifestaodopoder
constituinteoriginrio.Daaimportnciadecautelaredobradanadefiniodoseucontedo.
23. Osdemaistiposdelimite,aorevs,nogerambarreirasdefinitivas.Oqueelespretendem
garantirquequalquerdeliberaoacercadepropostadeemendasejacercadadecuidados
procedimentaisdiferenciadoseocorraemambientedeplenanormalidade.Issojustifica
interpretaomaisestrita,justamenteparaassegurarquenoocorramatropelossprerrogativas
dasminorias.Nessedomnio,emlinhadeprincpio,advidafundadadevemilitaremfavorda
estabilidadeconstitucional,enodabanalizaodaslimitaes.Comojmencionado,aproteo
doscanaisinstitucionaisumdosobjetivosbsicosdajurisdioconstitucional,aceitoinclusivepor
autorescticosemrelaolegitimidadedeumcontrolemaisintensodasopessubstanciaisdo
legislador.Semaobservnciadasregrasdojogo,nenhumresultadolegtimo.
24. Aaplicaodessevetorinterpretativoaoslimitesdequesecuidanapresenteimpetraobastante
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

10/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

intuitiva.oquesepassaaexpor.
III.3.Violaoaoart.60,5,queestabelecelimitetemporalaopoderdeemenda
1. a)Aviolaoaosentidoliteral,sistemticoeteleolgicododispositivo
2. Vejase,emprimeirolugar,aviolaoaoart.60,5,daConstituio.Tomadoemsualiteralidade,
odispositivopareceestabelecerumavedaoabsolutareapreciao,namesmaSessoLegislativa,
dematriaconstantedepropostadeemendarejeitadaoutidaporprejudicada.Emsetratandode
merolimitetemporalnodefinitivoefacilmentesupervel,seriarazovelafirmarqueo
termomatriadeveserlidodeformaabrangente,identificandonoapenasumaproposio
especfica,esimdeterminadoassunto.
3. Valedizer:apsamobilizaododebateemtornodeumtemaedarejeiodeproposta
formalizada,aConstituioteriaseblindadocontranovasinvestidascorrelatasporumcurtolapso
temporal,comointuitodeinduzirreflexoeevitarmanobrasimprovisadas.Talleituraseria
plenamentecompatvelcomagravidadedamudanaconstitucionaleatmesmocomadinmica
normaldoprocessolegislativo,aindamaisnoespaopeculiardasemendas.Afinal,asubmissode
umaPECaoPlenriocostumaserprecedidadeamplodebateearticulao,demodoqueaproposta
apreciadatendearefletiroresultadodoprocessocoletivodereflexo.
4. Oopostodissoexatamenteoquevedadopelo5seriaumadeliberaoportentativaeerro,
frutodeumavontadeobstinadadeproduzir,noumaintervenodevidamenteponderada,e
simqualquermudana.Emreforoaessacompreenso,vejasequeodispositivoconstitucionalem
questonoadmitequalquerressalvasuaincidncia.Aocontrriodoqueseverificaemrelao
aosprojetosdeleirejeitadosquepodemserreapreciadosnomesmoanopordecisodamaioria
absolutadaCasaLegislativa18,aConstituiofoitaxativaemrelaospropostasdeemendamal
sucedidasemprimeiravotao.
5. Nosetrata,portanto,deumainterpretaovoluntaristadosimpetrantes:oconstituintequefoi
especialmenterestritivoemfacedoriscodeopoderdeagendaserutilizadodeformaobstinadae
abusivanoprocessodeemenda,havendocriadoumaprecauointensa,emboratransitria.
possvelteraopiniodoutrinriadequetallimitaoseriaexcessivaedesnecessria,substituvel
porposterioraprovaodapropostanomrito.Issonolegitima,contudo,queseignoreanorma
constitucionalexpressa.
6. Sobessaperspectiva,nohdvidasdequeaEmendaAglutinativan16tratoudamesmamatria
jrejeitadaquandodavotaodoSubstitutivoPropostadeEmendaConstitucionaln171/1993.O
temaemdiscussoeraecontinuouaserreduodolimiaretrioderesponsabilizaopenal
previstonaConstituio,combaseemargumentosdeordemalegadamenteticaepragmtica.Tal
propostasurgiuincondicionadae,posteriormente,jhaviaconsideradoapossibilidadederestrio
adeterminadostipospenaisdemaiorgravidade.Amerarecombinaodetiposnoparece
suficienteparacaracterizaraexistnciadematrianova,comoseriaexigvelluzdaConstituio.O
cernedaquestoeraecontinuouaserareduodaidademnimaderesponsabilizao.
7. Notese,alis,queainterpretaodotermomatriaquesepropenestesautossequeramais
abrangenteempregadapelotextoconstitucional.Noartigo22,pargrafonico,oConstituinte
denominamatriatodososassuntos,genericamenteconsiderados,sobreosquaisaUniotem
competnciaparalegislar.Nessaacepodotermo,somatrias:direitopenal,direitocivil,
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

11/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

comrcioexterior,trnsito,dentreoutrosexemplos.Omesmodispositivofala,ainda,em
questesespecficascomopontosdemenorabrangnciadentrodeumamatria.Omesmo
empregoabrangenteencontradoemoutrosdispositivos,comoosarts.146(referindosea
tributos)e211(quantoaeducao).
8. Mesmoquenosejaadequadoaplicaraquiumainterpretaotoabrangentedotermomatria,
emhomenagematuaodoCongressoNacionalnombitodopoderdeemenda,tampoucose
justificaadotarainterpretaomaisrestritivadapalavra,ignorandosuacargasemnticadeforma
voluntarista.Talposturainterpretativaesvaziariadrasticamenteocontedosubstancialdolimite
institudopeloconstituinte,transformandooemmeroconviteaoexercciodaretrica.
9. Comefeito,aprevalecerainterpretaominimalistaadotadapelaMesa,oart.60,5seria
transformadoemmerafrmularitual,passveldeserfacilmentecontornadacomummnimode
habilidadepoltica:difcilimaginarumaproposiolegislativaemquenosejapossvelefetuar
mltiplasrecombinaesouintroduzirvariadoselementosacessrios,inclusiveparaofim
exclusivodepermitirposterioresvotaes.Almdeincompatvelcomasdiretrizesbsicasda
interpretaoconstitucionalecomoprincpiodemocrtico,esseconviteaosjogosdepalavrase
stentativasinfinitasseriaincoerentecomocuidadodiferenciadoqueaConstituiodedicouao
limitetemporalaplicvelaopoderdeemenda.
10. OquesetemobservadonaCmaradosDeputadosdemonstraqueorisconohipottico.
Proposiesrejeitadasemumdiasoressuscitadasnodiaseguinte,parasurpresaeperplexidade
dosparlamentaresquenoparticipamdamanobraedaprpriasociedade.Nocasodequesetrata,
asmanchetesdosjornaisdediassucessivosparecemretratarpasesdistintos(doc.no09).Ouum
pasqueinsisteemnosercriteriosonaobservnciadaordemconstitucional.Osvencedoresde
ocasiopodemsesentirpoderososeinvencveis,imbudosdacrenadequeosfinsjustificamtodos
osmeiosedequeestoapenasfazendoavontadepopular,imuneaqualquerrequisitododevido
processolegislativo.Seessepassaraserocritrionicoedefinitivo,podesetrocaresseEg.
SupremoTribunalFederalporumbominstitutodepesquisa.
11. Comefeito,asemanteressequadrodeanomia,oart.60,5terpassadodelimitaoefetivaa
obstculosimblicoodebatedeixariadegirarapenasemtornodasideiasjpostasepassariaater
deanteverasvariantesimaginveisdessaanlisecombinatriaperversa.Parafuncionarcomoum
frumpblicoetransparente,necessrioqueadeliberaoparlamentartrabalhecom
proposiesclaraseetapasprevisveis.Asurpresaeasgrandessacadaspodemalimentaramdiaeo
folcloreemtornodehabilidadespolticas,masnoservemaoprincpiodemocrticoeaoEstadode
Direito.Menosaindanafranjaltimadoprocessodereformaconstitucional.
12. b)Aviolaodoart.60,5mesmonainterpretaomaisflexvelutilizadapelasCasasLegislativas
13. Emboraessaleituraestritadoart.60,5fosseplenamentejustificvelluzdosistema
constitucional,averdadequeosRegimentosInternoseapraxedasCasasLegislativastmdado
interpretaodiversaemuitomaisbrandaaodispositivo.Assim,osRegimentosadmitemquea
votaodaPECprincipalsejaprecedidadavotao,emordemsucessiva,desubstitutivose
emendasparlamentaresjexistentes.Naprtica,portanto,odebateparamentarpodegerar
umcardpiodeopespotencialmentevlidas,quepoderoserapreciadasordenadamenteato
seuesgotamento.Poreventualidade,emdefernciaautonomiadoPoderLegislativo,assumase
quetalarranjoregimentalsejavlidoemtese.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

12/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

14. Dissoresultaqueoblocoparlamentarinteressadonaaprovaodedeterminadamatriapodeusar
essafaculdaderegimentalaseufavor,obrigandoosblocoscontrriosasearticularempararesistir
acadaumadasvariantesdebatidasnafasedediscusses.Esse,contudo,olimitemnimolegtimo:
circunscreverodebatesopesquejtenhamsidodebatidaseaindanotenhamsidorejeitadas.
Nemissofoiobservadonocasoconcreto,porm.
15. Antesdedemonstraroqueseafirma,valeenfatizarquenosecuidademeraviolaoregimental19.
ORegimentoInternoqueestregulamentandoeconferindoumcontedoflexvelprevisodo
art.60,5,admitindoquevariantesdeumamesmamatriasejamreapreciadasnamesmaSesso
Legislativa.Mesmoporessaviso,comonatural,hlimitespossibilidadederecombinar
propostaslegislativas,incluindoavedaodequeoselementosrecombinadossejameditadosde
ltimahora,semnovaaberturaaodebate.Admitirqueamaioriapossaignoraratmesmoesses
limitesautoimpostossignificaafirmarqueoreferidodispositivoconstitucionalnotem
simplesmentenenhumcontedo.Amaioriapoderiaagircomobementendesse,casuisticamente.
CertamentenoparaissoqueaConstituioinstituilimitesaopoderdeemenda.
16. Comefeito,oRegimentoInternodaCmaradosDeputados,paradarcumprimentoaoart.60,
5odaConstituio,distinguiuclaramenteashiptesesdeemendalegtimasPropostasdeEmenda
Constituiodasquesomerarepetioinconstitucionaldamesmamatria.Essadistino
perceptveldeduasformas.Primeiro,oRegimentovedatextualmenteaproposiodeemendas
aglutinativasemPlenrionatramitaodePropostadeEmendaConstituio(RIDC,art.202,
3oe4o20).Ouseja:permiteapenasquesejamlevadasvotaopropostaspreexistentesno
cardpiodeopesdetextoaservotado.
17. Aconsequnciadissocartesiana:aMesaDiretoranopoderiaterpostoemvotaonenhuma
emendaaglutinativaPECno171/1993,porquenohavianenhumanomomentoemqueafasede
discussesfoiconcluda.
18. Segundo,mesmoparaasproposiesqueadmitememendasaglutinativas,oRegimentono
permitequeessasfaamusodepropostasjrejeitadasouprejudicadas(RIDC,art.118,3o21).Ea
EmendaAglutinativano16foiresultadodefusodotextodosubstitutivorejeitadonanoite
anteriorcomoutraspropostaspreexistentese,portanto,nopoderiatersidopostaemvotao
mesmoemumainterpretaomitigadssimadoart.60,5o.
19. Opontojustificaalgumdesenvolvimentoadicional.Emrigor,segundoaregulamentaoqueo
Regimentoparecefazerdoart.60,5,afiguradasemendasaglutinativassequerseriaadmissvel
noprocedimentoespecialdetramitaodePECs.Odispositivoqueautorizaessaprticainserese
dentreasdisposiesgeraisparatramitaodeproposiesnosujeitasaprocedimentoespecial.O
captuloquetratadasPropostasdeEmendaConstituio,poroutrolado,exigequeeventuais
emendassejamapresentadasnicaeexclusivamenteComissoEspecial,oqueclaramenteexcluia
possibilidadedeapresentaoemplenrio(v.RICD,art.202,3oe4o,transcritosacima).Como
sev,aprpriaCmaradosDeputadosavaliaqueviolariaocernedoart.60,5odaConstituio
caso,apsarejeiodePropostadeEmendaConstituio,fossepermitidaasubmissodenova
redaobuscandoaaprovaodamesmaPEC.
20. Assim,aodeterminaravotaodeemendaaglutinativa,sejaelaqualfor,oatodaMesaDiretora
violouainterpretaoqueaprpriaCmaradosDeputadosfazdoart.60,5o.Deforma
sintomtica,alis,oRegimentoInternodoSenadoFederaltambmnoadmiteafiguradas
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

13/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

emendasaglutinativasemsededepropostadeemendaConstituio.Ainconstitucionalidadeeo
casusmosaltamaosolhos.
21. Detodaforma,apenasporamoraodebateeporeventualidade,prossigasenasuposiodeque
sejaadmissvelafiguradaemendaaglutinativanatramitaodePropostadeEmenda
Constituio.Nemmesmonessestermosinviveis,comoseviuaEmendaAglutinativano16
teriacumpridoasnormasdoregimentoqueconcretizamaConstituio.Issoporqueelaaglutinou
otextodoprpriosubstitutivorejeitadocomduasprevisespontuaisdeemendasepropostas
preexistentes.Comoresultado,apropostavencedorasetravestiudeemendaaglutinativapara
mascararseuevidentecartersupressivoaosubstitutivorejeitado.
22. Comodestacado,aodisporsobreasemendasaglutinativasemPlenrioart.118,3o,doRICD
autorizaaaglutinaoapenasdeproposiesquenotenhamsidoexpressamenterejeitadasnem
declaradasprejudicadas.Nesseponto,aregraregimentalcorroboraainterpretaoaquiconferida
aoart.60,5o,daConstituio:aindaqueoinstrumentodaemendaaglutinativafosseadmitidono
processodeemenda,elanopoderiasevalerdetextosrejeitadosoudeclaradosprejudicados.
23. Poisbem.AEmendaAglutinativano16indicaquefoiformuladapelafusodeseispropostas
preexistentes:asPECsnos386/1996,399/2009,228/2012,438/2014easEmendasnOS1e2
PEC171/1993(essasapresentadasComisso)(doc.no03).Conformeoquadroabaixodemonstra,
porm,aprevisodaimputabilidadedomaiorde16anosporhomicdiodolosoelesocorporal
seguidademorte,constantedaEmendaAglutinativano16,noconstadenenhumadessas
proposiespreexistentes.Anicapropostaemqueconstavamessesdoisdelitoselencadoso
prpriosubstitutivoquefoirejeitadonodiaanterior.Confiraseoquadrocomparativoabaixo,com
aidentificaodaorigemdecadaumadasquatrodisposiesconstantesdaemendaaglutinativa
aprovada.Porfacilidade,cadaorigemfoiidentificadacomumacordiferente:

EMENDAAGLUTINATIVANo16APROVADA
Sopenalmenteinimputveisosmenoresdedezoitoanos,sujeitossnormasdalegislaoespecial,
ressalvadososmaioresde16anos,observandoseocumprimentodepenaemestabelecimento
separadodosmaioresde18anosedosmenoresinimputveis,emcasodecrimeshediondos,homicdio
dolosoelesocorporalseguidademorte.
SUBSTITUTIVOREJEITADO
Sopenalmenteinimputveisosmenoresdedezoitoanos,sujeitossnormasdalegislaoespecial,
ressalvadososmaioresdedezesseisanosnoscasosde:Icrimesprevistosnoart.5o,incisoXLIIIII
homicdiodolosoIIIlesocorporalgraveIVlesocorporalseguidademorteVroubocomcausa
deaumentodepena.Pargrafonico.Osmaioresdedezesseisemenoresdedezoitoanoscumpriroa
penaemestabelecimentoseparadodosmaioresdedezoitoanosedosmenoresinimputveis.
PEC386/1996
Art.228.Sopenalmenteinimputveisosmenoresdedezoitoanos,sujeitossnormasdalegislao
especial,excetuadososdeidadeacimadedezesseisanosnocasodedelitoscontraapessoaeo
patrimnioedosdefinidosemleicomocrimeshediondos,observadooquedeterminaoincisoXLVIII
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

14/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

doart.5o.
PEC399/2009
SopenalmenteinimputveisosMenoresdedezoitoanos,salvoaquelesquecometeremmodalidade
deilcitopenalcomviolnciaougraveameaaintegridadedapessoa,deidadesuperiora14anos,
devendoserjulgadosequiparadosaosmaioresdedezoitoanoscompletos,comomaiorimputvel,na
formadaLei,desdequeratificadopelojuzocompetenteeapsanlisedejuntamdicaepsicolgica
queatesteaplenaconscinciadasconsequnciasdoilcitopraticado.
PEC228/2012
1oOsmenoresdedezoitoanosemaioresdedezesseisanosresponderopelaprtica:Idecrimes
cometidoscomviolnciaougraveameaaIIdecrimeshediondosIIIdecrimescontraavida.2o
Apenaser
cumpridainicialmenteemcentrosderessocializaoparacumprimentodemedidas
socioeducativasatoagentecompletarvinteumanosdeidade,aopassoquesertransferidoparauma
unidadeprisional,ondedevercumprirorestantedapena.
PEC438/2014
PargrafonicoLeicomplementarestabeleceroscasosemque,apsiniciativadoMinistrio
Pblico,oJuizpoderacolher,nosprocedimentosdeapuraodeatoinfracionalcometidopormenor
dedezoitoanos,incidentederelativizaodasuainimputabilidade.
EMENDANo1PEC171/1993
9oOEstadoinstituirpolticaspblicasemanterprogramasdestinadosaoatendimento
socioeducativoeressocializaodoadolescenteemconflitocomalei,comadestinaoderecursos
especficosparatalfinalidade,vedadoocontingenciamentodasdotaesconsignadasnasleis
oramentriasanuais.

EMENDANo2PEC171/1993
1oCabeaoMinistrioPblicopropor,nosprocedimentosparaaapuraodeatoinfracional
praticadopormenordedezoitoemaiordedezesseisanos,incidentededesconsideraode
inimputabilidade,observandose:IcabimentoapenasparaoscrimesprevistosnoincisoXLIII,doart.
5o,eemcasodereincidncianaprticadoscrimesdehomicdio,lesocorporalgraveeroubo
qualificadoIIcumprimentodepenaemestabelecimentoseparadodosmaioresdedezoitoanosedos
menoresinimputveis.2oAUnioFederal,osEstadoseoDistritoFederalcriaroosestabelecimentos
aqueserefereoincisoII,do1o(NR).

46. Considerandooexposto,algicaimpenovamentequedasduas,uma:oubemaEmenda
Aglutinativano16inovouinteiramente,incluindodoisdelitosquenoforamlistadosemnenhuma
dasemendasquesupostamentefundiupontoqueserretomadoaseguirounarealidade
consistiudeemendasupressivadosubstitutivorejeitado.Emqualquerdasinterpretaes,sua
votaoviolaclaramenteoart.118,3o,doRICDe,consequentemente,oart.60,5o,da
Constituio.

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

15/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

III.4.Violaoaoart.60,incisoI:exignciadesubscriodepelomenos1/3dosParlamentaresparaa
submissodenovamatrianaformadepropostadeemendaConstituio
47. AcimafoidemonstradoqueaEmendaAglutinativan16,indevidamentevotada,no
continhamatrianovae,portanto,noerapassveldeapreciaonaSessoLegislativa
corrente.Noentanto,casoseentendaocontrrio,aconclusoinexorvelqueumanovaProposta
deEmenda,apresentadapoucashorasantesdavotao,teriasidoaprovadasemaobservnciade
nenhumdosrequisitosconstitucionaispertinentes.Deformaespecialmenteobjetiva,aproposio
teriadetersidosubscritaporpelomenos1/3dosmembrosdaCasaLegislativaoqueno
ocorreu.
48. Nosetratademeroformalismo.Bastateremcontaqueasupostaemendafoiapresentadaapso
encerramentodaetapadediscussesconcludanodiaanterior.fatoinexorvel,portanto,quea
EmendaAglutinativan16,comasuapeculiarreuniodeelementos,nuncahaviasidodiscutidaou
simplesmentecogitadaemvezdisso,eraalgonovo,surgidonaquelemomento.Tratarseia,ento,
levandoasrioaprpriapremissadaMesaDiretora,denovapropostadeemenda.Eaquisequerse
poderiatransplantaralgicadiscutidanorecenteMS33.630:nosecuidadacomparaosimples
entreumadisposiomaisabrangenteeoutramenor,contidanaprimeira.Houveaquiuma
reengenharialegislativa,quepoderiaserquestionada,inclusive,dopontodevistadacoerncia
normativa.Sendoassim,eraimprescindvelqueessanovapropostaatendesseaosrequisitos
constitucionais,comeandopelaregradeiniciativa.
49. Nofosseassim,alis,aexignciadeiniciativadiferenciadatambmseriatransformadaemritual
protocolar.Nofazqualquersentidosuporqueumaemendainicialmentepropostapossase
converteremplataformauniversaleincondicionadaparatodaequalqueroutraproposioquese
queirafazer,aqualquertempo.Bastaria,portanto,iniciarregularmenteatramitaodeumanica
proposiosobredeterminadoassunto.Daemdiante,amaioriateriacartabrancaparaempurrar
qualquernovidadesemobservarformalidadealguma,renovandoasvotaesportantasvezes
quantassejamdasuavontade.
50. Ametforafutebolsticaintuitivaefoilogocaptadapordiversasvozesnasociedade:aprevalecer
oinusitadomecanismodevotaoadotadopelaMesadaCmara,ojogosterminaquandoa
maioriaquiser.Antesdisso,nenhumlimiteformaloutemporalteriacontedoefetivo,servindo
comoentravesprotocolarespassveisdeserematropeladossemmaiorcerimnia.Oresultadodisso
claroeinteiramenteincompatvelcomademocraciaeoEstadodedireito:naprtica,aMesapode
levarumtemaadeliberao,mapeareventuaisfocosdediscordnciaeatuarsobreeles,deforma
pontualeespecfica,comtodotipodepromessaoupresso.Domesticadaaresistncia,basta
renovaravotaoevoltarnotempo.Nessepurojogodefora,nuncafeztantosentidoaboutadede
que,noBrasil,nemmesmoopassadoseguro.
51. Nocaso,nemprecisorecorreraumexemploacadmicoabsurdoasituaoemexame
desempenhaessepapelcomsobras.Oqueseverificou,nahiptese,foiautilizaodeuma
proposiojrejeitadacomobaseparaumanovidadeapresentadahorasantesdadeliberao.
Inegvel,portanto,aviolaoreservadeiniciativa.
52. Eaqui,umavezmais,nocabeaointrpretefazervistagrossaparaovcioformalgrosseirosobo
supostoargumentodeque,aofinal,avotaodemritoteriasuplantadoovcio.AConstituiono
secontentacomoresultadofinal,exigindoqueaproposiojsejaapresentadacomapoiamento
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

16/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

mnimo.Emboranosejanecessrioelucubrarsobrearacionalidadedaexigncia,noseria
absurdoimaginarqueelasedestina,tambm,agarantirquehajaconhecimentomnimoacercado
queserobjetodedeliberao.Evitase,assim,queoPlenriosejasurpreendidoporjogadas
improvisadas,cujaconsequncianegaraosparlamentares,sobretudosminorias,apossibilidade
desearticularemdeformaprviaeorganizada.
53. Umavezmais,nocustareiterarqueoprocessolegislativodeveriaserpautadopelatransparnciae
previsibilidadedasetapas,enopelassbitasviradasdemesa.Emsetratandodeprocessode
emenda,emmatriadepotencialrestrioadireitosfundamentais,apressaeacriatividade
procedimentalnoservemsenocomoindicativosdoatropelooraquestionado.
54. Deformasintomtica,confirmandoquesetratadeprticadestitudadequalquerfundamento,vale
observarqueoRegimentoInternodaCmaradosDeputadossimplesmentenocontemplao
procedimentoatpicoadotadopelaMesaDiretoradaCasa.Aocontrrio,comoseviu,asdisposies
regimentaisreferentesaopoderdeemendanemsequermencionamapossibilidadedeemendas
aglutinativas,previstasapenasparaosprojetosdelei.
55. Maisdoqueisso,oRegimentoInternoexigequetodaemendaemprocessolegislativo
constitucionalsejaapresentadaporaomenos1/3dosDeputadoseexclusivamenteComisso
Especialdesignadaparaexaminaromritodaproposio(RICD,art.202,3o).Essedado
absolutamenteemblemtico,perfeitamentelgicoedecorredaprpriaConstituio,sendoque
ganhaumcoloridoaindamaisfortenascircunstnciasdocasoemexame.Oraciocniosimples:
(i)Seasemendasaglutinativasmesclamtrechosdeoutrosdocumentosparacriarumaproposionova,
fatoqueprecisariamserapresentadascomamesmaexignciadequrumdeumprojetooriginal
(ii)Emsetratandodosprojetosdelei,comoainiciativafacultadaacadaParlamentarisoladamente,no
hproblemaemqueAutoresdasemendasobjetodafuso,umdcimodosmembrosdaCasaou
Lderesquerepresentemessenmeroapresentememendaaglutinativa
(iii)EmsetratandodaspropostasdeemendaConstituio,todavia,nopossvelconciliararegrade
iniciativaqualificada(CF,art.60,IeRICDart.202,3o)comaproposio,porparlamentarisolado,de
projetosubstancialmentenovo.
(iv)Nocasoemexame,aindaquenosequisesseaceitar
indiscriminadamenteoraciocnioacima,nohcomodeixardeconstatarqueumaemenda
aglutinativaapresentadajapsafasedediscussesequivaleefetivamenteproposionova.Sendo
assim,pelomenosnessecontexto,nohdvidapossvelquantoaodescumprimentodaregrade
iniciativa.
56. Porfim,emumaltimanota,valelembrarqueaEmendaAglutinativano16sequermereceuesse
nome.Comoseviu,apropostavencedoranoaglutinoupropostaspreexistentes.Oubemelase
valeudoteordeproposiorejeitada18horasantesoubemelainovouinteiramente,semsuporte
ememendaspropostaoriginal.Noprimeirocaso,jsedemonstrouqueaviolaoaoart.60,5o
cristalina.Casoseconcluapelasegundaopo,aviolaoaoart.60,Iigualmenteclara,umavez
queapropostanoteriasidosubscritapor1/3dosdeputados,masapenaspelosseusautores.O
RegimentoInterno,aodisporsobreemendasaglutinativas,claramentenopretendeuempoderar
qualquerDeputadoparaproporcontedointeiramentenovoparaapropostaemvotao.O
Regimentolimitaoescopodessasemendasoperaodefusodeproposiesjexistentes(art.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

17/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

118,3o).Oobjetivoevitaroqueaconteceunapresentehiptese:quenovaspropostassejam
encaminhadasavotaosorrateiramente,semaobservnciadeumtemponecessrioparadebatee
maturaodaproposta.
57. Portodooexposto,restaclaraaconfiguraodeinconstitucionalidadeformal,comconsequente
atropeloaodireitodasminoriasaodevidoprocessolegislativo.AMesadaCmaradosDeputados
nopodetertudo:oubemapropostanocontinhamatrianovahipteseemquehouve
reapreciaoinconstitucionaldematriarejeitadaoubemhouveinovaoemrelaoatudoque
veioantesequejhaviasidodiscutido.Novapropostadeemenda,portanto,discutidacom
completadesconsideraodasexignciasconstitucionais.
III.5.Violaoaoart.60,2,aoprincpiodemocrticoeaoEstadodeDireito:aprovaodepropostade
emendasemquesetenhapermitidoaprviadiscussodamatrianova
58. Oraciocniodesenvolvidonotpicoanteriorjterpermitidoanteverainconstitucionalidademais
grave,aomesmotempoformalesubstancial,quenegousminoriasparlamentaresodireitobsico
dedebaterqualquerproposioquesepretendaaprovarnoCongressoNacional.Comefeito,oart.
60,2fazoregistroquedeveriaseratdesnecessriodequequalquerpropostadeemenda
deveserdiscutidaevotadaemambasasCasasLegislativas,emdoisturnos.
59. Noseadmite,portanto,umaencenaodeprocedimento,eissonoapenasporrazes
procedimentais.Aorevs,odebatejustamenteapartemaisimportantedetodooprocesso
legislativo,momentoemqueasdiferentesvisesdemundorepresentadasnoParlamentodevem
interagirentresiesecomunicarcomasociedade.Amaioriapodeprevaleceraofinal,masterse
fornecerseusargumentoseresistirscriticasquelhesejamdirigidas.Mesmoquesequeiraadotar
umaperspectivacticaquantodisposiointelectualdecadacongressistaparasedeixarconvencer
peloscolegas,aetapadadiscussoservecomovitrinepblicadoprocessodecisrio,introduzindo
argumentosnodebatepblicoedandosminoriasapossibilidadedeexpressaremsuasopinies22.
Semisso,oquesetemumaencenaoautoritria,enoumverdadeiroarranjodemocrtico.
60. Emboraanecessidadedeenfatizaressesaspectossejaextremamenteatual,nadadissonovidade.
Esseoconhecimentoconvencionalnamatria,colocadoemmaiorevidncia,nosltimosanos,
pelaascensodoparadigmadademocraciadeliberativa.NajurisprudnciadesseEg.STF,a
centralidadedodevidoprocessolegislativoreconhecidacomproeminncia.Atitulodeexemplo,
confiramseasseguintespassagens:
ComissoparlamentardeinquritoDireitodeoposioPrerrogativadasminoriasparlamentares
ExpressodopostuladodemocrticoDireitoimpregnadodeestaturaconstitucionalInstauraode
inquritoparlamentarecomposiodarespectivaCPIImpossibilidadedeamaioriaparlamentar
frustrar,nombitodequalquerdascasasdocongressonacional,oexerccio,pelasminoriaslegislativas,
dodireitoconstitucionalinvestigaoparlamentar(cf,art.58,3o)Mandadodeseguranaconcedido.
Oestatutoconstitucionaldasminoriasparlamentares:aparticipaoativa,nocongressonacional,dos
gruposminoritrios,aquemassisteodireitodefiscalizaroexercciodopoder23.
[O]sentesderepresentaodevemagirdentrodelimitesprescritos,estandoosseusatosvinculadosa
determinadosprocedimentos.Essasconstituiespretendem,portanto,queosatospraticadospelos
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

18/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

rgosrepresentativospossamserobjetodecrticaecontrole(GRIMM,Dieter.Verfassungserichtsbarkeit
FunktionundFunktionsgrenzenindemokratischemStaat.In:JusDidaktik,Heft4,Munique,1977,p.83
(95).Tratase,emverdade,deummodelodefiscalizaodemocrticadosatosdoPoderPblico.Essa
colocaotemavirtudederessaltarqueajurisdioconstitucionalnosemostraincompatvelcomum
sistemademocrtico,queimponhalimitesaosmpetosdamaioriaedisciplineoexercciodavontade
majoritria.Aorevs,essergodecontrolecumpreumafunoimportantenosentidodereforar
ascondiesnormativasdademocracia24.
61. Oatropeloaodevidoprocessolegislativo,nocaso,frontaleverdadeiramenteassustador.Aps
intensosdebatesnombitodaCmaradosDeputados,umSubstitutivodestinadoareduzira
maioridadepenalparaoscrimeshediondosfoirejeitado.Haviaaindaalgumasemendaspendentes
deapreciao,bemcomoaproposiooriginal,masamaioriapareceterantevistoquenenhuma
dessasproposiesapresentariacontedoinovadorquepudessejustificarnovavotao.Sendo
assim,emboraosdebatesjestivessemconcludos,algunspoucosParlamentaresresolveram
apresentarpropostaalegadamentenova.
62. Assumindoqueissofossepossvel,inequvocoqueasminoriastinhamdireitolquidoecertoaque
amatriafossediscutidanaformaprpria,inclusivecomobservnciadasprevisesregimentais
quedisciplinamafasedediscusses.Deformaespecfica,asminoriastinham,pelomenos,odireito
deanalisarcomomnimodeatenoocontedonovo,articularcomosdemaisparlamentaresese
prepararparaumanovarodadadediscussoevotao.Casotivessetidoessaoportunidade,o
blocominoritriopoderia,e.g.,terchamadoaatenodoscolegasparaaarbitrariedadedesecriar,
semmaisexplicaesedeimproviso,umanovacestadecrimesquejustificariamareduo,
operandocomdireitosfundamentaiscomosefossemfrutasemumfeiralivre.
63. Oqueseviu,contudo,nopoderiasermaisopostoaosistemaconstitucionaleaoprpriosenso
comum.Comumapressainexplicvelemprojetoquetramitah22anosetopolarizado,aMesa
Diretoraresolveucolocaremvotaoanovidadepoucashorasapsasuaapresentao,esemnem
sequerabrirumajanelaformaldedebates.Aofimeaocabo,umaemendavotadadesusto,comose
oobjetivodeliberadofosseevitaraarticulaoporpartedosparlamentarescomvisodiversa.Sem
surpresa,ainconstitucionalidadefoidestacadadaTribunaporalgunsDeputados,ignorados
ostensivamentepelosmembrosdaMesa.
64. ValelembrarquetambmquantoaestepontooprprioRegimentoInternodaCmarados
Deputadosconcretizaanormaconstitucional,separandoclaramenteasfasesdediscussoevotao
noprocessolegislativoconstitucional.Segundoprevisoregimentalexpressa,spossvelpropor
emendaspropostaperanteaComissoEspecialformadaparaavaliaromritodaPEC(RICD,art.
202,3oe4ojtranscritosacima).Assim,terminadosostrabalhosdaComissoEspeciale
remetidaapropostacomoparecerparaPlenrio(RICD,art.202,5o25),definitivamente
encerradaafasedeapresentaodepropostasdeemendasPEC,sendovivelexclusivamentea
discussoevotaodaspropostasapresentadas.
65. Emsuma:oRegimentoInterno,concretizandooart.60,2odaConstituio,garantequeo
processolegislativoconstitucionalsejapreclusivoeclaramentedivididoemtrsfases:ade
apresentaodepropostas,adediscusseseadevotaes.Afasedeapresentaodepropostas
iniciadapeloslegitimados(CF,art.60eRICD,art.202)eencerradapelaComissoEspecial
designadaparaexaminaromritodaproposio(RICD,art.202,2o26).peranteessa
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

19/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

ComissoquedevemserapresentadastodasaseventuaisemendasPEC(RICD,art.202,3o).A
ComissoEspecialencerraseustrabalhoscomaaprovaodeumparecerfinaleeventual
substitutivo(RICD,art.202,4o).Proferidooparecerfinalepostasnamesatodasaspropostas
quepodemseranalisadasnafaseseguinte,iniciaseafasedePlenrio.
66. Nessemomento,apropostaincludanaOrdemdoDiaparadebateemplenrio.Terminadasas
discussessobreaproposta,enfiminiciadaafasedevotao(RICD,art.202,5o).Comosev,
umavezultrapassadaafasedaComissoEspecialeremetidaaoPlenrioapropostadeEmenda
Constituio,nomaispossvelapresentarnovasemendasmesmoqueaglutinativas.Mesmo
quenofosseassim,absolutamenteforadedvidaquenosepodeapresentarnovaemendaaps
oencerramentodafasedediscussoemplenrio.Depoisdisso,oresultadoinconstitucionalseriaa
votaodealgoquenopdeserdebatido.Exatamenteoqueaconteceunopresentecaso.
InterpretaodiversafariaterraarrasadadapreocupaodoprprioConstituinteoriginriocoma
observnciadeperododenecessriamaturaoedebateparamodificaodeseutexto.
67. Portudoisso,restaclaranoapenasaviolaopontualaoart.60,2,daConstituio,mas
tambmaosprincpiosdemocrticoedoEstadodeDireito,aelesubjacentes.Afinal,soosmeios
institucionaisdedebate,canalizaodainsatisfaoemodificaodeprevisesdaConstituioque
garantemapermannciadoEstadodeDireito.Semaobservnciadesseprocedimento,oprocesso
deliberativoparlamentarconverteseeminstrumentodefalseamentodademocracia,deturpadaem
umregimeemqueasmaioriasnoprecisamnemmesmoobservarasexignciasdeprocedimentoe
osprazosestabelecidos.
26RICD,art.202,2o:ApropostadeemendaConstituioserdespachadapeloPresidentedaCmara
ComissodeConstituioeJustiaedeCidadania,quesepronunciarsobresuaadmissibilidade,no
prazodecincosesses,devolvendoaMesacomorespectivoparecer.()2oAdmitidaaproposta,o
PresidentedesignarComissoEspecialparaoexamedomritodaproposio,aqualteroprazode
quarentasesses,apartirdesuaconstituioparaproferirparecer.
1. PEDIDOS
IV.1.Pedidoliminar:necessidadedesustaodoprocessolegislativoatadecisofinalquantoaomrito
daimpetrao
68. Ofumusboniiurisdapresenteimpetraodecorredosfundamentosexaustivamenteexpostos
acima.Opericuluminmora,porsuavez,manifestoedramtico,tendoemvistaqueoato
impugnadonofoiepisdioisoladoe,amenosquesecobaessetipodemanobra,humriscoreal
desedimentaodaprticainconstitucional.Almdisso,emsetratandodevciodeprocedimento,a
prudnciarecomendaquenosepratiquemnovosatosquefatalmenteseriamanuladosnofuturo
notadamenteemsetratandodadeliberaodamesmamatriapeloSenadoFederal.Eaquihum
agravante:ointerstciodecincosessesprevistopeloRegimentoInternoparavotaodePECem
segundoturno(art.202,6o)deveseencerrarsemanaquevem.Atomomento,sepassaram
quatrosesses,faltandoapenasumaparacompletarointervaloregimental.Sendoassim,ajulgar
pelapressaavassaladoraverificadaataqui,tudoindicaqueosegundoturnodevotaodevese
realizarnaprximasemana.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

20/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

69. Emprimeirolugar,adeliberaorealizadaemdescompassocomodevidoprocessolegislativo
constitui,emsimesma,violaoConstituio.porissomesmoqueessaEg.Corteadmite,nesses
casos,aimpetraodemandadodeseguranaparaimpediroprosseguimentodasituao
inconstitucional.Nessascondies,nosetratadesuporqueodanosocorreriaemumpossvel
momentofuturo,comaeventualaprovaodefinitivadaPEC.Aocontrrio,aConstituioexigea
realizaodedoisturnoslegtimosdevotao,demodoqueanulidadedaprimeirarodadade
votaesnopodesercompensadapelaeventualcorreoprocedimentaldasegunda.Oprimeiro
turnonoumensaio,quepossaserlivrementeconduzidopelaMesaDiretorasegundosuas
prefernciasderoteiro.Concluise,portanto,queoprocessolegislativoemcursoencontrase
irremediavelmenteviciadoequeissodeveserdeclaradooquantoantes,paraimpedira
continuidadedoestadoinconstitucional.
70. Emsegundolugar,oPresidentedaCmaradosDeputadosafirmou,ementrevista,queatramitao
daPECno171/1993ocorreunamaiordasnormalidades,semqualquervcio27.Eexistemhojeem
tramitaonaCmaradeDeputadosnadamenosque1.156PropostasdeEmendaConstituio
(doc.no10).Oriscoderepetiodamesmaprtica,portanto,realeiminente.ComoaPresidncia
daCmaraentendeserperfeitamentelegtimooprocedimentoquealijouminoriasdodebate
constitucional,umaquestodetempoatquesobrevenhaoprximoatropelodoprocesso
legislativoparaaceleraroprocedimentodemudanadaConstituio.Asituaograveedemanda
umarespostaimediata.
71. Emterceirolugar,adespeitodetodasasinconstitucionalidadesmanifestasdequepadece,a
continuidadenoprocessolegislativoemquestoseriausada,emsimesma,comofatopolticopara
acirraraindamaisapolarizaododebateemtornodomritodaproposta.Oqueseteria,
portanto,seriaumainconstitucionalidadetil,exploradadeliberadamentepelosseuscausadores
paraaumentaratensoeempurrarsuaprpriaagenda.Havendoapossibilidadedesustara
tramitaoinconstitucionaldesdelogo,noserialegtimoaguardarinutilmenteepermitirqueo
vciorendafrutosaindamaiores.
72. Comojsedestacou,odanoaodevidoprocessolegislativoconstitucionalumamculanoEstado
deDireitoe,portantoumaofensaordemconstitucionalquedevesercorrigidadeimediato,
independentementedaquestodefundoquesediscuta28.Valerepetir:nojogodemocrtico,os
finsobjetivadospelamaiorianotemocondodejustificarquaisquermeios,notadamentequando
essesviolamosdireitosdasminorias.Ofatodeumamaioriaapoiardeterminadamudana
constitucionalnojustificaaanulaododireitodeparticipaodaminoriadodebatedeforma
substantiva.Atporque,valelembrar,essamesmaminoriavenceuaprimeiravotao,quandofoi
permitidoumdebateamplosobreotema.Adiscussopostanestesautos,portanto,ecomojse
disse,noselimitaaumaquestoformalemtese,masdizcomarealcapacidadedasminoriasde
exerceropoderqueaConstituiolhesinvestiudebarraremendasquenoatinjamoqurum
qualificado,pormeiodadeliberaoedodebatepolticos.
73. CasoessaEg.Cortenoatuenacorreodessesexcessosflagrantes,aMesaDiretoradaCmarados
Deputadoscontinuarapraticarumprocessolegislativocaracterizadopeloatropelo,pela
imprevisibilidadeepelodesprezoemrelaosvisesdivergentes.Comojmencionado,nenhum
resultadolegtimoquandoasregrasdojogonosoobservadasou,oquetalvezsejapior,quando
vosendoconstrudasadhocafimdedirecionarostrabalhosemfavordedeterminadolado.
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

21/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

74. Diantedessequadro,pedeseaconcessoimediatademedidaliminar,inauditaalterapars,parao
fimdesustararealizaodenovasdeliberaesnoprocessolegislativoquestionadoatque
sobrevenhadecisodemritonapresenteimpetrao..
IV.2.Pedidofinal
75. Apsanotificaodaautoridadeindicadacomocoatoraparaprestarasinformaesprevistasem
leiedaoitivadaProcuradoriaGeraldaRepblica,osImpetrantesrequeremsejaconcedidaaordem
paraque,emcumprimentoaoart.60,incisoIe2oe5odaConstituioFederalerespectiva
regulamentaoregimental:
(i)sejaanuladaavotaodaEmendaAglutinativano16
(ii)sejareconhecidaaimpossibilidadedeserenovaradiscussodamesma
matrianacorrente
SessoLegislativa
(iii)sejadeterminadoqueaapresentaodeeventualnovaproposioobservea
regradeiniciativa
previstanoart.60,incisoI,daConstituioexigindosea
subscriodepelomenos1/3dos
Deputadose
(iv)sejadeterminadoqueavotaodeeventualnovaproposiorespeiteafase
dediscusso.
Dse
causaovalordeR$1.000,00(hummilreais).
Nessestermos,pedemdeferimento.Braslia,09de
julhode2015
MARIANACUNHAEMELOTHIAGOMAGALHESPIRES
OAB/RJno179.876OAB/RJno156.052
KARINB.KHALILIDANNEMANN
OAB/RJno99.501
RAFAELBARROSOFONTELLES
OAB/RJno119.910
FELIPEDEMELOFONTE
OAB/RJno140.467
FELIPEMONNERAT
OAB/RJno147.325eOAB/DFno29.025
EDUARDOMENDONA
OAB/RJno130.532
_________________________________
1STF,DJ18dez.2009,MS26.441,Rel.Min.CelsodeMelloSTF,DJ03jun.2013,MS32033MC/DF,
Rel.Min.GilmarMendes:Preliminarmente,destacoqueajurisprudnciadoSupremoTribunalFederal
admiteocontroledeconstitucionalidadeprviodosatoslegislativos,noobstanteoseucarterpolitico
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

22/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

semprequeoscorposlegislativosultrapassemoslimitesdelineadospelaConstituioouexeramassuas
atribuiesinstitucionaiscomofensaadireitospblicossubjetivosimpregnadosdequalificao
constitucionaletitularizados,ouno,pormembrosdoCongressoNacional(MS24.849,Pleno,Rel.Celso
deMello,DJ29.9.2006)STF,DJ03jun.2013,MS32033MC/DF,Rel.Min.GilmarMendes:tambm
firmeoposicionamentodestaCortenosentidodocabimentodemandadodeseguranaparacoibiratos
praticadosnoprocessodeaprovaodeleiseemendasconstitucionaisquenosecompatibilizamcomo
processolegislativoconstitucional(MS24.642,Rel.Min.CarlosVelloso,DJde18.6.2004MS
20.452/DF,Rel.Min.AldirPassarinho,RTJ,116(1)/47MS21.642/DF,Rel.Min.CelsodeMello,RDA,
191/200MS24.645/DF,Rel.Min.CelsodeMello,DJde15.9.2003MS24.593/DF,Rel.Min.Maurcio
Corra,DJde8.8.2003MS24.576/DF,Rel.Min.EllenGracie,DJde12.9.2003MS24.356/DF,Rel.
Min.CarlosVelloso,DJde12.9.2003.).
2RICD,art.191,V:Art.191.Almdasregrascontidasnosarts.159e163,seroobedecidasaindana
votaoasseguintesnormasdeprecednciaouprefernciaeprejudicialidade:()Vnahiptesede
rejeiodosubstitutivo,ounavotaodeprojetosemsubstitutivo,aproposioinicialservotadapor
ltimo,depoisdasemendasquelhetenhamsidoapresentadas.
3ComocomprovaodiscursodoDeputadoRodrigoMaias18:48dodia01dejulhode2015,disponvel
em:<http://www.camara.gov.br/internet/sitaqweb/TextoHTML.asp?
etapa=2&nuSessao=179.1.55.O&nuQu
arto=65&nuOrador=1&nuInsercao=0&dtHorarioQuarto=18:48&sgFaseSessao=OD%20%20%20%20
%20%20%20%20&Data=01/07/2015&txApelido=JOS%20GUIMARES&txFaseSessao=Ordem%20
do%20Dia%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20&dtHoraQ
uarto=18:48&txEtapa=Sem%20superviso>.
4Vejase,apropsito,odiscursodoDeputadoAlessandroMolons19:54dodia01dejulhode2015,
disponvelem:http://www.camara.gov.br/internet/sitaqweb/TextoHTML.asp?
etapa=2&nuSessao=179.1.55.O&nuQua
rto=100&nuOrador=1&nuInsercao=0&dtHorarioQuarto=19:54&sgFaseSessao=OD%20%20%20%20
%20%20%20%20&Data=01/07/2015&txApelido=ALESSANDRO%20MOLON&txFaseSessao=Ordem
%20do%20Dia%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20&dtH
oraQuarto=19:54&txEtapa=Sem%20superviso
5ConfiraseafaladoEminentePresidentedaCmaradosDeputadoss20:30dodia01dejulhode2015,
disponvelem:http://www.camara.gov.br/internet/sitaqweb/TextoHTML.asp?
etapa=2&nuSessao=179.1.55.O&nuQua
rto=112&nuOrador=1&nuInsercao=0&dtHorarioQuarto=20:30&sgFaseSessao=OD%20%20%20%20
%20%20%20%20&Data=01/07/2015&txApelido=PRESIDENTE&txFaseSessao=Ordem%20do%20Di
a%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20%20&dtHoraQuarto=20:
30&txEtapa=Sem%20superviso
6Confirase:http://veja.abril.com.br/blog/felipemourabrasil/2015/07/04/videocomoregimento
permitiuaprovacaodareducaodamaioridadepenal/.
7JohnHartEly,Democracyanddistrust,p.1001:[N]ossaConstituiosemprefoisubstancialmente
preocupadacomapreservaodaliberdade.Senofosse,dificilmentevaleriaapenalutarporela.A
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

23/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

questoquerelevanteparanossoestudoaqui,contudo,comoessapreocupaolevadaacabo.A
principalrespostaparaisso,nstemosvisto,porumconjuntobemextensodeprotees
procedimentais,eporumaindamaiselaboradoesquemaformuladoparagarantirque,aofazerescolhas
substantivas,oprocessodedecisoserabertoparatodosemalgosemelhanteaumabaseequnime,com
ostomadoresdedecisesvinculadosaumdeverdelevaremcontaosinteressesdetodosaquelesafetados
peloefeitodadeciso.()MinistroLindeescreveu:ComoumacartilhadeGoverno,umaConstituio
deveprescreverumlegtimoprocesso,nolegtimosresultados,secomoanossa(ediferentementede
documentosmaisideolgicosdealhures)eladeveserviramuitasgeraesatravsdostempos
cambiantes.Disponvelem:
http://weblaw.haifa.ac.il/en/JudgesAcademy/workshop1/Documents/Democracy%20and%20Distrust%
20pages.pdf.Acessoem08jul.2015.
8CF/88,art.60,5o:Amatriaconstantedepropostadeemendarejeitadaouhavidaporprejudicada
nopodeserobjetodenovapropostanamesmasessolegislativa.
9CF/88,art.60,incisoI:AConstituiopoderseremendadamedianteproposta:Ideumtero,no
mnimo,dosmembrosdaCmaradosDeputadosoudoSenadoFederal.
10CF/88,art.60,2o:ApropostaserdiscutidaevotadaemcadaCasadoCongressoNacional,emdois
turnos,considerandoseaprovadaseobtiver,emambos,trsquintosdosvotosdosrespectivos
membros.
11STF,DJ18dez.2009,MS26.441,Rel.Min.CelsodeMello:MandadodeseguranaQuestes
preliminaresrejeitadaspretendidaincognoscibilidadedaaomandamental,porquedenatureza
internacorporisoatoimpugnadoPossibilidadedecontrolejurisdicionaldosatosdecarterpoltico,
semprequesuscitadaquestodendoleconstitucionalOmandadodeseguranacomoprocesso
documentaleanoodedireitolquidoecertoNecessidadedeprovaprconstitudaConfigurao,na
espcie,daliquidezdosfatossubjacentespretensomandamentalComissoparlamentardeinqurito
DireitodeoposioPrerrogativadasminoriasparlamentaresExpressodopostuladodemocrtico
DireitoimpregnadodeestaturaconstitucionalInstauraodeinquritoparlamentarecomposioda
respectivaCPIImpossibilidadedeamaioriaparlamentarfrustrar,nombitodequalquerdascasasdo
congressonacional,oexerccio,pelasminoriaslegislativas,dodireitoconstitucionalinvestigao
parlamentar(cf,art.58,3o)Mandadodeseguranaconcedido.Oestatutoconstitucionaldasminorias
parlamentares:aparticipaoativa,nocongressonacional,dosgruposminoritrios,aquemassisteo
direitodefiscalizaroexercciodopoder.
12STF,DJ06jun.1997,MS22503,Rel.Min.MarcoAurlio,Rel.p/AcrdoMin.MaurcioCorra.
13STF,DJ06jun.1997,MS22503,Rel.Min.MarcoAurlio,Rel.p/AcrdoMin.MaurcioCorra,
trechodovotodoExmo.MinistroCarlosVelloso:Nasinformaes,segundoapreendi,estditoquefoi
istooqueocorreu,medianteapresentaodeemendaaglutinativa,sem,portanto,apresentaode
emendanova,valedizer,seminovao.()Osimpetrantes,alis,nodemonstram,nainicial,ocontrrio,
oumesmoqueaemendaaglutinativarepetematriarejeitada.Sobtalaspecto,pois,socontrovertidosos
fatos.
14STF,DJ19jun.2015,MS33630MC,Rel.Min.RosaWeber:SodiversososconceitosdeEmenda
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

24/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

Constitucional(estereferentetantoPECqueiniciaoprocessolegislativo,quantosuaeventualEmenda,
ambastributriasdoendossoparlamentarnoqurumconstitucionalestabelecido)edeEmenda
Aglutinativa.EstasnonecessitamdequrumespecialmentedeterminadopelaConstituioFederalno
casodetrmitedeEmendasConstitucionais,aexignciadoart.60,I,deveestaratendidapelas
proposiesnormativasoriginais,quaissejam,aquelassobreasquaisporventuraincideaaglutinao.As
EmendasAglutinativassopropostasnostermosdoart.122doRICD()Odispositivoconstitucionalora
versadonoguardarelaodepertinnciacomoprocessamentodeemendasaglutinativas,pois
inconstitucionalidadeporquestodequrumincidesobreasproposieslegislativasoriginais,nosobre
oprocedimentodeagregao.
15RICD,art.202,3o:ApropostadeemendaConstituioserdespachadapeloPresidentedaCmara
ComissodeConstituioeJustiaedeCidadania,quesepronunciarsobresuaadmissibilidade,no
prazodecincosesses,devolvendoaMesacomorespectivoparecer.()3oSomenteperantea
ComissoEspecialpoderoserapresentadasemendas,comomesmoquorummnimodeassinaturasde
DeputadosenascondiesreferidasnoincisoIIdoartigoanterior,nasprimeirasdezsessesdoprazoque
lheestdestinadoparaemitirparecer.
16Confirasetrechodadeciso:Pareceme,todavia,emjuzoperfunctrio,queoproblemanoselimita
aesseprismaestticodeabordagem,queoextraideseucontextonatural,qualseja,odoprocesso
legislativoemqueinseridaacontrovrsia.Emumprimeiroolhar,nosetratameramentedecotejardois
textosapartadosdeseuscontextosemomentosdeproduo,masdeaferirseaautoridadeditacoatora
incidiuounoemviolaododevidoprocessolegislativo.Processoenvolveconcatenaodeatosno
tempo.Devidoprocesso,acorretaconcatenaodessesatos.issoqueseperquirenopresentemandado
desegurana.Aperspectivaestticadoproblemaretiradapresentediscussoseuelementoessencial,
apesardenele,arigor,estarfundadoodireitoalegado.
17OscarVilhenaVieira,AConstituioesuareservadejustia,1999,p.247:Interpretadas
adequadamente,asclusulassuperconstitucionaisnoconstituiroobstculodemocracia,masserviro
comomecanismosque,nummomentodereformulaodaordemconstitucional,permitiroa
continuidadeeoaperfeioamentodosistemaconstitucionaldemocrtico,habilitandocadageraoa
escolherseuprpriodestinosem,noentanto,estarconstitucionalmenteautorizadaafurtaressemesmo
direitosgeraesfuturaseIngoWolfgangSarlet,Aeficciadosdireitosfundamentais,2004,p.389:A
garantiadedeterminadoscontedosdaConstituiopormeiodaprevisodasassimdenominadas
clusulasptreasassume,desdelogo,umadplicefuno,jqueprotegeoscontedosquecompema
identidadeeestruturaessenciaisdaConstituio,proteoestaque,todavia,asseguraestescontedos
apenasnasuaessncia,noseopondoadesenvolvimentosoumodificaesquepreservemosprincpios
nelescontidos.
18CF/88,art.67:Amatriaconstantedeprojetodeleirejeitadosomentepoderconstituirobjetode
novoprojeto,namesmasessolegislativa,mediantepropostadamaioriaabsolutadosmembrosde
qualquerdasCasasdoCongressoNacional.
19ValelembrarqueesseEg.STFreconheceque,mesmoqueoimpetrantefundamentesuapretenso
exclusivamenteemdispositivosregimentais,omandadodeseguranacabvelseamatriadefundotiver
carterconstitucional,comoocasodaviolaoaoart.60,5odaConstituioeasdisposiesdo
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

25/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

RegimentoInternoqueconcretizamanormaconstitucional.STF,DJ06jun.1997,MS22503,Rel.Min.
MarcoAurlio,Rel.p/AcrdoMin.MaurcioCorra:Entretanto,aindaqueainicialnoserefiraao5o
doart.60daConstituio,elamencionadispositivoregimentalcomamesmaregraassiminterpretada,
chegaseconclusoquenelahnsitaumaquestoconstitucional,estasim,sujeitaaocontrole
jurisdicional.Mandadodeseguranaconhecidoquantoalegaodeimpossibilidadedematriaconstante
depropostadeemendarejeitadaouhavidaporprejudicadapoderserobjetodenovapropostanamesma
sessolegislativa.
20RICD,art.202,3oe4o:ApropostadeemendaConstituioserdespachadapeloPresidenteda
CmaraComissodeConstituioeJustiaedeCidadania,quesepronunciarsobresua
admissibilidade,noprazodecincosesses,devolvendoaMesacomorespectivoparecer.()3o
SomenteperanteaComissoEspecialpoderoserapresentadasemendas,comomesmoquorummnimo
deassinaturasdeDeputadosenascondiesreferidasnoincisoIIdoartigoanterior,nasprimeirasdez
sessesdoprazoquelheestdestinadoparaemitirparecer.4oORelatorouaComisso,emseuparecer,
spoderofereceremendaousubstitutivopropostanasmesmascondiesestabelecidasnoincisoIIdo
artigoprecedente.
21RICD,art.118,3o:Emendaaproposioapresentadacomoacessriadeoutra,sendoaprincipal
qualquerumadentreasreferidasnasalneasaaedoincisoIdoart.138.()3oEmendaaglutinativaa
queresultadafusodeoutrasemendas,oudestascomotexto,portransaotendenteaproximaodos
respectivosobjetos..
22DieterGrimm,DieZukunfderVerfassung,1991,pp.357358:Opontodepartidaapercepodeque
asdecisespolticasmaisdoqueproduzidasnoParlamento,soneleapresentadas.Talapresentaono
seconverte,contudo,emsimplesritual,antesatuadevoltanaformaodaopiniopblicae,poroutro
lado,tambmnaformaodavontadeestatal,emcarterprospectivo.NoParlamentoamaiorianoest
maissobsimesma,tendodeexporejustificarpublicamenteseuspropsitos,deixarquesejam
comparadossalternativaspropostaspelasminoriaseafastaracrticadestas.Oprocessoparlamentar
possibilitaassimatransparnciadacondutagovernamentalaqual,porsuavez,condioprviaparaa
crticaeocontrolepblicoscontinuados,aproduodeideiaseacomunicaodeinteressese,
sobretudo,abreoportunidadesdeparticipaoparagruposquenodispedeacessoinstitucionalizadoou
informalaopoder.()Nessafuno,apesardetodasassuasdeficincias,oParlamentoaindase
apresenta,nosdiasdehoje,comoinsubstituvelporqualqueroutrainstituio(Traduolivre).
23STF,DJ18dez.2009,MS26.441,Rel.Min.CelsodeMello.
24STF,DJ15out.2012,MS26915,Rel.Min.GilmarMendes.Confiraseainda:()deumavezcomo
equvoco,definindo(que)umaquestopodeserdistintamentepoltica,altamentepoltica,segundo
alguns,atpuramentepoltica,foradosdomniosdajustia,e,contudo,emrevestindoaformadeum
pleito,estarnacompetnciadostribunais,desdequeoato,executivooulegislativo,contraoqualse
demande,firaaConstituio,lesandoounegandoumdireitonelaconsagrado.()Noutraspalavras:a
violaodegarantiasconstitucionais,perpetradasombradefunespolticas,noimuneaodos
tribunais.Aestescompetesempreverificarseaatribuiopoltica,invocadapeloexcepcionante,abrange
nosseuslimitesafaculdadeexercida.Emsubstncia,exercendoatribuiespolticasetomandoresolues
polticas,moveseopoderlegislativonumvastodomnio,quetemcomolimitesumcrculodeextenso
data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

26/27

10/07/2015

AntegradoMScontraavotaodaemendaquereduziuamaioridadepenalJOTA

dimetro,queaConstituioFederal.Enquantonotranspeessaperiferia,oCongressoelabora
medidasenormasqueescapamcompetnciadoPoderJudicirio.Desdequeultrapasseacircunferncia,
osseusatosestosujeitosaojulgamentodoPoderJudicirio,que,declarandoosinaplicveispor
ofensivosadireitos,lhestiratodaaeficciajurdica(Lessa,Pedro.DoPoderJudicirio.RiodeJaneiro:
LivrariaFranciscoAlves,1915,p.54ess)(STF,DJ15out.2012,MS26915,Rel.Min.GilmarMendes).
25RICD,art.202,5o:ApropostadeemendaConstituioserdespachadapeloPresidentedaCmara
ComissodeConstituioeJustiaedeCidadania,quesepronunciarsobresuaadmissibilidade,no
prazodecincosesses,devolvendoaMesacomorespectivoparecer.()5oApsapublicaodo
parecereinterstciodeduassesses,apropostaserincludanaOrdemdoDia.
26RICD,art.202,2o:ApropostadeemendaConstituioserdespachadapeloPresidentedaCmara
ComissodeConstituioeJustiaedeCidadania,quesepronunciarsobresuaadmissibilidade,no
prazodecincosesses,devolvendoaMesacomorespectivoparecer.()2oAdmitidaaproposta,o
PresidentedesignarComissoEspecialparaoexamedomritodaproposio,aqualteroprazode
quarentasesses,apartirdesuaconstituioparaproferirparecer.
27Confirase:http://veja.abril.com.br/blog/felipemourabrasil/2015/07/04/videocomoregimento
permitiuaprovacaodareducaodamaioridadepenal/.
28STF,DJ03jun.2013,MS32033MC/DF,Rel.Min.GilmarMendes:Aorientaoaquiperfilhada
(quantoaocabimentodopresentewrit)estemconsonnciacomoentendimentodestaCorte,que,desde
ojulgamentodoMS20.257DF(Rel.p/oacdooMinistroMoreiraAlves,Pleno,DJ27.02.1981),j
acolhiaatesedocabimentodomandadodeseguranapreventivonashiptesesemqueavedao
constitucionalsedirigeaoprprioprocessamentodaleioudaemenda.Nessecaso,ainconstitucionalidade
jexistiriaantesmesmodeoprojetooudeapropostasetransformarouemleiouememenda
constitucional,porqueoprocessamento,porsis,jdesrespeitaria,frontalmente,aprpria
Constituio.

data:text/htmlcharset=utf8,%3Cp%20style%3D%22boxsizing%3A%20borderbox%3B%20margin%3A%200px%200px%2010px%3B%20padding%3A

27/27

Anda mungkin juga menyukai