Anda di halaman 1dari 6

21/08/2015

Brevepassagempelaparadoxalrepetiodeleuziana(textodapalestradeLuizOrlandi)|LaboratriodeSensibilidades

LaboratriodeSensibilidades
Aodescerriosimpassveisnomesentiguiadopor
rebocadores()A.RimbaudeJ.Jarmusch

Brevepassagempelaparadoxalrepetio
deleuziana(textodapalestradeLuizOrlandi)
Postedbylaboratoriodesensibilidadeson03/09/2013
EmhomenagemaoGilmar,ogoleiroquetanto
repetiuincomparveisdefesasemtantosjogos
AgradeoaDominiqueFingermannpelohonrosoconviteparadizeralgonosegmento
Deleuzedestasriedepalestrasdedicadasideiaderepetio.Devo,tambm,agradeceraos
presentespelacoragemquemostramaoassumiremoriscoqueaquiosameaaapartirde
mim,oriscodeouviremumafalarepentinamentemaiscapazdeembaralharoassuntodoque
depromoverainteligibilidadedoconceitodeleuzianoderepetio.
Esseriscoobjetivamenteverdadeirodesdeosimplespontodevistacronolgico.Por
exemplo,nocaberianosminutosreservadospalestraumadedicaominuciosaanem
mesmodezdasquatrocentasetantaspginasdeDiferenaerepetio(1968),queapenasum
doslivrosdecisivosdeDeleuzearespeitodoassunto.
Aodizerisso,buscoapenasjustificarottuloquesugeriaDominique:brevepassagempela
paradoxalrepetiodeleuziana.Sublinheibrevepassagem.Mesmonecessitandoserbreve,
confesso,entretanto,queissonomeserfcil;nomeserfcilconstruiressabrevidade,essa
curtaduraodanossaconversa.Porque?Porque,inevitavelmente,jdepartida,otemame
obrigaaperguntaroseguinte:porqueparadoxalrepetiodeleuziana?Porqueparadoxal?
Primeiramente,porqueDeleuzeumfilsofoquepareceterumgostoespecialpelos
paradoxos.Umgostoherdadodosgregos,digamos.Humaespciedeparadoxismo
reincidenteemvriaseimportanteslinhasdosescritosdeleuzianos.Bastaacompanhar,por
exemplo,assriesdosparadoxosemLgicadosentido(1969).
Outroexemplo,equeinteressaaoproblemadarepetio,este:paraDeleuze,umfilsofo
filsofoporquecriaconceitos(QPh?).Entretanto,essaafirmao(que,alis,distingueopensar
filosficodopensaremcinciasedopensaremartes)jfisgadaporumparadoxo:quea
afirmaodessaativacriatividadeconceitualinseparveldaquiloqueelaimplica;eoque
essaatividadeimplicaumaespecialpassividadedopensador.Porque?Porquecriar
conceitos,segundoDeleuze,nodependesimplesmentedaespontneaevoluntriaboa
vontadedofilsofo.Elecomoqueforadoapensar.Elepensaporforadaquiloque
https://laboratoriodesensibilidades.wordpress.com/2013/09/03/brevepassagempelaparadoxalrepeticaodeleuzianatextodapalestradeluizorlandi/

1/6

21/08/2015

Brevepassagempelaparadoxalrepetiodeleuziana(textodapalestradeLuizOrlandi)|LaboratriodeSensibilidades

desencadeianeleumintensoenvolvimentoafetivo,eesseenvolvimentogrudaofilsofo
complicadapulsaodeumcruzamentodeproblemas.Issoatingeofilsofoemmeiosmais
variadasatmosferas,sejaadacontemplaodeumainesperadanuvemdedelciasatada
penosasensaodeumporcoespinhonagarganta;desdeevanescentesadmiraesata
exposiodosnervosadoridasprojeesespiniformesdecertasdificuldades.
Poisbem,almdesuscitarnofilsofoumanecessidadedepensar,umterquepensar,esse
envolvimentoafetivodaeleumteroquepensar.Porexemplo,aoserafetadoquandovum
filme,umapintura,umaescultura,quandoouveumamsicaetc,quandoparticipadealguma
maneiradeumadasatuaismanifestaesagitadorasdeproblemasemcidadesoualdeias
indgenasbrasileiras,quandosentefortementeissoouaquilonosseusencontroscomsejalo
quefor,ofilsofoganhaoquepensar.Elesentequeagoratemoquepensar.Aomesmotempo
emqueelesenteisso(umasingularafeco,umavariaointempestivanasuasensibilidade,
nasuasubjetividade),aomesmotempoemqueissoacontece,abreseumoutronveldetensa
conexoentreapassividadeimplicadanoenvolvimentoafetivoeumaespecialemendrica
atividadedoesforopensante.Quenvelesse?odocomodizerissoqueagoratenhopara
pensar.nessenvelqueDeleuzepodesertambmestudadocomoumfilsofo
necessariamenteabertoacontrairumamultiplicidadedealianas,desdeaquelastecidasjunto
aelaboraesconceituaisdeoutrosfilsofosoujuntoaformulaesdecientistas,matemticos
etc.,atjuntoaenunciaesdeartistasarespeitodesuasobrasoudeanlisesfeitasporcrticos
nosmaisvariadosdomnios,sejamestticos,polticosetc.Nosetrataderepetiroqueos
outrosdizem,masdeentrevaguearpeloquedizem,levadopelosdinamismosquedramatizam
aIdeiaqueoabrasa.Portanto,mantendoseespreitadoquelhepodedarseuprpriopoder
essencialdeserafetado,tratasetambmdecontarcomosoutrosparadizeraquiloqueo
forouapensar.Deleuzedonomedeintercessoresaessescomosquaiselesesenteinclinado
aaliarseemseusmovimentosdocomodizerissoqueeletemparapensar.Elenoprecisa,
paratanto,privilegiarojogodasproposiesopositivas,aconfrontaodejuzosParadizer
conceitualmenteaquiloqueoforouapensar,aquiloqueeleganhouemseuenvolvimento
afetivo,Deleuzeprecisa,istosim,enveredarsepelosmeandrosinterexpressivosdesuas
alianascomintercessores.E,defato,taisalianasmostraramsenotavelmenteprodutivasem
suasobras,mostraramsesingularmenterecriadoras,capazesderetomaronovoedesencadear
variaesconceituaisque,porsuavez,nosajudamapensarnossosproblemas,operandoem
nscomooutrastantasperspectivasintercessoriais.[Essatemticaapareceemoutrostermos
emP,171]
Oquefoiditoatagorapodesertomadocomobreve,masnecessria,introduoaoproblema
darepetioemDeleuze.Salientamosoparadoxodeumacriatividadeconceitualdependente
deumpoderdeserafetado,essepoderquenosdoquepensar.Edestacamosaideiade
contrairalianascomintercessoresquenosajudamadizeroquenosdoquepensar.Com
isso,estamosrelativamenteaptosaperguntarporlancesdecriaodoconceitoderepetio.
Aolongodebrevespassagens,notaremosarazopelaqualesseconceitoganhaumaespcie
deassinaturadeDeleuze,atalpontoquepodemosfalaremparadoxalrepetiodeleuziana,
comoquerottulodestapalestra.Emoutraspalavras,seroreferidosalgunsencontrosde
Deleuzecomintercessores,notamenteHumenestaconferncia,encontrosaolongodosquais
elepodedizersuamaneiraumaperspectivadoproblemadarepetio,oparadoxoqueo
afetavanaestranhaexperinciadoaprendizadodarepetio.
Vivesecomumenteaexperinciadarepetio,Noapenasotictacdeumrelgioouotictic
ticticdasquatrohorasdeBergson.Quemnoaprendeuarepetirtabuadasaritmticasat
decorlascomomquinasoperandoporsimesmasnocrebro?Quemnuncaviveucomou
semdoresoverstilhbitodecontrairbonsoumaushbitos?Quemnuncafezaexperinciade
https://laboratoriodesensibilidades.wordpress.com/2013/09/03/brevepassagempelaparadoxalrepeticaodeleuzianatextodapalestradeluizorlandi/

2/6

21/08/2015

Brevepassagempelaparadoxalrepetiodeleuziana(textodapalestradeLuizOrlandi)|LaboratriodeSensibilidades

viverrepetindosejaumacanosejaumapoesiaqualquer?Quevelhobrasileiro,comoeu,
mesmomestio,nosofreualgumdiaatentaodedecoraredeviverrecitando,repetindo
estemagnoexemplodalricabrasileira?SoduasfloresunidasSoduasrosasnascidas
Talvezdomesmoarrebol,Vivendo,nomesmogalho,Damesmagotadeorvalho,Domesmo
raiodesol.Unidas,bemcomoaspenasdasduasasaspequenasDeumpassarinhodocu
Comoumcasalderolinhas,ComoatribodeandorinhasDatardenofrouxovu.Unidas,bem
comoosprantos,QueemparelhadescemtantosDasprofundezasdoolharComoosuspiroe
odesgosto,Comoascovinhasdorosto,Comoasestrelasdomar.UnidasAiquempudera
NumaeternaprimaveraViver,qualviveestaflor.JuntarasrosasdavidaNaramaverdee
florida,Naverderamadoamor!CastroAlves(18471871).
Observese,inicialmente,quearepetiotemalgoavercomotempopresentenasvidasdas
pessoas.Notoaqueapoesialrica,comoessaqueanoteiacima,temseusdinamismos
temporaisligados,sobretudo,dimensodopresente.Erepeteerepeteerepete,eacada
repetio,algoamaissepassapelosintervalosdaspalavras,dossons,dascoisas,algono
notadoantes,digamos,umamudanairredutvelaoqueatualeempiricamenterepetido.
Parasentirisso,bastaqueserepitaaexperinciadelerereleraquelepoemalrico.Deonde
vemouseimpeessaestranhezaacontecendonarepetiocomoencontroparadoxal,dado
queoaparentementemesmo,agorarepetido,jnopareceseromesmo?Seguindoaprpria
sugestodottulodolivro,Diferenaerepetio,digamosimediatamente,queessealgo
estranhospodeserumaintensificaotransfigurandoafacerepetitivadoencontroeabrindo
neledimensesdiferenciais,lanandoo,portanto,experinciadoparadoxismodarepetio.
Numafrasecurta,digamosquearepetiodeleuzianaparadoxalporqueoencontro
repetitivoimplicaumdiferencialquepode,repentinamente,transfigurlonumencontro
intensivo.Masessafrasenobasta.Elapedequeexplicitemosalgunspontosdoproblemaque
elaencolhe:oproblemadarepetiocomodiferenciaocomplexa.
Oprimeirolancededesenvolvimentodesseproblemapodeserencontradonamaneirapela
qualDeleuzecompreendeideiasdoseujovemintercessor,DavidHume(17111774).Foicom
essefilsofodosculodezoito,jestudadoporelenumatesepublicadaem1953(Empirismeet
subjectivit),queDeleuze,quinzeanosdepois,em1968,emDR,dizteridoaoquedecisivo
nomagodoproblemadarepetio.Comoenunciadoesserecnditoproblemtico?
enunciadoduasvezes:numalongaenumacurtaenunciao.AlongaapareceemES,65.Trata
sedeumatranscrioquasetodasemaspasdoqueHumeestdizendoemseuTratadoda
naturezahumana,(Verpgs.197,198e167datr.br.deDborahDanowskiEdUnesp,2001).
Eladizoseguinte:
Arepetiodevmumaprogresso,emesmoumaproduo,quandosedeixadeconsiderla
relativamenteaosobjetosqueelarepete,nosquaiselanadamuda,nadadescobreenada
produz,para,aocontrrio,considerlanoesprito[namente]queacontemplaenoqualela
produzumanovaimpresso,umadeterminaoalevarnossospensamentosdeumobjetoa
outro,atransferiropassadoaoporvir.{Sublinhei:nadamuda,nadadescobreenada
produz,assimcomonoqualelaproduzumanovaimpresso].
Destacoagoraaenunciaocurtaqueaparece,emitlico,emDR,96:Arepetionadamuda
noobjetoqueserepete,masmudaalgumacoisanoespritoqueacontempla.
Umaobservao,mesmosuperficial,dessasduasenunciaesdeixaverque,nomagodo
problemadarepetio,estseintensificandooproblemadamudana,oproblemadonovono
mundo,problemaqueacompanhaDeleuzedesdeseusprimeirosescritos.Nessasduas
enunciaesamudananoatribudarelaodarepetiocomosobjetosrepetidos,como
estadodecoisas,poiscadacaso,cadasequnciaobjetivaAB,ABindependentedaoutra,
demodoqueaprpriarepetiosedesfazmedidaquesefaz.Cabenosperguntar,ento,
aoquestligadaamudana?Seelaindependedarepetioefetivadecasoseobjetos,dadaa
https://laboratoriodesensibilidades.wordpress.com/2013/09/03/brevepassagempelaparadoxalrepeticaodeleuzianatextodapalestradeluizorlandi/

3/6

21/08/2015

Brevepassagempelaparadoxalrepetiodeleuziana(textodapalestradeLuizOrlandi)|LaboratriodeSensibilidades

independnciadeapariodecadaumdelesrelativamenteaosoutros,amudananopode
serligadaaumemsidaprpriarepetio.Amudanaspodeserligadarepetio,no
porengrenagemefetivadeumsidelaprpriajuntoaobjetos,masporefeitodaproduo
paradoxaldenovasimpressesqueelasuscitanoesprito,namentecontemplativa,contraente,
comoquando,aoaparecerorostoA,minhamenteaguardaosorrisoB,quenoseromesmo
dopassado.essemovimentoforadopeladiferenadeimpressesnoesprito,
lancetandopassadosefuturos,nelequesecria,destacaDeleuze,arepetioparasimesma.
aesseplanodecontatoentreadiferenaemsimesmaearepetioparasimesmaque
estodedicadososcaptulosIeIIdeDR(43168).Comoimpossveldetalharesseplanoaqui,
devosalientar,arespeitodesseprimeirolancedoparadoxodarepetio,esselancehumeano,
apenasoseguinte:Deleuzemantmaperguntapelaconsistnciadamudana.Primeiramente,
arepetioimplicaumemsidiferencialqueadesfazmedidaqueelasefaz.Emsegundo
lugar,essafugacidadenoimpedequeelamudealgonamentecontemplativa,oquetorna
possvelfalarnumparasidarepetio.Queestacontecendoemminhamente,quando
contemplorepetiesesintoumavariaodeimpresses?EstacontecendooqueDeleuze
denominaumaforadecontrao.dessaforaquesubsisteopodercontraenteda
imaginao.essaforaquecontraiunsnosoutrososinstantessucessivosindependentes.
Acontraodistintadareflexointelectual.Oqueelaconstituimaispregnante:ela
constituiopresentevivido,opresentevivo.Porqueissodecisivonessafilosofia?Porque
nestepresentequeotemposedesenrola;eaelepertenceopassadoeofuturo:opassado,
porqueosinstantesprecedentessoretidosnacontrao;ofuturo,porqueaexpectativa
antecipaonestamesmacontrao.Passadoefuturoaparecem,assim,comodimensesdo
prpriopresente,justamenteporqueestecontraiosinstantes.
Ora,falardessaforadecontraofalardeumasntesequesefazporsi.Dondeseunome:
sntesepassiva.sntesepassivaporquenofeitapeloesprito,masnoespritoque
contempla,precedendotodamemriaetodareflexo.Porissopossveldizerqueotempo
subjetivo,levandoseemconta,porm,queasubjetividadeadeumsujeitopassivo.na
sntesepassivaqueseapiamassntesesativasdamemriaedoentendimento.Issopode
sercompreendidoselevarmosemcontaquehnveisemaisnveisdesntesespassivas,
almdecombinaesdelesentresiecombinaesdelescomassntesesativas,oque,
segundoDeleuze,formaumricodomniodesignos.Emcadanveldecontemplao,de
contrao,adiferenatransvasadarepetio,oquefazdestaumarepetioparadoxal.
Tambmohbito,dotadodeforacontraente,transvasarepetioalgodenovo:a
diferena(DR,101].Aocontrairmosaquilodequeprocedemos,incluindoasmilharesde
sntesespassivasquenoscompemorganicamente,estamosexistindoemmeioa
transvasamentosdarepetiopeladiferena.Bastacontemplar,bastaimaginarparaquealgo
novo,adiferenasejatransvasadarepetio(DR,103).
Esepudssemosinverterafrmula?Porexemplo,tomararepetiocomoodiferenciadorda
diferena?Deleuzeencontraessainversoemoutroimportanteintercessor,GabrielTarde
(18431904).Nestecasoarepetioestariaentreduasdiferenas,fazendonospassarde
umaordemaoutradadiferena(DR,104105).Quandopassamosporesseslancesdo
problema,vamosnotandooquantoessareversibilidadeentrerepetioediferenaimplicaas
oscilaesdassntesespassivascarreadaspelascontemplaes.apartirdenossas
contemplaes,dizDeleuze,quesedefinemtodososnossosritmos,nossasreservas,nossos
temposdereaes,osmilentrelaamentos,ospresenteseasfadigasquenoscompem.Eem
vezdesubmeteracontemplaoaonegativodaatividade,Deleuzelembraquecontemplar
questionar.Acontemplaodaalmaquestionaarepetio,lanandolheaseguinte
pergunta:quediferenaexiste?Eelaprpria,acontemplao,atravsdecontraes,
https://laboratoriodesensibilidades.wordpress.com/2013/09/03/brevepassagempelaparadoxalrepeticaodeleuzianatextodapalestradeluizorlandi/

4/6

21/08/2015

Brevepassagempelaparadoxalrepetiodeleuziana(textodapalestradeLuizOrlandi)|LaboratriodeSensibilidades

transvasaarespostarepetio(DR,106).
Tudoissodizrespeitodramaturgiadopresente.Oparadoxodopresenteestem
constituirotempocomopresente,mascomopresentequepassa,quesemoveporsaltos
queseimbricamunsnosoutros(DR,108).Impese,portanto,apergunta:oquefazpassaro
presente?Oquefazpassaropresenteumasegundasntesedotempotratadasobduas
perspectivas.Primeiro,comosnteseativadotadadetrsparesdeaspectoscorrelativos,
masnosimtricos:reproduoereflexo,rememoraoerecognio,memriae
entendimento.Temseumasnteseativadamemriacapazdeconstituirotempocomo
encaixedosprpriospresentes.Massobquecondioessasnteseativadamemria
consegueisso?perguntaDeleuze.ArespostaimplicaaalianadeDeleuzecomBergson(1859
1941).Asnteseativadamemriaconsegueessafaanhagraasaumapassividadenela
implicada,graasaumasntesepassivadamemria,asntesetranscendentalqueconstitui
umpassadopuro,apriori.Depoisderesumirosparadoxosconstitutivosdessepassado
puro(acontemporaneidadedopassadocomopresentequeelefoi;acoexistnciadetodo
opassadocomonovopresenteemrelaoaoqualeleagorapassado;apreexistnciado
passadoemgeralrelativamenteaopresentequepassa;finalmenteacoexistnciado
passadointeiroconsigomesmo),Deleuzeresumeadramaturgiabergsonianadopassado,o
dramadasduassntesesdamemria,aativaeapassiva,dizendo:oquevivemos
empiricamentecomoumasucessodepresentesdiferentes,dopontodevistadasnteseativa,
tambmacoexistnciasemprecrescentedosnveisdopassadonasntesepassiva(DR,112
113).
Finalmente,aindanodomniodateoriadotempo,hdesenotarumterceirolancedo
problemadarepetio,oquenascedeumaespciedeinsuficinciadamemria.Abrese,
assim,aterceirasntesedotempo,aquelamarcadapelareiteradafrasedeHamlet:otempo
estforadoseixos.Oeusenteserachadoentreopassadoeofuturo.Aapariodofantasma
dopai,comoqueincitandovingana,levaHamletasentir,primeiramente,aimagemdaao
comograndedemaisparaele,e,emseguida,nopresentedametamorfose,viveumdevir
igualao,viveemsuaviagemodesdobramentodoeu,aprojeodeumeuidealna
imagemdaao,dotornarsecapazdaao(DR,119,120).nessefluxoqueseabreo
terceirotempo,quedescobreofuturo,masqueimpeaoeuadificuldadedesentirqueo
acontecimentoeaaotmumacoernciasecretaqueexcluiadoeu,chegandoavoltarse
contraoprprioeu,projetandooemmilpedaos,comoseogeradordonovomundofosse
arrebatadoedissipadopelofragmentodaquiloqueelefaznascernomltiplo.Poisbem,que
issoaqueoeuigualadonessadramaturgiadofuturonascente?Narespostaaessapergunta,
arepetioressurgecomopotnciadadiferena:esseeudissipadoigualadoaodesigualem
si.EaalianacomNietzschejpresentedesdeoprlogoeaintroduodolivro,equejse
preparavabemantes,desdeolivroNietzscheeafilosofia(1962)essaalianaevidenciaseno
snafraseemqueesseEurachadoeagoradivididoigualadoaohomemsemnome,
semfamlia,semqualidades,semeu,nemEu,oplebeudetentordeumsegredo,jsuper
homemcomseusmembrosesparsosgravitandoemtornodaimagemsublime.Aalianacom
Nietzschereiteraseparaafirmaromaisdecisivonaparadoxalrepetiodeleuziana.Eisafrase
emqueissoditoequepodesertomadacomoconclusoprovisriadapalestra,emborano
dapesquisa:oqueproduzido,oabsolutamentenovo,,porsuavez,apenasrepetio,a
terceirarepetio,destavezporexcesso,arepetiodofuturocomoeternoretorno(DR,122).
Estranhapassividadeessaquenosligarepetiodofuturocomoeternoretorno.Nosomos
senhoresdaquiloqueretorna,equeretorna,entretanto,sorvendopartculasdasnossasaes!
Ento,oque,precisamente,retorna?
ArespostadesenvolvidanummomentoemqueDeleuze,aindanocaptulodedicado
diferenaemsimesma,precisaarticularconceitualmentesuamaneiradeestarentredois
https://laboratoriodesensibilidades.wordpress.com/2013/09/03/brevepassagempelaparadoxalrepeticaodeleuzianatextodapalestradeluizorlandi/

5/6

21/08/2015

Brevepassagempelaparadoxalrepetiodeleuziana(textodapalestradeLuizOrlandi)|LaboratriodeSensibilidades

gigantesintercessoresdesuavidafilosfica:EspinosaeNietzsche.Tratandodoproblemada
univocidadedoser,eleprecisafazercomqueoqueditodasubstnciaespinosistasejadito
somentedosmodos.Poisbem,issoexigeumainversocategricaquetemavercoma
respostaquefindarestapalestra,masnoapesquisa,voltoadizer.precisoqueoserque
retornanoeternoretornosejaditododevir.Retornaroser,massomenteoserdodevir.
Issoimplicaadiferena,poisretornaraprpriaidentidadedadiferena,oidnticoquese
dizdadiferena.Eessaidentidade,produzidapeladiferena,determinadacomo
repetio.
Issodito,noparaapaziguarnossosnimos,nossafacilidadeemnossatisfazermoscom
pequenossocorrosaosnossosegos,masparacuidarmosestoicamentedasprovasseletivasque
oeternoretornodosdeviresnosimpe.Queprovaessa?Adaseleodasdiferenas
segundosuacapacidadedeproduzir,isto,deretornaroudesuportaraprovadoeterno
retorno(DR,59).
Nossoproblemaprtico,agoraretomandoaatmosferaespinosana,vivermosessaprova,sim,
mascomoanarquiacoroada(DR,60)naimannciadasnossascoexistncias,cuidandopara
notransferirmosopoderseletivodasdiferenasatranscendentesdeplanto,mesmosendo
umprofessor.
lblorlandi.27082013
EstaentradafoipublicadaemUncategorized.ligaopermanente.
BlogemWordPress.com.|OtemaPianoBlack.

https://laboratoriodesensibilidades.wordpress.com/2013/09/03/brevepassagempelaparadoxalrepeticaodeleuzianatextodapalestradeluizorlandi/

6/6

Anda mungkin juga menyukai