±ïÎ ÐíæƒüÝæ ±ïÎ ÐíæƒüÝæ

¥æï3}æì ÐéS„ÜU : ±ïÎ ÐíæƒüÝæ (Ved Praarthanaa)

±ïÎ ÐíæƒüÝæ Hï¶ÜU : ¿ææÝïà±Ú ¥æ²ü

ÐíÜUæàæÝ ç„çƒ : }ææ™ü, 2009, Ðæñ¯ 2065

Ðíy²ïÜU çÎÝ ±ïÎ }æ‹~ææï¢ ÜUæ S±æŠ²æ² ÜUÚÝï ãï„é
31 }æ‹~ææï¢ ÜUè òæw²æ ¨¢SÜUÚ‡æ : Ðíƒ}æ
(Ðíƒ}æ–|ææxæ)
}æê˲ : 10-00 Lвï

}æéw² 籄ÚÜU : ¥æ²ü Ú‡æô¨ã ²æα

Hï¶ÜU mæÚæ Çæ. ¨Îìxæé‡ææ ¥æ²æü
¿ææÝïEÚæ²ü: ‘¨}²ÜìU’, xææ¢{èxæíæ}æ, …êÝæxæÉ, (xæé…Úæ„)
¼àæüÝæ™æ²ü M.Com.
Ðíæ猄SƒæÝ
1. ¥æÄæüSæ}ææÁæ }æ¢çÎÚ, }æã<cæ ÎÄææ‹æ‹Î }ææxæü, ÚæÄæŒæéÚ ÎÚÃææÁææ ÏææãÚ,
ÜUæ¢ÜUçÚ²æ, ¥ã}æÎæÏææÎ.
2. çÃæÁæÄæÜéU}ææÚ xææïçÃæ‹ÎÚæ}æ ãæSææ‹æ‹Î, 4408, ‹æ§ü SæÇGÜU, çÎËHè-6.
3. ¥æ¯ü xæéLÜéUH }æãæçÃælæHÄæ, wæÚæüÍææÅ, ‹æ}æüÎæŒæéÚ}æì, ãæïàæ¢xææÏææÎ (}æ.Œæí.)
4. «ç¯ ©læ‹æ, ¥æ‹ææ SææxæÚ, ŒæécÜUÚ ÚæïÇ, ¥Áæ}æïÚ (ÚæÁæS‰ææ‹æ)
çÐÝ-305001
ÐíÜUæàæÜU 5. xæéLÜéUH ¥æŸæ}æ, ¥æ}æ¨ïÝæ, ¶çÚ²æÚ ÚæïÇ, ç…Hæ ݱæÐæÚæ, (©ÇGè¨æ)
1991221

±æÝÐíSƒ ¨æ{ÜU ¥æŸæ}æ
¥æ²ü±Ý, Úæï…ÇG, Ð~ææ. ¨æ°ÐéÚ, ç…. ¨æ¾ÚÜUæ¢Æ æ (°é….) 383307
ÎêÚ|ææcæ : (02774) 277217, (02770) 257224, 287417
Ãææ‹æŒæíS‰æ SææŠæÜU ¥æŸæ}æ : (02770) 257220
±ïÎE-mail
ÐíæƒüÝ:æ darshanyog@gmail.com Website : www.darshanyog.org
6. Ÿæè ™¢Îíïàæ ¥æ²ü, 310-Ïæè, ¨æ{é ±æ¨±æ‡æè ¨æï¨æ., xææïÐæHÐéÚè,
xææ¢{è{æ}æ (xæé….)
7. ¥æ²ü ¨}ææ… }æç‹ÎÚ, ÐæïÚÏæ¢ÎÚ, Úæ…ÜUæïÅ, |æL™, }ææïÚÏæè, Å¢ÜUæÚæ,
…êÝæxæÉG, xææ¢{èÝxæÚ, ¥æ‡æ¢Î, …æ}æÝxæÚ ¥æçÎ J ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 ¥ÝéÜUí }æç‡æÜUæ
ÐíæÜìU ÜUƒÝ 籯² ÐëcÆ ¨¢w²æ
Ïæãé„ ±¯æüï¢ ¨ï }æÝ }æï¢ §ÓÀæ ÏæÝè ãé§ü ƒè çÜU »ÜU ±ïÎ}æ‹~ææï¢ ÜUè òæw²æ-  ÐíæÜìUÜUƒÝ ..................................................................... 3
ÐÚÜU ÐéS„ÜU çH¶ê¡, ç…¨ÜUæï ÐÉGÜUÚ ¥Ýæ²æ¨ ãè ÐæÆÜUæï¢ ÜUæï ±ïÎ „ƒæ ±ñçÎÜU 1. ¥xÝ ¥æ ²æçã ..............................................................5
{}æü, ¨¢SÜUëç„, ¨|²„æ, Úèç„-Ýèç„ ÜUè }æãœææ ÜUæ, ©Ð²æïçxæ„æ ÜUæ Ïææï{ ãæï ¥æñÚ 2. ² »ÜU §„ì „}æé .............................................................7
±ï ±ïÎæï¢ ÜUï Ðíç„ Lç™ Hï¢ J çH¶Ýæ ÐíæÚ}|æ çÜU²æ çÜU‹„é ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï ò±{æÝ, 3. ¥çxÝÝæ Úç²}æàݱ„ì ....................................................... 9
ÜUæ²æüçü{v², Ðí±æ¨, ¥çݲç}æ„„æ ¥æçÎ ÜUæÚ‡ææï¢ ¨ï, ÜUæ²ü ÐêÚæ Ýãè¢ ãé¥æ, ¥æñÚ 4. }ææ Ðí xææ}æ Ѓæï ..........................................................11
ÐêÚæ ãæï„æ ãé¥æ |æè Ýãè¢ çζæ§ü çβæ J ¥„: ¥æÜUæÚ ÀæïÅæ ÜUÚÜUï ¨¢çÿ挄 òæw²æ 5. ¥çxÝÝæ Úç²}æàݱ„ì .....................................................13
ÜUÚÝï ÜUæ çÝp² ÜUÚÜUï ÜUæ²ü ÐéÝ: ¥æÚ}|æ çÜU²æ,ÐéÝÚçÐ ¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æHè J 6. }ææ dï{„ ¨æïç}æÝæï ........................................................ 15
¥‹„ }æï¢ »ï¨æ ç݇æü² çH²æ çÜU ÜU}æ ¨ï ÜU}æ 31 }æ‹~ææï¢ ÐÚ „æï ÜUéÀ ç±™æÚ 7. ²ÎX Îæàæé¯ï y±}æxÝï .....................................................17
çH¶ ãè Îê¡ , ç…¨ï ÐêÚï }ææ¨ „ÜU, Ðíy²ïÜU çÎÝ »ÜU }æ‹~æ ÜUæ „æï S±æŠ²æ² Hæïxæ 8. „ç}æ„ì ¨ç¶y±¢ §ü}æã .....................................................20
9. „ï çã Ðé~ææ¨æïù¥ç΄ï: ....................................................22
ÜUÚ ¨ÜUï¢ J çÈUÚ ¥æxæï ¥±¨Ú ç}æHïxææ „æï ¥æxæï çH¶ê¡xææ J
10. ¨ Ý: çÐ„ï± ¨êݱï ...................................................... 24
ÎëÉG ¨¢ÜUËÐ ÜUÚÜUï Ïæ™ï }æ‹~ææï¢ ÜUè òæw²æ àæéL ÜUÚ Îè ¥æñÚ ÜUæ²ü ÐêÚæ ãæï
11. ¥ÜU}ææü ÎS²éÚç|æ Ýæï ...................................................... 26
xæ²æ J ²lçРòæw²æ ÜUÚ„ï ãé» «ç¯ÜUë„ àæÏÎæƒü „ƒæ Ðê±ü ç±mæÝæï¢ ÜUè òæw²æ¥æï¢ 12. ¥xÝï ±í„Ð„ï ±í„¢ .........................................................29
ÜUæï ¥æ{æÚ „æï ÏæÝæ²æ ãñ ÐéÝÚçÐ }æ‹~æ ÜUï àæÏÎæï¢ ÜUï ¥ƒü ± |ææ±, }æïÚè Ïæéçh }æï¢ 13. ¥Ðæ¢ }æŠ²ï „çSƒ±æ¢¨¢ ....................................................32
…ñ¨ï ©yÐ‹Ý ãé», ±ñ¨ï çH¶ï ãñ¢ J ¨}|æ± ãñ ÜUãè¢ xææñ‡æ }æéw² ¥ƒü ÜUæ ç±Ð²æü¨ 14. Ý ÐæÐæ¨æï }æÝæ}æãï ........................................................ 34
ãæï xæ²æ ãæï ²æ ÜUãè¢ }æéw² 籯² ¨ï ¨}Ïæç‹{„ ¥ƒü ÜUï SƒæÝ ÐÚ ¥±æ‹„Ú ç±¯² 15. ¥Eyƒï ±æï çݯÎÝ¢ ....................................................... 37
ÜUæï Ðí{æÝ„æ Îï Îè xæ§ü ãæï, çÜU‹„é »ï¨æ Ðí²æ¨ çÜU²æ ãñ çÜU çÜU¨è }æ¢~æ ÜUæ ¥Ýƒü 16. ¥S}æ朱}æç{ …æ„æïùç¨ ..................................................40
Ý ãæï J 17. ç±Eæï Îï±S² Ýï„é}æü„æïü ....................................................43
S±æ}æè {íé±Îï± …è, Ïæí.«ç¯Îï± …è, ¥æ™æ²ü βæçÝç{ …è ¥æçÎ Ýï Ïæãé„ 18. ÐçÚ }ææxÝï ÎépçÚ„æiæ{S±æ ..............................................45
ÐçÚŸæ}æ ÜUÚÜUï }æïÚè çHçÐ ¥SÐcÅ ± ¥S„-òS„ ãæï„ï ãé» |æè ¨¢xæ‡æÜU-²‹~æ 19. ©çœæD Ïæíræ‡æSЄï ..........................................................47
}æï¢ ©œæ}æ àæÏÎ-¨¢²æï…Ý çÜU²æ J ¥Š²æÐÜU Ðíàææ‹„ …è, Ïæí. ݱèÝ …è ¥æçÎ Ýï 20. ²çS„Dç„ ™Úç„ ²p .....................................................50
„yÐÚ„æÐê±üÜU §üÿæ‡æ ÜUæ²ü çÜU²æ ¥æñÚ ÐíÜUæàæÝ }æï¢ Ïæí. çÐí²ïàæ …è ± Ïæí.çÎÝïàæ ÜéU}ææÚ 21. §‹Îí ŸæïDæçÝ Îí籇ææçÝ....................................................52
…è Ýï ÐéL¯æƒü çÜU²æ J »„΃ü §Ý ¨|æè ÜUæ }æñ¢ Nβ ¨ï {‹²±æÎ ÜUÚ„æ ãê¡ J 22. ©læÝ¢ „ïï ÐéL¯ Ýæ±²æÝ¢ .................................................54
§¨ ÐéS„ÜU ÜUæ ÐíÜUæàæÝ xæí拃}æì §¢xHñ‡Ç ÜïU »ÜU ¥æ²ü ¨Á…Ý ÜïU ¨ã²æïxæ ¨ï 23. ©HêÜU²æ„é¢ àæéàæéHêÜU²æ„é¢ ..................................................56
ãé¥æ ãñ J ¨é{è…Ý ‹²êÝ„æ¥æï¢ ÜUæ Ïææï{ ÜUÚæÜUÚ ¿ææݱëçh ÜUÚï¢xæï §¨è ¥æàææ ± 24. §‹Îí¢ ±{ü‹„æï ¥#éÚ: ....................................................... 59
ç±Eæ¨ ÜUï ¨æƒ - 25. Ý ±æ © Îï±æ:........................................................... 62
26. §ÓÀç‹„ Îï±æ: ¨é‹±‹„¢ ...................................................64
27. Á²æ²S±‹„çpçœæÝæï }ææ ................................................... 67
±æÝÐíSƒ ¨æ{ÜU ¥æŸæ}æ àæé|æïÓÀéÜU 28. ²¢ S}ææ ÐëÓÀç‹„ ÜéUã ....................................................70
¥æ²ü±Ý, Úæï…ÇG ¿ææÝïà±Úæ²ü: 29. ¨y²ç}æmæ © „¢ ............................................................73
ç„çƒ-ÈUæËxæéÝ ÜëUc‡æ 13 ç±. 2065 (24–3–2009) 30. ÏææHæÎïÜU}æ‡æè²SÜU}æé„ñÜ¢ ...................................................75
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 31. ±ïÎæã}æï„¢ ÐéL¯¢ }æãæ‹„}æ .................................................78
±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (1)
¥xÝ ¥æ ²æç㠱脲ï xæë‡ææÝæï ãòÎ愲ï J
çÝ ãæï„æ ¨çy¨ Ïæ<ãç¯ JJ (¨æ}æ±ïÎ 1/1/1)
àæÏÎæƒü :- ¥xÝï ¦ ãï ¨±üŸæïcÆ Ðí|ææï ! ¥æ ²æçã ¦ ¥æ§²ï ±è„²ï ¦
¿ææÝ ÎïÝï ÜUï çH²ï xæë‡ææÝ: ¦ ©ÐÎïàæ ÜUÚæï ãòÎæ„²ï ¦ |ææïx² ±S„é¥æï¢
ÜUæï ÎïÝï ÜUï çH» ãæï„æ ¦ ¥æÐ Îæ„æ ãæï Ïæ<ãç¯ ¦ Nβ }æï¢ çݨçy¨ ¦
çÝÚ‹„Ú ç±l}ææÝ ãæï J
òæw²æ:- ãï ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç ÜUï ڙ粄æ, ÚÿæÜU, ÐæHÜU, Ðæï¯ÜU,
çݲ‹~æÜU, çÝÚæÜUæÚ, ¨±ü¿æ, ¨±üòæÐÜU, ¨±æü‹„²æü}æè ÐÚ}æïEÚ ! ã}æ ¥Ëпæ
}æÝéc² …æÝ„ï ãæï¢ ²æ Ý …æÝ„ï ãæï¢, }ææÝ„ï ãæï¢ ²æ Ý }ææÝ„ï ãæï¢, ¥æÐÜUæ
Š²æÝ ÜUÚ„ï ãæï¢ ²æ Ý ÜUÚ„ï ãæï¢, ¥æÐÜUï Ðíç„ ÜëU„¿æ„æ ÐíÜUÅ ÜUÚ„ï ãæï¢ ²æ
Ý ÜUÚ„ï ãæï¢, ¥æÐÜUæ {‹²±æÎ ÜUÚ„ï ãæï¢ ²æ Ý ÜUÚ„ï ãæï¢ J …è±Ý Ѓ ÐÚ
™H„ï ãé» ¥æÝï ±æHè Ïææ{æ¥æï¢, ¥|ææ±æï¢, ÜUcÅæï¢, Îé:¶æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUï
çH²ï ¥æÐ¨ï ¿ææÝ, ÏæH, ¨æã¨, ©y¨æã, ÐÚæÜíU}æ ¥æçÎ ÜUè |ææ±Ýæ ÜUè
²æ™Ýæ ÜUÚ„ï ãæï¢ ²æ Ý ÜUÚ„ï ãæï¢ çÜU‹„é ²ã ¨y² ãñ çÜU ¥æÐ ¥ÝæçÎ ÜUæH
¨ï ã}ææÚï ¨æƒ ãæï, ¨æƒ ãè Ýãè¢ ã}ææÚï Nβæï¢ ÜUï ¥‹ÎÚ çÝÚ‹„Ú ç±l}ææÝ
ãæï „ƒæ ¥æxæï |æè ¥Ý‹„ ÜUæH „ÜU Úãæïxæï J
ãï ¨±üŸæïcÆ Ðí|ææï ! ¥æy}ææ }æï¢ ¨Îæ ¨ï ¥æÐÜUè ç±l}ææÝ„æ ãæï„ï ãé²ï
|æè ã}æï¢ ¥Ýé|æêç„ Ýãè¢ ãæï Úãè ãñ çÜU ¥æÐ ã}ææÚï }æÝ }æï¢, Ïæéçh }æï¢, §ç‹Îí²æï¢
}æï¢, àæÚèÚ }æï¢ ¨Îæ ¨ï ©ÐçSƒ„ ãæï J ã}æ ¥æÐÜUæï |æêHï ãè Úã„ï ãñ¢ J v²æ
ãé¥æ »ÜU ¥æ{ Íæ‡Åï ÜUï çH²ï ƒæïÇGè ¨è S}æëç„ ©ÆæÜUÚ ¥æÐÜUæ ¥Ýé}ææÝ
Hxææ„ï ãæï¢ çÜU‹„é çÎÝ |æÚ „æï ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ„ï ãé²ï |æêHï ãè Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ
ã}ææÚè ¥æÐÜUæï |æêHÝï ÜUè çSƒç„ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ ²ã ãæï„æ ãñ çÜU ã}æ ¥çÝcÅ
癋„Ý, ¥çÝcÅ ÜUƒÝ, ¥çÝcŠò±ãæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ ç…¨¨ï Ý ÜUï±H ã}æ ãè
Îé:¶è ãæï„ï ãñ¢ ¥çЄé ÐçÚ±æÚ, ¨}ææ…, ÚæcÅî ÜïU òçv„²æï¢ ÜUæï |æè Îé:¶è
ÏæÝæ„ï ãñ¢ J §¨çH²ï ¥Ïæ „æï ¥æШï ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ãï Ðí|æé Îï± ! ¥æ¥æï,
±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ÐíÜUÅ ãæï¥æï , ã}æï¢ ¥ÐÝè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚæ¥æï J ¨„„ ã}ææÚï }æÝ }æï¢ §¨ Ïææ„
ÜUæ ¿ææÝ ÏæÝæ Úãï çÜU ¥æÐ ã}ææÚï ¥‹ÎÚ ãæï J
ãï ¨±ü ¥æŠ²æçy}æÜU „ƒæ |ææñç„ÜU ¿ææÝ籿ææÝæï¢, ÜUHæ¥æï¢ ÜUæï, ç±ç™~æ
xæ錄 ¨æ}扲æïZ ÜUæï ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ±æHï ÐÚ}æïEÚ ! ¥æÐ mæÚæ ã}æï¢ ©œæ}æ-©œæ}æ
¿ææÝ籿ææÝ ÜUè Ðíæ猄 ãæïxæè „æï ã}æ ¥ÐÝï ¨}æS„ ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÎÏææÝï }æï¢
¨}æƒü ãæï …æ²ï¢xæï, ¥ÐÝï ¨}æS„ ÜéUÅï±æï¢ ÜUæï ÐÜUÇGÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ²ï¢xæï,
¥ÐÝï ¨}æS„ ÜéUò¨Ýæï¢ ÜUæï çÝÏæüH ÏæÝæÝïï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ²ï¢xæï,U¥ÐÝè ¨}æS„
ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã ¥æçÎ Ðæбëçœæ²æï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï ãè
…æ²ï¢xæï J
ãï ¨±üç±læ ©ÐÎïcÅæ Ðí|ææï ! ¥æÐ „æï ã}ææÚï xæéL ãñ¢ §¨çH²ï ¥æШï
²ã ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ¥æÐ ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ç±Úæ…}ææÝ ãæï„ï ãé» xæéL ÜUï
¨}ææÝ ©ÐÎïàæ ÜUÚæï, ã}æï¢ çàæÿææ Îæï,ã}æï¢ ÐÉGæ¥æï J …Ïæ ¥æÐÜUæ }æãæÝì
¿ææݖ籿ææÝ ã}æï¢ ç}æH …æ²ïxææ „Ïæ „æï ã}æ …è±Ý }æ¢ï ãÚ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨é¶è
ÏæÝ ãè …æ²ï¢xæï J ç…Ý-ç…Ý ¥æ±à²ÜU |ææïx² ±S„é¥æï¢, ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ¥Ðïÿææ
ãæïxæè ©‹ãï¢ Ðí挄 ÜUÚ ãè Hï¢xæï J
¥æÐ¨ï „æï Ïæ¨ ²ãè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ¥æÐ ¨„„ ã}ææÚï Nβæï¢ }æï¢ ÏæñÆï
ãé» ã}æï¢ ¥ÐÝè ©ÐçSƒç„ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚæ„ï Úãï¢ ¥æñÚ çÝÚ‹„Ú ã}æï¢ çÝÎïüàæ
ÜUÚ„ï Úãï¢ çÜU ã}æ v²æ ÜUÚï¢, v²æ Ý ÜUÚï¢, v²æ ©ç™„ ãñ, v²æ ¥Ýé癄,
v²æ {}æü ãñ, v²æ ¥{}æü, v²æ Hæ|æÜUæÚè ãñ, v²æ ãæçÝÜUæÚÜU, v²æ ÜUœæüò
ãñ v²æ ¥ÜUœæüò, v²æ ©Ð²æïxæè ãñ, v²æ ¥Ýéвæïxæè, v²æ }æéw² ãñ, v²æ
xææñ‡æ ? ²çÎ ¥æÐÜUè ©ÐçSƒç„ ÜUæ Ïææï{ ã}æï¢ ¨„„ ÏæÝæ Úãæ „æï ã}æï¢ çÜU熙„ì
}ææ~æ |æè ¨¢àæ² Ýãè¢ çÜU ã}æ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜUï ¥çÝcÅæ¢ï ¨ï Ïæ™ …æ²ï¢xæï ¥æñÚ
¨±üÎæ ¥æÝ‹Î }æï¢ Úãï¢xæï J
* * *
5 6 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (2)
² »ÜU §œæ}æé cÅéçã Üë cÅèÝæ¢ ç±™¯üç‡æ: J
Ðç„…ü¿æï ±ë¯ÜíU„é: JJ («x±ïÎ 6/45/16)
àæÏÎæƒü :- Üë cÅèÝæ¢ ¦ }æÝéc²æï¢ ÜUæ „æï ² »ÜU §„ì ¦ …æï »ÜU ãè
ãñ çÝp² ¨ï ç±™¯üç‡æ:¦ ¨±üÎícÅæ ±ë¯ÜíU„é: ¦ ¨±üàæçv„}ææÝì Ðç„: U
ÐæHÜU, ÚÿæÜU …¿æ ¦ ãé¥æ ƒæ, ãñ ¥æñÚ ãæïxææ „}æì-© ¦ ©¨ÜUè ãè „ê
çÝp² ¨ï S„éçã ¦ S„éç„ ÜUÚ J
òæw²æ :- ãï }æÝéc²æï ! „é}æ ÜUï±H ©¨è »ÜU ÐÚ}ææy}ææ ÜUè S„éç„-
ÐíæƒüÝæ-©Ðæ¨Ýæ ÜUÚæï …æï çÜU ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç ÜUï ÜU‡æ-ÜU‡æ }æï¢ Ã²æÐÜU ãæïÜUÚ
¨Ïæ }æÝéc²æï¢ ÜUï }æÝ, ±æ‡æè „ƒæ àæÚèÚ ¨ï çÜU²ï …æÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜUæï Ðíç„
ÐH Îï¶ Úãæ ãñ, ¨éÝ Úãæ ãñ, …æÝ Úãæ ãñ …æï ÐÚ}æïEÚ ¨±üÎæ „é}ãæÚï ¥¢xæ-
¨¢xæ ãñ, ±ã Ý ÜU|æè ¥Hxæ ƒæ, Ý |æç±c² }æï¢ ¥Hxæ ãæïxææ J
©¨ }æãæÝì ¨±üàæçv„}ææÝì ÐÚ}æïEÚ ¨ï ÏæÇGæ }æÝéc²æï¢ ÜUæ ÜUæï§ü |æè çã„ñ¯è
Ýãè¢ ãñ, ©¨¨ï ÏæÇGæ ÚÿæÜU |æè Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ ç}æ~æ |æè Ýãè¢ ãñ J ±ãè }æÝéc²æï¢
ÜUï ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ç±Úæ…}ææÝ ãæï„æ ãé¥æ ¨„„ }ææxæüÎàæüÜU ÏæÝ„æ ãñ , ±ãè
ã}ææÚæ ÐæHÜU ãñ J ¨¢¨æÚ ÜUï …ÇG ¥æñÚ ™ï„Ý ÐÎæƒü ç…ݨï ã}ææÚæ ÐæHÝ
Ðæ﯇æ Úÿææ ãæï„è ãñ ±ï ¨|æè ©¨è çÝÚæÜUæÚ ÐÚ}æïEÚ Ýï ÏæÝæ²ï ãñ¢ J
}ææ„æ, çЄæ, |ææ§ü, Ïæ‹{é, ç}æ~æ, xæéL, ¥æ™æ²ü, Úæ…æ §y²æçÎ …æï |æè
}æÝéc² „Ý{æÚè ã}ææÚè Úÿææ ÜUÚ„ï ãñ¢, ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ ©Ý ¨Ïæ ÜUæï àæÚèÚ,
§ç‹Îí²æ¡, }æÝ, Ïæéçh, ÏæH, ©y¨æã, ÐíïÚ‡ææçÎ ¨æ{Ý ±ãè ¨±üòæÐÜU ÐÚ}æïEÚ
ãè ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J
ç…Ý ±ëÿæ, ±ÝSÐç„ , ÜU‹Î-}æêH-ÈUH, ¥æñ¯ç{, ¥‹ÝæçÎ „ƒæ Ðàæé,
Ðÿæè, ÜUèÅ , Є¢xææçÎ Ðíæ‡æè „ƒæ Ð뉱è, …H, ¥çxÝ, ±æ²é, ¥æÜUæàæ ¥æçÎ
|æê„ „ƒæ |æê„æï¢ ¨ï ÏæÝè Ð뉱è, ¨ê²ü, ™‹ÎíæçÎ xæíã, ©Ðxæíã, Ýÿæ~ææçÎ ÐÎæƒæïZ
¨ï ã}ææÚï …è±Ý ÜUè Úÿææ ãæï„è ãñ ±ï |æè ©¨è ¨±üòæÐÜU ÐÚ}æïEÚ Ýï ãè
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 7 8
ÏæÝæ²ï ãñ¢ J ²çÎ §üEÚ ©Ý ÐÎæƒæï¢ü ÜUæï, ¨æ{Ýæï¢-©Ð¨æ{Ýæï¢ ÜUæï ÏæÝæÜUÚ Ý
Îï „æï ²ï …ÇG-™ï„Ý ÐÎæƒü ã}ææÚæ ÜéUÀ |æè ©ÐÜUæÚ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï JU
§¨çH²ï ãï }æÝéc²æï¢ ! ©¨ ¨±üàæçv„}ææÝì, ¨±ü¿æ, ‹²æ²ÜUæÚè, ÜU}æüÈUHÎæ„æ
ÐÚ}æïEÚ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ¨æ¢¨æçÚÜU }æÝéc² …æï {Ý ¨ï, ÏæH ¨ï, ç±læ ¨ï, Ðíç„cÆæ
¨ï, ²àæ ¨ï Ðíç¨h Îï¶ï …æ„ï ãñ¢ ©ÝÜUè S„éç„-ÐíæƒüÝæ-©Ðæ¨Ýæ Ý ÜUÚæï v²æï¢çÜU
²ï ¨|æè }æÝéc² §üEÚ ÜUè „Úã ¨±ü¿æ, ¨±üàæçv„}ææÝì, ¨±üÎícÅæ, ¨±ü¨æ}扲ü±æÝì
Ýãè¢ ãñ¢, ¨±æüy}ææ çã„ñ¯è Ýãè¢ ãñ¢, ©ÝÜUè àæçv„, ¿ææÝ, ÏæH, ¨æ{ÝæçÎ ¨èç}æ„
ãñ J ±ï ç±ÜUÅ ÐçÚçSƒç„²æï¢ }æï¢ }æÝéc²æï¢ ÜUæï Úæï„æ, ç±H¶„æ, „ÇGÈU„æ ãé¥æ
Îï¶ÜUÚ |æè ÀæïÇG Îï„ï ãñ¢ J ±ï ã}ææÚè Ðê‡æü Úÿææ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„ï ãñ¢, ±ï ã}ææÚï
Ðêê‡æü Îé:¶æï¢ ÜUæï ÎêÚ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„ï ãñ¢, ±ï ã}ææÚè ¨}Ðê‡æü |ææ±Ýæ¥æï¢ ÜUæï …æÝ
Ýãè¢ Ðæ„ï ãñ¢, ¥¿ææÝ, ¥|ææ±, ¥àæçv„ ÜUï ÜUæÚ‡æ ã}ææÚï ¨æƒ ¥‹²æ² |æè
ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ J ç}扲æ {æÚ‡æ满 |æè ÏæÝæ Hï„ï ãñ¢, ¨¢àæ² |æè ÜUÚ Hï„ï ãñ¢,
ã}æ¨ï §üc²æü-mï¯ |æè ÜUÚ„ï ãñ¢ J
§¨çH²ï …æï ÜU|æè |æè ã}ææÚæ ¨æƒ Ýãè¢ ÀæïÇG„æ, …æï ã}ææÚè ¨}æS„
|ææ±Ýæ¥æï¢ ÜUæï …æÝ„æ ãñ, …æï ¨Ó™æ }ææxæüÎàæüÜU ãñõ, ÐæHÜU ãñ, Ðæï¯ÜU ãñ,
Ðê‡æü çã„ñ¯è ãñ ,©¨è ÜUè ã}æ S„éç„-ÐíæƒüÝæ-©Ðæ¨Ýæ ÜUÚï¢xæï „æï ã}æï¢ ¨ÈUH„æ
ç}æHïxæè ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (3)
¥çxÝÝæ Úç²}æàݱ„ì Ðæï¯}æï± çαï çαï J
²à樢 ±èÚ±œæ}æ}æì JJ («x±ïÎ 1/1/3)
àæÏÎæƒü :- ¥çxÝÝæ ¦ §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» Úç²}æì
¦ ç±læ, {ÝæçÎ ÜUæï ¥àݱ„ì ¦ Ðí挄 ÜUÚï¢ …æï Ðæï¯}æï± ¦ ÐéçcÅ ÜUÚÝï
±æHæ ãæï çαï çÎ±ï ¦ Ðíy²ïÜU çÎÝ ²àæ¨}æì ¦ ²àæ ÜUæï ÏæÉGæÝï ±æHæ ãæï
±èÚ±œæ}æ}æì ¦ ±èÚ, çÝ|èæüÜU ÏæÝæÝï ±æHæ ãæï J
òæw²æ :- ãï ÐÚ}æçЄæ Ðç±~æ ÐÚ}æïEÚ ! ¥æÐ mæÚæ ÐíÎœæ ±ñçÎÜU
{}æü ¥æñÚ ç±ç{-ç±{æÝ ÜUï ¥Ýé¨æÚ ãè ã}æ ¥ƒæïüÐæ…üÝ ÜUÚï¢xæï ¥æñÚ «ç¯²æï¢
mæÚæ Ðíç„Ðæç΄ àææ›æï¢ }æï¢ ©Ìï綄 ç¨hæ‹„æï¢, çÝÎïüàææï¢ ÜUæ ÐçÚÐæHÝ ÜUÚ„ï
ãé» ãè ©¨ ¥ƒü ¨ï |ææïx² ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¨¢xæíã ÜUÚï¢xæï ¥æñÚ }æãæÐéL¯æï¢ mæÚæ
¥æ™çÚ„ ±í„æï¢, ¨¢ÜUËÐæï¢ ¨ï ²év„ ãæïÜUÚ ãè ©Ý |ææïx² ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¨é¶
Ðí挄 ÜUÚï¢xæï §¨ÜUï ç±ÐÚè„ ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï ²æ ¨}ææ… }æï¢ Ðí™çH„ ¥±ñçÎÜU,
¥Ðíæ}ææç‡æÜU, ¥ÝæÎàæü, ãæçÝÜUæÚÜU àæñHè ¨ï Ý ¥ƒæïüÐæ…üÝ ÜUÚï¢xæï, Ý ¨æ{Ýæï¢
ÜUæ ¨¢xæíã ÜUÚï¢xæï, Ý ©Ý¨ï 籯² |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæï¢xæï J
Ðí|æéÎï± ! ÜñU¨è ç±ç™~æ çSƒç„ ãñ çÜU |æêç}æ, |æ±Ý, {Ý, ¨}Ðçœæ, ç±Hæ¨
-±ñ|æ± ÜUï Ðí™éÚ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï ©ÐHÏ{ ÜUÚÝï ÐÚ |æè ã}ææÚï }æÝ }æï¢ çÝ|æèüÜU„æ,
àææç‹„, Ðí¨‹Ý„æ, „ë猄, S±„‹~æ„æ ÜUè çSƒç„ Ýãè¢ ãñ J §¨ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
¥Ïæ ¨}æÛæ }æï¢ ¥æ Úãæ ãñ çÜU ²ã {Ý, |ææïxææïÐ|ææïxæ ÜUï ¨æ{Ý Ðç±~æ Ýãè¢
ãñ J …æï {Ý ¥æÐÜUè ¥æ¿ææ, ¥æÐÜUï çÝÎïüàæ , «ç¯²æï¢ ÜUï ¨¢ÜUï„, àææ›æï¢
}æï¢ ±<‡æ„ ç±ç{ ç±{æÝæï¢ ÜUï ¥Ýé¨æÚ ¥<…„ Ýãè¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ ±ã ¥Ðç±~æ
ãæï„æ ãñ J ±ã {Ý ôã¨æ, ÛæêÆ, ÀH-ÜUÐÅ, ç}æHæ±Å, çÚE„ ¥æçÎ ¥Ýé癄
©Ðæ²æï¢ ± ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ©Ðæ<…„ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ »ï¨æ {Ý ¥ƒü Ý ãæïÜUÚ ¥Ýƒü
ãæï„æ ãñ J »ï¨ï ¥Ýƒü ¨ï ¨é¶, àææç‹„, Ðí¨‹Ý„æ, Ýè¢Î, |æê¶, S±æS‰², ¨‹„æï¯,
„ë猄, S±„‹~æ„æ ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 9 10
ãï ¨±ü¿æ, ¨±æü‹„²æü}æè ¥çxÝÎï± ! ¥æÐÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãé» ¥æñÚ
¥æÐÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢, çÝÎïüàææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» Ðç±~æ {Ý ÜUæï ã}æ ¨}ææ…,
ÚæcÅî, ç±à± ÜUï ÜU˲æ‡ææƒü ÎæÝ, ¨y¨¢xæ, ¨æ{é ¨ï±æ, ç™çÜUy¨æH²,
¥æñ¯{æH², ç±læH², xææñàææHæ, ¥ÝæƒæH² ¥æçÎ ©œæ}æ ÜUæ²æïZ }æï¢ HxææÜUÚ
²àæ, Ðíç„cÆæ, ¨}}ææÝ, ÜUèçœæü ÜUæï ÏæÉGæ±ï¢ J
ãï ÐÚ}æïEÚ ! ¥æÐÜUè §ÓÀæÝé¨æÚ ¥ƒæïüÐæ…üÝ „ƒæ ¥ƒüç±çÝ}æ² ÜUÚÝï
¨ï ãè }æÝéc²æï¢ ÜUè S±æƒü±ëçœæ,ÜUæ²Ú„æ, |æèM„æ, çÝÏæüH„æ, ¥æHS²-Ðí}ææÎ,
Ü¢U…ê¨è ¥æçÎ ÝcÅ ãæï„è ãñ ¥æñÚ }æÝéc²æï¢ ÜUæï àææÚèçÚÜU ¨æñ‹Î²ü, ÐéçcÅ, ÏæH,
H汇² ¥æçÎ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ ¥æñÚ ©ÝÜUï }ææÝç¨ÜU ©y¨æã, ÏæH, ÐÚæÜíU}æ,
ÐíxæË|æ„æ, ±èÚ„æ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J Ïæéçh }æï¢ ¨æ眱ÜU„æ, }æï{æ, »ÜUæxæí„æ,
ç݇æü² àæçv„ ÏæÉG„è ãñ ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ àææç‹„, Ðí¨‹Ý„æ, ¥æÝ‹Î ÜUè Ðíæ猄
ãæï„è ãñ J ¥æÐÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ „ƒæ çÝÎïüàææï¢ ÜUï ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» …è±Ý ™HæÝï
ÐÚ ãè ©œæ}æ ¨‹„æÝæï¢ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñï ¥æñÚ ±ï ÎéÚæ™æÚ, |æícÅæ™æÚ,
ÝæçS„ÜU„æ, S±ÓÀ‹Î„æ, ¥æHS²-Ðí}ææÎ, H}ÐÅ„æ, ©g‡Ç„æ, ¥‹²æ²,
¥y²æ™æÚ ¥æçÎ Îæï¯æï¢ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ ¥ÐÝï ©œæ}ææïœæ}æ xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ±æï¢
¨ï ¨}ææ…, ÚæcÅî ÜUè ÜUè<„ ÜUæï ÏæÉGæ„ï ãñ¢ „ƒæ ŸæïcÆ ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ„ï
ãé» ¨yÜUè<„ ÜUè ¨éxæ‹{ ÜUæï ¨±ü~æ ÈñUHæ„ï ãñ¢ J
ãï ¥¢xæ-¥¢xæ }æï¢ Ã²æŒ„ Ðí|ææï ! ¥æÐ¨ï ²ãè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU …æï ÜéUÀ
ÜUÚï¢, ¥æÐÜUè ¥æ¿ææ ÜUï ¥ÝéÜêUH ãè ÜUÚï¢ J ¥æÐ „æï ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢
ç±Úæ…}ææÝ ãæïÜUÚ Ðíç„çÎÝ, Ðíç„Íæ‡Åï, Ðíç„ÿæ‡æ ã}æï¢ çÝÎïüàæ ÜUÚ„ï Úãæï J ¥æÐ
…ñ¨æ ÜUãï¢xæï ã}æ ±ñ¨æ ãè ÜUÚï¢xæï, ©¨ÜUï ç±ÐÚè„ Ýãè¢ ÜUÚï¢xæï ²ã ã}ææÚæ ¥æ…
¨ï ¨¢ÜUËÐ ãñ, §¨ ¨¢ÜUËÐ ÜUæï ¥æÐ Ðê‡æü ÜUÚï¢ JU
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (4)
}ææ Ðí xææ}æ Ѓæï ±²¢ }ææ ²¿ææç΋Îí ¨æïç}æÝ:J
}ææ‹„: SƒéÝæïü ¥Ú愲: JJ
(«x±ïÎ 10/57/1, ¥ƒ±ü±ïÎ 13/1/59)
àæÏÎæƒü :- }ææ ¦ Ýãè¢ Ðíxææ}æ ¦ ÀæïÇGÜUÚ ™Hï¢ Ðƒæï ¦ ¨‹}ææxæü ÜUæï
±²¢ ¦ ã}æ }ææ ¦ Ýãè¢ ²¿ææÎì ¦ ²¿æ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ™Hï¢ §‹Îí ¦ »ïE²üàææHè
ÐÚ}æïEÚ ¨æïç}æÝ: ¦ »ïE²ü ²év„ ãæïÜUÚ }ææ ¦ Ýãè¢ ¥‹„: ¦ ¥‹ÎÚ Sƒé:
¦ ÆãÚï¢ Ýæï ¦ ã}ææÚï ¥Ú愲: ¦ ¥ÎæÝ |ææ± Ü¢U…ê¨è J
òæw²æ :- ãï ÐÚ}æïEÚ ! …Ïæ ã}æ ±ïÎæçÎ ¨y²àææ›æï¢ ¨ï ¥ÐÝï …è±Ý
ÜUè „éHÝæ ÜUÚ„ï ãñ¢ „æï ã}æï¢ ²ã SÐcÅ Ðí„èç„ ãæï„è ãñ çÜU ã}æÝï¢ ¨y² }ææxæü
ÜUæï ÀæïÇG çβæ ãñ , ¥æÎàæü }ææxæü ÜUæï ÀæïÇG çβæ ãñ, ±ïÎ }ææxæü ÜUæï ÀæïÇG çβæ
ãñ, }æãæÐéL¯æï¢ ÜUï Ïæ„æ²ï }ææxæü ÜUæï ÀæïÇG çβæ ãñ, Ÿæï² }ææxæü ÜUæï ÀæïÇG çβæ ãñ,
Îï±²æÝ ÜUæï ÀæïÇG çβæ ãñ, çÝ:Ÿæﲨ Ѓ ÜUæï y²æxæ çβæ ãñ J Ðí|ææï ! ¥æШï
²ãè ã}ææÚè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ¥Ïæ ¥æxæï ã}æ ¨‹}ææxæü ÐÚ ãè ™Hï¢ J
çÝçp„ ãè ¨y²{}æü ÐÚ ™HÝï }æï¢, ¥æÎàæü, ‹²æ², ÜUœæüò Ѓ ÐÚ
™HÝï }æï¢ ÜUcÅ ¥æ„ï ãñ¢, Ïææ{滢 ¥æ„è ãñ¢, ç±Úæï{ ãæï„æ ãñ, ¥|ææ± ¥æ„æ
ãñ, ¥æÿæïÐ çÜU²æ …æ„æ ãñ, Îé:¶è ãæïÝæ ÐÇG„æ ãñ çÜU‹„é …Ïæ ¥æÐ¨ï ¿ææÝ,
ÏæH, àæçv„, ¨æã¨, ÐÚæÜíU}æ, {ñ²ü, ©y¨æã ç}æHïxææ „æï §Ý ¨Ïæ ÜUæï ã}æ
¨ãÝ ÜUÚ Hï¢xæï J ¨y²}ææxæü ¨ïï ç±™çH„ Ýãè¢ ãæï¢xæï, ÍæÏæÚæ²ï¢xæï Ýãè¢, LÜUï¢xæï
Ýãè¢, ÛæéÜUï¢xæï Ýãè¢, ã„æàæ-çÝÚæàæ Ýãè¢ ãæï¢xæï, ™H„ï ãè Úãï¢xæï, ¥æñÚ ¥ç{ÜU
xæç„ ¨ï ¥æñÚ ¥ç{ÜU ¥æxæï ¥æñÚ ¥ç{ÜU ¥æÎàææïZ ÜUï ¨æƒ ÏæÉG„ï ãè Úãï¢xæï J
Ðí|æééÎï± ! ¥æШï ã}ææÚè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ã}æ ÜU|æè |æè ²¿æ ÜUÚÝæ Ý ÀæïÇGï¢,
ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUÚÝæ Ý ÀæïÇGï¢, y²æxæ ÜUÚÝæ Ý ÀæïÇGï¢, ¨ï±æ ÜUÚÝæ Ý ÀæïÇGï¢ ²ï ¨Ïæ ©œæ}æ
ÜU}æü ã}ææÚï …è±Ý ÜUæ, ã}ææÚè çÎÝ™²æü ÜUæ ¥¢xæ ÏæÝ …æ» J ¥æÎàæü çÎÝ™²æü,
òæ²æ}æ, |æí}æ‡æ, FæÝ, Š²æÝ, ²¿æ, ±ïÎÐæÆ, S±æŠ²æ², ¨y¨¢xæ, ÎæÝ, ¨ï±æçÎ
¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ {ÝæïÐæ…üÝ Ý ÜUÚï¢ v²æ¢ïçÜU §Ý ¨Ïæ ¥çݱæ²ü, ¥ÐçÚãæ²ü ±ïÎ
çÝ<ÎcÅ ÜUœæüò ÜU}ææïZ ÀæïÇGÜUÚ »ïE²ü Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚï¢xæï „æï ±ã »ïE²ü
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 11
ã}ææÚï ç±Ýæàæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ …æ²ïxææ J ¥æÐÜUæï ¥æÐ ÜUï Ïæ„æ» ç¨hæ‹„æï¢, Ýèç„-
çݲ}ææï¢, ¥Ýéàææ¨Ýæï¢, ç±ç{-ç±{æÝæï¢ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ …æï òçv„ HæñçÜUÜU {Ý-
¨}Ðçœæ, ÐÎ-Ðíç„cÆæ, ¨æ{Ý-¨éç±{æ, »ïE²ü ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ„æ ãñ ±ã ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ
ÜUï Îæï¯æï¢ ¨ï xæíS„ ãæï …æ„æ ãñ J {èÚï-{èÚï ©¨ÜUï ç±™æÚæï,¢ ò±ãæÚæï¢ }æï¢ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ
ÜUè ÏæéÚæ§²æ¡ ¥æ …æ„è ãñ¢ ¥æñÚ ©ÝÜUæ Єæ |æè Ýãè¢ ™H„æ ãñ J §Ý ÏæéÚ槲æï¢ ¨ï
±ã Ý ÜUï±H S±²¢ ¥ÐÝï ãè ç±Ýæàæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ÏæÝ„æ ãñ ¥çÐ„é ¥ÐÝï ÐçÚ±æÚ,
¨}ææ…, ÚæcÅî ÜUæï |æè ¥ÐÝï Üé Üë y²æï¢ ¨ï ¨¢„Œ„ ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ JU
¨y² }ææxæü ÐÚ ™HÝï ÜUï çH²ï ¥æ±à²ÜU ãñ çÜU ¥æÐ ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ
}æï¢ …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú ÜUï ÏæÝï ãé» ¨}æS„ ¥ç±læ…çÝ„ Üé ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÝcÅ
ÜUÚ Îæï, ©‹ãï¢ …Hæ Îæï J §Ý ¥Úæ焲æï¢-àæ~æé¥æï¢ ÜUæï Ðê‡æü„: Ýæàæ ÜUÚ Îæï …Ïæ
„ÜU ²ï Üé ¨¢SÜUæÚ ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ Úãï¢xæï „Ïæ „ÜU ã}ææÚï …è±Ý }æï¢ Üë Їæ„æ,
S±æƒü|ææ±Ýæ, §üc²æü, mï¯, ¥æHS²-Ðí}ææÎ, ¥ç|æ}ææÝ, ÛæêÆ, ÀH-ÜUÐÅ, ôã¨æ
¥æçΠò±ãæÚ ™H„ï Úãï¢xæï J §¨çH» ã}ææÚè „æï ²ãè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU §Ý
¨}æS„ ¥Úæç„|ææ±æï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚ Îæï,§‹ãï¢ Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ }æï¢ Ðã颙æ
Îæï J §¨è ¥Úæç„|æ汦ÎæÝ Ý ÎïÝæ¦y²æxæ Ý ÜUÚÝï ÜUè Ðí±ëçœæ Ýï ã}æï¢ ¥y²‹„
S±æƒèü, ÜëUЇæ, Ü¢U…ê¨ ÏæÝæ çβæ ãñ J ã}ææÚï ™æÚæï¢ „ÚÈU Hæïxæ |æê¶ï, Ý¢xæï,
Úæïxæè, ¥¿ææÝ, ¥‹²æ²xæíS„ ãæïÜUÚ Îé:¶è ãæï Úãï ãñ¢ J ãï Îï± ! ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ
}æï¢ »ï¨è ©Îæœæ |ææ±Ý滢 |æÚ Îæï çÜU ¥ÐÝï ¥æ¨Ðæ¨ |æê¶ï, Ý¢xæï, çÝ{üÝ, Úæïxæè,
¥¨ãæ², ¥‹²æ², ¥¿ææÝxæíS„ Hæïxææï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ã}ææÚæ Nβ çÐÍæH …æ²ï J
ã}æ ¥ÐÝï {Ý, ¨}Ðçœæ, ¨æ{Ý, ¨æ}扲ü, ¿ææÝ, ÏæH, àæçv„, ¥ç{ÜUæÚ,
¨}æ², ÐÎ-Ðíç„cÆæ ÜUï ¨æƒ §ÝÜUï ÜU˲æ‡æ ÜUï çH» y²æxæ ÜUÚï¢, ÐéL¯æƒü
ÜUÚï¢ J §Ý ¨ÏæÜUæï ¥ÐÝï ¨}ææÝ ãè S±Sƒ, ¨}ЋÝ, ¨éçàæçÿæ„, ¨Îæ™æÚè,
¨é¶è ÏæÝæ Hï±¢ï, »ï¨è ÐíïÚ‡ææ ã}ææÚï Nβæï¢ }æï¢ |æÚæï JU
ãï Îï± ! ã}ææÚï §Ý S±æƒü, Üë Їæ„æMÐè ¥æ‹„çÚÜU àæ~æé¥æï¢ ÜUæï ¥æÐ ÝcÅ
ÜUÚ Îï¢xæï „æï ã}æ Ðç±~æ ÏæÝÜUÚ ¥æÐÜUï ¥æÎïàææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» Ý ÜUï±H
¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ©œæ}æ ÏæÝæ Hï¢xæï ¥çÐ„é ¨}ææ…, ÚæcÅî, ç±E ÜUï …è±Ý ÜUæï
|æè ©yÜëUcÅ ÏæÝæ ãè Hï¢xæï, §¨}æï¢ ÜUæï§ü ¨¢àæ² Ýãè¢ ãñ J
* * *
12 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (5)
¥ç‹„ ¨‹„¢ Ý …ãæy²ç‹„ ¨‹„¢ Ý Ðà²ç„ J
Îï±S² ÐಠÜUæò¢ Ý }æ}ææÚ Ý …è²üç„ JJ
(¥ƒ±ü±ïÎ 10/8/32)
àæÏÎæƒü :- ¥ç‹„ ¨‹„¢ Ý …ãæç„ ¦ ¥‹ÎÚ ÏæñÆï §üEÚ ¨ï }æÝéc² ÜU|æè
ÐëƒÜìU-¥Hxæ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ ¥ç‹„ ¨‹„¢ Ý Ðà²ç„ ¦ ©¨ ¥‹ÎÚ ÏæñÆï
ãé» ÜUæï Îï¶ |æè Ýãè¢ ¨ÜU„æ Îï±S² ÐಠÜUæò¢ ¦ ©¨ §üEÚ ÜUï ÜUæ²æïZ
ÜUæï Îï¶æï Ý }æ}ææÚ Ý …è²üç„ ¦ …æï Ý }æÚ„æ ãñ, Ý ÐéÚæÝæ ãæï„æ ãñ J
|ææ±æƒü :- ãï ÐÚ}æïEÚ ! Üñ ¨è ç±ç™~æ çSƒç„ ãñ çÜU ¥ÝæçÎ ÜUæH ¨ï
¥æÐ ã}æ …è±æy}ææ¥æï¢ ÜUï ¥‹ÎÚ Ã²æÐÜU LÐ ¨ï ç±l}ææÝ ãñ¢ ¥æÐÜUæï ÜUæï§ü ÐëƒÜUì
Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ²æ ãñ Ý ¥æШï ÜUæï§ü …è± ¥Hxæ ãæï ¨ÜUæ ãñ J ã}æ …è±æy}ææ ò挲
ãñ¢ ¥æñÚ ¥æÐ Ðí|ææï òæÐÜU ãñ¢ J ²ã ò挲-òæŒæÜU ¨}Ïæ‹{ ¥ÝæçÎ, ¥Ý‹„
ãñ J U}ææïÿæ, Ïæ‹{, ÐíH² ¨|æè ¥±Sƒæ¥æï¢ }æï¢ ã}æ …è±æï¢ ÜUï ¥‹ÎÚ ¥æÐ ¨Îæ
ç±l}ææÝ ƒï, ãñ¢ „ƒæ Úãï¢xæï J §¨¨ï |æè ¥æp²ü ²ã ãñ çÜU çÝy² òæÐÜU MÐ
}æï¢ ÚãÝï ±æHï ¥æÐ ÜUæï ã}æ …è± ¥ÐÝè ¥æ¡¶æï¢ ¨ï Îï¶ |æè Ýãè¢ ¨ÜU„ï ãñ¢ v²æï¢çÜU
¥æÐ çÝÚæÜUæÚ ãñ¢, ¥ÐíæÜëUç„ÜU ãñ¢, ¥xææï™Ú ãñ¢ J ¥æ¡¶æï¢ ¨ï MÐ, ¥æÜUæÚ ±æHè
±S„é çζæ§ü Îï„è ãñ J ¥æÐÜUæ Ý ÜUæï§ü MÐ ãñ, Ý Ú¢xæ ãñ, Ý ¥æÜUæÚ ãñ J
²çÎ ¥æ¡¶æï¢ ¨ï ãè Îï¶Ýæ ãñ „æï §üEÚ ÜUè Üë ç„ ±ïÎ ÜUæï Îï¶æï J §¨ }æãæÜUæò
ÜUæï ÐÉGÝï ¨ï ©¨ÜUï xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ± ÜUæ Ð„æ ™H„æ ãñ ¥ƒ±æ §üEÚ ÜUè
Îê¨Úè ÜëUç„ ²ã ¨¢¨æÚ Îï¶æï J ¨¢¨æÚ ÜUè ç±àææH„æ, ç±ç™~æ„æ, |æò„æ, çÎò„æ,
çݲç}æ„„æ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ©¨ ÐÚ}æïEÚ ÜUè àæçv„, ¿ææÝ, ¨æ}扲ü ¥æçÎ xæé‡æ-
ÜU}æü-S±|ææ±æï¢ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J
±ïÎ ÐÚ}æçЄæ ÜUæ ÜUæò ãñ …æï ¨ëçcÅ ÜUï ¥æçÎ }æï¢ ©¨Ýï ™æÚ «ç¯²æï¢
ÜUï Nβæï¢ }æï¢ ÐíÜUæçàæ„ çÜU²æ ƒæ ¥æñÚ ©‹ãæï¢Ýï ¥‹² }æÝéc²æï¢ ÜUæï 稶æ²æ, çÈUÚ
ÐÚ}ÐÚæ ¨ï ±ã §üEÚè² ÜUæò ±ïοææÝ »ÜU-Îê¨Úï ¨ï ¨éÝ„ï-¨éÝæ„ï, ÐÉG„ï-
ÐÉGæ„ï, 稶„ï-稶æ„ï ™Hæ ¥æ Úãæ ãñ J …ñ¨ï 1 ¥ÚÏæ 96 ÜUÚæïÇG 8 Hæ¶
53 ã…æÚ ±¯ü ÐãHï ƒæ ±ñ¨ï ÜUæ ±ñ¨æ ãè ¥ÿæ采æ MÐ }æï¢, çÏæÝæ çÜU¨è ç±ÜUæÚ
ÜUï, ~æéçÅ ÜUï, ‹²êÝ„æ ÜUï ™H„æ ¥æ Úãæ ãñ ¥æñÚ ²ã }æãæÜUæò ÐêÚï ¨ëçcÅ ÜUï
ÜUæH (4 ¥ÚÏæ 32 ÜUÚæïÇG ±¯ü ) „ÜU ±ñ¨æ ãè ÏæÝæ Úãïxææ J ²ã ¿ææÝ çÝç{
Ý ÜU|æè ÐéÚæÝè ãæïxæè Ý …è‡æü-àæè‡æü ãæïxæè, Ý ÝcÅ ãæïxæè J
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 13
²ã ¿ææÝ Úæçàæ ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç ÜUï ¨|æè xæíãæï¢ }æï¢, ç…ÝÜUè ¨¢w²æ ã}æ çxæÝ
Ýãè¢ ¨ÜU„ï ¨|æè }æÝéc²æï¢ ÜUæï Îè …æ„è ãñ J §¨ }æãæÜUæò }æï¢ }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¥ÐÝæ
…è±Ý ¨é¶-¨éç±{æ, ¨ÚH„æ, ¨ÈUH„æÐê±Üü U ™HæÝï ÜUï çH» ¥æ±à²ÜU ¨}æS„
¿ææÝ-籿ææÝ ÐíÎæÝ çÜU²æ ãñ J ÜUæï§ü |æè 籯² ÀêÅæ Ýãè¢ ãñ J §¨è ÜUï ¥Ýé¨æÚ
™HÜUÚ }æÝéc² ¥çÝcÅæï¢ ¨ï Ïæ™ÜUÚ ¨é¶è ãæï ¨ÜU„æ ãñ J
§¨è ÐíÜUæÚ ²ã Îê¨Úæ- ÜUæò-ÜëUç„Uãñ çζæ§ü ÎïÝï ±æHæ ¨¢¨æÚ J §¨}æï¢
¨ê²ü, ™‹Îí, Ð뉱è, xæíã, ©Ðxæíã ¨|æè ±ñ¨ï ÜUï ±ïñ¨ï ãè ãñ¢ …ñ¨ï çÜU 1 ¥ÚÏæ
96 ÜUÚæïÇG ±¯ü Ðê±ü ƒï J Ð뉱è ÐÚ Ýçβæ¡, ÐãæÇG, }æñÎæÝ, …¢xæH |æè ±ñ¨ï
ãè ãñ¢-Úãï¢xæï J Ðàæé-Ðÿæè, ÜUèÅ-Є¢xæ |æè ±ñ¨ï ãè ãñ¢ …ñ¨ï ƒï ¥æñÚ ±ëÿæ-
±ÝSÐç„ ¥‹² ÜU‹Î-}æêH-ÈUHæçÎ |æè ±ñ¨ï ãè ÏæÝï Úãï¢xæï J
²ã ç}扲æ {æÚ‡ææ ãñ çÜU …è±æï¢ ÜUæ ç±ÜUæ¨ ãæï„ï-ãæï„ï }æÝéc² ÏæÝæ ãñ J
…Ïæ çÜU ¨y² ²ã ãñ çÜU ¨ëçcÅ ÜUï ¥æçÎ }æï¢ }æÝéc² Ðàæé Ðÿæè, ÜUèÅ-Є¢xæ ¨|æè
»ÜU ¨æƒ ÏæÝï ¥æñÚ ¨ëçcÅ ÜUï ¥‹„ „ÜU ±ñ¨ï ãè Úãï¢xæï Ý ç±àæï¯ ãîæ¨ ãæïxææ Ý
±ëçh J ¥æñÚ ²ã |æè {æÚ‡ææ ç}扲æ ãñ çÜU ¥ÜUæH ãè çÜU¨è ÎéÍæüÅÝæ ¨ï §¨
Ð뉱è ÜUæ ç±Ýæàæ ãæï …æ²ïxææ „ƒæ ÜUæï§ü ©ËÜUæ „æÚæ xæíã-©Ðxæíã ¥æçÎ ¥ÜUS}ææ„ì
¥æÜUÚ §¨¨ï ÅÜUÚæ²ïxææ ¥æñÚ ²ã ÅêÅ Èê Å …æ²ïxææ J ¨y² ²ã ãñ çÜU ¨ê²æïüβ,
™‹Îí}ææ ÜUè ÜUH滢 ¨„„ ™H„è ãè Úãï¢xæè J ¨Îèü, xæ}æèü, ±¯æü ¥æçÎ «„黡
¨„„ ÏæÝ„è Úãï¢xæè J xæ¢xææ, ²}æéÝæ, ç}æç¨ç¨çÐ,U±æïËxææ, ÝèH ÝçÎ²æ¡ Ïæã„è Úãï¢xæè J
¶ï„æï¢ }æï¢ ¨„„ì ¶ælæ‹Ý ©yÐ‹Ý ãæï„ï Úãï¢xæï, ÜU|æè Ïæ‹Î Ýãè¢ ãæï¢xæï J
¨ëçcÅ ÜUè Ú™Ýæ, ¨¢xæÆÝ, ç±Ýæàæ ¨±üàæçv„}ææÝì ¨±ü¿æ, ¨éò±çSƒ„ §üà±Ú
ÜïU mæÚæ ¨}Ðæç΄ ãæï„æ ãñ J §¨çH» §¨ÜUæ …è±Ý ÜUæH ¨éçÝçp„ ¨}æ² ÜUï Ðpæ„ì
ãæïxææ „|æè ±ã ¥ÐÝè àæçv„ ¿ææÝ ¨ï §¨ï ÝcÅ ÜUÚïxææ ÐãHï ç±Ýæàæ Ýãè¢ ãæïxææ J
ãï Ðí|ææï ! ¥æÐÜUï }æãæÝì xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ±æï¢ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ¥æÐÜUï ¥çS„y±
ÜUæ ¥Ýé}ææÝ Ðí}ææ‡æ ¨ï „æï Ïææï{ ãæï„æ ãè ãñ çÜU‹„ìé ã}æï¢ §„Ýï ¨ï ¨‹„æï¯
Ýãè¢ ãñ J ¥æÐ ãñ¢ |æè ¥æñÚ çζæ§ü |æè Ýãè¢ Îï Úãï ãñ¢ ²ã çSƒç„ òæÜéUH
ÜUÚÝï ±æHè ãñ J ¥Ïæ „æï ã}æ ¥ÐÝï Nβ }æï¢ ¨æÿææ„ì ¥æÐÜUè ¥Ýé|æêç„
ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢ J Ðí|æé Îï± ¥Ïæ „æï ¥ÐÝè ãè ÜëUÐæ ¨ï ã}ææÚï Nβ }æï¢
ÐíÜUæçàæ„ ãæï …æ¥æï „|æè ã}ææÚæ ¥¿ææÝ-¥‹{ÜUæÚ ÝcÅ ãæïxææ ¥æñÚ ¨}Ðê‡æü
Îé:¶-ÐèÇGæ-Ïæ‹{Ýæï¢-ÜUcÅæï¢ ¨ï ÀêÅ ÜUÚ Ðê‡æü ¥æÝ‹Î ÜUï |ææxæè ÏæÝï¢xæï J
* * *
14 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (6)
}ææ dï{„ ¨æïç}æÝæï Îÿæ„æ }æãï ÜëU‡æé銱¢ Úæ² ¥æ„é…ï J
„Úç‡æçÚÁ…²ç„ ÿæïç„ Ðéc²ç„ Ý Îï±æ¨: ÜU±yݱï JJ
(«x±ïÎ 7/32/9)
àæÏÎæƒü :- }ææ dï{„ ¦ ôã¨æ }æ„ ÜUÚæï ¨æïç}æÝ: ¦ »ïE²ü ÜUè §ÓÀæ
Ú¶Ýï ±æHæï }æãï Úæ²ï ¦ }æãæÝì {Ý ÜUï çH» Úæ² ¥æ„é…ï ¦ ÏæH ÜUï çH» Îÿæ„
Üë ‡æ銱¢ ¦ ÐéL¯æƒü ÜUÚÜUï ²æïx²„æ ÏæÝæ¥æï „Úç‡æ §„ì ¦ ÝæñÜUæ ÜUï ¨}ææÝ …²ç„
¦ …²-¨ÈUH„æ ÜUæï Ðí挄 ãæï„æ ãñ ÿæïç„ ¦ Ï樄æ ãñ, Ïæ¨æ„æ ãñ Ðéc²ç„ ¦
ÈUH„æ ÈêUH„æ ãñ ©‹Ýç„ ÜUæï Ðí挄 ãæï„æ ãñU Îï±æ¨: ¦ ©œæ}æ }æÝéc²æï¢ ÜUæ {Ý,
ÏæH, ç±læ Ý ÜU±yÝ±ï ¦ ÏæéÚï ÜUæ²æïZ ÜUï çH» Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
|ææ±æƒü :- }æÝéc² àæÚèÚ{æÚè Ðíy²ïÜU Ïæéçh}ææÝì ÜUæï …è±Ý }æï¢ ¨ÈUH„æ
Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUï çH» {Ý, ÏæH, ç±læ, ¨é¶, ²àæ, Ðíç„cÆæ ¥æçÎ ÜUè ÜUæ}æÝæ
ãæï„è ãè ãñ, ²ã S±æ|ææç±ÜU ãñ J çÏæÝæ {Ý ÜUï „æï }æÝéc² ÜéUÀ |æè Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„æ çÜU‹„é {Ý ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUï çH» }æÝéc²æï¢ ÜUæï ÐãHï Ïææ˲æ±Sƒæ ¨ï
Ïæír晲ü ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» ç±læ, ÏæH, {}æü, ™çÚ~æ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ÜUÚÝï ÜUæ
±ïÎ }æï¢ çÝÎïüàæ ãñ J ÎëÉG ¨¢ÜUËÐ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚÜUï ÐéL¯æƒü, y²æxæ-„ÐS²æ ÜUï
}æ抲}æ ¨ïU²æïx²„æ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ çÏæÝæ ÜéUàæH„æ, Ðí±è‡æ„æ,
Ïæéçh}æœææ, ¨æã¨, ÐÚæÜíU}æ, ©y¨æã ÜUï ÜUæï§ü |æè òçv„ {ÝæïÐæ…üÝ Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„æ J
±ïÎ ÜUï }æ抲}æ ¨ï §üà±Ú ¥æÎïàæ ÜUÚ„æ ãñ çÜU }æÝéc²æ¢ï {Ý ÜUè Ðíæ猄
ÜUï çH» ôã¨æ }æ„ ÜUÚæï, ÐæÐ }æ„ ÜUÚæï J ¥æ… ÛæêÆ, ÀH, ÜUÐÅ, ç}æHæ±Å,
ãïÚæÈUïÚè, çÚౄ ¥æçÎ ¥Ýñç„ÜU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï {Ý ÜUæ ¨¢xæíã çÜU²æ …æ„æ ãñ
¥æñÚ »ïE²üàææHè ÏæÝÝï ÜUè ÜUæ}æÝæ ÐêÚè ÜUè …æ„è ãñ J
ÛæêÆ, ÀH, ÜUÐÅ ,¥‹²æ²æçÎ ¥Ýñç„ÜU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï {Ý „æï Ðí挄 ãæï …æ„æ
ãñ, „ƒæ ©¨¨ï |ææïx² ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï |æè Ðí挄 çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ |ææïx² ¨æ{Ýæ¢ï
ÜUæï |ææïxæ ÜUÚ ÜéUÀ ¨}æ² ÜUï çH» 籯²¨é¶æï¢ ÜUæï |æè Ðí挄 çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ
ãñ çÜU‹„é ¥Ýñç„ÜU MÐ ¨ï, ôã¨æ ¨ï, ÀH-ÜUÐÅ ¨ï, ¥‹²æ² ¨ï ÜU}ææ²æ {Ý,
}æÝ }æï¢ àææç‹„ ÐíÎæÝ Ýãè¢ ÜUÚæ ¨ÜU„æ, Ïæéçh }æï¢ »ÜUæxæí„æ ©yÐ‹Ý Ýãè ÜUÚæ ¨ÜU„æ,
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 15
¥æy}ææ }æï¢ ¥æÝ‹Î ÜUè ©yÐçœæ Ýãè¢ ÜUÚæ ¨ÜU„æ J ¥çÝcÅ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï Ðí挄 {Ý,
}æÝ }æï¢ |æ², àæ¢ÜUæ, HÁ…æ, ¥àææç‹„, 綋݄æ, Îé:¶ ãè ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ §¨çH»
±ïÎæÝé¨æÚ ã}æï¢ ¿ææÝ, ÏæH, Üé àæH„æ, Ðí±è‡æ„æ ¥æçÎ ²æïx²„æ¥æï¢ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ
ÜUÚÜUï ‹²æ², {}æü, Ýèç„ ¨ï {ÝæïÐæ…üÝ ÜUÚÝæ ™æçã» J
‹²æ², {}æü, Ýèç„ ¨ï {Ýñà±²ü ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÜUï òçv„, ¥ÐÝï {Ý ¨ï
Ý ÜUï±H ¥ÐÝæ ± ¥ÐÝï ÐçÚ±æÚ ÜUæ ãè ÐæHÝ-Ðæ﯇æ ÜUÚ„æ ãñ ¥çÐ„é ¥‹²æï¢
ÜUè ©‹Ýç„ ãï„é |æè ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ¨ï ¨ã²æïxæè ÏæÝ„æ ãñ, ¨}ææ… ÚæcÅî ÜUï
¥¿ææÝ,¥‹²æ², ¥|ææ± ¨ï xæíS„ Hæïxææï¢ ÜUï ÜUcÅæï¢-Îé:¶æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ„æ ãñ,
Ýæ± ÜUï ¨}ææÝ ©ÝÜUæï |æè Îé:¶¨æxæÚ ÜUï ÐæÚ Hxææ Îï„æ ãñ J »ï¨ï ÐÚæïÐÜUæÚè,
{æ<}æÜU òçv„ ãè àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUï ÜUæÚ‡æ ¨}ææ… ÚæcÅî }æï¢ ¨}}ææÝ, Ðíç„cÆæ,
²àæ, ÜUè<„ ÜUæï Ðí挄 ãæï„ï ãñ¢, ©ÝÜUè ÜUè<„ ã…æÚæï¢, Hæ¶æï¢ ±¯æïZ „ÜU }æÝéc²
¨}ææ… }æï¢ ÏæÝè Úã„è ãñ J
…æï }æãæÝé|ææ± {}ææü™Ú‡æ ÜUï }æ抲}æ ¨ï »ïE²ü ÜUæï Ðí挄 ãæï„ï ãñ¢ ©ÝÜUï
çH» |æè ±ïÎ ÜUæ ¨¢ÜUï„ ãñ çÜU ±ï ©Ðæ<…„ {Ý ÜUï 籯² }æï¢ ¨„ÜUü-¨æ±{æÝ
Úãï¢ v²æï¢çÜU {Ý ÜUæ ²ã S±|ææ± ãñ çÜU ç…ÝÜUæ …è±Ý ¨¢²}æè, y²æxæè,
„ÐS±è, ±í„è, ¨Îæ™æÚè Ýãè¢ ãæï„æ ãñ ©ÝÜUæï ±ã {Ý ¥æH¨è, Ðí}ææÎè,
HæÐÚ±æã, ¥ÜU}æü‡², 籯²|ææïxæè, H}ÐÅ ÏæÝæ Îï„æ ãñ J »ï¨ï ¥ÜU}æü‡²
òçv„²æï¢ ÜUæ …è±Ý ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜïU ÜéUò¨Ýæï¢, ÎéÚæ™æÚæï¢, ÜéUÅï±æï ¨ï ²év„
ãæï …æ„æ ãñ J ±ï §Ý Îéxæéü‡ææï¢ ÜUï ÜUæÚ‡æ Úæïxæè, çÝÏæüH, çÝS„ï…, ¥ËÐæ²é ±æHï
ãæïÜUÚ àæèÍæí ãè Ðí²æ‡æ ÜUÚ …æ„ï ãñ¢, ÏæçËÜU Üé ÜU}ææïZ ÜUï ÜUæÚ‡æ …è„ï ãé»
ãè ¥Ð²àæ, ÏæÎÝæ}æè, ÜéUw²æç„ ÜUï ÜUæÚ‡æ ÝcÅ-|æícÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ©ÝÜUè
Ðíç„cÆæ, ¨}}ææÝ, Ÿæhæ ¨}ææ… ÜUï Hæïxææï¢ }æï¢ ¨}æ挄 ãæï …æ„è ãïñ, ²ã …è„ï
…è }æëy²é „æï ¥æñÚ ¥ç{ÜU Îé:¶Îæ²è ãæï„è ãñ J
§¨çH» ±ïÎ ÜUã„æ ãñ ²æïx²„æ-Ðæ~æ„æ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ ÜUÚÜUï {Ý Ðí挄 ÜUÚæï
¥æñÚ ©¨ÜUæ ¶™ü |æè ©œæ}æ ÜUæ²æïZ }æï¢ ÜUÚæï ¥æñÚ ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ç±Hæ¨è,
|ææïxæè, ÜéUò¨Ýè Ý ÏæÝÝï Îæï „|æè {Ý ÜUæ ¨}æé癄 Hæ|æ Ðí挄 ãæïxææ J §üEÚ
ã}ææÚï ÐÚ Üë Ðæ ÜUÚï çÜU ã}æ ©¨ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãé» ¥ÐÝè ²æïx²„æ¥æï¢
ÜUæï ÏæÉGæ±ï¢ „ƒæ Ðí挄 »ïE²ü ¨ï ¥‹²æï¢ ÜUæï |æè ¨éHæ|æ Ðã¡é™æ±ï¢ J
* * *
16 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (7)
²ÎX Îæàæé¯ï y±}æxÝï |æÎí¢ ÜUçÚc²ç¨ J
„±ïœæy¨y²}æçXÚ: JJ («x±ïÎ 1/1/6)
àæÏÎæƒü :- ²Îì ¦ …æï ¥¢xæ ¦ ãï ¨ÏæÜUæ ÐÚ}æç}æ~æ Îæàæé¯ï ¦
¥æy}æÏæçHÎæÝ ÜUÚÝï ±æHï ÜUæ y±}æì ¦ „ê ¥xÝï ¦ ãï …xæÎèà±Ú |æÎí}æì ¦
ÜU˲æ‡æ ÜUçÚc²ç¨ ¦ ÜUÚ„æ ãñ „± ¦ „ïÚæ »„„ì ¦ ²ã ¨y²}æì ¦ ±í„
ãñ S±|ææ± ãñ çݲ}æ ãñ ¥çXÚ: ¦ Úÿææ ÜUÚÝï ±æHæ J
|ææ±æƒü :- ±ïÎ ÜUï }æ抲}æ ¨ï §üEÚ ©ÐÎïàæ ÜUÚ„æ ãñ çÜU …æï }æÝéc²
S±æƒü ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ²æ xææñ‡æ ÜUÚÜUï ¨}ææ… ÚæcÅî ÜUï çã„ „Ý- }æÝ -{Ý
ÜUæ y²æxæ ÜUÚ„æ ãñ, ãñ ©¨ÜUæï }æñ¢ ¨é¶ Îï„æ ãê¡U, ©¨ÜUè ©‹Ýç„ ÜUÚ„æ ãê¡U,©¨ÜUè
²àæ ÜUè<„ ÜUæï ÈñUHæ„æ ãê¡U, ©¨ÜUæï Îé:¶æï¢, ÜUcÅæï¢, ¥|ææ±æï¢, ¥‹²æ²æï¢ ¨ï Úçã„
ÜUÚÜUï ÐÚ}ææÝ‹Î ÜUè Ðíæ猄 ÜUÚæ„æ ãê¡UJ §üEÚ ÜUã„æ ãñ çÜU ²ã }æïÚæ ±í„
ãñ, ¨¢ÜUËÐ ãñ, çݲ}æ ãñ, Ðíç„¿ææ ãñ, }æïÚæ S±|ææ± ãñ ÎæÝè y²æxæè òçv„
ÜUæï ¨é¶ ÎïÝæ, §¨ÜUï ç±ÐÚè„ …æï òçv„ S±æƒèü, ôã¨ÜU, ¥‹²æ²è, ÐÿæÐæ„è,
ÛæêÆï , ÀHè-ÜUÐÅè ãñ¢ ©ÝÜUæï }æñ¢ ÜUæï Îé:¶, ÐèÇGæ, Ïæ‹{Ý, |æ², 癋„æ
ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãê¡U J
¨¢¨æÚ }æï¢ „æï §¨ÜUï ç±ÐÚè„ ãè çζæ§ü Îï„æ ãñ çÜU y²æxæè, ¨¢²}æè,
¥æÎàæü òçv„²æï¢ ÜUæï „æï ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï Îé:¶ |ææïxæÝï ÐÇG„ï ãñ¢ ¥æñÚ S±æƒèü,
ÛæêÆï, ÀHè-ÜUÐÅè }ææñ… ©ÇGæ Úãï ãñ¢, ¨é¶, ¨}Ð‹Ý„æ ¨ï ²év„ ãæï„ï ãñ¢ J
»ï¨è ç±ÐÚè„ çSƒç„ ÜUæï Îï¶ÜUÚ ¨æ}æ拲 }æÝéc² ÜUæï ²ã ¨¢àæ² ãæï …æ„æ
ãñ çÜU §üà±Ú ÜUè ±ïÎ ÜUè Ïææ„ï¢ ¨Ó™è ãñ¢ ²æ ÛæêÆè J ¥ÝïÜU ÏææÚ „æï ¨Ó™ï
òçv„, ¥æÎàæü òçv„ §Ý ç±ÐÚè„ ÐçÚçSƒç„²æï¢ ÜUï ÜUæÚ‡æ ¥ÐÝï ¨Ó™æ§ü,
¥æÎàæü ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ÏæéÚï òçv„ ÜUï ¨}ææÝ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ±æHï ÏæÝ …æ„ï
ãñ J ©ÝÜUæ ¨y², {}æü, ‹²æ², ±ïÎ, §üEÚ, ÜU}æüÈUH, ÐéÝ…ü‹}æ ¥æçÎ ¨ï ç±à±æ¨
ãÅ …æ„æ ãñ J
±S„é„: ²ƒæƒü çSƒç„ ²ã ãñ çÜU §üEÚ çÜU¨è }æÝéc² ÜUæ ÜU˲æ‡æ ÜUï±H
§„Ýï }ææ~æ ¨ï ãè Ýãè¢ ÜUÚ Îï„æ ãñ çÜU ÜUæï§ü ©¨ÜUè ÐíæƒüÝæ ÜUÚ„æ ãñ, }æ‹~æÐæÆ
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 17
ÜUÚ„æ ãñ, …Ð ÜUÚ„æ ãñ, Š²æÝ ÜUÚ„æ ãñ, S±æŠ²æ² ÜUÚ„æ ãñ, xæè„ xææ„æ
ãñ, ²¿æ ÜUÚ„æ ãñ, ÎæÝ Îï„æ ãñ ¥çÐ„é §Ý ¨Ïæ ÜUï ¨æƒ ¨æƒ ©¨ {æ<}æÜU-
§üà±Ú |æv„ òçv„ ÜUæï S±Sƒ, ÏæH±æÝ, {ݱæÝì, ç±mæÝì |æè ÏæÝÝæ ™æçã» J
¥æ… Ðíæ²: Îï¶Ýï }æï¢ ¥æ„æ ãñ çÜU Ðíƒ}æ „æï {æ<}æÜU, ¥æÎàæü ò±ãæÚ
ÜUÚÝï ±æHï ¨¢xæçÆ„ Ýãè¢ ãñ¢ ¥æñÚ Ý ±ï ÏæéÚï òçv„²æï¢ ÜUè ÏæéÚæ§ü²æï¢ ÜUæï ÚæïÜUÝï
ÜUï çH» ²æï…ÝæÏæh MÐ }æï¢ ç±Úæï{ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ¥„: ÏæéÚï òçv„ ¥ÓÀï
òçv„²æï¢ ÜUæï Îé:¶ ÎïÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï …æ„ï ãñ¢ J ò±ãæÚ ÜUæH }æï¢ ¥ÓÀï
{æ<}æÜU òçv„ |æè çÜU‹ãè¢ ç±¯²æï¢ }æï¢ ¨êÿ}æ„æ ¨ï ç±™æÚ çÜU» çÏæÝæ, çÏæÝæ
ÐçÚ‡ææ}ææï¢ -Ðí|ææ±æï¢ ÜUæ ç±™æÚ ÜUÚÜUï ÜUæ²ü ÐíæÚ}|æ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ §¨çH» |æè
©‹ãï¢ ÜUcÅ ©ÆæÝï ÐÇG„ï ãñ J ¥ÝïÜU ÏææÚ ²ã |æè Îï¶Ýï }æï¢ ¥æ„æ ãñ çÜU
ÏæéÚï òçv„ ±æÜUì ™æ„é²ü ÜUï ÜUæÚ‡æ, ±v„ëy± àæçv„ ÜUï ÜUæÚ‡æ, ¥ÓÀï ±ÜUèHæï¢
ÜUï ÜUæÚ‡æ, …ݨæ}æ拲 ÜUæï |æÇGÜUæÜUÚ, ç}æ‰²æ ¥æÚæïÐ HxææÜUÚ |æè |æíæç‹„²æ¡
ÈñUHæ Îï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©‹ãï¢ Îæï¯è ç¨h ÜUÚæÜUÚ ÜUcÅ Ðãé¡™æ Îï„ï ãñ¢ J
»ÜU Ïææ„ ²ã |æè ãñ çÜU {æ<}æÜU §üEÚ |æv„ òçv„ Ðê‡æüMÐï‡æ,
¨±æüy}æÝæ, ¨±üÎæ, ¨±üƒæ, §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ±ï
|æè ÜéUÀ }ææ~ææ }æï¢ §üEÚ ¥æ¿ææ |æ¢xæ ÜUÚÝï ÜUï ÜUæÚ‡æ Î‡Ç ÜUï |ææxæè ÏæÝ
…æ„ï ãñ¢ J ¥ç‹„}æ, ç±àæï¯ …æÝÝï, ¨}æÛæÝï ²æïx² Ïææ„ ²ã ãñ çÜU §üEÚ ¨}æÐü‡æ
v²æ ãñ, ²ã çÜU¨ ÐíÜUæÚ ãæï„æ ãññ, §¨ÜUè ç±ç{ v²æ ãñ ? ²ã çÏæÝæ àææ›æï¢
ÜUæï ²ƒæƒü MÐ }æï¢ ÐÉGï, ¨}æÛæï çÏæÝæ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ ¥æñÚ „ÎÝé¨æÚ Ðê‡æü àæçv„,
¨æ}扲ü, ÐéL¯æƒü, ¿ææÝ, ÏæH, y²æxæ, „Ð ÜïU ¨}æÐü‡æ çÜU» çÏæÝæ |æè §üEÚ
ÜUcÅæï¢ ÜUæï ÎêÚ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
§üEÚ ÜUè, ±ïÎ ÜUè, àææ›æï¢ ÜUè, «ç¯²æï¢ ÜUè ¨æ}æ拲 MÐ ¨ï ƒæïÇGè
¨è Ïææ„æï¢ ÜUæ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÜUï òçv„ ²ã }ææÝ Hï„æ ãñ çÜU }æñ¢ Ðê‡æüMÐï‡æ
§üEÚ ÜUï ¨}æ<Є ãê¡ J ©¨ÜUè ¨}æS„ ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ Úãæ ãê¡ J
±æS„± }æï¢ ±ã }ææ~æ 10-20 Ðíç„àæ„ ãè ¨}æ<Є ãæï„æ ãñ, »ï¨è çSƒç„
}æï¢ |æè §üEÚ ©¨ÜUæ Ðê‡æü ÜU˲æ‡æ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J …æï ç…„Ýè }ææ~ææ }æï¢ ¨}æ<Є
ãæï„æ ãñ ©„Ýè }ææ~ææ }æï¢ ãè §üEÚ ©¨ÜUæ ÜU˲æ‡æ ÜUÚ„æ ãñ J
18 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 §¨çH» ±ïÎ ÜUè Ïææ„æï¢ ÐÚ ¨¢àæ² Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã» çÜU §üEÚ
¥æy}æÏæçHÎæÝè ÜUæï, S±æƒüy²æxæè ÜUæï, çÝ:S±æƒü |ææ±Ýæ ±æHï òçv„ ÜUæï,
}æÝ-±™Ý-àæÚèÚ ¨ï …æï ÜéUÀ ÜUÚ„æ ãñ ±ã §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÜUï ¥Ýé¨æÚ
ãè ÜUÚ„æ ãñ ©¨ï çÝçp„ ãè ÐÚ}æ ¥HæñçÜUÜU ¨é¶ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J
¥æ¥æï §üEÚ ç±à±æ¨è |æv„æï, §üEÚ ¨}æ<Є S±æƒüy²æxæè }æãæÝé|ææ±æï,
ã}æ ¨|æè ¨±æüy}æÝæ …ñ¨ï §üEÚ Ýï ±ïÎ }æï¢ çH¶æ ãñ „ÎÝé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚï¢
¥ÐÝï òçv„xæ„, ÐæçÚ±æçÚÜU, ¨æ}ææç…ÜU, ÚæcÅîè² ÜUœæüòæï¢ ÜUæï ÜéUàæH„æ-
Ðí±è‡æ„æ Ðê‡æü, ¨„ÜUü„æ Ðê±üÜU ÐêÚæ ÜUÚ„ï ãé» §üEÚ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚï¢ J ãï ÐÚ}æçÐí²
Ðí|ææï ! ¥æШï ã}ææÚè ãæ<ÎÜU ç±Ý}æí ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ¥æÐ ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ
}æï¢ »ï¨è ¥ÅêÅ Ÿæhæ |æÚ Îæï çÜU ã}æ …æï Üé À ÜUÚï¢ ¥æÐÜUè ¥æ¿ææ ÜUï ¥Ýé¨æÚ
ÜUÚï¢, çÝ:S±æƒü |ææ±Ýæ ¨ï ÜUÚï¢, ¥æÐÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUï çH» ÜUÚï¢, ã}æ Ðê‡æü
¨}æ<Є ãæï …æ±ï¢ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 19
(8)
„ç}æ„ì ¨ç¶y±¢ §ü}æãï „¢ Úæ²ï „¢ ¨é±è²ïü J
¨ àæÜíU ©„ Ý: àæÜUç΋Îíæï ±¨é β}ææÝ: JJ («x±ïÎ 1/10/6)
àæÏÎæƒü :- „}æì §„ì ¦ ©¨è §üEÚ ÜUï ¨æƒ ¨ç¶y±¢ ¦ ç}æ~æ„æ ÜUè
§ü}æãï ¦ §ÓÀæ ÜUÚ„ï ãñ¢, ²æ™Ýæ ÜUÚ„ï ãñ¢ „}æì ¦ ©¨ÜUè ÜUè ç}æ~æ„æ ÜUÚï¢
Úæ²ï ¦ {Ý, ÏæH, ¨æ}扲ü ÜUï çH» „}æì ¦ ©¨è ÜUè ç}æ~æ„æ ÜUÚï¢ ¨é±è²ïü ¦
ÐÚæÜíU}æ ÜUï çH», ÏæH, ©y¨æã ÜUï çH» ¨: ¦ ±ã ÐÚ}æïEÚ àæÜíU : ¦ }æãæÝì
¨æ}扲ü ±æHæ ãñ ©„ Ý: ¦ ¥æñÚ ã}æÜUæï |æè àæÜU„ì ¦ ¥Ý‹„ ¨æ}扲ü ¨ï
²év„ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ §‹Îí: ¦ ±ã ÐÚ}æñE²ü±æÝì ãñ ±¨é β}ææÝ: ¦ ç±læ,
ÏæH, ™ÜíU±„èü ¨æ}æíæÁ² ÜUæï |æè Ðí挄 ÜUÚæÝï ±æHæ ãñ J
|ææ±æƒü :- …æï ¥æÜUæàæ ÜUï ¨}ææÝ Ã²æÐÜU, ¨ê²ü ÜUï ¨}ææÝ ÐíÜUæàæ±æÝì,
±æ²é ÜUï ¨}ææÝ çÝÚæÜUæÚ ãñ, ç…¨Ýï ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç ÜUè Ú™Ýæ ÜUè ãñ ¥æñÚ
ÐæHÝ ÜUÚ Úãæ ãñ ,…æï ã}æï¢ ¨ëçcÅ ÜUï ¥æçÎ }æï¢ ±ïÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ Îï„æ ãñ, ¨æƒ
ãè ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ç±Úæ…}ææÝ ãæïÜUÚ ¥ÓÀï ÏæéÚï ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ÜUÚæ„æ
ãñ, ©œæ}æ {}æü²év„ ÜUæ²æïZ ÜUï ÜUÚ„ï ¨}æ² }æÝ }æï¢ ¥æÝ‹Î, ©y¨æã, çÝ|æèüÜU„æ
©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ ÏæéÚï ÜUæ²æïZ ÜUï ÜUÚ„ï ¨}æ² }æÝ }æï¢ |æ², àæ¢ÜUæ, HÁ…æ
©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ „ƒæ ã}ææÚï }æÝ, ±™Ý ± àæÚèÚ ¨ï çÜU» …æÝï ±æHï ÜU}ææïZ
ÜUæ ¨æÿæè ãñ ¥æñÚ ÈUHÎæ„æ ãñ ,©¨ ÐÚ}æïEÚ ÜUæ }æéw² Ýæ}æ ¥æï3}æì ãñ,
±ãè ã}ææÚæ ÐÚ}æ ç}æ~æ ãñ, ÐÚ}æ çã„ñ¯è ãñ, ÐÚ}æ ¨éNÎ ãñ, ÐÚ}æ¨é¶ ÐíÎæÝ
ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J ©¨è ¥‹„²æü}æè ÐÚ}æïEÚ ÜUï ¨æƒ ç}æ~æ„æ ÏæÝæÝè ™æçã»
v²æï¢çÜU ±ãè §üEÚ ã}æï¢ ©œæ}æ {Ý, ÏæH ,©y¨æã, ¨æ}扲ü ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ
¥æñÚ ±ãè }æãæÝì ÐÚæÜíU}æ, ¨æã¨, ÎëÉG„æ ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J
±ã §üEÚ ÜU‡æ-ÜU‡æ }æï¢ Ã²æÐÜU ãñ ¥æñÚ çÝÚæÜUæÚ ãñ çÜU‹„é ¨±üàæçv„}ææÝì
ãæïÝï ÜUï ÜUæÚ‡æ ±ã §üEÚ àæèÍæí ãè ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç ÜUï HæïÜU HæïÜUæ‹„Úæï¢ ÜUè
Ú™Ýæ ÜUÚ Îï„æ ãñ J …æï }æÝéc² ©¨ ¥Ý‹„-ç±ç™~æ ¨æ}扲ü ±æHï ÐÚ}æïEÚ
ÜUè S„éç„-ÐíæƒüÝæ- ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„æ ãñ J ©¨ ¨Ó™ï |æv„ ÜUæï §üEÚ ¥æp²ü
©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ±æHï ¥HæñçÜUÜU ¨æ}扲ü ¨ï ²év„, ç±ç™~æ xæé‡æ-ÜU}æü-
S±|ææ±±æHæ ÏæÝæ Îï„æ ãñ J ©Ý ç±çàæcÅ xæé‡æ-Ü }æü-S±|ææ±, ¨æ}扲ü, ¿ææÝ,
ÏæH, ²æïx²„æ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÜUï ãè }æÝéc² ¨æ}ææç…ÜU, ÚæcÅîè², ç±à± S„Ú
20 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ÜUï ¥ÝéÐ}æ, ¥çm„è², ÐÚæÜíU}æ ±æHï ÜUæ²æïZ ÜUæï, ¥¨}|æ± …ñ¨ï çζæ§ü ÎïÝï
±æHï ÜUæ²æïZ ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚ Îï„ï ã¢ñ J
©¨ §üEÚ ÜUæ Ýæ}æ §‹Îí ãñ v²æï¢çÜU ±ã ÐÚ}æ àææç‹„, ¨é¶, „ë猄 ,¨‹„æï¯
¥æçÎ »ïà±²æïZ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ ¥æñÚ {æ<}æÜUæï¢ ÜUæï §¨ »ñà±²ü ÜUæï ÐíÎæÝ
|æè ÜUÚ„æ ãñ J ¨Ó™ï §üEÚ ÜUè ¨Ó™è |ææ±Ýæ ¨ï ¥æñÚ ¨Ó™è ç±ç{ ¨ï ©Ðæ¨Ýæ
ÜUÚÝï ±æHï ©Ðæ¨ÜUæï¢ ÜUæï çÝçp„ ãè ±ã ÐÚ}æ àæçv„, ÏæH, ¿ææÝ-籿ææÝ,
¨æ}扲ü ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J §¨è §üà±Ú ÐíÎœæ ¨æ}扲ü ÜUï ÜUæÚ‡æ ±ï ¨}ææ…
ÚæcÅîæïhæÚ ÜUï ç±àæï¯ ÜUæ²æïZ ÜUæï ¨}Ð‹Ý ÜUÚÝï ÜUæ }æÝ }æï¢ ¨¢ÜUËÐ {æÚ‡æ ÜUÚ„ï
ãñ¢ ¥æñÚ y²æxæ-„Ð-ÐéL¯æƒü-Ïæéçh-™æ„é²ü-ÜéUàæH„æ-Ýèç„-¨æã¨-¨¢xæÆÝ
¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUï ÜUæÚ‡æ ©Ý Ðí²æï…Ýæï¢ }æï¢ àæèÍæí ãè ¨ÈUH |æè ãæï Ðæ„ï ãñ¢ J
©¨ »ÜU çÝÚæÜUæÚ, çÝÚ¢…Ý ,Ýæ²ÜU, àæ}æüÎ, ÝÚïàæ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï
±æHï ©Ðæ¨ÜU Ý ÜUï±H ¥ÐÝï òçv„xæ„ ¥|ææ±æï¢, ‹²êÝ„æ¥æï¢, çÝÏæüH„æ¥æï¢,
ÜéUÅï±æï¢, ÜéUò¨Ýæï¢ ± Úæïxææï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥çЄé ÐæçÚ±æçÚÜU ¨}æS²æ¥æï¢,
©HÛæÝæï¢, ±ñÚ-ç±Úæï{æï¢ ÜUæï ¨}æ挄 ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨æ}ææç…ÜU ± ÚæcÅîè²
S„Ú ÜUè ¨}æS„ ¨}æS²æ¥æï¢ ÜUæ ¨}ææ{æÝ ÜUÚÜUï, ÚæcÅî ÜUæï ¨é¨¢xæçÆ„ |æè
ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ J §„Ýæ ãè Ýãè¢ ¨}Ðê‡æü ç±E }æï¢ »ÜU ¥¶ç‡Ç„ ™ÜíU±„èü ¨æ}æíæÁ²
ÜUè |æè SƒæÐÝæ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ J ¨}æS„ Îïàææï¢ }æï¢ ÚãÝï ±æHï Hæïxææï¢ ÜUï ç|æ‹Ý
ç|æ‹Ý |ææ¯æ, |æê¯æ, |ææï…Ý, |æçv„, |æxæ±æÝì, ¨¢ç±{æÝ, ÐÚ}ÐÚæ¥æï¢,
Úèç„-çÚ±æ…æï¢, }æ拲„æ¥æï¢ ¨ï ¨}Ïæç‹{„ ÐÚSÐÚ ç±Úæï{æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÜUï, ©Ý
¨Ïæ }æï¢ »ÜUy± ÜUè SƒæÐÝæ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢, ²ã ¨Ïæ §üEÚ ¨ï Ðí挄 ç±àæï¯
¿ææÝ-ÏæH ÜUï ¥æ{æÚ ¨ï ãè ¨¢|æ± ãñ J
§¨çH» ÐÚ}æïEÚ ã}æ ¥æÐ¨ï ¥y²‹„ xæÎì-xæÎì ãæïÜUÚ ÐíæƒüÝæ ÜUÚ Úãï
ãñ¢ çÜU ¥æÐ ã}ææÚï ÐÚ}æ ¨¶æ ÏæÝ …æ¥æï, ã}ææÚæ Ѓ ÐíÎàæüÝ ÜUÚæï, ã}ææÚï
}ææxæüÎàæüÜU ÏæÝ …æ¥æï ,¥æÐÜUï ¥æÎïàææÝé¨æÚ ãè ã}æ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚï¢xæï J ¥æÐÜUè
ç}æ~æ„æ ¨ï ãè ã}æ ¥ÐÝï ¨|æè ¥æ‹„çÚÜU àæ~æé¥æï¢ ÜUæ ç±Ýæàæ ÜUÚÜUï ,çÈUÚ
ÏææãÚè àæ~æé¥æï¢ ÐÚ ç±…² Ðí挄 ÜUÚÜUï, ç±à± }æï¢ ÐéÝ: ™ÜíU±„èü ¨æ}æíæÁ²
ÜUè SƒæÐÝæ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï …æ»¡ »ï¨æ ¨æ}扲ü, ÏæH, ©y¨æã, ÐÚæÜíU}æ
ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ |æÚ Îæï, ²ã ¨Ïæ ¥æÐÜUè ÜëUÐæ ¨ï ãè ¨¢|æ± ãñ J
ã}æ „éÓÀ …è± ¥ÐÝï ¨æ}扲ü ¨ï „æï ÜéUÀ |æè Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J ¥æÐ ÐÚ
ãè ÐêÚæ |æÚæï¨æ ãñ, ¥æÐ ãè ÐêÚæ ÜUÚï¢xæï J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 21
(9)
„ï çã Ðé~ææ¨æïù¥ç΄ï: Ðí …è±¨ï }æy²æü² J
Á²æï焲üÓÀ‹y²…d}æì JJ (²…é. 3/33)
àæÏÎæƒü :- „ï çã ¦ ±ï ãè çÝp² ¨ï Ðé~ææ¨: ¦ Ðé~æ ãñ¢, ¨‹„æÝ ãñ¢,
ÐæHÜU ãñ¢, ÚÿæÜU ãñ¢ ¥ç΄ï: ¦ §üEÚ ÜUï / }ææ„ë|æêç}æ ÜUï …æï Ðí …è±¨ï ¦
…è±Ý ÜUï çH» }æy²æü² ¦ }æÝéc² - ¨}ææ… ÜUï çH», ÚæcÅî ÜUï çH» Á²æïç„: ¦
ÐíÜUæàæ-¿ææÝ- ¥æÎàæü ²ÓÀç‹„ ¦ Îï„ï ãñ¢, ÈñUHæ„ï ãñ¢ ¥…d}æì ¦ çÝÚ‹„Ú JU
|ææ±æƒü :- }ææ„ë|æêç}æ ÜUï, §üEÚ ÜUï ¨Ó™ï ¨Ðê„ „æï ±ï ãè }æÝéc² ãæï„ï ãñ¢
…æï }æÝéc² ¨}ææ… }æï¢ ±ñçÎÜU ¿ææÝ ÜUè §üà±Úè² ±ïÎ ÜUè Á²æïç„ …Hæ„ï ãñ¢ J ¨}ææ…
}æï¢ Ã²æŒ„ ¥|ææ±, ¥‹²æ², ¥¿ææÝ, Ð涇Ç, ¥‹{ç±à±æ¨, S±æƒü-ÝæçS„ÜU„æ
|ææïxæ±æÎ ¨ï xæíS„ ¨}ææ… ÜUæï ¨y², ¿ææÝ, {}æü, ‹²æ², ¨}æëçh, çàæÿææ, ¨ï±æ,
ÐÚæïÐÜUæÚ, βæ, ÿæ}ææ, ¨¢²}æ, y²æxæ „ƒæ „ÐS²æ ¨ï ²év„ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
…ñ¨ï ¨ê²ü ÜUï ÐëcÆ|ææxæ ±æHè Ð뉱è ÐÚ ¥‹{ÜUæÚ Ã²æŒ„ ãæï …æ„æ ãñ
„Ïæ ©¨ ¥‹{ÜUæÚ ÜUæ ¥æŸæ² HïÜUÚ ôã¨ÜU ÜíUêÚ Ðàæé-Ðÿæè ÜUèÅ-Є¢xæ ™æÚæï¢
„ÚÈU ç±™ÚÝï Hxæ„ï ãñ¢ ÆèÜU ±ñ¨ï ãè }ææݱ ¨}ææ… }æï¢ …Ïæ ±ïÎ-¿ææÝ-
MÐè ¨ê²ü ÜUæ ¥S„ ãæï …æ„æ ãñ „Ïæ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï ¥±ñçÎÜU }æ„-Тƒ-
¨¢ÐíÎæ², xæéLÇ}ææï¢ ÜUæï ¥ÐÝæ S±æƒü ç¨h ÜUÚÝï ÜUï çH» ¥±¨Ú ç}æH …æ„æ
ãñ J ¥æÎàæü ±ïÎ籄ì {æ<}æÜU, ÐÚæïÐÜUæÚè, ±ñÚæx²±æÝ,ì çÝcÜUæ}æ -|ææ±Ýæ ±æHï,
ç±mæÝæï¢ ÜUæ ¥|ææ± ãæï …æÝï ÜUï ÜUæÚ‡æ, ¨}ææ… }æï¢ ¨Ó™ï §üEÚ, {}æü, çàæÿææ,
¨¢SÜëUç„, ¨|²„æ, ¥æ™æÚ-ç±™æÚ, Ýñç„ÜU„æ ÜUæ HæïÐ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¨y²,
‹²æ², βæ, ÿæ}ææ, ¨¢²}æ, {ñ²ü, Ðíï}æ ¥æñÚ ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUï ¥|ææ± ÜUï ÜUæÚ‡æ
ÐçÚ±æÚ, ¨}ææ… „ƒæ ÚæcÅî }æï¢ ¨±ü~æ |æ², |æí}æ, ¨¢àæ², ¥àææç‹„, 癋„æ,
S±æƒü ± Îé:¶ ÜUæ ¨æ}æíæÁ² ò挄 ãæï …æ„æ ãñ J
§Ý ¨Ïæ ÎéÚæ±Sƒæ¥æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ »ÜU ãè ŸæïcÆ„}æ ©Ðæ² ãñ ¨y²
¨Ýæ„Ý ±ñçÎÜU {}æü ÜUè ¨}ææ… }æï¢ ÐéÝ: SƒæÐÝæ ÜUÚÝæ J §¨ÜUï çH» y²æxæè,
„ÐS±è, ±ñÚæx²±æÝ, ÝñçcÆÜU, {æç}æüÜU, §üEÚ|æv„, çÝcÜUæ}æ¨ï±è ç±mæÝæï¢ ÜUæ
ãæïÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ …æï ¨±üS± ÜUè ¥æãéç„ HxææÜUÚ, ¨}ææ… }æï¢ Ã²æŒ„ ¥¿ææÝ,
¥‹²æ², ¥|ææ± ÜUæï ¥ÐÝï ç±™æÚæï¢, Ðí±™Ýæï¢ „ƒæ ¨éÜU}ææïZ ¨ï ÎêÚ ÜUÚ Îï±¢ï J
22 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 ÜUï±H ¥ÐÝï ±ëh }ææ„æ-çЄæ ÜUæï Îæï ¨}æ² ÜUè ÚæïÅè ç¶Hæ ÎïÝï, ¥ÓÀï
±› ÐçãÝæ ÎïÝï ¨ï ãè çã¨æÏæ ™éÜU„æ Ýãè¢ ãæï …æ„æ, …ÏæçÜU ¨}ææ… Îïàæ }æï¢ Hæ¶æï¢
ÜUÚæïÇGæï¢ }ææ„满 ± |ææ§ü-ÏæãÝ ¥¿ææÝ, ¥‹²æ², ¥|ææ± ¨ï xæíS„ ãæï¢, ±ï |æè ã}ææÚï
ãè }ææ„æ-çÐ„æ ± |ææ§ü-ÏæãÝ ãñ¢ J ©ÝÜUæ …è±ÝS„Ú ©‹Ý„ ÜUÚÝæ |æè ã}ææÚæ ÜUœæüò
ãñ J ¨æ}ææç…ÜU ÚæcÅîè² çã„æï¢ ÜUè Úÿææ ÜUï çH» òçv„xæ„ ²ãæ¡ „ÜU çÜU ÐæçÚ±æçÚÜU
S±æƒæïZ ÜUè ÏæçH ™ÉGæ ÎïÝæ ãè ¨Ó™è ¥æçS„ÜU„æ, §üà±Ú|æçv„, ÚæcÅî貄æ,
}ææݱ„æ ÜUæ Ðí„èÜU ãñ J ¨Ó™ï §üà±Ú Ðé~æ, }ææ„ë|æêç}æ ÜUï Ðé~æ, ±ï ãè ãñ¢ ,…æï ¨}ææ…
ÚæcÅî }æï¢ ¥æÎàææïZ ÜUè SƒæÐÝæ ÜUï çH» „Ý-}æÝ-{Ý ÜUæ ¨±üS± ÜUæ y²æxæ ÜUÚ„ï
ãñ¢ »ï¨è ©Ó™„Ú ÐíÜëUç„ ±æHæï¢ ÜUæï ãè ¨Ó™æ §üEÚ |æv„ ÜUãæ …æ ¨ÜU„æ ãñ J
ãï ÐÚ}æïà±Ú ! ÜëUÐæ ÜUÚæï, ã}ææÚï Îïàæ }æï¢ »ï¨ï §üEÚ Ðé~æ ©yÐ‹Ý ãæ¢ï,
…æï çÜU ¨}ææ… ÚæcÅî ÜUè §¨ ÎéÚæ±Sƒæ ÜUæï ¨é{æÚÝï ãï„é ¨±üS± ÜUè ¥æãéç„
Îï Îï±ï¢ J ãï Ðí|ææï ! ã}ææÚè }ææ„满 Ïææ˲ÜUæH ¨ï ãè, xææïÎ }æï¢ ãè, ÏæçËÜU
xæ|æüæ±Sƒæ }æï¢ ãè ¥ÐÝè ¨‹„æÝæï¢ }æï¢ »ï¨è ©Îæœæ |ææ±Ý滢 |æÚ Îï¢ çÜU ±ï
ÚæcÅî ÜUè ©‹Ýç„ ÜUï çH»UU…è±Ý ÜUæï ¨}æ<Є ÜUÚ Îï¢ J }ææ„æ-çÐ„æ ¥ÐÝï
¨‹„æÝæï¢ ÜUï }æÝ }æï¢ ²ã Ïææ„ï¢ |æÚ Îï¢ çÜU “¥æ… ¨}ææ… ÚæcÅî }æï¢ Ðíæ™èÝ
¨y² ¨Ýæ„Ý ±ñçÎÜU }æ拲„æ¥æï¢-}æ²æüÎæ¥æï¢ ÜUæ, ç±ç{-ç±{æÝæï¢ ÜUæ ãîæ¨
ãæï xæ²æ ãñ, }æñ¢ ©¨ÜUï ©yƒæÝ ÜUï çH» ¥æy}ææïy¨xæü ÜUÚÝï ¨ï |æè Ýãè¢
çã™çÜU™æª¡xææ J” ÜUï±H }ææ„æ-çЄæ, Ðé~æ-Ðé~æè, ÐyÝè, ¨}Ïæç‹{²æï¢ ÜUè
Úÿææ-ÐæHÝ, ¨ï±æ-¨éŸæé¯æ ¨ï ãè ¨‹„écÅ Ýãè¢ Úãê¡xææ,¥çÐ„é ¨}Ðê‡æü ÚæcÅî ÜUï
òçv„²æï¢ ÜUï …è±Ý ÜUæï ©‹Ý„ ÜUÚÝï ÜUï çH», ¨Ó™ï §üEÚ ,¨Ó™ï {}æü ÜUæ
Ðí™æÚ-Ðí¨æÚ ÜUM¡xææ J ²¿æ, ¨‹Š²æ, S±æŠ²æ², ¨y¨¢xæ, ¨ï±æ, ¥æÎàæü
çÎÝ™²æü, ¨æçy±ÜU |ææï…Ý, ç±Ý}æí„æ, ¨ÚH„æ, y²æxæ, „ÐS²æ, ÐéL¯æƒü, ¨¢²}æ
¥æçÎ ±ñçÎÜU ¥æÎàæü ÐÚ}ÐÚæ¥æï¢ ÜUæ Ðí™æÚ-Ðí¨æÚ ÜUM¡xææ J”
ãï Ðí|ææï ! ¥Ïæ „æï ¥æÐ ¨ï ãè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ã}ææÚï Nβæï¢ }æï¢ ¨}ææ…æïhæÚ,
ÎïàææïhæÚ ÜUï ¨é¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï |æÚ Îæï J ©‹ãï¢ H錄 ãæï„è …æ Úãè xææñÚ±}æ²è
±ñçÎÜU ¨¢SÜë ç„ ÜUè ÐéÝ: SƒæÐÝæ ÜUï çH» ÐíïçÚ„ ÜUÚæï, ±ï ¨±æüy}æÝæ ¨±üS±
ÜUè ¥æãéç„UÎïÜUÚ |æè ¨}ææ… ÚæcÅî ç±E }æï¢ Ã²æŒ„ ¥¿ææÝ-¥‹{ÜUæÚ ÜUæï ÎêÚ
ÜUÚÜUï, ±ñçÎÜU ¿ææÝ ÜUæ ÐíÜUæàæ ÜUÚï¢ ç…¨¨ï {Ú„è ÐÚ ÐéÝ: ¨é¶, àææç‹„,
Ðíï}æ, çÝcÆæ, ¨Îì|ææ±, çÝ|æèüÜU„æ ± S±„‹~æ„æ ÜUè SƒæÐÝæ ãæï J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 23
(10)
¨ Ý: çÐ„ï± ¨êݱïïùxÝï ¨êÐæ²Ýæï |æ± J
¨™S±æ Ý: S±S„²ï JJ (²…é. 3/24)
àæÏÎæƒü :- ¨: ¦ ±ã Ý: ¦ ã}ææÚæ çÐ„æ ¦ çÐ„æ §± ¦ ÜUï ¨}ææÝ
ãñ ¨êݱ ¦ Ðé~æ ÜUï çH» ¥xÝï ¦ ãï ¥‹„²æü}æè Ðí|ææï ! ¨é-©Ðæ²Ý: |æ± ¦
¨ÚH„æ ¨ï ã}ææÚï Nβ }æï¢ Ðí挄 ãæï …æ¥æï ¨™S±-¥æ ¦ ÐíïçÚ„ ÜUÚæï, ²év„
ÜUÚæï Ý: ¦ ã}æÜUæï S±S„²ï ¦ ÜU˲æ‡æÜUæÚè àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUï çH» J
|ææ±æƒü :- ãï ¥‹„²üæç}æÝì Ðí|ææï ! ¥æÐ ã}ææÚï çЄæ ÜUï ¨}ææÝ ÐæHÜU
ãæï, ÚÿæÜU ãæï, ÐíïÚÜU ãæï, çàæÿæÜU ãæï J ãï ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}ææy}æÝì ! ¥æÐ ã}æï¢
»ï¨è ç±ç{ Ïæ„满 çÜU ç…¨¨ï ã}æ ¥æÐ ÜUæï ¥ÐÝï Nβ }æï¢ ¨ÚH„æ, àæèÍæí„æ
¨ï ¥Ýé|æ± ÜUÚ ¨ÜUï¢ ç…¨¨ï çÜU ¥æÐ ¥æïñÚ ã}æ ¨„„ ÜU˲æ‡æÜUæÚè ©œæ}æ
ç±™æÚæï¢ ¨ï ²év„ ãæï …æ²ï¢, ŸæïcÆ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝï }æï¢ Ðí±ëœæ ãæï …æ²¢ï ¥æñÚ
òçv„xæ„, ÐæçÚ±æçÚÜU, ¨}ææ…, ÚæcÅî ÜUè ©‹Ýç„ ãï„é ¨ÿæ}æ ÏæÝ …æ²ï¢ J
ç…¨Ýï ã}æï¢ ©yÐ‹Ý çÜU²æ ±ã }æÝéc² ã}ææÚæ çЄæ ãñ, …æï òçv„ ã}ææÚæ
ÐæHÝ-Ðæ﯇æ ÜUÚ„æ ãñ ±ã |æè ã}ææÚæ çЄæ ãñ J xæéL ,ç}æ~æ, ¨}Ïæ‹{è, ç±mæÝì
¥æçÎ …æï ÜUæï§ü |æè ã}ææÚæ ÐæHÝ ÜUÚ„æ ãñ, Úÿææ ÜUÚ„æ ãñ ±ã ã}ææÚæ çЄæ
ÜUãHæÝï ÜUï ²æïx² ãñ J çÜU‹„é ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç ÜUæ ڙ粄æ, ÚÿæÜU, ÐæHÜU,
Ðæï¯ÜU, ¨±æü‹„²æü}æè, çÝÚæÜUæÚ §üEÚ, …æï ©Ð²éüv„ ¨|æè HæñçÜUÜU çЄæ¥æï¢
ÜUæ |æè çЄæ ãñ, ±ã ¥‹„²æü}æè §üEÚ ãè ¨Ïæ …è±æï¢ ÜUæ ¨Ó™æ, çÝy²,
¥ÝæçÎ ± ¥Ý‹„ ÜUæH ¨ï çЄæ ãñ J HæñçÜUÜU çÐ„æ „æï ¥¿ææÝ ÜUï ÜUæÚ‡æ,
S±æƒü ÜUï ÜUæÚ‡æ, Hæï|æ ÜUï ÜUæÚ‡æ ¥ÐÝè ¨‹„æÝæï¢ ÜUæï ôã¨æ, ÛæêÆ, ÀH-
ÜUÐÅ, ¥‹²æ², ÐÿæÐæ„ ¥æçÎ ¥çÝcÅ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ |æè ÜUÚ
Îï„ï ãñ¢, çÜU‹„é |æxæ±Ýì ¥æÐ »ï¨ï ¨Ó™ï Ðê‡æü çã„ñ¯è ¨±ü¿æ çЄæ ãñ¢ …æï ÜU|æè
|æè ¥ÐÝè ¨‹„æÝæï¢ ÜUæï ÏæéÚæ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ Ýãè¢ Îï„ï ¥çÐ„é …Ïæ
|æè }æÝ }æï¢ ÏæéÚæ ÜU}æü ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ãæï„è ãñ „Ïæ ¥æÐ }æÝ }æï¢ |æ²-àæ¢ÜUæ-
HÁ…æ ©yÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥ÓÀï ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝï ÐÚ }æÝ }æï¢ ¥æÝ‹Î-
©y¨æã-çÝ|æèüÜU„æ ©yÐ‹Ý ÜUÚ„ï ãñ¢ J
ãï ¥‹„²æüç}æÝì Ðí|æéÎï± ! ¥ÝïÜU ÏææÚ »ï¨ï ¥±¨Ú |æè ¥æ„ï ãñ¢ …Ïæ
ã}ææÚï ¨¢¨æÚè çЄæ ã}æï¢ Úæï„æ, „ÇGÈU„æ Îé:¶è Îï¶ÜUÚ |æè çÝ:¨ãæ² ãæƒ
24 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ÐÚ ãæƒ Ú¶ï ãé» ¶ÇGï Úã„ï ãñ¢, }ææïñÝ ãæïÜUÚ, xæÎüÝ ÛæéÜUæÜUÚ ¥ƒ±æ Úæï„ï
ãé», ¥æ¡¨é Ïæãæ„ï Úã„ï ãñ¢ çÜU‹„é ã}ææÚè ÐæHÝæ, Úÿææ, ¨ã²æïxæ Ýãè¢ ÜUÚ
Ðæ„ï ãñ¢, ã}ææÚï ÜUcÅæï¢-Îé:¶æï¢-Úæïxææï¢-ç±Ðçœæ²æï¢ ÜUæï ÎêÚ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„ï ãñ¢ J
¥ÝïÜU ÏææÚ „æï »ï¨è ÏæéÚè çSƒç„ }æï¢ ±ï ã}ææÚï Ðæ¨ |æè Ýãè¢ ¥æ„ï ãñ¢, }æé¶ÇGæ
}ææïÇG Hï„ï ãñ¢, ¥Hxæ ãæï …æ„ï ãñ¢ J ãï Ðí|ææï ! ÜU|æè ÜU|æè „æï »ï¨è ç±ÜUÅ
ÐçÚçSƒç„²æ¡ |æè Îï¶Ýï ÜUæï ç}æH„è ãñ¢ çÜU ²ï HæñçÜUÜU çЄæ ,ÚÿæÜU ã}æï¢
Úæï„æ-çÏæH¶„æ-„ÇGÈU„æ Îï¶ÜUÚ ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï Ïæ™æÝï ÜUï çH», ¥ÐÝè
§Á…„ Ïæ™æÝï ÜUï çH» ã}æï¢ }æëy²é ÜUï }æé¶ }æï¢ ÀæïÇGÜUÚ |ææxæ …æ„ï ãñ¢ ÏæçËÜU
ã}ææÚæ ç±Úæï{ ÜUÚ„ï ãñ¢, ãæçÝ ÜUÚ„ï ãñ¢, çÝ‹Îæ-™éxæHè |æè ÜUÚ„ï ãñ¢ J
¥Š²æÐÜU, ÐéçH¨, ÇævÅÚ, ±Ü èH, §‹…èÝè²Ú, ‹²æ²æ{èàæ, çÜU¨æÝ,
òæÐæÚè, ¨ïñçÝÜU ¥æçÎ ¨|æè ã}ææÚï çЄæ ãñ¢, ÚÿæÜU ãñ¢ çÜU‹„é ÜU|æè-ÜU|æè
§Ý}æï¢ ¨ï ÜUæï§ü ÜUæï§ü ÚÿæÜU ÜUï SƒæÝ ÐÚ |æÿæÜU |æè ÏæÝ …æ„ï ãïñ¢ J ãï ¥‹„²æüç}æÝì
çЄæ ! §Ý ¨|æè HæñçÜUÜU çЄæ¥æï¢ Ýï ã}ææÚæ …æï ÜéUÀ |æè çã„ çÜU²æ ãñ
±ã ¥æÐ¨ï ¿ææÝ-ÏæH-¨æ{Ýæï¢ ÜUæï HïÜUÚ ãè çÜU²æ ãñ, ²ï S±²¢ ¥ÐÝï ¨æ}扲ü
¨ï ¥‹²æï¢ ÜUæ ©ÐÜUæÚ ÜUÚÝï }æï¢ Üé À |æè ¨}æƒü Ýãè¢ ãñ¢ J ãï ¨Ó™ï çЄæ !
§Ý HæñçÜUÜU çЄæ¥æï¢ ¨ï „æï ã}æ ²Îæ ÜUÎæ ãè Üé À Üé À }ææ¡xæ„ï ãñ¢ ¥æñÚ
²ï |æè ã}æï¢ ²Îæ ÜUÎæ ãè §çÓÀ„ ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¨ï ÜéUÀ ÜéUÀ ãè Îï„ï ãñ¢ ,¨Îæ
Ýãè¢ Îï„ï ãñ¢, HïçÜUÝ ãï ÐÚ}æçЄæ ! ¥æÐ „æï ¨„„, ÐH-ÐH ã}ææÚè ¨ã沄æ,
Úÿææ, ÐæHÝ, Ðæ﯇æ ÜUÚ„ï ãè Úã„ï ãñ¢, »ÜU ÿæ‡æ ÜUï çH» |æè ¥æÐÜUæ çЄëy±
¨¢Úÿæ‡æ Ý ãæï „æï ã}ææÚæ ¥çS„y± ãè ¨}æ挄 ãæï …æ» JU
ãï Ðí|æéÎï± ! ¥æÐ¨ï „æï ã}ææÚè ²ãè ç±Ý„è ãñ çÜU …ñ¨ï ÀæïÅï ÏæÓ™ï
ÜUè ©¨ÜUï }ææ„æ-çЄæ-xæéL-¥æ™æ²ü ¥æçÎ Úÿææ ÜUÚ„ï ãñ¢, ±ñ¨ï ã}ææÚè Úÿææ
ÜUÚæï, ã}æï¢ }æãæÝì ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝï ÜUï çH» ¥æy}ææ }æï¢ ÐíïÚ‡ææ ÜUÚæï, ã}ææÚï
Nβæï¢ }æï¢ ©y¨æã |æÚæï, ÐÚæÜíU}æ ©yÐ‹Ý ÜUÚæï, ã}ææÚï }æï¢ ¨æã¨-ÏæH-±è²ü
©yÐ‹Ý ÜUÚæï, ç…¨¨ï çÜU ã}æ ¥æÐ ¨ï Úçÿæ„ ãæïÜUÚ, Ðæï範 ãæïÜUÚ, ÐíïÚ‡ææ
Ðí挄 ÜUÚÜUï, ¨}ææ…, ÚæcÅî, ç±à± ÜUï ©hæÚ ÜUï çH», ç±àæï¯ ÜUæ²æïZ ÜUæ
¨}ÐæÎÝ ÜUÚ ¨ÜUï¢, ²ãè ¥æШï ã}ææÚè ÐíæƒüÝæ ãñ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 25
(11)
¥ÜU}ææü ÎS²éÚç|æ Ýæï ¥}æ‹„éÚ‹²±í„æï ¥}ææÝé¯: J
y±¢ „S²æ ç}æ~æãÝì ±{Îæü¨S² Î}|æ² JJ («x±ïÎ 10/22/8)
àæÏÎæƒü :- ¥ÜU}ææü ¦ ÐéL¯æƒüãèÝ }æÝéc² ÎS²é: ¦ ¥¨éÚ ãñ ¥ç|æ
¦ ãæçÝ ÜUÚ„æ ãñ Ý: ¦ ã}ææÚè ¥}æ‹„é: ¦ ç±™æÚ Ý ÜUÚÝï ±æHæ ¥‹²±í„:
¦ ©ËÅï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHæ ¥}ææÝé¯: ¦ }æÝéc²„æ ¨ï çxæÚæ ãé¥æ ¦ Ðàæ鱄ì
y±}æì ¦„ê „S² ¦ ©¨ Îæ¨S² ¦ ÎS²é ÜUæ ¥ç}æ~æãÝì ¦ ãï àæ~æéÝæàæÜU
±{: ¦ ÝcÅ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ Îæ¨S² ¦ ÎS²é ÜUæ Î}|æ² ¦ Ýæàæ ÜUÚ J
|æææ±æƒü :- ±ïÎ ÜUã„æ ãñ çÜU ÎécÅ Ïæéçh ±æHæ }æÝéc² ÎS²é ãñ »ï¨ï
}æÝéc² ¥ÐÝï ¥ËÐ, ç±Üë „, ç±ÐÚè„ ¿ææÝ ÜUï ÜUæÚ‡æ Ý ÜUï±H ¥ÐÝï …è±Ý
ÜUæï Îé:¶è ÏæÝæ„ï ãñ¢, ¥çÐ„é ¥ÐÝè ÎécÅ„æ ¨ï, ÐçÚ±æÚ-¨}ææ…-ÚæcÅî ¥æñÚ
ç±E ÜUï }æÝéc²æï¢ ÜUï …è±Ý ÜUæï |æè Îé:¶è ÏæÝæ» Ú¶„ï ãñ¢ J
§¨}æï¢ Ðíƒ}æ ÜUæïçÅ ÜUï ÎécÅ Ïæéçh ±æHï }æÝéc² ãñ¢ “¥ÜU}ææü” ¦ ¥ƒüæ„ì
…æï }æÝéc² çÏæÝæ ÐéL¯æƒü çÜU», çÏæÝæ ÐçÚŸæ}æ y²æxæ „ÐS²æ çÜU», çÏæÝæ
ãè |ææxæ ÎæñÇG ÜUï, ШèÝæ Ïæãæ», ÜUcÅæï¢ ÜUæï ¨ãÝ çÜU», çÏæÝæ ãè Ýñç„ÜU
ÜUœæüò-ÜU}ææïZ ÜUæï çÜU», çÏæÝæ ãè {Ý Ðí挄 ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢, H¶Ðç„
ÜUÚæïÇGÐç„ ÏæÝÝæ ™æã„ï ãñ¢, ©¨ {Ý ¨ï |ææïxæ-¨æ{Ý-¨æ}æxæíè ÜUæï Ðí挄
ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢, ¥æñÚ |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæ ÜUÚ ¨é¶ Ðí挄 ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢,
¨}ææ… ÚæcÅî ÜUæï çÏæÝæ ãè Üé À çλ ²æ Ïæãé„ ÜU}æ Hæ|æ Ðãé¡™æÜUÚ ÏæÎHï
}æï¢ |ææïxæ, »ïE²ü, ç±Hæ¨, }æÝæïÚ¢…Ý „ƒæ ¨é¶-¨éç±{æ¥æï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝæ
™æã„ï ãñ¢, ±ï Úæÿæ¨ ãñ¢, ¥¨éÚ ãñ¢ JU»ï¨ï }æÝéc² }ææ~æ ¥ÐÝè Ïæéçh ™æ„é²ü
¨ï, ÛæêÆ-ÀH-ÜUÐÅ, {æï¶æ-{ÇGè, ™æHæÜUè, ÐíHæï|æÝ, Ðí±¢™Ýæ §y²æçÎ
¥Ýñç„ÜU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï |ææïxæ ¨æ}æxæíè Ðí挄 ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢ ±ï “¥ÜU}ææü” Ýæ}æÜU
ÎS²é ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
Îê¨Úè ÜUæïçÅ ÜUï ÎS²é ãñ¢ “¥}æ‹„é” ¦ ¥ƒæü„ì …æï }æÝéc² ¥ÐÝï ç±™æÚæï¢,
±æç‡æ²æï¢ , ò±ãæÚæï¢ ÜUæ ¥ÐÝï ÐÚ, ¥ÐÝï ÐçÚ±æÚ ÜUï ¨ÎS²æï¢ ÐÚ, ¥ÐÝï
26 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ç}æ~æ ¨æƒè ¨}Ïæ‹{è ¨}ææ… ÚæcÅî ÜUï òçv„²æï¢ ÐÚ v²æ Ðí|ææ± ÐÇïGxææ §¨ÜUæ ãï ÐÚ}æïEÚ ! ¥æÐ „æï »ï¨ï ÎS²é¥æï¢ ÜUæ ç±Ýæàæ ÜUÚÜUï Î‡Ç Îï„ï ãñ¢
ç±™æÚ çÜU» çÏæÝæ ãè ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ »ï¨ï ¥}æ‹„é ÎS²é òçv„ ÎêÚÎ<àæ„æ ç±ç|æ‹Ý ÝæÚÜUè² ²æïçݲæï¢ }æï¢ ÇæH„ï ãè ãñ¢ J ã}æï¢ |æè »ï¨è àæçv„, ¨æã¨,
Ðê±üÜU ²ã |æè Ýãè¢ ç±™æÚ„ï ãñ¢ çÜU }æïÚï ÜUæ²æïZ, ò±ãæÚæï¢ ÜUæ, ã}ææÚï àææE„ì ÏæH, ÐÚæÜíU}æ ± ©y¨æã ÐíÎæÝ ÜUÚï¢ çÜU »ï¨ï ÎS²é¥æï¢ ÜUæ Î}æÝ ÜUÚÝï ÜUï
{}æü-¨¢SÜë ç„-¨|²„æ-¥æ™æÚ-ç±™æÚ ¥æÎàæü ÐÚ}ÐÚæ¥æï¢ ÐÚ v²æ ÜéUÐí|ææ± çH» „ƒæ §‹ãï¢ ÚæïÜUÝï ÜUï çH» ¨é¨¢xæçÆ„ ãæïÜUÚ Üé À ¥æ²æï…Ý ÜUÚï¢ ¥æñÚ
ÐÇïGxææ J §¨ÜUæ ¨êÿ}æ„æ ¨ï ç±™æÚ çÜU» çÏæÝæ ãè, ÿæç‡æÜU Hæ|æ, ¨é¶- ÐçÚ±æÚ, ¨}ææ…,ÚæcÅî „ƒæ ç±E ÜUè Úÿææ ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï¢ J ¥ÓÀï
¨}}ææÝ, ¨éç±{æ ÜUï ÜUæÚ‡æ ÏæéÚï ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ Hï„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥ÐÝï }æÝ }æï¢ {æ<}æÜU,U¥æ²ü, ¨Á…Ý ÐéL¯ ¥ç{ÜU }ææ~ææ }æï¢ ãæï„ï ãé» |æè ¨¢xæçÆ„ Ý ãæï¢,
§üEÚ, ±ïÎ, «ç¯, àææ› „ƒæ Ðí}ææ‡ææï¢ ÜUæï ç±àæï¯ }æ㜱 çλ çÏæÝæ ãè, §Ý ÎS²é¥æï¢ ÜUï ç±Ýæàæ ÜUï çH» ÜUæï§ü ¥æ²æï…Ý Ý ÜUÚï¢ ¥æñÚ ©¨ÜUï çH»
¥ÐÝï S±æƒü ÜUè Ðê<„ ÜUï çH» ¥çÝcÅ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ J »ï¨ï òçv„ “¥}æ‹„é” „Ý-}æÝ-{Ý ÜUæ y²æxæ Ý ÜUÚï¢ „æï ²ï ƒæïÇGï ¨ï ãè ÎS²é, Ïæã騢w²ÜU±æHï
Ýæ}æÜU ÎS²é ÜUãHæ„ï ãñ¢ J |æHï }æÝéc²æï¢ ÜUæï Îé:¶ Ðãé¡™æ„ï Úã„ï ãñ¢ §¨çH» ÜëUÐæ ÜUÚÜUï ã}æï¢ ¨¢xæçÆ„
ãæïÝï, »ÜU ¨}ææÝ ç±™æÚ, ç¨hæ‹„ „ƒæ ¥æ²æï…Ý ãï„é ÐíïçÚ„ ÜUÚæï ¥æñÚ ¨}ææ…
„è¨Úï ÐíÜUæÚ ÜUï ÎS²é ãñ¢ “¥‹²±í„” ¦U¥ƒæü„ì ÝæçS„ÜU òçv„ J
ÚæcÅî }æï¢ ¨ï §Ý ÎS²é¥æï¢ ÜUï ç±Ýæàæ ÜUï çH» ¨±üS± ÜUè ¥æãéç„ ÎïÝï ãï„é
…æïU Ý §üEÚ ÜUæï }ææÝ„ï ãñ¢, Ý ¥æy}ææ ÜUæï, Ý ÐéÝ…ü‹}æ ÜUæï }ææÝ„ï ãñ¢, Ý
ã}æï¢ ÐíïçÚ„ ÜUÚæï, ²ã ã}ææÚè ¥æШï ç±Ý}æí ÐíæƒüÝæ ãñ J
ÜU}æüÈUH ÜUæï, Ý ÐæÐ-Ð釲 ÜUæï, Ý àææ›è² Ðí}ææ‡ææï¢ ± ¨y² ÐÚ}ÐÚæ¥æï¢
ÜUæï }ææÝ„ï ãñ¢ J »ï¨ï òçv„²æï¢ ÜUæ Hÿ² ²ïÝ-ÜUïÝ-ÐíÜUæÚï‡æ }ææ~æ {Ý Ðí挄 * * *
ÜUÚ Üï 5 §ç‹Îí²æï¢ ÜUï 籯² |ææïxææï¢ ÜUæï |ææïxæÝæ ãæï„æ ãñ, »ï¨ï òçv„²æï¢ ÜUæ
àæÚæÏæ, }æ梨, …é¥æ, òç|æ™æÚ, ôã¨æ „ƒæ ™æïÚè ¥æçÎ ÏæéÚ槲æï¢ ¨ï ÐÚãï…
Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J ©ÝÜUï çH» ¥ôã¨æ, ¨¢²}æ, y²æxæ, „ÐS²æ, ±í„, ¥ÐçÚxæíã,
±ñÚæx², ¨}ææç{, Š²æÝ, §üEÚ ¨æÿææyÜUæÚ, çÝcÜUæ}æ„æ »±¢ }ææïÿæ ¥æçÎ
}æ拲„满 òƒü ãæï„è ãñ¢ ²ï “¥‹²±í„” ÝæçS„ÜU }ææ~æ »ÜU ãè …è±Ý ÜUæï
}ææÝ„ï ãñ¢, ±ã |æè ¥æÜUçS}æÜU ( çÏæÝæ ÜUœææü ÜUï )J ©‹ãï¢ ¥ÐÝæ ¨é¶, ¥ÐÝæ
{Ý, ¥ÐÝï ¨æ{Ý, ¥ÐÝè ¨}Ðçœæ „ƒæ ¥ÐÝè |æêç}æ ãè çζæ§ü Îï„ï ãñ¢ J
™æñƒè ÜUæïçÅ ÜUï ÎS²é ãñ¢ “¥}ææÝ鯔 ¦ ¥ƒæü„ì ¥y²‹„Rê Ú, βæãèÝ,
ôã¨ÜU }æÝéc² …æï {Ý, |ææïxæ ± ¨é¶-¨éç±{æ ÜUï çH» çÜU¨è |æè òçv„
ÜUè ãy²æ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢, çÜU¨è ÜUè |æè §Á…„ HêÅ Hï„ï ãñ¢, ÜUãè¢ |æè ¥æxæ
Hxææ Îï„ï ãñ¢, }ææÚ ÜUæÅ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ ²æ Ïæ}æ Èñ¢ ÜU Îï„ï ãñ¢ ²ï “¥}ææÝ鯔
Ýæ}æ ÜUï ÎS²é, }æÝéc² S±|ææ± ¨ï Úçã„ ¥‹²±í„, „æ}æç¨ÜU Ðí±ëçœæ ±æHï
çÐàææ™ ±æ Îñy² ãæï„ï ãñ¢ àæÚèÚ „æï §ÝÜUæ }æÝéc² …ñ¨æ ãæï„æ ãñ çÜU‹„é ÜUæ²ü
§ÝÜUï Ðàæé¥æï¢ ¨ï |æè ÜíêUÚ ôã¨ÜU ãæï„ï ãñ¢ J
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 27 28 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (12)
¥xÝï ±í„Ð„ï ±í„¢ ™çÚc²æç}æ „ÓÀÜUï²¢ „‹}æï Ú抲„æ}æì J
§Î}æã}æÝë„æy¨y²}æéÐñç}æ JJ (²…é±ïüÎ. 1/5)
àæÏÎæƒü :- ¥xÝï ¦ ãï ¿ææÝS±MÐ ÐÚ}æïEÚ ! ±í„Ð„ï ¦ ãï ±í„æï¢ ÜUï
ÐæHÜU, ±í„æï¢ ÜUè Úÿææ ÜUÚÝï ±æHï ±í„¢ ™çÚc²æç}æ ¦ }æñ¢ Ðíç„¿ææ ÜUM¡xææ
„„ì àæÜUï²}æì ¦ ©¨ÜUï ÐæHÝ }æï¢ ¨}æƒü ÏæÝê¡ „„ì }æï Ú抲„æ}æì ¦ }æïÚæ ±í„
¨ÈUH ãæï±ï §Î}æì ¦ ±ã Ðíç„¿ææ ²ã ãñ çÜU ¥ã}æì ¦ ¥æ… ¨ï }æñ¢ ¥Ýë„æ„ì ¦
¥¨y² ¨ï ÀêÅÜUÚ ¨y²}æì ¦ ¨y² ÜUæ ©Ðñç}æ ¦ ãè ÐæHÝ ÜUM¡xææ J
|æææ±æƒü :- ãï ¨±üòæÐÜU ¥çxÝ Îï± ! ¥æÐ S±²¢ ±í„æï¢ ÜUï ÐæHÜU
ãæï, ¥æÐ ¥ÐÝï Ýèç„-çݲ}ææï¢, ç±ç{-ç±{æÝæï¢, ±í„æï¢ ¨¢ÜUËÐæï¢ ÜUæï ÜU|æè |æè
Ýãè¢ „æïÇG„ï ãæï, ¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ, çSƒç„, ÐíH², ÐæHÝ, ¨¢Úÿæ‡æ, …è±æï¢
ÜUæï ±ïÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ, ÜU}æüÈUH ÐíÎæÝ, }æÝ }æï¢ ¥ÓÀï-ÏæéÚï ÜUè Ðã™æÝ ÜUæ ¨¢ÜUï„
¨}Ïæ‹{è ¨|æè ÜUæ²æïZ ÜUæï ²ƒæ ¨}æ² ÜUÚ„ï ãæï, ©Ý}æï¢ ÜU|æè |æè, çÜU熙„ì
}ææ~æ |æè ‹²êÝ„æ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
ãï ±í„æï¢ ÜUï S±æç}æÝì ! ã}æ }æÝéc²æï¢ ÜUè çSƒç„ „æï ²ã ãñ çÜU ¥ÓÀï
ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝï ¥æñÚ ÏæéÚï ÜUæ²æïZ ÜUæï Ý ÜUÚÝï ÜUæ ±í„ „æï ¥ÝïÜU ÏææÚ {æÚ‡æ
ÜUÚ„ï ãñ¢ çÜU‹„é ¥ÐÝï ãè ¥æHS², Ðí}ææÎ, ç±S}æëç„ „ƒæ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUè
Ðíç„Üê H„æ¥æï¢, Ïææ{æ¥æï¢ ÜUï, ÜUcÅæï¢ ÜUï ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ÐÚ, ©Ý ±í„æï¢ ÜUï ÐæHÝ
}æï¢ çàæçƒH„æ ¥æ …æ„è ãñ ,©ÝÜUæ ÐæHÝ ÀêÅ …æ„æ ãñ J çÜU‹„é ãï ±í„Єï
ÐÚ}æïEÚ ! ¥Ïæ ã}ææÚè ¨}æÛæ }æï¢ ²ã ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï ¥æ xæ²æ ãñ çÜU ²çÎ
¨¢¨æÚ }æï¢ ¨é¶, àææç‹„, çÝ|æèüÜU„æ, ¨‹„æï¯, S±„‹~æ„æ ¥æçÎ ÜUè çSƒç„ ÏæÝæ»
Ú¶Ýè ãñ „æï ã}æï¢ U¥æÐ mæÚæ çÜU» xæ²ï çÝÎïüàææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ãè ÐÇïGxææ J
²çÎ ã}æ ¥æÐ mæÚæ çÝ<ÎcÅ ç±ç{-ç±{æÝ, …æï ±ïÎ }æï¢ ©ËHï綄 ãñ¢ ©ÝÜUæ
¨¢ÜUËÐÐê±üÜU, Ðê‡æü ÐéL¯æƒü, y²æxæ-„ÐS²æ²év„, ¨„ÜUü„æ, ¨æ±{æÝè ¨ï
ÐæHÝ ÜUÚï¢xæï „æï ¨é¶ ãè ç}æHïxææ, §¨ÜUï ç±ÐÚè„ ©Ý çݲ}ææï¢ ç±ç{-ç±{æÝæï¢
ÜUæ ÐæHÝ Ýãè¢ ÜUÚï¢xæï „æï çÝçp„ ãè ¥æÐÜUè ¥æïÚ ¨ï Îé:¶ ãè ç}æHïxææ,
²ã ¥æÐÜUæ çݲ}æ ãñ J ã}æ ¥ÐÝè Ïæéçh ¨ï, „æyÜUæçHÜU ÐçÚçSƒç„²æï¢ ¨ï
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 29
Ðí|ææ籄 ãæïÜUÚ, ¥æÐÜUï Ýèç„- çݲ}ææï¢ }æï¢, ±ïÎ ¥æçÎ ¨y²àææ›æï¢ ÜUï ç¨hæ‹„æï¢
}æï¢, «ç¯²æï¢ ÜUï ¨¢Îïàææï¢ }æï¢, ÐçÚ±„üÝ, ÐçÚ±{üÝ, ¨¢àææï{Ý ÜUÚ Îï„ï ãñ¢, ã}ææÚè
¥æÐ ÐÚ, ¥æÐÜUï Ýèç„-çݲ}ææï¢ ÐÚ Ðê‡æü Ÿæhæ Ýãè¢ ãñ, Ðê‡æü çÝcÆæ Ýãè¢
ãñ, ÐêÚæ ç±Eæ¨ Ýãè¢ ãñ J ã}æ S±²¢ ÜUæï ¥æÐ ¨ï ¥ç{ÜU Ïæéçh}ææÝì ¨}æÛæ
Hï„ï ãñ¢ J ²ãè¢ ¨ï ã}ææÚè |æêHï¢ ÐíæÚ}|æ ãæï …æ„è ãñ J
¥çxÝÎï± ! ¥æ… }æñ¢Ýï ²ã ÎëÉG çÝp² çÜU²æ ãñ çÜU |æç±c² }æï¢ …ñ¨ï
¥æÐÝï ±ïÎæï¢ }æï¢ çH¶æ ãñ, «ç¯²æï¢ Ýï àææ›æï¢ }æï¢ ±‡æüÝ çÜU²æ ãñ, }æãæÐéL¯æï¢
Ýï …ñ¨æ ò±ãæÚ çÜU²æ ãñ ±ñ¨æ ãè }æñ¢ ¥æ™Ú‡æ ÜUMxææ¡ J ¨y², {}æü, ‹²æ²,
y²æxæ, „Ð, çÝcÜUæ}æ„æ ÜUï ÐæHÝ ÜUæ ±í„ {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãê¡ ¥æñÚ ¥¨y²,
¥{}æü, ¥‹²æ², S±æƒü, ¥æHS², ¨ÜUæ}æ„æ ÜUï ÐçÚy²æxæ ÜUæ ¨¢ÜUËÐ ÜUÚ„æ
ãê¡ J ãï Ðí|æéÎï± ! ¥Ïæ }æïÚè ¨}æÛæ }æï¢ ¥æ xæ²æ ãñ çÜU çÏæÝæ ¨¢ÜUËÐæï¢ ÜUï
¨æ{Ýæ Ýãè¢ ãæïxæè ¥æñÚ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¨¢xæíã Ýãè¢ ãæïxææ ¥æïñÚ çÏæÝæ ¨æ{Ýæ
ÜU,ï çÏæÝæ „ÐS²æ ÜUï ,ç¨çh ÜUè Ðíæ猄 Ýãè¢ ãæïxæè, ç…„Ýï |æè }æãæÐéL¯
ãé» ãñ¢, ©Ý ¨|æè ÜUï ¥ÐÝï Ðí²æï…Ýæï¢, Hÿ²æï¢ ,©gïà²æï¢ ÜUè Ðíæ猄 }æï¢ ±í„æï¢,
¨¢ÜUËÐæï¢ Ðíç„¿ææ¥æï¢ Ýï }æ㜱Ðê‡æü |æêç}æÜUæ çÝ|ææ²è ãñ, §¨çH» }æñ¢ |æè ¥æ…
§¨ }æãæÝì ¨æ{Ý ‘±í„' ÜUæï ¥ÐÝæ Úãæ ãê¡ J
ãï §cÅ Îï± ! }æñ¢Ýï ¥Ïæ „ÜU ²ã ¥Ýé|æ± çÜU²æ ãñ çÜU ±í„æï¢ ÜUï ÐæHÝ
ÜUÚÝï ãï„é }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ Ü è Ïææ{æ¥æï¢ ¨ï, ¥æÐçœæ²æï¢ ¨ï …¢êÛæÝæ
ÐÇG„æ ãñ, ¨¢Íæ¯ü ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ, ¥æHS², Ðí}ææÎ, HæÐÚ±æãè, Hæï|æ, ÜUcÅ,
Îé:¶, |æê¶-Œ²æ¨, ¥Ð}ææÝ, ¥æÚæïÐ, ç±Úæï{ ¥æçÎ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï Ïææ{ÜU
§Ý ±í„æï¢ ÜUï ÐæHÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ©ÐçSƒ„ ãæï …æ„ï ãñ¢ J }æñ¢ ¥ÜïUHæ ¥Ëпæ,
¥ËÐàæçv„}ææÝì §Ý ¨¢ÜUËÐæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï }æï¢ çÝ„æ‹„ ¥¨}æƒü ãê¡ ,²ã
}æñ¢Ýï çÐÀHï …è±Ý }æï¢U Ðíy²ÿæ ¥Ýé|æ± ÜUÚ çH²æ ãñ J
§¨çH» ¥æШï }æïÚè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ¥æÐ ¥ÐÝï ±í„æï¢ ÜUï ÐæHÜU ±
ÚÿæÜU „æï ãñ¢ ãè }æïÚï |æè ±í„æï¢ ¨¢ÜUËÐæï¢ ÜUï ÚÿæÜU, ÐæHÜU, ¨ã²æïxæè „ƒæ
}ææxæüÎàæüÜU ÏæÝ …æ¥æï J }æéÛæ }æï¢ §„Ýè àæçv„, ¨æã¨, ÏæH, ¿ææÝ, ÐÚæÜíU}æ
»ï±¢ ©y¨æã ÐíÎæÝ ÜUÚæï çÜU çÜU¨è |æè ÐçÚçSƒç„ }æï¢ ¥¨y² ÜUï ¨}æÿæ ÛæéÜê¡U
30 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
Ýãè¢, ¥{}æü ÜUï ¥æxæï ÐÚæS„ Ý ãæ瑱, ¥‹²æ² ÜUï ¨æ}æÝï ÍæéÅÝï Ý ÅïÜê¡ „ƒæ
}æñ¢ „Ý-}æÝ-{Ý HxææÜUÚ, ÏæçËÜU Ðíæ‡ææï¢ ÜUæ ÏæçHÎæÝ ÎïÜUÚ |æè ¨y² ÜUæ
ÐæHÝ ÜUM¢ J …ñ¨æ }æñ¢Ýï Îï¶æ ãñ, ¨éÝæ ãñ, …ñ¨æ }æñ¢Ýï ÐÉGæ ãñ, …æÝæ ãñ,
¥Ýé}ææÝ Hxææ²æ ãñ …ñ¨æ }æïÚï }æÝ }æï¢ ¿ææÝ ãñ ±ñ¨æ ãè ±æ‡æè ¨ï ÏææïHê¢, àæÚèÚ
¨ï ÜUM¢ J |æxæ±Ýì ! }æñ¢ …æÝ„æ ãê¡ çÜU ¨y² ÐÚ ™HÝæ „H±æÚ ÜUè {æÚ
ÐÚ ™HÝæ ãñ, çÜU‹„é …Ïæ ¥æÐ ÜUæ ¨æƒ ç}æH …æ²ïxææ, ¥æÐÜUæ ÏæH, ¨æã¨,
ÐÚæÜíU}æ, 籿ææÝ ç}æH …æ²ïxææ „æï ¨Ïæ Üé À ¨}|æ± ãæï …æ²ïxææ J ¥æÐ
ç…¨ÜUï ¨æƒ ãñ¢, ¥æÐ ç…¨ÜUï ¨ã²æïxæè ãñ¢, ©¨ÜUæï v²æ ÜUçÆÝæ§ü ãæïxæè ?
ÜéUÀ |æè ãæï, ã}æï¢ ¥æÐ ÐÚ ÐêÚæ |æÚæï¨æ ãñ çÜU ¥æÐ ã}ææÚï ±í„æï¢ ÜUï ÐæHÝ
ÜUÚÝï }æï¢ ãÚ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨ã沄æ ÜUÚï¢xæï J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 31
(13)
¥Ðæ¢ }æŠ²ï „çSƒ±æ¢¨¢ „ëc‡ææç±ÎÁ…çÚ„æÚ}æì J
}æëfæ ¨éÿæ~æ }æëf² JJ («. . 7/89/4)
àæÏÎæƒü :- ¥Ðæ¢ }æŠ²ï ¦ ÐæÝè ÜUï Ïæè™ }æï¢ „çSƒ±æ¢¨}æì ¦ ÏæñÆï ãé»
}æéÛæÜUæï „ëc‡ææ-¥ç±Î„ì ¦ Œ²æ¨ Hxæè ãñ …çÚ„æÚ}æì ¦ }æéÛæ |æv„ ÜUæï
¥æ-}æëÇ ¦ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨é¶è ÜUÚ ¨éÿæ~æ ¦ àæé|æ ¥æàæè±æüÎ ÎïÝï ±æHï
}æëDz ¦ ¨é¶è ÏæÝæ J
|ææ±æƒü :- ãï ¥æÝ‹Î ÜUï |æ‡ÇæÚ Ðí|æéÎï± ! ¥æÐ Ýï ²ã ¨¢¨æÚ »ïE²æïZ
¨ï |æÚ Ú¶æ ãñ, ±ã ¨Ïæ Üé À, …æï }æ¢ñÝï ™æãæ, ¥æÐ mæÚæ Ðí挄UÏæéçh, àæçv„,
¨æ{Ýæï¢ ¨ï Ðí挄 ÜUÚ ãè çH²æ ãñ J }æïÚï Ðæ¨ çÜU¨è |æè |ææñç„ÜU ±S„é ÜUè
ÜU}æè Ýãè¢ ãñ, }æñ¢ Îï¶ Úãæ ãê¡, Á²æï¢ Á²æï¢ }æïÚè ¥±Sƒæ ÏæÉG„è …æ Úãè ãñ¢,
y²æï¢ y²æï¢ }æïÚè ¥æ±à²ÜU„满, ¥Ðïÿæ满, |æè ÏæÉ„è …æ Úãè ãñ¢, ±›, |ææï…Ý,
²æÝ, }æÜUæÝ, ¨éç±{æ, ¨æ{Ý, ÆæÆ ÏæÉG„ï ãè …æ„ï ãñ¢ J ±„ü}ææÝ ÜUè ÜUæ}æÝæ¥æï¢
ÜUè Ðê<„ ãæï„ï ãè „yÜUæH Îê¨Úè ݲè ÜUæ}æÝ满 ©yÐ‹Ý ãæï …æ„è ãñ¢ J
ãï ÐÚ}ææÝ‹Î ! »ÜU |æíæç‹„ }æÝ }æï¢ ÏæÝ xæ²è ƒè çÜU …è±Ý ÜUè ¨|æè
¨}æS²æ¥æï¢ ÜUæ ¨}ææ{æÝ }æñ¢ ÏææãÚ ÜUï Îëಠ¨æ{Ýæï¢ ¨ï, {Ý-¨}Ðçœæ ÜUæ
¥ç{ÜUæç{ÜU ¨¢xæíã ÜUÚÜUï, §Ý¨ï |ææïx² ±S„é¥æï¢ ÜUæï »ÜUç~æ„ ÜUÚÜUï ÜUÚ Hê¡xææ,
}æñ¢ àæÏÎ, SÐàæü, MÐ, Ú¨, xæ‹{ 籯² ±æHè ©yÜëUcÅU±S„é¥æï¢ ÜUæï Ðí™éÚ
}ææ~ææ }æï¢ |ææïxæ ÜUÚ àææ‹„ ãæï …æª¡xææ, „댄 ãæï …æª¡xææ, ¨‹„écÅ ãæï …æª¡xææ J
çÜU‹„é }æïÚè „ëc‡ææ Ýãè¢ ç}æÅè ÏæçËÜU ÏæÉG„è ãè ™Hè xæ²è, §„Ýæ ãè Ýãè¢
§Ý Ðí™éÚ |ææïxæ ¨æ}æxæíè „ƒæ |ææïxææï¢ Ýï }æéÛæï Úæïxæè ÏæÝæ çβæ ãñ, }æñ¢ §Ý 籯²æï¢
ÜUæ xæéHæ}æ ÏæÝ xæ²æ ãê¡, 籯²|ææïxææï¢ ÜUï ¨¢SÜUæÚ §„Ýï ÐíÏæH ÏæÝ xæ²ï ãñ¢
çÜU ¥Ïæ Ý ™æã„ï ãé» |æè §ÝÜUï çÏæÝæ ¨é¶-¨éç±{æÐê±üÜU …è±Ý ™Hæ
Ýãè¢ ¨ÜU„æ J §¨ |ææïxææ¨çv„ Ýï }æïÚï ¥æy}æÏæH ÜUæï ÎÏææ çβæ ãñ, }æñ¢ …æÝ„æ
ãê¡ çÜU ²ã ÜUæ}æ ©ç™„ ãñ, ÜUœæüò ãñ, ¥æÎàæü ãñ, ¨y² ãñ, {}æü ãñ, Hæ|æÜUæÚè
ãñ, ¨é¶Îæ²ÜU ãñ ÐéÝÚçÐ ¥àæv„ ÏæÝæ ãé¥æ ÜUÚ Ýãè¢ Ðæ Úãæ ãê¡ §¨è ÐíÜUæÚ
²ã …æÝ„æ ãé¥æ |æè çÜU ²ã ÜUæ²ü ¥Ýé癄 ãñ, ¥‹²æ² ãñ, ¥¨y² ãñ,
32 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
¥{}æü ãñ, Îé:¶Îæ²è ãñ, ÐéÝÚçÐ ÚæïÜU Ýãè¢ Ðæ„æ ãê¡, Ý Ý ÜUÚ„ï ãé» |æè
ÜUÚ Hï„æ ãê¡, »ï¨è ÎéÚæ±Sƒæ }æïÚè ÏæÝ xæ²è ãñ J
ãï àæçv„àææHè, çÝÚæÜUæÚ, òæÐÜU, ÐÚ}æïEÚ ! ÐíæÜëUç„ÜU {Ý-¨}Ðçœæ
»ïE²ü ÏæH ÜUæï „æï Ðí挄 çÜU²æ çÜU‹„é ¥æçy}æÜU ÏæH »ïE²ü, ¨}Ðçœæ ÜéUÀ
|æè Ðí挄 Ýãè¢ ÜUè JUãï Ðí|ææï ! §Ý ÝæÝæ ç™~æ-ç±ç™~æ 籯² |ææïxææï¢ ¨ï ÜUÎæ癄ì
ÜéUÀ ÜUæH ÜUï çH» §ç‹Îí²æï¢ ÜUè HæïHéЄæ ÜUè Ðê<„ ãæïÝï ÐÚ àææç‹„ ç}æH
|æè …æ» çÜU‹„é §Ý Îëà²}ææÝ ç±¯²æï¢ ÜUï ©Ð|ææïxæ ¨ï ¥æy}ææ ÜUè Œ²æ¨ „æï
ÜUÎæçÐ Ýãè¢ ÏæéÛæ Ðæ„è ãñ J 籯²-„ëc‡ææ »ï¨è Œ²æ¨ ãñ çÜU Á²æï¢-Á²æï¢ §¨ï
|ææïxæ ÜUÚ ÎêÚ ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢ y²æï¢-y²æï¢ ¥ç{ÜU ÏæÉG„è ãñ J ãï Îï± ! «ç¯²æï¢
Ýï ã}ææÚï ¨}æÿæ §Ý ¨y² ç¨hæ‹„æï¢ ÜUæï βæ ÜUÚÜUï ÐíS„é„ ÜUÚ çβæ ãñ
çÜU “¨}æS„ ç±à± |æÚ ÜUï |ææïx² ÐÎæƒü ÜUï±H »ÜU òçv„ ÜUæï |ææïxæÝï
ãï„é Îï çλ …满 çÈUÚ |æè ±ã §Ý ¨Ïæ ¨ï „ëŒ„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ”, §¨
ç¨hæ‹„ ÜUæ ¿ææÝ ¥Ïæ ã}æï¢ ãæï xæ²æ ãñ J
ãï ÜUL‡ææ ÜUï ¨æxæÚ ! ÜU‡Æ ÜUè Œ²æ¨ ÐæÝè ¨ï ÏæéÛæ …æ„è ãñ ÐÚ‹„é
ÐïÅ ÜUè |æê¶ ÐæÝè ¨ï Ýãè¢ àææ‹„ ãæï„è ©¨ÜUï çH» |ææï…Ý ÜUÚÝæ ÐÇG„æ
ãñ J |ææï…Ý ¨ï ÐïÅ ÜUè ¥çxÝ „æï àææ‹„ ãæï …æ»xæè, çÜU‹„é àæÚèÚ ÜUæ Ý¢xææÐÝ
|ææï…Ý ¨ï ÎêÚ Ýãè¢ ãæïxææ ©¨ÜUï çH» ÜUÐÇïG ÐãÝÝï ÐÇG„ï ãñ¢ J ÜUÐÇGæï¢ ¨ï
àæÚèÚ ÜUæ Ý¢xææÐÝ ÎêÚ ãæï …æ²ïxææ çÜU‹„é ¨Îèü-xæ}æèü-±¯æü ¨ï, Ðàæé-Ðÿæè,
™æïÚæï¢ ¨ï Ïæ™Ýï ÜUï çH» |æ±Ý ™æçã», §¨ ÐíÜUæÚ |æêç}æ, |æ±Ý, ÐyÝè-
Ðé~æ, ç}æ~æ-¨æƒè, xæéL, ¥æ™æ²ü, ¨ï±ÜU, {Ý-¨}Ðçœæ ¥æçÎ ¨|æè ç}æHÜUÚ
ÜUÎæ癄ì àææÚèçÚÜU-»ïç‹Îíç²ÜU-}ææÝç¨ÜU ¥æ±à²ÜU„æ¥æï¢ ÜUè Ðê<„ ÜUÚ |æè
Îï¢, çÜU‹„é ¥æy}ææ ÜUè Œ²æ¨ „æï Ðí|æéÎï± ! ¥æÐÜUï ãè ¨æç‹ÝŠ² }æï¢ ¥æÜUÚ
ÏæéÛæ„è ãñ J
ãï Ðí|ææï ! ¥æÝ‹Î ÜUï ¨æxæÚ, çÜU„Ýæ ¥æp²ü ãñ çÜU ¥æÐ}æï¢ }æñ¢ ãê¡ ¥æñÚ
}æïÚï }æï¢ ¥æÐ ãñ¢ çÈUÚ |æè }æñ¢ ¥„댄, ¥àææ‹„, òæÜéUH ãê¡, Îé:¶è ãê¡U J ãï
ÜUL‡ææÜUÚ ! βæ ÜUÚÜUï ±ã ¿ææÝ, ¨æ}扲ü, ²æïx²„æ ÐíÎæÝ ÜUÚæï çÜU ¥æÐ
ÜUï ¥æÝ‹Îæ}æë„ ÜUæ ÐæÝ ÜUÚÜUï }æñ¢ ÜëU„ÜëUy² ãæï …æª¡ JU
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 33
(14)
Ý ÐæÐæ¨æï }æÝæ}æãï ÝæÚæ²æ¨æï Ý …fã±: J
²çÎçó±‹Îí¢ ±ë¯‡æ¢ ¨™æ ¨é„ï ¨¶æ²¢ Üë ‡æ±æ}æãñ JJ
(«x±ïÎ 8/61/11)
àæÏÎæƒü :- Ý ÐæÐæ¨: }æÝæ}æãï ¦ Ý „æï ÎécÜU}æèü ÏæÝÜUÚ ©¨ §üEÚ
ÜUï ©Ðæ¨ÜU ÏæÝ ¨ÜU„ï ãñ¢ J Ý ¥Ú沨 ¦ Ý ÎæÝ ¥æçÎ ÜU}ææïZ ¨ï Úçã„
ãæïÜUÚ Ý …Ëã± ¦ ¨ï±æ ÐÚæïÐÜUæÚæçÎ ŸæïcÆ ÜU}ææïZ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ ²Îì §„ì
Ýé ¦ §¨çH» çÝp² ¨ï ãè §‹Îí}æì ±ë¯‡æ}æì ¦ »ïE²üÐíÎæ„æ , ¨é¶æï¢ ÜUè
±¯æü ÜUÚÝï ±æHï §‹Îí ÜUæï ¨é„ï ¨™æ ¦ ²¿ææçÎ ©œæ}æ ÜU}ææïZ ¨ï ²év„ ãæïÜUÚ
¨¶æ²}æì ¦ ç}æ~æ Üë ‡±æ}æãñ ¦ ÏæÝæÝæ ™æçã» J
|æææ±æƒü :- ²ƒæƒü ¿ææÝ ÜUï ¥|ææ± }æï¢ àæÚèÚ, }æÝ „ƒæ ±æ‡æè ¨ï
§üEÚ, ±ïÎ, àææ›, «ç¯²æï¢ ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUï ç±Lh ÎécÜU}æèü ÏæÝÜUÚ ã}æ
§üEÚ|æv„ Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„ï ãñ¢ J §üEÚ ÜUæ ¨Ó™æ ©Ðæ¨ÜU ÏæÝÝï ÜUï çH»
„æï ©¨ÜUæ ç}æ~æ ÏæÝÝæ ÐÇG„æ ãñ, ¨Ó™æ ç}æ~æ ±ãè ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ …æï §üEÚ
ÜïU xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ± ¥Ýé¨æÚ ¥ÐÝï ç±™æÚæï¢, ±æç‡æ²æï¢ ± çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï
ÏæÝæ„æ ãñ J
¥æ… ¥ç{ÜUæ¢àæ §üEÚ-©Ðæ¨ÜUæï¢, §üEÚ|æv„æï¢, §üEÚç±Eæ稲æï¢ ÜUè çSƒç„
²ã ãñ çÜU ±ï Ðíæ„: ÜUæH ÜéUÀ ÜUæH ÜUï çH» çÜU¨è SƒæÝ ç±àæï¯ }æï¢ …æÜUÚ,
çÜU¨è ç±xæíã ¥æçÎ ÜUï ¨}æÿæ ©ÐçSƒ„ ãæïÜUÚ, ãæƒ …æïÇG„ï ãñ¢, ÎèÐ …Hæ„ï
ãñ¢, Ð~æ-ÐécÐ, …H, Îéx{, ç}æcÆæ‹ÝæçÎ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥Ðü‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢, Îæï ™æÚ
}æ‹~æ, àHæïÜU, Ðl, xæè„ ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ ÜUÚ„ï ãñ¢, ÐçÚ¨Ú ÜUï ÏææãÚ 1-2
ÈUïÚè Hxææ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©¨ {æ<}æÜU ÐçÚ¨Ú ¨ï ÏææãÚ çÝÜUHÜUÚ »ï¨æ }ææÝ„ï
ãñ¢ çÜU }æñ¢Ýï §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ Hè, Ðê…æ ÜUÚ Hè ãñ, ©¨ÜUæ Š²æÝ ÜUÚ
çH²æ ãñ ¥æñÚ ÍæÚ ÐÚ HæñÅÜUÚ, ÎêÜUæÝ }æï¢, ÜUæ²æüH² }æï¢, ç±læH² }æï¢,
‹²æ²æH² }æï¢, ÜUæÚ¶æÝï }æï¢ ²æ çÜU¨è ÿæï~æ }æï¢ …ãæ¡ ±ï ÜUæ²ü ÜUÚ„ï ãñ¢, çÏæÝæ
çÛæÛæÜU ÜUï ÛæêÆ ÏææïH„ï ãñ¢, ç}æHæ±Å ÜUÚ„ï ãñ¢, ãïÚæÈUïÚè ÜUÚ„ï ãñ¢, ÀH-ÜUÐÅ
ÜUÚ„ï ãñ¢, çÚE„ Hï„ï-Îï„ï ãñ¢, ÐÿæÐæ„-¥‹²æ² ÜUÚ„ï ãñ¢ J §„Ýæ ãè Ýãè¢
34 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
Üé À „æï Ðàæé-Ðçÿæ²æï¢ ÜUï }æ梨 ÜUæï ¶æ„ï ãé» ¥ÐÝï ¥æÐÜUæï §üEÚ|æv„ }ææÝ ¥Ïæ ã}æ ¥æÐÜUï ¨±üƒæ ¥ÝéÜêUH ãè ™Hï¢xæï J ã}æ çÝy² Ðíç„ ¥æÎàæü,
Úãï ãñ¢ J àæÚæÏæ, |ææ¢xæ, „}Ïææ¶ê, ãïÚæï§Ý, ÜUæïÜUïÝ ¥æçÎ ÝàæèHè ±S„é¥æï¢ ÜUæ ±ñçÎÜU çÎÝ™²æü ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚï¢xæï J Ïæíæræ }æéãê„ü }æï¢ …æxæÚ‡æ, |æí}æ‡æ, òæ²æ}æ
¨ï±Ý ÜUÚ„ï ãé» ¥ÐÝï ÜUæï ¥æçS„ÜU }ææÝ Úãï ãñ¢ J …é¥æ ¶ïH„ï ãé», ÇæÜUæ ÜUÚï¢xæï, FæÝ ¥æçÎ ÜUÚÜUï ¥æÐÜUæ Š²æÝ ÜUÚï¢xæï, ²¿æ ÜUÚï¢xæï, ±ïÎÐæÆ ÜUÚï¢xæï,
ÇæH„ï ãé», ÏæHæyÜUæÚ, ãy²æ»¡, àææ﯇æ ÜUÚ„ï ãé» ¥æñÚ |æè ¥ÝïÜUæÝïÜU ¨}ææ…, àææ›æï¢ ÜUæï S±æŠ²æ² ÜUÚï¢xæï, ¨¢‹²æ¨è, ç±mæÝì, Ïæíæræ‡æ, ¨æ}ææç…ÜU ÜUæ²üÜUœææü¥æï¢
ÚæcÅîÍææ„è …Í拲, ÜéUÜU}ææïü ÜUæï ÜUÚ„ï ãé» ¥ÐÝï ÜUæï §üEÚ|æv„ }ææÝ„ï ãñ¢ J ÜUæï ÎæÝ ÜUÚï¢xæï, ¨æ眱ÜU |ææï…Ý ÜUÚï¢xæï, ¨æÎï ¨ÚH ±› ÐãÝï¢xæï, ÛæêÆ, ÀH-
ÜñU¨è ç±ç™~æ ç±Ç}ÏæÝæ ãñ çÜU »ï¨ï ÎécÜU}æèü, ÜéUÜU}æèü, ôã¨ÜU, çÐàææ™, Îñy² ÜUÐÅ, çÝ‹Îæ-™éxæHè ÜUæ ò±ãæÚ Ýãè¢ ÜUÚï¢xæï J Ý ÜUï±H ÐçÚ±æÚ ÜUï ¨ÎS²æï¢
|æè ¥ÐÝï ÜUæï {æ<}æÜU, §üEÚ-©Ðæ¨ÜU, ¥æçS„ÜU }ææÝ„ï ãñ¢ J ÜUï ¨æƒ ¥çЄé ÐÇGæñ¨è, ç}æ~æ, xæHè, ¨}ææ…, ÝxæÚ, xæ桱 ÜUï òçv„²æï¢ ÜUï
§¨ }æ‹~æ }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU …æï }æÝéc² ©Ð²éüv„ Ðæвév„ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜU˲æ‡æ ÜUï çH» „Ý-}æÝ-{Ý ÜUæ ¨ã²æïxæ ÎïÜUÚ ©ÝÜUæï |æè ©‹Ý„ ÏæÝæ²ï¢xæï J
ÜUÚ„ï ãñ¢ ²æ ¨ï±æ, ÐÚæïÐÜUæÚ ¥æçÎ ¨ï Úçã„ ãñ¢, }ææ~æ ¥ÐÝè ãè ¨é¶- ãï §‹Îí ! ã}æï¢ ¨Ó™æ }ææÝç¨ÜU, ¥æçy}æÜU, »ïà±²ü ÐíÎæÝ ÜUÚæï, }æÝ }æï¢ ãÚ
¨éç±{æ¥æï¢ ÜUæï ÏæÉGæÝï |ææïxæÝï }æï¢ Hxæï ãé» ãñ¢ ¥æñÚ …æï ¥çxÝãæï~æ ¥æçÎ ÐH ¨é¶-àææç‹„-çÝ|æèüÜU„æ ÏæÝè Úãï, »ï¨è ã}ææÚè çSƒç„ ÏæÝæ¥æï, Ðí|æéÎï± !
¨æ}ææç…ÜU, ¨±üçã„ÜUæÚè ÜUæ²æïZ ¨ï Úçã„ ãñ¢, ±ï |æè §üEÚ ÜUï |æv„ Ýãè¢ ãæï §¨è ¥æàææ ÜUï ¨æƒ ¥æÐÜUè àæÚ‡æ }æï¢ ¥æ²ï ãñ¢ J
¨ÜU„ï J ©ÝÜUæï §üEÚ ¨ï ¿ææÝ, ÏæH, ¥æÝ‹Î, àææç‹„, ¨‹„æï¯, S±„‹~æ„æ ¥æçÎ
* * *
xæé‡æ Ðí挄 Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï J }ææ~æ Îæï-Ðæ¡™-Ψ ÐH ÜUè çÜU¨è {æ<}æÜU çÜíU²æ
ÜUæï ÜUÚ HïÝï ¨ï, §üEÚ ¥ÐÝï ¨é¶æï¢ ÜUè ±¯æü »ï¨ï |æv„æï¢ ÐÚ Ýãè¢ ÜUÚ„æ
ãñ J §¨ÜUï çH» „æï Ðíæ„:ÜUæH …æxæÝï ¨ï HïÜUÚ Úæç~榨æïÝï вü‹„ ¨„„
§üEÚ ÜUæ }æÝ }æï¢ S}æÚ‡æ Ú¶Ýæ ÐÇG„æ ãñ ¥æñÚ …ñ¨æ-…ñ¨æ §üEÚ Ýï ±ïÎ }æï¢
çÝÎïüàæ çÜU²æ ãñ, «ç¯²æï¢ Ýï ¥ÐÝï xæ틃æï¢ }æï¢ ¨¢ÜUï„ çÜU²æ ãñ ©¨è ÜUï ¥Ýé¨æÚ
¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J Îéçݲæ ÜUï ¥Ýé¨æÚ ™HÝï ±æHæ ¥æñÚ
¥ÐÝè }æÝ-}æ…èü ¨ï ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝï ±æHæ òçv„ §üEÚ ÜUæ ç}æ~æ Ýãè¢ ÏæÝ
¨ÜU„æ ãñ, ¥çÐ„é …ñ¨æ §üEÚ Ýï ÜUãæ ãñ, ±ñ¨æ ãè Ðí}ææç‡æÜU ãæïÜUÚ ÜU}æü
ÜUÚÝï ±æHæ òçv„ §üEÚ|æv„ ÏæÝ„æ ãñ J
…æï òçv„ ¥æŠ²æçy}æÜU ¥¿ææÝ ¨ï xæíS„ ãæï„ï ãñ¢ ç…ÝÜUï }æÝ, Ïæéçh,
¥æy}ææ ¥æçÎ ôã¨æ, S±æƒü, ÛæêÆ, ÀH-ÜUÐÅ, Ðí}ææÎæçÎ ¥àæé|æ ÜU}ææïZ ¨ï
²év„ ãæï„ï ãñ¢ ¥æñÚ …æï ²¿æ, ÎæÝ, ¨ï±æ, ÐÚæïÐÜUæÚ ¥æçÎ àæé|æ ÜU}ææïZ ¨ï Úçã„
ãñ »ï¨ï òçv„ ÜU|æè |æè §üEÚè², ¥HæñçÜUÜU ¥æÝ‹Î, àææç‹„ , çÝ|æèüÜU„æ
¥æçÎ ÜUæï Ðí挄 Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢, »ï¨æ ã}æÝï SÐcÅ ¥Ýé|æ± çÜU²æ ãñ
§¨çH» ¥Ïæ „æï ¥æÐ¨ï ²ãè ã}ææÚè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ã}æï¢ ¥ÐÝæ ¨Ó™æ ç}æ~æ
ÏæÝæ Hæï J
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 35 36 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (15)
¥Eyƒï ±æï çݯÎÝ¢ Їæïü ±æï ±¨ç„cÜëU „æUJ
xææï|ææ…ù§çyÜUH樃 ²y¨Ý±ƒ ÐêL¯}æì JJ (²…é±ïüÎ 35/4)
àæÏÎæƒü :- ¥Eyƒï ¦ ¥çSƒÚ-¥çÝçp„ àæÚèÚ }æï¢ ±: ¦ „é}æ …è±æï¢
ÜUæ çݯÎÝ}æì ¦ çÝ±æ¨ ãñ Їæïü ¦ Ðœæï ÐÚ (¥æï¨ ÜUè Ïæê¡Î ÜUï ¨}ææÝ )
±: ¦ „é}ãæÚæ ÍæÚ ±¨ç„: ¦ ¥æ±æ¨ Üë „æ ¦ ÏæÝæ²æ ãñ xææï|ææ… §„ì çÜUH
¥¨ƒ ¦ „é}æ „æï }ææ~æ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ 籯² ¨ï±Ý ÜUÚÝï ±æHï ãè ÏæÝ xæ²ï
ãæï ²y¨Ý±ƒ ÐêL¯}æì ¦ …ÏæçÜU „é}ãï¢ ¥çSƒÚ àæÚèÚ }æï¢, çSƒÚ ¥æy}ææ
ÐÚ}ææy}ææ ÜUè |æçv„ ÜUÚÝè ™æçã» J U
|æææ±æƒü :- »ÜU »ï¨æ àææE„ çÝy² çݲ}æ ãñ ç…¨ï Ðíæ²: òçv„
|æêH …æ„æ ãñ, |æêHæ ãè Úã„æ ãñ, ±ã ãñ àæÚèÚ ÜUè ¥çÝy²„æ-¥çÝçp„„æ-
¥çSƒÚ„æ J Ðíæ²: »ï¨æ ¥¿ææÝ ÏæÝæ Úã„æ ãñ çÜU }æñ¢ ¥æ… …ñ¨æ ãê¡ ±ñ¨ï
ãè S±Sƒ, àæçv„àææHè, ¨}ЋÝ, ¨é¶è, ¨‹„écÅ ÏæÝæ Úãê¡xææ, ÜU|æè ÏæêÉGæ Ýãè¢
ãæ瑱xææ, ÜéUMÐ Ýãè¢ ãæ瑱xææ, Úæïxæè Ýãè¢ ãæ瑱xææ, Ý }æM¡xææ, »ï¨ï ç}æ‰²æ ¿ææÝ
ÜUï ÜUæÚ‡æ ¥ç|æ}ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ ¥æñÚ Ã²çv„ ¥çÝcÅæï¢ ÜUæï ¥ç{ÜU
}ææ~ææ }æï¢ ÜUÚ„æ ãñ J
²ã }æëy²é »ï¨è ±S„é ãñ ç…¨ï ÜUæï§ü |æè Ýãè¢ ™æã„æ, Ý §¨ÜUï 籯²
}æï¢ ¨éÝÝæ ™æã„æ ãñ, Ý ÐÉGÝæ, Ý ç±™æÚÝæ, Ý Îï¶Ýæ, çÜU‹„é ¨æ²ï ÜUè
„Úã ²ã Ðíy²ïÜU }æÝéc² ÜUï ÐèÀï Hxæè Úã„è ãñ J ¨æÚï ±ñ¿ææçÝÜU §¨ Ðí²æ¨
}æï¢ Hxæï ã¢ñ çÜU çÜU¨è |æè ÐíÜUæÚ §¨ …è±Ý ÜUæï H}Ïææ çÜU²æ …æ²ï, …±æÝ
ãè ÏæÝæ²ï Ú¶æ …æ²ï, ÏæçËÜU àæÚèÚæï¢ ÜUæï ¥}æÚ ÏæÝæ çH²æ …æ²ï J ¥ÝïÜU
{ÝæÉK òçv„²æï¢ ÜUï àæ± àæè„ÜU ²‹~æ (çÈíU…) }æï¢ ±¯æïZ ¨ï Ú¶ï ãñ¢ J ©Ý
¥ÚÏæÐ焲æï¢ Ýï ¥ÐÝè ¨}Ðçœæ ±ñ¿ææçÝÜUæï¢ ÜUæï ÐíÎæÝ ÜUÚ Îè §¨çH²ï çÜU
±ï ÐéÝ: ™ï„Ý„æ ÜUæï ¶æï…ÜUÚ ²æ çÝ}ææü‡æ ÜUÚÜUï ©‹ãï¢ …è籄 ÜUÚ Îï,
ÜñU¨è ¥¨}|æ± ÜUËÐÝæ ãñ ? ±ñçÎÜU / ¥æŠ²æçy}æÜU-ÎæàæüçÝÜU ÎëçcÅ ¨ï }æÝéc²
ÜUæ ¨Ïæ¨ï ÏæÇGæ ¥¿ææÝ ²ã ãñ çÜU }æñ¢ ¨Îæ àæÚèÚ ÜUï ¨æƒ ¨¢¨æÚ }æï¢ …è籄
Úãê¡xææ, }æMxææ¡ Ýãè¢ J ¥æp²ü „æï „Ïæ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ …Ïæ òçv„ S±²¢ ¥ÐÝï
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 37
…è±Ý }æï¢ ¨ñÜUÇGæï¢-ã…æÚæï¢ Ã²çv„²æï¢ ÜUæï Ðíç„çÎÝ }æÚ„æ ãé¥æ Îﶄæ ãñ, ¥ÝïÜUæï¢
ÜUæï „æï ±ã S±²¢ ¥ÐÝï ÜU‹{æï¢ ÐÚ ©ÆæÜUÚ à}æàææÝ Hï …æÜUÚ …Hæ„æ ãñ
çÜU‹„é ¥ÐÝï 籯² }æï¢ ²ã }ææÝ„æ ãñ çÜU }æñ¢ Ýãè¢ }æM¡xææ J
²}æÚæ… ÐÚ}æïEÚ Ýï ±ïÎæï¢ }æï¢ |æè ¥ÝïÜU~æ }æÝéc²æï¢ ÜUæï ²ã ™ï„æ±Ýè Îè
ãñ çÜU ãï }æÝéc² „ê ¨æ±{æÝ ãæïÜUÚ ™H, „ïÚæ …è±Ý ЄÛæÇG «„é }æï¢, ÐèÐH
ÜUï ÐÜUï ãé» ÐèHï Ðœæï ÜUï ¨}ææÝ ¥çSƒÚ ãñ, …æï Ý …æÝï ÜUÏæ ã±æ ÜUï
Ûææï¢ÜUï ¨ï ÇæHè ¨ï ¥Hxæ ãæï …æ²ï J §„Ýæ ãè Ýãè¢ »ÜU ÎëcÅæ‹„ ¥æñÚ |æè
¥Sƒæç²y± ÜUæ çβæ ãñ …æï òçv„ ÜUæï ¥y²‹„ ¨„ÜUü ¨æ±{æÝ ¥æñÚ
çÜíU²æàæèH ÏæÝæ Îï„æ ãñ J ±ïÎ ÜUã„æ ãñ çÜU …ñ¨ï àæè„ «„é }æï¢ Úæç~æ ÜUæH
}æï¢ ÐïÇG ÜUï Ðœæï ÐÚ ¥æï¨ ÜUè Ïæê¡Î ÏæÝ …æ„è ãñ ¥æñÚ ±ã „Ïæ „ÜU Ðœæï
ÐÚ ™}æÜU„è Úã„è ãñ …Ïæ „ÜU Ðœææ çãH„æ-ÇéH„æ Ýãè¢ ãñ J Á²æï¢ çã ÜU|æè
±æ²é ÜUæ »ÜU ãHÜUæ Ûææï¢ÜUæ Ðœæï ÜUæï çãHæ„æ ãñ, „yÜUæH ±ã ¥æï¨ ÜUè
Ïæê¡Î {ÇGæ}æ Ýè™ï çxæÚ …æ„è ãñ, ÆèÜU ±ñ¨ï ãè ÜUÏæ, ÜUãæ¡, çÜU¨ ÍæÅÝæ ÜUï
ÍæÅÝï ÐÚ Ðíæ‡æ àæÚèÚ ¨ï çÝÜUH …æ²ï, ÜUãæ Ýãè¢ …æ ¨ÜU„æ ãñ J §„Ýè
ÿæ‡æ|æ¢xæéÚ„æ àæÚèÚ ÜUè ãñ J àæÚèÚ ÜUæ ¥ƒü ãè ²ã ãñ …æï ÜU|æè çÜU¨è çÎÝ
ƇÇæ ãæï …æ²ïxææ ÜUÅ …æ²ïxææ, …H …æ²ïxææ, ÝcÅ ãæï …æ²ïxææ J
§¨çH²ï §üEÚ ã}æï¢ ±ïÎ }æ‹~æ ÜUï }æ抲}æ ¨ï ™ï„æ±Ýè Îï„æ ãñ çÜU ãï
|ææïHï }æÝéc² ! »ï¨ï ¥çÝy² ÿæ‡æ|æ¢xæéÚ àæÚèÚ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÜUï „é}æ ÜUï±H
§ç‹Îí²æï¢ ÜUè 籯² „ë猄 }æï¢ ãè ÝèÚ„ ãæï xæ²ï ãæï , }ææ~æ ¨æÉGï ™æÚ-Ðæ¡™
§¢™ ÜUï ÐïÅ ÜUæï |æÚÝï ¥æñÚ Ð梙-À: ÈUèÅ H}Ïæï àæÚèÚ ÜUæï ¨…æÝï ¨¢±æÚÝï,
ç¶HæÝï-çÐHæÝï }æï¢ ãè çÎÝ-Úæ„ Hxæï Úã„ï ãæï, ²æÎ Ú¶æï …æï }ææ~æ §ç‹Îí²æï¢
ÜUè „ë猄 }æï¢ ãè Hxææ Úã„æ ãñ ©¨ÜUè 籯² „ëc‡æ满 ÍæÅÝï ÜUï Ïæ…æ» ÏæÉG„è
ãè …æ„è ãñ¢ J |ææïxææ¨v„ }æÝéc² ÜUè Ïæéçh ¨„„ Ú…æïxæé‡æè, „}ææïxæé‡æè ÏæÝ„è
™Hè …æ„è ãñ, }æÝ }æï¢ ¥àææç‹„, ™¢™H„æ, Úæxæ-mï¯ ÜUè Ðí±ëçœæ |æè ÏæÉG„è
…æ„è ãñ ÐçÚ‡ææ}æS±MР籯²|ææïxæè òçv„ }ææ~æ çàæàÝæïÎÚ ÐæÚ沇æ ÏæÝÜUÚ
¥{æ<}æÜU Ðí±ëçœæ ±æHæ, ¥æH¨è, Ðí}ææÎè, ¥ÜU}æü‡², S±æƒèü ÏæÝ …æ„æ ãñ
¥æñÚ ¥æxæï ™HÜUÚ ¥æy}æ„œ± ÜUï ç±Eæ¨ ÜUæï ¶æïÜUÚ ÝæçS„ÜU ÏæÝÜUÚ …Í拲
ÜíêUÚ ÜU}ææïZ ÜUæï |æè ÐíæÚ}|æ ÜUÚ Îï„æ ãñ J »ï¨æ …Í拲 ¥¨éÚ Ã²çv„ ¥ÐÝï
38 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
…è±Ý ÜUæï „æï ÝcÅ-|æícÅ ÜUÚ„æ ãè ãñ ÏæçËÜU ¥ÐÝï çÝÜëUcÅ …è±Ý ¨ï ÐçÚ±æÚ,
¨}ææ…, ÚæcÅî, ç±E ÜUï …è±Ý ÜUæï |æè ÝÚÜU¨æxæÚ }æï¢ ÇéÏææ Îï„æ ãñ J
ãï Ðí|ææï ! ã}æÜUæï ¥Ïæ ¥æÐÜUï ±ïÎ ÜUï S±æŠ²æ² ¨ï ²ã Ïææï{ ãæï xæ²æ
ãñ çÜU }ææ~æ àæÚèÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜUè „ë猄 ÜUÚÝæ „æï Ðàæé±ëçœæ ãñ §¨¨ï ¨‹„éçcÅ
Ýãè¢ ãæïxæè J ¥Ïæ ã}æ §¨ ÝEÚ, ç±ÜUæÚè, ÐçÚ‡ææ}æè, ç±²æïxæè ± Îé:¶æï¢
ÜUï ¥æ{æÚ àæÚèÚ, §ç‹Îí²æï¢ ÜUè ãè Ðê…æ Ýãè¢ ÜUÚï¢xæï ¥çÐ„é ¥æy}æ„œ± ÜUæï
…æÝï¢xæï J ¥æy}æÏææï{ ¨ï ¨}æS„ àæÚèÚ }æÝ §ç‹Îí²æï¢ ± 籯²|ææïxææï¢ ÜUï ¨¢SÜUæÚæï¢
ÐÚ çݲ‹~æ‡æ ÜUÚï¢xæï ¨}æS„ ¥çÝcÅ ¥{æ<}æÜU, ¥Ðíæ}ææç‡æÜU, çÝç¯h,
Îé:¶Îæ²è ÜU}ææïZ ÜUæ çÝ„æ‹„ y²æxæ ÜUÚÜUï ¥æy}ææ ÜUæï Ðç±~æ ÏæÝæ²ï¢xæï ¥æñÚ
¥æÐÜUæ |æè ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚï¢xæï J ãï Ïæírææ‡Ç ÜUï ©yÐçœæÜUœææü, ÚÿæÜU, ÐæHÜU,
…è±æï¢ ÜUï ÜU}æüÈUH Îæ„æ, ¿ææÝxæéL Ðí|æéÎï± ! ¥æÐ ãè ÜëUÐæ ÜUÚæï çÜU ã}æ
¥æÐÜUï S±MÐ ÜUæï …æÝÜUÚ ¥æÐÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚÜUï ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï Ïæ™
…æ²ï¢ ¥æñÚ ¥æÐÜUï ÐÚ}ææÝ‹Î ÜUï |ææxæè ÏæÝï¢ J ãï çЄæ ! ã}æ ¨Ó™ï Nβ
¨ï ¥æÐÜUæï ™æã„ï ãñ¢, ¥æÐÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãñ¢, ã}ææÚï ªÐÚ Î²æ
ÜUÚÜUï ¥ÐÝæ ¿ææÝ-ÏæH-¥æÝ‹Î ÐíÎæÝ ÜUÚÜUï ÜëU„æƒü ÜUÚæï, ÜëU„æƒü ÜUÚæï J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 39
(16)
¥S}æ朱}æç{ …æ„æïùç¨ y±Î²¢ …æ²„æ¢ ÐéÝ: J
¥¨æñ S±xææü² HæïÜUæ² S±æãæ JJ (²…é±ïüÎ 35/22)
àæÏÎæƒü :- ¥S}ææ„ì ¦ §¨ ²…}ææÝ ¨ï y±}æì ¦ „ê ¥çxÝÎï± ¥ç{…æ„: ¦
©yЋÝ/ÐíÜUÅ ¥ç¨ ¦ ãé¥æ ãñ/ãæï„æ ãñ y±Îì ¦ „éÛæ ¨ï ¥²}æì ¦ ²ã ²æç¿æÜU
…沄æ}æì ¦ ©yÐ‹Ý ãæï ÐéÝ: ¦ çÈUÚ ¥¨æñ ¦ ç…¨¨ï ²ã ²…}ææÝ S±xææü²
HæïÜUæ² ¦ S±xæü-}ææïÿæ ¨é¶ ÜUï çH» ¥ç{ÜUæÚè/Ðæ~æ ÏæÝ …æ²ï S±æãæ ¦ §¨
ãï„é ¨ï ã}æÝï ²ã ¥æãéç„ Îè ãñ J
|ææ±æƒü :- ãï ¥çxÝÎï± ! §¨ ²¿æÜUœææü Ýï ‘|æê|æéü±:S±:’ ÜUãÜUÚ „éÛæï
ÐíÜUæçàæ„ çÜU²æ ãñ „éÛæï ÏæÉGæ²æ ãñ, Ðí¶Ú çÜU²æ ãñ, „è±í ÏæÝæ²æ ãñ ¥Ïæ
„ïÚæ ÜUæ}æ ãñ çÜU §¨ ²¿æÜUœææü ²…}ææÝ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚ, §¨ï ݲï ç±™æÚ,
ݧü ÐíïÚ‡ææ, Ý²æ …è±Ý ÐíÎæÝ ÜUÚ J §¨ÜUæ …è±Ý ¥¿ææÝ, ¥{}æü, ¥àææç‹„,
¥æàæ¢ÜUæ, |æ², |æí}æ „ƒæ Îé:¶ ¨ï Úçã„ ãæï …æ²ï, ²ã ²¿æÜUœææü …è±Ý Ѓ
ÐÚ ™H„ï ãé» ¨|æè ÐíÜUæÚ ÜUè ‹²êÝ„æ, ¥|ææ±, ¨¢àæ², Ïææ{æ, Ïæ‹{Ý, ÐèÇGæ
¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ ¨±üÎæ, ¨±üƒæ, ¨±ü~æ ¨é¶è ãè Úãï »ï¨æ ¨æ}扲ü, àæçv„,
¨æã¨, ÏæH, ÐÚæÜíU}æ §¨ï ÐíÎæÝ ÜUÚæï J
ãï ¥çxÝÎï± ! ã}æÝï ÐéL¯æƒüÐê±üÜU çÝÚ‹„Ú 10-20-30 ±¯ü „ÜU
Ðíç„çÎÝ Ðíæ„: ¨æ²¢ „éÛæï ÐíÜUÅ çÜU²æ çÜU‹„é ã}ææÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ÐíÜUæàæ
ÜUè Üé À |æè çÜUÚ‡æï¢ Ýãè¢ ÈêUÅè „æï ã}ææÚï ²¿æ ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ v²æ ¥æ²æ ?
ãï ±çqÎï± ! ±¯æïZ „ÜU ã…æÚæï¢ ÏææÚ `S±æãæ', `S±æãæ' àæÏÎ ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ
ÜUÚ„ï ãé» ²¿æÜé ‡Ç }æï¢ Íæë„ ÜUè ¥æãéç„²æ¡ ÐíÎæÝ ÜUè çÜU‹„é …è±Ý }æï¢ y²æxæ±ëçœæ
ÜUæ ÐíæÎé|ææü± Ýãè¢ ãé¥æ „æï v²æ Ðí|ææ± ãé¥æ §¨ S±æãæÜUæÚ ÜUæ ?
ãï ²¿ææxÝï ! …è±Ý ÜUæ »ÜU Ïæãé„ ÏæÇGæ |ææxæ Ðíæ„:ÜUæH ÜUè ©œæ}æ
ÏæïHæ }æï¢ ÐíÿæïÐ ÜUæï ¥æãé„ ÜUÚ„ï ãé» “§Î‹Ý }æ}æ” ±æv² ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ
çÜU²æ çÜU‹„é §Ý HæñçÜUÜU …ÇG-™ï„Ý ÐÎæƒæïZ ÜUï Ðíç„ S±-S±æç}æ¨}Ïæ‹{
ÉèHæ Ýãè¢ ãé¥æ „æï v²æ ¥ƒü ãé¥æ “§Î‹Ý }æ}æ” ÜUæ ?
40 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 ãï çÎòæxÝï ! ²¿æ }æï¢ ¨ç}æ{æ¥æï¢ ÜUæ ™²Ý ÜUÚÜUï „ïÚè HÐÅæï¢ ÜUæï ¥æÜUæàæ
}æï¢ Ðãé¡™æ çβæ çÜU‹„é ã}ææÚæ …è±Ý „æï S±æƒü ÜUè „éÓÀ |ææ±Ýæ¥æï¢ ¨ï çÜU熙„ì
}ææ~æ |æè ªÐÚ Ýãè¢ ©Ææ „æï v²æ „æyвü ãé¥æ Á±æH满 ÏæÉGæÝï ÜUæ ?
ãï Ðç±~ææxÝï ! Íæë„æçÎ Îíòæï¢ ÜUæï ¨}æ<Є ÜUÚÜUï ¥æÐÜUæï ¨¢„댄 S±MÐ
çÜU²æ, ¨æÚï ãò àææÜU˲ …H xæ²ï çÜU‹„é ¥æÐÜUï „æÐ Ýï ã}ææÚï 癜æ }æï¢
…‹}æ-…‹}ææ‹„Ú ÜUï ç±l}ææÝ ¥ç±læ…çÝ„ Ðí¨éŒ„, „Ýé, ç±çÓÀ‹Ý „ƒæ ©ÎæÚ
ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÐíÎx{ Ýãè¢ çÜU²æ „æï v²æ ¨æç‹ÝŠ² Úãæ §¨ „æÐ ÜUæ ?
ãï Ðæ±ÜUæxÝï ! Ðíçÿ挄 ¨éxæç‹{„ ÐÎæƒæïZ ÜUï …HÝï ÐÚ ©ÆÝï ±æHè
¨éÚç|æ„ ±æ²é Ýï ã}ææÚï …è±Ý ÜUæï ¨Îìxæé‡ææï¢ï ¨ï ¨éxæç‹{„ Ýãè¢ ÏæÝæ²æ „æï
v²æ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æ²æ §Ý ¥æãé焲æï¢ ÜUæ ?
ãï „æÐÜUæxÝï ! çã}ææH² ÜUè ©Ðy²ÜUæ¥æï¢ ¨ï ™éÝÜUÚ Hæ§ü xæ§ü §Ý
ç±çàæcÅ Úæïxæ çݱæÚÜU ¥æñ¯ç{²æï¢ ÜUæï ÐíÎx{ ÜUÚÝï ÐÚ ã}ææÚï àææÚèçÚÜU,
}ææÝç¨ÜU Úæïxææï¢ ÜUæ ç±Ýæàæ Ýãè¢ ãé¥æ „æï v²æ ÈUH çÝÜUHæ ²¿æ ÜUæ !
ãï |æòæxÝïï ! }æ{é, ÎíæÿææçÎ ç}æcÅ ÐÎæƒæïZ ÜUæï …HæÝï ÐÚ |æè ã}ææÚï
…è±Ý ò±ãæÚ }æï¢ }æ{éÚ„æ, ¨ÚH„æ, ç±Ý}æí„æ ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ¨ï çݶæÚ Ýãè¢
¥æ²æ „æï v²æ Hæ|æ ãé¥æ ²¿æ ÜUæ ?
ãï ¥Š±ÚæxÝï ! Íæë„ ¥æçÎ ÐéçcÅÜUæÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜUè ¥æãéç„ ÎïÝï ÐÚ
|æè ²çÎ ã}ææÚï àæÚèÚ ÜëUàæ, ÜéUMÐ, ç±ÜëU„ ± çÝÏæüH ÏæÝï Úãï ±ï MбæÝì,
H汇² ²év„, ¥æÜU¯üÜU, ÐécÅ, ¨ÏæH Ýãè¢ ÏæÝï „æï v²æ }æ㜱 Úãæ §¨
y²æxæ ÜUæ ?
ãï Îï± ! }ææ~æ ÜUæcÆæï¢ ÜUæï …HæÜUÚ ©¨}æï¢ Íæë„ àææÜU˲ ÜUæï ÇæHÜUÚ
…H±æ²é ÜUæï / вæü±Ú‡æ ÜUæï Ðç±~æ ÜUÚÝï ÜUï çH» …ÇG-Ðê…æ ÜUÚÝæ ãè
}æïÚæ ©gïಠÝãè¢ ƒæ }æïÚè „æï |ææ±Ýæ ©Ó™ ƒè J }æñ¢ „æï ¥ÐÝï Nβ }æï¢ ¥ÐÝï
¥æy}ææ ÜUæï ãè ¨ç}æ{æ ÏæÝæÜUÚ ¥æÐÜ è ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ MÐè ¥æãé焲æï¢
¨ï ÐíÁ±çH„ ÜUÚÝæ ™æãƒæ ƒæ J }æñ¢ ¥ÐÝï ¥æy}æS±MÐ ÜUæï …æÝÝæ ™æã„æ
ãê¡ §¨ï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝæ ™æã„æ ãê¡ ²ã |ææñç„ÜU ¥çxÝ …ñ¨ï àææÜU˲ ÜUæï …HæÜUÚ
Úæ¶ ÏæÝæ Îï„è ãñ ±ñ¨ï ãè }æñ¢ ¥ÐÝï ÐæÐæï¢ ÜUæï, Îæï¯æï¢ ÜUæï, ÜéU±æ¨Ýæ¥æï¢ ÜUæï
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 41
…HæÜUÚ Îx{Ïæè…|ææ±MÐ }æï¢ ÏæÝæ ÎïÝæ ™æã„æ ãê¡ J …ñ¨ï ²ã ²¿ææçxÝ
¥æ¨Ðæ¨ ÜUï ¥‹{ÜUæÚ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÜUï ÐíÜUæàæ ÈñUHæ Îï„è ãñ ±ñ¨ï ãè S±²¢
ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÜUï ÐéL¯æƒèü, y²æxæè, „ÐS±è, „ï…S±è, ªŠ±æüÚæïãè ÏæÝæÝæ
™æã„æ ãê¡ J …ñ¨ï ²¿æ }æï¢ Ðíçÿ挄 Íæè ¨ï ¥çxÝ ÐíÁ±çH„ ãæï„è ãñ ±ñ¨ï ãè
}æñ¢ `¥æ²é: Ðíæ‡æ¢ Ðí…æ¢ Ðàæé¢ ÜUè=„ Îíç±‡æ¢ Ïæíræ±™ü¨}æì' ¨ï ¥æHæïçÜU„ ãæïÝæ
™æã„æ ãê¡ J §Ý ¨ÏæÜUè Ðíæ猄 ÜUï çÏæÝæ „æï }æïÚæ ²¿æ ¥{êÚæ ãñ J
ãï Ðí|æéÎï± ! ¥Ïæ }æñ¢ Îï±²æ…è ÜUï ¨æƒ ¨æƒ ¥æy}æ²æ…è |æè ÏæÝÝæ
™æã„æ ãê¡ ÏææãÚè ±æ„æ±Ú‡æ ÜUï ¨æƒ ¨æƒ ¥‹„:ÜUÚ‡æ ÜUæï |æè Ðç±~æ, ¨éÚç|æ„,
ÐíÜUæçàæ„, Ðí¶Ú ÜUÚÝæ ™æã„æ ãê¡ J ¥æ¥æï ¥çxÝ Îï± ! }æïÚï ¥‹„:ÜUÚ‡æ
}æï¢ ¥æ¥æï, }æïÚè §¨ xæèHè, Îéxæü‹{²év„, {黡ÎæÚ ¥æy}æ¨ç}æ{æ ÜUæï …Hæ¥æï,
§¨ï ¥ÐÝï ¿ææÝ-ÏæH-¥æÝ‹Î ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ¨ï ÐíÁ±çH„ ÜUÚæï J }æïÚï ¨}æS„
¥¿ææÝ, ¥æHS², Ðí}ææÎ, S±æƒü, 籯²æ¨çv„, ÝæçS„ÜU„æ ¥æçÎ ¥±xæé‡ææï¢
ÜUæï ÝcÅ ÜUÚæï J ãï çÎòæxÝï ! }æïÚæ ²¿æ „æï „|æè ÐêÚæ ãæïxææ …Ïæ }æñ¢ ¨}æS„
¥¿ææÝæ‹{ÜUæÚ ¨ï Úçã„ ãæïÜUÚ ¨}æS„ Ïæ‹{Ýæï¢-Îé:¶æï¢ ¨ï ÐëƒÜUì ãæïÜUÚ ¥æÐÜUï
¨æç‹ÝŠ² }æï¢ }ææïÿæMÐè S±xæü ÜUæ ¥ç{ÜUæÚè ÏæÝê¡xææ „|æè }æïÚæ `¨±Z ±ñ Ðê‡æZ
S±æãæ' ãæïxææ J …Ïæ „ÜU ²ã çSƒç„ Ý ¥æ²ïxæè „Ïæ „ÜU }æïÚæ ²¿æ ¥{êÚæ
ãï Îï± ! ¥æÐ ãè }æïÚï ²¿æ ÜUæï ÐêÚæ ÜUÚæï ¥æÐÜUè ¨ã沄æ ÜUï çÏæÝæ }æéÛæ
¥ÜUïHï ¨ï ²ã ÐêÚæ ãæïÝæ ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ J
* * *
42 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (17)
ç±Eæï Îï±S² Ýï„é}æü„æïü ±éÚè„ ¨w²}æì J
ç±Eæï Úæ²ù§¯éŠ²ç„ lé}Ý¢ ±ë‡æè„ Ðéc²¨ï S±æãæ JJ
(²…é±ïüÎ 22-20)
ÐÎæƒü :- ç±E: ¦ ¨Ïæ }æ„ü: ¦ }æÝéc² Hæïxæ Îï±S² ¦ çÎò xæé‡æ
±æHï Ýï„é: ¦Ýï„æ ÜUè ¨w²}æì ¦ ç}æ~æ„æ ÜUæ ¨}Ïæ‹{ ÏæÝæ²ï¢ ç±E: ¦ ¨|æè
}æÝéc² Úæ²ï ¦ ÜUï±H {Ý ¨}Ðçœæ ÜUï çH» ãè §¯éŠ²ç„ ¦ „èÚ ™Hæ
Úãï ãñ¢ J …ÏæçÜU }æÝéc²æï¢ ÜUæï ™æçã» ÜUè ±ï lé}Ý}æì ¦ §üEÚ ÜUè Ðí¨‹Ý„æ-
¥æÝ‹Î ÜUè ±ë‡æè„ ¦ Ðíæ猄 ÜUï çH» Ðí²æ¨ ÜUÚï¢ Ðéc²¨ï ¦ ¥æy}ææ ÜUè
ÐéçcÅ ÜUï çH» S±æãæ ¦ y²æxæ ÜUÚï¢, „Ð ÜUÚï¢ J
|ææ±æƒü:- ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}æïEÚ Ýï §¨ ±ïÎ}æ‹~æ ÜUï }æ抲}æ ¨ï ²ã ¥æÎïàæ
çβæ ãñ çÜU {Ú„è ÐÚ ÚãÝï ±æHï ¨|æè }æÚ‡æ{}ææü }æÝéc² çÎò xæé‡æ-ÜU}æü-
S±|ææ± ±æHï ¥æñÚ ¨}Ðê‡æü Ïæírææ‡Ç ÜUæ çÝ}ææü‡æ, Úÿæ‡æ, ÐæHÝ, Ðæ﯇æ,
¨¢™æHÝ ÜUÚÝï ±æHï §üEÚ ÜUè Ðíæ猄 ÜUæ Hÿ² ÏæÝæ²¢ï, ©¨è ÜUæï ¥ÐÝæ
xæéL, ¥æ™æ²ü, çÝÎïüàæÜU, Ѓ-ÐíÎàæüÜU, S±æ}æè ÏæÝæ²ï¢ J ©¨è ÜUï ¨æƒ ¥ÐÝè
ÍæçÝcÆ ç}æ~æ„æ ÏæÝæ²¢ï v²æï¢çÜU ±ãè }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¨Ïæ §çÓÀyæ ŒæÎæ‰ææïü¢ ÜUæï ÎïÝï
±æHæ ãñ J }æÝéc²æï¢ ÜUè ãÚ àæé|æ ÜUæ}æÝæ ÜUè Ðê<„ ÜUÚÝï ±æHæ, ©¨}æï¢ ¨æ{Ý
ÏæÝÝï ±æHæ, ÐíïÚÜU ÏæÝÝï ±æHæ, ©y¨æçã„ ÜUÚÝï ±æHæ, ¨æã¨, ÐÚæÜíU}æ ÎïÝï
±æHæ ±ãè ¨±üòæÐÜU, çÝÚæÜUæÚ, ¨±ü¿æ, βæHé §üEÚ ãñ J …è±æï¢ ÜUæ §„Ýæ
¥ç{ÜU çã„ñ¯è ¥æñÚ ÜUæï§ü Ýãè¢ ãñ J
HïçÜUÝ ¥æ… ÜUæ }æÝéc² ¨æÚè àæçv„, ¨æÚæ ¨}æ², ¨æÚè Ïæéçh, ¨æÚæ
¥±¨Ú, }ææ~æ |ææñç„ÜU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï }æï¢ ãè Hxææ Úãæ ãñ ²æ ç…Ý
{Ý, Lвæï¢ ¨ï ±ï ¨æ{Ý Ðí挄 ãæï„ï ãñ¢, ©‹ãè¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï }æï¢ Hxææ Úãæ
ãñ J ¥æ… ÜUï }æÝéc²æï¢ ÜUï }æÝ, Ïæéçh }æï¢ ²ã ç}æ‰²æ ¿ææÝ ÍæÚ ÜUÚ xæ²æ ãñ
çÜU }ææ~æ ¥ç{ÜUæç{ÜU {Ý-¨}Ðçœæ, |ææñç„ÜU ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÜUï, ©ÝÜUæï
|ææïxæ ÜUÚÜUï }æñ¢ Ðê‡æü ¨‹„écÅ, ¨é¶è, àææ‹„, Ðí¨‹Ý, çÝ|æèüÜU ± S±„‹~æ ÏæÝ
…檡xææ J }ææ~æ {Ý-¨}Ðçœæ ÜUï ãè вæüŒ„ ¨¢xæíã ¨ï }æïÚï ¨æÚï Îé:¶, ÜUcÅ,
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 43
¥|ææ±, |æ², 癋„满 ÎêÚ ãæï …æ²¢ïxæï çÜU‹„é »ï¨æ Ýãè¢ ãñ J Ðíy²ÿæMÐ ¨ï
|æè Îï¶æ …æ²ï „æï ²ã SÐcÅ ¥Ýé|æ± }æï¢ ¥æ …æ²ïxææ çÜU ç…Ý {çÝÜUæï¢ ÜUï
Ðæ¨ Ïæãé„ }ææ~ææ }æï¢ {Ý-¨}Ðçœæ ¨æ{Ý ãñ¢ ±ï |æè Ðê‡æü MÐ ¨ï Îé:¶æï¢ ¨ï
Úçã„ Ýãè¢ ãñ¢ J ©ÝÜUæï |æè ÜU|æè Ý ÜU|æè, ÜUãè¢ Ý ÜUãè¢, çÜU¨è Ý çÜU¨è
籯² ¨ï ¨}Ïæç‹{„ Îé:¶ ¥æ ÍæïÚ„æ ãñ J ±ï |æè 綋Ý, ¥¨‹„écÅ, ç™ç‹„„
ãæï …æ„ï ãñ¢ J
¥„: §¨ }æ‹~æ }æï¢ çÝÎïüàæ çÜU²æ ãñ çÜ Uã}æ }æÝéc² {Ý-¨}Ðçœæ ²ƒæ
¥æ±à²ÜU„æ ÜU}æ满 çÜU‹„é }æéw²MÐ ¨ï §üEÚ ÜUè Ðí¨‹Ý„æ ÜUæï ã}æ ™æãï¢,
§üEÚ ÜUï ¥æÝ‹Î ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ãï„é ã}æ Ðê‡æü ÐéL¯æƒü ÜUÚï¢ J ©¨ÜUè Ðí¨‹Ý„æ
©¨ÜUè ¥æ¿ææ, çÝÎïüàææï¢, ç±ç{-ç±{æÝæï¢, ¥Ýéàææ¨Ýæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï ©yЋÝ
ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì ±ïÎ }æï¢ Ðí|æé Ýï …æï ¥æÎïàæ çÜU²æ ãñ ¥æñÚ ç…ÝÜUè òæw²æ
«ç¯²æï¢ Ýï ¥ÐÝï àææ›æï¢ }æï¢ ÜUè ãñ ©ÝÜUæ ÐæHÝ ã}æ Lç™, Ÿæhæ, çÝcÆæ,
„Ð, y²æxæ ± ÐéL¯æƒü ÜUï ¨æƒ ÜUÚï¢ ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ …æï …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú
ÜUï ¥ç±læ…çÝ„ ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã, ¥ã¢ÜUæÚ, S±æƒü, ¥æHS²-Ðí}ææÎ
¥æçÎ ÜUï ¨¢SÜUæÚ ãñ¢ ©ÝÜUæï ÝcÅ ÜUÚÜUï ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï çÝ}æüH Ðç±~æ
ÏæÝæ²ï¢ J ¥æy}ææ ÜUè ™ï„Ý„æ ¥æñÚ ©¨ÜUï ÜUœæüò ÜU}æü ÜUè çSƒç„ ÜUæ Ïææï{
ÜUÚï¢ J ±í„-¨¢ÜUËÐ HïÜUÚ ¥æy}ææ ÜUæï ŸæïcÆ xæé‡ææï¢ ¨ï ²év„ ÜUÚï¢ J „|æè ¨}Ðê‡æü
Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÜUÚ Ðê‡ææüÝ‹Î ÜUè Ðíæ猄MÐ …è±ÝHÿ² ÐêÚæ ãæï ¨ÜU„æ ãñ
J ¥‹²ƒæ ÜUï±H }ææ~æ {Ý ÜUï ãè ¨¢™² }æï¢ Hxæï Úãï „æï ¥‹„ }æï¢ ÐpæœææÐ,
xHæçÝ, Îé:¶ ± ÜUcÅ ÜUï ç¨±æ² ÜéUÀ |æè ãæƒ Ýãè¢ Hxæïxææ JU
§¨çH» ¥æ¥æï ç}æ~æ, Ïæ‹{é¥æï ! ©¨ }æãæÝì ¿ææÝ- ÏæH- ¥æÝ‹Î ÜUï
|æ‡ÇæÚ ÐÚ}æïà±Ú ÜUæï ãè ¥ÐÝæ ÐÚ}æ ç}æ~æ ÏæÝæÜUÚ …è±Ý ÜUæï ¨ÈUH ÜUÚï¢ J
* * *
44 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (18)
ÐçÚ }ææxÝï ÎépçÚ„æiæ{S±æ }ææ ¨é™çÚ„ï |æ… J
©Îæ²é¯æ S±æ²é¯æïÎSƒæ}æ}æë„æ}æÝé JJ (²…é±ïüÎ 4/28)
ÐÎæƒü :- ¥xÝï ¦ ãï βæHé §üEÚ ! }ææ ¦ }æéÛæï ÐçÚ ¦ ¨Ïæ ¥æïÚ
¨ï ãÚ ÐíÜUæÚ ÜUè Îéà™çÚ„æ„ì ¦ ÏæéÚ槲æï¢ ¨ï Ïææ{S± ¦ Úçã„ ÜUÚ Îæï ¥æñÚ
}ææ ¦ }æéÛæï ¥æ¨é™çÚ„ï ¦ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ÜUï ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜUï çH» |æ… ¦
Ðíæïy¨æçã„ ÜUÚæï ¥æ²é¯æ ¦ §¨è …‹}æ }æï¢ S±æ²é¯æ ¦ §¨ …è±Ý ÜUæï ŸæïcÆ
ÏæÝæÜUÚ ©ÎSƒæ}æì ¦ ¨ÈUH„æ ÜUæï Ðí挄 ÜUM¡ J ¥}æë„æ}æì-¥Ýé ¦ ¥æñÚ
ç±mæÝæï¢, ²æïçxæ²æï¢ ÜUæ ¥ÝéÜUÚ‡æ ÜUÚÜUï }æÚ‡æMÐè Îé:¶ ¨ï ÀêÅÜUÚ }ææïÿæ ÜUæï
Ðí挄 ÜUM¡ J
|ææ±æƒü :- Ðíy²ïÜU }æÝéc² ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï àææ‹„, ¨‹„écÅ, ¨é¶è,
çÝ|æèüÜU, S±„‹~æ ÏæÝæÝæ ™æã„æ ãñ J çÜU‹„é ²ã „|æè ¨}|æ± ãñ …Ïæ ±ã
¨|æè ÏæéÚï ÜU}ææïZ ¨ï Ïæ™ï ¥æñÚ ¥ÓÀï ÜU}ææïZ ÜUæï ãè ÜUÚï J ÏæéÚï ÜU}ææïZ ¨ï Ïæ™Ýæ
± ¥ÓÀï ÜU}ææïZ Ü æï ÜUÚÝæ „|æè ¨}|æ± ãñ …Ïæ ±ã ©Ó™ S„Ú ÜUï ²æïxæè…Ýæï¢
ÜUï ¨æç‹ÝŠ² ¨ï ©Ó™ S„Ú ÜUè ¥æŠ²æçy}æÜU ç±læ ÜUæï ÐÉGï , ¨}æÛæï ¥æñÚ
„ÎÝé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚï J {}æü²év„ ©œæ}æ ò±ãæÚæï¢ ÜUæï ÜUÚÝï ¨ï ãè }æÝéc²
ÜUæ …è±Ý ©yÜëUcÅ ÏæÝ„æ ãñ ¥æñÚ ±ã ¥ç‹„}æ Hÿ² ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ Hï„æ
ãñ J §¨è Hÿ² ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ãï„é }æ‹~æ }æï¢ ÐíæƒüÝæ ÜUè xæ§ü ãñ çÜU ãï Ðí|æéÎï± !
}æ¢ñÝï ²ã ¥ÓÀè „Úã ¨ï ¨}æÛæ çH²æ ãñ çÜU ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ©‹Ý„ ÏæÝæÝï
}æï¢ ¥‹² ÜUæï§ü Ýãè¢, }æñ¢ S±²¢ ãè Ïææ{ÜU ÏæÝæ ãé¥æ ã¡ê J }æïÚï ÜéUçy¨„ ç±™æÚ,
¥çàæcÅ ±æ‡æè ¥æñÚ ÎécÅæ™Ú‡æ ãè Ðíxæç„ }æï¢ }æéw² Ïææ{ÜU ãñ¢ J ¥¿ææÝ-
}æê¶ü„æ ÜUï ÜUæÚ‡æ }æñ¢ ¥‹²æï¢ ÜUæï Ïææ{ÜU }ææÝ„æ ¥æ²æ ã¡ê J }æïÚæ S±²¢ ÜUæ
¥¨y²æ™Ú‡æ, ÀH, ÜUÐÅ, ¥‹²æ², S±æƒü ¥æçÎ ãè …è±Ý ÜUæï àææ‹„, ¨é¶è
ÏæÝæÝï }æï¢ Ïææ{ÜU ÏæÝï ãé» ãñ¢ J }æñ¢ ¥ÝïÜU ÏææÚ ™æã„æ ãê¡ çÜU }æñ¢ §Ý ¨Ïæ
Üé çy¨„ ¥æ™Ú‡ææï¢ ÜUæï ¨}æ挄ÜUÚ Îê¡ çÜU‹„é }æïÚï ±àæ }æï¢ Ýãè¢ ãñ J }æñ¢ ÏææÚ-
ÏææÚ ¨¢ÜUËÐ ÜUÚ„æ ãê¡ çÜU‹„é §Ý ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUï ÐíÏæH ãæïÝï ÜUï ÜUæÚ‡æ ±ï
¨¢ÜUËÐ ÅêÅ …æ„ï ãñ¢, }æñ¢ ©ÝÜUæ ÎëÉG„æ ¨ï ÐæHÝ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ ãê¡ J
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 45
ç}扲æç|æ}ææÝè ÏæÝÜUÚ »¯‡ææ¥æï¢ ¨ï çHŒ„ ãæïÜUÚ ç±±ïÜU ¶æï Îï„æ ã¡ê ¥æñÚ
¥ÓÀï-ÏæéÚï, ¨y²-¥¨y², {}æü-¥{}æü, ÜUœæüò-¥ÜUœæüò ÜUæ ç݇æü² Ýãè¢
ÜUÚ Ðæ„æ ã¡ê ²æ |ææ±æ±ïàæ }æï¢ ©ËÅæ ç݇æü² ÜUÚ Hï„æ ãê¡ J
§¨çH» ¥Ïæ „æï }æñ¢ ¥æÐÜUè ãè àæÚ‡æ }æï¢ ¥æ²æ ã¡ê J ¥æÐ ãè }æéÛæï
Ðíç„ÐH Ðíy²ïÜU ÜUæ²ü ÜUï ÐíæÚ}|æ }æï¢ ²ã Ïææï{ ÜUÚæ±ï¢ çÜU ©ç™„- ¥Ýé癄
v²æ ãñ ? ¥æÐ ãè ÎéçÚ„ ¨ï Ïæ™æÜUÚ ¨é™çÚ„ ÜUè ¥æïÚ ÐíïçÚ„ ÜUèç…» J
§„Ýæ ãè Ýãè¢ }æÝ }æï¢ §„Ýæ ¨æã¨, ÏæH, ÐÚæÜíU}æ |æÚ Îæï çÜU çÜU„Ýï ãè
ÎæL‡æ ÜUcÅ }æéÛæï |ææïxæÝï ÐÇGï çÜU‹„é }æñ¢ ÎéçÚ„ ÜUæï ÜUÎæçÐ S±èÜUæÚ Ý ÜUM¡ J
¥¨y², ¥‹²æ², ¥{}æü ÜUè ¥æïÚ ÜUÎæçÐ Ý ÛæéÜê¡U J ¨Îæ ¨y², {}æü ¥æñÚ
‹²æ² ÜUæ ãè ¥æ™Ú‡æ ÜUÚ„æ Úãê¡ J
ãï ¨±üç±ÍÝ ç±ÝæàæÜU Ðí|æéÎï± ! }æñ¢Ýï Ïæãé„ H}Ïææ …è±Ý ¶æï çβæ
§‹ãè¢ ÎéçÚ„æï¢ }æï¢ ÿæç‡æÜU ¨é¶æï¢ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚ„ï ãé» J ¥Ïæ ²ã Ïææï{ ãé¥æ
ãñ, ¥‹„: ÐíïÚ‡ææ ç}æHè ãñ çÜU §Ý ¨Ïæ ÎéçÚ„æï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÝæ ãè ™æçã»
¥æñÚ }æñ¢ »ï¨æ ÜUÚ |æè ¨ÜU„æ ãê¡ J ¥æ… Nβ ¨ï ²ã ÐíæƒüÝæ ÜUÚ Úãæ ãê¡
çÜU }æéÛæï Ðç±~æ ÏæÝæ¥æï, ©œæ}æ ÏæÝæ¥æï, ¥æÝç‹Î„ ÜUÚæï J }æñ¢ |æè ¨}æS„
¥ç±læ ÜUæï Îx{Ïæè…|ææ± ÏæÝæÜUÚ §¨è …è±Ý }æï¢ `…è±Ý}æév„' ãæïÜUÚ
çÝ|æèüÜU, ¨‹„écÅ ± S±„‹~æ ÏæÝ …檡 ¥æñÚ ¥æÐÜUæ ¨æç‹ÝŠ² Ðí挄
ÜUÚ Hê¡ J
* * *
46 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (19)
©çœæcÆ Ïæíræ‡æSЄï Îï±æÝì ²¿æïÝ Ïææï{² J
¥æ²é: Ðíæ‡æ¢ Ðí…æ¢ ÐàæêÝì ÜUè=„ ²…}ææÝ¢ ™ ±{ü² JJ
(¥ƒ±ü±ïÎ 19/63/1)
ÐÎæƒü :- ©çœæcÆ Ïæíræ‡æSÐ„ï ¦ ãï ¿ææÝ ÜUï S±æ}æè ç±mæÝì ! ¶ÇGæ
ãæï …æ Îï±æÝì ¦ Îï±æï¢ ÜUæï, àæé|æ xæé‡ææï¢ ÜUæï, ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ²¿æïÝ ¦ ²¿æ ¨ï-
ÐéL¯æƒü, „ÐS²æ, y²æxæ, ¨¢ÜUËÐ ¨ï Ïææï{² ¦ …xææ ¥æñÚ ¥æ²é: ¦ H}Ïæï
…è±Ý ÜUæï Ðíæ‡æ}æì ¦ Ðíæ‡æàæçv„-ÏæH ÜUæï Ðí…æ}æì ¦ ¨é¨‹„æÝæï¢ ÜUæï ÐàæêÝì ¦
xææ² ¥æçÎ Ðàæé¥æï¢ ÜUæï ÜUè<„}æì ¦ ²àæ-Ðíç„cÆæ ÜUæï ²…}ææÝ}æì ™ ¦ ¥æñÚ
ŸæïcÆ ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï ²…}ææÝæï¢ ÜUè {Ý-¨}Ðçœæ ÜUæï ±{ü² ¦ ÏæÉGæ J
|ææ±æƒü :- }æ‹~æ }æï¢ Ïæíæræ‡æ ÜUæï ©iæï{Ý çÜU²æ xæ²æ ãñ J Ïæíæræ‡æ ÜUæñÝ
ãñ ? ±ñçÎÜU ÐÚ}ÐÚæ }æï¢ ±ïÎæï¢ ÜUæï …æÝÝï ±æHæ Ïæíæræ‡æ ãæï„æ ãñ J §üEÚ ÜUï
Ðíç„ ¥Ý‹² Ÿæhæ Ú¶Ýï ±æHæ Ïæíæræ‡æ ãæï„æ ãñ J ¥æçy}æÜU àæçv„ ¨}ЋÝ
òçv„ Ïæíæræ‡æ ãæï„æ ãñ J ¨}ææ…, ÚæcÅî, ç±E S„Ú ÜUï ÜU˲æ‡æÜUæÚè }æãæÝì
ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝï ±æHæ Ïæíæræ‡æ ãæï„æ ãñ J »ï¨ï Ïæíæræ‡æ ÜUæï ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU
ãï Ïæíæræ‡æ ! „ê ©Æ ¶ÇGæ ãæï …æ , ¨„ÜUü-¨æ±{æÝ ãæï …æ , ±í„-¨¢ÜUËÐ
ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ J çÜU¨ ÜUæ²ü ÜUæ ¨¢ÜUËÐ ? Îï±æï¢ ÜUæï ²¿æ ¨ï …xææÝï, ÏæÉGæÝï
ÜUæ ¨¢ÜUËÐ J Îï± ÜUæñÝ ãñ¢ ? Ðí¨éŒ„ ¨é¨¢SÜUæÚ, ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ÎÏæï ãé»
çÎò |ææ± ¥æñÚ ¥HæñçÜUÜU xæé‡ææï¢ ÜUæï Îï± ÜUãæ xæ²æ ãñ J ²¿æ ¨ï …xææÝï
ÜUæ „æyвü v²æ ãñ ? ²¿æ ÜUæ „æyвü ãñ ÐéL¯æƒü, „ÐS²æ, y²æxæ, ÜUcŨãÝ,
çÝcÜUæ}æ„æ „ƒæ ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUè |ææ±Ýæ ÜUï ¨æƒ ¨êÿ}æ àæÚèÚ }æï¢ ç±l}ææÝ
àæçv„²æï¢ ÜUæï ÐíÏæéh ÜUÚÝæ J }æÝéc² }ææ~æ }æï¢ …‹}æ-…‹}ææ‹„Ú ÜUï ¥ÓÀï-ÏæéÚï
¨¢SÜUæÚ ÏæÝï ãæï„ï ãñ¢ J ©œæ}æ }ææ„æ-çЄæ, xæéL-¥æ™æ²ü, ç±mæÝì ¨}ææ…,
±æ„æ±Ú‡æ ¥æçÎ ÜUï }æ抲}æ ¨ï ±ï çÎò xæé‡æ, ¨¢SÜUæÚ, |ææ±Ýæ²ï¢ ©ÎìÏæéh
ãæï …æ„è ã¢ñ ¥æñÚ ç…ÝÜUæï §ÝÜUï ç±ÐÚè„ çÝcÜëUcÅ }ææ„æ-çÐ„æ ¥æçÎ ç}æH„ï
ãñ¢, ©ÝÜUï ©œæ}æ xæé‡æ „æï ÎÏæï ãè Úã„ï ãñ¢, ÏæéÚï xæé‡æ, ÏæéÚï ¨¢SÜUæÚ ÐíÏæéh ãæï
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 47
…æ„ï ãñ¢ J ±ï çÝÜëUcÅ …è±Ý ±æHï ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J ²¿æ ÜUï mæÚæ Ðí¨éŒ„ çÎò
àæçv„²æï¢, |ææ±Ýæ¥æï¢ ÜUæï ÐíÏæéh ÜUÚÝï ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ, Ðí|ææ±, ÈUH ²ã ãæï„æ
ãñ çÜU ©¨ÜUè ¥æ²é ¥ƒæü„ì …è±Ý ÜUæH H}Ïææ ãæï„æ ãñ J ±ã ¥ËÐæ²é
}æï¢, ÀæïÅè ¥±Sƒæ }æï¢ ¥ÜUæH }æëy²é ÜUæï Ðí挄 Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J ÎèÍææü²é 100-
200-300-400 ±¯ü „ÜU |æè …è籄 Úã ¨ÜU„æ ãñ J
çÎò àæçv„²æï¢ ÜUï …æxæë„ ãæïÝï ÐÚ Ý ÜUï±H ¥æ²é H}Ïæè ãæï„è ãñ ¥çЄé
àæÚèÚ ÎëÉG, ÐécÅ, H汇²}æ², ¨é‹ÎÚ ± ¥æÜU¯üÜU |æè ÏæÝ„ï ãñ¢ J Ðíæ‡æàæçv„
ÜUï ÏæÉGÝï ¨ï ãè }æÝéc² ÎæñÇGÝï-|ææxæÝï-¶æÝï-ÐèÝï, ç±™æÚÝï, ÏææïHÝï „ƒæ
¨}æS„ ò±ãæÚæï¢ ÜUæï çÝÏææü{ xæç„ ¨ï ¨}Ð‹Ý ÜUÚ Hï„æ ãñ J àæÚèÚ Úæïxæè,
çÝÏæüH, ÜëUàæ, ÜéUMÐ ²æ ç±ÜëU„ Ýãè¢ ÏæÝ„æ ãñ J ²ã Ðíæ‡æàæçv„ Ðíæ‡ææ²æ}æ
ÜUÚÝï ¨ï ÏæÉG„è ãñ, §¨çH» «ç¯²æï¢ Ýï çÝy²Ðíç„ Îæï ÏææÚ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï
ÜUæ ç±{æÝ çÜU²æ ãñ J çÎò ¥æŠ²æçy}æÜU ¨¢SÜUæÚæï¢ ±æHæ òçv„ çÝçp„
MÐ ¨ï ¨¢²}æè, ¥Ýéàææ¨ÝçÐí², ¨æçy±ÜU |ææï…Ý, ¥æÎàæü çÎÝ™²æü ± ¥æÎàæü
ò±ãæÚ ±æHæ ãæï„æ ãñ J »ï¨ï ©yÜë cÅ xæé‡æ ¨}Ð‹Ý Ã²çv„²æï¢ ÜUæï ãè ¨é¨‹„æÝ
ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J 籯²-H}ÐÅ, ¥¨¢²}æè, ¥æH¨è, Ðí}ææÎè, ¥ÝæÎàæü
òçv„²æï¢ ÜUæï Ýãè¢ J ¥HæñçÜUÜU àæçv„,UÏæéçh ¨}Ð‹Ý Ã²çv„ xææ² ¥æçÎ
©œæ}æ Ðàæé¥æï¢ ÜUæ |æè ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ v²æï¢çÜU ©œæ}æ xææñ¥æï¢ ÜUï ãè ¥}æë„MÐ
Îê{, Îãè, ÀæÀ, }æv¶Ý }æHæ§ü, }ææ±æ, ÐÝèÚ, Íæè ¥æçÎ ¨ï ÐçÚ±æÚ ÜUï
¨ÎS²æï¢ ÜUï àæÚèÚ, }æÝ, Ïæéçh ÐécÅ, ÏæH±æÝ »±¢ S±Sƒ ãæï„ï ãñ¢ J çÝÚ‹„Ú
xææ² ÜUï ãè Îê{ ¥æçÎ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚÝï ±æHï ¥æï…S±è, „ï…S±è, ÐÚæÜíU}æè,
ÎèÍææü²é, àææ‹„, xæ}|æèÚ, {æ<}æÜU ± ÐÚæïÐÜUæÚè ÏæÝ„ï ãñ¢ J ¥ç{ÜU ¥‹Ý ¶æÝï
¥æñÚ ÜëUç~æ}æ MÐ ¨ï ÏæÝæ²ï xæ²ï ¶^ï-}æèÆï, ™ÅÐÅï, „è¶ï, Hæ±ç‡æÜU, „ñHè²
„ƒæ Ïææ¨è ÐÎæƒæïZ ÜUï Ðí²æïxæ ¨ï „æï òçv„ ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï Úæïxææï¢ ¨ï xæíS„
ãæï …æ„æ ãñ J
²¿æ ¨ï çÎò àæçv„²æï¢ ÜUæï …xææÝï ±æHï }æÝéc² ÜUè ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ©‹Ýç„
ãæïÝï ÜUï ÜUæÚ‡æ ¨}ææ…-ÚæcÅî-ç±E }¢æ¢ï ²àæ ÜUè<„, ¨}}ææÝ »±¢ Ðíç„cÆæ |æè
ÏæÉG„è ãñ J »ï¨æ Ïæíæræ‡æ ãè ¨}ææ…-ÚæcÅî }æï¢ ¥ÐÝï …ñ¨ï ™çÚ~æ±æÝì, ¨Îæ™æÚè,
48 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
± ¥æÎàæü òçv„²æï¢ ÜUè Ðí±ëçh ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ±ãè ¥ÐÝï ŸæïcÆ …è±Ý
ÜUæï ¨}ææ…-ÚæcÅî ÜUï ¨}}æé¶ ÐíS„é„ ÜUÚÜUï Hæïxææï¢ }æï¢ {}æü, ¨¢SÜëUç„, ¨|²„æ,
¥æ™æÚ ÜUæ Ðí™æÚ-Ðí¨æÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J ¥æ¥æï ±ïÎæÝé²æç²²æï !¢ §üEÚ ç±Eæ¨è
|æv„…Ýæï¢ ! ã}æ ¨|æè ¥ÐÝï }æï¢ ç±l}ææÝ çÝçã„ çÎò àæçv„²æï¢ ÜUæï …xææ²ï¢
¥æñÚ ÐéÝ: ¨}ææ… ÚæcÅî }æï¢ §¨ÜUè Ðí±ëçh ÜUÚï¢ J ãï Ðí|ææï ! ¥æÐ ãè ã}ææÚï
Ýï„æ, xæéL, ¥æ™æ²ü „ƒæ çÝÎïüàæÜU ÏæÝæï ¥æñÚ ã}ææÚï …è±Ý ÜUæï Ïæíæræè àæçv„²æï¢
¨ï ¨}Ð‹Ý çÎò-|æò ÏæÝæ¥æï ç…¨¨ï ã}æ Ý ÜUï±H ¥ÐÝæ ©hæÚ ÜUÚï¢
¥çÐ„é ¨}ææ… ÚæcÅî ÜUæï |æè ©yÜëUcÅ ÏæÝæÝï }æï¢ ÐÚ}æÐéL¯æƒü ÜUÚï¢ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 49
(20)
²çS„cÆç„ ™Úç„ ²p ±†™ç„ ²æï çÝHæ²¢ ™Úç„ ²: Ðí„V}æì J
mæñ ¨¢çݯl ²‹}æ‹~æ²ï„ï Úæ…æ „mïÎ ±L ‡æS„ë„è²: JJ
(¥ƒ±ü±ïÎ 4/16/2)
ÐÎæƒü:- ²:ç„cÆç„ ¦ ÜUæï§ü }æÝéc² ¶ÇGæ ãñ ™Úç„ ¦ ²æ ™H Úãæ
ãñ ²: ™ ±†™ç„ ¦ ™æãï ÜUæï§ü çÜU¨è ÜUæï Æxæ Úãæ ãñ ²æï çÝHæ²¢ ™Úç„ ¦
™æãï ÜUæï§ü çÜU¨è ÜUï ÐèÀï çÀÐ-çÀÐ ÜUÚ ¯ÇG²‹~æ Ú™„æ ãñ, ÇÚæ„æ ãñ, 㢨è
©Ç$$Gæ„æ ãñ mæñ ¨¢çݯl ²„ì }æ‹~æ²ï„ï ¦ Îæï }æÝéc² ÜUãè¢ »ÜUæ‹„ }æï¢ çÜU¨è
籯² ÐÚ xæ錄 ™™æü ÜUÚ„ï ã¢ñ Úæ…æ „mïÎ ±L‡æ: „ë„è²: ¦ ¨±ü ÐíÜUæàæÜU,
¨±üŸæïcÆ, ¥‹„²æü}æè §üEÚ „è¨Úæ ±ãæ¡ ©ÐçSƒ„ ãæï„æ ãé¥æ ¨Ïæ ÜéUÀ ÜUæï
…æÝ Hï„æ ãñ J
|ææ±æƒü :- }æÝéc² ¥{}æü, ÐæÐ ,¥‹²æ² „|æè ÜUÚ„æ ãñ …Ïæ ±ã ¥ÐÝï
}æÝ }æï¢ ²ã ¿ææÝ ÏæÝæ²ï Ú¶„æ ãñ çÜU ©¨ï ÜUæï§ü Îï¶, ¨éÝ ,…æÝ Ýãè¢ Úãæ
ãñ J ÐíÜUæàæ }æï¢ Ðíæ²: ÐæÐ Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ J ™æïÚè, …æÚè, ÇÜñU„è, HêÅ, }ææÚ,
{æÇG ¥æçÎ ¥ç{ÜUæ¢àæ ÜUæ²ü Úæ„ ÜUï ¥¢{ïÚï }æï¢ »ÜUæ‹„ }æï¢ çÀÐÜUÚ ãæï„ï ãñ¢ J
ÐæÐ ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUï }æÝ }æï¢ ²ã ¥¿ææÝ ÏæÝæ ãæï„æ ãñ çÜU ±ã ÐÜUÇGæ Ýãè¢
…æ²ïxææ, ©¨ï Î‡Ç Ýãè¢ ç}æHïxææ, ±ã Ïæ™ …æ²ïxææ J ²ã ©¨ÜUè ÏæÇGè |æêH
ãñ J ã}æ ¥ÐÝè ™æHæÜUè, ™„éÚæ§ü, ¨æ±{æÝè, ¨„ÜUü„æ „ƒæ ãæïçàæ²æÚè ¨ï
™æãï ¥ÐÝï }ææ„æ- çÐ„æ ¨ï Ïæ™ …æ²ï¢, |ææ§ü ± Ïæ‹{é¥æï¢ ¨ï Ïæ™ …æ²ï¢, ç}æ~ææï¢-
ÐçÚ癄æï¢ ¨ï Ïæ™ …æ²ï¢, ¨æÚï xæ梱, ÝxæÚ, ÐéçH¨, Úæ…æ, ‹²æ²æ{èàæ ± ç±E
¨ï v²æï¢ Ý Ïæ™ …æ²ï¢ çÜU‹„é …æï ¨±üòæÐÜU, ¨±æü‹„²æü}æè, ¨±ü¿æ ÐÚ}æïEÚ
ãñ ©¨¨ï ¥ÐÝï çÜU¨è |æè ÜU}æü ÜUæï ÀéÐæ Ýãè¢ ¨ÜU„ï ãñ¢, ±ã ¨Ïæ Üé À
ÜUæï …æÝ Hï„æ ãñ J ÝæçS„ÜU„æ ÜUè ²ãè ÐçÚ|ææ¯æ ãñ çÜU …æï }æÝéc² çÜU¨è
ÏæéÚï ÜU}æü ÜUæï ÜUÚ„æ ãé¥æ, ÜUÚ„ï ¨}æ², ÜUÚÝï ÜUï Ðpæ„ì |æè ¥ÐÝï }æÝ }æï¢
²ã ç}æ‰²æ ¿ææÝ ÏæÝæ²ï Ú¶„æ ãñ çÜU }æéÛæï çÜU¨è Ýï Îï¶æ Ýãè¢ ãñ, }æéÛæï
çÜU¨è Ýï …æÝæ Ýãè¢, }æéÛæï ÜUæï§ü Î‡Ç Ýãè¢ Îï Ðæ²ïxææ J »ï¨æ ÝæçS„ÜU ÏæÝÜUÚ
ãè ±ã ÛæêÆ ÏææïH„æ ãñ, {æï¶æ Îï„æ ãñ, ç±Eæ¨Íææ„ ÜUÚ„æ ãñ, çÝ‹Îæ-™éxæHè
50 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ÜUÚ„æ ãñ, çÜU¨è ÜUæï {}æÜUæ„æ ãñ, ÇÚæ„æ ãñ ²æ Æxæ„æ ãñ J çÜU¨è ÜUæï Ýè™æ
çζæÝï, ¥Ð}ææçÝ„ ÜUÚÝï, çxæÚæÝï, ãæçÝ ÜUÚÝï „ƒæ }ææÚÝï „ÜU ÜUè »ÜUæ‹„
}æï¢ ²æï…Ýæ ÏæÝæ„æ ãñ J Îæï-™æÚ ÜUï ¨æƒ ç}æHÜUÚ ¯ÇG²‹~æ Ú™„æ ãñ J ²ã
¨Ïæ ÝæçS„ÜU„æ ÜUï ¥‹„xæü„ ¥æ„ï ãñ¢ J
²ã |ææïHæ ,ÝæÎæÝ }æÝéc² »ÜUæ‹„ }æï¢ }æÝ }æï¢ xæ錄 }æ‹~æ‡ææ ÜUÚ„ï ãé»
²ã |æêH …æ„æ ãñ çÜU ã}ææÚï ¨}æS„ ÜU}ææïZ ÜUæ ¨æÿæè, ÎícÅæ, ‹²æ²æ{èàæ,
²}æÚæ… ã}ææÚï ¨æƒ ãè, ã}ææÚï }æÝ }æï¢ ãè ÏæçËÜU ¥æy}ææ ÜUï ¥‹ÎÚ ãè ç±l}ææÝ
ãñ J ±ã ¨æÚï |æïÎ ÜUæï …æÝ Úãæ ãæï„æ ãñ J ©¨¨ï çÀÐ ÜUÚ §¨ ç±E }æï¢
ÜUæï§ü |æè }æÝéc² ÜUæï§ü |æè ÜU}æü Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J ÏæçËÜU ã}æ „æï ¥Ëпæ
…è± ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæï |æêH |æè …æ„ï ãñ¢ çÜU‹„é ©¨ÜUæï „æï ã}ææÚï Ðíy²ïÜU çÎÝ,
Ðíy²ïÜU Íæ‡Åï, Ðíy²ïÜU ÿæ‡æ ÜUï ÜU}ææïZ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J ±ã „æï ã}ææÚè ÐHÜUï¢
çÎÝ }æï¢ çÜU„Ýè ÏææÚ ÛæÐÜUè §¨ï |æè …æÝ„æ ãñ J ã}æ ÜU|æè |æè, ÜUãè¢ |æè,
çÜU¨è |æè ÜUæ²ü ÜUæï ÜUÚ„ï ãé» ²ã Ý }ææÝï¢ çÜU }æñ¢ ¥ÜUïHæ ãê¡ J ã}æ ã}æïàææ
²ãè }ææÝï¢ çÜU }æïÚï ¨æƒ §üEÚ ãñ ã}æ Îæï ãñ¢ J ÜU|æè Îæï òçv„ ™™æü ÜUÚ
Úãï ãæï¢ „æï ²ã }ææÝï¢ çÜU ã}æ Îæï Ýãè¢ ÏæçËÜU „èÝ ãñ¢ ¥ƒæü„ì |æxæ±æÝì ÜUæï
¨±üÎæ-¨±üƒæ ¥ÐÝï ¨æƒ }ææÝ¢ï J
§¨çH» ¥æ¥æï ¥æçS„ÜU |æ槲æï, {æ<}æÜU Ïæ‹{é¥æï, §üEÚç±Eæ¨è ç}æ~ææï !
²çÎ Îé:¶æï¢ ¨ï Ïæ™Ýæ ãñ „æï ÜU}ææïZ ÜUï ÜUÚ„ï ¨}æ² ²ã ÎëÉG ç±Eæ¨ Ú¶ï¢
çÜU ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}æïEÚ ã}ææÚæ ¥‹„²æü}æè ÏæÝæ ãé¥æ ãñ J ÜU}ææïZ ÜUæï ±ïÎæçÎàææ›æï¢
¨ï Ðí}ææç‡æ„ ÜUÚï¢ çÜU ²ï ©ç™„ ãè ãñ¢, ¨y² ãè ãñ¢, ÜUœæüò ãè ãñ¢ J »ï¨æ
çÝp² ÜUÚÜUï ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜUæ y²æxæ ÜUÚï¢ ¥æñÚ ¥ÓÀï ÜU}ææïZ ÜUæï ãè ÜUÚï¢ J v²æï¢çÜU
ÐÚ}æïEÚ ÜUæ çݲ}æ ãñ çÜU ¥ÓÀï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ¨é¶ ± ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
Îé:¶ ¥±à² ãè Îïxææ ™æãï ã}æ ÜU}ææïZ ÜUæï »ÜUæ‹„ }æï¢ ÜUÚï¢ ²æ ¥‹{ïÚï }æï¢
²æ çÀÐÜUÚ ÜUÚï¢ ±ã ¨Ïæ ÜUæ ¨æÿæè ãñ J §¨çH» ²ãè ©ç™„ Hæ|æÜUæÚè
ãñ çÜU ã}æ ¨Îæ ŸæïcÆ, {æ<}æÜU ± ÐÚæïÐÜUæÚè ÜU}ææïZ ÜUæï ãè ÜUÚï¢ ¥æñÚ ÏæéÚï
ÜU}ææïZ ¨ï Ïæ™ï¢ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 51
(21)
§‹Îí ŸæïcÆæçÝ Îí籇ææçÝ {ïçã ç™ô„ ÎÿæS² ¨é|æxæy±}æS}æï J
Ðæﯢ Ú²è‡ææ}æçÚçcÅ¢ „ÝêÝæ¢ S±æÎì}ææÝ¢ ±æ™: ¨éçÎÝy±}æqæ}æì JJ
(«x±ïÎ 2/21/6)
ÐÎæƒü :- §‹Îí: ¦ ¨±ü »ïE²ü ¨}Ð‹Ý §üEÚ ¥S}æï ¦ ã}æï¢ ŸæïcÆæçÝ
¦ ©œæ}æ Îí籇ææçÝ ¦ {Ýæï¢ ÜUæï {ïçã ¦ Îï ç™çœæ}æì ¦ ¿ææÝ ÜUæï ¨é|æxæy±}æì
¦ ¨æñ|ææx² Ü æï Ú²è‡ææ}æì Ðæï¯}æì ¦ ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ±ëçh ÜUæï „ÝêÝæ}æì ¦ àæÚèÚæï¢
ÜUè ¥çÚçcÅ}æì ¦ çÝÚæïxæ„æ ÜUæï ±æ™: ¦ ±æ‡æè ÜUè S±ækæÝ}æì ¦ }æ{éÚ„æ
ÜUæï ¥qæ}æì ¦ çÎÝæï¢ ÜUæï ¨éçÎÝy±}æì ¦ ¥ÓÀæ ÏæÝæ J
|ææ±æƒü :- ãï Ðí|æéÎï± ! ã}æï¢ »ï¨æ {Ý Îæï …æï ã}æï¢ ¨}æS„ »ïE²æïZ
ÜUæï Ðí挄 ÜUÚæ Îï J Lвæ, Ðñ¨æ, ¨æïÝæ, ™æ¢Îè, ãèÚæ-…±æãÚæ„, |æêç}æ -
|æ±Ý ¥æçÎ {Ý „æï ãñ¢ çÜU‹„é ²ï ŸæïcÆ {Ý Ýãè¢ ã¢ñ J ŸæïcÆ {Ý „æï Üé àææxæí
Ïæéçh ãñ ç…¨ÜUï }æ抲}æ ¨ï }æÝéc² ¥‹² |ææñç„ÜU {Ýæï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ Hï„ï
ãñ¢ J ©¨è ©œæ}æ Ïæéçh ¨ï ²ƒæ ²æïx² Îïàæ ÜUæH ÐçÚçSƒç„ ÜUæï Îï¶ÜUÚ àæèÍæí
ç݇æü² çH²æ …æ„æ ãñ J ©¨è ¨æ眱ÜU Ïæéçh ¨ï ò±ãæÚ ÜUæH }æï¢ {ñ²ü,
xæ}|æèÚ„æ, ¨çãc‡æé„æ ¥æçÎ ÜUæï {æÚ‡æ çÜU²æ …æ„æ ãñ J ©¨è }æï{æ Ïæéçh
¨ï ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ„ï ¨}æ² }æÝ }æï¢ Ÿæhæ, ç±Eæ¨, çÝcÆæ, ©y¨æã, ¥æàææ,
ÐÚæÜíU}æ ± çÝcÜUæ}æ„æ ÏæÝè Úã„è ãñJ ©¨è ç±±ïÜU w²æç„ ¨}Ð‹Ý Ïæéçh ¨ï
ÜUœæüò-¥ÜUœæüò, {}æü-¥{}æü, ‹²æ²-¥‹²æ², ãæçÝ-Hæ|æ, ©ç™„-¥Ýé癄
ÜUæ Ïææï{ ãæï„æ ãñ J ¨y² ÜUæï S±èÜUæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥¨y² ÜUæï ÀæïÇG„ï
ãñ¢ J »ï¨è Ïæéçh ÜUæ Ðí挄 ãæïÝæ ŸæïcÆ {Ý ãñ J »ï¨ï {Ý ¨ï ã}æï¢ ²év„ ÜUÚæï J
çÐÀHï …‹}ææï¢ ÜUï ÜU}ææïü¢ ÜUï ¥æ{æÚ ÐÚ ã}æï¢ …æï Îïàæ, …æç„, Ðíæ‹„, }ææ„æ,
çЄæ, àæÚèÚ, Ú¢xæ-MÐ, ¥æÜUæÚ, Ïæéçh, ¨}ææ…-ÐçÚ±æÚ ¥æçÎ ç}æHï ãñ¢ ±ã
ã}ææÚæ ¨æñ|ææx² ãñ J §¨ÜUæï ã}æ ÏæÎH Ýãè¢ ¨ÜU„ï çÜU‹„é ±„ü}ææÝ }æï¢
ÐÚ}æÐéL¯æƒü y²æxæ „ƒæ „Ð ÜUï }æ抲}æ ¨ï ݲï-Ý²ï ŸæïcÆ,}æãæÝì ç±àææH
ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÜUï |æç±c² ÜUï çH» ã}æ ¨æñ|ææx² ÜUæ çÝ}ææü‡æ ã}æ ÜUÚ ¨ÜU„ï
ãñ¢ J |ææx² ÜU}ææïZ ÜUï ¥{èÝ ãñ J ©¨è ÜUæ ãè ÐçÚ‡ææ}æ, Ðí|ææ±, ÈUH ãñ J
52 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ãï ÐÚ}æïEÚ ! ¥Ïæ „ÜU „æï ã}æï¢ ÜU}æ ¨æñ|ææx² ç}æHæ ãñ ©¨ÜUï çH» àææïÜU
Ý ÜUÚï¢ Úæï²ï Ýãè¢ çÜU¨è ÜUæï ÜUæï¨ï Ýãè¢ ¥çÐ„é ¥æxææ}æè …è±Ý ÜUæï ©yÜëUcÅ
ÏæÝæÝï ÜUï çH» ÐÚ}æÐéL¯æƒü ÜUÚï¢ J
ãï Îï± ! …æï }ææ„æ-çЄæ, xæéL…Ýæï¢, ¨}ææ… ¥æñÚ ÚæcÅî ÜUï ¨ã²æïxæ ¨ï
ã}æï¢ …æï {Ý ¨}Ðçœæ ç}æHè ãïñ ¥æñÚ ©œæ}æ xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ± ç}æHï ãñ¢ ©ÝÜUè
Úÿææ ã}æ ¨Ïæ ÐíÜUæÚ ¨ï ÜUÚï¢ §„Ýæ ãè Ýãè¢ ©Ý ¥æÎàææïZ, ÐÚ}ÐÚæ¥æï¢ „ƒæ
àææHèÝ„æ ÜUæï ÏæÉGæ±ï¢ J ±„ü}ææÝ }æï¢ …æï ã}ææÚè Ðíç„cÆæ, ²àæ, ÜUè<„, ¨}}ææÝ
± ±™üS± ¨}ææ… }æï¢ ç±l}ææÝ ãñ ©¨ÜUè Ðí±ëçh ÜUÚï¢ , ÜU|æè |æè ÜUãè¢ |æè
çÜU¨è ÜUï |æè ¨æƒ çÜU¨è |æè 籯² }æï¢ »ï¨æ ò±ãæÚ Ý ÜUÚï¢ çÜU ç±l}ææÝ
Ðíç„cÆæ ¥æçÎ ‹²êÝ ãæï …æ» J »ï¨è ¨„ÜUü„æ-¨æ±{æÝè ¨Îæ ÏæÝæ²è 򦕢 J
ãï ¨±üŸæïcÆ |æxæ±Ýì ! §Ý ¨Ïæ ÜUï çH» ¥æ±à²ÜU ãñ çÜU ã}æ ¨Ïæ ÜéUÀ
ÜUï ¥æ{æÚ àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ ¨é‹ÎÚ, ÏæH±æÝ,ì ÐécÅ, ÚæïxæÚçã„ „ƒæ ÎèÍææü²é
ÏæÝæ±ï¢ v²æï¢çÜU àææ›ÜUæÚæï¢ Ýï ÜUãæ ãñ çÜU `àæÚèÚ}ææl¢ ¶Hé {}æü-¨æ{Ý}æì'
àæÚèÚ ãè ¨}æS„ |ææñç„ÜU-¥æŠ²æçy}æÜU Hÿ²æï¢ ÜUæ }æêH ÜUæÚ‡æ ãñ J
ãï ÐÚ}æβæHé ÐÚ}æïEÚ ! ©Ð²éüv„ ¨|æè {Ý ¨}Ðçœæ²æï¢ ÜUæ »ÜU ÜUæÚ‡æ
±æ‡æè ãñ J ±æ‡æè ÜUè SÐcÅ„æ, Ðíæ}ææç‡æÜU„æ, }æ{ééÚ„æ ¥æñÚ çã„ÜUæçÚ„æ ÜUï
}æ抲}æ ¨ï ¨±ü Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï ¨ÚH„æ ¨ï Ðê‡æü çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J §¨çH»
¥æШï ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ã}ææÚè ±æ‡æè ÜUæï Îæï¯æï¢ ¨ï Úçã„, çÝÐé‡æ ± Üé àæH
ÏæÝæ¥æï J ãï Ðí|æéÎï± ! ²ã çÝçp„ ãñ çÜU ã}ææÚï àæÚèÚ, ±æ‡æè, }æÝ, Ïæéçh
¥æçÎ {Ý ŸæïcÆ ãæï¢xæï „æï ã}æ ¨|æè ÜUæ²æïZ ÜUæï ©œæ}æ Úèç„ ¨ï ÜUÚï¢xæï „æï çÈUÚ
ã}ææÚï çÎÝ ¥ÓÀï ãæï ãè …æ²ï¢xæï, ¨é¶Îæ²è ÏæÝ …æ²ï¢xæï §¨çH» ¥æШï ã}ææÚè
²ãè ÐíæƒüÝæ ãñ çÜU ã}æï¢ ©œæ}æ Ïæéçh, ±æ‡æè, àæÚèÚ ¥æçÎ ŸæïcÆ {Ýæï¢ ÜUæï
ÐíÎæÝ ÜUÚæï ç…¨¨ï ã}æ ¥ÐÝï …è±Ý ÜUï Hÿ² ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH
ãæï ¨ÜU¢ï J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 53
(22)
©læÝ¢ „ïï ÐéL¯ Ýæ±²æÝ¢ …è±æ„é¢ „ï Îÿæ„æô„ ÜëU ‡ææïç}æ J
¥æ çã Úæïãï}æ}æ}æë„¢ ¨é¶¢ Úƒ}æƒç…<±<±Îƒ}ææ ±Îæç¨ JJ
(¥ƒ±ü±ïÎ 8/1/6)
ÐÎæƒü :- ÐéL¯ ¦ ãï }æÝéc² „ï ¦ „éÛæï ÜUæï ©læÝ}æì ¦ ªÐÚ ©ÆÝæ
ãñ Ý-¥±²æÝ}æì ¦ Ýè™ï Ýãè¢ çxæÚÝæ ãñ „ï ¦ „éÛæï …è±æ„é}æì ¦ …èÝï ÜUï
çH» ¨é¶}æì Úƒ}æì ¦ ¨é¶ ÎïÝï ±æHï àæÚèÚ ÜUæï Îï„æ ãê¡ ¥æ Úæïã ¦ „ê §¨
ÐÚ ™ÉG §}æ}æì ¥}æë„}æì ¦ ²ã àæÚèÚ }æéçv„ ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ±æHæ ãñ Îÿæ„æç„}æì
Üë ‡ææïç}æ ¦ ¨æƒ ãè „éÛæï ©y¨æã, ÏæH, Îÿæ„æ, ¨æ{Ý |æè ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ
ãê¡ ¥ƒ ¦ §¨ÜUï ÏææÎ „ê S±²¢ ç…<±: ¦ ²æïx² S„éy² ÏæÝÜUÚ ç±Îƒ}æì
¥æ±Îæç¨ ¦ ¥‹²æï¢ ÜUæï ¿ææÝ ÜUæ ©ÐÎïàæ ÜUÚ, ©ÝÜUæï |æè Hÿ² „ÜU Ðãé¡™æ J
|ææ±æƒü :- ãï ÐéL¯ ! „éÛæï ¥æxæï ÏæÉGÝæ ãñ, xæç„ }æï¢ „ï…è HæÝè ãñ,
ªÐÚ ™ÉGÝæ ãñ ²ãè „ïÚæ ÜUœæüò ãñ J …è±Ý }æï¢ ™H„ï ãé» ÜU|æè ÜUãè¢
çÜU¨è ÿæï~æ }æï¢ Ã²çv„ ¥¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J ²æ …ñ¨æ ÈUH, ç…„Ýæ ÐçÚ‡ææ}æ
±ã ™æã„æ ãñ ©„Ýæ Ýãè¢ ç}æH„æ ãñ ¥ƒ±æ ç…„Ýï ÜUæH }æï¢ ± ç…„Ýï ¨æ{Ýæï¢
}æï¢ ©¨ï Ðê‡æü ¨ÈUH„æ ç}æHÝè ™æçã» ©„Ýï }æï¢ Ýãè¢ ç}æH„è ãñ J §Ý ¨Ïæ
Ðíç„ÜêUH ÐçÚçSƒç„²æï¢ ÜUè Ðíç„çÜíU²æ ©¨ ÐÚ ²ã ãæï„è ãñ çÜU ±ã
ã„æàæ-çÝÚæàæ ãæï …æ„æ ãñ, çÝpH çÝçcÜíU² ÏæÝÜUÚ ãæÚ }ææÝ Hï„æ ãñ J ¥æñÚ
çÈUÚ ±ã ©¨ ÜUæ²ü ÜUæï ÎéÏææÚæ ÜUÚÝï ÜUè |æè }æÝ }æï¢ çã}}æ„ Ýãè¢ ÏæÝæ„æ
ãñ J ²ãè {æÚ‡ææ ÏæÝ …æ„è ãñ çÜU }æñ¢ §¨ ÜUæ²ü ÜUæï Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
}æïÚè àæçv„, ¨æ}扲ü, ²æïx²„æ, ¨æ{Ý ¥Ð²æüŒ„ ãñ¢ J }æïÚï çH» ²ã ÜUæ²ü
¥¨¢|æ± ãñ, ¥Ýé癄 ãñ, ¥ÜUœæüò ãñ …ñ¨ï çÜU xæè„æ }æï¢ ¥…éüÝ ÜUè çSƒç„
ÏæÝè ƒè J
§¨è çÝÚæàææ…ÝÜU, ã„æïy¨æçã„, ÝÐ風ÜU„æ ÜUè çSƒç„ ¨ï ©ÏææÚÝï ¥æñÚ
òçv„ ÜUæï ©y¨æçã„ ÜUÚÝï ãï„é }æ‹~æ }æï¢ ©ÐÎïàæ çÜU²æ ãñ çÜU ãï - }æÝéc² !
}æñ¢Ýï „ïÚï }æï¢ ±ãè ¨Ïæ ¨æ}扲ü ÐíÎæÝ çÜU²ï ãñ¢ …æï «ç¯²æï¢-}æéçݲæï¢, }æãæÐéL¯æï¢
}æï¢ ÐíÎæÝ çÜU²ï ƒï J ²çÎ „ê }æÝ }æï¢ „è±í §ÓÀæ ©yÐ‹Ý ÜUÚÜïU, ¥Ðïçÿæ„
54 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ¨¢xæíã ÜUÚÜUï ©ÝÜUï Ðí²æïxæ ÜUè ²ƒæƒü ç±ç{ …æÝ Hï ¥æñÚ Ðê‡æü
ÐéL¯æƒü ± ÍææïÚ „ÐS²æ ÜUï ¨æƒ ÜUæ²ü ÐíæÚ}|æ ÜUÚï „æï ¨ÈUH„æ çÝçp„ ãè
¨¢|æ± ãñ J „ê }æÝ }æï¢ ©¨ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ÜUæ ÎëÉG ¨¢ÜUËÐ ÜUÚ Hï ¥æñÚ çÝÚ‹„Ú
©¨ÜUï ãè ÐèÀï Hxæ …æ²ï „æï ÜUæï§ü |æè Ïææ{æ -ç±Úæï{, Ðíç„Üê H„æ çÜU¨è
|æè ãæï ¨ÜUÝï ²æïx² Hÿ² ÜUæï Ðí挄 ãæïÝï ¨ï ÚæïÜU Ýãè¢ ¨ÜU„æ ãñ J
…è±Ý }æï¢ ¥æxæï ÏæÉGÝï, ªÐÚ ©ÆÝï , ¨ÈUH„æ Ðí挄 ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUæï
¥æÚæ}æ, Ýè¢Î ÀæïÇGÝï ÐÇG„ï ãñ¢, |ææxæÝæ ÎæñÇGÝæ ÐÇG„æ ãñ J „Ïæ …æÜUÚ ±ï
Hÿ² „ÜU Ðãé¡™„ï ãñ¢ J ²ã ©yÜU¯ü ¥ÐÝï ¥æÐ ¨ÚH„æ ¨ï ãè Ýãè¢ ç}æH
…æ„æ ãñ J …æï òçv„ ¨ÈUH ãé» ãñ¢ ©ÝÜUï |æè »ï¨ï ãè àæÚèÚ ƒï J »ï¨ï
ãè Îæï ãæƒ,Ð桱,¥æ¡¶ï¢ §„Ýæ ãè ¥æÜUæÚ ÐíÜUæÚ ƒæ J ©‹ãæï¢Ýï §‹ãè¢ ¨±ü ¨é¶æï¢
ÜUæï Ðí挄 ÜUÚæÝï ±æHï àæÚèÚ-§ç‹Îí²-}æÝ-Ïæéçh ÜUè ¨æ{Ýæ ÜUÚÜUï §‹ãï¢ ¨éÎëÉG,
ÏæH±æÝì, ¨æ眱ÜU ÏæÝæ²æ ¥æñÚ ¨ÈUH ãæï xæ²ï J
ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}æïEÚ ±ïÎ }æï¢ ©ÐÎïàæ ÜUÚ Úãæ ãñ -ãï }æÝéc² ! ¥ÐÝï …è±Ý
ÜUæï ¥ç‹„}æ Hÿ² „ÜU Ðí挄 ÜUÚæÝï ÜUï ¨}æS„ ¨æ{Ý, ¿ææÝ-籿ææÝ „éÛæï
©ÐHÏ{ ÜUÚæ²ï ãñ¢ J „éÛæï Ý ÜUï±H S±²¢ ©¨ Hÿ² ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝæ ãñ
¥çÐ„é ¥¿ææÝ, ¥|ææ±, ¥‹²æ² ¥æçÎ xæíS„ Ðàæé±„ì …è±Ý ¥ƒ±æ ¨æ{Ý-
¨}Ð‹Ý ãæïÜUÚ |æè }ææ~æ 籯² |ææïxææï¢ ²æ »¯‡ææ¥æï¢ ÜUè Ðêëçœæü }æï¢ …è±Ý ÜUæï
ÜUæÅ Úãï ãñ¢ ©ÝÜUæï |æè ¨‹}ææxæü ÎàæüÝ ÜUÚæÝæ ãñ, ©‹ãï¢ |æè |ææïxææï¢ ÜUè ÎHÎH
¨ï ©ÏææÚ ÜUÚ çÝ}æüH-S±ÓÀ-S±„‹~æ ÏæÝæÝæ ãñ „ƒæ ¥}æë„Ѓ }ææïÿæxææ}æè
ÏæÝæÝæ ãñ J ÜUï±H ¥ÐÝï …è±Ý ÜUè }æéçv„ ¨ï ãè ¨‹„æï¯ Ýãè¢ ÜUÚ HïÝæ
ãñ J ¥æ¥æï, §üEÚ |æv„æï¢ ! xæÎìxæÎì ãæïÜUÚ ¨Ó™ï Nβ ¨ï §üEÚ ¨ï ²ã ÐíæƒüÝæ
ÜUÚï¢ çÜU ±ã ã}æï¢ ¥‹„²æü}æè MÐ }æï¢ ¨Îì¿ææÝ ÐíÎæÝ ÜUÚÜUï }ææïÿæÐÎ ÜUæï Ðí挄
ÜUÚæ±ï J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 55
(23)
©HêÜU²æ„é¢ àæéàæéHêÜU²æ„é¢ …çã E²æ„é}æé„ ÜUæïÜU²æ„é}æì J
¨éЇæü²æ„é}æé„ xæë{í²æ„é¢ Îë¯Îï± Ðí }æë‡æ Úÿæ §‹Îí JJ
(¥ƒ±ü±ïÎ 8/4/22)
ÐÎæƒü :- §‹Îí ! ¦ ãï ¨é¶ àææç‹„ »ïE²ü ™æãÝï ±æHï }æÝéc² ! „ê
©HêÜU²æ„é}æì ¦ ©Ìê ÜUè ™æH ÜUæï àæéàæéHêÜU²æ„é}æì ¦ |æïçÇG²ï ÜUè ™æH
ÜUæï ©„ ¦¥æñÚ ÜUæïÜU²æ„é}æì ¦ ç™çÇG²æ ÜUè ™æH ÜUæï ¨éЇæü²æ„é}æì ¦ xæLÇG
ÜUè ™æH Ü æï ©„ ¦ ¥æñÚ xæë{í²æ„é}æì ¦ çxæh ÜUè ™æH ÜUæï …çã ¦ ¨}æ挄
ÜUÚ Îï Úÿæ: ¦ ãï …è± ! §Ý ¨|æè Úæÿæ¨æï¢ ÜUæï Îë¯Îæ §± Ðí }æë‡æ ¦
…ñ¨ï ÐyƒÚ ¨ï ¥æñ¯ç{ ÜUêÅè …æ„è ãñ ±ñ¨ï §Ý ¨Ïæ ÜUæï }æ¨H Îï, ÝcÅ
ÜUÚ Îï J
|ææ±æƒü :- Ðàæé¥æï¢ }æï¢ ¥æñÚ }æÝéc²æï¢ }æï¢ ²ãè |æïÎ ãñ çÜU Ðàæé ÜUï±H
S±æƒü ÜUæï Îﶄæ ãñ {}ææü{}æü ©ç™„æÝé癄 ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ }æï¢ Ýãè¢ ÜUæ}æ ÜUÚ„æ
ãñ J …æï }æÝéc² ¥æH}ÏæÝæï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÜUï ÿæç‡æÜU ¨é¶- ¨æ{Ý Ðíæ猄
ãï„é Üé À |æè §cÅ -¥çÝcÅ ÜUÚÝï }æï¢ Ýãè¢ çã™çÜU™æ„ï ãñ¢ ±ï Ðàæ鱄ì ãè
ãñ¢ J »ï¨ï Ðàæ鱄ì ò±ãæÚ ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUæï çÝçp„ ãè §üEÚè² Ã²±Sƒæ Üï
ÜUæÚ‡æ }æÝ }æï¢ ¨„„ |æ², HÁ…æ, àæ¢ÜUæ ÏæÝè Úã„è ãñ J §„Ýæ ãè Ýãè¢
¥çxæí}æ …‹}æ }æï¢ ±ï ç±ç|æ‹Ý Üé œææ, çÏæÌè, xæ{æ, ÏæñH ¥æçÎ UÎæL‡æ Îé:¶Îæ²è
²æïçݲæï¢ ÜUæï |æè Ðí挄 ÜUÚ„ï ãñ¢ J §¨çH» ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}æïEÚ Ýï }æÝéc²æï¢ ÜUæï
Ðàæé¥æï¢ ÜUè çÝ}Ý Ðí±ëçœæ²æï¢, ©ÝÜUè ™æHæï¢, S±|ææ±æï¢, ¥æ™Ú‡ææï¢, ò±ãæÚæï¢
ÜUæï ÀæïÇGÝï ÜUæ §¨ }æ‹~æ }æï¢ ¥æÎïàæ çβæ ãñ J
ÐãHæ Ðÿæè ãñ ©ËHêê J ©ËHê Úæ„ ÜUï ¥‹{ÜUæÚ ÜUæï Ш‹Î ÜUÚ„æ ãñ J
¥‹{ÜUæÚ ¥ƒæü„ì ¥¿ææÝ ²æ }ææïã J ¥¿ææÝ ãè ¨æÚè ÏæéÚæ§ü²æï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ
ÏæÝ„æ ãñ ¥æñÚ §¨è ÜUï ÜUæÚ‡æ }æÝéc² ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï Îé:¶æï¢ ÜUæï |ææïxæ„æ
ãñ J ¥ç±læ ÜUï ÜUæÚ‡æ ãè ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï ¥‹{ç±Eæ¨, Ð涇Ç, „ÜUü-
²éçv„ Ðí}ææ‡æÚçã„ ç}扲æ }æ拲„满 }æÝéc² ¨}ææ… }æï¢ ÈñUH …æ„è ãñ¢ J »ï¨ï
|æíç}æ„ ¨}ææ… }æï¢ ÚãÝï ±æHï }æÝéc² ¥ÝèEÚ ÜUæï §üEÚ, ¥{}æü ÜUæï {}æü,
56 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
¥‹²æ² ÜUæï ‹²æ², ¥ÜUœæüò ÜUæï ÜUœæüò, ãæçÝ ÜUæï Hæ|æ ¥æñÚ Îé:¶Îæ²è Ðíç„cÆæ ÜïU ¥æç{v² ÜUï ÜUæÚ‡æ ¥ÐÝï ÜUæï ¥‹²æï¢ ¨ï Ïæãé„ ÏæÇæG ¨}æÛæ„ï
ÜUæï ¨é¶Îæ²è ¨}æÛæÜUÚ ÐÜUÇïG Úã„ï ã¢ñ¢ J §¨çH» }æ‹~æ }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ ãñ¢ J ¨}ææ… ¨ï ç}æH …éH Ýãè¢ Ðæ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥æÐçœæÜUæH }æï¢ ¥ÝïÜU ÜUcÅæï¢
çÜU }æÝéc² „ê ÐÉG çH¶ÜUÚ ¿ææÝè ÏæÝ J ÜUæï ©Ææ„ï ãñ¢ J
Îê¨Úæ Ðàæé ãñ |æïçÇG²æ J |æïçÇG²æ ¥y²‹„ ÜíêUÚ ±Umï¯è Ðíæ‡æè ãæï„æ ãñ ÀÆæ Ðÿæè ãñ çxæh J ²ã Ðÿæè ¥y²‹„ Hæï|æè, HæH™è, ¥¨‹„æï¯è
¥æñÚ ¥y²‹„ çÝÎü²„æÐê±üÜU çÀÐÜUÚ ÐèÀï ¨ï ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢ ÐÚ ÅêÅ ÐÇG„æ ãæï„æ ãñ J }æÚ„ï ãé», 稨ÜU„ï ãé», Íææ²H, ÜUãÚæ„ï-ç™Ìæ„ï ãé», „ÇGÈU„ï
ãñ „ƒæ ©ÝÜUæï çÝÎü²„æÐê±üÜU ÈUæÇGÜUÚ Ýæï™-Ýæï™ ÜUÚ ¶æ„æ ãñ J »ï¨è ãè ãé» ç…‹Îæ Ðàæé¥æï¢ ÜUï }æ梨 ÜUæï Ýæï™ Ýæï™ ÜUÚ ¶æ„æ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝè ÐéçcÅ
Ðí±ëçœæ …Ïæ }æÝéc²æï¢ ÜUè ÏæÝ …æ„è ãñ „æï ±ï |æè ©¨ ¨}æ² |æïçÇG²ï ãè ÏæÝ ÜUÚ„æ ãñ J ²ã ±ëçœæ …Ïæ }æÝéc² ÜUè ÏæÝ …æ„è ãñ „æï ±ã |æè ¨}ææ… }æï¢
…æ„ï ãñ¢ J §üEÚ ¥æÎïàæ Îï„æ ãñ çÜU ãï }æÝéc² „ê §¨ ôã¨ÜU, ÜíêUÚ ± mï¯è ¥¨ãæ², çÝÏæüH, ¥Ýæƒ, ç±±àæ Hæïxææï¢ ÜUè }æ…ÏæêÚè ÜUæ Hæ|æ ©ÆæÜUÚ ¥ÐÝè
Ðí±ëçœæ ÜUæï ÀæïÇG Îï J „ëc‡ææ¥æï¢ ÜUè Ðê<„ ÜUÚ„æ ãñ J
„è¨Úæ Ðàæé ãñ ÜéUœææ J ÜéUœæï }æï¢ Îæï-„èÝ ç±àæï¯ ¥±xæé‡æ ãæï„ï ãñ¢ J ±ï ©Ð²éüv„ ÐíÜUæÚ ÜUè Ðí±ëçœæ²æ¡ …Ïæ }ææݱ ¨}ææ… }æï¢ ¥ç{ÜU ò挄 ãæï
ãñ¢ ¥ÐÝè …æç„ ±æHï ¥‹² ÜéUœææï¢ ÜUï Ðíç„ UÎíæïã ¥æñÚ ÚæïÅè ç¶HæÝï ±æHï …æ„è ãñ¢ „æï ¨}ææ… }æï¢ ¨é¶, àææç‹„, ¨‹„æï¯, çÝ|æèüÜU„æ, S±„‹~æ„æ ÜUï SƒæÝ
ÜUï Ðíç„ ™æÅéÜUæçÚ„æ „ƒæ „è¨Úæ ãñ ±}æÝ ÜUæï çÈUÚ ™æÅ HïÝæ J }æ‹~æ ©ÐÎïàæ ÐÚ |æ²-|æí}æ-¨¢àæ² ©yÐ‹Ý ãæï …æ„ï ãñ¢ J §¨çH» ¥æ¥æï §üEÚ|æv„ {æ<}æÜU
ÜUÚ„æ ãñ }æÝéc² ÜUæï ™æçã» çÜU §¨ S±…æç„ -¥ÐÝï ãè |æ槲æï¢, Îïàæ±æ¨ç²æï¢ |æ槲æï ÐãHï ¥ÐÝè çÈUÚ ¥‹²æï¢ ÜUè §Ý Ðàæé ±ëçœæ²æï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ãï„é
Ðêë‡æü ÐéL¯æƒü ÜUÚï¢ J
ÜUï Ðíç„ Îíæïã ÜUæï y²æxæï, ©ÐÜUæÚ ÜUÚÝï ±æHï ÜUè xæH„ Ïææ„æï¢ ÜUæï Ý }ææÝï
¥æñÚ y²æxæè ãé§ü ÏæéÚ槲æï¢ ÜUæï çÈUÚ xæíã‡æ Ý ÜUÚï J
* * *
™æñƒæ Ðÿæè ãñ ç™ÇGæ J ç™ÇGæ ¥y²‹„ ÜUæ}ææ„éÚ ãæï„æ ãñ J ±ã çÎÝ
|æÚ ÜUæ}æ±æ¨Ýæ ¨ï xæíS„ ãæïÜUÚ ©¨è ÜUè Ðê<„ ÜUï çH» ç±™æÚ„æ ãñ , ÏææïH„æ
ãñ, ÎæñÇG„æ ãñ, |ææxæ„æ ãñ, ™ïcÅæ ÜUÚ„æ ãñ J »ï¨ï ãè ÜUæ}æè }æÝéc² ÜUœæüò,
HÁ…æ, àæ}æü, Î‡Ç ,|æ² ¥æçÎ ¨Ïæ ÜUæï |æéHæÜUÚ }ææ~æ 籯²|ææïxææï¢ ÜUè Ðê<„
ÜUï çH» ãè „Ý-}æÝ-{Ý-¨}æ²-àæçv„ ò„è„ ÜUÚ Îï„ï ãñ¢ JU¥‹„ }æï¢ Úæïxæè,
çÝÏæüH, …è‡æü- àæè‡æü ãæïÜUÚ ¥ÜUæH }æëy²é ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÜUï ÝcÅ-|æícÅ ãæï
…æ„ï ãñ¢ J
Ðæ¡™±æ Ðÿæè ãñ xæLÇG J ²ã Ðÿæè ¥ÐÝï Т¶æï¢ ÜUï Ú¢xæMÐ ÜUï ÜUæÚ‡æ
¨é‹ÎÚ çζæ§ü Îï„æ ãñ J §¨ï ¥ÐÝï ¨æñ‹Î²ü ÐÚ ÏæÇGæ ¥ç|æ}ææÝ ãæï„æ ãñ J
§¨çH» ±ã Îê¨Úæï¢ ÜUæï ÜéUÀ |æè Ýãè¢ ¨}æÛæ„æ ãñ J §¨ÜUè xæÎüÝ ãÚ ¨}æ²
ª¡™è ãè ÏæÝè Úã„è ãñ J ²ã ¥ç|æ}ææÝ ÜUæ Îéxæéü‡æ }æÝéc²æï¢ }æï¢ |æè ¥æ …æ„æ
ãñ J ±ï ¥ÐÝï Ú¢xæ, MÐ, ¥æÜUæÚ, xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ±, {Ý-¨}Ðçœæ, ç±læ,
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 57 58 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (24)
§‹Îí¢ ±{ü‹„æï ¥Œ„éÚ: ÜëU‡±‹„æï ç±E}ææ²ü}æì J
¥ÐÍÝ‹„æï ¥ÚæÇæ: JJ («x±ïÎ 9/63/5)
ÐÎæƒü :- §‹Îí}æì ¦ §üEÚ ÜUæï / ÚæcÅî ÜUæï ±{ü‹„: ¦ ÏæÉGæ„ï ãé» ¥Œ„éÚ: ¦
¨yÜU}ææïZ }æï¢ ÐíïÚ‡ææ Îï„ï ãé» Üë ‡±‹„æï ç±E}æì ¥æ²ü}æì ¦ ¨}æS„ ¨¢¨æÚ ÜUæï
ŸæïcÆ ÏæÝæ„ï ãé» ¥ÐÍÝ‹„æï ¥ÚæÇæ: ¦ Ü¢U…ê¨è ÜUæï ÝcÅ ÜUÚ„ï ãé» …è±Ý
çÏæ„æ¥æï, ¥æxæï ÏæÉGæï J
|ææ±æƒü :- ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}æïEÚ ±ïÎ }æï¢ Ý ÜUï±H ¥ÐÝï òçv„xæ„ …è±Ý
ÜUæï ¥çЄé ÐçÚ±æÚ, ÚæcÅî ¥æñÚ ¥‹„ }æï¢ ç±E ÜUæï |æè ¥æ²ü ÏæÝæÝï ÜUè Ïææ„
ÜUã„æ ãñ J
òçv„xæ„MÐ ¨ï }æÝéc² ÜUæ Ðíæƒç}æÜU ÜUœæüò ãñ çÜU ±ã ¥ÐÝï …è±Ý
ÜUæï ŸæïcÆ ÏæÝæ±ï, ¨}æëh ÏæÝæ±ï - ç±læ, {Ý, ÏæH, {ñ²ü, ÿæ}ææ, βæ, ¨¢²}æ,
y²æxæ, „Ð, ÐéL¯æƒü, çÝcÜUæ}æ„æ ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ¨ï ¥ÐÝè ©‹Ýç„ ÜUÚï J çÜU‹„é
òçv„xæ„ ©‹Ýç„ ÜUÚ„ï ãé» ¨}ææ…, ÝxæÚ, Ðíæ‹„, ÚæcÅî ÜUï ÜUœæüòæï¢ ÜUï Ðíç„
¥ÐÝè ¥æ¡¶ï¢ Ý }æê¢Î Hï v²æï¢çÜU …Ïæ „ÜU ¨}Ðê‡æü ç±E }æï¢ ÚãÝï ±æHï }æÝéc²
ŸæïcÆ ©œæ}æ Ýãè¢ ÏæÝï¢xæï, „Ïæ „ÜU ©¨ÜUè òçv„xæ„ ©‹Ýç„ ¥çSƒÚ ãñ, ¥çÝçp„
ãñ JUã}ææÚï ÍæÚ }æï¢ ÚãÝï ±æHï ¨ÎS² çÜU„Ýï ãè ¨¢Š²æ, ²¿æ, …Ð, „Ð ±
¥æÎàææïZ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï v²æï¢ Ý ãæ¢ï …Ïæ „ÜU ã}ææÚï ÐÇGæñ¨è, xæHè,
xæ梱 ÜUï Hæïxæ ¥¿ææÝè, Ð涇Çè, ¥‹{ç±Eæ¨è, |æê¶ï-Ý¢xæï, Úæïxæè, ÎçÚÎí ãæï¢xæï
„Ïæ„ÜU ã}æ àææç‹„, ¨é¶Ðê±üÜU çÝçp‹„„æ ÜUæ …è±Ý ò„è„ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„ï J
¨æÚï ç±E ÜUæï ŸæïcÆ ÏæÝæÝï ÜUï ©Ðæ² v²æ ãñ¢ §¨ 籯² }æï¢ S±²¢ §üEÚ
ÜUã„æ ãñ çÜU ¨±üÐíƒ}æ §üEÚ ÜUæï ÏæÉGæ¥æï ¥ƒæü„ì §üEÚ ÜUï Ðíç„ Hæïxææï¢ ÜUï
}æÝ }æï¢ Ÿæhæ, Ðíï}æ, çÝcÆæ, ç±Eæ¨ ©yÐ‹Ý ÜUÚæï J §üEÚ }æï¢ ¥Ý‹² Ðíï}æ ÜUï
çÏæÝæ ±ï ©œæ}æ ç±™æÚ, ±æ‡æè, ™çÚ~æ ±æHï Ýãè¢ ÏæÝ Ðæ²ï¢xæï J ¨±üòæÐÜU,
¨±æü‹„²æü}æè, ¨±ü¿æ, ‹²æ²ÜUæÚè, ÜU}æüÈUHÎæ„æ §üEÚ ÜUï ¥çS„y± ÜUï Ðíç„
}æÝéc²æï¢ ÜUï }æÝ }æï¢ ¥æSƒæ ãæïxæè „|æè ±ï ÐæÐ ÜU}ææïZ ¨ï Ïæ™ï¢xæï J «ç¯ ÜUã„ï
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 59
ãñ¢ ç…¨ Îïàæ ÜUï Hæïxæ ¨Ó™ï §üEÚ ÜUæï …æÝ„ï, }ææÝ„ï ¥æñÚ ©¨ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢
ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ ©¨ ÚæcÅî ÜUè ©‹Ýç„ ãæï„è ãñ ¥‹²ƒæ ÚæcÅî ÜUæ ç±Ýæàæ
ãæï …æ„æ ãñ J »ÜU §üEÚ ÜUè }æÝéc²æï¢ ÜUï Nβæï¢ }æï¢ SƒæÐÝæ, Ðíç„cÆæ ÜUÚ
ÎïÝï }ææ~æ ¨ï ¨ñÜUÇGæï¢ ÐíÜUæÚ ÜUï Îéxæéü‡æ, Îéòü¨Ý S±„: ÝcÅ ãæï …æ²ï¢xæï ¥æñÚ
¨ñÜUÇGæï¢ ¨Îìxæé‡æ ± ¨„ìÜU}æü S±„: ©yÐ‹Ý ãæï …æ²ï¢xæï J
}æ‹~æ }æï¢ Îê¨Úæ ©Ðæ² Ïæ„æ²æ ãñ çÜU }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¨yÜU}æü ÜUÚÝï ÜUè, ÐéL¯æƒü
ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ Îè …æ²ï J Ðíy²ïÜU }æÝéc² §üEÚ ÐíÎœæ àæÚèÚ, }æÝ, Ïæéçh,
¨æ}扲ü ± ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ²ƒæï癄 ©Ð²æïxæ ÜUÚï¢ J ÜU}æüàæèH ÏæÝÜUÚ, ÐéL¯æƒèü
ÜU}æüÆ ÏæÝÜUÚ ç±àæï¯ ©l}ææï¢ ÜUæ ÜUæ²æïZ ÜUæ ¨}ÐæÎÝ ÜUÚï¢ J ¨}ææ… }æï¢ ¥æH¨è,
Ðí}ææÎè, HæÐÚ±æã, ÐÚæçŸæ„, |ææx² ÜUï |æÚæï¨ï …èÝï ±æHï ¥ç{ÜU ãæï„ï ãñ¢
„æï ¨}ææ…, ÚæcÅî ÜUæ Ð„Ý ãæï …æ„æ ãñ J
„è¨Úæ ©Ðæ² ±ïÎ }æï¢ Ïæ„æ²æ ãñ çÜU ¨}ææ… }æï¢ …æï òçv„ ÜëUЇæ ãñ¢,
Ü¢U…ê¨ ãñ¢ , ¥Îæ„æ ãñ¢ ©ÝÜUè S±æƒü}æ²è Ðí±ëçœæ²æï¢, ç±™æÚæï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÝæ
™æçã» J …æï ¥ÐÝï ± ÐçÚ±æÚ ÜUï çH» ¥‹Ý, …H, ç±lé„ì, |æêç}æ, |æ±Ý,
Ïæ¨, xææÇGè, ÅîïÝ, Åè.±è., SÜêUH, Ïæ¨ , ç™çÜUy¨æH², ¨ÇGÜU ¥æçÎ ¥ÝïÜUæï¢
¨éç±{æ¥æï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚ„æ ãñ çÜU‹„é ÚæcÅî ÜUè ©‹Ýç„ ÜUï çH» ¥ÐÝè ¥æïÚ
¨ï ÜéUÀ |æè Îï„æ Ýãè¢ ãñ ²æ Ýæ}æ }ææ~æ çζæ±ï Üï çH» Îï„æ ãïñ »ï¨ï S±æƒèü,
Hæï|æè, }æv¶è™ê¨ , ÜëUЇææï¢ ÜUæï Ðíƒ}æ ¨}æÛææ-ÏæéÛææÜUÚ ÎæÝè ÏæÝæÝæ ™æçã»
¥ƒ±æ Úæ…æ ÜUæï ©‹ãï¢ Î‡Ç ÎïÜUÚ ¨è{æ ÜUÚÝæ ™æçã» J ¨}ææ… ÜUï òçv„²æï¢
ÜUæ ÜUœæüò ãñ çÜU ±ï |æè ÜëUЇæ òçv„²æï¢ ÜUï Ðíç„ ç„ÚSÜUæÚ ©Ðïÿææ ÜUè
|ææ±Ýæ Ú¶ï¢,©ÝÜUæ ¨}}ææÝ Ý ÜUÚï¢ J
¥æ¥æï ±ñçÎÜU{}æèü ¥æ²ü }æãæÝé|ææ±æï ! §üEÚ ÜUè ¥æ¿ææ ÐæHÝ ÜUÚ„ï
ãé» ¥æ… ¨ï ãè ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ŸæïcÆ ÏæÝæ„ï ãé» ¨}Ðê‡æü ç±E ÜUæï ŸæïcÆ
ÏæÝæÝï ãï„é ©l}æ ÜUÚï¢ J »ï¨æ ç±à± ÏæÝæ²ï¢ ç…¨}æï¢ ÚãÝï ±æHï ¨|æè }æÝéc²
»ÜU ãè §üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚ„ï ãæï¢, ©ÝÜUè »ÜU ãè |ææ¯æ ãæï, »ÜU ãè
Š±… ãæï, »ÜU ãè ¨¢ç±{æÝ ãæï, »ÜU ãè ÚæcÅîxææÝ, »ÜU ãè ¨|²„æ, ¨ãçàæÿææ
Úçã„ xæéLÜéUHè² çàæÿææ Ðí‡ææHè, ç…¨}æï¢ ç±læƒèü ¨¢Š²æ, ²¿æ, ÐçÚŸæ}æ ÜUÚ„ï
60 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ãé» ÐÉG„ï ãæï¢ , àæÚæÏæ, }æ梨, …é¥æ, ±ïà²æ±ëçœæ, ÝxÝ„æ, ¥àHèH„æ, ÛæêÆ,
ÀH-ÜUÐÅ, ™æïÚè ¥æçÎ ÜUæ ¥|ææ± ãæï J ‹²æ², ç™çÜUy¨æ, ç±læ ¨Ïæ ÜUï
çH» ¥çݱæ²ü ± çÝ:àæéËÜU ãæï, ç…¨}æï¢ Ðæ<Å²æ¡ Ý ãæï, ™éÝæ± Ý ãæïÜUÚ
™²Ý ãæï, }æ„æç{ÜUæÚ }ææ~æ {æ<}æÜU, ÐçÆ„, Ïæéçh}ææÝæï¢ ÜUæï ãè ãæï, ¨¢ç±{æÝ
ÜUæ |æ¢xæ ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUæï àæèÍæí ¨æ±ü…çÝÜU ÜUÆæïÚ„}æ Î‡Ç çÎ²æ …æ» »ï¨ï
ç±E ÜUæ çÝ}ææü‡æ ÜUÚï¢ J »ï¨æ ç±E ¨ëçcÅ ÜUï ¥æçÎ ¨ï }æãæ|ææÚ„ ÜUï ¨}æ²
„ÜU ƒæ ²ã ã}æï¢ §ç„ãæ¨ ¨ï Ð„æ ™H„æ ãñ ¥æñÚ ²çÎ ã}æ ¨¢ÜUËÐ ÜUÚï¢
„ƒæ §¨ÜUï çH» ¨¢xæçÆ„ ãæïÜUÚ ÐÚ}æ ÐéL¯æƒü ÜUÚï¢ „æï »ï¨æ ãæïÝæ |æç±c²
}æï |æè ¨¢|æ± ãñ J §üEÚ ã}æ ¥æ²æïZ ÐÚ »ï¨è ÜëUÐæ ÜUÚï çÜU ã}æ àæèÍæí ãè
»ï¨ï ™ÜíU±„èü ¥¶ç‡Ç„ ç±E ¨æ}æíæÁ² ÜUè SƒæÐÝæ ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÈUH ãæï¢ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 61
(25)
Ý ±æ © Îï±æ: ÿæé{ç}æÎì±{¢ ÎÎéL„æçàæ„}æéÐ xæÓÀç‹„ }æëy²±: J
©„æï Úç² Ðë‡æ„æï ÝæïÐ ÎS²ç„-©„æùÐë‡æÝì }æ<Ç„æÚ¢ Ý ç±‹Î„ï JJ
(«x±ïÎ 10-117-1)
ÐÎæƒü :- Îï±æ: ±æ © ÿæé{}æì ¦ Îï±æï¢ Ýï ÜUï±H |æê¶ï òçv„ ÜUæï
ãè ±{}æì §„ì ÎÎé: ¦ }ææñ„ Ýãè¢ Îè ãñ ©„ ¥æçàæ„}æì ¦ ¥çÐ„é ¶æÝï ÐèÝï
±æHï ¨}æëÎì{ òçv„ ÜUæï |æè ©Ð xæÓÀç‹„ }æëy²±: ¦¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ¨ï }æëy²é
Ðí挄 ãæï„è ãñ ©„æï Ðë‡æ„æï Úç²: ¦ ÎæÝè ÜUæ {Ý „æï Ý ©ÐÎS²ç„ ¦
ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ ©„ ¥Ðë‡æÝì ¦ÏæçËÜU ÜU¢…ê¨ Ã²çv„ ÜUæï }æ<Ç„æÚ¢ Ý
ç±‹Î„ï ¦ ¨é¶ ÎïÝï ±æHï ¨ã²æïxæè ç}æ~æ Ýãè¢ ç}æH„ï ãñ¢ J
|ææ±æƒü :- çÏæÝæ |ææï…Ý ÜïU, çÏæÝæ ÐæÝè ÜUï |æê¶ï-Œ²æ¨ï òçv„ ÜUæï
}ææñ„ }ææÚ Îï„è ãñ, çÜU‹„é §¨¨ï ²ã Ýãè¢ ç±™æÚÝæ ™æçã» çÜU |æê¶ ¨ï ãè
òçv„ }æÚ„æ ãñ, ÏæçËÜU ¶æ„æ Ðè„æ ãé¥æ ¨}æëh |æè }æÚ„æ ãñ J ¶æÝï-
ÐèÝï ±æHï, ¨}æëh òçv„ ÜUè |æè ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ¨ï }ææñ„ ãæï„è ãñ J àæÚèÚ
¨ï Ðíæ‡æ çÝÜUH …æÝï ÐÚ ãæïÝï ±æHè }æëy²é ÜUï ¥ç„çÚv„ |æè }æëy²é ãæï„è
ãñ, ±ã ãñ …è„ï …è Îé:¶è ãæïÝæ, |æ²|æè„ ÚãÝæ, 綋Ý, ¥àææ‹„, ™†™H
ÏæÝï ÚãÝæ, ¥¨‹„écÅ, ©Ðïçÿæ„ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝæ J §¨ÜUæ ÜUæÚ‡æ ãñ S±æƒüÐÚ„æ,
Hæï|æ, ÜU†…ê¨è J …æï òçv„ ÜUï±H ¥ÐÝï ãè ¨é¶ ¨}æëçh, ¨æ{Ý ¨}Ћ݄æ
ÜUï çH» çÎÝ-Úæ„ |ææxæ„æ, ÎæñÇG„æ ãñ, Îê¨Úæï¢ ÜUï çH» ÜUéÀ |æè ç±™æÚ Ýãè¢
ÜUÚ„æ ãñ, Ý ©Ý ¥æ±à²ÜU„æ}æ‹Îæï¢ ÜUè çÜU¨è ÐíÜUæÚ ÜUè |æè ÜU|æè ¨ã沄æ
ÜUÚ„æ ãñ J ¨ã沄æ ÜUè Ïææ„ ÎêÚ Úãè ÜUæï§ü ©ÝÜUï Ðæ¨ …æÜUÚ ¨æ‹y±Ýæ
ÜUï Îæï àæÏÎ |æè Ýãè¢ ÏææïH„æ ãñ, ÏæçËÜU ©ÝÜUè ¥æïÚ Îﶄæ |æè Ýãè¢ ãñ,
»ï¨ï {Ý ±ñ|æ±, ¨}Ðçœæ ²év„ òçv„ |æè }æëy²é …ñ¨æ Îé:¶ ¥Ýé|æ± ÜUÚ„ï
ãñ¢ J ±ï …è„ï …è }æÚï ãæï„ï ãñ¢, ²ã ¥æŠ²æçy}æÜU }æëy²é ãñ J
}æÝéc² ÜUæï ¨é¶è ãæïÝï ÜUï çH» ÜUï±H ÚæïÅè, ÜUÐÇGæ ¥æñÚ }æÜUæÝ ÜUè
ãè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ J ©¨ÜUæï ç…¨ xæHè }æï¢ ±ã Úã„æ ãñ, ç…¨ ¨}ææ…
}æï¢ Úã Úãæ ãñ, ç…¨ xæ梱 , ÝxæÚ }æï¢ Úã Úãæ ãñ ©Ý òçv„²æï¢ ÜUæ Ðíï}æ,
¨ãæÝé|æêç„, Ÿæhæ, ç±Eæ¨ |æè ™æçã» J òçv„xæ„ MÐ }æï¢ ÜUæï§ü çÜU„Ýæ
ãè |ææñç„ÜU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ¨é¨}Ð‹Ý v²æï¢ Ý ãæï, {Ý-{拲 ¨ï ÐçÚÐêë‡æü v²æï¢
62 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
Ý ãæï, ¥‹²æï¢ ÜUï mæÚæ ©Ðïçÿæ„ ãæï …æÝï ÐÚ, ÐÇGæñ稲æï¢, ç}æ~ææï¢, ¨}Ïæç‹{²æï¢,
¨}ææ… ±æHæï¢ ¨ï ç„ÚSÜUë„ ãæï …æÝï ÐÚ ±ã ¥¨‹„écÅ, ¥„댄 ãè Úãïxææ J
§¨è çSƒç„ ÜUæï …è„ï …è }æÚÝæ ÜUãæ …æ„æ ãñ J
ÐæçÚ±æçÚÜU, ¨æ}ææç…ÜU, ÚæcÅîè² ¨é¶ ÜUï çH» ²ã ¥æ±à²ÜU ãñ çÜU ã}æ
|æè ²ƒæàæçv„ ²ƒæ¨æ}扲ü Hæïxææï¢ ÜUï ÜUæ}æ ¥æ±ï,¢ ©ÝÜUï çH» ¨}æ², {Ý, ¨æ{Ý,
Ïæéçh ÜUæ y²æxæ ÜUÚï¢ J ©ÝÜUï çH» ÜUéÀ ÜUcÅ ©Ææ±ï¢, ÎæñÇï¢G,|ææxæï¢ J ã}æ ÜUï±H
¥æñÚ ÜUï±H ¥ÐÝï ± ¥ÐÝï ÐçÚ±æÚ ÜUï çH» ãè Ðí²yÝàæèH Úã„ï ãñ¢, ¥‹²æï¢
ÜUæï ¨é¶ Ðã颙æÝï ÜUï çH» ÜUéÀ |æè Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ „æï ±ï ã}ææÚï çH» ¥æÐçœæ-
ÜUæH }æï¢, ¥æ±à²ÜU„æ ÜUï ¨}æ² }æï¢ v²æï¢ ¨ã²æïxæè ÏæÝï¢xæï, v²æï¢ ÜUcÅ ©Ææ²ï¢xæï ?
§¨çH» ã}æ ¨é¶ ™æã„ï ãñ¢ „æï ÐãHï ¥æñÚæï¢ ÜUïæ ¨é¶ Îï¢, ©Ý ÐÚ Î²æ ÜUÚï¢,
©ÝÜUè ¨ã沄æ ÜUÚï¢, ©‹ãï¢ ¨}}æç„ Îï¢, ÐíïÚ‡ææ Îï¢, çÝÎïüàæ ÜUÚï¢ , ¨æ‹y±Ýæ Îï¢ J
»ï¨æ ãæïÝï ÐÚ ãè ±ï ã}ææÚï mæÚæ ©ÐÜUë„ Ã²çv„ ç±ÜUÅ ÐçÚçSƒç„²æï¢ }æï¢ ã}ææÚæ
¨æƒ Îï¢xæï, ¨ã²æïxæ ÜUÚï¢xæï, ¨ãæÝé|æêç„ ÐíÎæÝ ÜUÚï¢xæï „ƒæ ¨é¶ Îï¢xæï J
¨æ}ææç…ÜU, ÚæcÅîè² ¨é¶, ¨ãæÝé|æêç„, Ðíï}æ, çÝcÆæ, Ÿæhæ Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUï
çH» çÝ„æ‹„ ¥æ±à²ÜU ãñ çÜU ã}æ ç…¨ ¨}ææ…, ÝxæÚ, xæ梱, ÚæcÅî }æï¢ Úã Úãï
ãñ¢, ©¨ÜUï çH» ¥ç{ÜUæç{ÜU ²ƒæ¨æ}扲ü, ²ƒæàæçv„, ²ƒæ±¨Ú …Ý-ÜU˲æ‡æ
ÜUï çH» , ¨ï±æ-ÐÚæïÐÜUæÚ ÜUï ÜUæ²æïZ ÜUæï çÝ:S±æƒü |ææ±Ýæ ¨ï ÜUÚï¢ J ÐÚæïÐÜUæÚ
ÜUÚÝï ¨ï, ÎæÝ ÎïÝï ¨ï {Ý, àæçv„ ¥æçÎ ÍæÅ„ï ãé» ¨ï çζæ§ü Îï„ï ãñ¢, çÜU‹„é
»ï¨æ ÜUÚÝï ÐÚ ã}æï¢ Ðíç„ÈUH }æï¢ ¨}ææ…, ÚæcÅî ¨ï §„Ýæ ¥ç{ÜU Ðíï}æ, ¨é¶,
¨ãæÝé|æêç„ ¥æçÎ ç}æH„ï ãñ¢ çÜU ©¨ÜUè „éHÝæ }æï¢ ã}ææÚæ {Ý-¨}Ðçœæ ÜUæ y²æxæ
¥y²‹„ „éÓÀ ¨æ Ðí„è„ ãæï„æ ãñ J
¨}ææ… }æï¢ {Ý-¨}Ðçœæ ¨ï ²év„ òçv„²æï¢ ÜUæ Ïæãé„ ¨æ {Ý Ã²ƒü ÐÇGæ
Úã„æ ãñ J ©¨ÜUæ ²çÎ ƒæïÇGæ ¨æ |æè |ææxæ ¥‹²æï¢ ÜUï çH» y²æxæ çÎ²æ „æï ¥ÝïÜUæï¢
òçv„²æïï¢ ÜUè …è±Ýæïвæïxæè ¥æ±àÜU„æ¥æï¢ ÜUè Ðê<„ ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ ±ï ã}ææÚï
ç}æ~æ ÏæÝ …æ„ï ãñ¢, ¨ã²æïxæè ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J §¨çH» ¥æ¥æï ç}æ~ææï ! ¥ÐÝï Ðæ¨
ç±l}ææÝ ¥Ýæ±à²ÜU, ¥Ýéвæïxæè, ¥ç„çÚv„ {Ý-¨æ{Ýæï¢ ÜUæï ¥æñÚæï¢ ÜUæï ÐíÎæÝ
ÜUÚï¢ ¥æñÚ ¥ç{ÜU ¨é¶è ÏæÝï¢, Ðí|æé ã}æï¢ »ï¨ï y²æxæ ÜUè ÐïíÚ‡ææ çÝÚ¢„Ú Îï„æ Úãï
²ãè ÐíæƒüÝæ ãñ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 63
(26)
§ÓÀç‹„ Îï±æ: ¨é‹±‹„¢ Ý S±ŒÝæ² SÐëã²ç‹„ J
²ç‹„ Ðí}ææÎ}æì ¥„‹Îíæ: JJ («x±ïÎ 8/2/18)
ÐÎæƒü :- §ÓÀç‹„ ¦ §ÓÀæ ÜUÚ„ï ãñ¢, ™æã„ï ãñ¢ Îï±æ: ¦ Îï± Hæïxæ,
§üEÚ-çÝ<}æ„ ÐíæÜë ç„ÜU ÐÎæƒü-xæé‡æ-çݲ}æ ò±Sƒæ ¨é‹±‹„}æì ¦ ÐéL¯æ<ƒ²æï¢
ÜUæï S±ŒÝæ² ¦ ÜUï±H ¨ÐÝï HïÝï ±æHï, ¥æH¨è, Ðí}ææÎè ± ¨éS„ òçv„²æï¢
ÜUæï Ý SÐëã²ç‹„ ¦ Ðíï}æ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ , Ýãè¢ ™æã„ï ãñ¢ ²ç‹„ ¦ Ðí挄 ÜUÚ„ï
ãñ¢ Ðí}ææÎ}æì) ¥æÝ‹Î ÜUæï-»ïE²ü ÜUæï ¥„‹Îíæ: ¦ ÐéL¯æƒèü Hæïxæ J
|ææ±æƒü :- …æï }æÝéc² ãÚ ¨}æ² ¨æ±{æÝ ± ¨„ÜUü Úã„ï ãé» ¥ÐÝï
ÜUœæüò ÜU}ææïZ ÜUæï Ðê‡æü çÝcÆæ, Ÿæhæ, ÐéL¯æƒü, y²æxæ »±¢ „Ð ÜUï ¨æƒ ÜUÚ„ï
Úã„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥±¨Ú Ðí挄 ÜUÚÜUï ¥‹²æï¢ ÜUæï |æè ©œæ}æ ÜU}æü ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ
ÐíÎæÝ ÜUÚ„ï ãñ¢, Ý ÜUï±H ÐíïÚ‡ææ ¥çÐ„é ²ƒæ ¨æ}扲ü ¨ã沄æ ÐíÎæÝ ÜUÚ„ï
± ÜUÚ±æ„ï ãñ¢, ©Ý}æï¢ ©y¨æã, ÐíïÚ‡ææ, ÐÚæÜíU}æ |æÚ„ï Úã„ï ãñ¢ »ï¨ï òçv„
¨Îæ …è±Ý }æï¢ ¨é¶, àææç‹„, ¨‹„æï¯, çÝ|æèüÜU„æ ± S±„‹~æ„æ ÜUè ¥Ýé|æêç„
ÜUÚ„ï ãñ¢ J »ï¨ï }æÝéc² »ÜU ÿæ‡æ |æè òƒü ÝcÅ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ±ï ¨Îæ ©l}æè,
ÐéL¯æƒèü, ¨„ÜUü, ¨æ±{æÝ, …æxæë„, ÜUçÅÏæh ¥æñÚ ¨é¨çÁ…„ Úã„ï ãñ¢ J
§üEÚè², ÐíæÜëUç„ÜU, àææ›è², ¨æ}ææç…ÜU, ¨¢Sƒæxæ„ ¥æÎàæü çݲ}ææï¢ ,
¥Ýéàææ¨Ýæï¢, ç±ç{-ç±{æÝæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï }æï¢ ÐíæÚ}|æ }æï¢ „æï Üé À ÜUcÅ
ãæï„æ ãñ çÜU‹„é …Ïæ ÜUæ²ü ¨}Ð‹Ý ãæï …æ„æ ãñï „æï ÐÚ}æ àææç‹„, ¥æÝ‹Î,
¨‹„æï¯ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ »ï¨è ÐíÜëUç„ ±æHï, xæé‡ææï¢ ±æHï }æÝéc²æï¢ ÜUæï
}ææ„æ-çЄæ, xæéL -¥æ™æ²ü, ç±mæÝì-Îï± Hæïxæ ™æã„ï ãñ¢ J »ï¨ï ÐéL¯æƒèü,
„ÐS±è ™çÚ~æ ±æHæï¢ ¨ï ¨}ææ… }æï¢ Ðíç„çcÆ„ Hæïxæ Ðíï}æ ÜUÚ„ï ãñ¢ ± ©ÝÜUæ
¨}}ææÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ ¨é¶-¨éç±{满 ÐíÎæÝ ÜUÚ„ï ãñ¢, ©ÝÜUæ }ææxæüÎàæüÝ ÜUÚ„ï ãñ¢,
©ÝÜUï ¨ãæ²ÜU ÏæÝ„ï ãñ¢, ©ÝÜUæ ©y¨æã ±{üÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ „ƒæ ©Ý}æï¢ ÐÚæÜíU}æ
ÜUè |ææ±Ýæ |æÚ„ï ãñ¢ ¥æñÚ àæèÍæí ãè ªÐÚ ©Ææ Hï„ï ãñ¢, ©‹ãï¢ ©‹Ý„ ¨ÈUH
± Ðíç„çcÆ„ ÏæÝæ Îï„ï ãñ¢ J
64 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 Ý ÜUï±H ™ï„Ý Îï±„æ ¥çЄé ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï Ð뉱è, …H, ±æ²é, ¥çxÝ, ¶æ„æ ãè Úã„æ ãñ ±ã „æï ÜUÆæïÚ„}æ ·ÇÝè² ãñ J Ý ©ÝÜUæï §üEÚ ÀæïÇG„æ
¥æÜUæàæ ¥æçΠТ™}æãæ|æê„ „ƒæ §Ý |æê„æï¢ ¨ï ÏæÝï àæÚèÚ, }æÝ, Ïæéçh, §ç‹Îí²æ¡, ãñ, Ý ÐíÜëUç„ ÜUï çݲ}æ J »ï¨ï òçv„ ¥‹„ }æï¢ ÎéÚæ±Sƒæ ÜUæï Ðí挄 ãæïÜUÚ
±ëÿæ-±ÝSÐç„, ÜU‹Î-}æêH, ¥æñ¯{ ¥æçÎ ¥‹Ý „ƒæ ÐíæÜëUç„ÜU çݲ}æ …æï ¥ÜUæH ãè ÝcÅ-|æícÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ „ƒæ ²àæ ¥æñÚ ÜUè<œæ ÜUæï |æè ¨}æ挄
}æÝéc²æï¢ ÜUï …è±Ý ÜUè Úÿææ ÜUÚ„ï ãïïñ¢ ±ï |æè ÐéL¯æƒèü, „ÐS±è, ¨¢²}æè, ÜUÚ Hï„ï ãñ¢ J
¥Ýéàææ稄, ò±çSƒ„ òçv„ ¨ï Ðíï}æ ÜUÚ„ï ãïñ¢ ¥ƒæü„ì ©ÝÜUï çH» xæé‡æÜUæÚè §¨çH» §üEÚ ÜUè §ÓÀæÝé¨æÚ ã}æ ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ©œæ}æ }æãæÝì ÏæÝæÝï
± Hæ|æÜUæÚè ÏæÝ„ï ãñ¢ J ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ ÜUæï ± ÐíæÜë ç„ÜU çݲ}ææï¢ ãï„é }æÝ }æï¢, ÐçÚ…Ýæï¢ ÜUï ¨}æÿæ, ç±mæÝæï¢ ÜUè ©ÐçSƒç„ }æï¢ ²æ ¨æ±ü…çÝÜU
ÜUæï …æï òçv„ ÆèÜU ÐíÜUæÚ …æÝÜUÚ ¨„ÜUü„æ ¨æ±{æÝè Ðê±üÜU ©ç™„ }ææ~ææ MÐ }æï¢ ¨¢ÜUËÐ Hï±ï¢ çÜU Ðíæ„: …æxæÚ‡æ , |æí}æ‡æ,Uòæ²æ}æ,S‹ææÝ, §üEÚ ÜUæ
}æï¢ Ðí²æïxæ ÜUÚ„ï ãñ¢ „æï |ææïx² ¨æ{Ý ± |ææïx² ÐÎæƒü |æè }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¨é¶ Š²æÝ, Т™}æã沿æ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ, «ç¯ÜëU„xæ틃æï¢ ÜUæ S±æŠ²æ², }æãæÐéL¯æï¢-
Ðãé¡™æ„ï ãñ¢ J §¨ÜUï ç±ÐÚè„ …æï òçv„ ¥æH¨è ãñ¢, Ðí}ææÎè ãñ¢ »±¢ HæÐÚ±æã ç±mæÝæï¢ ÜUæ ¨y¨¢xæ, ¨æ眱ÜU |ææï…Ý, ¨ï±æ, ÎæÝ, ÐÚæïÐÜUæÚæçÎ ¥æÎàææïZ ÜUæ
ãñ¢, ¨éS„ ãñ¢, çÝÎíæHé ãñ¢, „‹ÎíæHé ãñ¢, ÎèÍæü¨ê~æè ãïñ¢, Ïææ„êÝè ãñ¢, ¥çݲç}æ„, ÐæHÝ ÜUÚï¢xæï, çÜU„Ýè ãè Ïææ{满, ÜUcÅ, ¥|ææ±, Ðíç„Üê H„满 v²æï¢ Ý ¥æ²ï¢
¥S„-òS„, ¥¨¢²}æè, ¥¨æ±{æÝ »±¢ ¥¨„ÜUü ãñ¢ J ±ï ¥ÐÝï §Ý Îéxæéü‡ææï¢ ²ƒæ ¨æ}扲ü §ÝÜUæ ÐçÚÐæHÝ ÜUÚï¢xæï J ÜU|æè çÜU¨è ÜUæÚ‡æ±àææ„ì çݲ}æ |æ¢xæ
ÜUï ÜUæÚ‡æ |æ²¢ÜUÚ, ~æéçŲæ¡, |æêHï¢, Îæï¯ ÜUÚ„ï ãñ¢ J ÐçÚ‡ææ}æS±MÐ ±ï ¥ÝïÜU ãæï |æè …æ²ï „æï ©¨ÜUæ Î‡Ç HïÜUÚ, Ðíæ²çà™œæ ÜUÚÜUï ÐéÝ: ©¨ ÐÚ Îëɨ¢ÜUËÐ
ÐíÜUæÚ ÜUï ÜUcÅæï¢ Îé:¶æï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©ÝÜUæ …è±Ý ¥æç{-òæç{, ÜUï ¨æƒ ¥æMÉG ãæï¢xæï J ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}æïEÚ ¨ï ÐíæƒüÝæ ÜUÚï¢ çÜU ±ã ã}æï¢ §„Ýè
癋„æ, |æ², àææïÜU »±¢ Ïæ‹{Ý ¨ï xæíS„ ãæï …æ„æ ãñ J ±ï ¥àææç‹„, ¨¢àæ² àæçv„, ¨æã¨, ÏæH, ÐÚæÜíU}æ, ©y¨æã ÐíÎæÝ ÜUÚï çÜU ã}æ ¥ÐÝï Ðê‡æü ÐéL¯æƒü
ÜïU ¨æƒ ¨}æS„ ¥Ýéàææ¨Ýæï¢ ÜUæ ÐéL¯æƒüÐê±üÜU ÐæHÝ ÜUÚ„ï Úãï¢, ÜU|æè |æè
± vHïàæ ¨ï ²év„ ãæïÜUÚ ¥ÐÝï …è±Ý ÜUæï ÝÚÜU}æ² ÏæÝæ Hï„ï ãñ¢ J »ï¨ï
çàæçƒH Ý ãæï¢, ç…¨¨ï ã}ææÚæ …è±Ý àæèÍæí ãè ©‹Ý„ ãæïÜUÚ ŸæïcÆ ÏæÝï J
Îéxæéü‡ææï¢ ¨ï ²év„ òçv„²æï¢ ÜUæï ©Ð²éüv„ ™ï„Ý ± …ÇG Îï± Ðíï}æ Ýãè¢ ÜUÚ„ï
ãñ¢ ©ÝÜUæï Hæ|æ Ýãè¢ Ðãé¡™æ„ï ãñ¢ , ©ÝÜUæï ¨é¶è Ýãè¢ ÏæÝæ„ï ãñ¢ ÏæçËÜU ±ï
* * *
¥ÐÝï mæÚæ çÜU²ï xæ²ï ¥ÐÚæ{æï¢, Îæï¯æï¢ ÜUï ÜUæÚ‡æ àæèÍæí ãè çÝÏæüH, Üë àæ
Úæïxæè ÏæÝÜUÚ }æëy²é ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ Hï„ï ãïñ¢ J
¥¿ææÝ ÜUï ÜUæÚ‡æ ~æéçÅ-|æêH ãæï …æÝæ §„Ýæ ·ÇÝè² Ýãè¢ ÏæÝ„æ ãñ
çÜU‹„é ç…¨Ýï ÐÉGæ ãñ, ¨éÝæ ãñ , …æÝæ ãñ , Îï¶æ ãñ , ¥Ýé|æ± çÜU²æ ãïñ
çÜU ¨y² v²æ ãñ ? - ¥¨y² v²æ ãñ ? {}æü v²æ ãñ ? - ¥{}æü v²æ
ãñ ? ‹²æ² v²æ ãñ - ¥‹²æ² v²æ ãñ ? ©ç™„ v²æ ãñ - ¥Ýé癄 v²æ
ãñ ? ¥æñÚ ç…‹ãæï¢Ýï ¨}æ²-¨}æ² ÐÚ ¥¨y² ¥æçÎ ç±ÐÚè„ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÜUï
ãæçÝ ©Ææ§ü ãñ , ÜUcÅ |ææïxææ ãñ , Îé:¶è ãé» ãñ¢ çÈUÚ |æè ±ã ¨y² ÜUæï,
{}æü ÜUæï, ÜUœæüò ÜUæï, ©ç™„ ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ ÛæêÆ ¥æçÎ ÜUè ¥æïÚ ÛæéÜU„æ ãñ J
»ÜU ÏææÚ ÆæïÜUÚ ¶æÜUÚU ÎéÏææÚæ çÈUÚ ÆæïÜUÚ ¶æ„æ ãñ, çÈUÚ ¶æ„æ ãñ, ÆæïÜUÚ
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 65 66 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (27)
Á²æ²S±‹„çpçœæÝæï }ææ ç± ²æñcÅ ¨¢Úæ{²‹„: ¨{éÚæpÚ‹„: J
¥‹²æïù‹²S}æñ ±Ëxæé ±Î‹„ »„ ¨{íè™èÝæÝì ±: ¨¢}æݨSÜUë‡ææïç}æ JJ
(¥ƒ±ü±ïÎ 3-30-5)
ÐÎæƒü :- Á²æ²S±‹„: ¦ ÏæÇGæï¢ ÜUè ©ÐçSƒç„/¥æÎÚ ç™çœæÝ: ¦
ç±™æÚàæèH ãæïÝæ }ææ ¦ Ýãè¢ ç±²æñcÅ ¦ ¥Hxæ ãæïÝæ ¨¢Úæ{²‹„: ¦ »ÜU-
Îê¨Úï ÜUè ©‹Ýç„ }æï¢ ¨ãæ²ÜU ÏæÝÜUÚ ¨{éÚæpÚ‹„: ¦ »ÜU {éÚè±æHï ÏæÝÜUÚ
™HÝæ ¥‹²: ¥‹²S}æñ ¦ »ÜU-Îê¨Úï ÜUï çH» ±Ëxæé ¦ }æ{éÚ ±Î‹„: ¦
ÏææïH„ï ãé» »„ ¦ ¥æxæï ÏæÉGæï ¨{íè™èÝæÝì ¦ »ÜU ¨}ææÝ ™æH±æHï ±:
¦ „é}æ }æÝéc²æï¢ ÜUæï }æñ¢ §üEÚ ¨¢}æݨ: ¦ ¨}ææÝ ç±™æÚ ±æHï ÜUë‡ææïç}æ ¦
ÏæÝÝï ÜUæ ¥æÎïàæ Îï„æ ãê¡ J
|ææ±æƒü :- ÐçÚ±æÚ, ¨}ææ…, ÚæcÅî ÜUæï ÜUñ¨ï ¨é¶è ÏæÝæ²æ …æ²ï §¨
ãï„é }æ‹~æ }æï¢ }æ㜱Ðê‡æü Ïææ„ï¢ Ïæ„æ²è ãñ¢ J §üEÚ Ýï ¨±üÐíƒ}æ ¥æÎïàæ çβæ
ãñ çÜU ÍæÚ }æï¢ ÏæÇGæï¢ ÜïU ¨æƒ Úãæï, ÏæÇGæï¢ ÜUæ „æyвü ãñ …æï ¿ææݱëh ãñ,
¥Ýé|æ±±ëh ãñ, ±²æï±ëh ãñ J ©ÝÜUæ ¥æÎÚ ¨}}ææÝ ÜUÚÝæ, ©ÝÜUï çÝÎïüàææï¢,
¨¢ÜUï„æï¢, ¥æÎïàææï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ J ©‹ãæï¢Ýï ÐéL¯æƒü ÜUÚÜUï, „ÐS²æ ÜUÚÜUï,
ÆæïÜUÚï¢ ¶æ Üï , ÜUcÅæï¢ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÜUï Ïæãé„ ÜUéÀ Ðí挄 çÜU²æ ãñ …æï ã}ææÚï
ÜUæ}æ ÜUæ ãñ, ¨ãæ²ÜU ãñ, Hæ|æÜUæÚè ãñJ §¨çH» ©ÝÜUï ¨æƒ ÚãÜUÚ ©Ý¨ï
Hæ|æ ©ÆæÝæ ™æçã» J
Îê¨Úè Ïææ„ ãñ ç±™æÚàæèH ãæïÝæ J çÜU¨è |æè ÜUæ²ü ÜUæï ÜUÚÝï ¨ï Ðê±ü
©¨ ÐÚ ¨êÿ}æ„æ ¨ï 癋„Ý ÜUÚÝæ ™æçã» çÜU §¨ ÜUæ²ü ÜUæ }æïÚï S±²¢ ÐÚ,
ÐçÚ±æÚ ÐÚ, ¨}ææ… ÐÚ, ÚæcÅî ÐÚ, ç±E ÐÚ v²æ Ðí|ææ± ÐÇGïxææ, §¨ÜUæ
v²æ ÐçÚ‡ææ}æ çÝÜUHïxææ v²æ ²ã Ðíæ}ææç‡æÜU, ²æïx², Hæ|æÜUæÚè, ©ç™„ ãñ ?
ç±™æÚ ÜUÚÜUï ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHï òçv„ ÜUæï ¥¨ÈUH„æ Ýãè¢ ç}æH„è J
„è¨Úè Ïææ„ §üEÚ Ýï Ïæ„æ²è çÜU ¥Hxæ ¥Hxæ }æ„ ãæï¥æï, »ÜU ¨æƒ
Úãæï J ç}æHÜUÚ ÚãÝï ¨ï ÏæÇGï ÜUçÆÝ ÜUæ²ü |æè ¨ÚH ãæï …æ„ï ãñ¢ J ÐëƒÜUì
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 67
ÐëƒÜUì ÚãÝï }æï¢ ÜUéÀ Ïææ„æï¢ }æï¢ „æï S±„‹~æ„æ ãæï„è ãñ çÜU‹„é ¥ÝïÜU ÜUæ²æïZ }æï¢,
…æï ¨¢xæÆÝ ¨ï ãè ¨¢|æ± ãæï„ï ãñ¢, ±ï ²æ „æï ¥{éÚï ãæï„ï ãñ¢ ²æ ¨}|æ± ãè
Ýãè¢ ãæï„ï J ÐçÚ±æÚ }æï¢ }ææ„æ, çЄæ, Ðé~æ, Ðæñ~æ ¥æçÎ ¨|æè ÜUï ç}æHÜUÚ ÚãÝï
}æï¢ ãè {Ý, ÏæH, Úÿææ, Ðíç„cÆæ, ÜUè<„ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J ÐçÚ±æÚ ÜUï
¨ÎS²æï¢ ÜUï ç±²év„ ãæï …æÝï ÐÚ Ýãè¢ ãæï„è J
™æñƒè Ïææ„ Ïæ„æ²è xæ²è çÜU }ææ~æ ¨æƒ ãè Ýãè¢ ÚãÝæ ãñ ¥çÐ„é »ÜU
Îê¨Úï ÜUè ©‹Ýç„ }æï¢ ¨ãæ²ÜU |æè ÏæÝÝæ ãñ J ÐçÚ±æÚ ÜUï ¨ÎS² …Ïæ »ÜU
Îê¨Úï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ¥æï¢, ¥Ðïÿææ¥æï¢ ÜUæ Š²æÝ Ú¶„ï ãé» ©ÝÜUæï Ðíƒ}æ
¥±¨Ú ÐíÎæÝ ÜUÚ„ï ãñ¢, ©¨ ÐçÚ±æÚ }æï¢ Ðíï}æ, Ÿæhæ, ç±Eæ¨, àææç‹„, ¨é¶
¥æçÎ ÏæÉG„ï Úã„ï ãñ¢ J S±²¢ ÜUcÅ ¨ãÜUÚ , |æê¶æ-Œ²æ¨æ ÚãÜUï, |ææxæ ÎæñÇG
ÜUÚÜUï Îê¨Úï ÜUæï ¨é¶ Ðãé¡™æÝæ, ç¶HæÝæ, ¥æÚæ}æ ÎïÝæ ãè ²¿æ ãñ J ÜUï±H
¥ÐÝè ãè ©‹Ýç„ ™æãÝï ±æHï, Îê¨Úæïï¢ ÜUï Ðíç„ Š²æÝ Ý ÎïÝï ±æHï „æï Úæÿæ¨
²æ ¥¨éÚ ãæï„ï ãñ¢ J
Ðæ¡™±è¢ Ïææ„ ±ïÎ Ýï Ïæ„æ²è çÜU ÐçÚ±æÚ ãæï ²æ ¨}ææ…, ÚæcÅî ãæï ²æ
ç±E …Ïæ „ÜU ¨}æêã }æï¢ ÚãÝï ±æHï òçv„ »ÜU }æ„, »ÜU ç¨hæ‹„ ÜUæï
}ææÝÝï ±æHï ãæï„ï ãñ¢ „|æè ÜUæ²ü ¨ÈUH ãæï„ï ãñ¢, ¨é¶ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J
¨}æêã }æï¢, ¨}ææ… }æï¢, ÚæcÅî }æï¢ ÚãÝï ±æHï òçv„²æï¢ ÜUè |ææ¯æ, |æê¯æ, |ææï…Ý,
|æxæ±æÝì, |æ﯅, |æ…Ý, |æçv„ ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ãæï„è ãñ „æï ÐçÚ±æÚ, ¨}ææ…,
ÚæcÅî Îé:¶-¨æxæÚ }æï¢ xææï„ï Hxææ„æ Úã„æ ãñ J
ÀÆè Ïææ„ ±ïÎ Ýï ²ã Ïæ„æ²è çÜU ÐçÚ±æÚ ¨}ææ… }æï¢ ÚãÝï ±æHï òçv„
»ÜU Îê¨Úï ÜUï ¨æƒ Ðíï}æ ¨ï ÏææïHï¢, ÜUÅé-ÜUÆæïÚ, ª¡™è, „è±í mï¯ ¥ç|æ}ææÝ
±æHè |ææ¯æ ÜUæ Ðí²æïxæ Ý ÜUÚï¢ J v²æï¢ çÜU ±æ‡æè ÜUï Ðí²æïxæ ¨ï ãè àæ~æé, ç}æ~æ
ÏæÝ„ï ãñ¢ J ÜUÆæïÚ ±æ‡æè ¨ï ÍæçÝcÆ S±…Ý |æè àæ~æé ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ }æ{éÚ,
çã„ÜUæÚè ÏææïHÝï ¨ï ÐÚæ²ï àæ~æé |æè ç}æ~æ-¨æƒè ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J
¨æ„±è¢ Ïææ„ ±ïÎ Ýï Ïæ„æ²è çÜU ¨}ææ… ÐçÚ±æÚ ÚæcÅî }æï¢ ÚãÝï ±æHï
òçv„²æï¢ ÜUæ }ææxæü ± àæñHè |æè »ÜU ãè ÐíÜUæÚ ÜUè ãæïÝè ™æçã», ç|æ‹Ý-
ç|æ‹Ý Ýãè¢ J ¥‹„ }æï¢ Ïæ„æ²æ çÜU …è±Ý ÜUï ¥æxæï ÏæÉGÝï ÜUï çH», ©‹Ýç„
68 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ÜUÚÝï ÜUï çH», ¨é¶-¨}æëçh ÜUè Ðíæ猄 ÜUï çH» ¨}ææÝ ç±™æÚ ±æHï ÏæÝæï,
¨é‹ÎÚ ç±™æÚ ±æHï ÏæÝæï, ¨æñãæÎü-Ðê‡æü ç±àææH Nβ ±æHï ÏæÝæï J ÿæéÎíæàæ²
Ðíç„àææï{ ÜUè |ææ±Ýæ ±æHï }æ„ ÏæÝæï J ÐÚ}æ çЄæ ÐÚ}æïEÚ ¨ï ÐíæƒüÝæ ãñ
çÜU ±ã ã}æï¢ ©Ð²éüv„ ¥æÎïàæ ÜUæï NβX}æ ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ}扲ü ÐíÎæÝ ÜUÚï¢
„ƒæ »ï¨æ ©y¨æã, ÐíïÚ‡ææ ÐíÎæÝ ÜUÚï¢ çÜU ¥ÐÝï ò±ãæÚ }æï¢ §Ý ¥æÎïàææï¢
ÜUæï çÜíU²æ狱„ ÜUÚÜUï Ý ÜUï±H ¥ÐÝï òçv„xæ„ …è±Ý ÜUæï ¥çЄé ÐçÚ±æÚ,
¨}ææ… ± ÚæcÅî ÜUï …è±Ý ÜUæï |æè ¨é¶è, àææ‹„ ¥æñÚ ©‹Ý„ ÏæÝæ±ï¢ J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 69
(28)
²¢ S}ææ ÐëÓÀç‹„ ÜéUã ¨ïç„ ÍææïÚ}æé„ï}ææãéÝñü¯æï ¥S„èy²ïÝ}æì J
¨æï ¥²ü: ÐécÅè<±…§±æ ç}æÝæç„ ŸæhS}æñ {œæ ¨ …Ýæ¨ §‹Îí:JJ
(«x±ïÎ 2-12-5)
ÐÎæƒü : ²¢ S}ææ ÐëÓÀç‹„ ¦ ÜéUÀ Hæïxæ ÐíàÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ ÜéUã ¨ïç„ ¦
çÜU ±ã „é}ãæÚæ §üEÚ ÜUãæ¡ ãñ ? ©„ §ü}æì ÍææïÚ}æì ¥æãé: ¦ ¥æñÚ ÜéUÀ Hæïxæ
§üEÚ ÜUæï ÏæÇGæ |æ²¢ÜUÚ Ïæ„æ„ï ãñ¢ J Ý »¯: ¥çS„ §ç„ »Ý}æì ¦ „ƒæ
ÜéUÀ „æï ²ã |æè ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ±ã §üEÚ ãñ ãè Ýãè¢ ¨: ¥²ü: ¦ ±ã
¨¢¨æÚ ÜUæ S±æ}æè,‹²æ²ÜUæÚè §üEÚ ç±…: §± ¦ |æêÜU}Ð ÜUï ¨}ææÝ ÐécÅè:
¥æç}æÝæç„ ¦ ¨æ{Ýæï¢ àæçv„²æï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚ Îï„æ ãñ …Ýæ¨: ¦ ãï }æÝéc²æï¢
¨: §‹Îíí: ¦ ±ã §üEÚ »ïE²æüï¢ ÜUæ S±æ}æè ãñ ¥S}æñ Ÿæ„ì {œæ ¦ ©¨ çÝÚæÜUæÚ
§üEÚ ÐÚ Ÿæhæ Ú¶æï J
|ææ±æƒü :- ç…¨ ÐÚ}æïEÚ Ýï §¨ {Ú„è ÐÚ }æÝéc² ÜUæï ©yÐ‹Ý çÜU²æ
¥æñÚ Ðíç„ÿæ‡æ ¥ÐÝè àæçv„, ¿ææÝ ± ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝæ» ç±ç|æ‹Ý ¨æ{Ýæï¢ ¨ï
©¨ÜUè Úÿææ ÜUÚ„ï ãé» …è籄 Ú¶æ ãé¥æ ãñ J §„Ýæ ãè Ýãè¢ ¨¢¨æÚ ÜUï
ÐÎæƒæüï¢ ÜUæ ¿ææÝ Ðí挄 ÜUÚÝï ± ©ÝÜUæï |ææïxæÜUÚ ¨é¶ Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUï çH»
¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUï |ææïxæ ¨æ{Ý ÐíÎæÝ ÜUÚ Ú¶ï ãñ¢, »ï¨ï ÐÚ}æ çã„ñ¯è, βæHé,
¿ææÝ- ÏæH ± ¥æÝ‹Î ÜUï |æ‡ÇæÚ ÐÚ}æçЄæ ÜUï 籯² }æï¢ ¥æ… }æÝéc²æï¢
}æï¢ ¨¢àæ² ©yÐ‹Ý ãæï xæ²æ ãñ,ÏæçËÜU ¥ÝïÜU „æï ©¨ÜUï 籯² }æï¢ »ï¨æ
}ææÝ„ï ãñ¢ ± ÜUã„ï ãñ¢ çÜU §üEÚ Ýæ}æ ÜUè ÜUæï§ü ±S„é ãè Ýãè¢ ãñ, ²ã „æï
ÜUËÐÝæ }ææ~æ ãñ, ²çÎ ÜUæï§ü §üEÚ Ýæ}æÜU òçv„ ãñ „æï |æè …è±Ý }æï¢ ©¨ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ J
²ãæ¡ „ÜU çÜU ÜUéÀ ÝæçS„ÜUæï¢ Ýï „æï Îé:¨æ㨠ÜUÚÜUï §üEÚ ÜUæï ç¨h
ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUæïUHæ¶æï¢ Lвï ÐéÚSÜUæÚ ÎïÝï ÜUè Íææ﯇æ满 |æè ÜUÚ Îè ãñ J
±ï ÜUã„ï ãñ¢ çÜU ¥æ… ÜUè §¨ ±ñ¿ææçÝÜU §PUè¨±è¢ ¨Îè }æï¢ ã}æ ¥ÐÝï ¨æÚï
Ðí²æï…Ý ç±¿ææÝ ÜUï mæÚæ ©yÐ‹Ý çÜU» ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ç¨h ÜUÚÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï
xæ» ãñ¢, ¥æ… ÜUï ¨|² ¨}ææ… }æï¢ ²çÎ ÜUæï§ü §üà±Ú ãæï |æè „æï ©¨ï çÝÜUæH
70 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
ÎïÝæ ™æçã», ÝcÅ ÜUÚ ÎïÝæ ™æçã» „ƒæ ¨çβæï¢ ¨ï ™Hè ¥æ Úãè §¨ ãñ J ©¨ ÐÚ Ðê‡æü Ÿæhæ Ú¶æï, ¥ç±à±æ¨ Ý ÜUÚæï J ƒæïÇGæ ¨æ |æè ç±™æÚ
ÛæêÆè }æ拲„æ ÜUæï ¥Ïæ ¨}æ挄 ÜUÚ ÎïÝæ ™æçã» J §üEÚ …ñ¨è ÜUæËÐçÝÜU ÜUÚï¢xæï, ¨ëçcÅ ÜUæï ¥æñÚ ¨ëçcÅ ÜUï ÐÎæƒæïZ ÜUæï Îﶢïxæï „æï ç±Eæ¨ ÏæÝïxææ çÜU
±S„é ÜUï çH» ¥æ… ã}ææÚï Ðæ¨ ÜUæï§ü ¨}æ² Ýãè¢ ãñ, çÜU Íæ‡Åæï¢ ©¨ÜUï çH» ±ã ÜU‡æ-ÜU‡æ }æï¢ Ã²æÐÜU ãñ „ƒæ ¥ÐÝï ¿ææÝ ± ÏæH ¨ï ¨¢¨æÚ ÜUæ çݲ}æÝ
¥æ¡¶ Ïæ¢Î ÜUÚÜUï òƒü ÏæñÆÜUÚ ¨}æ² ÏæÚÏææÎ ÜUÚ„ï Úãï¢, …è±Ý Ïæãé„ ÀæïÅæ ÜUÚ Úãæ ãñ J ©¨ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï ãè ¨Ó™æ ¨é¶-àææç‹„
ãñ, ÜUæ}æ Ïæãé„ ¥ç{ÜU ãñ §¨çH» {Ýæ…üÝ ÜUÚÜUï ç…„Ýæ ¨}|æ± ãæï |ææïxææï¢ Ðí挄 ÜUÚ„ï ãñ¢ J ©¨¨ï }ææ¡xææï ±ã ¨Ïæ ÜéUÀ ÜUæ ÎïÝï ±æHæ ãñ çÜU‹„é ¥ÐÝï
ÜUæï |ææïxæÝæ ™æçã» ¥æñÚ …è±Ý ÜUæï ¨é¶è ÏæÝæÝæ ™æçã» J ÏæÝæ²ï Ýèç„-çݲ}ææï¢ ¨ï ©¨ÜUæï ÀæïÇGÜUÚ …æï S±À‹Î„æ ¨ï ÜéU}ææxæüxææ}æè
¥ÝïÜUæï¢ ÜUï }æÝ }æï¢ §üEÚ ÜUï Ðíç„ ¨¢Îïã ÏæÝ xæ²æ ãñ v²æï¢ çÜU ±ï ç…Ý ÏæÝÜUÚ ¨¢¨æÚ }æï¢ …è„æ ãñ, ©¨ÜUæ ç±Ýæàæ »ÜU çÎÝ ¥±à²¢|ææ±è ãñ §¨çH»
±S„é¥æï¢ ÜUè §üEÚ ¨ï ÐíæƒüÝæ ÜUÚ„ï ã¢ñ ±ï ©ÝÜUæï Ýãè¢ ç}æH„è ãñ¢ J ©ÝÜUï ™æãï ±ã ã}æï¢ Ý çζæ§ü Îï„æ ãæï çÜU‹„é ±ã ã}æï¢ Îï¶ Úãæ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝæ
ÜUcÅ, ¥|ææ±, 癋„æ, Îé:¶ ÎêÚ Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ §¨çH» ©ÝÜUï }æÝ }æï¢ |æè ‹²æ² ÜUÚïxææ J
§üEÚ ÜïU Ðíç„ Ÿæhæ Çxæ}æxææ …æ„è ãñ ±ï |æè ÝæçS„ÜU±„ì ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J
§üEÚ ÜïU 籯² }æï¢ ¨¢àæ粄,|æíç}æ„, ÝæçS„ÜU, òçv„ }ææ~æ ÐíæÜë ç„ÜU |ææïxæ * * *
¨æ{Ýæï¢ ±æ |ææïxææï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ãï„é çÎÝ-Úæ„ {ÝæïÐæ…üÝ ãï„é ãè ÎæñÇG-
|ææxæ ÜUÚ„ï Úã„ï ãñ¢ J U§„Ýæ ãè Ýãè¢ ¥ç{ÜU }ææ~ææ }æï¢, àæèÍæí, çÏæÝæ ÐçÚŸæ}æ
ÜUï {Ý ç}æH …æ» §¨ Îé|ææü±Ýæ ÜUï ÜUæÚ‡æ ÛæêÆ, ÀH, ÜUÐÅ, ¥‹²æ², àææ﯇æ
¥æñÚ ôã¨æ „ÜU ÜUÚÝï }æï¢ Ýãè¢ çã™çÜU™æ„ï ãñ¢ J
±ï ¨æï ãñ¢ Ïæ¨, }æéÛæï ©œæ}æ |ææï…Ý, ±›, |æ±Ý, xææÇGè, ¨é¶-
¨éç±{满 ç}æH …满 ¥æñÚ }æñ¢ àæèÍæíæç„àæèÍæí {çÝÜU ÏæÝ …檡 J çÜU„Ýï çÏæ™æÚï
Ýãè¢ …æÝ„ï çÜU ¥Ýèç„, ÜéUÝèç„ ¥æçÎ ÜUï }æ抲}æ ¨ï ²ïÝ -ÜUïÝ ÐíÜUæÚï‡æ
Ðí挄 òçv„ ÜUè ¨}æëçh, »ïà±²ü, ç±Hæ¨ ÜUï ¨æ{Ý,Ðíç„cÆæ ÜUæ }æãH »ÜU
çÎÝ {ÇGæ}æ ¨ï |æêç}æ¨æ„ ãæï …æ„ï ãñ¢ J |æêÜU}Ð ÜUï ¨}ææÝ Ý …æÝï ÜUÏæ »ï¨æ
ÛæÅÜUæ Hxæ„æ ãñ çÜU ¨Ïæ ÆæÆ -ÏææÅ ™ÜUÝæ™êÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ J |梲ÜUÚ Úæïxæ,
ç±²æïxæ, ãæçÝ, ÏæÎÝæ}æè, }æéÜUÎ}æï ¥æçÎ ¨ï òçv„ ¨ã¨æ ãè »ï¨æ xæíS„
ãæï„æ çÜU Ý …è„ï ÏæÝ„æ ãñ, Ý }æÚ„ï J »ï¨è ç±ÜUÅ ¥æÐçœæ²æ¡ ¥æ„è ã¢ñ
çÜU ÛæêÆæ ¥æy}æÏæH, }æÝæïÏæH, Îé:¨æã¨, ÐÚæÜíU}æ, Î}|æ, Àk »ÜU ãè ÐH
}æï¢ ¨}æ挄 ãæï …æ„ï ãñ¢, òçv„ çÝS„ï…, çÝÏæüH, çݱèü²ü, çÝÉæH, çÝÏæéüçh
¨æ ÏæÝ …æ„æ ãñ J
§¨çH» ±ïÎ }æ‹~æ ÜïU mæÚæ §üà±Ú Ýï ©ÐÎïàæ çÜU²æ ãñ çÜU ãï }æÝéc²æï !¢
¨¢¨æÚ ÜUæ ©yÐæÎÜU, {æÚÜU, ÚÿæÜU, ÐæHÜU çÝÚæÜUæÚ §üEÚ }æãæÝì »ñE²ü ²év„
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 71 72 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (29)
¨y²ç}æmæ © „¢ ±²ç}æ‹Îí¢ S„±æ}æ ÝæÝë„}æì J
}æãæ¡ ¥¨é‹±„æï ±{æï |æêçÚ Á²æï„è¢ç¯ ¨é‹±„æï |æÎíæ §‹ÎíS² Ú愲: JJ
(«x±ïÎ 8-62-12)
ÐÎæƒü :- ±²}æì ¦ ã}æ „ç}æ‹Îí}æì ¦ ©¨ §‹Îí ÜUè ±ñ © ¦ çÝ:¨‹Îïã
¨y²}æì §„ì ¦ ¨Ó™è ãè S„±æ}æ ¦ S„éç„ ÜUÚï¢ ¥Ýë„}æì Ý ¦ ÛæêÆè Ýãè¢
¥¨é‹±„: ¦ ÐéL¯æƒü, y²æxæ, „Ð, Ý ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUæ }æãæÝì ±{: ¦ ÏæÇèG
ãæçÝ ãæï„è ãñ ¥æñÚ ¨é‹±„: ¦ ÐéLcææƒèü òçv„ ÜUæï |æêçÚ ¦ Ïæãé„ ¥ç{ÜU
}ææ~ææ }æï¢ Á²æï„è¢ç¯ ¦ ¿ææÝ-ÏæH-S±xæü ç}æH„æ ãñ §‹ÎíS² ¦ »ñE²üàææHè
§üEÚ ÜUï Ú愲: ¦ ÎæÝ }æãæ¡ ¦ ÜU˲æ‡æÜUæÚè ãæï„ï ãñ¢ J
|ææ±æƒü :- ±ïÎæï¢ }æï¢, àææ›æï¢ }æï¢, ÐéÚæ‡ææïï¢ }æï¢, ¨±ü~æ çH¶æ ãñ çÜU §üEÚ
ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ±æHæ §üEÚ|æv„ Ïæéçh}ææÝì, {ݱæÝì, ÏæH±æÝì, Ðíç„çcÆ„,
àææ‹„, ¨é¶è, Ðí¨‹Ý, çÝ|æèüÜU, S±„‹~æ ÏæÝ„æ ãñ çÜU‹„é ¥æ… …xæ„ }æï¢ §üEÚ
|æv„ çÝ{üÝ, çÝÏæüH, çÝS„ï…, ÐÚæ{èÝ, |æèM, ÜUæ²Ú, Îé:¶è v²æï¢ ãñ ?
§¨ÜUæ v²æ ÜUæÚ‡æ ãñ ? §¨ÜUæ ©œæÚ ãñ ÛæêÆï §üEÚ ÜUè ÛæêÆè ç±ç{ ¨ï ÛæêÆï
|æv„ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ J ¥æ… ÜïU §Ý ÎéÚæ±Sƒæ ±æHï |æv„æï¢ ÜUæ §üEÚ |æè ÛæêÆæ
ãñ ¥æñÚ ©ÝÜUè ©Ðæ¨Ýæ |æè ²ƒæƒü Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ ©Ðæ¨ÜU S±²¢ |æè ¥Ðç±~æ
|ææ±Ýæ ±æHï ãñ J ¨Ó™ï |æv„ ¨Ó™è |ææ±Ýæ ¨ï ¨Ó™ï §üEÚ ÜUè ¨Ó™è
ç±ç{ ¨ï ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚï „æï ÜUÎæçÐ ÎéÚæ±Sƒæ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
àææ›æï¢ }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ¨y² ÜUè ãè …è„ ãæï„è ãññ ÛæêÆ ÜUè Ýãè¢ J
¨y² ÜU˲æ‡æÜUæÚè ãñ, ¨é‹ÎÚ ãñ, ¨é¶ ÎïÝï ±æHæ ãñ ¥æñÚ àæçv„àææHè ÏæÝæÝï
±æHæ ãñ çÜU‹„é Š²æÝ ÎïÝï ²æïx² Ïææ„ ãñ çÜU ¨y² ç±…² „|æè ãæï„è ãñ
…Ïæ ¨y² ÜUæï …æÝÝï ±æHï, ÏææïHÝï ±æHï, çH¶Ýï ±æHï, ¨y² ÜUæï ¥æ™Ú‡æ
}æï¢ HæÝï ±æHï òçv„ ¨é¨¢xæçÆ„ ãæï¢, {ñ²ü±æÝì ãæï¢ ¨æã¨è ãæï¢ J ÐÚæÜíU}æè
ãæï ¨y² ÜUï Ðí™æÚ Ðí¨æÚ }æï¢ ÐééL¯æƒü ÜUÚÝï ±æHï ãæï¢ ¥æñÚ ¨y² ÜUè Úÿææ
ÜUï çH» ÏæçHÎæÝ ÎïÝï ÜUè |ææ±Ýæ Ú¶Ýï ±æHï ãæï¢, „|æè ¨y² ÜUè ç±…²
ãæï„è ãñ ¥‹²ƒæ Ýãè¢ J ÏææïHÝï ±æHï, Ðí™æÚ ÜUÚÝï ±æHï xæé‡æxææÝ ÜUÚÝï±æHæï¢,
ÐíÎàæüÝ ÜUÚÝï ±æHæï¢ ÜUï ™Ýï |æè çÏæÜU …æ„è ãñ, Ý ÏææïHÝï ±æHæï¢ ÜUï ÏææÎæ}æ
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 73
çÐS„æ ÜUæ…ê |æè ÐÇïG Úã …æ„ï ãñ¢ ¨}ææ… ÚæcÅî }æï¢ ™æïÚè ,çÚE„ ÛæêÆ ÀH-
ÜUÐÅ àææ﯇æ, ¥‹²æ² ¥æçÎ xæH„ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÜUï {Ý ¨}Ðçœæ ¨æ{Ý
¨éç±{满 Ðí挄 ÜUÚ Hï„ï ãñ¢ J ¥æñÚ ¨æ}æ拲 …Ý„æ ÜUæï »ï¨ï Hæïxæ ¨é¶è
çζæ§ü Îï„ï ãñ¢ çÜU‹„é ±æS„± }æï¢ »ï¨æ ãæï„æ Ýãè¢ ãñ¢ §üEÚ ÜUè »ï¨è ò±Sƒæ
ãñ¢ çÜU …æï ÐéL¯æƒü ÜUÚÜïU, {}æü ‹²æ² Ýèç„ Ðê±üÜU {ÝæïÐæ…üÝ ÜUÚ„æ ãñ ©¨ï
ãè ¨é¶ ç}æH„æ ãñ |æHï ãè S±æƒèü, ÛæêÆï, ÀHè, ÜUÐÅè òçv„ çÏæÝæ ÐéL¯æƒü
ÜïU ÜéUÝèç„, ¥çݲ}æ ¨ï {Ý, ¨}Ðçœæ, ¨æ{Ý, ¨éç±{æ²ï¢ Ðí挄 ÜUÚ Hï„ï ãñ¢ J
±æS„± }æï¢ »ï¨ï òçv„ ¨é¶è Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ çÜU‹„é §üEÚ ÜïU ‹²æ²æÝé¨æÚ
©ÝÜUï }æÝ }æï¢ ¥àææç‹„, |æ², 癋„æ, àææïÜU, Îé:¶ ÏæÝæ ãè Úã„æ ãñ ²ãè
§¨ÜUè }æëy²é ãñ }æëy²é ¥ƒæü„ ¨é¶àææç‹„ ¨ï Úçã„ ãæïÝæ ¨y², {}æü, ‹²æ²,
Ýèç„, ÐéL¯æƒü ¨ï {Ý ¨}Ðçœæ „æï ç}æH„è ãè ãñ ¨æƒ §üEÚ ÜUè ¥æïÚ ¨ï
©¨ï Nβ }æï¢ ç±àæï¯ ¿ææÝ, ÏæH, ¥æÝ‹Î ÐíïÚ‡ææ ç}æH„è ãñ ç…¨ÜUï }æ抲}æ
¨ï ±ã çÝÚ‹„Ú ¥æxæï ÏæÉG„æ Úã„æ ãñ ªÐÚ ©Æ„æ Úã„æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUï ¨æÚï
ÜUæ²ü ¨ÈUH ãæï …æ„ï ãñ §¨ÜUï ç±ÐÚè„ ¥{}æèü, ÛæêÆæ, ÀHè, ÜUÐÅè »ÜU
ÏææÚ „æï ±›, |æêç}æ, |æ±Ý, |ææï…Ý, ²æÝ, }ææÝ, Ðíç„cÆæ ¨ï ÏæÉG„æ ãñ ¥‹²æ²
¨ï {æ<}æÜUæï¢ ÜUæï ÎÏææ Îï„æ ãñ ²æ ãÚæ Îï„æ ãñ çÜU‹„é ÜéUÀ ãè ÜUæH }æï¢ ©¨ÜUæ
¥{}æü ÏæÝæ ¨æ}æíæÁ² »ï¨ï ãè ¨}æêH ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ J
…ñ¨ï ÜUæï§ü ±ëÿæ …ÇG ¨ï ÜUæÅ ÎïÝï ÐÚ {ÇGæ}æ ¨ï çxæÚ …æ„æ ãñ ÝæçS„ÜUæ¢ï
ÜUæï ¥ç±Eæ稲æï¢ ÜUæï, |æíç}æ„ Ã²çv„²æï¢ ÜUæï ²ã ¿ææÝ Ýãè¢ ãñ çÜU §üEÚ ÜUè
S„éç„ ÐíæƒüÝæ ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï v²æ ç}æH„æ ãñ }æÝéc² |ææñç„ÜU ÎëçcÅ ¨ï
çÜU„Ýæ ãè ¨é¨}Ð‹Ý ãæï xæ²æ ãæï çÜU‹„é …è±Ý Ѓ ÐÚ Ïææ{æ²ï¢ ©ÐçSƒ„
ãæï ãè …æ„è ãñ¢ ç…ÝÜUæ ¨}ææ{æÝ §¨ {Ý ¨}Ðçœæ ¨ï ¨¢|æ± Ýãè¢ ãæï„æ
ãñ §¨ÜUï çH» „æï ¥¨è}æ {ñ²ü ¨¢²}æ ÜUè ¥Ðïÿææ ãæï„è ãñ ç±àæï¯ Ïæéçh
ÜéUàæH„æ, ™æ„é²ü, ¨æã¨, ÐÚæÜíU}æ, ©y¨æã ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãæï„è ãñ ¥æñÚ
²ï ¨Ïæ xæé‡æ §üEÚ ¨ï ãè ç}æH„ï ãñ¢ §¨çH» ¥æ¥æï, ç}æ~ææï ©¨ }æãæÝì »ïE²üàææHè
§‹Îí Ýæ}æÜU ÐÚ}æïEÚ ¨ï ¨Ó™ï Nβ ¨ï ÐíæƒüÝæ ÜUÚÜUï ¥HæñçÜUÜU ¨Ïæ ÐíÜUæÚ
ÜUæ ÜU˲æ‡æ ÜUÚÝï ±æHï ÎæÝæï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚï¢ J ©¨¨ï Ðí挄 ÎæÝ ÜUï çÏæÝæ
ã}ææÚæ §¨ ¨¢¨æÚ }æï¢ ¨é¶ àææç‹„ Ðê±üÜU …èÝæ ¨}|æ± Ýãè¢ ãñ ©¨ÜUè ¨ã沄æ
¨ï ãè ¨¢}|æ± ãñ J
* * *
74 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
 (30)
ÏææHæÎïÜU}æ‡æè²SÜU}æé„ñÜ¢ Ýï± Îë಄ï J
„„: ÐçÚc±…貨è Îï±„æ ¨æ }æ}æ çÐí²æ JJ
(¥ƒ±ü±ïÎ 10/8/25)
ÐÎæƒü:- ÏææHæÎì ¦ ÏææH ¨ï |æè »ÜU}æì ¦ »ÜU ±S„é ¥‡æè²SÜU}æì ¦
¨êÿ}æ„}æ ãñ ¥æñÚ »ÜU}æì ¦ Îê¨Úè »ÜU „æï Ý §±) Ýãè¢ ÜUè „Úã Îëà²„ï ¦
çζæ§ü Îï„è ãñ „„: ¦ ©Ý ÎæïÝæï¢ ¨ï ¥Hxæ „è¨Úè ±S„é ÐçÚc±…è²¨è ¦
…æï ©Ý ÎæïÝæï¢ ÜUæï ¥æôHxæÝ çÜU²æ ãé¥æ ãñ ±ã Îï±„æ ¦ çÎò xæé‡æ ±æHè
±S„é ãñ ¨æ ¦ ±ã }æ}æ ¦ }æïÚè çÐí²æ ¦ çÐí² ãñ J
|ææ±æƒü :- §¨ ¨}Ðê‡æü Ïæírææ‡Ç }æï¢, …æï ã}æï¢ çζæ§ü Îï Úãæ ãñ ²æ
ç…¨ÜUæ ã}æ ¥Ýé}ææÝ Hxææ„ï ²æ ÐÉG„ï ¨éÝ„ï ãñ¢ ©¨ }æï¢ ÜUï±H „èÝ ãè }æêH
±S„黡 ãñ¢ ™æñƒè ±S„é ÜUæï§ü Ýãè¢ ãñ, §Ý „èÝæï¢ }æï¢ ÐãHè ±S„é ãñ ÐíÜëUç„,
…æï …ÇG ãñ, ©¨}æï¢ ™ï„Ý„æ Ýãè¢ ãñ¢ ©¨ ÐíÜëUç„ Ýæ}æÜU ±S„é ÜUï „èÝ |ææxæ
ãñ¢ ç…ÝÜUï Ýæ}æ ãñ¢ ¨œ±, Ú…¨ì ¥æñÚ „}æ¨ì J §Ý „èÝ |ææxæ ±æHè ÐíÜë ç„
¨ï ²ã ¨æÚæ …ÇG …xæ„ì ÏæÝæ ãñ J Ð뉱è, ¨ê²ü, ™‹Îí}ææ ¥æçÎ xæíã, Ýÿæ~æ,
©Ðxæíã §¨¨ï ÏæÝï ãñ¢, Ð뉱è, …H, ¥çxÝ,±æ²é ¥æñÚ ¥æÜUæàæ …æï Ðæ¡™ }æãæ|æê„
ãñ¢ ±ï |æè §¨¨ï ÏæÝï §Ý |æê„æï¢ ¨ï }æÝéc², Ðàæé, Ðÿæè, ÜUèÅ, Є¢xæ „ƒæ ±ëÿæ-
±ÝSÐç„, ÜU‹Î-}æêH, ÈUH, ¥æñ¯{è ¥‹Ý ¥æçÎ ÐÎæƒü ÏæÝï ãñ¢ J ²ã ÐíÜëUç„
¥ƒæü„ì §¨ÜUï „èÝ |ææxæ …æï ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì ãñ¢ ²ï ¥y²‹„ ¨êÿ}æ ãñ¢
ÏææH ÜUè ÝæïÜU ¨ï |æè ¨êÿ}æ ÅéÜUÇïG MÐ ãñ¢,U²ï ÅéÜUÇïG ÜU|æè ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„ï
ãñ¢, ãæ¡ §ÝÜUæ ÐÚSÐÚ »ÜU Îê¨Úï ÜUï ¨æƒ ç}æHÜUÚ MÐ, Ú¢xæ, ¥æÜUæÚ, xæé‡æ
„æï ÏæÎH„æ Úã„æ ãñ J
¨ëçcÅ ÏæÝÝï ¨ï Ðê±ü ÐíH²ÜUæH }æï¢ …Ïæ ²ã ¥ÐÝè S±æ|ææç±ÜU ¥±Sƒæ
}æï¢ ãæï„ï ãñ¢ „Ïæ ¥æÜUæàæ }æï¢ ÈñUHï Úã„ï ãñ¢ J Ïæírææ‡Ç ÜUï ¨æÚï ç™~æ ç±ç™~æ
ÐÎæƒü §Ý¨ï ÏæÝ„ï ãñ¢ J ²ï ¨œ±, Ú…¨ì, „}æ¨ì ÝcÅ Ý ãæïÝï ±æHï ãæï„ï ãé»
|æè ÐçÚ±„üÝàæèH, ç±ÜUæÚè, ÐçÚ‡ææ}æè ãæï„ï ãñ¢ J §‹ãè¢ „èÝ „œ±æï¢ ¨ï ¦ ÐíÜëUç„
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 75
¨ï ÏæÝï ãé» }æÝéc² àæÚèÚ ãñ¢ ¥æñÚ §‹ãè¢ ¨ï ¶ælæ‹Ý ÏæÝ„ï ãñ¢ J àæÚèÚ ¨ï
¥‹Ý ¥æçÎ ¶æ²ï …æ„ï ãñ¢, ±ï àæÚèÚ çÈUÚ ÝcÅ ãæïÜUÚ ç}æ^è ÏæÝÜUÚ çÈUÚ
¥‹Ý ¥æçÎ ÜUï MÐ }æï¢ ÏæÝ …æ„ï ãñ¢ J ÜUãÝï ÜUæ „æyвü ãñ çÜU ²ï ¨Ïæ
ÏæÎH„ï Úã„ï ãñ¢ J ²ã ÐÜëUç„ Hÿ² ÜUè Ðíæ猄 ÜUï çH» ¨æ{Ý ãñ J
Ïæírææ‡Ç }æï¢ Îê¨Úè ±S„é …è± ãñ …æï ÐíÜë ç„ ÜUï ¨êÿ}æ„}æ ÐÎæƒü ÜUï
¨}ææÝ ãñ J »ÜUÎïàæè ãñ çÜU‹„é çζæ§ü Ýãè¢ Îï„æ ãñ ÐíÜë ç„ ¦ ¨œ±, Ú…¨ì,
„}æ¨ì }æï¢ Ú¢xæ, MÐ, ¥æÜUæÚ ãñ …æï §ÝÜUï SƒêH ãæïÝï ÐÚ ÐíÜUÅ ãæï„æ ãñ J
çÜU‹„é …è± }æï¢ ÐíÜë ç„ ÜUï ¨}ææÝ Ú¢xæ, MÐ, ¥æÜUæÚ Ýãè¢ ãñ, Ý ²ã SƒæÝ
ÍæïÚ„æ ãñ çÜU‹„é ²ã ¨êÿ}æ„}æ ãæï„ï ãé» |æè ™ï„Ý ãñ „ƒæ ²ã ¨é¶-Îé:¶
± |æ² ÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚ„æ ãñ, Îﶄæ, ¨éÝ„æ, ¶æ„æ-Ðè„æ, ™H„æ, ÎæñÇG„æ
ãñ J çÜU‹„é ²ã ÐíÜë ç„ ÜUï ¨æƒ ÜïU …éÇGÜUÚ àæÚèÚ, §ç‹Îí²æï¢ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÜUï
ãè Îï¶Ýï, ¨éÝÝï ÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ¥ÜUïHæ Ýãè¢ J Îï¶Ýï ±æHæ
…è± ãñ çÜU‹„é çζæÝï ±æHè ¥æ¡¶ï¢ ãñ¢, ¨é¶ Îé:¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ …è± ÜUÚ„æ
ãñ çÜU‹„é ©¨ï ¥Ýé|æêç„ ÜUÚæÝï ±æHï }æÝ, Ïæéçh ¥æçÎ ¥‹„:ÜUÚ‡æ ãñ¢ …æï
ÐíÜë ç„ ¨ï ÏæÝï ãñ¢ J
²ã …è± S±²¢ „æï }æÚ„æ-…è„æ Ýãè¢ ãñ çÜU‹„é §¨ÜUï àæÚèÚ ÏæÝ„ï çÏæxæÇG„ï
Úã„ï ãñ¢ ²ã ݲï-ݲï àæÚèÚæï¢ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„æ Úã„æ ãñ J §¨è ÜUæï }æëy²é
¥æñÚ ÐéÝ…ü‹}æ ÜUã„ï ãñ¢ J …è± }æï¢ ÐíÜë ç„ ÜUï ¨}ææÝ …ÇG„æ Ýãè¢ ãñ ¥çЄé
™ï„Ý„æ ãñ çÜU‹„é ™ï„Ý„æ ãæï„ï ãé» |æè §¨}æï¢ ¥æÝ‹Î xæé‡æ Ýãè¢ ãñ J ÐíæÜë
ç„ÜU ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¥æÝ‹Î ¦ ¨é¶ xæé‡æ ãñ çÜU‹„é ±ã ¨é¶ Îé:¶æï¢ ¨ï ²év„
ãñ ¥ƒæü„ì ÐíæÜë ç„ÜU ÐÎæƒæïZ ¨ï ç}æHÝï ±æHæ ¨é¶ Sƒæ²è, Ðê‡æü, ç±àæéh
„ƒæ Îé:¶ Úçã„ Ýãè¢ ãñ §¨çH» ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæüï¢ ÜUæï |ææïxæ„ï ãé» |æè …è±
ÜU|æè „ëŒ„ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ §¨ÜUè „ëc‡ææ-Œ²æ¨ ¨}æ挄 Ýãè¢ ãæï„è ãñ, ²ã ¥„댄
ãè ÏæÝæ Úã„æ ãñ J
„è¨Úè ±S„é Ïæírææ‡Ç }æï¢ §üEÚ ãñ ²ã ±S„é ™ï„Ý ãñ ¥æñÚ ¨æÚï Ïæírææ‡Ç
}æï¢ Ã²æŒ„ ãñ, ¨}æS„ ÐíÜë ç„ ± ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï „ƒæ …è±æï¢ ÜUæï òæÐæ
ãé¥æ ãñ, ¥ÐÝï }æï¢ ¨}æïÅæ ãé¥æ ãñ J ±ãè §¨ ÐíÜë ç„ ÜUï ¨êÿ}æ ÜU‡ææï¢ ÜUæï
76 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
HïÜUÚ §¨ ¨¢¨æÚ ÜUï ¨}æS„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ÏæÝæ„æ ãñ „ƒæ ©¨ÜUæ ¨¢Úÿæ‡æ »±¢
¨}æ² ¥æÝï ÐÚ Ýæàæ |æè ÜUÚ„æ ãñ J ±ã çÝÚæÜUæÚ ãñ §¨çH» ÜU‡æ-ÜU‡æ
}æï¢ Ã²æÐÜU ãñ J ©¨ÜUè ç±àæï¯„æ ²ã ãñ çÜU ±ã Ïæírææ‡Ç ÜUï ¨|æè …è±æï¢
ÜUï ÜU}ææïZ ÜUæ ¨æÿæè ÏæÝæ Úã„æ ãñ „ƒæ ©Ý ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH |æè Îï„æ ãïñ çÜU‹„é
¨Ïæ¨ï ¥ç{ÜU }æ㜱Ðê‡æü xæé‡æ ©¨ÜUæ ²ã ãñ çÜU ±ã ¨Îæ ¥æÝ‹Î }æï¢ }æxÝ
Úã„æ ãñ, ¨æƒ ãè ±ã ¥ÐÝï ©Ðæ¨ÜUæï¢ „ƒæ ©¨ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ
ÜUÚÝï ±æHï |æv„æï¢ ÜUæï |æè ¥æÝ‹Î ¨ï ÐçÚÐê‡æü ÜUÚ Îï„æ ãñ J ©¨ §üEÚ ÜUï
¥æÝ‹Î ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ HïÝï ÜUï ÏææÎ }æÝéc²æï¢ ÜUè ¨¢¨æÚ ÜUï ÐÎæƒæïZ ÜUæï Ðí挄
ÜUÚÝï ± |ææïxæÝï ÜUè §ÓÀæ ¨}æ挄 ãæï …æ„è ãñ v²æï¢çÜU ©¨¨ï ç}æHÝï ±æHæ
¥æÝ‹Î, Ðê‡æü „ƒæ ç±àæéh ãñ ¥æñÚ çÝÚ‹„Ú ç}æH„æ Úã„æ ãñ J ÐíæÜëUç„ÜU
ÐÎæƒæïZ ¨ï ç}æHÝï ±æHï ¨é¶ }æï¢ ²ã ç±àæ﯄æ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
§¨çH» ãï }æÝéc²æï ! ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¨æ{Ý }ææÝÜUÚ ¥ÐÝï
¨æ¢¨æçÚÜU Ðí²æï…Ýæï¢ ÜUæï Ðê‡æü ÜUÚ„ï Úãæï çÜU‹„é ©ÝÜUæï ¨æŠ² }æ„ }ææÝæï J
©Ý}æï¢ ¥ç{ÜU Ðíï}æ Ý ©yÐ‹Ý ÜUÚæï J ¨±æüç{ÜU Ðíï}æ ¦ ¥Ý‹² Ðíï}æ „æï ©¨è
§üEÚ ¨ï ÜUÚæï …æï ¥æÝ‹Î, ¿ææÝ, ÏæH ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæ |æ‡ÇæÚ ãñ J ±ã …Ïæ
ç}æH …æ²ïxææ „æï ¨æÚè ÜUæ}æÝ满 Ðê‡æü ãæï …æ²¢ïxæè, çÜU¨è |æè ÐÎæƒü ÜUè §ÓÀæ
Ýãè¢ Úãïxæè J
* * *
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 77
(31)
±ïÎæã}æï„¢ ÐéL¯¢ }æãæ‹„}ææçÎy²±‡æZ „}æ¨: ÐÚS„æ„ì J
„}æï± ç±çÎy±æç„ }æëy²é}æïç„ Ý拲: Ћƒæ ç±l„ï ²Ýæ² JJ
(²…é±ïüÎ 31/18)
ÐÎæƒü :- ±ïÎ ¦ …æÝ„æ ã¡ê ¥ã}æì ¦ }æñ¢ »„}æì ¦ §¨ ÐéL¯}æì ¦
Ïæírææ‡Ç }æï¢ Ã²æÐÜU ÐÚ}æïEÚ ÜUæï }æãæ‹„}æì ¦ …æï ¨Ïæ¨ï ÏæÇGæ ãñ ¥æçÎy²-
±‡æü}æì ¦ ¥æñÚ }æãæÝ ¿ææÝè ãñ „}æ¨: ¦ …æï ¥¿ææÝ ¨ï ÐÚS„æ„ì ¦ Úçã„ ãñ
„}æì ¦ ©¨è §üEÚ ÜUæï »± ¦ ãè ç±çÎy±æ ¦ …æÝÜUÚ }æÝéc² ¥ç„}æëy²é}æì
»ç„ ¦ }æëy²é ¨ï ÀêÅ„æ ãñ Ý ¦ Ýãè¢ ¥‹² ¦ Îê¨Úæ ÜUæï§ü Ћƒæ ¦ }ææxæü
ç±l„ï ¦ ãñ ¥²Ýæ² ¦ …‹}æ-}æÚ‡æ ÜUï ™ÜíU ¨ï Ïæ™Ýï ÜUï çH» J
|ææ±æƒü :- Îé:¶æï¢ ÜUè ¨ê™è }æï¢ ¨±üÐíƒ}æ Ýæ}æ }æëy²é ÜUæ ãñ J v²æ¢ïçÜU
ç…„Ýæ ¥ç{ÜU Îé:¶ }æëy²é ãæïÝï ÜUæ Ð„æ ™HÝï ÐÚ }æÝéc² ÜUæï ãæï„æ ãñ
©„Ýæ Îé:¶ ¥‹² Ðíç„ÜêUH„æ¥æï¢ }æï¢ Ýãè¢ ãæï„æ J }æëy²é ÜUï ¥æ …æÝï ÐÚ „æï
¨Ïæ ÜéUÀ ãè ÀêÅ …æ„æ ãñ, ©¨ÜUæ ¨æÚæ ¨¢¨æÚ ãè ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ, …æï
©¨Ýï ÍææïÚ ÐçÚŸæ}æ ÜUÚÜUï ÏæÝæ²æ ƒæ J ÜUæï§ü |æè }æëy²é ÜUæï Ýãè¢ ™æã„æ ãñ J
}æëy²é ¨ï Ïæ™Ýï ÜUï çH» ¨¢¨æÚ ÜUï ã…æÚæï¢ ±ñ¿ææçÝÜU »±¢ ÇævÅÚ ÏæÇGè-ÏæÇGè
xæ±ï¯‡ææ ÜUÚ Úãï ãñ¢ çÜU‹„é ±æS„ç±ÜU„æ ²ã ãñ çÜU ç…¨Ýï …‹}æ çH²æ ãñ
±ã }æÚïxææ ¥±à² J àææÚèçÚÜU }æëy²é ¨ï „æï |æxæ±æÝ |æè Ýãè¢ Ïæ™æ ¨ÜU„æ
ãñ, „æï çÈUÚ ¥‹„ }æï¢ }æëy²é ¨ï Ïæ™Ýï ÜUæ ©Ðæ² |æxæ±æÝ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝæ
Ïæ„æ²æ ãñ v²æ ²ã ÛæêÆæ ãñ ? Ýãè¢ ²ã ÛæêÆæ Ýãè¢ ãñ J ÜUãÝï ÜUæ |ææ±
²ã ãñ çÜU |æç±c² }æï¢ …‹}æ ¥æñÚ …‹}æ ÜUï Ðpæ„ì …æï }æëy²é ãæï„è ãñ ©¨
…‹}æ-}æëy²é ÜUï ™vÜUÚ ¨ï |æxæ±æÝ Ïæ™æ Hï„æ ãñ J §¨ …‹}æ }æï¢ …æï àæÚèÚ
ç}æHæ ãñ ±ã „æï }æÚïxææ ãè ©¨ÜUæ ÜUæï§ü ©Ðæ² Ýãè¢ ãñ J
}æ‹~æ }æï¢ Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ çÜU ±ã §üEÚ ÐéL¯ ãñ ¥ƒæü„ì ¨}Ðê‡æü Ïæírææ‡Ç
}æï¢ Ã²æÐÜU ãñ ¥ƒæü„ì ¨æÚæ ¨¢¨æÚ ©¨}æï¢ ÇêÏææ ãé¥æ ãñ, ±ã §¨ ¨¢¨æÚ ÜUï
ÏææãÚ |æè ãñ ¥æñÚ ¥‹ÎÚ |æè J …ñ¨ï ÐæÝè ¨ï |æÚè ÏææËÅè }æï¢ M§ü ÇæH
78 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ
Îè …æ» „æï M§ü ÜUï ¥‹ÎÚ |æè ÐæÝè ãæï„æ ãñ ¥æñÚ M§ü ÜUï ÏææãÚ |æè, ±ñ¨ï
ãè §üEÚ §¨ ¨æÚï ¨¢¨æÚ }æï¢ Ã²æÐÜU ãñ J Îê¨Úè Ïææ„ §üEÚ ÜUï 籯² }æï¢
Ïæ„æ§ü çÜU ±ã ¥æçÎy²±‡æü ãñ, …ñ¨ï ¨ê²ü S±²¢ ÐíÜUæçàæ„ ãñ J ©¨Ýï çÜU¨è
¥‹² ÐíÜUæàæ ÜUæ ¥æ{æÚ Ýãè¢ çH²æ ãñ J Úæç~æ ÜUï ÏææÎ …Ïæ ¨êë²æïüβ ãæï„æ
ãñ „æï {Ú„è ÐÚ ç±l}ææÝ ¨}æS„ ±S„é¥æï¢ ÜUæ ²ƒæƒü ¿ææÝ ¥Ýæ²æ¨ ãè
ãæï …æ„æ ãñ ±ñ¨ï ãè ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ²æïxæè ÜUæï …Ïæ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¿ææÝ
MÐè ÐíÜUæàæ ¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ãæï„æ ãñ, ¥æy}ææ }æï¢ ãæï„æ ãñ „æï ¥‹„:ÜUÚ‡æ ÜUï
¨}æS„ ¿ææÝ-¥¿ææÝ ÜUï ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ Ïææï{ …è±æy}ææ ÜUæï ãæï …æ„æ ãñ J
§üà±Ú }æï¢ ¥¿ææÝ ¥ƒüæ„ì Úæxæ- mï¯ „ƒæ ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã,
¥ã¢ÜUæÚ, S±æƒü, ¥æHS², Ðí}ææÎ ¥æçÎ Îæï¯ Ýã¢è¢ ã¢ñ J …Ïæ ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ
ÐíÜUæàæ …è±æy}ææ ÜUæï Ðí挄 ãæï„æ ãñ „æï ±ã |æè ¨ÚH„æ ¨ï ,àæèÍæí„æ ¨ï ¥ÐÝï
¥‹„:ÜUÚ‡æ }æï¢ ç±l}ææÝ ¥ç±læ …çÝ„ ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï …æÝÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï
…æ„æ ãñ, ©ÝÜUæï ÐÜUÇGÝï ÜUæ ¨æ}扲ü Ðí挄 ÜUÚ Hï„æ ãñ, ©ÝÜUæï çÝÏæüH ÜUÚÝï
}æï¢ ¨ÿæ}æ ãæï …æ„æ ãñ ¥æñÚ ¥æxæï ™HÜUÚ §üEÚ ¨ï Ðí挄 ç±àæï¯ ç±¿ææÝ,
ÏæH „ƒæ ¨ã²æïxæ ¨ï ©Ý ¨|æè ÜUæï Îx{Ïæè… |ææ± „ÜU Ðãé¡™æÝï ¦ÝcÅ
ÜUÚÝï }æï¢ |æè ¨ÈUH ãæï …æ„æ ãñ J …Ïæ …è±æy}ææ }æï¢ ¥ç±læ ÜUï ¨¢SÜUæÚ
ÝcÅ ãæï …æ„ï ãñ „æï ±ã ¥æxæï …‹}æ Ýãè¢ Hï„æ ãñ ¥æñÚ ¥æxæï …‹}æ ãè Ýãè¢
Hï„æ „æï }æëy²é ÜUãæ¡ ¨ï ãæïxæè J §¨çH» ±ïÎ}æ‹~æ }æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ çÜU ©¨
§üEÚ ÜUæï …æÝ HïÝï, ©¨ÜUæ ÎàæüÝ-¨æÿææyÜUæÚ-¥Ýé|æ± ÜUÚ HïÝï ¨ï …æï …‹}æ
ÜUï ÏææÎ }æëy²é ¥æñÚ }æëy²é ÜUï ÏææÎ …‹}æ ÜUæ …æï ÜíU}æ ™H Úãæ ãñ ©¨ ¨ï
±ã Ïæ™ …æ„æ ãñ J
ã}æ 癋„Ý ÜUÚï¢ „æï SÐcÅ Ð„æ ™H …æ„æ ãñ çÜU ÐíÜëUç„ ÜUï ¨æƒ …éÇGÝï
¥ƒæü„ì …‹}æ HïÝï ÐÚ ¦ àæÚèÚ {æÚ‡æ ÜUÚÝï ÐÚ ãè Îé:¶æï¢ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è
ãñ J ²çÎ àæÚèÚ Ý ãæï „æï Îé:¶ |æè Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ J ¨æÚï ÐæÐ ÜU}æü ÛæêÆ,
ÀH, ÜUÐÅ, {æï¶æ, ™æïÚè ôã¨æ ¥æçÎ àæÚèÚ ÜUï çH» çÜU²ï …æ„ï ãñ¢, …Ïæ
àæÚèÚ ãè Ýãè¢ Úãïxææ „æï Îé:¶ |æè Ýãè¢ ãæïxææ J Ý ãæïxææ Ïæ梨 „æï Ý Ïæ…ïxæè
Ïæ梨éÚè J
±ïÎ ÐíæƒüÝæ 79
¨æ}æ拲 Ïæéçh ±æHï òçv„²æï¢ ÜUè ¥æ… ²ã {æÚ‡ææ ÏæÝè ãé§ü ãñ çÜU
¥ç{ÜUæç{ÜU {Ýæ…üÝ ÜUÚÜUï ¥æñÚ ©¨¨ï |ææïxæ, »ïà±²ü -ç±Hæ¨ ÜUï ©œæ}æ-
©œæ}æ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ã}æ ¨¢xæíã ÜUÚÜUï ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï Ïæ™ …æ²ï¢xæï, ÜUæï§ü |æè
Îé:¶ ã}æï¢ Ðí挄 Ýãè¢ ãæïxææ çÜU‹„é ²ã {æÚ‡ææ ©ÝÜUè ç}扲æ ãñ J §üEÚ ÜUæï
…æÝÜUÚ, ©¨ ÐÚ Ðê‡æü ç±Eæ¨ ÜUÚÜUï ãè ©¨ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÜUï
ãè }æÝéc² …è±Ý Ѓ ÐÚ ™H„ï ãé» ÐÎï-ÐÎï ¥æÝï ±æHï Îé:¶æï¢ ± vHïàææï¢
¨ï Ïæ™Ýï }æï¢ ¨}æƒü ãæï ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ ÜUæï§ü }ææxæü, „ÚèÜUæ, ¨æ{Ý ²æ àæñHè
Ýãè¢ ãñ J §¨çH» ç±ç|æ‹Ý ÜUcÅæï¢, ÐèÇGæ¥æï¢, Ïæ‹{Ýæï¢, 癋„æ¥æï¢ ± vHïàææï¢
¨ï Ïæ™Ýï ÜUï çH» ¥æ¥æï ç±±ïÜUè …Ýæï ! ©¨ çÝÚæÜUæÚ, ¨±ü¿æ, Îé:¶çݱæÚÜU
§üEÚ ÜUæï …æÝ¢ï ²ãè »ÜU ©Ðæ² ãñ J
¥ç{ÜUæç{ÜU {Ýæ…üÝ ÜUÚÜUï ¥æñÚ ©¨¨ï |ææïxæ, »ïà±²ü -ç±Hæ¨ ÜUï
©œæ}æ-©œæ}æ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæ ã}æ ¨¢xæíã ÜUÚÜUï ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï Ïæ™ …æ²ï¢xæï,
ÜUæï§ü |æè Îé:¶ ã}æï¢ Ðí挄 Ýãè¢ ãæïxææ çÜU‹„é ²ã {æÚ‡ææ ©ÝÜUè ç}扲æ ãñ J
§üEÚ ÜUæï …æÝÜUÚ ©¨ ÐÚ Ðê‡æü ç±Eæ¨ ÜUÚÜUï ãè ©¨ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ
ÜUÚÜUï ãè }æÝéc² …è±Ý Ѓ ÐÚ ™H„ï ãé» ÐÎï-ÐÎï ¥æÝï ±æHï Îé:¶æï¢ ±
vHïàææï¢ ¨ï Ïæ™Ýï }æï¢ ¨}æƒü ãæï ¨ÜU„æ ãñ ¥æñÚ ÜUæï§ü }ææxæü, „ÚèÜUæ, ¨æ{Ý
²æ àæñHè Ýãè¢ ãñ J §¨çH» ç±ç|æ‹Ý ÜUcÅæï¢, ÐèÇGæ¥æï¢, Ïæ‹{Ýæï¢, 癋„æ¥æï¢
± vHïàææï¢ ¨ï Ïæ™Ýï ÜUï çH» ¥æ¥æï ç±±ïÜUè …Ýæï ! ©¨ çÝÚæÜUæÚ, ¨±ü¿æ,
Îé:¶çݱæÚÜU §üEÚ ÜUæï …æÝ¢ï ²ãè »ÜU ©Ðæ² ãñ J
* * *
80 ±ïÎ ÐíæƒüÝæ