(1)

ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ

 (2) ÐéS„ÜU : ÐÚæ ç±læ (Para Philosophy)
(Ðíƒ}æ |ææxæ)
ÐÚæ ç±læ Hï¶ÜU : ¿ææÝïà±Ú ¥æ²ü
ÐíÜUæàæÝ ç„çƒ : …ݱÚè, 2008, Ðæñ¯ àæévH 2064
(Ðíƒ}æ |ææxæ) ¨¢SÜUÚ‡æ : Ðíƒ}æ
…è±Ý ÜUæï ŸæïcÆ ± ¨ÈUH ÏæÝæÝï ±æHï 500 ¨ï |æè Hæxæ„ }æê˲ : 8-00 Lвï
¥ç{ÜU ÎæàæüçÝÜU-¥æŠ²æçy}æÜU ÐíàÝæï¢ ÜïU ©œæÚ }æéw² 籄ÚÜU : ¥æ²ü Ú‡æô¨ã ²æα
mæÚæ Çæ. ¨Îìxæé‡ææ ¥æ²æü
‘¨}²ÜìU’, xææ¢{èxæíæ}æ, …êÝæxæÉ, (xæé…Úæ„)

Hï¶ÜU
Ðíæ猄SƒæÝ
1. ¥æÄæüSæ}ææÁæ }æ¢çÎÚ, }æã<cæ ÎÄææ‹æ‹Î }ææxæü, ÚæÄæŒæéÚ ÎÚÃææÁææ ÏææãÚ,
¿ææÝïEÚæ²ü: ¥ã}æÎæÏææÎ.
¼àæüÝæ™æ²ü M.Com. 2. çÃæÁæÄæÜéU}ææÚ xææïçÃæ‹ÎÚæ}æ ãæSææ‹æ‹Î, 4408, ‹æ§ü SæÇGÜU, çÎËHè-6.
3. ¥æ¯ü xæéLÜéUH }æãæçÃælæHÄæ, wæÚæüÍææÅ, ‹æ}æüÎæŒæéÚ}æì, ãæïàæ¢xææÏææÎ (}æ.Œæí.)
4. «çcæ ©læ‹æ, ¥æ‹ææ SææxæÚ, ŒæécÜUÚ ÚæïÇ, ¥Áæ}æïÚ (ÚæÁæS‰ææ‹æ)
ÐíÜUæàæÜU
1991221

5. xæéLÜéUH ¥æŸæ}æ, ¥æ}æ¨ïÝæ, ç…Hæ ݱæÐæÚæ, (©ÇGè¨æ)

±æÝÐíSƒ ¨æ{ÜU ¥æŸæ}æ
¥æ²ü±Ý, Úæï…ÇG, Ð~ææ. ¨æ°ÐéÚ, ç…. ¨æ¾ÚÜUæ¢Æ æ (°é….) 383307
ÎêÚ|ææcæ : (02774) 277217, (02770) 257224, 287417
Ãææ‹æŒæíS‰æ SææŠæÜU ¥æŸæ}æ : (02770) 257220
E-mail : darshanyog@gmail.com Website : www.darshanyog.org
ÐÚæ ç±læ
6. çÃæÁæÄæ Ãæ› |æ¢ÇæÚ, ç‹æH¢xææ, 413521 (}æãæÚæcÅî)
7. Ÿæè ™¢Îíïàæ ¥æ²ü, 310-Ïæè, ¨æ{é ±æ¨±æ‡æè ¨æï¨æ., xææïÐæHÐéÚè,
xææ¢{è{æ}æ (xæé….)
8. Ÿæè {}æïüàæ ¥æ²ü, ±ñçÎÜU ¨¢SÜUæÚ ÜïU‹Îí, |æÅæÚ ÚæïÇ, ¨éÚ„.
9. ¥æ²ü ¨}ææ… }æç‹ÎÚ, ÐæïÚÏæ¢ÎÚ, Úæ…ÜUæïÅ, |æL™, }ææïÚÏæè, Å¢ÜUæÚæ,
ÐÚæ ç±læ
…êÝæxæÉG, xææ¢{èÝxæÚ, ¥æ‡æ¢Î, …æ}æÝxæÚ ¥æçÎ J
 (3)
¥æàæè±ü™Ý
…è±Ý ÜUæï }æãæÝ ± ŸæïcÆ ÏæÝæÝï ãï„é ²é±æ±Sƒæ }æï¢ ÏæH, ç±læ
¥æñÚ {}æü ÜUè Ðíæ猄 »±¢ ±ëçh ÜUÚÝè ãæï„è ãñ J §ÝÜUè Ðíæ猄 ÜïU çH»
§ÝÜUæï …è±Ý }æï¢ HæÝï ÜïU çH» ²é±ÜUæï¢ ÜUæï „Ý, }æÝ, {Ý ¨ï Ðê‡æü Ðí²yÝ
ÜUÚÝæ ™æçã» J §¨¨ï ©ÝÜUæ …è±Ý }æãæÝì ŸæïcÆ ± ¨ÈUH ÏæÝïxææ ¥æñÚ
±ï ¨}æS„ ç±à± ÜUæï ¨y² }ææxæü ÐÚ HæÝï }æï¢ ¨}æƒü ãæï ¨Üï¢Uxæï¢ J
©ç™„ òæ²æ}æ, ¶ïHÜêUÎ, àææÚèçÚÜU ÐçÚŸæ}æ ÜïU }æ抲}æ ¨ï àæÚèÚ
S±Sƒ ÏæÝ„æ ãñ ±ïÎ ¥æñÚ ±ïÎæÝéÜêUH xæ틃æï¢ ÜïU ŸæhæÐê‡æü S±æŠ²æ²,
¨yÐéL¯æï¢ ÜïU ¨¢xæ, ²}æ çݲ}æ ¥æçÎ ¥cÅæ¢xæ ²æïxæ ÜUæ }æÝ-±™Ý-ÜU}æü
¨ï ¥æÎàæüLÐ }æï¢ ÐæHÝ ¥æçÎ ¨ï ç±læ ÜUè ±ëçh ¥æñÚ ¥¿ææÝ, ¥ç±læ
ÜUæ Ýæàæ ãæï„æ ãñ J §üà±Ú ¨}æ<Є ÚãÜUÚ ¨æÚï ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝï ¨ï
{}æü ÜïU ÿæï~æ }æï¢ ©‹Ýç„ ãæï„è ãñ J
©ÐÚæïQU „èÝæï¢ ÿæï~æ }æï¢ ©‹Ýç„ ÜUÚÝï ãï„é ¥æ™æ²ü ¿ææÝïà±Ú…è Ýï
ÐíàÝæïœæÚ ÜïU MÐ }æï¢ …æï ÐéçS„ÜUæ ÜUè Ú™Ýæ ÜUè ãñ ²ã »ÜU ©œæ}æ ÜUæ²ü
ãñ J §¨¨ï ÐæÆÜUæï¢ }æï¢ ç±àæï¯ÜUÚ ²é±ÜU ±xæü }æï¢ ±ñçÎÜU {}æü, ç±àæéh
²æïxæ, ¥æÎàæü ¥æ™Ú‡æ ¥æçÎ ÿæï~ææï¢ }æï¢ ç…¿ææ¨æ ÏæÉGïxæè, ©ÝÜUæ ÜU§ü
¨}æS²æ¥æï¢ ÜUæ ¨}ææ{æÝ Ðí挄 ãæïxææ J }æÝéc² …è±Ý ÜïU ™æÚ Ðí²æï…Ý
{}æü, ¥ƒü, ÜUæ}æ, }ææïÿæ ÜUæï àæèÍæí Ðí挄 ÜUÚ ¨Üï¢Uxæï¢ J §üà±Ú ÜUè ÜëUÐæ
¨ï ±ï ¥ÐÝæ …è±Ý ¨ÈUH ÏæÝæ„ï ãé» ¥‹²æï¢ ÜïU …è±Ý ÜUæï |æè ¨ÈUH
ÏæÝæ Ð满xæï¢ J ²ã }æïÚè àæé|æÜUæ}æÝæ ãñ J
±æÝÐíSƒ ¨æ{ÜU ¥æŸæ}æ S±æ}æè ¨y²Ðç„ ÐçÚ±íæ…ÜU
¥æ²ü±Ý, Úæï…ÇG, (xæé…Úæ„)
18–1–2008
ÐÚæ ç±læ
|æêç}æÜUæ
Ïæãé„ ±¯æïü¢ ¨ï }æïÚè §ÓÀæ ƒè çÜU ±ñçÎÜU ±æÑì }æ² ¨ï ¨}Ïæç‹{„
»ÜU »ï¨è ÐéçS„ÜUæ çH¶ê¡ ç…¨}æï¢ ¥Š²æy}æ ± ÎàæüÝ ç±¯²æï¢ ÜUæ ¨}ææ±ïàæ
ãæï ¥æñÚ ±ã ÐéS„ÜU ¥Ýæ²æ¨ ãè ÐæÆÜUæï¢ ÜUæï ƒæïÇGï ¨ï ãè ÜUæH }æï¢ ç±ÐéH
¿ææÝ Ðí挄 ÜUÚæ Îï J ²lçÐ Ðí™æÚ |æí}æ‡æ ¥æçΠòS„ ÜUæ²æïü¢ }æï¢ ¨ï ¥ÝïÜU
ÏææÚ ¨}æ² ç}æHÝï ÐÚ Ïæè¨æï¢ ç±¯²æï¢ ÐÚ »ï¨ï ÐíàÝæï¢ ÜUæ ¨¢xæíã „æï }æñ¢Ýï
ÜUÚ ãè çH²æ ƒæ J çÜU‹„é ©ÝÜUæï ò±çSƒ„ ÜUÚÝï ¥æñÚ ¨¢ÿæïÐ }æï¢ ©ÝÜUæ
©œæÚ çH¶Ýï ãï„é ¥±¨Ú Ýãè¢ çÝÜUæH Ðæ²æ J
§¨ ÏææÚ …Ïæ “ŸæïcÆ„æ ¥æñÚ ¨ÈUH„æ” ç±¯²ÜU ²é±ÜUæï¢ ÜUæ çàæç±Ú
HxææÝï ÜUæ çÝà™² çÜU²æ „æï »ï¨è ÐéçS„ÜUæ ÜUæ ÐíÜUæàæÝ ¥æ±à²ÜU ãæï
xæ²æ ƒæ J v²æï¢çÜU §¨ÜïU çÏæÝæ ²é±ÜUæï¢ }æï¢ ç…¿ææ¨æ ± Lç™ ©yÐ‹Ý Ýãè¢
ÜUÚæ Ðæ„ï J ¥„: çÝà™² çÜU²æ çÜU 1000 ÐíàÝæï¢ ÜUæï ©ÆæÜUÚ ¨¢çÿ挄
©œæÚ çÎ²ï …æ²ï¢ J ¨}æ² Ïæãé„ ÜU}æ ƒæ }ææ~æ »ÜU }ææ¨ ÜUæ, ¨æƒ ãè
¥±æ‹„Ú ÜUæ²ü Ïæãé„ ƒï J Ðí™æÚ, ÐíÜUæàæÝ, çàæç±Ú, ÐíÏæ‹{ ¥æçÎ ÜïU
ÜUæ²æïü¢ }æï¢ §„Ýæ òS„ Úãæ çÜU ™æã„ï ãé» |æè 1000 ÐíàÝæïœæÚæï¢ ÜUæï àæéh
MÐ }æï¢ çH¶ Ýãè¢ Ðæ²æ J ¥„: Ïæíræ™æçÚ²æï¢ ÜUè ¨ã沄æ Hè J
S±æ}æè {íé±Îï± …è, Ïæí. Ðíàææ‹„ …è, Ïæí. ±ïÎÐíÜUæàæ …è, Ïæí.
§üà±ÚæÝ‹Î …è, Ïæí. Úæ…è± …è ¥æçÎ Ýï ©Ý ç±ç|æ‹Ý 籯²æï¢ ÐÚ ÐíàÝæïœæÚæï¢
ÜUæ ¨¢xæíã çÜU²æ ÐéÝÚçÐ ¨é‹ÎÚ„æ, »ÜU MЄæ, ÜíU}æÏæh„æ Ýãè¢ ÏæÝ Ðæ²è
¥æñÚ ÐéÝÚæ±ëçœæ |æè ¥ÝïÜU~æ Ðí„è„ ãé§ü, ÜUæ²ü çÝcÐ‹Ý ãæïÝï Ýãè¢ Ðæ Úãæ
ƒæ J ¥‹„ }æï¢ Ïæí. çÎÝïàæ …è Ýï „‹}æ²„æ ¨ï ÐéçS„ÜUæ ÜUè Ïæãé„ ¨è
籨¢xæ焲æï¢, ç±ÜëU焲æï¢, ¥Ðê‡æü„æ¥æï¢, ç±ÜUH„æ¥æï¢ ÜUæï ÎêÚ çÜU²æ ¥æñÚ
Ïæí. çÐí²ïàæ …è Ýï }æé¶ÐëcÆ ÏæÝæÜUÚ ¨é‹ÎÚ MÐ ÎïÝï ÜUæ Ðí²æ¨ çÜU²æ J
ÐÚæ ç±læ
 ƒæïÇGï ¨ï ÜUæH }æï¢ ã…æÚ ÐíàÝæï¢ ÜUæ ¨¢çÿ挄-¨é‹ÎÚ-¥æÜU¯üÜU-¿ææÝ
±{üÜU ¨¢xæíã »ÜU ãè ÐéçS„ÜUæ }æï¢ ¥¨¢|æ± …æÝ ÐÇGæ J ¥„: ÐíæÚ}|æ }æï¢
Hxæ|æxæ 500 ÐíàÝæïœæÚæï¢ ÜïU ¨¢xæíã ÜUæ Ðíƒ}æ |ææxæ ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï ÜUæ
çÝà™² çÜU²æ ãñ J ÜUæHæ‹„Ú }æï¢ çm„è² |ææxæ |æè ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚæ²ï¢xæï …æï
Ðê±ü MÐ }æï¢ ¨¢xæíçã„ „æï ãñ çÜU‹„é ¥S„-òS„ ãñ J çÝà™² ãè ƒæïÇGï
¨ï ÐëcÆæï¢ }æï¢ ¨y² ¨Ýæ„Ý Ðíæ™èÝ ±ñçÎÜU ¥æŠ²æçy}æÜU ±æÑì }æ² ÜUæï
ÐíÎçàæü„ ÜUÚæÝï ±æHè ²ã ÐéçS„ÜUæ ¥ÐÝï É¢xæ ÜUæ ã}ææÚæ Ðíƒ}æ Ðí²æ¨ ãñ J
ÐéçS„ÜUæ }æï¢ ç±¯²æï¢ ÜïU ÐíS„éç„ÜUÚ‡æ }æï¢ ¥ÝïÜU ÎëçcÅÜUæï‡æ ¨ï ‹²êÝ„æ²ï¢
ãñ¢, ²ƒæ 籯² ¥ç„ ¨¢çÿ挄 ãñ, §¨}æï¢ ãï„é Ðí}ææ‡æ |æè Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ
©ÎæãÚ‡ææï¢ ÜUæ |æè ¥|ææ± ãñ §y²æçÎ J HïçÜUÝ »ÜU Ïææ„ ÜUæ }æéÛæï ¨‹„æï¯
ãñ çÜU ÐéçS„ÜUæ ÜUæï ÐÉGÝï ¨ï ÐéçS„ÜUæ ¨ï §üà±Úè² ±ñçÎÜU «ç¯ÜëU„
àææS~æè² }æ㜱 ÜïU 籯²æï¢ ÜïU ©œæÚ ™æãï ¨‹„æï¯ ÜUæÚÜU Ý ç}æHï çÜU‹„é
ÐíàÝæï¢ ÜUæï ÐÉGÝï }ææ~æ ¨ï ãè ÐæÆÜUæï¢ ÜïU }æÝ }æï¢ »ÜU ç…¿ææ¨æ ¥±à²
ãè ©yÐ‹Ý ãæïxæè çÜU “§¨ Ïææ„ }æï¢ Ðí}ææ‡æ v²æ ãñ”, “ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ”
¥æñÚ “©ÎæãÚ‡æ v²æ ãñ”, “²ã }æñ¢ ç±S„æÚ ¨ï …æÝê¡” J Ïæ¨ §„Ýï }ææ~æ
¨ï ã}æ ¥ÐÝï ÜUæï ÜëU„æƒü }ææÝï¢xæï J v²æï¢çÜU …Ïæ „ÜU òçv„ ÜïU }æÝ }æï¢
ç…¿ææ¨æ ãè ©yÐ‹Ý Ýãè¢ ãæï„è ãñ „Ïæ „ÜU ±ã 籯² ÜUæï ç±S„æÚ ¨ï
…æÝÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ãè Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
àæèÍæí„æ }æï¢ çÜU²æ xæ²æ Ðíƒ}æ Ðí²æ¨ ãñ J ¨é{è …Ý ÜëUÐæ ÜUÚÜïU ~æéçŲæ¡,
Îæï¯, ¥Ðíæ}ææç‡æÜU„æ Ðí}ææ‡æ Ðê±Üü U Îàææü²x¢ï æï „æï ã}æï¢ ¨é{æÚÝï }æï¢ ¨ã²æïxæ ç}æHïxææ
¥æñÚ Ý±èÝ ¨¢SÜUÚ‡æ àæéh MÐ }æï¢ ÏæÝæ Hï¢xæï J ©Ý ݱ²é±ÜUæï¢ ÜïU çH»,
…æï, àæèÍæí„æ ¨ï ¥ç{ÜUæç{ÜU ¿ææÝ Ðí挄 ÜUÚÝæ ™æã„ï ãñ¢, ²ã ÐéçS„ÜUæ
©Ð²æïxæè ãæïxæè, §¨è ç±à±æ¨ ÜïU ¨æƒ...
çÎÝæ¢ÜU-18–01–2008 ¿ææÝïà±Úæ²ü:
±æÝÐí S ƒ ¨æ{ÜU
¥æŸæ}æ ÐÚæ ç±læ
(4)
¥ÝéÜíU}æç‡æÜUæ
籯² ÐëcÆ ¨¢w²æ
 ¥æàæè±ü™Ý ................................................................ 3
 |æêç}æÜUæ ..................................................................... 3
 ÐíÜëUç„ ............................................................... 5
 àæÚèÚ-§ç‹Îí²æ¡ ...................................................... 7
 …è±æy}ææ ............................................................ 9
 ¨¢¨æÚ (¨ëçcÅ) .................................................. 13
 ±ïÎ ................................................................. 15
 ÜU}æü-ÜU}æüÈUH ................................................... 16
 §üà±Ú .............................................................. 24
 ²¿æ................................................................. 33
 ¨¢SÜUæÚ ............................................................ 38
 S±xæü-ÝÚÜU ....................................................... 39
 Ÿææh-„Ðü‡æ ....................................................... 40
 |æí}æ-çݱæÚ‡æ ..................................................... 41
 ²æïxæ ................................................................ 45
 Š²æÝ .............................................................. 51
 ç±læƒèü ........................................................... 55
 xæéLÜéUH çàæÿææ Ðí‡ææHè ........................................ 57
 |æÿ²-¥|æÿ²-ç±±ïÜU.......................................... 58
 ¨ÈUH„æ .......................................................... 58
ÐÚæ ç±læ
 (5)
ÐíÜëUç„
Ðí. 1. ÐíÜëUç„ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¨y± xæé‡æ, Ú…æï xæé‡æ „ƒæ „}ææï xæé‡æ, §Ý „èÝ „œ±æï¢ ÜïU ¨æ}æêçãÜU
Ýæ}æ ÜUæï ÐíÜëUç„ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 2. ÐíÜëUç„ ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : …xæ„ì ÜUè Ú™Ýæ ÜUÚÝï ÜïU çH» ÜUæÚ‡æ ÜïU MÐ }æï¢ §¨ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ ãæï„è ãñ J …ñ¨ï ÍæÇGæ ÏæÝæÝï ÜïU çH» ç}æ^è ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ ãæï„è ãñ J
Ðí. 3. v²æ ÐíÜëUç„ ÜUè ©yÐçœæ ¥æñÚ ç±Ýæàæ ÜU|æè ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ ÜUè ©yÐçœæ ¥æñÚ ç±Ýæàæ ÜU|æè Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 4. ¨y±xæé‡æ, Ú…æï xæé‡æ „ƒæ „}ææï xæé‡æ ÜïU S±MÐ ÜUæï Ïæ„H滢 ?
©œæÚ : ¨œ±xæé‡æ, ¥æÜU¯ü‡æ „ƒæ ÐíÜUæàæ, Ú…æï xæé‡æ ™¢™H„æ „ƒæ Îé:¶
ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ „ƒæ „}ææï xæé‡æ }æêÉG„æ (}ææïã) „ƒæ çSƒÚ„æ
ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 5. v²æ ÐíÜëUç„ }æï¢ …è±æy}ææ¥æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ}扲ü
ãñ ?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ }æï¢ …è±æy}ææ¥æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý ÜUÚÝï ÜUæ ¨æ}扲ü Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 6. v²æ ÐíÜëUç„ ¨ï …è±æï¢ ÜïU ¨}æS„ Îé:¶ ÎêÚ ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢
?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ ¨ï …è±æï¢ ÜïU ¨}æS„ Îé:¶ ÎêÚ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 7. ¨¢¨æÚ }æï¢ Îé:¶ çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ ?
©œæÚ : ¨¢¨æÚ }æï¢ Îé:¶ „èÝ – ÐíÜUæÚ ÜUæ ãñ – (1) ¥æŠ²æçy}æÜU
ÐÚæ ç±læ
(2)¥æç{|ææñç„ÜU (3) ¥æç{Îñç±ÜU J
Ðí. 8. ¥æŠ²æçy}æÜU Îé:¶ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : S±²¢ ÜUè ~æéçÅ (}æê¶ü„æ) ¨ï Ðí挄 ãæïÝï ±æHï Îé:¶ ÜUæï
¥æŠ²æçy}æÜU Îé:¶ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 9. ¥æç{Îñç±ÜU Îé:¶ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ÏææÉG, |æêÜU}Ð, ¥ÜUæH ¥æçÎ ÐíæÜëUç„ÜU ç±ÐÎæ¥æï¢ ¨ï Ðí挄 ãæïÝï
±æHï Îé:¶ ÜUæï ¥æç{Îñç±ÜU Îé:¶ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 10. ¥æç{|ææñç„ÜU Îé:¶ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¥‹² Ðàæé-Ðÿæè }æÝéc² ¥æçÎ …è±æï¢ ¨ï Ðí挄 ãæïÝï ±æHï Îé:¶
ÜUæï ¥æç{|ææñç„ÜU Îé:¶ ÜUã„ï ã¢ñ J
Ðí. 11. v²æ ÐíÜëUç„ ¨ï ¥ÐÝï ¥æÐ ¨¢¨æÚ ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, §üà±Ú ÜUè àæçv„ ± ¨ã沄æ çÏæÝæ ÐíÜëUç„ ¨ï ¥ÐÝï ¥æÐ
¨¢¨æÚ Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 12. v²æ ÐíÜëUç„ ÜU|æè ™ï„Ý ãæï ¨ÜU„è ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ÐíÜëUç„ ÜU|æè |æè ™ï„Ý Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„è ãñ J
Ðí. 13. v²æ ÐíÜëUç„ ÜUè Ïæíræ ¨ï S±„¢~æ ¨œææ ãñ ²æ Ïæíræ ãè …xæ„ì
MÐ }æï¢ ÐçÚ±<„„ ãæï …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ ÜUè ¨œææ Ïæíræ ¨ï ÐëƒÜìU ¥æñÚ S±„¢~æ ãñ J Ïæíræ …xæ„ì
MÐ }æï¢ ÜU|æè ÐçÚ±<„„ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ¢ J
Ðí. 14. ¨y±, Ú…, „}æ, ±æS„± }æï¢ xæé‡æ ãñ¢ ²æ Îíò ãñ¢ ?
©œæÚ : ¨y±, Ú…, „}æ, ±æS„± }æï¢ Îíò ãñ¢ ôÜU„é ¨y±xæé‡æ, Ú…æïxæé‡æ
„}ææïxæé‡æ Ýæ}æ ¨ï …æÝï …æ„ï ãñ¢ J
Ðí. 15. v²æ ÐíÜëUç„ ÜïU ¨}æS„ ÐÚ}ææ‡æé »ÜU ãè S±MÐ ±æHï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ÐíÜëUç„ ÜïU ÐÚ}ææ‡æé ¥Hxæ-¥Hxæ S±MÐ = ¥Hxæ-
ÐÚæ ç±læ
 ¥Hxæ xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ±, Ú¢xæ, LÐ, ¥æÜUæÚ, |ææÚ ±æHï ãñ¢ J
Ðí. 16. v²æ §üà±Ú ÜUè ¨ã沄æ ÜïU çÏæÝæ Ðæ¡™ }æãæ|æê„æï¢ ¨ï Ú…
±è²ü ç}æHÝï ¨ï S±„: àæÚèÚ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãæï ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, çÏæÝæ §üà±Ú ÜUè ¨ãæ²„æ ¨ï Ðæ¡™ }æãæ|æê„æï¢ ¨ï Ú…-±è²ü
ÜïU ç}æHÝï ¨ï S±„: àæÚèÚ ÜUæ çÝ}ææü‡æ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 17. ÐíÜëUç„ ¨±ü~æ òæÐÜU ãñ ²æ Ýãè¢ ?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ ¨±ü~æ òæÐÜU Ýãè¢ ãñ ÏæçËÜU »ÜUÎïàæè ãñ ¥ƒæü„ì »ÜU
çÝçp„ ¨è}ææ }æï¢ ÈñUHè ãé§ü ãñ çÜU‹„é §üà±Ú ©¨ÜïU ÏææãÚ |æè
ç±l}ææÝ ãñ J
Ðí. 18. ÐíH² ¥±Sƒæ ÜñU¨è ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : ÐíH² ¥±Sƒæ }æï¢ ÍææïÚ ¥¢{ÜUæÚ ãæï„æ ãñ J §¨ ÜUæH }æï¢ Ý ¨ê²ü
ãæï„æ ãñ, Ý ™æ¢Î, Ý Ð뉱è, Ý ÜUæï§ü àæÚèÚ{æÚè ãæï„æ ãñ J ¥çЄé
¨±üƒæ ¨éݨæÝ, ÐíÜUæàæ Úçã„ ¥‹{ÜUæÚ …ñ¨è ¥±Sƒæ ãæï„è ãñ J
Ðí. 19. ÐíH² ÜUæH çÜU„Ýæ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíH² ÜUæH 4 ¥ÚÏæ 32 ÜUÚæïÇG ±¯ü ÜUæ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 20. ÐíH² ÜUæH ÜUè xæ‡æÝæ (çã¨æÏæ) ÜUæñÝ ÜUÚ„æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíH² ÜUæH ÜUè xæ‡æÝæ §üà±Ú ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 21. ÐíÜëUç„ ÜïU ¨æƒ …è± v²æï¢ …éÇ„æ ãñ ¥æñÚ ÜUÏæ …éÇ„æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ ÜïU ¨æƒ …è± ¥ÐÝè ¥ç±læ ÜïU ÜUæÚ‡æ …éÇ„æ ãñ „ƒæ
¨ëçcÅ ÜïU ¥æÚ¢|æ }æï¢ …éÇ„æ ãñ ¥æñÚ }æéçv„ ¨ï HæñÅÝï ±æHæ …è±
¨ëçcÅ ÜïU }抲 }æï¢ |æè ÐíÜëUç„ ¨ï …éÇ„æ ãñ J
Ðí. 22. …è±æy}ææ ÐíÜëUç„ ÜïU Ïæ¢{Ý ¨ï ÜUÏæ ÀêÅ„æ ãñ ?
©œæÚ : …Ïæ ÐíÜëUç„ ¥æñÚ ÐíæÜëUç„ÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU Ðíç„ ¥æ¨çv„ ÜUæï ¨}æ挄
ÜUÚ Ðê‡æü ±ñÚæx² ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ Hï„æ ãñ ¥ƒæü„ì Úæxæ-mï¯ ¥æçÎ
¨}æS„ vHïàææï¢ ÜUæï ¨}ææç{ HxææÜUÚ ÝcÅ ÜUÚ Îï„æ ãñ „Ïæ ÐíÜëUç„
ÐÚæ ç±læ
(6) ÜïU Ïæ¢{Ý ¨ï ÀêÅ …æ„æ ãñ J
Ðí. 23. }ææݱ …è±Ý ÜUæï ¨ÈUH ÜUÚÝï ãï„é ™æÚ ÐéL¯æƒü ÜUæñÝ ÜUæñÝ
¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : (1) {}æü (2) ¥ƒü (3) ÜUæ}æ (4) }ææïÿæ J §Ý ™æÚ ÐéL¯æƒæïZ ÜUæï
ç¨h ÜUÚ HïÝæ }ææݱ …è±Ý ÜUæï ¨ÈUH ÜUÚÝï ÜUæ ©Ðæ² ãñ J
Ðí. 24. …ñ¨ï ¨é¶ xæé‡æ ÐíÜëUç„ ÜUæ ãñ ±ñ¨ï ãè v²æ ¿ææÝ xæé‡æ |æè
ÐíÜëUç„ ÜUæ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¿ææÝ xæé‡æ ÐíÜëUç„ ÜUæ Ýãè¢ ãñ ¥çÐ„é ™ï„Ý ÜUæ ãñ J
Ðí. 25. v²æ }æÝ ÚÏæÚ ÜUè „Úã ÈñUH„æ ç¨ÜéUÇG„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, }æÝ ÚÏæÚ ÜUè „Úã ÈñUH„æ ç¨ÜéUÇG„æ Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 26. v²æ ¨y±, Ú…, „}æ „èÝæï¢ ÜïU çÏæÝæ ÜïU±H Îæï xæé‡ææï¢ ¨ï
ÜUæï§ü ÐÎæƒü ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ ? ¨|æè ÐÎæƒæïZ }æï¢ „èÝ xæé‡æ
ãæï„ï ãè ãñ ™æãï ±ï ‹²êÝ, ¥ç{ÜU v²æï¢ Ý ãæï¢ J
©œæÚ : Ýãè¢, }ææ~æ Îæï xæé‡ææï¢ ¨ï ÜUæï§ü ÐÎæƒü Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J
Ðí. 27. ¥‹Ý (|ææï…Ý) çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ¥‹Ý „èÝ ÐíÜUæÚ ãæï„æ ãñ (1) ¨æçy±ÜU (2) Úæ…ç¨ÜU
(3) „æ}æç¨ÜU J
Ðí. 28. v²æ ¥‹Ý ÜUæ Ðí|ææ± }æÝ ÐÚ ÐÇG„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, ¨æçy±ÜU ¥‹Ý ¶æÝï ¨ï }æÝ àæéh ãæï„æ ãñ, Úæ…ç¨ÜU ¥‹Ý
¨ï }æÝ }æï¢ ™¢™H„æ ¥æ„è ãñ ¥æñÚ „æ}æç¨ÜU ¥‹Ý }ææïã, ¥æHS²
¥æçÎ ©yÐ‹Ý ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 29. }ææݱ …è±Ý ÜUæï S±Sƒ Ú¶Ýï ÜïU }æêH ¥æ{æÚ S„¢|æ ÜUæñÝ
ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }ææݱ …è±Ý ÜUæï S±Sƒ Ú¶Ýï ãï„é }æêH ¥æ{æÚ ¥æãæÚ, çÝÎíæ
¥æñÚ Ïæír晲ü ÜUæ ©œæ}æ ÐíÜUæÚ ¨ï ¨ï±Ý ÜUÚÝæ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
 (7) Ðí. 35. Ðæ¡™ ÜU}æïüç‹Îí²æï¢ ÜïU Ýæ}æ »±¢ ©ÝÜïU ÜUæ²ü çH¶æï J
àæÚèÚ–§ç‹Îí²æ¡
©œæÚ : §ç‹Îí² ÜUæ²ü
Ðí. 30. }ææݱ àæÚèÚ Ðíæ猄 ÜUæ v²æ Ðí²æï…Ý ãñ ?
ãS„ ¥æÎæÝ–ÐíÎæÝ (HïÝæ–ÎïÝæ)
©œæÚ : }ææݱ àæÚèÚ Ðíæ猄 ÜUæ Ðí²æï…Ý ¥ÐÝï ÜU}æüÈUH ÜUæ |ææïxæ ÜUÚÝæ ÐæÎ ™HÝæ
»±¢ }ææïÿæ (Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÝæ) ÜUè Ðíæ猄 ÜUÚÝæ ãñ J ç…uæ ÏææïHÝæ, |ææï…Ý ÜUÚÝæ
Ðí. 31. ¥æy}ææ ÜïU ÜU}æü ÜUÚÝï ÜïU ¨æ{Ý çÜU„Ýï ãñ¢ ¥æñÚ ÜUæñÝ ÜUæñÝ ©ÐSƒ }æê~æy²æxæ ÜUÚÝæ
¨ï ãñ¢ ? xæéÎæ }æHy²æxæ ÜUÚÝæ
©œæÚ : ¥æy}ææ ÜïU ÜU}æü ÜUÚÝï ÜïU Îæï ÐíÜUæÚ ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ – (1) Ðí. 36. }æÝ ÜUè ©yÐçœæ çÜU¨¨ï ãæï„è ãñ ?
¥æ¢„çÚÜU ¨æ{Ý (2) Ïææs ¨æ{Ý J (1) ¥æ¢„çÚÜU ¨æ{Ý ©œæÚ : }æÝ ÜUè ©yÐçœæ ¥ã¢ÜUæÚ Ýæ}æÜU „œ± ¨ï ãæï„è ãñ J
= }æÝ, Ïæéçh, ¥ã¢ÜUæÚ ¥æçÎ (2) Ïææs ¨æ{Ý = ãæƒ, ÐñÚ,
Ðí. 37. }æÝ ÜUè çÜU„Ýè ¥±Sƒæ»¡ ãæï„è ãñ¢ ?
ÝæÜU, ÜUæÝ, }æé¡ã ¥æçÎ J
©œæÚ : Ðæ¡™ (1) çÿ挄 (2) ç±çÿ挄 (3) }æêÉG (4) »ÜUæxæí (5)
Ðí. 32. àæÚèÚ }æï¢ ÜéUH çÜU„Ýè §ç‹Îí²æ¡ ãñ¢ ©ÝÜïU Ýæ}æ Ïæ„æ²ï¢ J
çÝMh J
©œæÚ : àæÚèÚ }æï¢ ÜéUH x²æÚã §ç‹Îí²æ¡ ãñ¢ (1) Ðæ¡™ ÜU}æïüç‹Îí²æ¡ (2) Ðæ¡™
Ðí. 38. }æÝ }æï¢ ©ÆÝï ±æHï ç±™æÚ = ±ëçœæ²æ¡ çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜUè
¿ææÝïç‹Îí²æ¡ (3) }æÝ J ãæï„è ãñ¢ ?
Ðí. 33. }æÝ ÜUæ }æéw² ÜUæ²ü v²æ ãñ ? ©œæÚ : Ðæ¡™ (1) Ðí}ææ‡æ ±ëçœæ (2) ç±Ð²ü² ±ëçœæ (3) ç±ÜUËÐ ±ëçœæ
©œæÚ : ¨¢ÜUËÐ ¥æñÚ ç±ÜUËÐ ÜUÚÝæ }æÝ ÜUæ }æéw² ÜUæ²ü ãñ J (4) çÝÎíæ ±ëçœæ (5) S}æëç„ ±ëçœæ J
Ðí. 34. Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí²æï¢ ÜïU Ýæ}æ »±¢ ©ÝÜïU ÜUæ²ü Ïæ„æ²ï¢ ? Ðí. 39. }æÝ ÜïU Îæï¯ çÜU„Ýï ãñ¢ ?
©œæÚ : §ç‹Îí² ÜUæ²ü ©œæÚ : „èÝ (1) Úæxæ (2) mï¯ (3) }ææïã J
Íæíæ‡æ xæ¢{ HïÝæ Ðí. 40. }æÝ ÜUæï àæéh ÜUÚÝï ÜïU v²æ v²æ ©Ðæ² ãñ¢ ?
Ú¨Ýæ S±æÎ HïÝæ ©œæÚ : (1) àæéh ¿ææÝ Ðí挄 ÜUÚÝæ (2) {}æü ÜUæ²ü ÜUÚÝæ (3) §üà±Ú
™ÿæé Îï¶Ýæ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝæ J
Ÿææï~æ ¨éÝÝæ Ðí. 41. }æÝ …ÇG ãñ ²æ ™ï„Ý ²æ ÎæïÝæï¢ ?
y±ÜìU SÐàæü ÜUÚÝæ ©œæÚ : }æÝ »ÜU …ÇG ÐÎæƒü ãñ, ™ï„Ý Ýãè¢ J
ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ
Ðí. 42. }æÝ ÜUæï àæéh ÜUÚÝï ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝ ÜUæï àæéh ÜUÚÝï ¨ï àææ¢ç„ „ƒæ çSƒÚ„æ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J
Ðí. 43. }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝæ ¨¢|æ± ãñ ²æ ¥¨¢|æ± ?
©œæÚ : }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝæ ¨¢|æ± ãñ J
Ðí. 44. }æÝ ÜUæï »ÜUæxæí ÜUÚÝï ÜïU ©Ðæ² ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUæ ô™„Ý ÜUÚÝæ ± ©¨ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ
¥ƒæü„ì ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚÝæ „ƒæ xææ²~æè ¥æçÎ }æ¢~ææï¢ ÜUæ …æÐ
ÜUÚÝæ J
Ðí. 45. }æÝ ¥àæéh ÜñU¨ï ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : }æ梨æãæÚ, Ýàææ ÜUÚÝï „ƒæ ¥àHèH ¨æçãy² ¥æçÎ ÜïU ÐÉGÝï
¨ï }æÝ ¥àæéh ãæï …æ„æ ãñ »±¢ ±ñÚ-ç±Úæï{, ÛæêÆ ÏææïHÝï ¥æçÎ
¨ï |æè }æÝ ¥àæéh ãæï„æ ãñ J
Ðí. 46. }ææÝç¨ÜU „Ýæ± ÜUæï ÜñU¨ï ÎêÚ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¥ÐÝè çÎÝ™²æü ÜUæï ò±çSƒ„ ÜUÚÜïU, Ïæãé„ ¨ï ÜUæ}æ »ÜU ¨æƒ
¥æÚ}|æ Ý ÜUÚÜïU, ¥ÐÝè ÿæ}æ„æ ¨ï ¥ç{ÜU ÜUæ²ü S±èÜUæÚ Ý
ÜUÚÜïU, ¥ÐÝè §ÓÀæ¥æï¢ ÜUæï ÜU}æ ÜUÚÜïU „ƒæ §üà±Ú ÜUæ Š²æÝ
ÜUÚÜïU }ææÝç¨ÜU „Ýæ± ÜUæï ÎêÚ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 47. }ææݱ …è±Ý }æï¢ ÜUæñÝ ¨è ç±àæ﯄满 ãñ¢ …æï ¥‹² Ðíæç‡æ²æï¢
}æï¢ Ýãè¢ ãñ¢ ?
©œæÚ : (1) ç±ÜU稄 ±æ‡æè (2) ©œæ}æ Ïæéçh (3) ãæƒ (4) ÜU}æü
ÜUÚÝï ÜUè S±„¢~æ„æ J
Ðí. 48. çÜU¨ÜïU {æÚ‡æ ÜUÚÝï ÐÚ }ææݱ Ðàæé-Ðÿæè ¥æçÎ ¨ï ŸæïcÆ
ÏæÝ„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
(8) ©œæÚ : {}æü ÜïU {æÚ‡æ ÜUÚÝï ÐÚ }ææݱ Ðàæé, Ðÿæè ¥æçÎ ¨ï ŸæïcÆ
ÏæÝ„æ ãñ J
Ðí. 49. ¿ææÝïç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ ÜU}æïüç‹Îí²æ¡ çÜU¨¨ï …éÇGÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚ„è ãñ¢ ?
©œæÚ : ¿ææÝïç‹Îí²æ¡ ¥æñÚ ÜU}æïüç‹Îí²æ¡ }æÝ ¨ï …éÇGÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚ„è ãñ¢ J
Ðí. 50. }æÝ çÜU¨¨ï …éÇGÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚ„æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝ ¥æy}ææ ¨ï …éÇGÜUÚ ÜUæ²ü ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 51. Ïæéçh ÜUæ }æéw² ÜUæ²ü v²æ ãñ ?
©œæÚ : Ïæéçh ÜUæ }æéw² ÜUæ²ü ç݇æü² ÜUÚÝæ ãñ J
Ðí. 52. ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ v²æ ÜUæ²ü ãñ ?
©œæÚ : ¥ã¢ÜUæÚ ÜUæ ÜUæ²ü ‘}æ¢ñ’ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚ±æÝæ ãñ çÜU }æïÚè ¨œææ
ãñ = }æñ¢ ãê¡ J
Ðí. 53. }æéw²MÐ ¨ï àæÚèÚ çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ J
©œæÚ : ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU àæÚèÚ ãæï„ï ãñ¢ J
(1) ¥‡Ç… (2) …Úæ²é… (3) S±ïÎ… (4) ©çjÁ… J
Ðí. 54. àæÚèÚ çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : àæÚèÚ „èÝ ÐíÜUæÚ ÜUæ ãæï„æ ãñ J (1) SƒêH àæÚèÚ (2) ¨êÿ}æ
àæÚèÚ (3) ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ J
Ðí. 55. àæÚèÚ ¥æñÚ ¨¢¨æÚ ÜïU çÝ}ææü‡æ (©yÐçœæ) ÜUè ¨¢çÿ挄 ÐíçÜíU²æ
v²æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ ¨ï ¨±üÐíƒ}æ }æãœæœ± Ýæ}æÜU „y± ÜUè ©yÐçœæ ãæï„è ãñ J
}æãœæœ± ¨ï ¥ã¢ÜUæÚ Ýæ}æÜU „œ± ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ J ¥ã¢ÜUæÚ ¨ï
Т™„‹}ææ~æ满 »±¢ §ç‹Îí²æ¡ J „‹}ææ~ææ¥æï¢ ¨ï Т™}æãæ|æê„ ©yÐ‹Ý ãæï„ï
ãñ¢ „ƒæ Т™}æãæ|æê„ ¨ï àæÚèÚ ¥æñÚ ¨¢¨æÚ ÜUæ çÝ}ææü‡æ ãæï„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 56. ¥¢„:ÜUÚ‡æ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¥æy}ææ ÜUï çÝÜUÅ„}æ ¨æ{Ý }æÝ, Ïæéçh, ç™œæ ¥æñÚ ¥ã¢ÜUæÚ
ÜUæï ¥¢„:ÜUÚ‡æ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 57. ¨êÿ}æ àæÚèÚ }æï¢ ÜéUH çÜU„Ýï „œ± ãæï„ï ãñ¢ ©ÝÜïU Ýæ}æ çH¶æï J
©œæÚ : ¨êÿ}æ àæÚèÚ }æï¢ ÜéUH 18 „œ± ãæï„ï ãñ¢, Ðæ¡™ ¿ææÝïç‹Îí²æ¡, Ðæ¡™
ÜU}æïüç‹Îí²æ¡ „ƒæ Ðæ¡™ „‹}ææ~æ满 ¥æñÚ }æÝ, Ïæéçh „ƒæ ¥ã¢ÜUæÚ J
Ðí. 58. v²æ ¨êÿ}æ àæÚèÚ, SƒêH àæÚèÚ ÜïU ÝcÅ ãæïÝï ÜïU ¨æƒ ãè
ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, SƒêH àæÚèÚ ÜïU ÝcÅ ãæïÝï ÐÚ |æè ¨êÿ}æ àæÚèÚ ÝcÅ Ýãè¢
ãæï„æ ãñ ¥çÐ„é …Ïæ „ÜU …è±æy}ææ ÜUè }æéçv„ Ý ãæï …æ», „Ïæ
„ÜU ²ã …è±æy}ææ ÜïU ¨æƒ }æï¢ …‹}æ …‹}ææ‹„Ú „ÜU ™H„ï Úã„æ
ãñ ¥ƒ±æ ÐíH² ¨}æ² }æï¢ ÝcÅ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 59. ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¨y±, Ú… ¥æñÚ „}æ §Ý „èÝ „œ±æï¢ ÜUæï ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 60. ¨|æè …è±æï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ ¥Hxæ ¥Hxæ ãñ ¥ƒ±æ »ÜU
ãè ãñ J
©œæÚ : ¨|æè …è±æï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ ¥Hxæ ¥Hxæ Ýãè¢ ãæï„æ ¥çЄé
»ÜU ãè ãæï„æ ãñ ?
Ðí. 61. v²æ ÜUæÚ‡æ àæÚèÚ ÜïU ¨}ææÝ, ¨êÿ}æ àæÚèÚ, SƒêH àæÚèÚ ¨|æè
…è±æï¢ ÜUæ »ÜU ãè ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¨|æè …è±æï¢ ÜUæ SƒêH àæÚèÚ ¥æñÚ ¨êÿ}æ àæÚèÚ ¥Hxæ ¥Hxæ
ãæï„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
(9)
…è±æy}ææ
Ðí. 62. …è±æy}ææ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : »ÜU »ï¨è ±S„é …æï ¥y²¢„ ¨êÿ}æ ãñ, ¥y²¢„ ÀæïÅè ãñ, »ÜU
…xæã ÚãÝï ±æHè ãñ, ç…¨}æï¢ ¿ææÝ ¥ƒæü„ì ¥Ýé|æêç„ ÜUæ xæé‡æ ãñ,
ç…¨ }æï¢ MÐ Ú¢xæ, xæ¢{, |ææÚ Ýãè¢ ãñ, ÜU|æè Ýæàæ Ýãè¢ ãæï„æ,
…æï ¨Îæ ¨ï ãñ ¥æñÚ ¨Îæ Úãïxæè, …æï }æÝéc²-Ðàæé-Ðÿæè ¥æçÎ
ÜUæ àæÚèÚ {æÚ‡æ ÜUÚ„è ãñ „ƒæ ÜU}æü ÜUÚÝï }æï¢ S±„¢~æ ãñ ©¨ï
…è±æy}ææ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 63. …è±æy}ææ ÜïU Îé:¶æï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ÜïU Îé:¶æï¢ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ç}æ‰²æ ¿ææÝ ãñ J
Ðí. 64. v²æ …è±æy}ææ SƒæÝ ÍæïÚ„è ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, …è±æy}ææ SƒæÝ Ýãè¢ ÍæïÚ„è J »ÜU ¨ê§ü ÜUè ÝæïÜU ÐÚ ç±E
ÜUè ¨|æè …è±æy}æ满 ¥æ ¨ÜU„è ãñ¢ J
Ðí. 65. …è±æy}ææ ÜUè ÐíH² }æï¢ v²æ çSƒç„ ãæï„è ãñ J v²æ ©¨
¨}æ² ©¨}æï¢ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíH² ¥±Sƒæ }æï¢ Ïæh …è±æy}æ滢 }æê<À„ ¥±Sƒæ }æï¢ Úã„è ãñ
J ©¨}æï¢ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ÐÚ‹„é àæÚèÚ, }æÝ ¥æçÎ ¨æ{Ýæï¢ ÜïU ¥|ææ±
¨ï ÐíÜUÅ Ýãè¢ ãæï„æ J
Ðí. 66. ÐíH² ÜUæH }æï¢ }æév„ ¥æy}æ滢 çÜU¨ ¥±Sƒæ }æï¢ Úã„è ãñ¢ ?
©œæÚ : ÐíH² ÜUæH }æï¢ }æév„ ¥æy}æ满 ™ï„Ý ¥±Sƒæ }æï¢ Úã„è ãñ¢ ¥æñÚ
§üà±Ú ÜïU ¥æÝ‹Î }æï¢ }æxÝ Úã„è ãñ¢ J
Ðí. 67. …è±æy}ææ ÜïU вæü²±æ™è àæÏÎ v²æ–v²æ ãñ¢ ?
©œæÚ : ¥æy}ææ, …è±, §‹Îí, ÐéL¯, Îïãè, ©Ðï‹Îí, ±ñEæÝÚ ¥æçÎ ¥ÝïÜU
Ýæ}æ ±ïÎ ¥æçÎ àææ›æï¢ }æï¢ ¥æ²ï ãñ¢ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 68. v²æ …è±æy}ææ ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ
ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 69. }æéçv„ ÜUæ ¨}æ² çÜU„Ýæ ãñ ?
©œæÚ : 31 ÝèH 10 ¶ÚÏæ 40 ¥ÚÏæ ±¯ü }æéçv„ ÜUæ ¨}æ² ãñ J
Ðí. 70. …è±æy}ææ ›è ãñ, ÐéL¯ ãñ ²æ ÝÐ風ÜU ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ÜUæ ÜUæï§ü ôHxæ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 71. v²æ …è±æy}ææ, §üà±Ú ÜUæ ¥¢àæ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, …è±æy}ææ §üà±Ú ÜUæ ¥¢àæ Ýãè¢ ãñ J §üà±Ú ¥¶‡Ç ãñ
©¨ÜïU ¥¢àæ = ÅéÜUÇïG Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 72. v²æ …è±æy}ææ ÜUæ ÜUæï§ü |ææÚ, MÐ, ¥æÜUæÚ, ¥æçÎ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ }æï¢ ÜUæï§ü |ææÚ, MÐ, ¥æÜUæÚ,¥æçÎ xæé‡æ Ýãè¢ ãæï„ï J
Ðí. 73. …è±æy}ææ ÜUè }æéçv„ »ÜU …‹}æ }æï¢ ãæï„è ãñ ²æ ¥ÝïÜU …‹}æ
}æï¢ ãæï„è ãñ¢ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ÜUè }æéçv„ »ÜU …‹}æ }æï¢ Ýãè¢ ãæï„è ¥çÐ„é ¥ÝïÜU …‹}ææï¢
}æï¢ ãæï„è ãñ J
Ðí. 74. v²æ …è±æy}ææ }æéçv„ }æï¢ …æÝï ÜïU ÏææÎ ÐéÝ: ¨¢¨æÚ }æï¢ ±æШ
¥æ„æ ãñ J
©œæÚ : …è ãæ¡, …è±æy}ææ }æéçv„ }æï¢ …æÝï ÜïU ÏææÎ ÐéÝ: àæÚèÚ {æÚ‡æ ÜUÚÝï
ÜïU çH» ±æШ ¥æ„æ ãñ J
Ðí. 75. …è±æy}ææ ÜïU Hÿæ‡æ v²æ ãñ¢ ?
ÐÚæ ç±læ
(10) ©œæÚ : …è±æy}ææ ÜïU Hÿæ‡æ §ÓÀæ, mï¯, Ðí²yÝ, ¿ææÝ, ¨é¶, Îé:¶ ÜUè
¥Ýé|æêç„ ÜUÚÝæ ãñ J
Ðí. 76. }æïÚæ }æÝ }ææÝ„æ Ýãè¢, ²ã ÜUƒÝ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : }æïÚæ }æÝ }ææÝ„æ Ýãè¢, ²ã ÜUƒÝ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ J …ÇG }æÝ ÜUæï
™HæÝï ±æHæ ™ï„Ý …è±æy}ææ ãñ J
Ðí. 77. v²æ …è±æy}ææ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH S±²¢ |æè Hï ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, …è±æy}ææ ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH S±²¢ |æè Hï ¨ÜU„æ ãñ …ñ¨ï
™æïÚè ÜUæ Î‡Ç |æÚÜUÚ J ôÜU„é ¥ÐÝï ¨|æè ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
…è±æy}ææ S±²¢ Ýãè¢ Hï ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 78. v²æ …è±æy}ææ ÜU}æü ÜUÚ„ï ãé» ƒÜU …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, …è±æy}ææ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„ï ãé±ï ƒÜU„æ Ýãè¢ ãñ ¥çЄé àæÚèÚ,
§ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¨æ}扲ü ÍæÅ …æ„æ ãñ J
Ðí. 79. …è±æy}ææ }æï¢ çÜU„Ýè S±æ|ææç±ÜU àæçv„²æ¡ ãñ¢ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ }æï¢ 24 S±æ|ææç±ÜU àæçv„²æ¡ ãñ¢ J
Ðí. 80. àææ›æï¢ }æï¢ ¥æy}ææ ÜUæï …æÝÝæ v²æï¢ ¥æ±à²ÜU Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï …æÝÝï ¨ï àæÚèÚ, §ç‹Îí² ¥æñÚ }æÝ ÐÚ
¥ç{ÜUæÚ Ðí挄 ãæï …æ„æ ãñ, ÐçÚ‡ææ}æ S±MÐ ¥æy}æ¿ææÝè ¨}æS„
ÏæéÚï ÜUæ}ææï¢ ¨ï Ïæ™ÜUÚ ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜUæï ãè ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 81. …è±æy}ææ ÜUæ S±MÐ (xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ±, H}Ïææ§ü,
™æñÇGæ§ü, ÐçÚ}ææ‡æ) v²æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ¥‡æé S±MÐ, çÝÚæÜUæÚ, ¥Ëпæ, ¥ËÐàæçv„}ææÝ ãñ,
±ã ™ï„Ý ãñ ¥æñÚ ÜU}æü ÜUÚÝï }æï¢ S±„¢~æ ãñ, ÏææH ÜUè Ýæï¢ÜU ÜïU
Îàæ ã…æ򱕢 |ææxæ ¨ï |æè ¨êÿ}æ ãñ J
Ðí. 82. …è±æy}ææ àæÚèÚ }æï¢ ÜUãæ¡ Úã„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : …è±æy}ææ }æéw² MÐ ¨ï àæÚèÚ }æï¢ SƒæÝ ç±àæï¯ ç…¨ÜUæ Ýæ}æ
Nβ ãñ, ±ãæ¡ Úã„æ ãñ çÜU‹„é xææñ‡æ MÐ ¨ï Ýï~æ, ÜU‡Æ §y²æçÎ
SƒæÝæï¢ }æï¢ |æè ±ã çÝ±æ¨ ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 83. v²æ, }æÝéc², Ðàæé Ðÿæè, ÜUèŠЄ¢xæ ¥æçÎ àæÚèÚæï¢ }æï¢ …è±æy}ææ
ç|æ‹Ý ç|æ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ ²æ »ÜU ãè ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝéc², Ðàæé, Ðÿæè ¥æçÎ ÜUèŠЄ¢xæ ÜïU àæÚèÚæï¢ }æï¢ ç|æ‹Ý–ç|æ‹Ý
…è±æy}æ满 Ýãè¢ ãñ¢ çÜU‹„é »ÜU ãè ÐíÜUæÚ ÜïU …è±æy}æ满 ãñ¢, àæÚèÚæï¢
ÜUæ |æïÎ ãñ ¥æy}ææ¥æï¢ ÜUæ |æïÎ Ýãè¢ J
Ðí. 84. …è±æy}ææ àæÚèÚ v²æï¢ {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ ? ÜUÏæ ¨ï ÜUÚ Úãæ
ãñ ¥æñÚ ÜUÏæ „ÜU ÜUÚïxææ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ, ¥ÐÝï ÜU}æüÈUH ÜUæï |ææïxæÝï ¥æñÚ }ææïÿæ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï
ÜïU çH» àæÚèÚ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ ¨¢¨æÚ ÜïU ÐíæÚ}|æ ¨ï ²ã
àæÚèÚ {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ¥æ²æ ãñ ¥æñÚ …Ïæ „ÜU }ææïÿæ ÜUæï Ðí挄 Ýãè¢
ÜUÚ„æ ãñ „Ïæ „ÜU àæÚèÚ {æÚ‡æ ÜUÚ„ï Úã„æ ãñ J
Ðí. 85. v²æ }æÚÝï ÜïU ÏææÎ …è±, |æê„, Ðíï„, ÇæÜUÝ ¥æçÎ |æè
ÏæÝÜUÚ |æÅÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : }æÚÝï ÜïU ÏææÎ …è± Ý „æï |æê„, Ðíï„ ÏæÝ„æ ãñ ¥æñÚ Ý ãè |æÅÜU„æ
ãñ J ²ã Hæïxææï¢ ÜïU ¥¿ææÝ ÜïU ÜUæÚ‡æ ÏæÝè ãé§ü ç}扲æ }æ拲„æ
ãñ J
Ðí. 86. àæÚèÚ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUÏæ ¥æ„æ ãñ ?
©œæÚ : …Ïæ xæ|æü {æÚ‡æ ãæï„æ ãñ „|æè …è±æy}ææ ¥æ …æ„æ ãñ, ¥ƒæü„ì
…Ïæ Ú…±è²ü ç}æH„ï ãñ¢ „Ïæ J
ÐÚæ ç±læ
(11) Ðí. 87. v²æ …è± ¥æñÚ Ïæíræ (§üà±Ú) »ÜU ãè ãñ¢ ? ¥ƒ±æ v²æ
‘¥æy}ææ ¨æï ÐÚ}ææy}ææ’ ²ã }æ拲„æ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : …è± ¥æñÚ Ïæíræ »ÜU ãè Ýãè¢ ãñ¢ ¥çЄé ÎæïÝæï¢ ¥Hxæ–¥Hxæ
ÐÎæƒü ãñ¢ ç…ÝÜïU xæé‡æ ÜU}æü S±|ææ± |æè ç|æ‹Ý–ç|æ‹Ý ãñ¢ J ¥„:
²ã }æ拲„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ¢ J
Ðí. 88. v²æ …è± §üà±Ú ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : …è± ÜU|æè |æè §üà±Ú Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 89. v²æ …è±æy}ææ »ÜU ±S„é ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, …è±æy}ææ »ÜU ™ï„Ý ±S„é ãñ, ±ñçÎÜU ÎàæüÝæï¢ }æï¢ ±S„é ©¨ÜUæï
ÜUãæ xæ²æ ãñ, ç…¨}æï¢ ÜéUÀ xæé‡æ ÜU}æü, S±|ææ± ãæï„ï ãæï¢ J
Ðí. 90. v²æ …è±æy}ææ àæÚèÚ ÜUæï ÀæïÇGÝï }æï¢ ¥æñÚ Ý²ï àæÚèÚ ÜUæï {æÚ‡æ
ÜUÚÝï }æï¢ S±„¢~æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ÜUæï ݲï àæÚèÚ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚÝï }æï¢ S±„‹~æ Ýãè¢ ãñ
¥çÐ„é §üà±Ú ÜïU ¥{èÝ ãñ J §üà±Ú …Ïæ »ÜU àæÚèÚ }æï¢ …è±æy}ææ
ÜUæ |ææïxæ ÐêÚæ ãæï …æ„æ ãñ „æï …è±æy}ææ ÜUæï çÝÜUæH Hï„æ ãñ
¥æñÚ ©¨ï ݲæ àæÚèÚ ÜUæï ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 91. çÝÚæÜUæÚ ¥‡æé S±MÐ ±æHæ …è±æy}ææ §„Ýï ÏæÇïG àæÚèÚæï¢ ÜUæï
ÜñU¨ï ™Hæ„æ ãñ ?
©œæÚ : …ñ¨ï çÏæ…Hè ÏæÇïG–ÏæÇïG ²¢~ææï¢ ÜUæï ™Hæ Îï„è ãñ »ï¨ï ãè çÝÚæÜUæÚ
ãæï„ï ãé» |æè …è±æy}ææ ¥ÐÝè Ðí²yÝ MÐè ™é¢ÏæÜUè² àæçv„ ¨ï
àæÚèÚæï¢ ÜUæï ™Hæ Îï„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 92. v²æ …è±æy}ææ ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ
ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ
ãñ ²ã ÜUæ²ü ©¨ÜUè àæçv„ ¥æñÚ ¨æ}扲ü ¨ï ÏææãÚ ÜUæ ãñ J
Ðí. 93. àæÚèÚ ÀæïÇGÝï ÜïU ÏææÎ (}æëy²é Ðpæ„ì) çÜU„Ýï ¨}æ² }æï¢
…è±æy}ææ Îê¨Úæ àæÚèÚ {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ àæÚèÚ ÀæïÇGÝï ÜïU ÏææÎ (}æëy²é Ðpæ„ì) §üà±Ú ÜUè ò±Sƒæ
ÜïU ¥Ýé¨æÚ ÜéUÀ ÐHæï¢ }æï¢ àæèÍæí ãè Îê¨Úï àæÚèÚ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ
Hï„æ ãñ J ²ã ¨æ}æ拲 çݲ}æ ãñ J
Ðí. 94. v²æ §¨ çݲ}æ ÜUæ ÜUæï§ü ¥Ð±æÎ |æè ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : …è ãæ¡, §¨ çݲ}æ ÜUæ ¥Ð±æÎ ãæï„æ ãñ J }æëy²é Ðpæ„ì …Ïæ
…è±æy}ææ »ÜU àæÚèÚ ÜUæï ÀæïÇG Îï„æ ãñ HïçÜUÝ ¥xæHæ àæÚèÚ
Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU çH» ¥ÐÝï ÜU}ææüÝé¨æÚ }ææ„æ ÜUæ xæ|æü ©ÐHÏ{
Ýãè¢ ãæï„æ ãñ „æï ÜéUÀ ¨}æ² „ÜU §üà±Ú ÜUè ò±Sƒæ }æï¢ Úã„æ
ãñ J Ðpæ„ì ¥ÝéÜêUH }ææ„æ-çЄæ ç}æHÝï ¨ï §à±Ú ÜUè
ò±SƒæÝé¨æÚ ©ÝÜïU ²ãæ¡ …‹}æ Hï„æ ãñ J
Ðí. 95. …è±æy}ææ ÜUè }æéçv„ v²æ ãñ ¥æñÚ ÜñU¨ï Ðí挄 ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : ÐíÜëUç„ ÜïU Ïæ¢{Ý ¨ï ÀêÅ …æÝï ¥æñÚ §üà±Ú ÜïU ÐÚ}æ ¥æÝ‹Î
ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUæ Ýæ}æ }æéçv„ ãñ J ²ã }æéçv„ ±ïÎæçÎ àææ›æï¢
}æï¢ Ïæ„æ²ï xæ²ï ²æïxææ|²æ¨ ÜïU }æ抲}æ ¨ï ¨}ææç{ Ðí挄 ÜUÚÜïU
¨}æS„ ¥ç±læ ÜïU ¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ÝcÅ ÜUÚÜïU ãè ç}æH„è ãñ J
Ðí. 196. }æéçv„ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUè v²æ çSƒç„ ãæï„è ãñ, ±ã ÜUãæ¡ Úã„æ
ÐÚæ ç±læ
(12) ãñ ? çÏæÝæ àæÚèÚ §ç‹Îí²æï¢ ÜïU ÜñU¨ï ™H„æ, ¶æ„æ, Ðè„æ ãñ ?
©œæÚ : }æéçv„ }æï¢ …è±æy}ææ S±„‹~æ MÐ ¨ï ¨}æS„ Ïæírææ‡Ç }æï¢ |æí}æ‡æ ÜUÚ„æ
ãñ ¥æñÚ §üà±Ú ÜïU ¥æÝ‹Î ¨ï ¥æÝç‹Î„ Úã„æ ãñ „ƒæ §üEÚ ÜUè
¨ãæ²„æ ¨ï ¥ÐÝè S±æ|ææç±ÜU àæçv„²æï¢ ¨ï {ê}æÝï çÈUÚÝï ÜUæ
ÜUæ}æ ÜUÚ„æ ãñ J }æév„ ¥±Sƒæ }æï¢ …è±æy}ææ ÜUæï àæÚèÚ{æÚè …è±
ÜUè „Úã ¶æÝï ÐèÝï ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
Ðí. 197. …è±æy}ææ ÜUè ¨æ¢¨æçÚÜU §ÓÀ满 ÜUÏæ ¨}æ挄 ãæï„è ãñ¢ ?
©œæÚ : …Ïæ §üà±Ú ÜUè Ðíæ猄 ãæï …æ„è ãñ ¥æñÚ ¨¢¨æÚ ÜïU |ææïxææï¢ ¨ï
±ñÚæx² ãæï …æ„æ ãñ „Ïæ …è±æy}ææ ÜUè ¨¢¨æÚ ÜïU |ææïxæ ÐÎæƒü
ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀ满 ¨}æ挄 ãæï …æ„è ãñ¢ J
Ðí. 198. …è±æy}ææ ±æS„± }æï¢ v²æ ™æã„æ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ Ðê‡æü ¥æñÚ Sƒæ²è ¨é¶, àææç‹„, çÝ|æü²„æ ¥æñÚ
S±„‹~æ„æ ™æã„æ ãñ J
Ðí. 199. |ææï…Ý ÜUæñÝ ¶æ„æ ãñ àæÚèÚ ²æ …è±æy}ææ ?
©œæÚ : ÜïU±H …ÇG àæÚèÚ |ææï…Ý ÜUæï ¶æ Ýãè¢ ¨ÜU„æ ¥æñÚ ÜïU±H
™ï„Ý …è±æy}ææ ÜUæï |ææï…Ý ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãñ àæÚèÚ
}æï¢ Úã„æ ãé¥æ …è±æy}ææ }æÝ §ç‹Îí²æçÎ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï ÜUæ²ü HïÝï
ÜïU çH» |ææï…Ý ¶æ„æ ãñ J
Ðí. 100. »ÜU àæÚèÚ }æï¢ »ÜU ãè …è±æy}ææ Úã„æ ãñ ²æ ¥ÝïÜU |æè
Úã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : »ÜU àæÚèÚ }æï¢ ÜUœææü ¥æñÚ |ææïv„æ »ÜU ãè …è±æy}ææ Úã„æ ãñ
¥ÝïÜU …è±æy}æ满 Ýãè¢ Úã„ï J ãæ¡, Îê¨Úï àæÚèÚ ¨ï ²év„ Îê¨Úæ
…è±æy}ææ „æï çÜU¨è àæÚèÚ }æï¢ Úã ¨ÜU„æ ãñ, …ñ¨ï }ææ¡ ÜïU xæ|æü
ÐÚæ ç±læ
 }æï¢ ©¨ÜUæ ÏæÓ™æ J (13)
¨¢¨æÚ (¨ëçcÅ)
Ðí. 101. …è±æy}ææ àæÚèÚ }æï ¢ òæÐÜU ãñ ²æ »ÜUÎï à æè (»ÜU
SƒæÝè²) ? Ðí. 105. »ÜU ¨ëçcÅ (¨¢¨æÚ) ÜUè ¥æ²é çÜU„Ýè ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : àæÚèÚ }æï¢ …è±æy}ææ »ÜUÎïàæè ãñ òæÐÜU Ýãè¢, ²çΠòæÐÜU ©œæÚ : »ÜU ¨ëçcÅ (¨¢¨æÚ) ÜUè ¥æ²é ™æÚ ¥ÚÏæ Ïæœæè¨ ÜUÚæïÇG ±¯ü
ãæï±ï „æï àæÚèÚ ÜïU ÍæÅÝï ÏæÉGÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ ²ã çÝy² Ýãè¢ Úã ãæï„è ãñ J
Ðæ²ïxææ J Ðí. 106. ¨ëçcÅ (¨¢¨æÚ) ÜUè ¥æ²é çÜUݨï }ææÐè …æ„è ãñ ± ©ÝÜUè
Ðí. 102. …è± ÜUè ÐÚ}æ ©‹Ýç„, ¨ÈUH„æ v²æ ãñ ? ¥æ²é çÜU„Ýè ãæï„è ãñ J
©œæÚ : …è±æy}ææ ÜUè ÐÚ}æ ©‹Ýç„ ¥æy}ææ-ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ©œæÚ : ¨ëçcÅ (¨¢¨æÚ) ÜUè ¥æ²é ¨„²éxæ, ~æï„æ²éxæ, mæÐÚ²éxæ ¥æñÚ
ÜUÚÜïU ÐÚ}æ àææç‹„Îæ²ÜU }ææïÿæ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝæ ãñ J ÜUçH²éxæ ¨ï }ææÐè …æ„è ãñ J §ÝÜUè ¥æ²é çÝ}ÝçH綄 ãñ –
Ðí. 103. v²æ …è±æy}ææ ÜUæï Ðí挄 ãæïÝï ±æHï ¨é¶ Îé:¶ ¥ÐÝï ²éxæ ±¯ü
ãè ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ãæï„ï ãñ¢ ? ²æ çÏæÝæ ãè ÜU}æü çÜU» Îê¨Úæï¢ ¨„²éxæ– 17,28,000 ±¯ü
ÜïU ÜU}ææïZ ÜïU ÜUæÚ‡æ |æè ¨é¶ Îé:¶ ç}æH„ï ãñ¢ ? ~æï„æ²éxæ– 12,96,000 ±¯ü
©œæÚ : …è±æy}ææ ÜUæï Ðí挄 ãæïÝï ±æHï ¨é¶ Îé:¶ ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜïU mæÐÚ ²éxæ – 8,64,000 ±¯ü
ÈUH ãæï„ï ãñ¢ çÜU‹„é ¥ÝïÜU ÏææÚ Îê¨Úï ÜïU ÜU}ææïü ÜïU ÜUæÚ‡æ ÜUçH²éxæ – 4,32,000 ±¯ü
|æè ÐçÚ‡ææ}æ Ðí|ææ± ÜïU MÐ }æï¢ (ÈUH MÐ }æï¢ Ýãè¢) ¨é¶ »ÜU ™„é²éüxæè = 43,20,000 (ç„ÚæçH¨ Hæ¶
Îé:¶ Ðí挄 ãæï …æ„ï ãñ¢ J Ïæè¨ ã…æÚ ±¯ü)
Ðí. 104. çÜUÝ Hÿæ‡ææï¢ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ ²ã ÜUã ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU çÜU¨ Ðí. 107. »ÜU ¨ëçcÅ }æï¢ ÜéUH çÜU„Ýè ™„é²éüxæè ãæï„è ãñ ?
òçv„ Ýï …è±æy}ææ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ çH²æ ãñ ? ©œæÚ : »ÜU ¨ëçcÅ }æï¢ ÜéUH »ÜU ã…æÚ ™„é²éüxæè ãæï„è ãñ J
©œæÚ : }æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ¥ç{ÜUæÚ ÜUÚÜïU ¨y²{}æü ‹²æ²æ™Ú‡æ ÜïU Ðí. 108. »ÜU ¨ëçcÅ }æï¢ çÜU„Ýï }拱‹„Ú ãæï„ï ã¢ñ ?
}æ抲}æ ¨ï àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæï ãè ÜUÚÝæ ¥æñÚ ¥¨y² ¥{}æü ÜïU ©œæÚ : »ÜU ¨ëçcÅ }æï¢ ™æñÎã }拱‹„Ú ãæï„ï ãñ¢ J
ÜU}ææïZ ÜUæï Ý ÜUÚÝæ „ƒæ ¨Îæ àææ‹„, ¨‹„écÅ ¥æñÚ Ðí¨‹Ý ÚãÝæ Ðí. 109. ±„ü}ææÝ }æï¢ ÜUæñÝ ¨æ }拱‹„Ú ™H Úãæ ãñ ± §¨ÜUæ Ýæ}æ
§¨ Ïææ„ ÜUæ ¿ææÐÜU ãæï„æ ãñ çÜU §¨ òçv„ Ýï ¥æy}ææ ÜUæ v²æ ãñ ?
¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ çH²æ ãñ J
©œæÚ : ±„ü}ææÝ }æï¢ ¨æ„±æ¡ }拱‹„Ú ™H Úãæ ãñ, §¨ÜUæ Ýæ}æ ±ñ±S±„
}拱‹„Ú ãñ J
ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ
Ðí. 110. »ÜU }拱‹„Ú }æï¢ çÜU„Ýè ™„é²éüxæè ãæï„è ãñ ± ±„ü}ææÝ }æï¢ (14) Ð뉱è, …H, ¥çxÝ, ±æ²é ¥æñÚ ¥æÜUæàæ §Ý Îíòæï¢ ¨ï àæÚèÚ
ÜUæñÝ ¨è ™„é²éüxæè ™H Úãè ãñ ? ÏæÝæÜUÚ, {Ú„è ÜïU ¥‹ÎÚ ¨ï ã…æÚæï¢ ÜUè ¨¢w²æ }æï¢ Ý±²é±ÜU
©œæÚ : »ÜU }拱‹„Ú }æï¢ §ÜUãœæÚ ™„é²éüxæè ãæï„è ãñ „ƒæ ±„ü}ææÝ }æï¢ ¥æñÚ Ý±²é±ç„²æï¢ ÜUæï »ÜU ¨æƒ ©yÐ‹Ý çÜU²æ, …æï àæÚèÚ
¥_槨±è¢ ™„é²éüxæè ™H Úãè ãñ J ¨ï „æï ÏæçHcÆ ƒï, çÜU‹„é ©ÝÜUæï Ïæãé„ ãè ÜU}æ ¿ææÝ ƒæ J
Ðí. 111. ±„ü}ææÝ ÜUçH²éxæ ÜïU çÜU„Ýï ±¯ü Ïæè„ ™éÜïU ãñ¢ ? Ðí. 117. çÈUÚ ©Ý }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¿ææÝ ÜñU¨ï ãé¥æ ?
©œæÚ : ç±ÜíU}æ ¨¢±„ì 2064 (§ü.¨. 2008) }æï¢ ±„ü}ææÝ ÜUçH²éxæ ©œæÚ : §üà±Ú Ýï …æï ã…æÚæï¢ ÜUè ¨¢w²æ }æï¢ }æÝéc²æï¢ ÜUæï ©yÐ‹Ý çÜU²æ
ÜïU 5107 ±¯ü Ïæè„ ™éÜïU ãñ¢ J ƒæ, ©Ý}æï¢ ¨ï ¨±æüç{ÜU Ðç±~ææy}æ满 …æï-…æï ƒè¢, ©ÝÜUæï ™éÝæ
Ðí. 112. ¥æxææ}æè ¨„²éxæ ÜUæ ¥æÚ¢|æ çÜU„Ýï ±¯æïZ ÜïU ÏææÎ ãæïxææ ? ¥æñÚ ©Ý¨ï ¨}ææç{ Hxæ±æ ÜUÚÜïU §üà±Ú Ýï ©ÝÜUæï ¿ææÝ çβæ J
©œæÚ : ¥æxææ}æè ¨„²éxæ ÜUæ ¥æÚ¢|æ 4,26,892 ±¯æïZ ÜïU ÏææÎ ãæïxææ J ±ãè¢ ¨ï xæéL ÐÚ}ÐÚæ ™Hè ¥æñÚ ¨Ïæ }æÝéc²æï¢ ÜUæï ¿ææÝ ãé¥æ J
Ðí. 113. ¨ëçcÅ ÜUæ ݱ±¯ü çÜU¨ çÎÝ ÏæÎH„æ ãñ ?
©œæÚ : ¨ëçcÅ ÜUæ ݱ±¯ü ™ñ~æ ¨éÎè Ðíç„ÐÎæ (Ðíƒ}ææ) ÜïU çÎÝ
ÏæÎH„æ ãñ J
Ðí. 114. ±„ü}ææÝ ¨ëçcÅ ÜUè ¥æ²é çÜU„Ýè ãæï ™éÜUè ãñ ?
©œæÚ : ±„ü}ææÝ ¨ëçcÅ ÜUè ¥æ²é 1 ¥ÚÏæ 96 ÜUÚæïÇ, 8 Hæ¶, 53
ã…æÚ 107 ±¯ü ãæï ™éÜUè ãñ J (ç±ÜíU}æ ¨¢±„ì 2064, §ü.¨.
2008 }æï¢)
Ðí. 115. v²æ ÜUæH ÜïU ÜUæÚ‡æ {}æü-¥{}æü ãæï„ï ãñ¢ …ñ¨ï çÜU ¨éÝÝï
}æï¢ ¥æ„æ ãñ ÜUçH²éxæ }æï¢ ÐæÐ ÜU}æü ÏæÉG …æ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ÜUæH ÜïU ÜUæÚ‡æ {}æü-¥{}æü Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ J Ðíy²ïÜU
ÜUæH }æï¢ {}æü ¥æñÚ ¥{}æü ÎæïÝæï¢ ÜUè Ðí±ëç„²æ¡ ™H„è ãñ¢ J
Ðí. 116. ¨ëçcÅ (¨¢¨æÚ) ÜïU ÐíæÚ}|æ }æï¢ }æÝéc²æï¢ ÜUæï çÜU¨Ýï ©yЋÝ
çÜU²æ ¥æñÚ ÜñU¨ï ©yÐ‹Ý çÜU²æ ?
©œæÚ : ¨ëçcÅ (¨¢¨æÚ) ÜïU ÐíæÚ}|æ }æï¢ §üà±Ú Ýï Ð뉱è ÜïU ÜU‡ææï¢ ¨ï
Ú…-±è²ü ¥æçÎ {æ„é ÏæÝæ§ü ©¨ï ç}æHæÜUÚ Ð@|ææñç„ÜU ¥ƒæü„ì
ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ
 (15)
±ïÎ
Ðí. 118. ±ïÎ çÜU¨ÜUæï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¨ëçcÅ ÜïU ¥æÚ}|æ }æï¢ §üà±Ú mæÚæ ÐíÎœæ ¿ææÝ ÜUæï ±ïÎ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 119. ±ïÎ çÜU„Ýï ãñ¢ ? ¥æñÚ ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ?
©œæÚ : ±ï Î ™æÚ ãñ ¢ (1) «x±ï Î (2) ²…é ± ï ü Î (3) ¨æ}æ±ï Î
(4) ¥ƒ±ü±ïÎ J
Ðí. 120. ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ™æÚ «ç¯²æï¢ ÜUæï ±ïοææÝ Ðí挄 ãé¥æ ?
©œæÚ : (1) ¥çxÝ, (2) ±æ²é, (3) ¥æçÎy² ¥æñÚ (4) ¥¢çxæÚæ J
§Ý ™æÚ «ç¯²æï¢ ÜUæï ±ïοææÝ Ðí挄 ãé¥æ J
Ðí. 121. çÜUÝ çÜUÝ «ç¯²æï¢ Ýï ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ±ïÎ Ðí挄 çÜU²ï ?
©œæÚ : «x±ïÎ ÜUæï ¥çxÝ «ç¯ Ýï Ðí挄 çÜU²æ, ²…é±ïüÎ ÜUæï ±æ²é
«ç¯ Ýï Ðí挄 çÜU²æ, ¨æ}æ±ïÎ ÜUæï ¥æçÎy² «ç¯ Ýï Ðí挄
çÜU²æ ¥æñÚ ¥ƒ±ü±ïÎ ÜUæï ¥¢çxæÚæ «ç¯ Ýï Ðí挄 çÜU²æ J
Ðí. 122. §üà±Ú Ýï ™æÚ «ç¯²æï¢ ÜUæï ±ïÎ ¿ææÝ ÜUÏæ çβæ ?
©œæÚ : §üà±Ú Ýï ™æÚ «ç¯²æï¢ ÜUæï ¨ëçcÅ ÜïU ÐíæÚ}|æ }æï¢ ±ïÎ ¿ææÝ çβæ J
Ðí. 123. Ðíy²ïÜU ±ïÎ ÜïU ¥ÐÝï-¥ÐÝï 籯² v²æ-v²æ ãñ¢ ?
©œæÚ : (1) «x±ïÎ ÜUæ 籯² ¿ææÝ ãñ J (2) ²…é±ïüÎ ÜUæ 籯²
ÜU}æü ãñ J (3) ¨æ}æ±ïÎ ÜUæ 籯² ©Ðæ¨Ýæ ãñ J ¥æñÚ (4)
¥ƒ±ü±ïÎ ÜUæ 籯² 籿ææÝ ãñ J
Ðí. 124. ™æÚæï¢ ±ïÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ¨Ïæ¨ï ÐãHï çÜU¨Ýï Ðí挄 çÜU²æ ?
©œæÚ : ™æÚæï¢ ±ïÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ¨Ïæ¨ï ÐãHï Ïæírææ Ýï Ðí挄 çÜU²æ J
Ðí. 125. §üà±Ú Ýï ™æÚ «ç¯²æï¢ ÜUæï ãè ±ïÎ ¿ææÝ v²æï¢ çβæ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : §üà±Ú Ýï ™æÚ «ç¯²æï¢ ÜUæï ãè ±ïÎ ¿ææÝ §¨çH» çβæ v²æï¢çÜU
±ï ¨±æüç{ÜU Ðç±~ææy}ææ ƒï J
Ðí. 126. Ðíy²ïÜU ±ïÎ }æï¢ çÜU„Ýï-çÜU„Ýï }æ‹~æ ãñ¢ ¥æñÚ ™æÚæï¢ ±ïÎæï¢
}æï¢ ÜéUH çÜU„Ýï }æ‹~æ ãñ¢ ?
©œæÚ : (1) «x±ïÎ }æï¢ 10522 }æ‹~æ, (2) ²…é±ïüÎ }æï¢ 1975 }æ‹~æ.
(3) ¨æ}æ±ïÎ }æï¢ 1875 }æ‹~æ ¥æñÚ (4) ¥ƒ±ü±ïÎ }æï¢ 5977
}æ‹~æ ãñ¢ J ™æÚæï¢ ±ïÎæï¢ }æï¢ ÜéUH 20349 }æ‹~æ ãñ¢ J
Ðí. 127. ±‡æü çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ ¥æñÚ ÜUæñÝ-ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ±‡æü ™æÚ ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ J (1) Ïæíæræ‡æ, (2) ÿæç~æ², (3)
±ñಠ¥æñÚ (4) àæêÎí J
Ðí. 128. Ïæíæræ‡æ ±‡æü ÜUï ÜU}æü v²æ v²æ ãñ¢ ?
©œæÚ : ±ïÎ ÜUæ ÐÉGÝæ - ÐÉGæÝæ, ²¿æ ÜUÚÝæ-ÜUÚæÝæ, ÎæÝ ÎïÝæ ¥æñÚ
HïÝæ Ïæíæræ‡æ ±‡æü ÜUï ÜU}æü ãñ¢ J
Ðí. 129. ÿæç~æ² ±‡æü ÜïU ÜU}æü v²æ v²æ ãñ¢ ?
©œæÚ : ÚæcÅî ÜUè ¨éÚÿææ ÜUÚÝæ, ‹²æ², Ðíàææ¨Ý ¥æçÎ ÿæç~æ² ±‡æü
ÜïU ÜU}æü Uãñ¢ J
Ðí. 130. ±ñಠ±‡æü ÜïU ÜU}æü v²æ v²æ ãñ¢ ?
©œæÚ : òæÐæÚ, ÜëUç¯, ÐàæéÐæHÝ ¥æçÎ ±ñಠ±‡æü ÜïU ÜU}æü ãñ¢ J
Ðí. 131. àæêÎí çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢, §¨ÜUæ v²æ ÜUæ²ü ãæï„æ ãñ¢ ?
©œæÚ : ç…¨ÜUè Ïæéçh }æ¢Î ãæï„è ãñ „ƒæ …æï ÐÉG çH¶ÜUÚ ¨|²,
çàæcÅ ¿ææÝè Ýãè¢ ÏæÝ Ðæ„æ ãñ ¥æñÚ {Ý, ç±læ ¨ï Úçã„ ãæï„æ
ãñ ±ã àæêÎí ÜUãHæ„æ ãñ J àæêÎí ÜUæ ÜUæ²ü ¨ï±æ ÜUÚÝæ ãæï„æ
ãñ J
Ðí. 132. }æÝéc² …è±Ý ÜUæï çÜU„Ýï ¥æŸæ}ææï¢ }æï¢ ç±|æv„ çÜU²æ xæ²æ
ÐÚæ ç±læ
 ãñ ¥æñÚ ±ï ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝéc² …è±Ý ÜUæï ™æÚ ¥æŸæ}ææï¢ }æï¢ ç±|æv„ çÜU²æ xæ²æ ãñ J
(1) Ïæír晲ü, (2) xæëãSƒ, (3) ±æÝÐíSƒ (4) ¨¢‹²æ¨
¥æŸæ}æ J
Ðí. 133. ±ïÎæX ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : çàæÿææ, ÜUËÐ, òæÜUÚ‡æ, çÝLv„, À‹Î, Á²æï焯 J
Ðí. 134. ©Ð±ïÎ çÜU„Ýï ¥æñÚ ÜUæñÝ-ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ©Ð±ïÎ ™æÚ ãñ¢, (1) ¥æ²é±ïüÎ, (2) {Ýé±ïüÎ, (3) xæ¢{±ü±ïÎ
(4) ¥ƒü±ïÎ J
Ðí. 135. ±ñçÎÜU ÎàæüÝ çÜU„Ýï ãñ¢ ¥æñÚ ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ±ñçÎÜU ÎàæüÝ - 6 ãñ¢ J (1) ²æïxæ ÎàæüÝ, (2) ¨æ¢w² ÎàæüÝ,
(3) ±ñàæïç¯ÜU ÎàæüÝ, (4) ‹²æ² ÎàæüÝ, (5) ±ïÎæ‹„ ÎàæüÝ
¥æñÚ (6) }æè}æ梨æ ÎàæüÝ J
Ðí. 136. ±ñçÎÜU ©ÐçݯÎì çÜU„Ýï ãñ¢ ? ¥æñÚ ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ?
©œæÚ : ±ñçÎÜU ©ÐçݯÎì x²æÚã ãñ¢ ©ÝÜïU Ýæ}æ §¨ ÐíÜUæÚ ¨ï ãñ¢ –
§üàæ, ÜïUÝ, ÜUÆ, }ææ¢Çêv², }æé‡ÇÜU, ÐíàÝ, »ïœæÚï², „ñçœæÚè²,
Àæ‹Îæïx², ÏæëãÎæÚ‡²ÜìU ¥æñÚ à±ï„æà±„Ú J
Ðí. 137. Ïæíæræ‡æ xæíƒ
¢ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ¥æñÚ ©ÝÜUè ¨¢w²æ çÜU„Ýè ãñ ?
©œæÚ : ±ïÎ }æï¢ ±<‡æ„ 籯²æï¢ ÜUè òæw²æ ÜUÚÝï ±æHï xæí¢ƒ Ïæíæræ‡æ
xæí¢ƒ ÜUãHæ„ï ãñ¢ ©ÝÜUè ¨¢w²æ 4 ãñ - (1) àæ„Ѓ Ïæíæræ‡æ
(2) xææïЃ Ïæíæræ‡æ (3) „æ¢ÇK Ïæíæræ‡æ (4) »„Úï² Ïæíæræ‡æ J
ÐÚæ ç±læ
(16)
ÜU}æü ¥æñÚ ÜU}æüÈUH
Ðí. 138. çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ÜñU¨æ ? ÜUÏæ ? ÜUãæ¡ ?
çÜU¨ MÐ }æï¢ ç}æH„æ ãñ ? v²æ ã}æ §¨ 籯² }æï¢ …æÝ
¨ÜU„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ÜU}ææïõü ÜUæ ÈUH ÜñU¨æ, ÜUÏæ, ÜUãæ¡, çÜU¨ MÐ }æï¢ ç}æH„æ ãñ
§¨ÜïU 籯² }æï¢ Ðê‡æüMÐ ¨ï }æÝéc² Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„ï, ²ã
ÜUæ²ü §üà±Ú ÜïU mæÚæ ¨¢™æçH„ ± çݲ¢ç~æ„ ãñ J ãæ¡, ÜéUÀ–
ÜéUÀ Ïææ„æï¢ ÜUæï }æÝéc² àææ›æï¢ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ …æÝ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 139. v²æ ÜU}æü ÜUÚÜïU ©¨ÜïU ÈUH ¨ï çÜU¨è |æè ÐíÜUæÚ Ïæ™æ
…æ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ÜUæï§ü |æè }æÝéc² ÜU}æü ÜUÚÜïU ©¨ÜïU ÈUH ¨ï Ýãè¢ Ïæ™ ¨ÜU„æ ™æãï
±ã çÜU„Ýæ ãè „Ð ÜUÚï, …Ð ÜUÚï, Š²æÝ ÜUÚï, ÎæÝ Îï, ²¿æ ÜUÚï
J ÜU}æü ÜUæ ÈUH „æï ©¨ï ¥±à² ãè |ææïxæÝæ ÐÇG„æ ãñ J
Ðí. 140. v²æ ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH Îê¨Úï ÜUæï Îï ¨ÜU„ï ãñ¢ ? |æéxææ
¨ÜU„ï ãñ¢ ? ãæ¡, „æï ÜñU¨ï ? Ýãè¢, „æï v²æï¢ Ýãè¢ ?
©œæÚ : ÜUæï§ü |æè òçv„ ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH çÜU¨è Îê¨Úï ÜUæï Ýãè¢
Îï ¨ÜU„æ ãñ J ãæ¡, ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜïU ÐçÚ‡ææ}ææï¢ ¥æñÚ Ðí|ææ±æï¢
¨ï Îê¨Úï ÜUæï ¨é¶–Îé:¶ Ðãé¡™æ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 141. ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ÜUæñÝ Îï„æ ãñ ? v²æ ÜïU±H §üà±Ú ãè
Îï„æ ãñ ²æ Úæ…æ, ‹²æ²æ{èàæ, ¨}ææ… ÜïU òçv„ |æè Îï„ï
ãñ¢ ²æ S±²¢ |æè Hï ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH }æéw² MÐ ¨ï §üà±Ú ãè Îï„æ ãñ çÜU‹„é ÐçÚ±æÚ,
¨}ææ… ¥æñÚ ÚæcÅî }æï¢ ¨éò±Sƒæ ÏæÝæ²ï Ú¶Ýï ÜïU çH²ï }ææ„æ–
ÐÚæ ç±læ
 çЄæ, xæéL–¥æ™æ²ü, ÐéçH¨–‹²æ²æ{èàæ–Úæ…æ ¥æçÎ |æè
Î‡Ç Îï„ï ãñ¢ J ÜéUÀ ÜU}ææï¢ü ÜUæ ÈUH òçv„ S±²¢ |æè Hï ¨ÜU„æ
ãñ J §üà±Ú Ýï »ï¨è ò±Sƒæ »ï¨æ çÝÎïàü æ ÜUÚ Ú¶æ ãñ J
Ðí. 142. ÜU}ææïZ ÜUæ ÜUœææü ÜUæñÝ ãñ ? …è± ²æ }æÝ ²æ §ç‹Îí²æ¡
²æ àæÚèÚ ²æ §üà±Ú ²æ ¥‹² ÜUæï§ü ?
©œæÚ : ÜU}ææïZ ÜUæ ÜUœææü …è±æy}ææ ãè ãñ }æÝ, §ç‹Îí²æ¡, àæÚèÚ ¥æçÎ
„æï …ÇG ãñ¢ ¥æñÚ ÜU}æü ÜUÚÝï ÜïU ©ÐÜUÚ‡æ (¨æ{Ý) ãñ¢ J
Ðí. 143. v²æ ÎæÝ, Îçÿæ‡ææ, |æïÅ¢ , Ðê…æ, ¨ï±æ, …Ð, „Ð, „èƒü,
Š²æÝ ¥æçÎ ÜïU mæÚæ ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæï¢ ÜUæï ÝcÅ ²æ ÜU}æ
çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ? ²çÎ Ýãè¢ „æï §Ý ¨ÏæÜUæ v²æ
Hæ|æ ãñ ?
©œæÚ : ÎæÝ, Îçÿæ‡ææ ¥æçÎ ¨ï ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæï¢ ÜUæï ÝcÅ Ýãè¢
çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ¥çÐ„é ©ÝÜUæï ÜUÚÜïU Ð釲 ¥…üÝ çÜU²æ
…æ ¨ÜU„æ ãñ J ¥æxæï ÏæéÚï ÜU}æü Ý ãæï »ï¨ï ¨¢SÜUæÚ ÏæÝæ» …æ
¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 144. v²æ Ðíæ²çp„ ÜUÚÜïU ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæï¢ ¨ï Ïæ™æ …æ
¨ÜU„æ ãñ ? ²çÎ Ýãè¢, „æï çÈUÚ Ðíæ²çp„ ÜUè v²æ
©Ð²æïçxæ„æ ãñ ?
©œæÚ : Ðíæ²çp„ ÜUÚÜïU ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHæï¢ ¨ï Ïæ™æ Ýãè¢ …æ ¨ÜU„æ
ãñ çÜU‹„é Ðíæ²çp„ ÜUÚÝï ¨ï ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÚÝï ÜïU ¨¢SÜUæÚ Ýãè¢
ÏæÝ„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¨¢SÜUæÚ Ýãè¢ ÏæÝ„ï ãñ¢ „æï |æç±c² }æï¢ ÏæéÚï ÜU}æü
ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
ÐÚæ ç±læ
(17) Ðí. 145. …è±/}æÝéc² …æï ¨é¶–Îé:¶ Ðí挄 ÜUÚ„æ ãñ v²æ ±ã
¨Ïæ ©¨è ÜïU çÜU» ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ãñ ²æ Îê¨Úï ÜïU mæÚæ
|æè ¨é¶–Îé¶ çÎ²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝéc² ÜUæï …æï ¨é¶–Îé:¶ Ðí挄 ãæï„æ ãñ ±ã ¥ç{ÜUæ¢àæ ©¨è
ÜïU çÜU» ÜU}æü ÜUæ ÈUH ãæï„æ ãñ çÜU‹„é Îê¨Úæï¢ ÜïU mæÚæ |æè
çÜU» xæ» ÜU}ææïZ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ ¥æñÚ Ðí|ææ± ÜïU ÜUæÚ‡æ ¨é¶–
Îé:¶ Ðí挄 ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 146. ÜU}æü ÜUæ ÐçÚ‡ææ}æ, ÜU}æü ÜUæ Ðí|ææ± „ƒæ ÜU}æü ÜUæ ÈUH
§Ý „èÝæï¢ }æï¢ v²æ ¥‹„Ú ãñ ?
©œæÚ : ÜU}æü ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì …æï „yÜUæH Ðíç„çÜíU²æ ãæï„è ãñ ±ã
ÜU}æü MÐè ÐçÚ‡ææ}æ ãñ J
çÜU¨è çÜíU²æ ÜïU ÐçÚ‡ææ}æ ²æ ÈUH ÜUæï …æÝÜUÚ ¥ÐÝï ÐÚ
²æ Îê¨Úæï¢ ÐÚ àææÚèçÚÜU, }ææÝç¨ÜU ¨é¶-Îé:¶, |æ², 癋„æ
¥æçÎ ÜUæ …æï ¥¨Ú ãæï„æ ãñ ©¨ï ÜU}æü ÜUæ Ðí|ææ± ÜUã„ï ãñ¢ J
¥ÓÀï–ÏæéÚï ÜU}æü ÜïU ¥ÝéMÐ ÜUœææü ÜUæï ‹²æ²Ðê±üÜU ¨é¶–
Îé:¶ ÐíÎæÝ ÜUÚÝæ ²æ ¨é¶–Îé:¶ ÜïU ¨æ{Ý ÐíÎæÝ ÜUÚÝæ
ÜU}æü ÜUæ ÈUH ãñ J
Ðí. 147. ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï òçv„ ¥ç{ÜU ¨æ{Ý, ¨éç±{æ,
¨é¶ ¨}Ð‹Ý Îï¶ï …æ„ï ãñ¢ …ÏæçÜU »ï¨ï òçv„ „æï
¨é¶ – ¨æ{Ý ¨éç±{æ Úçã„ Îé:¶è ãæïÝï ™æçã», »ï¨æ
v²æï¢ ãñ ?
©œæÚ : ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï ¨æ{Ý–¨éç±{满 |æHï ãè Ðí挄 ÜUÚ
Hï¢ HïçÜUÝ ±ï ¨é¶è Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J ©ÝÜUæï ¨é¶è ¨}æÛæÝæ
ÐÚæ ç±læ
 »ÜU |æíæç‹„ ãñ J
Ðí. 148. ¥ÓÀï (àæé|æ) ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï òçv„²æï¢ ÐÚ Ïææ{æ,
ç±Úæï{, ÜUcÅ ¥æçÎ ¥ç{ÜU }ææ~ææ }æï¢ ¥æ„ï ãñ¢, v²æ ²ã
àæé|æ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ãñ ?
©œæÚ : ¥ÓÀï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï {æ<}æÜU òçv„ ÐÚ …æï Îé:¶ ¥æçÎ
Ðí挄 ãæï„ï ãñ¢ ±ã ¥ÓÀï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ýãè¢ ãñ ¥çЄé ÐçÚ±æÚ,
¨}ææ…, ÝxæÚ ¥æçÎ }æï¢ …æï ¥¿ææÝè, S±æƒèü, ¥‹²æ²ÜUæÚè
òçv„ ãñ¢ ©ÝÜïU mæÚæ ²ï Ïææ{æ ¥æçÎ Ðãé¡™æ²ï …æ„ï ãñ¢ J
Ðí. 149. S±²¢ çÜU» ãé», ¥‹²æï¢ ¨ï ÜUÚ±æ²ï ãé» „ƒæ ¨}æ<ƒ„ ÏæéÚï
ÜU}ææïZ ÜïU ÈUH ¨}ææÝ ãæï„ï ãñ¢ ²æ ‹²êÝæç{ÜU ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¨æ}æ拲 MÐ ¨ï S±²¢ çÜU» ãé» ¥ÓÀï–ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
¥ç{ÜU ãæï„æ ãñ J Îê¨Úï ¨ï ÜUÚ±æ» ãé» ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH }抲}æ
ÜUæïçÅ ÜUæ ãæï„æ ãñ J Îê¨Úæï¢ ÜïU mæÚæ çÜU» ãé», ¥ÓÀï–ÏæéÚï
ÜU}ææïZ ÜïU ¨}æƒüÝ ÜUæ ÈUH ¥ÐïÿææÜëU„ ¥æñÚ ÜU}æ ãæï„æ ãñ
J çÜU‹„é ÐçÚçSƒç„ ç±àæï¯ }æï¢ ¨}æƒüÝ çÜU» ãé» ÜUæ |æè ÈUH
¥ç{ÜU ãæï ¨ÜU„æ ãñ ™æãï S±²¢ Ý çÜU²æ ãæï J
Ðí. 150. }ææÝç¨ÜU, ±æ™çÝÜU „ƒæ àææÚèçÚÜU ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
¨}ææÝ MÐ ¨ï ãæï„æ ãñ ²æ ‹²êÝæç{ÜU ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ¨æ}æ拲 MÐ ¨ï }ææÝç¨ÜU ¥ÓÀï–ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
¥ÐïÿææÜëU„ ±æ™çÝÜU ÜU}ææïZ ¨ï ÜU}æ ãæï„æ ãñ J ¥æñÚ ±æ™çÝÜU
ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH àææÚèçÚÜU ÜU}ææïZ ÜUè ¥Ðïÿææ ¨ï ÜU}æ ãæï„æ ãñ
çÜU‹„é ç±çàæcÅ ÐçÚçSƒç„²æï¢ }æï¢ àææÚèçÚÜU ÜUè ¥Ðïÿææ ±æ™çÝÜU,
ÐÚæ ç±læ
(18) ±æ™çÝÜU ÜUè ¥Ðïÿææ }ææÝç¨ÜU ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ¥ç{ÜU ãæï
¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 151. v²æ ¥ÓÀï „ƒæ ÏæéÚï ÜU}æü ¨}ææÝ MÐ ¨ï çÜU» …满 „æï
±ï çÏæÝæ ãè ÈUH çλ ÝcÅ ãæï …æ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¥ÓÀï ¥æñÚ ÏæéÚï ÜU}æü ¨}ææÝ MÐ ¨ï çÜU» …æÝï ÐÚ ±ï çÏæÝæ
ãè ÈUH çλ ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ ±ñçÎÜU ÜU}æü ÈUH ò±Sƒæ
}æï¢ ŒH¨–}ææ§Ý¨, …}ææ–ÍæÅæ ÜUæ ç¨hæ‹„ Ýãè¢ ãñ J »ÜU
Mвï ÜUè ™æïÚè ÜUæ Î‡Ç Hæ¶ Mвï ÜUæ ÎæÝ ÜUÚÝï ÐÚ
|æè ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 152. ¥ÐÝï ÐæÐ ÜU}ææïZ ÜUæ Îé:¶MÐ ÈUH |ææïxæÝï ±æHï òçv„
ÜïU Îé:¶ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUæ Ðí²æ¨ ÜUÚÝæ §üà±Ú ÜUè ‹²æ²
ò±Sƒæ }æï¢ ãS„ÿæïÐ Ýãè¢ ãæïxææ ?
©œæÚ : Îé:¶è òçv„ ÜïU Îé:¶ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝæ ÐÚ}ææy}ææ ÜUè ò±Sƒæ
}æï¢ ãS„ÿæïïÐ Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ±ïÎ, ÐÚ}ææy}ææ ¥æñÚ àææ›æï¢ ÜïU
¥Ýé¨æÚ Îé:¶è òçv„²æï¢ ÜUè ¨ã沄æ ÜUÚÝæ Ðíy²ïÜU òçv„
ÜUæ ÜUœæüò ãñ J
Ðí. 153. …è± ÜU}æü ÜUÚÝï }æï¢ S±„¢~æ ãñ „æï ÜU}æü–ÈUH |ææïxæÝï }æï¢
ÐÚ„¢~æ v²æï¢ ãñ ?
©œæÚ : …è±æy}ææ ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH S±²¢ Ýãè¢ Hï ¨ÜU„æ v²æï¢çÜU
©¨ÜUæ ¿ææÝ „ƒæ ¨æ}扲ü Ïæãé„ ÜU}æ ãñ §¨ÜïU ¥ç„çÚv„
…è±æy}ææ ¥ÐÝï ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜïU Îé:¶MÐ ÈUH ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝæ
|æè Ýãè¢ ™æã„æ §¨çH» §üà±Ú Ýï ÈUH ÎïÝï ÜUè ò±Sƒæ
¥ÐÝï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ Ú¶è ãñ J
Ðí. 154. ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï (ÐæÐè) }æÝéc² ÜUæï Ý ÚæïÜUÝæ ¥{}æü
(ÐæÐ) }ææÝæ …æ»xææ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : ¨æ}æ拲 MÐ ¨ï ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï }æÝéc² ÜUæï Ý ÚæïÜUÝæ
¥{}æü ÜUãæ …æ„æ ãñ çÜU‹„é …ãæ¡ ¥ç{ÜUæÚ Ý ãæï, Îæç²y±
Ý ãæï, ÜUœæüò Ý ãæï, Ðí|ææ± Ý ãæï, ©ËÅæ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æÝï ÜUè
¨¢|ææ±Ýæ ãæï ±ãæ¡ ÐÚ ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï òçv„ ÜUæï Ý
ÚæïÜUÝæ ¥{}æü Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 155. ÐçÚ±æÚ ÜUæ ÐæHÜU/S±æ}æè ôã¨æ, ÛæêÆ, ™æïÚè, çÚౄ
¥æçÎ ¥Ýñç„ÜU ÜU}ææïZ ¨ï {Ý ÜU}ææ„æ ãñ, ¨æ{Ý …éÅæ„æ
ãñ ¥æñÚ ©ÝÜUæ |ææïxæ ÐçÚ±æÚ ÜïU ¨|æè Hæïxæ ÜUÚ„ï ãñ¢ „æï
v²æ ÐæÐ ¨|æè ÜUæï Hxæïxææ ?
©œæÚ : ôã¨æ ¥æçÎ ¥Ýñç„ÜU ¨æ{Ýæï¢ ¨ï {Ý Ðí挄 ÜUÚÝï ±æHï ÜUœææü
ÜUæï ãè ÈUH ç}æH„æ ãñ …æï ÐçÚ±æÚ ÜïU ¥‹² òçv„ ãñ¢ …æï
©¨ÜïU ¥{èÝ ãñ¢, ÐÚæ{èÝ ãñ¢ ©ÝÜUæï ÈUH Ýãè¢ ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 156. v²æ ÜU}æü Ýæ}æ ÜUè ÜUæï§ü S±„‹~æ ™è…/±S„é ²æ ÐÎæƒü
ÜUè ¨œææ ±æS„± }æï¢ ãñ ¥ƒ±æ Ýãè¢ ? ²æ ²ã »ÜU
ÜUËÐÝæ }ææ~æ ãñ ?
©œæÚ : ÜU}æü Ýæ}æ ÜUè S±„‹~æ ™è…/±S„é ²æ ÐÎæƒü ÜUè ¨œææ ±æS„±
}æï¢ ãñ J ²ã ÜUæï§ü ÜUËÐÝæ Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ²ã çÜU¨è ÜïU
mæÚæ ÜUè xæ§ü çÜíU²æ–ç±àæï¯ ÜUæ Ýæ}æ ãñ, ç…¨ÜUæ ‹²æ²æÝé¨æÚ
ÜUæï§ü ÈUH ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 157. }æã<¯ βæÝ‹Î …è ÜïU ¥Ýé¨æÚ ÜU}æü ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ v²æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝ, §ç‹Îí² ¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï …è± …æï ™ïcÅæ–ç±àæï¯ ÜUÚ„æ
ãñ ±ã `ÜU}æü' ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 158. ÜU}æü ÜUÚÝï ÜïU ¨æ{Ý çÜU„Ýï ãñ¢ ± ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
ÐÚæ ç±læ
(19) ©œæÚ : ÜU}æü ÜUÚÝï ÜïU ¨æ{Ý }æéw² MÐ ¨ï „èÝ (3) ãñ¢ J (1)
}æÝ, (2) ±æ‡æè, (3) àæÚèÚ J
Ðí. 159. ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ÜUÏæ ç}æH„æ ãñ ?
©œæÚ : ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH §¨ …‹}æ }æï¢ „yÜUæH, ÜéUÀ ÎïÚ ¨ï
(¨Œ„æã, }æçãÝï, ±¯æïZ ÏææÎ) ÜéUÀ ¥xæHï …‹}ææï¢ }æï¢ ¥æñÚ ÜéUÀ
}æéçv„ }æï¢ ç}æH„æ ãñ „ƒæ ÜéUÀ ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH }æéçv„ ¨ï HæñÅÝï
ÜïU ÏææÎ ãè ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 160. ¥ÓÀï (àæé|æ) ÜU}æü ÜUÚÝï ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ? /
àæé|æ ÜU}æü v²æï¢ ÜUÚÝï ™æçã» ?
©œæÚ : ¥ÓÀï ÜU}æü ÜUÚÝï ¨ï ¥ÓÀæ ÈUH ç}æH„æ ãñ J ©¨¨ï òçv„
ÜUæï ¨é¶ ãæï„æ ãñ J ¥ÓÀï ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„ï ãñ¢ ç…¨¨ï òçv„
çÝÚ‹„Ú {}æü ÜïU Ѓ ÐÚ ™H„æ Úã„æ ãñ J ¥‹„ }æï¢ §üà±Ú
ÜUæï |æè Ðí挄 ÜUÚ Hï„æ ãñ J
Ðí. 161. ÏæéÚï (¥àæé|æ) ÜU}æü ÜUÚÝï ¨ï v²æ ãæçÝ ãæï„è ãñ ? /
¥àæé|æ ÜU}æü v²æï¢ Ýãè¢ ÜUÚÝï ™æçã» ?
©œæÚ : ÏæéÚï ÜU}æü ¨ï ÏæéÚæ ÈUH ç}æH„æ ãñ J ©¨¨ï òçv„ ÜUæï Îé:¶
ãæï„æ ãñ J ÏæéÚï ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„ï ãñ¢ ç…¨¨ï Ðí|ææ籄 ãæïÜUÚ Ã²çv„
çÝÚ‹„Ú ¥{}æü ÜïU }ææxæü ÐÚ ™H„æ Úã„æ ãñ J ÐçÚ‡ææ}æ S±MÐ
|æ²¢ÜUÚ Ýè™ ²æïçݲæï¢ }æï¢ …æ„æ ãñ ¥æñÚ }æãæÎé:¶ ÜïU ¨æxæÚ
}æï¢ ÇêÏæ …æ„æ ãñ J
Ðí. 162. çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¥æñÚ ¥ÜU}æü‡²„æ }æï¢ v²æ |æïÎ ãñ ?
©œæÚ : ÎæïÝæï¢ }æï¢ |æïÎ ²ã ãñ çÜU çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¨Ïæ¨ï ŸæïcÆ ©œæ}æ
ÐÚæ ç±læ
 ÜU}æü ãñ ç…¨ÜïU ÜUÚÝï ¨ï òçv„ ²æïxæè, «ç¯–}æã<¯ ÏæÝÜUÚ
¥‹„ }æï¢ §üà±Ú ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅ …æ„æ
ãñ …ÏæçÜU ¥ÜU}æü‡²„æ çÝÜëUcÅ çSƒç„ ãñ J ¥ÜU}æü‡²„æ ¨ï
òçv„ ¥æH¨è, Ðí}ææÎè ãæï …æ„æ ãñ, ÐçÚ‡ææ}æ }æï¢ Îé:¶ ÜïU
ç¨±æ² ©¨ÜïU ÜéUÀ |æè ãæƒ Ýãè¢ Hxæ„æ J
Ðí. 163. }æÝéc² àæÚèÚ ¨ï çÜU„Ýï ¥æñÚ ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï àæé|æ (¥ÓÀï)
ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ ?
©œæÚ : }æéw² MÐ ¨ï }æÝéc² àæÚèÚ ¨ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ¥ÓÀï ÜU}æü
ÜUÚ„æ ãñ J (1) Úÿææ ÜUÚÝæ, (2) ÎæÝ ÎïÝæ, (3) ¨ï±æ
ÜUÚÝæ J
Ðí. 164. ±æ‡æè ¨ï çÜU²ï …æÝï ±æHï àæé|æ (¥ÓÀï) ÜU}æü çÜU„Ýï
± ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ±æ‡æè ¨ï çÜU²ï …æÝï ±æHï àæé|æ ÜU}æü àææ› }æï¢ ™æÚ ÐíÜUæÚ
ÜïU Ïæ„æ²ï xæ²ï ãñ¢ J (1) ¨y² ÏææïHÝæ, (2) }æ{éÚ (= }æèÆæ)
ÏææïHÝæ, (3) çã„ÜUÚ ÏææïHÝæ, (4) S±æŠ²æ² ÜUÚÝæ J
Ðí. 165. }æÝ ¨ï …æï ¥ÓÀï ÜU}æü çÜU²ï …æ„ï ãñ¢, ±ï çÜU„Ýï ± ÜUæñÝ
ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝ ¨ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ¥ÓÀï ÜU}æü çÜU²ï …æ„ï ãñ¢ J (1) βæ,
(2) ¥SÐëãæ, (3) ¥æçS„ÜU„æ J
Ðí. 166. }æÝéc² àæÚèÚ ¨ï ÏæéÚï ÜU}æü |æè ÜUÚ„æ ãñ J ±ï çÜU„Ýï ¥æñÚ
ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝéc² àæÚèÚ ¨ï }æéw² MÐ ¨ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÏæéÚï ÜU}æü ÜUÚ„æ
ãñ J ²ƒæ – (1) ôã¨æ ÜUÚÝæ, (2) ™æïÚè ÜUÚÝæ, (3)
òç|æ™æÚ ÜUÚÝæ J
ÐÚæ ç±læ
(20) Ðí. 167. }æÝéc² ±æ‡æè ¨ï …æï ¥àæé|æ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ J ©ÝÜUè ¨¢w²æ
àææ› }æï¢ çÜU„Ýè Ïæ„æ§ü xæ§ü ¥æñÚ ±ï ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝéc² ±æ‡æè ¨ï …æï ¥àæé|æ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ, ©ÝÜUè ¨¢w²æ
àææ›æÝé¨æÚ ™æÚ ãñ¢ – (1) ¥¨y² (ÛæêÆ) ÏææïHÝæ, (2)
ÜUÆæïÚ ÏææïHÝæ, (3) ¥çã„ÜUÚ ÏææïHÝæ, (4) òƒü ÏææïHÝæ
(¥¨¢xæ„ = Ðí¨¢xæ ÜïU ÏææãÚ ÏææïHÝæ) J
Ðí. 168. ÜU}ææïZ ÜUæ ¥ç‹„}æ ÈUH çÜU¨ MÐ }æï¢ ç}æH„æ ãñ ?
©œæÚ : ÜU}ææïZ ÜUæ ¥ç‹„}æ ÈUH ¨é¶–Îé:¶ ÜïU MÐ }æï¢ ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 169. }æÝéc²-…‹}æ ÐæÝï ÜïU çH» ÜU}æ ¨ï ÜU}æ çÜU„Ýï ¥æñÚ ÜñU¨ï
ÜU}æü ÜUÚÝï ¥çݱæ²ü ãñ¢ ?
©œæÚ : ÜU}æ ¨ï ÜU}æ 50% Ð釲 ¥æñÚ 50% ÐæÐ ÜU}æü ãæïÝï ÐÚ
¨æ{æÚ‡æ }æÝéc² ÜUæ …‹}æ ç}æH„æ ãñ J Ð™æ¨ Ðíç„àæ„ ¨ï
ƒæïÇGè |æè ÜU}æ Ð釲 ÜU}æü ÜUè }ææ~ææ ãé§ü „æï }æÝéc² …‹}æ Ýãè¢
ç}æHïxææ J ¥ƒæü„ì }æÝéc² …‹}æ ÜïU çH» ÜU}æ ¨ï ÜU}æ ÐæЖ
Ð釲 ÏæÚæÏæÚ ãæïÝï ™æçã» J
Ðí. 170. ¿ææÝÐê±üÜU ¨æñ Ðíç„àæ„ (100%) çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUæñÝ
ÜUÚ„æ ãñ ?
©œæÚ : Ðê‡æü ²æïxæè, Ðê‡æü ¥æçS„ÜU, Ðê‡æü §üà±Ú ¨}æ<Є, Ðê‡æü ±è„Úæxæ
¥æñÚ ©xæí „ÐpÚ‡æ ÜUÚÝï ±æHæ ¨¢‹²æ¨è òçv„ ãè ¿ææÝÐê±üÜU
¨æñ Ðíç„àæ„ çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ¢ J
Ðí. 171. àæ„ Ðíç„àæ„ (100 %) çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ÜUÚÝï ±æHï ÜUæï
v²æ ÈUH ç}æH„æ ãñ ?
©œæÚ : …è籄 ¥±Sƒæ }æï¢ ç±àæéh MÐ }æï¢ §üà±Ú ÜUæ ¨é¶ ç}æH„æ
ÐÚæ ç±læ
 ãñ J „ƒæ àæÚèÚ y²æxæ ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì }ææïÿæ }æï¢ §ÜUœæè¨ ÝèH
Ψ ¶ÚÏæ, ™æHè¨ ¥ÚÏæ (31, 10, 40, 00000000)
±¯ü вü‹„ §üà±Ú ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUæï Hxææ„æÚ §üà±Ú ÜUè ¨ã沄æ
¨ï |ææïxæ„æ ãñ J
Ðí. 172. }æÝéc² …‹}æ ÐæÜUÚ …è±æy}ææ Ðàæé, Ðÿæè, ÜUèÅ, Є¢xæ,
¨}æéÎíè …è± ¥æçÎ àæÚèÚ }æï¢ v²æï¢ …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝéc² …‹}æ ÐæÜUÚ 50% ¨ï ¥ç{ÜU ÐæÐ ÜUÚÝï ÐÚ ©Ý ÜU}ææïZ
ÜUæ Îé:¶ MÐè ÈUH |ææïxæÝï ÜïU çH» Ðàæé Ðÿæè, ÜUèŠЄ¢xæ,
¨}æéÎíè …è± ¥æçÎ àæÚèÚ }æï¢ …æ„æ ãñ J
Ðí. 173. òçv„ …Ïæ Ð™æ¨ Ðíç„àæ„ (50 %) ¨ï ¥ç{ÜU ÐæÐ
ÜUÚ„æ ãñ „æï Ðàæé ¥æçÎ Ýè™ àæÚèÚæï¢ }æï¢ …æ„æ ãñ J ÐéÝ:
©¨ï }æÝéc² àæÚèÚ ÜUÏæ ç}æH„æ ãñ ?
©œæÚ : …Ïæ ¥ç{ÜU ÐæÐ ÜUæ ÈUH Ðàæé ¥æçÎ ÜïU àæÚèÚæï¢ }æï¢ |ææïxæ
çH²æ …æ„æ ãñ „Ïæ ÐæÐ ¥æñÚ Ð釲 ÏæÚæÏæÚ ãæï …æÝï ÐÚ ÐéÝ:
©¨ï }æÝéc² ÜUæ àæÚèÚ ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 174. v²æ »ÜU ÿæ‡æ ÜïU çH» |æè çÏæÝæ ÜU}æü çÜU» Úãæ …æ
¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ÜU}æü çÜU²ï çÏæÝæ »ÜU ÿæ‡æ |æè Ýãè¢ Úãæ …æ ¨ÜU„æ J
Ðí. 175. v²æ ÜU}æü ÜUÚÝæ …è±Ý ÜUæH }æï¢ ÜU|æè ¨}æ挄 ãæï
¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, }æÝéc² ÜUæï ¥æ…è±Ý ÜU}æü ÜUÚÝæ ãè ÐÇG„æ ãñ J
Ðí. 176. ¨ÜUæ}æ ÜU}æü çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ©Ý àæé|æ, ¥àæé|æ ¥æñÚ ç}æçŸæ„ ÜU}ææïZ ÜUæï ¨ÜUæ}æ ÜU}æü ÜUã„ï
ÐÚæ ç±læ
(21) ãñ¢, ç…¨}æï¢ ¨æ¢¨æçÚÜU ÈUH Ðíæ猄 ÜUè ÜUæ}æÝæ ÏæÝè Úã„è ãñ J
Ðí. 177. ÈUH ÜUè öçcÅ ¨ï ÜU}æü çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ ? ¥æñÚ
±ï ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ?
©œæÚ : ÈUH ÜUè öçcÅ ¨ï ÜU}æü „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ – (1) ¨¢ç™„
(2) ÐíæÚÏ{, (3) çÜíU²}ææ‡æ
Ðí. 178. ÜUœææü ÜUè öçcÅ ¨ï ÜU}æü çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ ¥æñÚ ÜUæñÝ
ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ÜUœææü ÜUè öçcÅ ¨ï „èÝ ÐíÜUæÚ ÜïU ÜU}æü ãñ¢ J (1) ÜëU„ ÜU}æü,
(2) ÜUæçÚ„ ÜU}æü, (3) ¥Ýé}ææïç΄ ÜU}æü J
Ðí. 179. ÜëU„ ÜU}æü çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : »ï¨ï ÜU}æü ç…ÝÜUæ ÜUœææü S±²¢ ãè ãæï„æ ãñ ±ï `ÜëU„' ÜU}æü
ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
Ðí. 180. ÜUæçÚ„ ÜU}æü çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : …æï ÜU}æü S±²¢ Ý ÜUÚÜïU Îê¨Úæï¢ ÜUæï ¥æ¿ææ ÎïÜUÚ ÜUÚæ²ï …æ„ï
ãñ¢ ©¨ï ÜUæçÚ„ ÜU}æü ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 181. ¥Ýé}ææïç΄ ÜU}æü çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ç…Ý ÜU}ææïZ ÜUæï ¨æÿææ„ì S±²¢ Ý ÜUÚ„æ ãñ Ý ãè ÜUÚæÝï ÜïU
çH» çÜU¨è ÜUæï ÐíïçÚ„/¥æÎïàæ ÜUÚ„æ ãñ çÜU‹„é çÜU¨è ÜïU çÜU²ï
xæ²ï ÜU}æü ÜUæ ¥Ýé}ææïÎÝ ±æ ¨}æƒüÝ ÜUÚ„æ ãñ, ±ï ‘¥Ýé}ææïç΄’
ÜU}æü ÜUãHæ„ï ãñ¢ J
Ðí. 182. v²æ çÏæÝæ ÜUæï§ü §ÓÀæ = ÜUæ}æÝæ (¨æ¢¨æçÚÜU ²æ }ææïÿæ)
ÜïU ÜU}æü ÜUÚÝæ ¨¢|æ± ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : Ýãè¢ J ¨æ¢¨æçÚÜU ²æ }ææïÿæ ÎæïÝæï¢ }æï ¨ï ÜUæï§ü »ÜU §ÓÀæ
(ÜUæ}æÝæ) „æï Úãïxæè ãè J v²æï¢çÜU çÏæÝæ §ÓÀæ çÜU²ï ÜU}æü ÜUÚÝæ
¥¨¢|æ± ãñ J
Ðí. 183. v²æ …æï ÜéUÀ ÜU}æü ¨¢¨æÚ }æï¢ ãæï Úãæ ãñ, …æï ãé¥æ ãñ ¥æñÚ
…æï ãæïÝï ±æHæ ãñ ±ã ¨Ïæ §üà±Ú ÜUè §ÓÀæÝé¨æÚ, §üà±Ú
ÜUè ãè HèHæ ãñ ¥ƒæü„ì §üà±Ú ãè ÜUÚ Úãæ ãñ, …è± Ýãè¢ J
²ã }æ拲„æ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ç…„Ýï ÏæéÚï ÜU}æü ãñ¢ ±ã ¨Ïæ ¥ÐÝè S±„‹~æ„æ ¨ï
ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜïU ÜUæÚ‡æ òçv„ = …è± ÜUÚ„æ ãñ J ç…„Ýï
¥ÓÀï ÜU}æü ãñ¢ ©Ý}æï¢ §üà±Ú ÜUæ |æè ãæƒ ãñ J ¥ƒæü„ì …Ïæ
…è± ¥ÓÀæ ÜU}æü ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ, ©¨ï §üà±Ú ÐíïÚ‡ææ, ©y¨æãæ
¥æçÎ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 184. v²æ }ææ„æ–çЄæ ÜUè ¨ï±æ Ý ÜUÚÝæ ¨‹„æÝ ÜïU çH»
¥ÐÚæ{ ãñ ?
©œæÚ : …æï ¨‹„æÝ xæëãSƒ ¥æŸæ}æ }æï¢ çÝ±æ¨ ÜUÚ„ï ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝï
}ææ„æ çЄæ ÜUè ¨ï±æ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ²ã ©ÝÜUæ ¥ÐÚæ{ ãñ,
ÐæÐ ãñ J
Ðí. 185. ç…¨ }ææ„æ–çЄæ ÜUè »ÜU ãè ¨‹„æÝ ãñ ¥æxæï–ÐèÀï ÜUæï§ü
Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ ±ã ¨‹„æÝ ±ñÚæx² ÜïU ÜUæÚ‡æ xæëãy²æxæ ÜUÚ
Îï„è ãñ „æï v²æ ©¨ÜUæ ¥ÐÚæ{ }ææÝæ …æ²ïxææ ?
©œæÚ : Ýãè¢ J ²çÎ ±ñÚæx² ÜïU ÜUæÚ‡æ ©¨Ýï ÍæÚ ÀæïÇGæ ãñ ¥æñÚ ¥ÐÝï
…è±Ý ÜUæï ¨Ó™ï §üà±Ú ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ¨ï }æãæÝ, ©‹Ý„, ŸæïcÆ
ÐÚæ ç±læ
(22) ÏæÝæ Úãæ ãñ „ƒæ ¨}ææ…-ÚæcÅî ÜUæ ÜU˲æ‡æ ÜUÚ Úãæ ãñ „æï
©¨ÜUæ ¥ÐÚæ{ Ýãè¢ ãñ J ¥çÐ„é ±ã §üEÚ ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ
ÜUÚ Úãæ ãñ J
Ðí. 186. ЋÎíã ±¯ü ÜUè ¥æ²é вü‹„ ÜïU ¨‹„æÝ …æï }ææ„æ–çЄæ
çàæÿæÜU ¥æçÎ ÏæÇGæï¢ ÜUè ©ç™„ Ïææ„ ÜUè ¥±¿ææ ÜUÚï,
©ÝÜïU ÜUƒÝ ÜïU ç±Lh ¥æ™Ú‡æ ÜUÚï, ©¨ï Î‡Ç ç}æHÝæ
™æçã» ²æ Ýãè¢ ?
©œæÚ : Î‡Ç ¥±à² ç}æHÝæ ™æçã» J ²ã ±ñçÎÜU ò±Sƒæ ãñ çÜU
¨‹„æÝ ÜïU ¨é{æÚ ÜïU çH» çÏæÝæ mï¯ ÜïU ¥æ±à²ÜU„æÝé¨æÚ
±æ‡æè ¨ï „ƒæ ¨æ±{æÝè Ðê±üÜU àææÚèçÚÜU „æÇGÝæ |æè ÜUÚÝè
™æçã» J
Ðí. 187. çÜU¨è ÜïU ¥ÓÀï ²æ ÏæéÚï ÜU}æü ÜUæ ÈUH „yÜUæH Ðí挄
ãæï„æ Ý Îï¶ÜUÚ v²æ ²ã ç±™æÚÝæ ©ç™„ ãñ çÜU ©Ý
ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ¥æxæï |æè Ýãè¢ ç}æHïxææ ?
©œæÚ : »ï¨æ ç±™æÚÝæ çÏæHÜéUH ¥Ýé癄 ãñ v²æï¢çÜU ÜU}æü–ÈUH ¨ï
ÜUæï§ü |æè Ïæ™ Ýãè¢ ¨ÜU„æ J ÜU}æü ÈUH ÎïÝï±æHæ §üà±Ú
¨±üòæÐÜU, ¨±ü¿æ „ƒæ ‹²æ²ÜUæÚè ãñ J ¥„: ²æïx² ¨}æ²
¥æÝï ÐÚ ÜU}æü–ÈUH ç}æH„æ ãè ãñ J
Ðí. 188. ¥æ…ÜUH Ðíç„çÎÝ ã…æÚæï¢ ÜUè ¨¢w²æ }æï¢ çàæàæé¥æï¢ ÜUæï
©yÐ‹Ý ãæïÝï ¨ï ÐãHï xæ|æü }æï¢ ãè }ææÚ çÎ²æ …æ„æ ãñ J
„æï v²æ ²ã xæ|æü }æï¢ ¥æÝï ±æHï …è± ÜïU ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH
ãñ ²æ }ææ„æ–çЄæ ÜUæ ?
©œæÚ : xæ|æü ÜUæ {æÚ‡æ }ææ„æ–çЄæ ÜUè §ÓÀæ ¨ï ãæï„æ ãñ ¥æñÚ xæ|æüÐæ„
|æè ©‹ãè¢ ÜUè S±„‹~æ §ÓÀæ ¨ï ãæï„æ ãñ ¥„: xæ|æüÐæ„ ÜïU
ÐÚæ ç±læ
 ÜUæÚ‡æ ãæïÝï ±æHï |æ²¢ÜUÚ ÐæÐ ÜïU ¥ÐÚæ{è xæ|æüÐæ„ ÜUÚæÝï
±æHï, ÜUÚÝï ±æHï „ƒæ ¨ã}æç„ ÎïÝï ±æHï ¨|æè ãñ¢ J xæ|æü{æÚ‡æ
ÜUÚÝï ±æHï çàæàæé ÜUæ §¨}æï¢ ÜUæï§ü |æè ÜU}æüÈUH Ýãè¢ ãñ J Ý
§üà±Ú ÜUè ¥æïÚ ¨ï ÜUæï§ü ÐíïÚ‡ææ ²æ ç±{æÝ ãñ çÜU xæ|æüÐæ„
ÜUÚæ²æ …æ²ï J ¥çЄé xæ|æüÐæ„ ÜUæ çݯï{ ãñ J
Ðí. 189. v²æ çÏæÝæ ¿ææÝ ÜïU |æè ÜU}æü ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¨æ}æ拲 ç¨hæ‹„ „æï ²ãè ãñ çÜU çÏæÝæ ¿ææÝ ÜïU ÜU}æü Ýãè¢
ãæï„ï v²æï¢çÜU …æï ÜéUÀ |æè ÜU}æü }æÝéc² ÜUÚ„æ ãñ ±ã §ÓÀæÐê±üÜU
ÜUÚ„æ ãñ J ¥æñÚ ±ã §ÓÀæ ¨é¶ Ðí挄 ÜUÚÝï „ƒæ Îé:¶ ¨ï
ÀêÅÝï MÐ ãæï„è ãñ J §¨çH» ¥ç{ÜUæ¢àæ ÜU}æü ¿ææÝ Ðê±üÜU
ãè ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 190. v²æ |æíæç‹„, ç±±àæ„æ , }æ…ÏæêÚè ²æ ¥ËпææÝ ¨ï çÜU²ï
…æÝï ±æHï ÜU}ææïZ ÜUæ |æè ÈUH ç}æH„æ ãñ ?
©œæÚ : …è ãæ¡ J |æíæç‹„, ç±±àæ„æ , }æ…ÏæêÚè ²æ ¥ËпææÝ ¨ï çÜU²ï
xæ²ï ÜU}ææïZ ÜUæ |æè ÈUH §üà±Ú mæÚæ ç}æH„æ ãñ J ™æãï ±ï ¥ÓÀï
ãæï¢ ²æ ÏæéÚï J v²æï¢çÜU ©Ý ÜU}ææïZ ¨ï ¥‹²æï¢ ÜUæï ¨é¶–Îé:¶
„æï Ðí挄 ãæï„æ ãè ãñ J
Ðí. 191. v²æ ¥æ²é …‹}æ ¨ï çÝçp„ ãñ ²æ ÍæÅæ²è-ÏæÉGæ²è …æ
¨ÜU„è ãñ ?
©œæÚ : }æÝéc² ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ¨ï, ¥ÐÝè ¥æ²é ÜUæï …æï çÜU ©¨ÜUæï çÐÀHï
…‹}ææï¢ ÜïU ÜU}ææïZ ÜïU ÈUHS±MÐ ç}æH„è ãñ, ÍæÅæ |æè ¨ÜU„æ
ãñ ¥æñÚ ÏæÉGæ |æè ¨ÜU„æ ãñ J ±ïÎæÝéÜêUH ¥æ™Ú‡æ ÜUÚïxææ „æï
ÏæÉG …æ²ïxæè, ç±ÐÚè„ ÜUÚïxææ „æï ÍæÅ …æ²ïxæè J
ÐÚæ ç±læ
(23) Ðí. 192. v²æ }æÝéc² ÜUæ ¥xæHæ …‹}æ ãæï„æ ãñ ? / v²æ }æÝéc²
ÜUæ }æÚÝï ÜïU ÏææÎ ÐéÝ: …‹}æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡ J }æÝéc² }æÚÝï ÜïU ÏææÎ ÐéÝ: …‹}æ xæíã‡æ ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 193. }æÚÝï ÜïU ÏææÎ }æÝéc² ÐéÝ: …‹}æ xæíã‡æ v²æï¢ ÜUÚ„æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝéc² ç…„Ýæ ± ç…„Ýï ÐíÜUæÚ ÜUæ ÜU}æü ÜUÚ„æ ãñ, ©Ý ¨|æè
ÜUæ ÈUH §¨è …‹}æ }æï¢ |ææïxæ Ýãè¢ ¨ÜU„æ ãñ¢ J ÜéUÀ ÜU}æü
»ï¨ï ãæï„ï ãñ¢ ç…ÝÜUæ ÈUH |ææïxæÝï ÜïU çH» ÐéÝ: …‹}æ xæíã‡æ
ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 194. }æÝéc² }æÚÝï ÜïU ÏææÎ ÐéÝ: }æÝéc² ãè ÏæÝ„æ ãñ ²æ Ðàæé-
Ðÿæè ¥æçÎ |æè ÏæÝ„æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝéc² }æÚÝï ÜïU ÏææÎ }æÝéc² ãè ÏæÝïxææ, ²ã …MÚè Ýãè¢ ãñ J
ÜU}ææïZ ÜïU ¥æ{æÚ ÐÚ Ðàæé-Ðÿæè ¥æçÎ |æè ÏæÝ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 195. }æÝéc² ÜUè ¥æy}ææ ¥xæHæ …‹}æ ÐæÝï ÜïU çH» çÜU¨è }ææ¡
ÜïU ÐïÅ }æï¢ S±²¢ ™Hè …æ„è ãñ ²æ ÜUæï§ü Hï …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : ¥xæHæ …‹}æ ÐæÝï ÜïU çH» }æÝéc² ÜUè ¥æy}ææ çÜU¨è }ææ¡ ÜïU
ÐïÅ (xæ|ææüàæ²) }æï¢ S±²¢ Ýãè¢ ™Hè …æ„è ãñ ÏæçËÜU ©¨ÜUæï
ÐÚ}ææy}ææ (§üà±Ú) ãè Hï …æ„ï ãñ¢ J
Ðí. 196. Îé:¶ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ïææ{æ, ÐèÇGæ, ÜUcÅ, ÐÚæ{èÝ„æ ¥æçÎ ç…¨¨ï òçv„ Ïæ™Ýæ
™æã„æ ãñ ©¨ï Îé:¶ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 197. ¨é¶ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : S±„¢~æ„æ, çÝ|æü²„æ, Ðí¨‹Ý„æ ¥æçÎ ç…¨ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU (24) ¥æñÚ çÏæxæÇGÝï „ÜU ÐéÝ: …‹}æ Ý HïÝæ, ÜïU±H ¥æÝ‹Î ãè
Ðpæ„ì òçv„ ÀæïÇGÝæ Ýãè¢ ™æã„æ, ©¨ï ¨é¶ ÜUã„ï ãñ¢ J ¥æÝ‹Î |ææïxæ„ï ÚãÝæ, Îé:¶ ÜUæ Hïàæ}ææ~æ |æè SÐàæü Ý ãæïÝæ
Ðí. 198. }æÝéc² ¨é¶è ÜñU¨ï ãæï„æ ãñ ? J §¨ }ææïÿæ ÈUH }æï¢ àæéh ¿ææÝ ± àæéh ©Ðæ¨Ýæ |æè
©œæÚ : ç±læ, Ïæéçh ± ¿ææÝ Ðí挄 ÜUÚÝï ¥æñÚ ¥ÓÀï ÜU}æü ÜUÚÝï ¥æñÚ ÜUæÚ‡æ ãñ J
§üEÚ ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï }æÝéc² ¨é¶è ãæï„æ ãñ J
Ðí. 199. v²æ }æ梨 ²æ ¥‡Çæ ¶æÝï±æHï ÜUæï ÐæÐ Hxæïxææ ?
©œæÚ : ãæ¡, }æ梨 ãæï ²æ ¥‡Çæ ãæï, ÎæïÝæï¢ ÜïU ¶æÝï±æHï ÜUæï ÐæÐ Hxæïxææ J
v²æïçÜU §¨¨ï Ðíæç‡æ²æï¢ ÜUè ôã¨æ ãæï„è ãñ J àææ› }æï¢ |æè §¨ÜUæ
çݯï{ çÜU²æ ãñ J
Ðí. 200. òçv„ ÜUæï çÜU¨è |æè ŸæïcÆ ÜUæ²ü }æï¢ ¨ÈUH„æ Ðí挄
ÜUÚÝï ÜïU çH» v²æ ÜUÚÝæ ™æçã» ?
©œæÚ : çÜU¨è |æè ŸæïcÆ ÜUæ²ü }æï¢ ¨ÈUH„æ Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU çH» À:
™è…æï¢ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãñ, òçv„ ÜUæï ©ÝÜUæ ¨¢xæíã ¥æñÚ
©Ð²æïxæ ÜUÚÝæ ™æçã» J ±ï À: ™è…ï¢ §¨ ÐíÜUæÚ ãñ¢ - (1)
¨¢SÜUæÚ, (2) „è±í §ÓÀæ, (3) вæüŒ„ ¨æ{Ýæï¢ ÜUè ©ÐHçÏ{,
(4) ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ÜUè ¨ãè ç±ç{, (5) ÐÚ}æ
ÐéL¯æƒü, (6) ÍææïÚ „ÐS²æ J
Ðí. 201. ¨Ïæ¨ï ŸæïcÆ ± ©œæ}æ ÜU}æü ÜUæñÝ ¨æ ãñ ¥æñÚ ©¨ÜUæ ÈUH
v²æ ãñ ?
©œæÚ : çÏæÝæ çÜU¨è HæñçÜUÜU ÈUH ¨é¶ ÜUè ÜUæ}æÝæ ÜïU Îê¨Úæï¢
ÜUæ ©ÐÜUæÚ ¥ƒæü„ì çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ¨Ïæ¨ï ŸæïcÆ ± ©œæ}æ ÜU}æü
ãñ J ¥æñÚ ©¨ÜUæ ÈUH ãñ …è„ï …è ç±àæéh §üà±Úè² ¨é¶
ÜUæï |ææïxæÝæ „ƒæ }æëy²é ÜïU ÏææÎ 36 ã…æÚ ÏææÚ ¨ëçcÅ ÜïU ÏæÝÝï

ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ

 (25)
§üà±Ú
Ðí. 202. §üà±Ú çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ ?
©œæÚ : »ÜU »ï¨è ±S„é …æï ¨Ïæ …xæã ç±l}ææÝ ãñ, ™ï„Ý ãñ, çÝÚæÜUæÚ
ãñ, ¥Ý‹„¿ææÝ, ¥Ý‹„ÏæH, ¥Ý‹„ ¥æÝ‹Î, ‹²æ², Î²æ ¥æçÎ
xæé‡æ ¨ï ²év„ ãñ ©¨ÜUæ Ýæ}æ §üà±Ú ãñ J
Ðí. 203. §üà±Ú ÜUæ ÜUæï§ü MÐ, Ú¢xæ, |ææÚ, ¥æÜUæÚ, ¥æçÎ ãñ ²æ
Ýãè¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú }æï¢ ²ï xæé‡æ Ýãè¢ ãæï„ï J §¨è ÜUæÚ‡æ §üà±Ú ÜUæï çÝxæéü‡æ
|æè ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 204. ¨¢¨æÚ ÜUæï §üà±Ú ÏæÝæ„æ ãñ ²æ …è± ÏæÝæ„ï ãñ¢ ²æ ¥ÐÝï
¥æÐ ÏæÝ …æ„æ ãñ J
©œæÚ : §üà±Ú ÏæÝæ„æ ãñ J …è±æï¢ ÜïU Ðæ¨ §„Ýæ ¿ææÝ ± ¨æ}扲ü Ýãè¢
ãñ çÜU ±ï ¨¢¨æÚ ÜUæï ÏæÝæ ¨Üï¢U J ÐíÜëUç„ ¿ææÝÚçã„ „ƒæ S±²¢
çRU²æ Úçã„ ãæïÝï ¨ï S±²¢ ¨¢¨æÚ ÜïU MÐ }æï¢ Ýãè¢ ¥æ ¨ÜU„è J
Ðí. 205. §üà±Ú ¨ï ã}ææÚï v²æ v²æ ¨}Ïæ‹{ ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ã}ææÚæ }ææ„æ, çЄæ, xæéL, Úæ…æ, S±æ}æè, ©ÐæS² ¥æçÎ ãñ J
¥æñÚ ã}æ ©¨ÜïU Ðé~æ, çàæc², Ðí…æ, ¨ï±ÜU, ©Ðæ¨ÜU ¥æçÎ
ãñ¢ J
Ðí. 206. §üà±Ú …è±æï¢ ¨ï v²æ ™æã„æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ™æã„æ ãñ çÜU …è± ©¨ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÜïU
¨¢¨æÚ }æï¢ ¨é¶è Úãï¢ ± }æéçv„ÐÎ ÜUæï Ðí挄 ÜUÚï¢ J
Ðí. 207. §üà±Ú ÜUè ¥æ¿ææ v²æ ãñ, ²ã ÜñU¨ï Ð„æ ™H„æ ãñ ?
©œæÚ : ±ïÎæï¢ ÜïU ÐÉGÝï ¨ï ¥æñÚ §üà±Ú ÜïU xæé‡æ, ÜU}æü, S±|ææ±æï¢ ÜUæï
…æÝÝï ¨ï ©¨ÜUè ¥æ¿ææ¥æï¢ ÜUæ Єæ Hxææ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 208. §üà±Ú ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ v²æ ¨}ææÝ„æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ ²ã ¨}ææÝ„æ ãñ çÜU ÎæïÝæï¢ ãè ™ï„Ý,
Ðç±~æ, ¥ç±Ýæàæè, ¥ÝæçÎ, çÝÚæÜUæÚ ãñ¢ J
Ðí. 209. §üà±Ú ¥æñÚ ¥æy}ææ }æï¢ v²æ |æïÎ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ¨±ü¿æ ãñ, ¥æy}ææ ¥Ëпæ ãñ¢ J §üà±Ú ÜïU Ðæ¨ ¥ÐÝæ
©yÜëUcÅ ¨é¶ ãñ ¥æy}ææ ÜïU Ðæ¨ ¨é¶ Ýãè¢ ãñ ±ã ¨é¶ HïÝï
ÜïU çH» §üà±Ú ÜïU Ðæ¨ ²æ ¨¢¨æÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ }æï¢ …æ„æ ãñ J
Ðí. 210. §üà±Ú ÜUæ }æéw² ± çÝ… Ýæ}æ v²æ ãñ ?
©œæÚ : `¥æï3}æì' ²ã ÐÚ}ææy}ææ ÜUæ Ðí{æÝ çÝ… Ýæ}æ ãñ J …ñ¨ï ±ïÎ
}æï¢ |æè ¥æ²æ ãñ “¥æï3}æì ÜíU„æï S}æÚ” J
Ðí. 211. §üà±Ú ÜïU }æéw² ÜUæ²ü ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜïU }æéw² LÐ ¨ï 5 ÜUæ²ü ãñ¢ – (1) ¨ëçcÅ ÜUæï ÏæÝæÝæ,
(2) ÐæHÝ ÜUÚÝæ, (3) ¨¢ãæÚ ÜUÚÝæ, (4) …è±æï¢ ÜïU ÜU}ææïZ
ÜUæ ÈUH ÎïÝæ, (5) ±ïÎæï¢ ÜUæ ¿ææÝ ÎïÝæ J
Ðí. 212. ÐíH² }æï¢ §üà±Ú ÜéUÀ ÜUÚ„æ ãñ ²æ ¨æï …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : ÐíH² ¨}æ² }æï¢ §üà±Ú }æév„æy}ææ¥æï¢ ÜUæï ¥æÝ‹Î |æéxææ„æ ãñ J
Ðí. 213. §üà±Ú ÜUæ ¿ææÝ ¨Îæ »ÜU ¨æ Úã„æ ãñ ²æ ÍæÅ„æ
ÏæÉG„æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUæ ¿ææÝ ¨Îæ »ÜUÚ¨ Úã„æ ãñ ¥ƒæü„ì ÍæÅ„æ ÏæÉG„æ
Ýãè¢ ãñ „ƒæ ±ã ¥¨y² |æè Ýãè¢ ãæï„æ J
Ðí. 214. ¨¢¨æÚ ÜUæï çÜU¨Ýï {æÚ‡æ çÜU²æ ãé¥æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú Ýï ¥ÐÝï ¨æ}扲ü ¨ï ¨Ïæ HæïÜU–HæïÜUæ‹„Úæï¢ ÜUæï (¨¢¨æÚ
ÐÚæ ç±læ
 ÜUæï) {æÚ‡æ ÜUÚ Ú¶æ ãñ J
Ðí. 215. §üà±Ú ÜïU ¨é¶ ± ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨é¶ }æï¢ ÜUæï§ü
¥‹„Ú ãñ ²æ Ýãè¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜïU ¨é¶ ± ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜïU ¨é¶ }æï¢ ¥‹„Ú ãñ J
§üà±Ú ÜUæ ¥æÝ‹Î Sƒæ²è ± Ðê‡æü „ë猄 ÎïÝï ±æHæ ãñ …ÏæçÜU
¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨é¶ ÿæç‡æÜU ± Îé:¶ç}æçŸæ„ ãñ J
Ðí. 216. §üà±Ú ± …è±æï¢ ÜïU Ïæè™ ÜUæï§ü ÎêÚè ãñ ²æ Ýãè¢ ?
©œæÚ : ÜUæH ± SƒæÝ ÜUè öçcÅ ¨ï …è±, §üà±Ú ¨ï ÎêÚ Ýãè¢ ãñ¢ J
§üà±Ú ãÚ ¨}æ², ãÚ SƒæÝ ÐÚ ©ÝÜïU ¨æƒ Úã„æ ãñ J ÐÚ‹„é
¿ææÝ ÜUè öçcÅ ¨ï …è± §üà±Ú ¨ï ÎêÚ ãæï …æ„ï ãñ¢ J …æï §üà±Ú
ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„ï, }ææÝ„ï, ± ©¨ÜUè |æçv„ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ±ï …è±,
§üà±Ú ¨ï ÎêÚ ãñ¢ J
Ðí. 217. §üà±Ú ÜUè v²æ ç±àæ﯄æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ¨Îæ ¥ÐÝï ¥æÝ‹Î }æï¢ }æxÝ Úã„æ ãñ J §üà±Ú }æï¢ ÜUæï§ü
‹²êÝ„æ, ÜUæï§ü Îæï¯ Ýãè¢ ãñ J ©¨ï çÜU¨è |ææñç„ÜU ÐÎæƒü ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ Ýãè¢ ãæï„è J
Ðí. 218. §üà±Ú çÜU¨ çÜU¨ ÜUæ S±æ}æè ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÐíÜëUç„, …è±æï¢, ¨¢¨æÚ ± }ææïÿæ ÜUæ S±æ}æè ãñ J
Ðí. 219. v²æ …è± ¥ÐÝï ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Ðê‡æü MÐ ¨ï S±²¢ Hï
¨ÜU„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH §üà±Ú ÜïU ¥{èÝ ãñ J ±ã ¥ÐÝè
ò±Sƒæ ¨ï ÜU}æüÈUH Îï„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
(26) Ðí. 220. v²æ |æv„ ¥ÐÝï ¨æ}扲ü ¨ï §üà±Ú ÜUæ ÎàæüÝ (¥Ýé|æêç„)
ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, …Ïæ „ÜU §üà±Ú ¨ï ç±àæï¯ ¿ææÝ ç±¿ææÝ Ý ç}æHï ±
§üà±Ú ÜUè ÜëUÐæ Ý ãæï „Ïæ „ÜU |æv„ ©¨ÜUæ ÎàæüÝ (¥Ýé|æêç„)
Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
Ðí. 221. …Ïæ ÐÚ}æïEÚ …‹}æ Ýãè¢ Hï„æ „Ïæ çÝxæéü‡æ ± …Ïæ …‹}æ
Hï„æ ãñ „Ïæ ¨xæé‡æ ÜUãHæ„æ ãñ J v²Gæ ²ã Ïææ„ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¨xæé‡æ ± çÝxæéü‡æ ÜUæ ¥ƒü ç|æ‹Ý ãè ãñ J ¨±ü¿æ„æ,
¨±üòæÐÜUy± ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ¨ï ¨çã„ ãæïÝï ¨ï ©¨ï ¨xæé‡æ ±
…ÇGy±, }æê¶üy±, Úæxæ–mï¯ ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ¨ï Úçã„ ãæïÝï ¨ï §üà±Ú
ÜUæï çÝxæéü‡æ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 222. §üà±Ú ÜUæï …æÝÝï ÜïU Ðpæ„ì ²æïxæè ÜUæï v²æ ¥Ýé|æêç„
ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUæï …æÝÝï ÜïU Ðpæ„ì ²æïxæè ÜUæï ²ã ¥Ýé|æêç„ ãæï„è
ãñ çÜU …æï …æÝÝæ ƒæ ¨æï …æÝ çH²æ, …æï ÐæÝæ ƒæ ¨æï Ðæ
çH²æ, ¥Ïæ ÜéUÀ |æè …æÝÝæ ²æ Ðí挄 ÜUÚÝæ ÏææÜUè Ýãè¢ Úãæ J
Ðí. 223. }æÝéc² …‹}æ ÐæÜUÚ ÜUÚÝï ²æïx² ¨Ïæ¨ï }æ㜱Ðê‡æü ÜUæ²ü
ÜUæñÝ ¨æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUæï ¨}æÛæÝæ ± ©¨ÜUè ¥Ýê|æêç„ ÜUÚÝæ (Ðíy²ÿæ ÜUÚÝæ)
¨Ïæ¨ï }æãy±Ðê‡æü ÜUæ²ü ãñ J
Ðí. 224. v²æ §üà±Ú ç±Úv„ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, …æï Ðí挄 ãé» ÐÎæƒü ÜUæï ÀæïÇG Îï ©¨ï ç±Úv„ ÜUã„ï
ÐÚæ ç±læ
 ãñ¢ §üà±Ú ¨±üòæÐÜU ãæïÝï ¨ï çÜU¨è ÐÎæƒü ÜUæï Ýãè¢ ÀæïÇG„æ
§¨ öçcÅ ¨ï ±ã ç±Úv„ Ýãè¢ ãñ¢ J
Ðí. 225. v²æ §üà±Ú …è±æï¢ }æï¢ ²æ ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒæïü }æï¢ Úæxæ
Ú¶„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, Úæxæ ¥ÐÝï ¨ï ç|æ‹Ý ©œæ}æ ÐÎæƒü }æï¢ ãæï„æ ãñ J §üà±Ú ¨ï
ÜUæï§ü |æè …è± ²æ ¨æ¢¨æçÚÜU ÐÎæƒü ©œæ}æ Ýãè¢ ãñ¢ J ¥„: §üà±Ú
çÜU¨è ¨ï |æè Úæxæ Ýãè¢ Ú¶„æ ãñ J
Ðí. 226. v²æ §üà±Ú §¨ ¨¢¨æÚ ÜïU ÏææãÚ |æè ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, ãñ J ¥çÐ„é §üà±Ú §„Ýæ }æãæÝì ãñ çÜU ²ã ¨æÚè ¨ëçcÅ
„æï ©¨ÜïU ¨æ}æÝï ÐÚ}ææ‡æé ÜïU „é˲ |æè Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 227. v²æ §üà±Ú ã}æï¢ Ðíç„çÎÝ çàæÿææ Îï„æ ãñ ?
©œæÚ : …è, ãæ¡ J …è± …Ïæ ÏæéÚï ²æ ¥ÓÀï ÜUæ}æ ÜUÚÝï ÜUè §ÓÀæ ÜUÚ„æ
ãñ „æï ¥‹ÎÚ ¨ï |æ², HÁ…æ, àæ¢ÜUæ ²æ ¥æÝ‹Î, ©y¨æã,
çÝ|æü²„æ Ðí挄 ãæï„ï ãñ¢ J ²ã ¥‹„²æü}æè §üà±Ú ÜUè çàæÿææ ãñ
ç…¨¨ï …è± ÏæéÚï ± ¥ÓÀï ÜU}ææïZ ÜUæï …æÝ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 228. v²æ ¨¢¨æÚ }æï¢ ÜU|æè §üà±Ú ÜUæ ¥|ææ± ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¨¢¨æÚ ÜUæ „æï ÐíH² }æï¢ ¥|ææ± ãæï …æ„æ ãñ ÐÚ‹„é ©¨
¨}æ² |æè §üà±Ú ± …è± ± ÐíÜë ç„ Úã„ï ãñ¢ ©ÝÜUæ „èÝæï¢ ÜUæHæï¢
}æï¢ ¥çS„y± Úã„æ ãñ J
Ðí. 229. }æÝéc² ¨¢¨æÚ ÜUè ãæçÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ „æï v²æ »ï¨ï }æï¢ §üà±Ú
©‹ãï¢ Îï¶ÜUÚ Îé:¶è ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ J ÐÚ‹„é …æï ÐæÐè ãñ¢ ©‹ãï¢ ¥ÓÀæ Ýãè¢ }ææÝ„æ ± …æï
Ð釲æy}ææ ãñ¢ ©‹ãï¢ ¥ÓÀæ }ææÝ„æ ãñ ± ©‹ãï¢ |æ² àæ¢ÜUæ
HÁ…æ ¥æçÎ ÜUï MÐ }æï¢ Î‡Ç Îï„æ ã ©‹ãï¢ ©y¨æã, ÐíïÚ‡ææ |æè
Îï„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
(27) Ðí. 230. §üà±Ú ÜUæ ÎàæüÝ ÜUæñÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ±ïÎ ¥æçÎ àææ›æï¢ ÜïU ç±mæÝ, {}ææüy}ææ ± ²æïxæè }æÝéc² ãè §üà±Ú
ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 231. v²æ §üà±Ú àæÚèÚ {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ²æ Úæïxæè, ÏæêÉGæ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, §üà±Ú ÜU|æè àæÚèÚ {æÚ‡æ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J Ý „æï Úæïxæè
²æ ÏæêÉGæ ãæï„æ ãñ ±ã „æï çÏæÝæ àæÚèÚ ÜïU ãè ¥ÐÝï ¨Ïæ ÜUæ²ü
¥ÐÝï ¨æ}扲ü ¨ï ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 232. Úæ}æ, ÜëUc‡æ, çàæ± ¥æçÎ §üà±Ú ÜUè |æçv„ ÜUÚ„ï ƒï ²æ
Ýãè¢ ?
©œæÚ : ãæ¡, Úæ}æ, ÜëUc‡æ, çàæ± ¥æçÎ |æè §üà±Ú ÜUè |æçv„ ÜUÚ„ï
ĕ J
Ðí. 233. §üà±Ú …è± ÜUæï ÐæÐ ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ Îï„æ ãñ ²æ Ýãè¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ±ã Ðç±~æ ãñ ¥„: Ý S±²¢ ÐæÐ ÜUÚ„æ ãñ Ý ãè ÐæÐ
ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ Îï„æ ãñ J
Ðí. 234. çÜU¨è òçv„ ÜUæ …è±Ý çÏæÝæ §üà±Ú ÜUæï }ææÝï çÏæÝæ
©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ çÜU» ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ ¨ï ™H Úãæ ãñ „æï
çÈUÚ §üà±Ú ÜUæï }ææÝÝï ± ©¨ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ, ¥Ðïÿææ ãè v²æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï ç±àæï¯ ¿ææÝ, ÏæH, ¥æÝ‹Î, àææç‹„
¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J §¨çH» §üà±Ú ÜUè ©Ðæ¨Ýæ
¥±à² ÜUÚÝè ™æçã²ï J
Ðí. 235. v²æ §üà±Ú ¥ÐÝï |æv„ ÜïU ÐæÐæï¢, ÏæéÚï ÜU}ææïZ ÜïU Îé:¶
M Ð ÈUHæï¢ ÜUæï ÿæ}ææ ÜUÚ„æ ãñ ²çÎ Ýãè¢ ÜUÚ„æ „æï çÈUÚ
©¨ÜUè |æçv„ ÜUÚÝï ÜUæ v²æ Hæ|æ ãñ ?
©œæÚ : §üEÚ ÐæÐæï¢ ÜUï ÈUH ÎïÝï }æï¢ ÜU|æè |æè ÿæ}ææ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ §üà±Ú
ÐÚæ ç±læ
 ÜUè |æçv„ ÜUÚÝï ¨ï |æç±c² }æï¢ ÏæéÚï ÜU}æü Ý ÜUÚÝï ÜUè ÐíïÚ‡ææ
§üà±Ú ¨ï ç}æH„è ãñ J „ƒæ ÍææïÚ Îé:¶, ÜUcÅ, ç±Ðçœæ ÜïU
¥æÝï ÐÚ |æè §¨ï ¨ãÝ ÜUÚÝï ÜUè àæçv„ ç}æH„è ãñ J
Ðí. 236. ¨¢¨æÚ ÜUæï ÏæÝæÝï, ©¨ï ™HæÝï ¨ï §üà±Ú ÜUæï v²æ Hæ|æ
ãæï„æ ãñ ? ²çÎ ÜUæï§ü Hæ|æ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ „æï çÈUÚ v²æï¢
ÏæÝæ„æ ãñ, ™Hæ„æ ãñ ?
©œæÚ : §üEÚ ÜUæï ¨¢¨æÚ ÜUæï ÏæÝæÝï ± ™HæÝï ¨ï S±²¢ ÜUæï ÜUæï§ü Hæ|æ
Ýãè¢ ãæï„æ çÈUÚ |æè §üà±Ú ÐÚæïÐÜUæÚè ãñ, …è±æï¢ ÜUæï ¨é¶ ÐíÎæÝ
ÜUÚÝï ÜïU çH» ¨¢¨æÚ ÏæÝæ„æ ãñ, ™Hæ„æ ãñ J
Ðí. 237. §üà±Ú ¨±ü¿æ ãñ, ¨±üàæçv„}ææÝì ãñ „ƒæ …è±æï¢ ÜUæ çã„ñ¯è
ãñ „æï çÈUÚ ±ã Ðæçвæï¢ ÜUæï (ÏæéÚï òçv„²æï¢ ÜUæï) ÐæÐ
ÜUÚÝï ¨ï ÚæïÜU„æ v²æï¢ Ýãè¢ ãñ ?
©œæÚ : …è± ÜU}æü ÜUÚÝï }æï¢ S±„‹~æ ãñ §¨çH» §üà±Ú ©¨ï ÐæÐ ÜUÚÝï
¨ï ãæƒ ÐÜUÇGÜUÚ „æï Ýãè¢ ÚæïÜU„æ çÜU‹„é }æÝ }æï¢ |æ²,
àæ¢ÜUæ, HÁ…æ ¥æçÎ ©yÐóæ ÜUÚÜUï ¨¢ÜUï„ ¥±à² ÜUÚ„æ ãñ
²ã ©¨ÜUæ ÚæïÜUÝæ ÜUãæ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ²ã §¨ÜUè ¨è}ææ
ãñ J
Ðí. 238. §üà±Ú ‹²æ²ÜUæÚè ãñ „æï ¨¢¨æÚ }æï¢ çÜU¨è ÜUæï ¥¢{æ, HêHæ,
H¢xæÇGæ, ÜéUMÐ, çÝ{üÝ, çÝÏæüH, çÝÏæéüçh v²æï¢ ÏæÝæ„æ ãñ ?
¥æñÚ çÜU¨è ÜUæï ¨é‹ÎÚ, Ðê‡ææZxæ, {ݱæÝ, ÏæH±æÝ,
ç±mæÝì v²æï¢ ÏæÝæ„æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï çÜU¨è ÜUæï ¥ÓÀæ ²æ ÏæéÚæ ÈUH Ýãè¢
Îï„æ çÜU‹„é …è±æï¢ ÜïU ÜU}ææïZ ÜïU ¥ÝéMÐ ÈUH Îï„æ ãñ J
Ðí. 239. §üà±Ú ÜUæï ‹²æ²ÜUæÚè „ƒæ βæHé ÎæïÝæï¢ xæé‡ææï¢ ±æHæ
ÐÚæ ç±læ
(28) Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ …ÏæçÜU ²ï ÎæïÝæï¢ xæé‡æ »ÜU Îê¨Úï ÜïU ç±Mh
ãñ¢ J ²çÎ ‹²æ² ÜUÚï „æï Î‡Ç ç}æHï, ²çΠβæ ÜUÚï „æï
¥‹²æ²è ÏæÝ …æ» ? §¨ÜUæ ¨}ææ{æÝ v²æ ãñ ?
©œæÚ : ‹²æ² „ƒæ βæ àæÏÎæï¢ }æï¢ ÜUæï§ü ç±Úæï{ Ýãè¢ ãñ J ÏæéÚï òçv„
ÜUæï Î‡Ç ÎïÜUÚ §üà±Ú ‹²æ²ÜUæÚè ÏæÝ„æ ãñ ¥æñÚ Ïæ‹{Ý }æï¢
ÇæHÜUÚ |æç±c² }æï¢ ÐæÐ ÜUÚÝ ¨ï ÚæïÜU„æ ãñ ¥„: βæHé |æè ãñ J
Ðí. 240. v²æ ÜéUÀ »ï¨ï xæé‡æ |æè ãñ¢ …æï §üà±Ú }æï¢ Ý ãæï¢ ?
©œæÚ : ãæ¡ ãñ¢, …ñ¨ï MÐ, Ú¨, xæ‹{, SÐàæü, |ææÚ ¥æçÎ ²ï xæé‡æ ÐíÜëUç„
}æï¢ ãñ¢, çÜU‹„é §üà±Ú }æï¢ Ýãè¢ ãñ¢ ¥æñÚ …è± }æï¢ |æè Ýãè¢ ãñ¢ J
Ðí. 241. §üà±Ú ÜUæï§ü ±S„é/Îíò/ÐÎæƒü/™è… ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, §üà±Ú »ÜU Îíò ãñ, ÐÎæƒü ãñ, ±S„é ãñ v²æï¢çÜU ©¨}æï
¥ÝïÜU xæé‡æ ãñ¢ ¥æñÚ ±ã ÜU}æü |æè ÜUÚ„æ ãñ J ±ñçÎÜU ç¨hæ‹„
}æï¢ ±S„é ©¨ÜUæï ÜUãæ …æ„æ ãñ ç…¨}æï¢ xæé‡æ, Úã„ï ãæï¢ J
Ðí. 242. §üà±Ú ÜUæï ¨±üòæÐÜU Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ „æï ÜUæxæ… ÜïU
…HÝï, ÜUÐÇïG ÜïU ÈUÅÝï, ÚæïÅè ÜïU ™ÏææÝï, HÜUÇGè ÜïU
ÀèHÝï, Hæïãï ÜïU ÐèÅÝï ÐÚ ±ã |æè …H„æ, ÈUÅ„æ,
™Ïææ²æ, ÀèH„æ, ÐèÅæ …æ„æ ãæïxææ ?
©œæÚ : Ýãè¢, v²æï¢çÜU §üà±Ú …HÝï, ÈUÅÝï, ÜUÅÝï ±æHè …ÇG ±S„é¥æï¢
¨ï ¥Hxæ ãñ J ©ÝÜïU …HÝï, ÈUÅÝï, ÜUÅÝï ÐÚ |æè ©¨ ÐÚ ÜUæï§ü
Ðí|ææ± Ýãè¢ ÐÇG„æ ãñ v²æï¢çÜU ±ã …ÇG Ýãè¢ çÜU‹„é ™ï„Ý ãñ J
Ðí. 243. §üà±Ú ÐæÐæï¢ ÜUæï ÿæ}ææ ÜUÚ„æ ãñ ? ²çÎ Ýãè¢ „æï v²æï¢
? ÿæ}ææ ÜUÚ Îï „æï v²æ ãæçÝ ãæïxæè ?
©œæÚ : ²çÎ §üà±Ú }æÝéc²æï¢ ÜïU ÐæÐæï¢ ÜUæï ÿæ}ææ ÜUÚ Îï „æï ±ã
¥‹²æ²ÜUæÚè ÏæÝ …æ²ï, ¨æƒ ãè ¨¢¨æÚ }æï¢ ÐæÐ ÜU}æü |æè ÏæÉG
ÐÚæ ç±læ
 …æ²ï, §¨çH» ±ã ÐæÐæï¢ ÜUæï ÿæ}ææ Ýãè¢ ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 244. §üà±Ú ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH „yÜUæH v²æï¢ Ýãè¢ Îï„æ ? ÏææÎ
}æï¢ ÎïÚè ¨ï Îï±ï „æï }æÝéc²æï¢ ÜïU }æÝ }æï¢ ÜU}æüÈUH ÜïU 籯²
}æï¢ àæ¢ÜUæ/¥ÝæSƒæ/¥Ÿæhæ/¥ç±Eæ¨ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ¥ÐÝï çݲ}ææÝé¨æÚ ¨}æ² ÐÚ ãè ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH Îï„æ
ãñ, Ðê±ü Ýãè¢, …ñ¨ï çÜU ÈUH, ÈêUH, ¥‹Ý ¥æçÎ ¨}æ² ÐÚ
©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 245. §üà±Ú ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ±æHï ¥æçS„ÜU òçv„ ¨¢¨æÚ
}æï¢ Îé:¶è ÎèÝ, ãèÝ, çÝÏæüH, çÝ{üÝ, ÐÚæ{èÝ Îï¶ï …æ„ï
ãñ¢, …ÏæçÜU ÝæçS„ÜU òçv„ ¨é¶è, ¨}ЋÝ, ÏæH±æÝ,
S±„¢~æ Îï¶ï …æ„ï ãñ¢, »ï¨æ v²æï¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜïU ¨æƒ ¨æƒ ¥æçS„ÜU òçv„²æï¢ ÜUæï
{Ý, ÏæH, ¿ææÝ, S±æS‰², ¨éÚÿææ, S±„‹~æ„æ ÜUè Ðíæ猄 ÜïU
çH» ¨¢ÜUËÐ, ÐéL¯æƒü, „ÐS²æ |æè ÜUÚÝè ™æçã», …æï »ï¨æ
Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ±ï ¥æçS„ÜU Îé:¶è ãæï„ï ãñ¢, ¥‹² Ýãè¢ J
Ðí. 246. §üà±Ú ™ï„Ý ãñ „æï §¢üÅ, ÐyƒÚ, ¨æïÝæ, ™æ¢Îè ¥æçÎ …ÇG
ÐÎæƒæïZ }æï¢ ™ï„Ý„æ (™HÝæ, çÈUÚÝæ, çãHÝæ, ÇéHÝæ,
§ÓÀæ, Ðí²yÝ) ¥æçÎ v²æï¢ Ýãè¢ Îï¶ï …æ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §¢üÅ ÐyƒÚ ¥æçÎ …ÇG ÐÎæƒæïZ }æï¢ ™ï„Ý §üà±Ú Úã„æ ãñ çÜU‹„é
§¢üÅ, ÐyƒÚ ¥æçÎ }æï¢ …è±æy}ææ Ý ãæïÝï ¨ï ±ï ™H„ï çÈUÚ„ï
Ýãè¢ ãñ¢, §üà±Ú ¥ÐÝè ™ï„Ý„æ ÜUæï ¥ÐÝï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ Ú¶„æ
ãñ §¨çH» …ÇG ÐÎæƒæïZ }æï¢ ™HÝæ çÈUÚÝæ ¥æçÎ xæç„ Ýãè¢
ãæï„è ãñ J
Ðí. 247. §üà±Ú S±²¢ Ý çãH„æ ãé¥æ ¥‹²æï¢ (¨¢¨æÚ ÜïU ÐÎæƒæïZ
ÜUæï) ÜñU¨ï çãHæ„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
(29) ©œæÚ : §üà±Ú }æï¢ ™é}ÏæÜUè² ¨è àæçv„ ãñ, §¨è àæçv„ ¨ï ±ã S±²¢
Ý çãH„æ ãé¥æ ¨¢¨æÚ ÜïU …ÇG ÐÎæƒæïZ ÜUæï çãHæ Îï„æ ãñ J
Ðí. 248. v²æ §üà±Ú ¨¢¨æÚ }æï¢ çÜU¨è SƒæÝ ç±àæï¯ }æï¢, çÜU¨è ÜUæH
ç±àæï¯ }æï¢, çÜU¨è ¨}æéÎæ² ç±àæï¯ }æï¢, çÜU¨è …è± ç±àæï¯
ÜUæï ©ÝÜUæ ÜU˲æ‡æ ÜUÚÝï ÜïU çH» ¥æñÚ ÎécÅæï¢ ÜUæ Ýæàæ
ÜUÚÝï ÜïU çH» |æï…„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, §üà±Ú çÜU¨è SƒæÝ, ÜUæH, ¨}æéÎæ² ç±àæï¯ }æï¢ çÜU¨è
…è± ç±àæï¯ ÜUæï Ýãè¢ |æï…„æ ãñ J »ï¨æ ÜUÚï „æï ±ã
¨±üçã„ÜUæÚè Ýãè¢ Úãïxææ, ÐÿæÐæ„è, ¥‹²æ²ÜUæÚè ÏæÝ
…æ²ïxææ ¨±üçã„ÜUæÚè Ýãè¢ Úãïxææ, ÐÿæÐæ„è ¥‹²æ²ÜUæÚè ÏæÝ
…æ²ïxææ J
Ðí. 249. v²æ §üà±Ú …è±æï¢ ÜïU |æç±c² ÜUè Ïææ„æï¢ ÜUæï …æÝ„æ ãñ
çÜU ±ã ÜUÏæ, ÜUãæ¡, çÜU¨ÜïU ¨æƒ v²æ ÜUÚïxææ ?
©œæÚ : Ýãè¢, §üà±Ú …è±æï¢ ÜïU |æç±c² ÜUè ¨Ïæ Ïææ„æï¢ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ„æ
ãñ J ãæ¡, …è±æï¢ ÜïU }æÝ }æï¢ …æï ¨¢ÜUËÐ/§ÓÀæ ¥æçÎ ©yЋÝ
ãæï„ï ãñ¢ J ©ÝÜUæï „æï …æÝ Hï„æ ãñ J
Ðí. 250. §üà±Ú ¨±ü¿æ ãñ, ¥æÝ‹Î S±MÐ ãñ „ƒæ ¨±üòæÐÜU ãñ
§¨çH» ±ã ¨|æè …è±æï¢ ÜïU ¥‹ÎÚ |æè ãñ „æï çÈUÚ ¨Ïæ
…è± §üà±Ú ÜïU ¨}ÐÜüU ÜïU ÜUæÚ‡æ ¨±ü¿æ, ¥æÝ‹Î ÜUè
¥Ýé|æêç„ v²æï¢ Ýãè¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUæ ¥æÝ‹Î ¥ÐÝï ¥ç{ÜUæÚ }æï¢ ãñ J ±ã ç…¨ ÜUæï
²æïx²/Ðæ~æ ¨}æÛæ„æ ãñ, ©¨ï ãè ¥ÐÝæ ¥æÝ‹Î ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ
ãñ J ¥²æïx² ÜUæï Ýãè¢ ÐíÎæÝ ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 251. §üà±Ú ¨±üòæÐÜU ãæïÝï ¨ï àææñ™æH² }æï¢ ç±l}ææÝ }æH}æê~æ
}æï¢ |æè ©ÐçSƒ„ ãñ „æï çÈUÚ ©¨ï Îéxæü‹{ ÜUè ¥Ýé|æêç„ |æè
ÐÚæ ç±læ ãæï„è ãæïxæè ?
©œæÚ : §üà±Ú ¨±üàæçv„}ææÝì ãñ, ±ã }æH ¥æçÎ Îéxæü‹{ ÜUæ ¿ææÝ ÜUÚ„ï
ãé±ï |æè ©¨¨ï Îé:¶è ²æ ç±™çH„ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J çÜU‹„é
¥ÐÝï ÏæH ¨ï ©¨ï ÚæïÜU Îï„æ ãñ J
Ðí. 252. v²æ §üà±Ú ¨Ïæ ÜéUÀ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ? v²æï¢çÜU ©¨ï
¨±üàæçv„}ææÝì ÜUãæ xæ²æ ãñ J
©œæÚ : §üà±Ú ¨Ïæ ÜéUÀ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ, ¥ÐÝï ÜUæï }ææÚ Ýãè¢ ¨ÜU„æ
²æ ¥ÐÝï …ñ¨æ Îê¨Úæ §üà±Ú Ýãè¢ ÏæÝæ ¨ÜU„æ J ¨±üàæçv„}ææÝì
ÜUæ ¥ƒü ãñ, ãæï ¨ÜUÝï ±æHï ÜUæ²æïZ ÜUæï §üEÚ ¥ÐÝè ãè àæçQU
¨ï Ðê‡æü ÜUÚ Hï„æ ãñ , ±ã ¥¨¢|æ± ÜUæ²æïZ ÜUæï Ýãè¢ ÜUÚ„æ
ãñ J ÐíÜëUç„ ÜUè ¨ã沄æ HïÜUÚ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ, ¥¨¢|æ± ÜUæ²æïZ
ÜUæï Ýãè¢ J
Ðí. 253. v²æ §üà±Ú ¥ÐÝï |æv„ ©Ðæ¨ÜU ÜïU ±àæ }æï¢ |æè ãæï …æ„æ
ãñ ? ¥ƒæü„ì …ñ¨æ |æv„ ™æãï ±ñ¨æ §üà±Ú ÜUÚï, »ï¨æ |æè
ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, §üà±Ú |æv„ ÜïU ±àæ }æï¢ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J ÏæçËÜU |æv„
§üà±Ú ÜïU ±àæ }æï¢ ÚãÝæ ™æã„æ ãñ J
Ðí. 254. v²æ §üà±Ú ÜUè |æçv„, ÐíæƒüÝæ, Š²æÝ, ©Ðæ¨Ýæ çÜU‹ãè¢
ç±àæï¯ }æ‹~ææï¢, ¨ê~ææï¢, ÔHæïÜUæï¢ mæÚæ ãè ÜUè …æ ¨ÜU„è
ãñ, ¥ÐÝè |ææ¯æ }æï¢ §ÓÀæÝé¨æÚ Ýãè¢ ÜUè …æ ¨ÜU„è ?
©œæÚ : ¥ÐÝè |ææ¯æ ¨ï |æè ÜUè …æ ¨ÜU„è ãñ, çÜU‹„é }æ‹~æ ¥æçÎ
ÜïU }æ抲}æ ¨ï ¨¢ÿæïÐ }æï¢, ¨ÚH„æ ¨ï, ©œæ}æ Úèç„ ¨ï ÜUè …æ
¨ÜU„è ãñ J
Ðí. 255. §üà±Ú »ÜU ãñ çÜU‹„é ©¨ÜïU MÐ ¥ÝïÜU ãñ¢ v²æ ²ã Ïææ„
¨y² ãñ ? ¥ƒæü„ì »ÜU ãè §üà±Ú Ïæírææ, ç±c‡æé, }æãïàæ,
ÐÚæ ç±læ
(30) xæ‡æïàæ, Îï±è ¥æçÎ ¥ÝïÜU MÐæï¢ ±æHæ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜïU MÐ (Îï±è Îﱄæ ÜïU MÐ) ¥ÝïÜU Ýãè¢ ãñ¢ J ±ã
„æï ¥MÐ, = çÝÚæÜUæÚ ãñ, çÜU‹„é xæé‡æ ÜU}æü S±|ææ± ÜïU ¥Ýé¨æÚ
Ýæ}æ „æï ¥ÝïÜU ãñ¢ J
Ðí. 256. »ÜU ÜUè Ïæ…æ» ¥ÝïÜU §üà±Ú v²æï¢ Ý }ææÝ çH²ï …满 ?
»ï¨æ ÜUÚÝï ¨ï ¨|æè }æ„ Ð¢ƒ ¨¢ÐíÎæ² ±æHï |æè ¨¢„écÅ
ãæï …æ²ï¢xæï J
©œæÚ : …Ïæ §üà±Ú »ÜU ãè ãñ „æï ¥ÝïÜU }ææÝÝæ ÛæêÆ ãæïxææ J ¨æƒ
ãè §Ý ¥ÝïÜU §üà±Ú ±æHæï¢ ÜïU ÐÚSÐÚ ÛæxæÇïG ãæï¢xæï çÜU }æïÚæ
§üà±Ú ÏæÇæ ãñ, ©¨ÜUæ ÀæïÅæ ãñ J
Ðí. 257. §üà±Ú ÜUè ÐíæƒüÝæ ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï ÜU²æ–v²æ Hæ|æ
ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ç±àæï¯ ¿ææÝ,
ÏæH, ¥æÝ‹Î, {ñ²ü, ¨ãÝàæçv„, ©y¨æã, ÐÚæÜíU}æ, çÝcÜUæ}æ„æ
¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J ¨æƒ ãè }æÝéc², ¥æy}ææ
ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚ„æ ãñ „ƒæ ©¨ÜïU ¥ç±læ ¥æçÎ Îæï¯ ÝcÅ
ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 258. v²æ §üà±Ú ÜU}æüÈUH ÎïÝï }æï¢ ¥‹² …è±æï¢ ÜUè ¨ã沄æ
Hï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, §üà±Ú ÜU}æü ÈUH ÎïÝï }æï¢ ¥‹² …è±æï¢ ÜUè ¨ã沄æ Ýãè¢
Hï„æ J
Ðí. 259. v²æ ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ±æHï òçv„ ÜUæï §üà±Ú ±æS„± }æï¢
çζæ§ü Îï„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : çζæ§ü Îï„æ ãñ ¥ƒæü„ì ©¨ÜUæï §üà±Ú ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ J
…ñ¨æ §üà±Ú ¨±ü¿æ, ¨±üàæçv„}ææÝì, ¥æÝ‹Î S±MÐ, ‹²æ²ÜUæÚè,
¨±üòæÐÜU ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ±æHæ ãñ J ±ñ¨æ ãè ©¨ï ¥Ýé|æ±
}æï¢ ¥æ„æ ãñ J ¨æƒ ãè §üà±Ú ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUè ¥Ýé|æêç„ |æè
±ã ÜUÚ„æ ãñ J §¨ï ãè çζæ§ü ÎïÝæ ¨}æÛæÝæ ™æçã» J
Ðí. 260. §üà±Ú ¥ÐÝï ©Ðæ¨ÜUæï¢ ÜUè Úÿææ ÜñU¨ï ÜUÚ„æ ãñ ? ©¨ÜUè
Úÿææ ÜUÚÝï ÜUæ „ÚèÜUæ, ç±ç{, É¢xæ v²æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ¥ÐÝï ©Ðæ¨ÜU ÜUæï ¥æÐçœæ, ÜUçÆÝæ§ü, ç±Úæï{ Ïææ{æ
¥æçÎ Ðíç„ÜêUH„æ ©ÐçSƒ„ ãæïÝï ÐÚ ©y¨æã, ÏæH, ¿ææÝ, ÐÚæÜíU}æ,
{ñ²ü, ¨ãÝàæçv„ ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUæï ÐíÎæÝ ÜUÚÜïU ¨}æS²æ¥æï¢
¨ï Îé:¶è ãæïÝï ¨ï Ïæ™æ„æ ãñ J ²ãè ©¨ÜUè Úÿææ ãñ J
Ðí. 261. v²æ §üà±Ú ¥ÐÝè ãè §ÓÀæ ¨ï çÜU¨è òçv„ ç±àæï¯ ÜUæï
{Ý, ÏæH, Ðíç„cÆæ, ¨}}ææÝ, ¨ÈUH„æ, ¨é¶ Îï„æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú ¥ÐÝè §ÓÀæ ¨ï çÜU¨è òçv„ ç±àæï¯ ÜUæï {Ý, ÏæH,
Ðíç„cÆæ, ¨}}ææÝ, ¨ÈUH„æ, ¨é¶ Ýãè¢ Îï„æ ãñ J »ï¨æ ÜUÚï
„æï ±ã ¥‹²æ²ÜUæÚè ãæï …æ²ï J
Ðí. 262. çÜU¨è òçv„ Ýï §üà±Ú ÜUæ Ðíy²ÿæ çÜU²æ ãñ, §¨ Ïææ„
ÜUæ Єæ ÜñU¨ï Hxææ²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : …æï òçv„ §üà±Ú ÜUæ Ðíy²ÿæ ÜUÚ„æ ãñ ©¨ÜïU …è±Ý, ±æ‡æè,
ò±ãæÚ }æï¢ §üà±Úè² xæé‡æ ¥ƒæü„ì ¥æÝ‹Î, àææç‹„, çÝ|æèüÜU„æ,
¨Ó™æ§ü, ÐÚæïÐÜUæÚ, çÝcÐÿæ„æ, çÝcÜUæ}æ„æ ¥æçÎ Ðí„è„ ãæï„ï ãñ¢ J
±ã Îé:¶è, ç™ç‹„„, Úæxæè, mï¯è, ÐÿæÐæ„è Ýãè¢ ÏæÝ„æ ãñ J
Ðí. 263. v²æ §üà±Ú ¥ÐÝï |æv„æï¢ ©Ðæ¨ÜUæï¢ ¨ï Ïææ„™è„ |æè ÜUÚ„æ
ãñ ? àæ¢ÜUæ–¨}ææ{æÝ ÜUÚ„æ ãñ ? çÝÎïüàæ |æè ÜUÚ„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
(31) ÐíÚï ‡ææ Îï„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, §üà±Ú ¨}ææç{ ¥±Sƒæ }æï¢ ¥ÐÝï ©Ðæ¨ÜUæï¢ ¨ï Ïææ„™è„
|æè ÜUÚ„æ ãñ „ƒæ ©ÝÜUè àæ¢ÜUæ¥æï¢ ÜUæ ¨}ææÍææÝ |æè ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 264. v²æ §üà±Ú }æÜUæÝ, ÚæïÅè ¥æçÎ ÏæÝæ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, ÐÚ‹„é §üà±Ú Ýï ±S„é¥æï¢ ÜïU çÝ}ææü‡æ ÜUè ¨è}ææ çÝ{æüçÚ„
ÜUÚ Ú¶è ãñ §¨çH» ±ã §Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæï Ýãè¢ ÏæÝæ„æ J ²ï
ÜUæ²ü …è±æï¢ Üï ÜU}ææïZ ÜUè ¨è}ææ ÜïU ¥‹„xæü„ ¥æ„ï ãñ¢ J
Ðí. 265. …Ïæ §üà±Ú ¥Ý‹„ ãñ, ©¨ï ÐêÚæ „æï ã}æ …æÝ ãè Ýãè¢ ¨ÜU„ï,
„æï ©¨ï …æÝÝï ÜUæ Ðí²yÝ ãè v²æï¢ ÜUÚï¢ ?
©œæÚ : …ñ¨ï ÝÎè ÜUæ ÐêÚæ ÐæÝè ã}æ Ýãè¢ Ðè ¨ÜU„ï çÈUÚ |æè ¥ÐÝè
¥±à²ÜU„æÝé¨æÚ ƒæïÇGæ ¨æ ÐæÝè ã}æ ÝÎè ¨ï HïÜUÚ Ðè Hï„ï
ãñ¢ J ÆèÜU »ï¨ï ãè §üà±Ú ÜUæï ç…„Ýæ …æÝÝï ¨ï }ææïÿæ ãæï …æ»
©„Ýæ „æï ¥±à² ãè …æÝÝæ ™æçã» J
Ðí. 266. §üà±Ú βæHé ÜñU¨ï ãñ ?
©œæÚ : βæHé ÜUæ ¥ƒü ãñ βæ ÜïU S±|ææ± ±æHæ J βæ ÜUæ
¥ƒü ãñ Îê¨Úï ÜïU çã„, ©‹Ýç„, ÜU˲æ‡æ ¥æñÚ ¨é¶ ™æãÝæ
J §üà±Ú ÜUè ¨Ïæ¨ï ÏæÇGè Î²æ ²ã ãñ çÜU ©¨Ýï …è±æï¢ ÜUè
©‹Ýç„, ¨é¶ ÜïU çH» ¨ëçcÅ ÜïU ©œæ}æ ÐÎæƒü ÏæÝæÜUÚ ÎæÝ
}æï¢ Îï Ú¶ï ãñ¢ J §üà±Ú ÜUè βæ ÜUæ »ÜU S±LÐ ²ã |æè ãñ
çÜU ±ã ¨ãæ²„æ ™æãÝï ±æHï ÐéL¯æƒèü }æÝéc² ÜUè ¨ã沄æ
ÜUÚ„æ ãñ J
Ðí. 267. v²æ §üà±Ú ÜUæï ©¨ÜïU ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ç}æH„æ ãñ ?
©œæÚ : …è ãæ¢ò, §üà±Ú ÜïU ÜU}ææïZ ÜUæ ÈUH ²ãè ãñ çÜU ©¨ÜïU ÜUæ²ü
ÐÚæ ç±læ
 Ðê‡æü ãæï …æ„ï ãñ¢, ¥ÅÜU„ï Ýãè¢ J
Ðí. 268. v²æ ¨¢¨æÚ }æï¢ ôã¨æ, ÀH, ÜUÐÅ, |æêÜU}Ð ¥æçÎ …æï
ãæï„ï ãñ¢ ±ã §üEÚ ÜUÚ Úãæ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, …è± S±„‹~æ ãñ¢, ©ÝÜïU ÜUæÚ‡æ |æè ¥ÝïÜU ¥Ã²±Sƒæ,
Îé:¶ ¨ëçcÅ }æï¢ ÈñUHæ²ï …æ„ï ãñ¢ J Ðë‰±è ¥æçÎ ÐÎæƒæïZ }æï¢ |æè
S±|ææ± ¨ï ÐçÚ±„üÝ, ÅêÅ–ÈêUÅ ¥æçÎ ãæï„è Úã„è ãñ J ²ã
§üà±Ú ÜUè ¥æïÚ ¨ï Ýãè¢ ãñ J
Ðí . 269. ç…¨ SƒæÝ ÐÚ »ÜU §ZÅ ãñ, ©¨ÜïU SƒæÝ ÐÚ Îê¨Úè §ZÅ
Ýãè¢ ¥æ ¨ÜU„è J §¨ ¨ëçcÅ }æï¢ ÐíÜëUç„ ± …è± |æè ãñ¢
„æï ¨±üòæÐÜU §üà±Ú ©ÝÜïU SƒæÝ ÐÚ ÜñU¨ï ¥æ ¨ÜU„æ
ãñ ?
©œæÚ : …ÇG ÐÎæƒü SƒæÝ ÍæïÚ„ï ãñ¢ J §¨çH» »ÜU §ZÅ ÜïU SƒæÝ ÐÚ
Îê¨Úè §ZÅ Ýãè¢ ¥æ ¨ÜU„è ãñ J ÐÚ‹„é ™ï„Ý ÐÎæƒü (…è±
± §üà±Ú) SƒæÝ Ýãè¢ ÍæïÚ„ï ãñ J §¨çH» §üà±Ú …ÇG ÐÎæƒü
ÐíÜëUç„ ± …è±æï¢ ÜïU ¨æƒ »ÜU ãè SƒæÝ ÐÚ Úã„æ ãñ J
Ðí. 270. }æÝéc² §üà±Ú ÜUè ¥æïÚ ÜUÏæ ÛæéÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Úæïxæ, ç±²æïxæ ãæïÝï ÐÚ, ¨æ¢¨æçÚÜU |ææïxææï¢ ¨ï ¥„ë猄 ãæïÝï ÐÚ,
|æ²¢ÜUÚ ¨¢ÜUÅ ¥æÝï ÐÚ ²æ {}æü ÜUæ ©ÐÎïàæ ¨éÝÝï ÐÚ }æÝéc²
§üà±Ú ÜUè ¥æïÚ ¥æÜU<¯„ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 271. §üà±Ú ¥æ¡¶æï¢ ¨ï çζæ§ü Ýãè¢ Îï„æ §¨çH» ©¨ÜUè ¨œææ
Ýãè¢ ãñ J v²æ ²ã Ïææ„ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¨¢¨æÚ }æï¢ ¥ÝïÜU ÐÎæƒü ãñ¢ …æï ¥æ¡¶æï¢ ¨ï çζæ§ü Ýãè¢
ÐÚæ ç±læ
(32) Îï„ï çÈUÚ |æè Hæïxæ ©‹ãï¢ }ææÝ„ï ãñ¢ J …ñ¨ï ±æ²é, |æê¶, Œ²æ¨,
¨é¶, Îé:¶, }æÝ, Ïæéçh, ç±lé„ì „ÚX¢ï §y²æçÎ J
Ðí. 272. ÏææHÜU ÜïU àæÚèÚ ÜUæï }ææ„æ-çЄæ ÏæÝæ„ï ãñ¢, §üà±Ú Ýãè¢ J
v²æ ²ã Ïææ„ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²çÎ ÏææHÜU ÜUæ àæÚèÚ }ææ„æ-çЄæ Ýï ÏæÝæ²æ ãæï„æ „æï
©‹ãï¢ àæÚèÚ ÜUè Ú™Ýæ ÜUæ ÐêÚæ-ÐêÚæ ¿ææÝ ãæï„æ ÐÚ‹„é »ï¨æ Ýãè¢
ãæï„æ J ±ñ¿ææçÝÜU |æè ¥æ… „ÜU }æÝéc² àæÚèÚ ÜUæï ÐêÚæ–ÐêÚæ
Ýãè¢ …æÝ Ðæ» J
Ðí. 273. §üà±Ú àæÚèÚ {æÚ‡æ Ýãè¢ ÜUÚ„æ, §¨}æï¢ ±ïÎ ÜUæ v²æ Ðí}ææ‡æ
ãñ ?
©œæÚ : ²…é±ïüÎ ÜïU ™æHè¨±ï¢ ¥Š²æ² ÜïU ¥æÆ±ï¢ }æ‹~æ }æï¢ §üà±Ú ÜUæï
‘¥ÜUæ²}æì’ ¥ƒæü„ì àæÚèÚ Úçã„ ÜUãæ ãñ J
Ðí. 274. ÜUã„ï ãñ¢ çÜU Ïæírææ Ýï ¨ëçcÅ ÜUæï ©yÐ‹Ý çÜU²æ, ç±c‡æé
¨ëçcÅ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚ Úãï ãñ¢ ± }æãïàæ ¨ëçcÅ ÜUæ ¨¢ãæÚ
ÜUÚ„ï ãñ¢ J v²æ ²ã Ïææ„ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, Ïæírææ, ç±c‡æé ¥æñÚ }æãïàæ »ÜU §üà±Ú ÜïU Ýæ}æ ãñ¢ ¥æñÚ
±ãè ¨ëçcÅ ÜUè ©yÐçœæ, ÐæHÝ ± ¨¢ãæÚ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
Ðí. 275. ¨¢¨æÚ }æï¢ ±ñÚ, ç±Úæï{ ÜUæ ¨Ïæ¨ï ÏæÇGæ ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ ?
©œæÚ : ¥ÝïÜU }æ„, ¨}ÐíÎæ² ¥æçÎ ÜUæ ãæïÝæ ¨¢¨æÚ }æï¢ ±ñÚ, ç±Úæï{
ÜUæ ¨Ïæ¨ï ÏæÇGæ ÜUæÚ‡æ ãñ J ç…‹ãæï¢Ýï §üà±Ú ÜïU ±æS„ç±ÜU
S±MÐ ÜïU SƒæÝ ÐÚ ç}扲æ S±MÐæï¢ ÜUè ÜUËÐÝæ ÜUÚ Ú¶è
ãñ¢ J
Ðí. 276. çÝÚæÜUæÚ §üà±Ú ÜUæ Ðíy²ÿæ (¨æÿææyÜUæÚ) ÜUÚÝæ v²æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : çÝÚæÜUæÚ §üà±Ú ÜïU ¿ææÝ, ¥æÝ‹Î ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUè ¥Ýé|æêç„
ÜUÚÝæ ãè ©¨ÜUæ Ðíy²ÿæ ²æ ¨æÿææyÜUæÚ ÜUÚÝæ ãñ J
Ðí. 277. §üà±Ú ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU ÚæS„ï ¥Hxæ-¥Hxæ ãñ¢ ôÜU„é
}æ¢ç…H ¨ÏæÜUè »ÜU ãñ¢, v²æ ²ã }æ拲„æ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ²ã }æ拲„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU J ¥æ… ¥ÝïÜU
ÐíÜUæÚ ÜUè Ðê…æ-Ðhç„, ÜU}æüÜUæ‡Ç, {æ<}æÜU xæí¢ƒ Ðí™çH„
ãñ¢ ¥ƒæü„ì §üà±Ú ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU ¥Hxæ-¥Hxæ ÚæS„ï,
¥Hxæ-¥Hxæ ©Ðæ² Ïæ„æ²ï …æ Úãï ãñ¢ „ƒæ §ÝÜUè }æ¢ç…H
|æè ¥Hxæ ¥Hxæ ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU¨è ÜUè }æ¢ç…H ¨æ„±æ¡ ¥æ¨}ææÝ,
çÜU¨è ÜUè ™æñƒæ ¥æ¨}ææÝ, „æï çÜU¨è ÜUè }æ¢ç…H ÐÚ}æ {æ}æ
„æï çÜU¨è ÜUè ¥ÿæÚ{æ}æ, „æï çÜU¨è ÜUè xææïHæïÜU, ±ñÜéU‡Æ
HæïÜU ²æ ÜñUHæàæ ãñ J „æï ¨ÏæÜUè }æ¢ç…H »ÜU ÜUãæ¡ ãé§ü ?
Ðí. 278. òçv„ ¨Ó™æ ¥æñÚ Ðê‡æü ¥æçS„ÜU ÜUÏæ ÏæÝ„æ ãñ ?
©œæÚ : ¨y² ÜUæ ÐæHÝ, ™æïÚè ÜUæ y²æxæ, {ñ²ü, Ðíï}æ Ðê±üÜU ò±ãæÚ,
çÝcÐÿæ„æ, βæ, ÿæ}ææ, ¨¢²}æ, çÝcÜUæ}æ„æ ¥æçÎ ©œæ}æ xæé‡ææï¢ ÜUæï
{æÚ‡æ ÜUÚÝï ¨ï òçv„ ¨Ó™æ ± Ðê‡æü ¥æçS„ÜU ÏæÝ„æ ãñ
J
ÐÚæ ç±læ
(33)
²¿æ
Ðí. 279. ²¿æ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ? ²¿æ ÜUè ÐçÚ|ææ¯æ v²æ ãñ ?
©œæÚ : ²¿æ ÜUæ ¨æ}æ拲 ¥ƒü ãñ ÎæÝ ÎïÝæ, y²æxæ ÜUÚÝæ „ƒæ ±S„é¥æï¢
ÜUæ ÆèÜU ÆèÜU ©Ð²æïxæ HïÝæ J
Ðí. 280. ²¿æ ÜéU‡Ç ç±àæï¯ ¥æÜUæÚ ÜUæ ãè v²æï¢ ÏæÝæ²æ …æ„æ ãñ¢, çÜU¨è
|æè Ðæ~æ }æï¢ ²¿æ v²æï¢ Ýãè¢ ãæï„æ ?
©œæÚ : ç±àæï¯ ÐíÜUæÚ ÜïU ²¿æ ÜéU‡Ç }æï¢ ¥çxÝ ÜUæ „æÐ}ææÝ ¥ç{ÜU
ÏæÝ„æ ãñ „ƒæ Íæè ¥æñÚ ¨æ}æxæíè àæèÍæí„æ ¨ï …H„ï ãñ¢ ¥æñÚ ¥ç„
¨êÿ}æ ¥æÜUæÚ Hï„ï ãñ¢ J
Ðí. 281. ²¿æ ÜïU çH» ¨ç}æ{æ²ï¢ (HÜUÇGè) ÐèÐH, ÏæÚxæÎ, ¥æ}æ,
xæêHÚ ¥æçÎ ÜéUÀ ç±àæï¯ ±ëÿææï¢ ÜUè ãè v²æï¢ Ðí²æïxæ ÜUè
…æ„è ãñ¢ ? çÜU¨è |æè ±ëÿæ ÜUè HÜUÇGè ¨ï ²¿æ ÜUÚÝï
}æï¢ v²æ ãæçÝ ãñ ?
©œæÚ : ÐèÐH, ¥æ}æ ¥æçÎ ç±àæï¯ ¨ç}æ{æ¥æï¢ ÜïU …HæÝï ¨ï ÜUæÏæüÝ
Çæ§ü ¥æõv¨æ§Ç ¥æçÎ ãæçÝÜUæÚÜU xæñ¨ï¢ Ïæãé„ ÜU}æ ÏæÝ„è ãñ¢
¥æñÚ ÜUæï²Hï ± Úæ¶ |æè ÜU}æ ÏæÝ„ï ãñ¢ J
Ðí. 282. ²¿æ }æï¢ xææ² ÜïU Íæè ÜUæ ãè Ðí²æïxæ v²æï¢ ãæï„æ ãñ ? |æñ¢¨,
ÏæÜUÚè, ª¢ÅÝè ÜUæ ²æ ±ÝSÐç„ Íæè ²æ „ïH ÜUæ Ðí²æïxæ
v²æï¢ Ýãè¢ ãæï„æ ?
©œæÚ : v²æï¢çÜU xææ² ÜïU Íæè ÜUæï …HæÝï ¨ï ç±àæï¯ xæñ¨ï¢ ÏæÝ„è ãñ¢
…æï ¥æÜUæàæ }æï¢ çSƒ„ ÐíÎꯇæ ÜUæï àæèÍæí ãè ¥ç{ÜU }ææ~ææ
}æï¢ ÝcÅ ÜUÚ Îï„è ãñ¢ J ¥‹² çÜU¨è Íæè ²æ „ïH }æï¢ ²ã àæçv„
Ýãè¢ ãæï„è ãñ¢ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 283. ²¿æ ¨ê²æïüβ ÜïU Ðpæ„ì „ƒæ ¨æ²¢ ¨ê²æüS„ ¨ï Ðê±ü ãè
v²æï¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ Úæç~æ }æï¢ ²¿æ v²æï¢ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ?
©œæÚ : ¨ê²ü ÜUè çÜUÚ‡æï¢, ²¿æ mæÚæ ©yÐ‹Ý ç±àæï¯ Úæïxæ ç±ÝæàæÜU xæñ¨æï¢
ÜUæï ªÐÚ ¥æÜUæàæ }æï¢ Hï …æÜUÚ ÈñUHæ Îï„è ãñ¢, ²ã ÜUæ²ü
Úæ„ }æï¢ Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 284. ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï Ðê±ü ¥æ™}æÝ ± ¥¢xæ SÐàæü (…H ¨ï)
v²æï¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : …H ÜUæ ¥æ™}æÝ ÜUÚÝï ¨ï àæÚèÚ }æï¢ Ðç±~æ„æ ãæï„è ãñ „ƒæ
Ðç±~æ ç±™æÚ |æè ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 285. ²¿æ »ÜU |ææñç„ÜU çÜíU²æ ãñ „æï §¨}æï¢ }æ¢~ææï¢ ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ
v²æï¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : }æ¢~ææï¢ ÜïU ÏææïHÝï ¨ï ²¿æ ÜïU Hæ|ææï¢, ÐçÚ‡ææ}ææï¢, Ðí|ææ±æï¢ ÜUæ Єæ
™H„æ ãñ „ƒæ }æ¢~ææï¢ ÐÚ ç±™æÚ ÜUÚÝï ¨ï ¥æy}ææ }æï¢ àæéh„æ
¥æ„è ãñ J
Ðí. 286. v²æ ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï …æï {é¢¥æ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ ©¨¨ï ±æ²é
ÐíÎꯇæ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ¢ ?
©œæÚ : ²¿æ ¨ï ƒæïÇGæ ¨æ ÐíÎꯇæ ãæï ¨ÜU„æ ãñ çÜU‹„é ²¿æ mæÚæ çÝ<}æ„
ç±àæï¯ ±æ²é ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜïU Úæïxææï¢ ÜïU ÜUèÅæ‡æé¥æï¢ ÜUæ Ýæàæ
ÜUÚ„è ãñ J
Ðí. 287. ²¿æ }æï¢ Íæè ÜïU ¨æƒ ¨æ}æxæíè (…ÇGè ÏæêçŲæï¢) ÜUè |æè
¥æãéç„ v²æï¢ Îè …æ„è ãñ ?
©œæÚ : ¨æ}æxæíè …HæÝï ¨ï ¥Hxæ Hæ|æ ãæï„ï ãñ¢ „ƒæ Íæè …HæÝï ¨ï
¥Hxæ Hæ|æ ãæï„ï ãñ¢ J
ÐÚæ ç±læ
(34) Ðí. 288. ²¿æ ÜUè ¨æ}æxæíè }æï¢ v²æ v²æ ÐÎæƒü ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ²¿æ ÜUè ¨æ}æxæíè }æï¢ }æéw² MÐ ¨ï ¨éxæç‹{„, ÚæïxæÝæàæÜU,
ÐéçcÅÜUæÚÜU „ƒæ }æ{éÚ ÐÎæƒü ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 289. `S±æãæ' àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü v²æ ãñ ?
©œæÚ : S±æãæ àæÏÎ ÜïU çÝ}Ý ¥ƒü ãæï„ï ãñ¢ –
(1) ¨y² ÏææïHÝæ (2) }æ{éÚ ÏææïHÝæ (3) ¥ÐÝè ±S„é ÜUæï
¥ÐÝè ÜUãÝæ (4) …ñ¨æ }æÝ }æï¢ ãæï ±ñ¨æ ãè ±æ‡æè ¨ï ÏææïHÝæ,
„ƒæ ÜU}æü ÜUÚÝæ J (5) ÐçÚ±æÚ ¨}ææ… ÚæcÅî ÜïU çH» ¥ÐÝæ
¨±üS± ¥æãé„ ÜUÚÝï ÜUè ²æïx²„æ ÏæÝæÝæ „ƒæ (6) Íæè, ¨æ}æxæíè
ÜUæï ¥çxÝ }æï¢ ÇæHÝæ J
Ðí. 290. „èÝ ¨ç}æ{æ¥æï¢ ÜUæï ç±àæï¯ MÐ ¨ï Íæè }æï¢ ÇéÏææïÜUÚ v²æï¢
¥æãéç„ Îè …æ„è ãñ J
©œæÚ : ¨ç}æ{æ¥æï¢ ÜUæï Íæè }æï¢ ÇêÏææïÜUÚ …HæÝï ¨ï ±ï àæèÍæí …H„è ãñ¢ J
Ðí. 291. v²æ ²¿æ ¨ï ¥æŠ²æçy}æÜU–}ææÝç¨ÜU Hæ|æ |æè ãæï„ï ãñ¢
?
©œæÚ : ãæ¡, ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï àææÚèçÚÜU S±æS‰² Hæ|æ, y²æxæ ÜUè |ææ±Ýæ
Ðí¨‹Ý„æ, Ðç±~æ„æ ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J
Ðí . 292. ²¿æ ÜUÚ„ï ¨}æ² Íæè ÜUè ¥æãéç„ ÜU|æè ©œæÚ |ææxæ }æï¢ ÜU|æè
Îçÿæ‡æ }æï¢ ÜU|æè }抲 }æï¢ Îï„ï ãñ¢, »ï¨æ v²æï¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : »ï¨æ §¨çH» çÜU²æ …æ„æ ãñ çÜU ç…¨¨ï ¨|æè ¨ç}æ{æ¥æï¢
ÐÚ ¨}ææÝ MÐ ¨ï Íæè ÐÇïG „ƒæ ±ï ÆèÜU ÐíÜUæÚ ¨ï …H
…满 J
Ðí. 293. v²æ ²¿æ ÜUÚÝæ ¨ÏæÜïU çH» ¥çݱæ²ü ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : àææ›æï¢ }æï¢ ²¿æ ÜUÚÝæ ¨ÏæÜïU çH» ¥çݱæ²ü Ïæ„æ²æ xæ²æ ãñ,
™æãï ƒæïÇGæ ÜUÚï¢ ²æ ¥ç{ÜU ÜUÚï¢ J
Ðí. 294. ²¿æ }æï¢, ã±Ý }æï¢, ¥çxÝãæï~æ }æï¢, ãæï}æ }æï¢ v²æ |æïÎ ãñ ?
©œæÚ : ¥çxÝãæï~æ ÜUæ ¥ƒü ãñ ã±Ý ÜéU‡Ç }æï¢ {ë„ ¨æ}æxæíè …HæÝæ J
ã±Ý ¥æñÚ ãæï}æ, ¥çxÝãæï~æ ÜïU ãè вæü²±æ™è àæÏÎ ãñ¢ çÜU‹„é
²¿æ àæÏÎ ÜUæ ¥ƒü ç±S„ë„ ãñ, ç…¨ÜUæ ¥ƒü ãñ §üà±Ú ÜUè
¥æ¿ææ ÜïU ¥Ýé¨æÚ Ðíy²ïÜU àæé|æ ÜUæ²ü ÜUæï çÝcÜUæ}æ |ææ±Ýæ
¨ï ÐéL¯æƒü, y²æxæ, „ÐS²æ Ðê±üÜU ÜUÚÝæ, ç…¨¨ï ÐçÚ±æÚ ¨}ææ…
ÚæcÅî „ƒæ ç±E ÜUæï ¨é¶, àææç‹„, ¨}æëçh ÜUè Ðíæ猄 ãæï J
Ðí. 295. v²æ ²¿æ ÜUÚÝï ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ ÜïU±H Ïæíæræ‡æ ÜUæï ãè ãæï„æ
ãñ ²æ ÜUæï§ü |æè òçv„ ²¿æ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ²¿æ ÜUÚÝï ÜUæ ¥ç{ÜUæÚ ¨|æè }æÝéc²æï¢ ÜUæï ãñ J ÜïU±H Ïæíæræ‡ææï¢
ÜUæï ãè Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 296. ²¿æ ÜUæï ŸæïcÆ„}æ ÜU}æü v²æï¢ ÜUãæ xæ²æ ãñ ?
©œæÚ : ƒæïÇGï ¨ï {Ý, ƒæïÇGï ¨ï ¨æ{Ý „ƒæ ƒæïÇGï ¨ï ¨}æ² }æï¢ ã…æÚæï¢ Ðíæç‡æ²æï¢
ÜUæï …è±ÝÎæ²è, ÚæïxæÝæàæÜU |æ﯅ (¥æñ¯{è²) ±æ²é ÜUè Ðíæ猄
ãæï„è ãñ J §¨çH» ²¿æ ÜUæï ŸæïcÆ„}æ ÜU}æü ÜUãæ xæ²æ ãñ J
Ðí. 297. ÀæïÅï ¨ï ²¿æ ÜéU‡ÇG }æï¢ ƒæïÇïG ¨ï Íæè ± ¨æ}æxæíè ¨ï xæ梱æï¢,
ÝxæÚæï¢ }æï¢ ÈñUHæ |æ²¢ÜUÚ ÐíÎꯇæ ÜñU¨ï ÎêÚ ãæï ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : …ñ¨ï ƒæïÇïG ¨ï ÐæïÅïçàæ²}æ ¨æ§üÝæ§Ç ¨ï ¨ñÜUÇGæï¢, ã…æÚæï¢ Ã²çv„²æï¢
ÜUæ …è±Ý ÝcÅ ãæï …æ„æ ãñ ±ñ¨ï ãè ƒæïÇïG ¨ï Íæè, ¨æ}æxæíè
¨ï ¨ñÜUÇGæï¢ ã…æÚæï¢ Ã²çv„²æï¢ ÜUæï …è±Ý ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 298. ¥xæÚÏæœæè, {êÐ, §~æ, ¨ï‹Å, ÈêUH ¥æçÎ ¨ï ±æ„æ±Ú‡æ
ÜUæï àæéh çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ „æï çÈUÚ ²¿æ ÜUè v²æ
¥æ±à²ÜU„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
(35) ©œæÚ : ¥xæÚÏæœæè ¥æçÎ ¨ï }ææ~æ ¨éxæ‹{è ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ çÜU‹„é Úæïxææï¢
ÜïU ÜUèÅæ‡æé ÝcÅ Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ J Ý ±æ²é àæéh ãæï„è ãñ J
Ðí. 299. v²æ ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï ²¿æÜUœææü ÜUè ¨|æè }æÝæïÜUæ}æÝæ ÐêÚè
ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : ²¿æ ÜïU ¨æƒ ÐéL¯æƒü |æè ¥Ðïçÿæ„ ãñ, }ææ~æ ¥çxÝãæï~æ ¨ï
}æÝæïÜUæ}æÝæ Ðê‡æü Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
Ðí. 300. v²æ ²¿æÜUœææü ÜUæï ²¿æ ÜUÚ„ï ¨}æ² ç±àæï¯ ±›æï¢ ÜUæï
{æÚ‡æ ÜUÚÝæ ™æçã» ?
©œæÚ : ²ã ¥æ±à²ÜU Ýãè¢ ãñ, ™æãï „æï ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 301. v²æ ¥ÐÝï òçv„xæ„ ²¿æ ÜUæï çÜU¨è ¥‹² òçv„ ÜUæï
¨æñ¢Ð ÜUÚ ©¨¨ï ÜUÚ±æ ¨ÜU„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ãæ¡, ²çÎ ¨}æ² Ý ãæï „æï ¥‹²æï¢ ¨ï ÜUÚ±æ ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU‹„é
òçv„xæ„ ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï …æï Hæ|æ ãæï„ï ãñ¢, ±ã Ýãè¢ ç}æH
Ðæ„ï ãñ¢ J
Ðí. 302. ²¿æ ¨ï Ðê±ü ¨¢ÜUËÐ ÐæÆ v²æï¢ ÜUÚ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ÜUæH xæ‡æÝæ ÜUÚÝï ÜïU ©gïಠ¨ï ¨¢ÜUËÐ ÐæÆ çÜU²æ …æ„æ
ãñ J ²¿æ ÜUœææü àæé|æ ÜU}æü ÜUÚ Úãæ ãñ »ï¨è |ææ±Ýæ |æè }æÝ
}æï¢ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
Ðí. 303. ÎèÐÜU ÜUæï ±ïÎè ÜïU ©œæÚ }æï¢ „ƒæ …H ÜUæï Ðê±ü çÎàææ
}æï¢ v²æï¢ Ú¶æ …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : ²ã }ææ~æ »ÜU ò±Sƒæ ãñ, ¨éç±{æ ÜïU çH» J
Ðí. 304. v²æ ²¿æ mæÚæ §çÓÀ„ ¨}æ² »±¢ §çÓÀ„ SƒæÝ ÐÚ ±¯æü
ÜUÚæ²è …æ ¨ÜU„è ãñ ²æ ¥ç{ÜU ±¯æü ÜUæï Ïæ‹Î ²æ ÜU}æ
çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : ãæ¡, »ï¨æ ç±{æÝ àææ›æï¢ }æï¢ ãñ, çÜU‹„é ±„ü}ææÝ }æï¢ §¨ ç±læ
ÜïU …æÝÝï ±æHï ÜU}æ ãñ¢ J
Ðí. 305. v²æ ¥çxÝ …HæÝï ÜïU çH²ï HÜUÇGè ÜïU SƒæÝ ÐÚ xææïÏæÚ
ÜïU ÜU‡Çæï¢ ÜUæ Ðí²æïxæ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ¥çxÝ …HæÝï ÜïU çH²ï HÜUÇGè ÜïU SƒæÝ ÐÚ xææïÏæÚ ÜïU ÜU‡Çæï¢
ÜUæ Ðí²æïxæ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã» J
Ðí. 306. ÜUæñÝ Ã²çv„ ²¿æ ÜU}æü ÜUæï ÀæïÇG ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ¨¢‹²æ¨è ç±Úv„ òçv„ ÜUæï ²¿æ ÜUÚÝæ ¥æ±à²ÜU Ýãè¢ ãæï„æ
ãñ v²æï¢çÜU ©¨ÜUæ …è±Ý ãè ²¿æ}æ² ãæï„æ ãñ J
Ðí. 307. v²æ }æ‹~ææï¢ ÜïU ¥ƒæïZ ÜUæï …æÝï çÏæÝæ |æè ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï
Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : }æ‹~ææï¢ ÜïU ¥ƒæïZ ÜUæï …æÝï çÏæÝæ |æè ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï |ææñç„ÜU Hæ|æ
„æï ãæïxææ ãè, çÜU‹„é }æ‹~ææï¢ ÜïU ¥ƒæïZ ÜUæï …æÝÜUÚ …æï }ææÝç¨ÜU,
ÏææñçhÜU Hæ|æ ãæï„æ ãñ, ±ã Ýãè¢ ãæïxææ J
Ðí. 308. v²æ ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï àææÚèçÚÜU, }ææÝç¨ÜU Úæïxæ |æè ÎêÚ
ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ãæ¡ J ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï àææÚèçÚÜU, }ææÝç¨ÜU Úæïxæ |æè ÎêÚ ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 309. v²æ çÏæÝæ ãè Íæè ÜïU ²æ çÏæÝæ ãè ¨æ}æxæíè ÜïU ²¿æ ãæï
¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, ²çÎ Íæè ²æ ¨æ}æxæíè ©ÐHÏ{ Ý ãæï „æï ¥‹² ÐÎæƒæïZ ¨ï
²ƒæ ¥æñ¯ç{, ¥‹Ý, ±ÝSÐç„ ¥æçÎ ¨ï |æè ²¿æ çÜU²æ …æ
¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 310. ²¿æ ÜéU‡Ç }æï¢ Ïæ™è Úæ¶ ÜUæ v²æ ©Ð²æïxæ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Úæ¶ ÜUæï ¶ï„, ¶çHãæÝ, ©læÝ, ÈêUHæï¢, ÈUHæï¢, ¨çÏ…²æï¢ ÜïU
ÐÚæ ç±læ
(36) SƒæÝ ÐÚ ÇæHÝæ ™æçã» J ²ã »ÜU ©œæ}æ ¶æÎ ÜUæ ÜUæ²ü
ÜUÚ„è ãñ J
Ðí. 311. ²¿æ »ÜU |ææñç„ÜU ÜUæ²ü ãñ „æï §¨ÜïU ¨æƒ §üà±Ú S„éç„
ÐíæƒüÝæ ©Ðæ¨Ýæ ÜïU }æ‹~ææï¢ ÜUæï v²æï¢ ÏææïHæ …æ„æ ãñ ?
±ïÎ }æ‹~ææï¢ ÜUæï ÏææïHÝï ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : §¨¨ï §üà±Ú ÜïU Ðíç„ Ÿæhæ, ç±Eæ¨, Ðíï}æ ©yÐ‹Ý ãæï„æ ãñ
„ƒæ ÜëU„¿æ„æ |æè ÐíÜUÅ ãæï„è ãñ »±¢ ÐíïÚ‡ææ |æè ç}æH„è ãñ J
Ðí. 312. v²æ ²¿æ }æï¢ Ðàæé ÏæçH, Ðÿæè ÏæçH, ²æ }æ梨, àæÚæÏæ
¥æçÎ ÐíÎæÝ ÜUÚÝï ÜUæ ç±{æÝ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²¿æ ÜUæï ôã¨æ Úçã„ ÜU}æü ÜUãæ xæ²æ ãñ J §¨}æï¢ }æ梨 ¥æçÎ
¥Ðç±~æ ôã¨æ ²év„ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ÐíÎæÝ Ýãè¢ çÜU²æ …æ„æ ãñ J
Ðí. 313. xææï}æï{, ¥E}æï{ ¥æçÎ ÜUæ v²æ ¥ƒü ãñ, v²æ §Ý ²¿ææï¢
}æï¢ xææ² ÜUè ²æ ÍææïÇGï ÜUè ÏæçH Îè …æ„è ãñ ?
©œæÚ : xææï}æï{ ÜUæ ¥ƒü ãñ - àæÚèÚ §ç‹Îí²æï¢ ¥æçÎ ÜUæï ÏæH±æÝ ÐécÅ
ÏæÝæÝæ „ƒæ ¥E}æï{ ÜUæ ¥ƒü ãñ - ÚæcÅî ÜUæï ¨}æëh, ¨é¨¢SÜëU„,
¨é¶è, ¨}Ð‹Ý ÏæÝæÝï ÜïU çH» ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚÝæ J §Ý
²¿ææï¢ }æï¢ xææ² ÜUè ²æ ÍææïÇGï ÜUè ÏæçH Ýãè Îè …æ„è ãñ J
Ðí. 314. v²æ ›è ± àæêÎí |æè ²¿æ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ãæ¡, ›è ± àæêÎí |æè ²¿æ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 315. ²¿æ }æï¢ ÜUãè¢, ÜU|æè, çÜU¨è çSƒç„ }æï¢ ÐæÐ-ôã¨æ
ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, àææ›æïv„ ç±ç{ ¥Ýé¨æÚ ÜUÚÝï ¨ï ²¿æ }æï¢ ÜUãè¢ |æè,
ÜU|æè |æè, çÜU¨è |æè çSƒç„ }æï¢ ÐæÐ, ôã¨æ Ýãè¢ ãæï„è ãñ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 316. ²¿æ ÜU}æü ¨ÜUæ}æ ÜU}æü ÜUè ÜUæïçÅ }æï¢ ¥æ„æ ãñ ²æ çÝcÜUæ}æ
ÜU}æü ÜUè ÜUæïçÅ }æï¢ ?
©œæÚ : ²¿æ ÜU}æü ÎæïÝæï¢ ÐíÜUæÚ ¨ï ãæï„ï ãñ¢ ¨ÜUæ}æ |æè ¥æñÚ çÝcÜUæ}æ |æè J
Ðí. 317. v²æ ²¿æ ÜïU }æ抲}æ ¨ï }ææÚ‡æ, }ææïãÝ, ©Ó™æÅÝ,
±àæèÜUÚ‡æ, ãÚæÝï ç…„æÝï, ¥æçÎ ÜUè çÜíU²æ»¡ |æè ÜUè
…æ ¨ÜU„è ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²¿æ }æï¢ }ææÚ‡æ }ææïãÝ ¥æçÎ çÜíU²æ»¢ Ýãè¢ ãæï„è ãñ¢ ²ï ÎécÅ
òçv„²æï¢ ÜUè ™æHæÜUè, {ê„ü„æ ãæï„è ãñ J
Ðí. 318. v²Gæ }ææ™è¨ (çÎ²æ ¨Hæ§ü) ÜïU çÏæÝæ ÜïU±H }æ¢~ææï¢ ÜUæï
ÏææïHÜUÚ |æè ¥çxÝ ÜUæï …Hæ²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : }ææ~æ }æ¢~ææï¢ ÜUæï ÏææïHÜUÚ ¥çxÝ Ýãè¢ …Hæ§ü …æ ¨ÜU„è ãñ J
Ðí. 319. v²æ ²¿æ ÜUÚÝï ±æHï òçv„ ÜUæï ²¿ææïÐ±è„ {æÚ‡æ ÜUÚÝæ
¥çݱæ²ü ãñ ? §¨ÜïU çÏæÝæ ²¿æ Ýãè¢ ãæï„æ ?
©œæÚ : «ç¯²æï¢ Ýï ¥Ýéàææ¨Ý ÏæÝæ²ï Ú¶Ýï ãï„é »ÜU ò±Sƒæ ÏæÝæ§ü
ãñ çÜU ²¿ææïÐ±è„ {æÚ‡æ ÜUÚÜïU ²¿æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï çÜU‹„é
²¿ææïÐ±è„ {æÚ‡æ Ý ÜUÚÜïU ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï ÐæÐ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ
Ðí. 320. ±ïÎ ÜïU }æ‹~ææï¢ ÜUè ãè „Úã v²æ xæè„æ, Úæ}æ沇æ, }æãæ|ææÚ„
ÜïU àHæïÜUæï¢ ÜUæï ÏææïHÜUÚ |æè ²¿æ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ
?
©œæÚ : Ýãè¢, xæè„æ ¥æçÎ xæ틃æï¢ ÜïU àHæïÜUæï¢ ÜUæï ÏææïHÜUÚ ²¿æ Ýãè¢
ÜUÚÝæ ™æçã²ï v²æï¢çÜU xæè„æ ¥æçÎ ÜïU àHæïÜUæï¢ ÜïU ±æï ¥ƒü
Ýãè¢ çÝÜUH„ï ãñ¢ …æï ±ïÎ}æ‹~ææï¢ ÜïU ¥ƒü çÝÜUH„ï ãñ¢ J
Ðí. 321. Íæë„ Ðæ~æ }æï¢ ²çÎ Íæè Ïæ™ …æ±ï ¥æñÚ ¨æ}æxæíè ÜïU Ðæ~æ
}æï¢ ¨æ}æxæíè Ïæ™ …æ±ï „æï ©¨ÜUæ v²æ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ?
ÐÚæ ç±læ
(37) ©¨ï ²¿æ ÜéU‡Ç }æï¢ ÇæHï¢ ²æ Ý ÇæHï¢ ?
©œæÚ : ²çÎ ¥çxÝ Íæè–¨æ}æxæíè ÜUæï …Hæ ¨ÜU„è ãñ „æï ÇæH ¨ÜU„ï
ãñ¢ J Ýãè¢ „æï ÐéÝ: ÐëƒÜU Íæë„ ¨æ}æxæíè Ðæ~æ }æï¢ ¥xæHï çÎÝ
ÜïU çH» Ú¶ ÎïÝæ ™æçã» J
Ðí. 322. v²æ ²¿æ ÜU}æü ÜUæï ²¢~æèÜUÚ‡æ mæÚæ S±™æçH„ ÏæÝæÜUÚ
|æè ¨}Ð‹Ý çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ çÜU‹„é S±²¢ ÜUÚÝï ¨ï …æï Hæ|æ ãæï„ï
ãñ¢ ±ï Ýãè¢ ç}æH Ðæ²ï¢xæï J
Ðí. 323. v²æ }æ‹~ææï¢ ÜUæ ¥àæéh ©Ó™æÚ‡æ ÜUÚÝï ±æHï ²¿æÜUœææü
ÜUæï ÐæÐ Hxæ„æ ãñ ²æ Hæ|æ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ ²æ ÜUæï§ü ãæçÝ
ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : }æ‹~æ ¥àæéh ÏææïHÜUÚ ²¿æ ÜUÚÝï ¨ï |æè |ææñç„ÜU Hæ|æ „æï
ãæï„æ ãñ J çÜU‹„é }æ‹~æ ¥àæéh ¨è¶ÜUÚ xæH„ ÐÚ}ÐÚæ ™Hæ
Îï„ï ãñ¢ J
Ðí. 324. …æï òçv„ çÏæÝæ ãè ¥æãéç„ çβï, çÏæÝæ ãè }æ¢~ææï¢ ÜUæï
ÏææïHï ²¿æ àææHæ }æï¢ ÏæñÆï ãæï„ï ãñ¢ ©ÝÜUæï |æè ²¿æ ÜUæ Hæ|æ
ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡ ãæï„æ ãñ J ©‹ãï¢ |æè |æ﯅ ±æ²é ç}æH„æ ãñ J }æ‹~ææï¢ ¨ï ÐíïÚ‡ææ
ç}æH„è ãñ J }æ‹~æ ²æÎ |æè ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 325. ²¿æ ÜUÚ„ï ¨}æ² }æÝ ÜUæï ÜUãæ¡ ÐÚ ÜïUç‹Îí„ ÜUÚÝæ ™æçã²ï
}æ¢~æ ÜïU ¥ƒü ÐÚ, ¥çxÝ ÐÚ, Š±çÝ ÐÚ ²æ ¥‹² SƒæÝ
ÐÚ ?
©œæÚ : ©œæ}æ „æï ²ã ãñ çÜU }æÝ ÜUæï }æ‹~æ ÜïU ¥ƒæïZ }æï¢ HxææÝæ ™æçã»
ÐÚæ ç±læ
 ²æ §üà±Ú }æï¢ HxææÝæ ™æçã» ²æ çÈUÚ ¥çxÝ ÜUè HÐÅæï¢ }æï¢ (38) ¥æçÎ ÐíÎæÝ ÜUÚÝæ J
HxææÝæ ™æçã» J (5) ¥ç„烲¿æ = ÍæÚ }æï¢ Ð{æÚï ¨¢‹²æ¨è, ç±mæÝ,
Ðí. 326. v²æ çÜU¨è Ðç‡Ç„, Ïæíæræ‡æ ÜUæï {Ý ÎïÜUÚ ¥ÐÝï Hæ|æ ©ÐÎïàæÜU ¥æçÎ ÜUè ¨ï±æ-
ÜïU çH²ï ²¿æ ÜUÚæ²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ ? ¨ y Ü U æ Ú
ÜUÚÝæ ©Ý¨ï ©ÐÎïàæ xæíã‡æ
©œæÚ : ãæ¡, {Ý ÎïÜUÚ ²¿æ ÜUÚæ²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ç…„Ýï {Ý ¨ï
ÜUÚÝæ J
Íæë„–¨æ}æxæíè ¥æçÎ ÜUæ ²¿æ ãæïxææ ©¨ÜUæ „æï Ð釲 ç}æHïxææ
çÜU‹„é ÜUÚÝï ÜUæ Ð釲 Hæ|æ ÜUœææü (Ðç‡Ç„, Ïæíæræ‡æ) ÜUæï
ç}æHïxææ J
Ðí. 327. ²¿æ »ÜU ¨}æ² ÜUÚÝæ ™æçã²ï ²æ Îæï ¨}æ² ?
©œæÚ : ¨æ}扲ü, ¨æ{Ý, ¨}æ², Ÿæhæ Mç™ ãæï „æï Îæï ¨}æ² (Ðíæ„:
± ¨æ¢²) ÜUÚÝæ ™æçã» J
Ðí. 328. Т™}æã沿æ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ðíy²ïÜU xæëãSƒè ÜïU çH» ¥çݱæ²ü MÐ ¨ï ÜUÚÝï ²æïx² Ðæ¡™
ÜUæ²æïZ ÜUæï Т™}æã沿æ ÜUã„ï ãñ¢ J …ñ¨ï - (1) Ïæír沿æ (2)
Îï±²¿æ (3) çЄ벿æ (4) ÏæçH±ñà±Îï±²¿æ (5) ¥ç„烲¿æ J
Ðí. 329. ÐçÚ|ææ¯æ ¨çã„ Ðæ¡™ }æã沿ææï¢ ÜUæ ±‡æüÝ ÜUÚæï ?
©œæÚ : (1) Ïæír沿æ = çÝy² Ðíæ„:, ¨æ²¢ §üà±Ú ÜUæ
Š²æÝ ÜUÚÝæ ±ïÎæï¢ ÜUæ S±æŠ²æ²
ÜUÚÝæ J
(2) Îï±²¿æ = ¥çxÝãæï~æ (ã±Ý ÜUÚÝæ) J
(3) çЄ벿æ = }ææ„æ-çЄæ, ¨æ¨-¨¨éÚ ¥æçÎ
ÜUè ¨ï±æ ¨éŸæé¯æ ÜUÚÝæ J
(4) ÏæçH±ñà±Îï±²¿æ = Ðàæé-Ðÿæè, ¥Ýæƒ, ç±ÜUHæ¢xæ,
Úæïxæè ¥æçÎ …è±æï¢ ÜUæï ¥‹Ý
ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ
 (39) ¨¢ÜïU„ ¥ƒ±æ Ðí„èÜU çÀÐï ãæï„ï ãñ¢ J ¥æxæï …è±Ý }æï¢ ÜñU¨ï
¨¢SÜUæÚ
™HÝæ ãæï„æ ãñ ©¨ÜUæ Ïææï{ ç}æH„æ ãñ J ÜéUÀ ±í„, Ðíç„¿ææ¥æï¢
Ðí. 330. ¨¢SÜUæÚ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ? ± çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ ÜUæ |æè {æÚ‡æ ãæï„æ ãñ J §Ý ÜU}æüÜUæ‡Çæï¢ ¨ï ¨Îæ™æÚ, çàæcÅæ™æÚ
? 稶æ²æ …æ„æ ãñ J
©œæÚ : ç…¨¨ï àæÚèÚ, }æÝ ¥æñÚ ¥æy}ææ ©œæ}æ ÏæÝ„ï ãñ¢ ©¨ÜUæï ¨¢SÜUæÚ Ðí. 334. ¨¢¨æÚ }æï¢ }æë„ÜU Îïã ÜUè ¥¢ç„}æ ç±ç{ ÜïU çH» ÜUæñÝ
ÜUã„ï ãñ J ÜUæñÝ ¨è Ðhç„²æ¡ Ðí™çH„ ãñ¢ ?
¨¢SÜUæÚ 16 ÐíÜUæÚ ÜïU ãæï„ï ãñ¢ – (1) xæ|ææü{æÝ (2) Ð風±Ý ©œæÚ : ¨¢¨æÚ }æï¢ }æë„ÜU Îïã ÜUè ¥¢ç„}æ ç±ç{ ÜïU çH», }æéÎïü ÜUæï
(3) ¨è}æ‹„æï‹Ý²Ý (4) …æ„ÜU}æü (5) Ýæ}æÜUÚ‡æ
xææÇGÝæ, ÝÎè¢ }æï¢ ÏæãæÝæ, …¢xæH, бü„ ¥æçÎ SƒæÝæï¢ }æï¢ ¶éHæ
(6) ¥‹ÝÐíæàæÝ (7) çÝcÜíU}æ‡æ}æì (8) ™êÇGæÜU}æü (9) ÜU‡æü±ï{
ÀæïÇG ÎïÝæ „ƒæ …HæÝæ ¥æçÎ Ðhç„²æ¡ Ðí™çH„ ãñ¢ J
(10) ©ÐÝ²Ý (11) ±ïÎæÚ}|æ (12) ¨}æ汄üÝ (13)
ç±±æã (14) ±æÝÐíSƒ (15) ¨¢‹²æ¨ (16) ¥‹y²ïçcÅ J Ðí. 335. §Ý}æï¢ ¨ï ¨±ü¯íïcÆ ç±ç{ ÜUæñÝ ¨è ãñ ¥æñÚ v²æï¢ ?
Ðí. 331. ¨}ææ… }æï¢ ¨¢‹²æ稲æï¢ ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ ãñ ? v²æ ©œæÚ : §Ý}æï¢ ¨±üŸæïcÆ }æéÎïü ÜUæï …HæÝæ ãñ J v²æï¢çÜU §¨¨ï …}æèÝ,
±ï ¨}ææ… ÐÚ |ææÚ LÐ Ýãè¢ ãñ¢ ? ÐæÝè, ã±æ ¥æçÎ = вæü±Ú‡æ ÜUè Ïæãé„ ãè ÜU}æ ãæçÝ ãæï„è
ãñ ƒæïÇGè ¨è |æêç}æ }æï¢ Hæ¶æï¢, ÜUÚæïÇGæï¢ }æë„Îïãæï¢ ÜïU ¥ç‹„}æ ¨¢SÜUæÚ
©œæÚ : …ñ¨ï àæÚèÚ }æï¢ çàæÚ ÜUè ¥æ±à²ÜU„æ ãæï„è ãñ ±ñ¨ï ãè ¨}ææ…
çÜU²ï …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
ÜïU ¨é¨¢™æHÝ ãï„é, {æ<}æÜU, ç±mæÝì, „ÐS±è, {Ý, }ææÝ ¥æñÚ
Ðé~æ/çàæc² ÜUè §ÓÀæ ÜUæ y²æxæ ÜUÚÝï±æHï ¨¢‹²æ稲æï¢ ÜUè
¥æ±à²ÜU„æ ãñ J
Ðí. 332. xæ|æüSƒ çàæàæé ÜïU àææÚèçÚÜU »±¢ }ææÝç¨ÜU ç±ÜUæ¨ ãï„é
ÜUæñÝ ¨ï ¨¢SÜUæÚ çÜU²ï …æ„ï ãñ ?
©œæÚ : xæ|æüSƒ çàæàæé ÜïU àææÚèçÚÜU »±¢ }ææÝç¨ÜU ç±ÜUæ¨ ãï„é Ð風±Ý
¥æñÚ ¨è}æ‹„æï‹Ý²Ý ¨¢SÜUæÚ çÜU²ï …æ„ï ãñ J
Ðí. 333. ç±ç|æ‹Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ }æï¢ çÜU²ï …æÝï ±æHï ç±ç±{ ÜU}æüÜUæ‡Çæï¢
¨ï v²æ „æyвü = ¥ƒü ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ç±ç|æ‹Ý ¨¢SÜUæÚæï¢ }æï¢ çÜU²ï …æÝï ±æHï ç±ç±{ ÜU}æüÜUæ‡Çæï¢ }æï¢
ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ
 (40)
S±xæü–ÝÚÜU
Ðí. 336. v²æ S±xæü-ÝÚÜU çÜU¨è SƒæÝ ç±àæï¯ ÜUæ Ýæ}æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ S±xæü ²æ ÝÚÜU ÜUæï§ü SƒæÝ ç±àæï¯ ÜUæ Ýæ}æ Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 337. S±xæü ÜUæ ±æS„ç±ÜU ¥ƒü v²æ ãñ ?
©œæÚ : ¨é¶ ç±àæï¯ ÜUè Ðíæ猄 ÜUæï S±xæü ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 338. S±xæüHæïÜU }æï¢ §‹Îí, LÎí, ±L‡æ ¥æçÎ Îﱄæ Úã„ï ãñ¢, v²æ
²ã }æ拲„æ ¨ãè ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ã }æ拲„æ ¨ãè Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 339. ±æS„± }æï¢ Îﱄæ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }ææ„æ, çЄæ xæéL, ç±mæÝ, ¥ç„çƒ ¥æçÎ „ƒæ ÎæÝè, ÐÚæïÐÜUæÚè,
{}ææüy}ææ¥æï¢ ÜUæï Îﱄæ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 340. ÝÚÜU çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Îé:¶ ç±àæï¯ ÜUè Ðíæ猄 ÜUæï ÝÚÜU ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 341. ÝÚÜU Ðíæ猄 ÜUæ ¥ƒü v²æ ãñ ?
©œæÚ : …è±Ý }æï¢ ¥|ææ± ÜUcÅ, Îé:¶, ÐèÇæ ¥æñÚ }æÚ‡ææïÐÚ梄 ÜUèÅ,
Є¢xæ, ¨ê¥Ú, ÜéUœææ, çÏæËHè ¥æçÎ Îé:¶}æ² ²æïçÝ }æï¢ …‹}æ
HïÝæ „ƒæ ÍææïÚ Îé:¶ ÜUcÅ ÐæÝæ ÝÜüU Ðíæ猄 ÜUãHæ„è ãñ J
Ðí. 342. v²æ ÜéUœæï, çÏæËHè, ¨é¥Ú ¥æñÚ }æÝéc² ÜUæï ¨}ææÝ ¨é¶
Îé:¶ ãñ, “±ã ¥ÐÝï àæÚèÚ }æï¢ ¨é¶è, ã}æ ¥ÐÝï àæÚèÚ
}æ v²æ ²ã }æ拲„æ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : ÜéUœæï, çÏæËHè, ¨ê¥Ú ¥æñÚ }æÝéc² ÜUæï ¨}ææÝ ¨é¶-Îé:¶ Ýãè¢
ãñ ¥çЄé Ðàæé¥æï¢ ÜUæï Îé:¶ ¥ç{ÜU ãæï„æ ãñ J “±ã ¥ÐÝï
ÐÚæ ç±læ
àæÚèÚ }æï¢ ¨é¶è, ã}æ ¥ÐÝï àæÚèÚ }æ ²ã }æ拲„æ ÆèÜU Ýãè¢
ãñ J }æÝéc²æï¢ ÜUæï ©yÜëUcÅ Ïæéçh, ãæƒ, ±æ‡æè ²ï ç±àæï¯ ©ÐHÏ{
ãñ ç…¨¨ï ±ï ¥ç{ÜUæç{ÜU }æé¶ Ðí挄 ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J …ÏæçÜU
Ðàæé ¥æçÎ ÜUæï ç±àæï¯ ¨æ{Ý Ý ãæïÝï ¨ï ± §ÝÜUè S±„¢~æ„æ
ÜUè ¨è}ææ ãæïÝï ¨ï §‹ãï¢ Îé:¶ ¥ç{ÜU ãæï„æ ãñ J
Ðí. 343. S±xæü Ðíæ猄 çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : {Ý, »ïE²ü ¨ï ¨}Ð‹Ý ç±mæÝ }ææ„æ-çЄæ ÜïU ²ãæ¢ …‹}æ HïÝæ
„ƒæ ç±àæï¯ ¨é¶, àææ¢ç„, ¥æÝ‹Î ©y¨æã, çÝ|æü²„æ ¥æçÎ
ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝæ S±xæüÐíæ猄 ÜUãHæ„è ãñ J
Ðí. 344. S±xæü Ðíæ猄 ÜïU ¨æ{Ý ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Т™}æã沿æ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝæ, ç±læ ¥Š²²Ý ÜUÚÝæ, ÎæÝ
ÜUÚÝæ, Ð釲 ÜUÚÝæ ¥æçÎ S±xæü Ðíæ猄 ÜïU ¨æ{Ý ãñ¢ J
Ðí. 345. ÝÚÜU Ðíæ猄 ÜïU ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ¢ ?
©œæÚ : |æícÅæ™æÚ, òç|æ™æÚ, }æ梨æãæÚ, ™æïÚè, ÛæêÆ ÜUÐÅ ¥æçÎ ¥àæé|æ
ÜU}æü ÝÚÜU Ðíæ猄 ÜïU ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J
Ðí. 346. S±xæü ¥æñÚ ÝÚÜU ÜUè Ðíæ猄 v²æ §¨è …‹}æ }æï¢ |æè ãæï
¨ÜU„è ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, S±xæü ¥æñÚ ÝÚÜU ÜUè Ðíæ猄 §¨è …‹}æ }æï¢ |æè ãæï ¨ÜU„è
ãñ J …è„ï …è Îé:¶, ¥|ææ±, Ïæ‹{Ý, |æ² ÐèÇæ, Úæïxæ, ç±²æïxæ
¥æçÎ ÜUè Ðíæ猄 ÝÚÜU ¥æñÚ ©œæ}æ S±æS‰², {Ý ¨}Ðç„,
»ïE²ü, ¨é¶ àææç‹„ ÜUè Ðíæ猄 S±xæü ÜUãHæ„è ãñ J
ÐÚæ ç±læ
 (41)
Ÿææh „Ðü‡æ
Ðí. 347. Ÿææh çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : …è籄 }ææ„æ-çЄæ xæéL, ç±mæÝ ¥æçÎ ÜUè ¨ï±æ ÜUÚÝæ Ÿææh
ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 348. v²æ }ææ„æ-çЄæ ÜUè }æëy²é ÜïU ÏææÎ ÎæÝ-Ð釲, |ææï…
¥æçÎ ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝæ ©ÝÜUæ Ÿææh ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, }ææ„æ-çЄæ ÜUè }æëy²é ÜïU ÏææÎ ÎæÝ-Ð釲, |ææï… ¥æçÎ
ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚÝï ¨ï ©ÝÜUæ Ÿææh Ýãè¢ ãæï„æ J
Ðí. 349. v²æ }ææ„æ-çЄæ ÜïU }æÚ‡ææïÐÚ梄 ©‹ãï¢ çÐ‡Ç ÎæÝ ÜUÚÝæ
±ïÎæïv„ ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, }ææ„æ-çЄæ ÜïU }æÚ‡ææïÐÚ梄 ©‹ãï¢ çÐ‡Ç ÎæÝ ±ïÎæïv„
Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 350. v²æ }æë„ Ã²çv„ ÜUæ ¥çSƒ 籨…üÝ ÜUÚÝï xæ¢xææ ¥æçÎ
Ýçβæï¢ }æï¢ …æÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, }æë„ Ã²çv„ ÜUæ ¥çSƒ 籨…üÝ ÜUÚÝï xæ¢xææ ¥æçÎ
Ýçβæï¢ }æï¢ …æÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J §¨¨ï §Ý Ýçβæï¢ ÜUæ …H
ÐíÎê範 ãæï„æ ãñ J
Ðí. 351. v²æ xæ¢xææ SÝæÝ ÜUÚÝï ¨ï, Üé¢U|æ }æïHï }æï¢ SÝæÝ ¨ï ÐæÐ
{éH …æ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, xæ¢xææ-SÝæÝ ÜUÚÝï ²æ Üé¢U|æ ¥æçÎ }æïHï }æï¢ SÝæÝ ÜUÚÝï
¨ï ÐæÐ Ýãè¢ {éH„ï ãñ¢ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 352. „Ðü‡æ ÜUæ ¥ƒü v²æ ãñ ?
©œæÚ : ÏæÇïG ±ëhæï¢ ÜUæï ç¶Hæ-çÐHæÜUÚ „댄 ÜUÚÝæ „Ðü‡æ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 353. v²æ SÝæÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¨ê²ü Îﱄæ ÜUæï ÐæÝè ™ÉGæÝï ¨ï
²ã …H ©Ý „ÜU Ðãé¡™„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, SÝæÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ¨ê²ü Îﱄæ ÜUæï ÐæÝè ™ÉGæÝï ¨ï ²ã
…H ¨ê²ü „ÜU Ýãè¢ Ðãé¡™„æ ãñ J
Ðí. 354. v²æ Ïæíæræ‡ææï¢ ÜUæï |ææï…Ý ÜUÚæÝï ¨ï }æë„ Ã²çv„ ÜUæ „Ðü‡æ
ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, Ïæíæræ‡ææï¢ ÜUæï |ææï…Ý ÜUÚæÝï ¨ï }æë„ Ã²çv„ ÜUæ „Ðü‡æ
Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 355. v²æ }æë„ Ã²çv„ ÜUè S±xæü Ðíæ猄 ÜïU çH» Ïæíæræ‡ææï¢ ÜUæï
xææ² ¥æçÎ ÎæÝ ÎïÝæ ©ç™„ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, }æë„ Ã²çv„ ÜUè S±xæü Ðíæ猄 ÜïU çH» Ïæíæræ‡ææï¢ÜUè xææ²,
¨æïÝæ ¥æçÎ ÎæÝ ÎïÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 356. xæ²æ Ÿææh ÜUæ ±æS„ç±ÜU ¥ƒü v²æ ãñ ?
©œæÚ : ¥y²¢„ ŸæhæÐê±üÜU ç±mæÝì ¥ç„çƒ, ¥æ™æ²ü, }ææ„æ-çÐ„æ „ƒæ
¨‹„æÝæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ xæ²æ Ÿææh ÜUãHæ„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
 (42)
|æí}æ-çݱæÚ‡æ
Ðí. 357. ÐèÐH ÐïÇG ÜïU ™æÚæï¢ ¥æïÚ {æxææ Ïææ¡{Ýï ¨ï ± ©¨ÜïU ÈïUÚï
ÜUÚÝï ¨ï ÜU‹²æ¥æï¢ ÜUæï }æÝ™æãæ ±Ú ç}æH„æ ãñ „ƒæ Ðç„
Îï± ÜUè ¥æ²é ÏæÉG„è ãñ v²æ }æ拲„æ ©ç™„ ãñ¢ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ÐèÐH ÐïÇG ÐÚ {æxææ Ïææ¡{Ýï, ©¨ÜïU ÈïUÚï ÜUÚÝï ¨ï
ÜU‹²æ¥æï¢ ÜUæï }æÝ™æãæ ±Ú ç}æH„æ ± Ðç„ Îï± ÜUè ¥æ²é
ÏæÉG„è ãñ ²ã }æ拲„æ àææ› ¨}}æ„ Ýãè¢ ãñ ¥çÐ„é ¨±üƒæ
àææ› ç±Lh ãñ, ¥¨y² ãñ J
Ðí. 358. ¨æ{é, ÐèÚ ²æ ÈUÜUèÚ ÜïU }æ…æÚ ÐÚ …æÜUÚ }æÝæñ„è }ææ¢xæÝï
¨ï §ÓÀ满 Ðê‡æü ãæï„è ãñ¢ v²æ ²ã Ïææ„ ¨y² ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ¨æ{é, ÐèÚ ²æ ÈUÜUèÚ ÜïU }æ…æÚ ÐÚ …æÜUÚ }æ‹Ý„
}ææ¡xæÝï ¨ï }æ‹Ý„ ÐêÚè ãæï„è ãñ¢ ²ã }æ拲„æ ¥±ñçÎÜU „ƒæ
¥¨y² ãñ J
Ðí. 359. ‘Ïæíræ ¨y² …xæ„ì ç}æ‰²æ’ v²æ ²ã ç¨hæ‹„ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ²ã ç¨hæ‹„ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ, ±ïÎ ç±Lh ãñ J
Ðí. 360. àæè„Hæ }ææ„æ, ¨¢„æï¯è }ææ„æ ¥æçÎ ÜUæ ±í„ ÜUÚÝï ¨ï
¥ƒ±æ ¨æïHã ¨æï}æ±æÚ ¥æçÎ ÜUæ ±í„ ÜUÚÝï ¨ï Ðé~æ–
ÚyÝ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ, v²æ ²ã Ïææ„ ¨y² ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ²ã Ïææ„ ¥±ñçÎÜU, ¥Ýé癄 „ƒæ ¥¢{ç±à±æ¨ ãñ J
Ðí. 361. ¨¢„æÝ ÜïU …‹}æ ãæïÝï ÐÚ …‹}æÜé¢UÇHè, …‹}æÐ~æè ¥æçÎ
ÏæÝæ„ï ãñ¢ v²æ §¨¨ï ¨¢„æÝ ÜïU |æç±c² ÜUæ ¿ææÝ
ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, …‹}æÜé¢UÇHè, …‹}æÐ~æè ÏæÝæÝæ ¥æçÎ Ïææ„ï¢ ÜUæËÐçÝÜU
ÐÚæ ç±læ
ãñ¢ J §¨¨ï |æç±c² ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ²ã }æ拲„æ ¥±ñçÎÜU ãñ J
Ðí. 362. |æê„ Ðíï„ ÜUæ …æï ±„ü}ææÝ S±MÐ Ðí™çH„ ãñ v²æ §ÝÜUè
±æS„± }æï¢ ¨œææ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ã ÜUæËÐçÝÜU ÜUƒæ»¡ ãæï„è ãñ¢ ±æS„± }æï¢ ¥ÐÝï S±æƒü
ç¨çh ÜïU çH» {Ý ÜU}ææÝï ÜïU çH» ãè |æê„ Ðíï„ ÜUè ÜUƒæ
ÏæÝæ Îè …æ„è ãñ, …æï ¨±üƒæ ç}扲æ ãñ J
Ðí. 363. Îï±è-Îﱄæ¥æï¢ ÜïU }æ¢çÎÚæï¢ }æï¢ ÐñÎH …æÝï ¨ï Îï±è-Îﱄæ
Ðí¨‹Ý ãæï„ï ãñ¢ „ƒæ ÍæéÅÝæï¢ ÜïU ÏæH ÐÚ ²æ Úï¢xæÜUÚ …æÝï
¨ï ¥ç„ Ðí¨‹Ý ãæïÜUÚ }æÝæïÜUæ}æÝ满 Ðê‡æü ãæï„è ãñ¢ v²æ
²ã Ïææ„ ¨y² ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ²ã Ïææ„ ¨±üƒæ ç}æ‰²æ ± ¥¢{ç±à±æ¨ ãñ J
Ðí. 364. ÅîÜU ¥æçÎ ±æãÝ ÜïU ÐèÀï ÐéÚæÝæ …ê„æ HÅÜUæÝï ¨ï
ÎéÍæüÅÝæ ÅH …æ„è ãñ, v²æ ²ã }ææÝÝæ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, »ï¨æ }ææÝÝæ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU ÎéÍæüÅÝæ ¨ï Ïæ™Ýï
ÜïU çH» ¨…xæ, ¨æ±{æÝ Úã„ï ãé» ²æ„æ²æ„ ÜïU çݲ}ææï¢
(Traffic-rules) ÜUæ ÐæHÝ ¥æñÚ ÎêÚöçcÅ Ú¶„ï ãé» ±æãÝ
™HæÝæ ¥æ±à²ÜU ãñ Ý çÜU …ê„æ HÅÜUæÝæ J
Ðí . 365. ÍæÚ ²æ ÎéÜUæÝ ÜïU ¨æ}æÝï Ýè¢Ïæê ± ç}æ™ü Åæ¢xæÝï ¨ï ¥æÝï
±æHè ç±Ðçœæ²æ¡ ÅH …æ„è ãñ¢, v²æ ²ã }æ拲„æ ©ç™„ ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ÍæÚ ²æ ÎéÜUæÝ ÜïU ¨æ}æÝï Ýè¢Ïæê ± ç}æ™ü Åæ¢xæÝï }ææ~æ
¨ï ç±Ðçœæ²æ¡ Ýãè¢ ÅH„è ãñ¢ J
Ðí. 366. v²æ …æÎê-²æ ÅæïÝæ-ÅæïÅÜUæ ÜUÚÝï ¨ï ¨¢ÜUÅ ¥ƒ±æ
ç±ÍÝ ç±Ðçœæ²æ¡ ÅH …æ„è ãñ¢ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : …è Ýãè¢, çÜU¨è ÐíÜUæÚ ÜïU |æè …æÎê ÅæïÝæ-ÅæïÅÜUæ ¨ï ç±Ðçœæ²æ¡
Ýãè¢ ÅH„è ãñ¢ J
Ðí. 367. v²æ Á²æï焯 àææ› ÜïU ¥Ýé¨æÚ ãæƒ Îï¶ÜUÚ |æç±c²
ÜUè ÍæÅÝæ¥æï¢ ÜUæï Ïæ„æÝæ ¨y² ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ ¨Ó™ï Á²æï焯 àææ› }æï¢ ÜUãè¢ |æè ãæƒ Îï¶ÜUÚ |æç±c²
ÜUè ÍæÅÝæ¥æï¢ ÜUæï Ïæ„æÝæ, ¥æ²éçÝ{æüÚ‡æ ÜUÚÝæ ¥æçÎ Ýãè¢
çH¶æ ãñ J
Ðí. 368. Á²æï焯 àææ› ¨ï ±æS„ç±ÜU Hæ|æ v²æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Á²æï焯 àææ› ¨ï ¨ê²üxæíã‡æ, ™¢Îíxæíã‡æ ÜUè çSƒç„ „ƒæ ç±ç|æ‹Ý
xæíã-©Ðxæíãæï¢ ÜUè xæç„ »±¢ çSƒç„ ÜUæ ÐçÚ¿ææÝ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 369. àæçÝ-}æ¢xæH ¥æçÎ xæíãæï¢ ÜïU ÜéUçЄ ãæïÝï ¨ï òçv„ ÐÚ
ç±Ðçœæ²æ¡ ¥æ„è ãñ¢ v²æ ²ã Ïææ„ ¨y² ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, àæçÝ-}æ¢xæH ¥æçÎ xæíã ÜUæï§ü ™ï„Ý Îﱄæ Ýãè¢ ãñ¢ …æï
çÜU¨è ÐÚ ÜéUçЄ ²æ çÜU¨è ÐÚ Ðí¨‹Ý ãæï„ï ãæï¢ J ¥„: àæçÝ
¥æçÎ xæíã ÜUè àææ¢ç„ ÜïU çH» ç±ç±{ ÜU}æüÜUæ‡Çæï¢ ÜUæ
¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝæ àææ› ç±Lh ãñ J
Ðí . 370. v²æ Úæçàæ ÈUH Îï¶ÜUÚ |æç±c² ÜUè Ïææ„æï¢ ÜUæ ¿ææÝ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, Úæçàæ ÈUH Îï¶ÜUÚ |æç±c²±æ‡æè ÜUÚÝæ ÜUËÐÝæ
}ææ~æ ãñ ²æ ¥æÝé}ææçÝÜU ãæï ¨ÜU„æ ãñ, çÜU¨è ±ñçÎÜU àææ›
}æï¢ Úæçàæ Îï¶ÜUÚ |æç±c²±æ‡æè ÜUÚÝï ²æ |æç±c² ÜUè Ïææ„æï¢
ÜUæï …æÝÝï ÜUè ™™æü Ýãè¢ ¥æ²è ãñ J
Ðí. 371. v²æ ™æÚæï¢ {æ}æ ¥æçÎ „èƒü²æ~ææ ÜUÚÝï ¨ï ÐæÐ ÀêÅ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ™æÚæï¢ {æ}æ ¥æçÎ „èƒü ²æ~ææ ÜUÚÝï ¨ï ÐæÐ Ýãè¢
ÐÚæ ç±læ
(43) ÀêÅ„ï ãñ¢ ²ã }æ拲„æ ¥¨y² ãñ, àææ› ç±ÐÚè„ ãñ J §¨¨ï
}ææ~æ |ææñxææïçHÜU, ÐíæÜëUç„ÜU ¿ææÝ-籿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J
Ðí. 372. v²æ }æ¢çÎÚ ¥æçÎ SƒæÝæï¢ }æï¢ Ðê…æ-ÐæÆ ÜïU ÏææÎ Ïææ¡Åï …æÝï
±æHï Ðí¨æÎ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝæ ¥çݱæ²ü ãæï„æ ãñ „ƒæ
²ï Ðí¨æÎ xæíã‡æ Ý ÜUÚï¢ „æï §üà±Ú ÝæÚæ… ãæï„ï ãñ¢ ²ï Ïææ„
©ç™„ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, Ðê…æ ÐæÆ ÜïU Ïææ¡Åï …æÝï ±æHï Ðí¨æÎ ÜUæï xæíã‡æ ÜUÚÝæ
¥çݱæ²ü Ýãè¢ ãñ „ƒæ »ï¨æ Ðí¨æÎ xæíã‡æ Ý ÜUÚï¢ „æï §üà±Ú
ÝæÚæ… ãæï„ï ãñ¢ ²ã Ïææ„ xæH„ ãñ J
Ðí. 373. }æ¢çÎÚæï¢ }æï¢ ¥æÚ„è ÜUÚÝï = ¥xæÚÏæœæè ²æ ÎèÐÜU ¨ï §üà±Ú
Ðí¨‹Ý ãæï„ï ãñ¢ v²æ ²ã Ïææ„ ¨ãè ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¥xæÚÏæœæè …HæÝï ²æ ÎèÐÜU …HæÝï }ææ~æ ¨ï §üà±Ú Ðí¨‹Ý
Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ ¥çÐ„é §üà±Ú ÜUè ¥æ¿ææ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï
„ƒæ §üà±Úæ¿ææ ÜïU ç±ÐÚè„ ¥æ™Ú‡æ Ý ÜUÚÝï ¨ï §üà±Ú Ðí¨‹Ý
ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 374. Ïæíæræ‡ææï¢ ÜïU mæÚæ Ðê…æ ÐæÆ ÜUÚ±æÝï ¨ï |æÅÜU„è ¥æy}ææ¥æï¢
ÜUæï àææ¢ç„ ç}æH„è ãñ, v²æ ²ã Ïææ„ ¨ãè ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ã Ïææ„ ¨±üƒæ xæH„ ãñ, v²æï¢çÜU ¨±ü Ðíƒ}æ ²ã …æÝÝæ
™æçã²ï çÜU ÜUæï§ü |æè ¥æy}ææ ÜU|æè |æè }æëy²é ÜïU ÏææÎ |æÅÜU„è
Ýãè¢ ãñ J ±ã „æï }æëy²é ÜïU Ðpæ„ì „yÜUæH §üà±Ú ÜUè ò±Sƒæ
¨ï Îê¨Úæ àæÚèÚ Ðí挄 ÜUÚ Hï„è ãñ J
Ðí. 375. ÎèÐæ±çH, …‹}ææcÅ}æè ¥æçΠбæïZ ÜïU çÎÝ …é¥æ ¶ïHÝæ
™æçã» J v²æ ²ã Ïææ„ àææ› ¨}}æ„ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : Ýãè¢, ÎèÐæ±çH ÜïU çÎÝ …é¥æ ¶ïHÝï ÜUæ ç±{æÝ çÜU¨è
|æè ±ñçÎÜU àææ› }æï¢ Ýãè¢ ãñ ¥çÐ„é ±ïÎæçÎ àææ›æï¢ }æï¢ …é¥æ
¶ïHÝï ÜUæ çݯï{ çÜU²æ xæ²æ ãñ J
Ðí. 376. ç…¨ ÍæÚ }æï¢ }æëy²é ãæï„è ãñ, ±ãæ¡ 12 çÎÝ „ÜU ¨¢Š²æ ã±Ý
|æ…Ý, ©Ðæ¨Ýæ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã», v²æ ²ã Ïææ„ ©ç™„ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ã Ïææ„ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ ¥çЄé }æëy²é ÜïU Ðpæ„ì „æï ÍæÚ
}æï¢ ²¿æ ÜUÚÜïU ÍæÚ ÜUæï àæéh, ÜUèÅæ‡æé Úçã„ ÏæÝæÝæ ™æçã²ï
„ƒæ §üà±Ú ÜUè ©Ðæ¨Ýæ, |æ…Ý ¥æçÎ ÜïU mæÚæ ÍæÚ }æï¢ ¥æ²è
ç±Ðçœæ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝï ãï„é §üà±Ú ¨ï ÐíæƒüÝæ ÜUÚÝè ™æçã²ï J
Ðí. 377. ÎèÐæ±Hè ÜïU çÎÝ Hÿ}æè ÜUè }æê<„ ÜUè Ðê…æ ÜUÚÝè
™æçã²ï J ²çÎ »ï¨æ Ý ÜUÚï¢ „æï ÍæÚ }æï¢ Hÿ}æè ÜUæ çݱæ¨
Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J v²æ ²ï Ïææ„ ¨y² ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ã Ïææ„ ¨y² Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU Hÿ}æè ÜUè }æê<„ ÜUè
Ðê…æ ÜUÚÝï }ææ~æ ¨ï òçv„ Hÿ}æè ({Ý-¨}Ðçœæ) ¨ï ¨}ЋÝ
ãæï …æ„æ „æï ¨¢¨æÚ }æï¢ ÜUæï§ü ÎçÚÎí Úã„æ ãè Ýãè¢ J Hÿ}æè
{Ý ¨}Ðçœæ ¥æçÎ »ïà±²ü ÜUè Ðíæ猄 „æï }æïãÝ„ ± §}ææÝÎæÚè
¨ï Ðí挄 ãæï„è ãñ J
Ðí. 378. çàæ±ôHxæ ÜïU ªÐÚ ÐæÝè ™ÉGæÝï ÐÚ }æãæÎï±/çàæ±…è
Ðí¨‹Ý ãæï„ï ãñ¢ v²æ ²ã Ïææ„ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, çàæ±ôHxæ ÐÚ ÐæÝè ™ÉGæÝæ ¨±üƒæ ¥Ýé癄, ¥Ýñç„ÜU
»±¢ ¥±ñçÎÜU ãñ J §üà±Ú ÜUæ ¥Ð}ææÝ ãñ J §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU
ÜU}æü ¨ï §üà±Ú ÜUÎæçÐ Ðí¨‹Ý Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ ¥çЄé ÐæÝè ™ÉGæÝï
±æHï ÜUæï §üà±Ú ÜUè ¥æñÚ ¨ï 뢂 ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 379. ç…Ý ¨¢„ }æãæy}ææ¥æï¢ ÜïU Ýæ}æ ÜïU ÐãHï ‘Ÿæè Ÿæè 108
ÐÚæ ç±læ
(44) Ÿæè’ Hxææ ãæï„æ ãñ v²æ ±ï §üà±Ú ÜïU çÝÜUÅ ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¥ÐÝï Ýæ}æ ÜïU ÐãHï ‘Ÿæè, Ÿæè 108 Ÿæè’ çH¶Ýï }ææ~æ
¨ï ÜUæï§ü §üà±Ú ÜïU çÝÜUÅ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ ¥çÐ„é …æï ç…„Ýæ
¥ç{ÜU §üà±Ú ÜïU xæé‡ææï¢ ÜUæï {æÚ‡æ ÜUÚ„æ ãñ ±ã ©„Ýæ ãè
¥ç{ÜU §üà±Ú ÜïU çÝÜUÅ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 380. ÜU|æè |æè ÜUãè¢ |æè |æ² Hxæï „æï çÜU¨è Îï±è-Îﱄæ ÜUæ
ÐæÆ ÜUÚÝæ ™æçã²ï v²æ ²ï Ïææ„ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ã Ïææ„ àææ› ¨}}æ„ Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 381. ç±{æ„æ Ýï ç…¨ÜUæ ÚãÝæ-Ïæ¨Ýæ, ¶æÝæ-ÐèÝæ …ãæ¡
çH¶æ ãæï„æ ãñ ±ã ±ãè¢ Úã„æ, Ï樄æ, ¶æ„æ-Ðè„æ ãñ
v²æ ²ã ç¨h梄 ©ç™„ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ã ç¨h梄 ¥Ýé癄 ãñ v²æï¢çÜU òçv„ ¥ÐÝè
§ÓÀæÝé¨æÚ ÜUãè¢ |æè ÚãÝï ²æ ¶æÝï-ÐèÝï }æï¢ S±„¢~æ ãñ J
Ðí. 382. v²æ ÍæÚ }æï¢ ‘}æÝè ŒHæ¢Å’ Ýæ}æÜU Ðæñ{æ HxææÝï ¨ï ÍæÚ }æï¢
¨¢Ðçœæ ÏæÉG„è ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ÍæÚ }æï¢ ‘}æÝè ŒHæ¢Å’ HxææÝï }ææ~æ ¨ï ¨¢Ðçœæ Ýãè¢ ÏæÉG„è
ãñ J §¨ÜïU çH» ÜUÆæïÚ Ÿæ}æ ± ÐéL¯æƒü ÜUÚÝæ ÐÇG„æ ãñ J
Ðí. 383. v²æ xæ¢xææ ¥æçÎ Ðç±~æ Ýçβæï¢ }æï¢ ç¨vÜïU (Ðñ¨ï) ÇæHÝï
¨ï }æÝæïÜUæ}æÝæ ÐêÚè ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, Ýçβæï¢ }æï¢ ç¨vÜïU ÇæHÝï ¨ï }æÝæïÜUæ}æÝ满 ÐêÚè Ýãè¢ ãæï„è
ãñ¢ J
Ðí. 384. v²æ …æÎê ÅæïÝæ ÜUÚÝï ²æ ÇæïÚæ „æÏæè… Ïææ¡{Ýï ¨ï ¨¢ÜUÅ
ÅH …æ„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, …æÎê ÅæïÝæ ÜUÚÝï ²æ ÇæïÚæ „æÏæè… Ïææ¡{Ýï ¨ï ¨¢ÜUÅ Ýãè¢
ÐÚæ ç±læ
 ÅH„ï ãñ¢ J
Ðí. 385. ‘xæéL’ ÏæÝæÝæ ™æçã²ï çÜU Ýãè¢, v²æ xæéL ÏæÝæÝæ ¥Ýé癄 ãñ ?
©œæÚ : ¥æŠ²æçy}æÜU ©‹Ýç„ Ðíxæç„ ÜïU çH» xæéL ¥±à² ÏæÝæÝæ
™æçã²ï J çÜU‹„é Ðê‡æü„²æ ÐÚèÿææ ÜUÚÜïU ¥æÎàæü, ç…„ïç‹Îí²,
¨y²±æÎè, ÐÚæïÐÜUæÚè, ¨Ó™ï §üà±Ú ÜUæï …æÝÝï ± …ÝæÝï ±æHï
²æïxæè }æãæy}ææ ÜUæï ãè xæéL ÏæÝæÝæ ™æçã» J ãæ¡, çÏæÝæ ÐÚèÿææ
çÜU²ï ÛæêÆï, ÀHè, ÜUÐÅ, Ð涢Çè òçv„ ÜUæï xæéL ÏæÝæÝæ
¥Ýé癄 ãñ J
Ðí. 386. Îï±è - Îﱄæ ÜïU ¨æ}æÝï Ðàæé ÏæçH ÎïÝï (}ææÚÝï) ¨ï
}æÝæïÜUæ}æÝ满 Ðê‡æü ãæï„è ãñ¢, ²æ Ýãè¢ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ÐàæéÏæçH ÎïÝæ (Ðàæé¥æï¢ ÜUæï }ææÚÝæ) ¨±üƒæ ¥{æ<}æÜU
ÜUæ²ü ãñ J §üEÚ ¨Ïæ …è±æï¢ ÜUè }ææ„æ ãñ, ÜUæï§ü |æè }ææ„æ ÜU|æè
|æè ¥ÐÝï ÏææHÜU ÜUè ãæçÝ, ÐèÇGæ, Îé:¶ Ðãé¡™æÝæ „ƒæ ãy²æ
ÜUÚÝæ Ýãè¢ ¥æñÚ Ý ÜUÚ±æÝæ ™æã„è J
Ðí. 387. v²æ Ðê<‡æ}ææ ÜïU çÎÝ ÎæÝ-Îçÿæ‡ææ ÎïÝæ, ²¿æ ÜUÚÝæ àæé|æ
ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ÎæÝ-Îçÿæ‡ææ ÎïÝæ ¥æñÚ ²¿æ ¥æçÎ {æ<}æÜU ÜUæ²ü ÜUÚÝæ ¨|æè
çÎÝæï¢ }æï¢ àæé|æ ãè ãæï„æ ãñ, ¥àæé|æ ÜU|æè Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J §¨çH»
Ðê<‡æ}ææ ÜïU çÎÝ |æè ÎæÝ-Îçÿæ‡ææ ÎïÝï, ²¿æ ÜUÚÝï }æï¢ ÜUæï§ü
¥æÐçœæ Ýãè¢ ãñ¢ J
Ðí. 388. v²æ ÜUæ¡™ ÜUæ ÅêÅÝæ àæé|æ Ýãè¢ ãñ ¥æñÚ ÅêÅï ãé»ï ÜUæ¡™
ÜUæï ÍæÚ }æï¢ Ú¶Ýæ ¥àæé|æ ãñ ?
©œæÚ : ÜUæ¡™ ÜUæ ÅêÅÝæ ÜUæï§ü àæé|æ ÜUæ²ü Ýãè¢ ãñ „ƒæ ÅêÅæ ãé¥æ ÜUæ¡™
ÍæÚ }æï¢ ãæï „æï ±ã ãæçÝÜUæÚÜU ãñ §¨èçH» ÅêÅæ ãé¥æ ÜUæ¡™
ÍæÚ }æï¢ Ú¶Ýï ÜUæï ¥àæé|æ ÜUãæ …æ„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
(45) Ðí. 389. Úæç~æ }æï¢ ÛææÇê HxææÝæ ¥æñÚ ÜU™Úæ ÏææãÚ çÝÜUæHÝæ ÆèÜU
Ýãè¢ ãñ J v²æ ²ã }æ拲„æ ¨ãè ãñ ?
©œæÚ : »ï¨æ ÜUæï§ü àææ›æïv„ çݲ}æ Ýãè¢ ãñ çÜU Úæç~æ }æï¢ ÛææÇê Ý Hxæ满
ôÜU„é §¨}æï¢ ÚãS² ÜUè Ïææ„ ²ã ãñ çÜU Úæç~æ }æï¢ ÐíÜUæàæ ÜU}æ
ãæïÝï ¨ï ÍæÚ }æï¢ ÀæïÅè ²æ ÏææÚèÜU ÜUæï§ü Ïæãé}æê˲ ±S„é çxæÚè
ãæï „æï çζæ§ü Ýãè¢ ÐÇG„è ãñ J „ƒæ ÜU™Úæ ÏææãÚ Èï¢UÜUÝï ¨ï
±ã Ïæãé}æê˲ ±S„é |æè ÏææãÚ ™Hè …æ„è ãñ J §¨çH» ²ã
Ïææ„ ÜUãè …æ„è ãñ çÜU Úæç~æ }æï¢ Ý „æï ÛææÇê Hxææ²ï¢, Ý ãè
ÜU™Úæ ÏææãÚ ÈïUÜï¢U J
Ðí. 390. ‘¥ÝïÜU„æ }æï¢ »ÜU„æ’ v²æ ²ã }æ拲„æ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ¥ÝïÜU„æ }æï¢ »ÜU„æ ÜUæ ÝæÚæ ¨±üƒæ xæH„ ãñ J
»ÜU„æ ÜïU çH» {}æü, |ææ¯æ, ¨¢ç±{æÝ, Ðê…æÐhç„ ¥æçÎ }æï¢
»ÜULЄæ ãæïÝæ ¥çݱæ²ü ãñ J
Ðí. 391. v²æ {}æü »ÜU ãè ãñ ²æ ¥ÝïÜU {}æü ãñ¢ ?
©œæÚ : {}æü »ÜU ãè ãñ, ¥ÝïÜU {}æü Ýãè¢ ãæï„ï ãñ¢ ¥ƒæü„ì }æ„, Тƒ
¨}ÐíÎæ² „æï ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜïU Ðí™çH„ ãñ¢ ôÜU„é ±æS„± }æï¢
{}æü „æï »ÜU ãè ãæï„æ ãñ J
Ðí. 392. |ææÚ„ ÜUæ S±„¢~æ„æ ¨¢Íæ¯ü Úv„ç±ãèÝ ÜíUæ¢ç„ ãñ ¥ƒæü„ì
Hãé Ïæãæ²ï çÏæÝæ ã}æï¢ ÜïU±H àæ梄 ¥ôã¨ÜU ©Ðæ²æï¢ ¨ï
S±„¢~æ„æ Ðí挄 ãé§ü ãñ, v²æ ²ã }æ拲„æ ÆèÜU ãñ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ²ã }æ拲„æ ÆèÜU Ýãè¢ ãñ v²æï¢çÜU Îïàæ ÜUæï ç±Îïàæè
¥æRUæ‹„æ¥æï¢ ¨ï S±„¢~æ ÜUÚæÝï ÜïU çH» Úæ‡ææ Ðí„æÐ, Úæ‡ææ ¨æ¢xææ
çàæ±æ…è, }æ¢xæH Ðæ‡Çï, }æãæÚæÝè Hÿ}æèÏææ§ü, ±èÚ |æxæ„ô¨ã,
„æy²æÅæïÐï ¥æçÎ Hæ¶æï¢ Îïàæ|æv„æï¢ Ýï ¥ÐÝè ±èÚ„æ ¨ï ÐÆæÝ,
ÐÚæ ç±læ
}æéxæHæï¢ »±¢ ¥¢xæíï…æï¢ ÜïU Î梄 ¶^ï çÜU²ï ãñ¢ „ƒæ ¥ÐÝæ ÏæçHÎæÝ
çβæ ãñ ¥„: ÜïU±H ¥ôã¨ÜU ©Ðæ²æï¢ ¨ï ãè Îïàæ S±„¢~æ
ãé¥æ ãñ »ï¨æ }ææÝÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
(46)
²æïxæ
Ðí. 393. }æÝéc² …è±Ý ÜUæ }æéw² Hÿ² v²æ ãñ ?
©œæÚ : ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÝæ ± Ðê‡æü ¥æÝ‹Î ÜUè Ðíæ猄 ÜUÚÝæ J
Ðí. 394. }æéw² Hÿ² ÜUè Ðíæ猄 ÜñU¨ï ãæïxæè ?
©œæÚ : ²æïxæ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝï ¨ï }æÝéc² …è±Ý ÜïU }æéw² Hÿ²
ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J
Ðí. 395. ²æïxæ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ ?
©œæÚ : }æÝ }æï¢ ¨æ¢¨æçÚÜU ç±™æÚæï¢ ÜUæï „ƒæ ¥Ýæ±à²ÜU ç±™æÚæï¢ ÜUæï
ÚæïÜU ÜUÚ }æÝ, Ïæéçh, ¥æçÎ ÐíÜëUç„ ¨ï ÏæÝï ÐÎæƒæïZ ÜUæ ²æ
¥æy}ææ ÜUæ ²æ §üà±Ú ÜUæ ¥Ýé|æ± ÜUÚÝæ ²æïxæ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 396. ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ ¨ÈUH„æ ÜïU çH» v²æ ÜUÚÝæ ãæï„æ ãñ
?
©œæÚ : ²æïxææ|²æ¨ }æï¢ ¨ÈUH„æ ÜïU çH» ²æïxæ ÜïU ¥Xæï¢ ÜUæ ŸæhæÐê±üÜU
çݲç}æ„ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 397. ²æïxæ ÜïU çÜU„Ýï ¥X ãñ¢ ¥æñÚ ÜUæñÝ ÜUæñÝ ¨ï ?
©œæÚ : ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥X ãñ - ²}æ, çݲ}æ, ¥æ¨Ý, Ðíæ‡ææ²æ}æ,
Ðíy²æãæÚ, {æÚ‡ææ, Š²æÝ ± ¨}ææç{ J
Ðí. 398. ²}æ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¥ôã¨æ, ¨y², ¥S„ï², Ïæír晲ü ± ¥ÐçÚxæíã Ýæ}æÜU Ðæ¡™
ÜUœæüòæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ ²}æ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 399. çݲ}æ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : àææñ™, ¨‹„æï¯, „Ð, S±æŠ²æ² ¥æñÚ §üà±Ú Ðíæç‡æ{æÝ Ýæ}æÜU
ÐÚæ ç±læ
 Ðæ¡™ ÜUœæüòæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ çݲ}æ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 400. ¥ôã¨æ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : àæÚèÚ, ±æ‡æè „ƒæ }æÝ ¨ï ¨Ïæ ÜUæH }æï¢ ¨}æS„ Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU
¨æƒ ±ñÚ|ææ± (mï¯) ÀæïÇGÜUÚ Ðíï}æÐê±üÜU ò±ãæÚ ÜUÚÝæ
`¥ôã¨æ' ÜUãHæ„è ãñ J
Ðí. 401. ¥ôã¨æ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ¥ôã¨æ {}æü ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï òçv„ ÜïU }æÝ ¨ï ¨}æS„
Ðíæç‡æ²æï¢ ÜïU Ðíç„ ±ñÚ |ææ± (mï¯) ÀêÅ …æ„æ ãñ, „ƒæ ©¨
¥ôã¨ÜU ÜïU ¨y¨X »±¢ ©ÐÎïàææÝé¨æÚ ¥æ™Ú‡æ ÜUÚÝï ¨ï
¥‹² òçv„²æï¢ ÜUæ |æè ¥ÐÝè-¥ÐÝè ²æïx²„æÝé¨æÚ ±ñÚ-
|ææ± ÀêÅ …æ„æ ãñ J
Ðí. 402. ¨y² çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : …ñ¨æ Îï¶æ ãé¥æ, ¨éÝæ ãé¥æ, ÐÉGæ ãé¥æ, ¥Ýé}ææÝ çÜU²æ ãé¥æ
¿ææÝ }æÝ }æï¢ ãñ, ±ñ¨æ ãè ±æ‡æè ¨Ïæ ÜïU çã„ ÜïU çH» ÏææïHÝæ
¥æñÚ àæÚèÚ ¨ï ¥æ™Ú‡æ }æï¢ HæÝæ `¨y²' ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 403. ¨y² ÜïU ÐæHÝ ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ¨y² ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHæ ç…Ý-ç…Ý ©œæ}æ ÜUæ²æïZ ÜUæï
ÜUÚÝæ ™æã„æ ãñ, ±ï ¨Ïæ ¨ÈUH ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 404. v²æ ç…¨ Ïææ„ ÜUæï ¨}ææ… ÜUæ Ïæãé}æ„ Ðí挄 ãæï ©¨ï
¨y² }ææÝÝè ™æçã» ?
©œæÚ : ¨y² ÜUæ ¥æ{æÚ Ðí}ææ‡æ, Ïæéçh}æœææ, ±ïÎ ± ç…¨ }æï¢ ¨ÏæÜUè
©‹Ýç„ ãæï ± ¨é¶ ÏæÉGï J ¨}ææ… }æï¢ ÛæêÆ ÏææïHÝï ±æHæï¢ ÜUæ
Ïæãé}æ„ ãñ, }æ梨 ¶æÝï ±æHæï¢ ÜUæ Ïæãé}æ„ ãñ çÈUÚ |æè ÛæêÆ ÏææïHÝæ,
ÐÚæ ç±læ
(47) }æ梨 ¶æÝæ ¨y² Ýãè¢ }ææÝæ …æ»xææ v²æï¢çÜU ²ã ±ïÎ ç±Lh
ãñ J
Ðí. 405. v²æ çÜU¨è ÜïU Ðíæ‡æ Ïæ™æÝï …ñ¨ï ÜUæ²ü ÜïU çH» ÛæêÆ
ÏææïHÝæ ©ç™„ ãñ ?
©œæÚ : çÜU¨è ÜïU Ðíæ‡æ Ïæ™æÝï …ñ¨ï ÜUæ²ü ÜïU çH» ÛæêÆ ÏææïHÝæ
¥Ýé癄 ãñ J ã}æïàææ ¨y² ÜïU ¥æŸæ² ¨ï ãè çÜU¨è ÜUæ Ðíæ‡æ
Ïæ™æÝæ ™æçã» J
Ðí. 406. ¥S„ï² çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝ, ±æ‡æè, àæÚèÚ ¨ï ™æïÚè Ý ÜUÚÝæ „ƒæ ©œæ}æ ÜUæ²æïZ }æï¢
„Ý, }æÝ, {Ý ¨ï ¨ã沄æ ÜUÚÝæ ¥S„ï² ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 407. ¥S„ï² ÜïU ÐæHÝ ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝ, ±æ‡æè „ƒæ àæÚèÚ ¨ï ™æïÚè ÀæïÇG ÎïÝï ±æHæ òçv„ ¥‹²
òçv„²æï¢ ÜUæ ç±Eæ¨Ðæ~æ ¥æñÚ Ÿæhï² ÏæÝ …æ„æ ãñ J »ï¨ï
òçv„ ÜUæï ¥æŠ²æçy}æÜU »±¢ |ææñç„ÜU ©œæ}æ xæé‡ææï¢ ± ©œæ}æ
ÐÎæƒæïZ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J
Ðí. 408. Ïæír晲ü çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝ „ƒæ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ¨¢²}æ ÜUÚÜïU ±è²ü ¥æçÎ àææÚèçÚÜU
àæçv„²æï¢ ÜUè Úÿææ ÜUÚÝæ, ±ïÎæçÎ ¨y² àææ›æï¢ ÜUæï ÐÉGÝæ „ƒæ
§üà±ÚÜUè ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝæ `Ïæír晲ü' ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 409. Ïæír晲ü ÜïU ÐæHÝ ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ïæír晲ü ÜïU ÐæHÝ ¨ï àææÚèçÚÜU „ƒæ ÏææñçhÜU ÏæH ÜUè Ðíæ猄
ãæï„è ãñ J
Ðí. 410. ¥ÐçÚxæíã çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
ÐÚæ ç±læ
©œæÚ : ãæçÝÜUæÚÜU ± ¥Ýæ±à²ÜU ±S„é¥æï¢ „ƒæ ãæçÝÜUæÚÜU
± ¥Ýæ±à²ÜU ç±™æÚæï¢ ÜUæ ¨¢xæíã Ý ÜUÚÝæ ¥ÐçÚxæíã
ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 411. ¥ÐçÚxæíã ÜïU ÐæHÝ ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : §¨ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝï ±æHï òçv„ }æï¢ ¥æy}ææ ÜïU S±MÐ ÜUæï
…æÝÝï ÜUè §ÓÀæ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ ¥ƒæü„ì }æñ¢ ÜUæñÝ ãê¡, ÜUãæ¡
¨ï ¥æ²æ ãê¡, ÜUãæ¡ …檡xææ, }æéÛæï v²æ ÜUÚÝæ ™æçã» }æïÚæ v²æ
¨æ}扲ü ãñ §y²æçÎ ÐíàÝ ©¨ÜïU }æÝ }æï¢ ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J
Ðí. 412. àææñ™ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ïææs ± ¥æ‹„çÚÜU àæéçh Ú¶Ýæ àææñ™ ÜUãHæ„æ ãñ J àæÚèÚ,
±›, Ðæ~æ, SƒæÝ, ¶æÝÐæÝ „ƒæ {ÝæïÐæ…üÝ (ÜU}ææ§ü) ÜUæï
Ðç±~æ Ú¶Ýæ Ïææs àæéçh ãñ J „ƒæ ç±læ, ¨y¨¢xæ, S±æŠ²æ²,
¨y²|ææ¯‡æ ± {}ææü™Ú‡æ ¨ï }æÝ-Ïæéçh ¥æçÎ ¥‹„:ÜUÚ‡æ ÜUæï
Ðç±~æ ÜUÚÝæ ¥æ‹„çÚÜU àæéçh ãñ J
Ðí. 413. àææñ™ ÜïU ÐæHÝ ¨ï v²æ Hæ|æ ãñ ?
©œæÚ : àææñ™ ÜïU ÐæHÝ ¨ï àæÚèÚ ÜïU Ðíç„ ¥æ¨çv„ Ýãè¢ Úã„è J
Ïæéçh ÏæÉG„è ãñ, }æÝ »ÜUæxæí „ƒæ Ðí¨‹Ý Úã„æ ãñ, §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ
çݲ¢~æ‡æ ãæï„æ ãñ „ƒæ ¥æy}ææ-ÐÚ}ææy}ææ ÜUæï …æÝÝï ÜUæ ¨æ}扲ü
Ðí挄 ãæï„æ ãñ J
Ðí. 414. ¨¢„æï¯ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ¥ÐÝï Ðæ¨ ç±l}ææÝ ¿ææÝ, ÏæH „ƒæ ¨æ{Ýæï¢ ¨ï Ðê‡æü ÐéL¯æƒü
ÜUÚÝï ÜïU Ðpæ„ì ç…„Ýæ |æè ¥æÝ‹Î, ç±læ, ÏæH, {Ý ¥æçÎ
ÈUH ÜïU MÐ }æï¢ Ðí挄 ãæï, ©„Ýï ¨ï ãè ¨¢„écÅ ÚãÝæ, ©¨¨ï
¥ç{ÜU ÜUè §ÓÀæ Ý ÜUÚÝæ ¨¢„æï¯ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 415. ¨¢„æï¯ ÜïU ÐæHÝ ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
(48) ©œæÚ : ¨¢„æï¯ ÜïU ÐæHÝ ÜUÚÝï ÐÚ Ã²çv„ }ææÝç¨ÜU àææ¢ç„MÐè ç±àæï¯
¨é¶ ÜUè ¥Ýé|æêç„ ãæï„è ãñ J
Ðí. 416. „Ð çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : {}ææü™Ú‡æMÐ ©œæ}æ, ÜUœæüò ÜU}ææïZ ÜUæï ÜUÚ„ï ãé» |æê¶-Œ²æ¨,
¨Îèü-xæ}æèü ãæçÝ-Hæ|æ, }ææÝ-¥Ð}ææÝ ¥æçÎ m‹mæï¢ ÜUæï
Ðí¨‹Ý„æÐê±üÜU ¨ãÝ ÜUÚÝæ „Ð ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 417. „Ð ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : „Ð ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝï ¨ï àæÚèÚ, S±Sƒ, ÏæH±æÝ, SÈêU<„}ææÝ
ÏæÝ„æ ãñ „ƒæ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¨æ}扲ü-ÏæÉG …æ„æ ãñ J
Ðí. 418. S±æŠ²æ² çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }ææïÿæ ÜUè Ðíæ猄 ÜUÚæÝï ±æHï ±ïÎ ¥æçÎ ¨y² àææ›æï¢ ÜUæï ÐÉGÝæ,
§üà±Ú ÜïU S±MÐ ÜUæï ÐíÜUæçàæ„ ÜUÚÝï ±æHï }æ‹~ææï¢ »± `¥æï3}æì'
¥æçÎ ÜUæ ¥ƒü ¨çã„ …Ð ÜUÚÝæ S±æŠ²æ² ãñ J
Ðí. 419. S±æŠ²æ² ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : S±æŠ²æ² ¨ï §üà±Ú, ±ñçÎÜU-ç±mæÝì, ²æïxæè ¥æçÎ {æ<}æÜU
}æãæÐéL¯æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ ãæï …æ„æ ãñ „ƒæ ©Ý¨ï ç±ç±{
©œæ}æ ÜUæ²æïZ }æï¢ ¨ã沄æ Ðí挄 ãæï„è ãñ J
Ðí. 420. §üà±Ú-Ðíç‡æ{æÝ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : àæÚèÚ, Ïæéçh, ÏæH, ç±læ, {ÝæçÎ ¨}æS„ ¨æ{Ýæï¢ ÜUæï §üà±Ú
ÐíÎœæ }ææÝÜUÚ ©ÝÜUæ Ðí²æïxæ }æÝ, ±æ‡æè „ƒæ àæÚèÚ ¨ï §üà±Ú
ÜUè Ðíæ猄 ÜïU çH» ãè ÜUÚÝæ, HæñçÜUÜU ©gïಠ- {Ý, }ææÝ,
²àæ ¥æçÎ ÜUè Ðíæ猄 ÜïU çH» Ý ÜUÚÝæ `§üà±Ú Ðíç‡æ{æÝ'
ÜUãHæ„æ ãñ J §üà±Ú }æéÛæï Îï¶, ¨éÝ, …æÝ Úãæ ãñ, ²ã |ææ±Ýæ
|æè }æÝ }æï¢ ÏæÝæ²ï Ú¶Ýæ, `§üà±Ú Ðíç‡æ{æÝ' ãñ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 421. §üà±Ú-Ðíç‡æ{æÝ ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : §üà±Ú Ðíç‡æ{æÝ ÜïU ¥ÝécÆæÝ ¨ï ¨}ææç{ àæèÍæí Hxæ …æ„è ãñ J
Ðí. 422. ¥æ¨Ý çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜïU Š²æÝ ÜïU çH» ç…¨ çSƒç„ }æï¢ ¨é¶Ðê±üÜU, çSƒÚ
ãæïÜUÚ, ÏæñÆæ …æ², ©¨ çSƒç„ ÜUæ Ýæ}æ `¥æ¨Ý' ãñ J …ñ¨ï-
ÐÎì}ææ¨Ý, ç¨hæ¨Ý, S±çS„ÜUæ¨Ý ¥æçÎ J
Ðí. 423. ¥æ¨Ý ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ¥æ¨Ý ÜUæ ¥ÓÀæ ¥|²æ¨ ãæï …æÝï ÐÚ ²æïxææ|²æ¨è ÜUæï
©Ðæ¨Ýæ ÜUæH }æï¢ „ƒæ ò±ãæÚ ÜUæH }æï¢ ¨Îèü-xæ}æèü, |æê¶-
Œ²æ¨ ¥æçÎ m‹m ÜU}æ ¨„æ„ï ãñ¢ „ƒæ ²æïxææ|²æ¨ ÜUè ¥æxæï
ÜUè çÜíU²æ¥æï¢ ÜUæï ÜUÚÝï }æï¢ ¨ÚH„æ ãæï„è ãñ J
Ðí. 424. v²æ ™ÜíUæ¨Ý, {ÝéÚæ¨Ý, àæè¯æü¨Ý, Ðçp}ææïœææÝæ¨Ý
¥æçÎ ²æïxæ ÜïU ¥æ¨Ý ãñ¢ ? ²çÎ Ýãè¢ „æï v²æï¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¥æ¨Ý ÜïU Îæï ç±|ææxæ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ ÐãHæ ±ï ¥æ¨Ý
…æï àæÚèÚ ÜUæï S±Sƒ, ÏæH±æÝ ÏæÝæÝï ÜïU çH» òæ²æ}æ ÜïU
MÐ }æï¢ Ðí²æïxæ ÜUÚ„ï ãñ¢ J Îê¨Úæ ±ï …æï Ðíæ‡ææ²æ}æ, Ðíy²æãæÚ,
{æÚ‡ææ, Š²æÝ ± ¨}ææç{ ÜUè ç¨çh ÜïU çH» Ðí²æïxæ ÜUÚ„ï ãñ¢ J
™ÜíUæ¨Ý, {ÝéÚæ¨Ý ¥æçΠòæ²æ}æ ÜïU ¥æ¨Ý ãñ¢ Ý çÜU ²æïxæ ÜïU
¥æ¨Ý J ¥„: {ÝéÚæ¨Ý ¥æçÎ ÜUæï ²æïxææ¨Ý Ýãè¢ ÜUãÝæ ™æçã» J
Ðí. 425. Ðíæ‡ææ²æ}æ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : çÜU¨è ¥æ¨Ý ÐÚ çSƒÚ„æÐê±üÜU ÏæñÆÝï ÜïU Ðpæ„ì }æÝ ÜUè
™¢™H„æ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜïU çH», Eæ¨-ÐíEæ¨ ÜUè xæç„ ÜUæï
ÐÚæ ç±læ
(49) ÚæïÜUÝï S±MÐ …æï çÜíU²æ ÜUè …æ„è ãñ, ©¨ çÜíU²æ ÜUæ Ýæ}æ
Ðíæ‡ææ²æ}æ ãñ J
Ðí. 426. Ðíæ‡ææ²æ}æ çÜU„Ýï ÐíÜUæÚ ÜïU ãñ¢ ? ©ÝÜïU Ýæ}æ Ïæ„æ§ü²ï
J
©œæÚ : }æã<¯ ЄTçH …è Ýï ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ 4 ÐíÜUæÚ ÜïU Ðíæ‡ææ²æ}æ
Ïæ„æ²ï ãñ¢ (1) Ïææs Ðíæ‡ææ²æ}æ (2) ¥æ|²¢„Ú Ðíæ‡ææ²æ}æ (3)
S„}|æ±ëçœæ Ðíæ‡ææ²æ}æ (4) Ïææsæ|²‹„Ú ç±¯²æÿæïÐè Ðíæ‡ææ²æ}æ J
Ðí. 427. Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ±æHï òçv„ ÜUæ ¥¿ææÝ çÝÚ‹„Ú ÝcÅ ãæï„æ
…æ„æ ãñ „ƒæ ¿ææÝ ÜUè ±ëçh ãæï„è ãñ J S}æëç„àæçv„ „ƒæ }æÝ
ÜUè »ÜUæxæí„æ }æï¢ ±ëçh ãæï„è ãñ J ±ã Úæïxæ Úçã„ ãæïÜUÚ ©œæ}æ
S±æS‰² ÜUæï Ðí挄 ãæï„æ ãñ J
Ðí. 428. Ðíy²æãæÚ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : }æÝ ÜïU LÜU …æÝï ÐÚ Ýï~ææçÎ §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ ¥ÐÝï-¥ÐÝï MÐæçÎ
籯²æï¢ ÜïU ¨æƒ ¨}Ïæ‹{ Ýãè¢ Úã„æ ¥ƒæü„ì §ç‹Îí²æ¡ àææ‹„
ãæïÜUÚ ¥ÐÝæ ÜUæ²ü Ïæ‹Î ÜUÚ Îï„è ãñ¢, §¨ çSƒç„ ÜUæ Ýæ}æ
`Ðíy²æãæÚ' ãñ J
Ðí. 429. Ðíy²æãæÚ ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ðíy²æãæÚ ÜUè ç¨çh ãæïÝï ¨ï ²æïxææ|²æ¨è ÜUæ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ ¥ÓÀæ
çݲ¢~æ‡æ ãæï …æ„æ ãñ ¥ƒæü„ì ±ã ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï …ãæ¡ ¥æñÚ
ç…¨ 籯² }æï¢ HxææÝæ ™æã„æ ãñ, Hxææ Hï„æ ãñ „ƒæ ç…¨
籯² ¨ï }æÝ ÜUæï ãÅæÝæ ™æã„æ ãñ, ãÅæ Hï„æ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 430. {æÚ‡ææ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝï ÜïU çH» ¥æ¢¶ Ïæ‹Î ÜUÚÜïU }æÝ ÜUæï
}æS„ÜU, |æíê}抲, Ýæç¨ÜUæ, ÜU‡Æ, Nβ, Ýæç|æ ¥æçÎ çÜU¨è
»ÜU SƒæÝ ÐÚ çSƒÚ ÜUÚÝï ²æ ÚæïÜUÝï ÜUæ Ýæ}æ `{æÚ‡ææ' ãñ J
Ðí. 431. {æÚ‡ææ ÜUæ v²æ Hæ|æ ãñ ?
©œæÚ : }æÝ ÜUæï »ÜU ãè SƒæÝ ÐÚ çSƒÚ ÜUÚÝï ÜïU ¥|²æ¨ ¨ï §üà±Ú
籯²ÜU xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ±æï¢ ÜUæ 癋„Ý ÜUÚÝï }æï¢ (Š²æÝ }æï¢)
öÉG„æ ¥æ„è ãñ, ¥ƒæü„ì §üà±Ú 籯²ÜU Š²æÝ àæèÍæí Ýãè¢
ÅêÅ„æ J ²çÎ ÅêÅ |æè …æ² „æï ÎæïÏææÚæ ¨ÚH„æ Ðê±üÜU çÜU²æ
…æ ¨ÜU„æ ãñ J
Š²æÝ ç±¯²ÜU ÐíàÝ ÐëD 99}æï¢ ãñ¢ ©‹ãï¢ ²ãæ¡ ÐÉGÝæ ™æçã» J
Ðí. 432. ¨}ææç{ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Š²æÝ ÜUÚ„ï ãé» …Ïæ §üà±Ú ÜUæ Ðíy²ÿæ ãæï„æ ãñ ¥ƒæü„ì §üà±Ú
ÜïU ¥æÝ‹Î }æï¢ ¨æ{ÜU çÝ}æxÝ ãæï …æ„æ ãñ „Ïæ ©¨ ¥±Sƒæ
ÜUæï ¨}ææç{ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 433. ¨}ææç{ ÜUæ ÈUH v²æ ãñ ?
©œæÚ : ¨}ææç{ ÜUæ ÈUH ãñ, §üà±Ú ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæïÝæ J ¨}ææç{
¥±Sƒæ }æï¢ ¨æ{ÜU ¨}æS„ |æ², 癋„æ, Ïæ‹{Ý ¥æçÎ Îé:¶æï¢
¨ï ÀêÅÜUÚ §üà±Ú ÜïU ¥æÝ‹Î ÜUè ¥Ýé|æêç„ ÜUÚ„æ ãñ „ƒæ
§üà±Ú ¨ï ¨}ææç{ ÜUæH }æï¢ ¿ææÝ, ÏæH, ©y¨æã, çÝ|æü²„æ,
S±„‹~æ„æ ¥æçÎ ÜUè Ðíæ猄 ÜUÚ„æ ãñ J §¨è ÐíÜUæÚ ÏææÚ}ÏææÚ
¨}ææç{ HxææÜUÚ ¥ÐÝï }æÝ }æï¢ ç±l}ææÝ Úæxæ-mï¯ ¥æçÎ
¥ç±læ ÜïU ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï Îx{Ïæè…|ææ± ¥±Sƒæ }æï¢
ÐÚæ ç±læ
(50) Ðã颙æÜUÚ (ÝcÅ ÜUÚÜïU) }æéçv„ ÐÎ (}ææïÿæ) ÜUæï Ðí挄 ÜUÚ
Hï„æ ãñ J
Ðí. 434. ²æïxææ|²æ¨ ÜUÚÝï ¨ï v²æ Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : (1) }æï{æ Ïæéçh ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J (2) „è±í S}æëç„ ÜUè
Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J (3) »ÜUæxæí„æ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J (4)
}æÝ ¥æçÎ §ç‹Îí²æï¢ ÐÚ çݲ‹~æ‡æ Úã„æ ãñ J (5) ÜUæ}æ, ÜíUæï{,
Hæï|æ, }ææïã, ¥ã¢ÜUæÚ ¥æçÎ ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæ Ýæàæ ± ¨é¨¢SÜUæÚæï¢
ÜUæ ©Î² ãæï„æ ãñ J (6) àææç‹„, Ðí¨‹Ý„æ, ¨‹„éçcÅ, çÝ|æèüÜU„æ
ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J (7) }ææïÿæ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J
Ðí. 435. ²æïxææ|²æ¨ Ý ÜUÚÝï ¨ï v²æ-v²æ ãæçÝ ãæï„è ãñ ?
©œæÚ : (1) ¥ÐÝï ò±ãæÚ ¨ï ¥‹²æï¢ ÜUæï Îé:¶è ÜUÚ„æ ãñ J (2)
}æÝ, §ç‹Îí²æï¢ ÜUæ Îæ¨ ãæï„æ ãñ J (3) ±ïÎ ± «ç¯²æï¢ ÜUè
¨êÿ}æ Ïææ„æï¢ (籯²æï¢) ÜUæï ¨}æÛæÝï }æï¢ ¥¨}æƒü ãæï„æ ãñ J (4)
Úæïxæ, ç±²æïxæ, ¥Ð}ææÝ, ¥‹²æ², ãæçÝ, ç±Eæ¨Íææ„, }æëy²é
¥æçÎ ¨ï ãæïÝï ±æHï Îé:¶æï¢ ÜUæï ¨ãÝ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J (5)
ÜUæ}æ, ÜíUæï{, Hæï|æ, }ææïã ¥æçÎ ¨ï ¨}Ïæç‹{„ ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï
ÝcÅ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ ¥æñÚ ¨é¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUè ±ëçh Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ J
(6) ¨}æS²æ¥æï¢ ÜUæ ÆèÜU ¨}ææ{æÝ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ J
Ðí. 436. ²æïxæ ç±læ ÜUæ }æéw² xæí¢ƒ ÜUæñÝ ¨æ ãñ ?
©œæÚ : ²æïxæ ç±læ ÜUæ }æéw² xæí¢ƒ }æã<¯ Є¢…çH mæÚæ Ú癄
`²æïxæÎàæüÝ' ãñ J
Ðí. 437. Îé:¶ ÜUæ }æêH ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ ?
©œæÚ : Îé:¶ ÜUæ }æêH ÜUæÚ‡æ …è±æy}ææ ÜUæ àæÚèÚ ÜïU ¨æƒ ¨¢²æïxæ ãñ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 438. ©ÐÚæïv„ ¨¢²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ v²æ ãñ ?
©œæÚ : ©ÐÚæïv„ ¨¢²æïxæ ÜUæ ÜUæÚ‡æ ¥ç±læ ãñ J
Ðí. 439. ²æïxææ|²æ¨è òçv„ ¥‹²æï¢ ¨ï çÜU¨ ÐíÜUæÚ ÜUæ ò±ãæÚ
ÜUÚï çÜU ©¨ÜUæ }æÝ Ðí¨‹Ý Úãï ?
©œæÚ : ¨é¶¨æ{Ý ¨}Ð‹Ý Ã²çv„²æï¢ ÜïU ¨æƒ ç}æ~æ„æ ÜUæ, Îé:¶è
òçv„²æï¢ ÜïU ¨æƒ βæ ÜUæ, Ð釲æy}ææ¥æï¢ ¥ƒæü„ì {æ<}æÜU,
ç±mæÝì, ÐÚæïÐÜUæÚè òçv„²æï¢ ÜïU ¨æƒ Ðí¨‹Ý„æ ÜUæ ± Ðæçвæï¢
ÜïU ¨æƒ ©Ðïÿææ (Ý Úæxæ, Ý mï¯) ÜUæ ò±ãæÚ ÜUÚÝæ ™æçã» J
Ðí. 440. ²æïxæ ÜïU ¥¢„xæü„ ÜUæñÝ-ÜUæñÝ ¨è ¨}ææç{ ¥æ„è ãñ ?
©œæÚ : Îæï ÐíÜUæÚ ÜUè ¨}ææç{ (1) ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ¥æñÚ (2)
¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ J
Ðí. 441. ¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ç…¨ ¨}ææç{ }æï¢ (1) SƒêH |æê„ ¥ƒæü„ì Ð뉱è, …H, ¥çxÝ,
±æ²é, ¥æÜUæàæ (2) ¨êÿ}æ|æê„ ¥ƒæü„ì MÐ, Ú¨, xæ‹{, àæÏÎ,
SÐàæü Ýæ}æÜU „‹}ææ~ææ (3) }æÝ, §ç‹Îí²æ¡, ¥ã¢ÜUæÚ ± }æãœæœ±
(4) …è±æy}ææ ± §ÝÜïU S±MÐ ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ©¨ï
¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 442. ¥¨}Ðí¿ææ„ ¨}ææç{ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ç…¨ ¨}ææç{ }æï¢ §üà±Ú ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ ©¨ï ¥¨}Ðí¿ææ„
¨}ææç{ ÜUã„ï ãñ¢ J
Ðí. 443. v²æ ²æïxæè Íæè, }æv¶Ý, ÏææÎæ}æ, ãHé¥æ, ¶èÚ, Ú¨}æHæ§ü
¥æçÎ ÜUæ ¨ï±Ý ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, ²æïxæè §Ý ÐÎæƒæïZ ÜUæ ¨ï±Ý …è±Ý Úÿææ ÜïU çH» ÜUÚ„æ
ãñ J àæÚèÚ ÜUæï ÏæH±æÝì, ÐécÅ ÏæÝæÝï ÜïU çH» ± §üà±Ú Ðíæ猄
ÐÚæ ç±læ
(51) ÜïU çH» ÜUÚ„æ ãñ J §Ý ÐÎæƒæïZ }æï¢ ¥æ¨v„ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 444. v²æ Ðê‡æü ²æïxæè ÐÚ}ææy}ææ ÜïU „é˲ ãæï …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, v²æï¢çÜU …è±æy}ææ S±|ææ± ¨ï ãè »ÜUÎïàæè, ¥Ëпæ,
¥ËÐàæçv„}ææÝì ¥æçÎ xæé‡ææï¢ ±æHæ ãñ J ²æïxæè ÏæÝÝï ÜïU ÏææÎ
|æè ²ï xæé‡æ ©¨}æï¢ Úã„ï ãñ¢ v²æï¢çÜU S±æ|ææç±ÜU xæé‡æ ÜU|æè ÀêÅ„ï
Ýãè¢ ãñ¢ J
Ðí. 445. v²æ „ÜüU ÜUÚÝæ ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ „ÜüU ÜUÚÝæ ²æïxæ }æï¢ Ïææ{ÜU Ýãè¢ ¥çÐ„é ¨æ{ÜU ãñ J
çÜU‹„é ÜéU„ÜüU ÜUÚÝæ Ïææ{ÜU ãñ J
Ðí. 446. v²æ ç›²æ¡ ²æïçxæÝè ÏæÝ ¨ÜU„è ãñ¢ ?
©œæÚ : ãæ¡, ²æïxæè ÏæÝÝï ÜUæ ¨æ}扲ü ›è ¥æñÚ ÐéL¯ ÎæïÝæï¢ }æï¢ ãñ J
Ðí. 447. v²æ Ðê‡æü ¥ôã¨ÜU ²æïxæè ÜïU Ðíç„ ¨|æè Ðíæ‡æè ±ñÚ|ææ±
ÀæïÇG Îï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ©¨ ²æïxæè ÜïU ©ÐÎïàæ ± ¥æ™Ú‡æ ÜUæï ¨}æÛæÝï ±æHï
Ðíæ‡æè ¥ÐÝè ²æïx²„æ ¥Ýé¨æÚ ±ñÚ|ææ± ÜUæï ÀæïÇG„ï ãñ¢ J
Ðí. 448. v²æ ¨Ó™æ ²æïxæè çÜU¨è ¥¿ææÝè-¥{}æèü ÜïU ç¨Ú ÐÚ ãæƒ
Ú¶ ÜUÚ ²æ çÜU¨è àæçv„ ¨ï ©¨ÜUè ¨}ææç{ Hxæ±æ
¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ¨}ææç{ ÜïU çH» ²æïxæ ÜïU ¥æÆ ¥Xæï¢ ÜUæ ÐæHÝ ÜUÚÝæ
ÐÇG„æ ãñ J ¥ÐÝï }æÝ ÜUæï Úæxæ-mï¯ ¨ï Úçã„ ÏæÝæÝæ ÐÇG„æ ãñ J
Ðí. 449. v²æ §üà±Ú, …è± ¥æñÚ ÐíÜëUç„ §Ý „èÝ ÐÎæƒæïZ ÜUæï ¥Hxæ
¥Hxæ ¥ÝæçÎ „œ± }ææÝï çÏæÝæ ÜUæï§ü ²æïxæè ÏæÝ ¨ÜU„æ
ÐÚæ ç±læ
 ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ±ïÎ ÐÚ}æçЄæ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU mæÚæ }æÝéc²æï¢ ÜUæï çβæ ãé¥æ
¿ææÝ ãñ J ±ïÎæçÎ ¨y² àææ›æï¢ }æï¢ ¨±ü~æ ²ã ±‡æüÝ ç}æH„æ
ãñ çÜU §¨ ¨¢¨æÚ }æï¢ „èÝ ÐÎæƒü ¥ÝæçÎ ãñ¢, çÝy² ãñ¢, ÐëƒÜUì-
ÐëƒÜUì ãñ¢ J ¥„: §¨ÜïU ç±Lh }ææÝÝï ±æHæ òçv„ ÜUÎæçÐ
²æïxæè Ýãè¢ ÏæÝ ¨ÜU„æ J
Ðí. 450. v²æ ²æïxæè ÈUH, ÈêUH, ç}æÆæ§ü, ¨æïÝæ ™æ¡Îè, ÍæÇGè, ÐïÝ
¥æçÎ §çÓÀ„ ±S„黡 çÏæÝæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ÜïU „yÜUæH
ÏæÝæ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ J ²æïxæè çÏæÝæ ©ÐæÎæÝ ÜUæÚ‡æ ÜïU §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU ±S„é¥æï¢
ÜUæï Ýãè¢ ÏæÝæ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 451. v²æ ²æïxæè Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðí±ïàæ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ
„ƒæ ¥ÐÝï àæÚèÚ }æï¢ ±æШ HæñÅÜUÚ ÐéÝ: …è籄 ãæï
¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ J Îê¨Úï ÜïU àæÚèÚ }æï¢ Ðíç±cÅ ãæïÜUÚ ÐéÝ: HæñÅÝæ
¥¨¢|æ± ãñ J
Ðí. 452. v²æ ²æïxæè |æê„, |æç±c²„ì ÜUè ¨|æè Ïææ„æï¢ ÜUæï …æÝ
¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²æïxæè |æê„, |æç±c²„ì ÜUè ¨|æè Ïææ„æï¢ ÜUæï Ýãè¢ …æÝ
¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 453. v²æ ²æïxæ ÜïU Ýæ}æ ¨ï Ðí™çH„ ¨|æè ç¨çh²æ¡ ¨y²
ãñ¢ ? ¥æñÚ ©Ý ¨|æè ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝæ }ææïÿæ ÜïU çH»
¥æ±à²ÜU ãñ ?
ÐÚæ ç±læ
(52) ©œæÚ : ²æïxæ ÜïU Ýæ}æ ÐÚ Ðí™çH„ ¨|æè ç¨çh²æ¡ ¨y² Ýãè¢ ãñ¢ ¥çЄé
Ïæãé„ ¨è ¥¨¢|æ± ãñ¢, v²æï¢çÜU »ï¨è ç¨çh²æï¢ ÜUè Ðíæ猄 }æï¢
Ðíy²ÿææçÎ Ðí}ææ‡æ ©ÐHÏ{ Ýãè¢ ãæï„ï J ¨æƒ ãè „ÜüU ¨ï ²ï
¶¢çÇ„ ãæï …æ„è ãñ¢ J …ñ¨ï çÜU …è± ÜUæ ÐÚ}ææy}ææ ÜïU ¨}ææÝ
¨±ü¿æ ãæïÝæ, çÏæÝæ ¶æ²ï-çÐ²ï ±¯æïZ „ÜU …è籄 ÚãÝæ, ݲï
àæÚèÚæï¢ ÜUæï ÏæÝæ HïÝæ, ãæƒ-Ð桱 ¥æçÎ ÜUæÅÝï ÐÚ |æè Îé:¶
ÜUæ Ý ãæïÝæ §y²æçÎ J
Ðí. 454. ¥æ…ÜUH Hæïxæ ¥æ¨Ý-òæ²æ}æ ÜUæï Ðíæ²: ²æïxæ ÜUã„ï
ãñ¢, …ñ¨ï - {ÝéÚæ¨Ý, àæè¯æü¨Ý ¥æçÎ ÜUÚÝï ÜUæï ²æ
|æíæ}æÚè, |æçdÜUæ ¥æçÎ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝï ÜUæï ²æïxæ ÜUã„ï
ãñ¢, v²æ ²ã ©ç™„ ãñ ²çÎ Ýãè¢ „æï v²æï¢ ?
©œæÚ : {ÝéÚæ¨Ý, àæè¯æü¨Ý ¥æçÎ ¥æ¨Ýæï¢ ÜUæï ²æ |æíæ}æÚè, |æç›ÜUæ
¥æçÎ Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæï ²æïxæ ÜUãÝæ ©ç™„ Ýãè¢ ãñ¢ v²æï¢çÜU –
}æã<¯ ЄTçH…è Ýï ²æïxæÎàæüÝ }æï¢ {ÝéÚæ¨Ý, àæè¯æü¨Ý ¥æçÎ
ÜUæï ²æïxæ ÜïU ¥æ¨Ý ÜUãè¢ Ýãè¢ ÜUãæ ãñ J „ƒæ |æíæ}æÚè, |æç›ÜUæ
Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUæ |æè ÜUãè¢ ©Ìï¶ Ýãè¢ çÜU²æ ãñ J
Ðí. 455. ²çÎ {ÝéÚæ¨Ý, àæè¯æü¨Ý ¥æçÎ ÜUæï ²æïxæ ÜUã„ï Úãï¢ „æï
ãæçÝ v²æ ãñ ?
©œæÚ : |æ²¢ÜUÚ ãæçÝ²æ¡ ãñ¢ - …ñ¨ï §¨ ÐíÜUæÚ ÜïU Ðí™æÚ ¨ï – ¨Ó™è
²æïxæ ç±læ H錄 ãæï ¨ÜU„è ãñ J Hæïxæ §¨ï ãè ²æïxæ ¨}æÛæÝï
Hxæï¢xæï J …ñ¨ï çÜU 2-3 ã…æÚ ±¯ü ¨ï }æê<„ Ðê…æ ÐíæÚ}|æ ãæïÝï
¨ï §üà±Ú ÜUæï ¨æÜUæÚ ãè ¨}æÛæÝï Hxæï ãñ¢ …ÏæçÜU §üà±Ú çÝÚæÜUæÚ
ãñ J
ÐÚæ ç±læ
 (53)
Š²æÝ
Ðí. 456. Š²æÝ çÜU¨ï ÜUã„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜïU xæé‡æ-ÜU}æü-S±|ææ± ÜUæ çÝÚ‹„Ú ô™„Ý ÜUÚÝæ çÜU‹„é
Ïæè™ }æï¢ çÜU¨è ¥‹² ±S„é ²æ 籯² ÜUæ S}æÚ‡æ Ý ÜUÚÝæ
Š²æÝ ÜUãHæ„æ ãñ J
Ðí. 457. xææ²~æè }æ‹~æ ÜïU …Ð mæÚæ Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï v²æ Hæ|æ
ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ïæéçh ÜUè }æçHÝ„æ ÎêÚ ãæï„è ãñ „ƒæ {}ææü™Ú‡æ }æï¢ Ÿæhæ ¥æñÚ
²æïx²„æ ©yÐ‹Ý ãæï„è ãñ J
Ðí. 458. Š²æÝ ÜUæ ÈUH v²æ ãñ ?
©œæÚ : Š²æÝ ÜUæ çÝÚ¢„Ú ¥|²æ¨ ÜUÚ„ï ÚãÝï ¨ï ¨}ææç{ ÜUè Ðíæ猄
ãæï„è ãñ „ƒæ ©Ðæ¨ÜU, ò±ãæÚ ¨}Ïæ‹{è ¨}æS„ ÜUæ²æïZ ÜUæï
öÉ„æÐê±üÜU, ¨ÚH„æ ¨ï ¨}Ð‹Ý ÜUÚ Hï„æ ãñ J
Ðí. 459. ±ñçÎÜU Úèç„ ÜUæï ÀæïÇG Š²æÝ ÜUè …æï ¨ñ¢ÜUÇGæï ÜUËÐÝæ²ï¢
ÜUè …æ„è ãñ¢; v²æ ©Ý¨ï §üà±Ú Ðíæ猄 ãæï ¨ÜU„è ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ J §üà±Ú ÜUè ¥æ¿ææÝé¨æÚ ç±àæéh ±ñçÎÜU ¿ææÝ ¥æñÚ ©¨ÜïU
¥Ýé¨æÚ çÝcÜUæ}æ ÜU}æü ± §üEÚ ©Ðæ¨Ýæ ÜUÚÝï ¨ï ãè §üEÚ
Ðíæ猄 ãæï ¨ÜU„è ãñ J
Ðí. 460. Š²æÝ çÜU¨ÜUæ Ýãè¢ ãæï„æ ?
©œæÚ : (1) ç…¨ ±S„é ÜïU S±MÐ ÜUæ ¿ææÝ Ý ãæï ©¨ÜUæ Š²æÝ
Ýãè¢ ãæï„æ J (2) …æï Ðíy²ÿæ ãè }æê<„}ææÝ ãæï ©¨ÜUæ Š²æÝ
Ýãè¢ ãæï„æ ÜUæÚ‡æ çÜU ±ã „æï ¿ææ„-Ðí挄 ãñ ãè J (3) ç±ÐÚè„
Hÿæ‡æ ¨ï ¥ƒæü„ì ç}æ‰²æ ¿ææÝ ¨ï |æè ±S„é ÜUæ Š²æÝ Ýãè¢
ÐÚæ ç±læ
ãæï„æ J
Ðí. 461. §üà±Ú çÝÚæÜUæÚ ãñ ²çÎ ÜUæï§ü ©¨ï ¨æÜUæÚ }ææÝÜUÚ, ©¨ÜïU
ãæƒ, Ð梱, ¥æ¢¶, ÜUæÝ, }æé¶ ©¨ÜUæ Š²æÝ ÜUÚï „æï
v²æ §¨¨ï §üà±Ú ¨æÿææyÜUæÚ ãæïxææ ?
©œæÚ : »ï¨æ }ææÝÜUÚ Š²æÝ ÜUÚï „æï §üà±Ú ¨æÿææyÜUæÚ Ýãè¢ ãæïxææ
v²æï¢çÜU §üà±Ú »ï¨ï S±MÐ ±æHæ Ýãè¢ ãñ J
Ðí. 462. Š²æÝ ÜUÚÝï ÜïU çH» }æÝ/癜æ ÜUè çSƒç„ ÜñU¨è ãæïÝè
™æçã» ?
©œæÚ : Š²æÝ ÜUÚÝï ÜïU çH» }æÝ Ðí¨‹Ý ãæïÝæ ™æçã²ï „ƒæ 綋݄æ,
ÿææï|æ, Úæxæ-mï¯ ¥æçÎ ¨ï Úçã„ ãæïÝæ ™æçã²ï J
Ðí. 463. Š²æÝ ÜñU¨ï SƒæÝ ÐÚ ÜUÚÝæ ™æçã» ?
©œæÚ : àææ‹„-»ÜUæ‹„ SƒæÝ ÐÚ, S±ÓÀ SƒæÝ ÐÚ Š²æÝ ÜUÚÝæ
™æçã²ï J
Ðí. 464. Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï Ðê±ü v²æ-v²æ ÜUÚÝæ ãæï„æ ãñ ? / Ðê±ü
¨Á…æ v²æ ÜUè …æ„è ãñ ?
©œæÚ : çÜU¨è àææ‹„, S±ÓÀ SƒæÝ ÐÚ ¥æ¢¶ï¢ Ïæ¢ÎÜUÚ ¨é¶Ðê±üÜU, çSƒÚ
ãæïÜUÚ ç…¨ ¥æ¨Ý }æï¢ ÏæñÆ ¨Üï¢U ©¨ ¥æ¨Ý ÐÚ ÏæñÆÝæ
™æçã» J §¨ÜïU ÏææÎ }æÝ ÜUè ™¢™H„æ ÜUæï ÚæïÜUÝï ÜïU çH»
Ðíæ‡ææ²æ}æ ÜUÚÝæ ™æçã», MÐ ¥æçΠ籯²æï¢ ¨ï ¨}Ïæ‹{ ãÅæÜUÚ
}æÝ ÜUæï }æS„ÜU, Nβ, ÜU‡Æ ¥æçÎ çÜU¨è »¨ SƒæÝ ÐÚ
çSƒÚ ÜUÚÜïU ±ïÎ}æ¢~æ ²æ ¥‹² àæÏÎæï¢ ÜïU }æ抲}æ ¨ï Š²æÝ
ÐíæÚ¢|æ ÜUÚÝæ ™æçã» J
Ðí. 465. Š²æÝ }æï¢ ¨ÈUH„æ ÜñU¨ï ç}æH„è ãñ ?
©œæÚ : çÝ}Ý ©Ðæ²æï¢ ÜUæ ¥ÝécÆæÝ ÜUÚÝï ¨ï Š²æÝ }æï¢ ¨ÈUH„æ
ÐÚæ ç±læ
 ç}æH„è ãñ - (1) §üà±Ú ¨}Ïæç‹{„ àæéh ¿ææÝ-籿ææÝ
ÜUæï Ðí挄 ÜUÚÝï ¨ï J (2) ¨ÎìxæéL ÜïU }ææxæüÎàæüÝ ¨ï J (3)
ò±ãæÚ }æï¢ ²}æ-çݲ}æ ÜïU ÐæHÝ ¨ï J (4) àæÚèÚ ¨æ}æ拲
MÐ ¨ï S±Sƒ ãæïÝï ¨ï J (5) çÝy² ÎæïÝæï¢ ¨}æ² Š²æÝ ÜïU
¥|²æ¨ ¨ï J (6) ¨¢¨æÚ ÜïU Ðíç„ ±ñÚæx² ãæïÝï ¨ï J
Ðí. 466. §üà±Ú ÜUæ Š²æÝ Ý ÜUÚÝï ¨ï v²æ ãæçÝ²æ¡ ãæï„è ãñ¢ ?
©œæÚ : (1) ¥ÐÝï Îæï¯æï¢, ÜéU¨¢SÜUæÚæï¢ ÜUæï ãÅæ Ýãè¢ Ðæ„ï ãñ¢ J (2)
àææÚèçÚÜU, }ææÝç¨ÜU Úæïxææï¢ ¨ï xæíS„ Úã„ï ãñ¢ J (3) …è±Ý ÜUæ
}æéw² Hÿ² ¥ƒæü„ì ¨}æS„ Îé:¶æï¢ ¨ï ÀêÅÝæ §¨ï Ðí挄 Ýãè¢
ÜUÚ Ðæ„ï ãñ¢ J (4) βæ, Ðíï}æ, {ñ²ü, ¨ãÝàæèH„æ,
y²æxæ, ©y¨æã, çÝ|æèüÜU„æ ¥æçÎ çÎò xæé‡ææï¢ ÜUæï Ðí挄 Ýãè¢
ÜUÚ Ðæ„ï ãñ¢ J (5) {}ææü™Ú‡æ, ¥æÎàææïZ ÜUæ ÐæHÝ Ýãè¢
ÜUÚ Ðæ„ï ãñ¢ J (6) ¨é¶-àææ¢ç„, »ÜUæxæí„æ, }æÝ ÐÚ çݲ¢~æ‡æ
¥æçÎ Ðí挄 Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„ï ãñ¢ J
Ðí. 467. §üà±Ú ÜUæ Š²æÝ çÎÝ }æï¢ çÜU¨ ¨}æ² ÜUÚÝæ ™æçã» ?
©œæÚ : §üà±Ú ÜUæ Š²æÝ çÎÝ }æï¢ Ðíæ„: ± ¨æ²¢ Îæï ¨}æ² ç±ç{±„ì
ÜUÚÝæ ™æçã» J ÎæïÝæï¢ ¨}æ² 1-1 Íæ¢Åæ Š²æÝ ÜUÚÝæ ¥ç{ÜU
Hæ|æÎæ²ÜU ãñ „ƒæ çÎÝ|æÚ ¥‹² ÜUæ²æïZ ÜUæï ÜUÚ„ï ¨}æ² |æè
§üà±Ú ÜUè S}æëç„ ÏæÝæ» Ú¶Ýæ ™æçã» J Š²æÝ çÏæËÜé H Ý
çÜU²æ …æ²ï §¨ÜUè ¥Ðïÿææ ÎæïÝæï¢ ¨}æ² 10, 20 ²æ 30
ç}æçÝÅ Š²æÝ ÜUÚÝæ |æè Hæ|æÎæ²ÜU ãñ J
Ðí. 468. }æÝéS}æëç„ }æï¢ ¨¢Š²æ = Š²æÝ Ý ÜUÚÝï ±æHï ÜïU çH» v²æ
çH¶æ ãñ ?
©œæÚ : …æï }æÝéc² çÝy² Ðíæ„: ¥æñÚ ¨æ²¢ ¨¢Š²æïÐæ¨Ý (Š²æÝ) ÜUæï
ÐÚæ ç±læ
(54) Ýãè¢ ÜUÚ„æ ©¨ÜUæï àæêÎí (¨ï±æ ÜUæ²ü ÜUÚÝï ±æHæ) ÜïU ¨}ææÝ
¨}æÛæÜUÚ çàæcÅ…Ýæï¢ ¨ï ¥Hxæ ÜUÚÜïU çÝÜëUcÅ…Ýæï¢ }æï¢ Ú¶ ÎïÝæ
™æçã» J
Ðí. 469. v²æ çÝÚæÜUæÚ ±S„é ÜUæ Š²æÝ ãæï ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, çÝÚæÜUæÚ ±S„é ÜUæ Š²æÝ ãæï ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 470. …æï HæñçÜUÜU ±S„é Ýãè¢ çζ„è ãñ v²æ ©¨ÜUæ |æè
ò±ãæÚ }æï¢ Š²æÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡ J …ñ¨ï çÜU ã±æ, }ææïÏææ§üH-Åè.±è. ¥æçÎ ÜUè „Ú¢xæï¢,
§HïvÅîæïÝ, ÐíæïÅæïÝ ¥æçÎ Ýãè¢ çζ„ï ÐÚ §ÝÜïU xæé‡ææï¢ ÜUæ
ô™„Ý-}æÝÝ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 471. Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï …æï Hæ|æ ¥æy}ææ ± }æÝ ÜUæï ãæï„æ ãñ v²æ
±ã çÜU¨è αæ§ü ²æ |ææñç„ÜU ™è…æï¢ …ñ¨ï, {Ý, }æèÆæ§ü
¨é¢ÎÚ ±›, ¥æ|æꯇæ, ¥æçÎ ¨ï Ðí挄 ãæï ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï …æï Hæ|æ ãæï„æ ãñ ±ã |ææñç„ÜU ±S„é¥æï¢
¨ï Ðí挄 Ýãè¢ ãæï ¨ÜU„æ J
Ðí. 472. Š²æÝ ÜïU 籯² }æï¢ ÜéUÀ ç±Îïàæè ç±mæÝæï¢ ÜïU ç±™æÚ
Ïæ„槻 ?
©œæÚ : ãÚÏæÅü ÏæÝ, »}æ. Çè. mæÚæ çH綄 ÐéS„ÜU The Relaxation
Response ÜïU ¥Ýé¨æÚ ²æïxæ/`Š²æÝ' }ææÝç¨ÜU ¥æñÚ àææÚèçÚÜU
„Ýæ± ÜUæï ÜU}æ ÜUÚ Úv„™æÐ ÜUæ çݲ‹~æ‡æ ÜUÚ„æ ãñ J …æÝ
ÜïUÏÅ-ç…Ý, Ðè.»™.Çè. Ýï ²ã ç¨h çÜU²æ ãñ çÜU ô™„æ ¥æñÚ
ÜUcÅ |æè `Š²æÝ' mæÚæ ÜU}æ çÜU» …æ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 473. v²æ Š²æÝ }æï¢ }æÝ ç±™æÚæï¢ ¨ï Úçã„ ãæï …æ„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢, Š²æÝ }æï¢ }æÝ ç±™æÚæï¢ ¨ï ¨±üƒæ Úçã„ Ýãè¢ ãæï …æ„æ
§üà±Ú 籯²ÜU ç±™æÚ }æÝ }æï¢ Úã„ï ãñ¢ J
Ðí. 474. ¨æÜUæÚ ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝæ ¨ÚH ãæï „ æ ãñ çÝÚæÜUæÚ ÜUæ
ÐÚæ ç±læ
 ÜUçÆÝ ãñ ÐÚ‹„é ¥„: §üà±Ú ÜUæï ¨æÜUæÚ }ææÝÜUÚ Š²æÝ ÜUÚ
¨ÜU„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢, v²æï¢çÜU §üà±Ú ¨æÜUæÚ Ýãè¢ ãñ J …æï ±S„é xæé‡æ, ÜU}æü,
S±|ææ± ¨ï …ñ¨è ãæï„è ãñ ©¨ÜUæ ©¨è MÐ }æï¢ Š²æÝ çÜU²æ
…æ„æ ãñ J …ñ¨ï çÜU ÐæÝè ÜUæï Îê{ }ææÝÜUÚ Ýãè¢ çÐ²æ …æ
¨ÜU„æ §¨è ÐíÜUæÚ ¨ï çÝÚæÜUæÚ §üà±Ú ÜUæ |æè ¨æÜUæÚ MÐ
}æï¢ Š²æÝ Ýãè¢ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ¥æñÚ Ý ãè ©¨ ¨æÜUæÚ MÐ
ÜUæ Š²æÝ ã}æï¢ ¨Ó™è ¨é¶-àææç‹„ Îï ¨ÜU„æ, …æï çÝÚæÜUæÚ
§üà±Ú ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï ç}æH„è ãñ J ÐyƒÚ ÜUæï ç}æÆæ§ü
¨}æÛæÜUÚ ¶æÝæ ¥¿ææÝ ãñ »ï¨ï ãè çÝÚæÜUæÚ §üà±Ú ÜUæï ¨æÜUæÚ
¨}æÛæÜUÚ Š²æÝ ÜUÚÝæ ¥¿ææÝ ãñ J
Ðí. 475. Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï ãæïÝï ±æHï ÜUæï§ü Ðæ¡™ Hæ|æ Ïæ„æ§ü²ï ?
©œæÚ : Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï – (1) §üà±Úè² xæé‡æ …ñ¨ï - ¿ææÝ, ÏæH,
©y¨æã, ¥æÝ‹Î, βæ, Ðíï}æ, {ñ²ü, ¨ãÝàæèH„æ, çÝ|æü²„æ,
¥æï…, „ï… ¥æçÎ ÜUè Ðíæ猄 ãæï„è ãñ J (2) ÜéU¨¢SÜUæÚ ÝcÅ
ãæïÜUÚ ¥ÓÀï ¨¢SÜUæÚ ÏæÝ„ï ãñ¢ ± ©yÐ‹Ý ãæï„ï ãñ¢ J (3) }æÝ-
§ç‹Îí²æï¢ ÐÚ çݲ‹~æ‡æ ãæï„æ ãñ J »ÜUæxæí„æ, S}æëç„, Ïæéçh ÏæÉG„è
ãñ J (4) §üà±Ú ÜUæ ¨æÿææyÜUæÚ ãæï„æ ãñ J (5) HæñçÜUÜU -
¨æ¢¨æçÚÜU ÜUæ²æïZ }æï¢ ¨ÈUH„æ ç}æH„è ãñ J
Ðí. 476. çÝÚæÜUæÚ §üEÚ ÜUæ Š²æÝ ÜñU¨ï ãæï ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : çÝÚæÜUæÚ ±S„é ÜUæ çÝÚæÜUæÚ MÐ }æï¢ ©¨ÜïU ¥‹² xæé‡ææï¢ ÜïU }æ抲}æ
¨ï Š²æÝ çÜU²æ …æ„æ ãñ J §üà±Ú }æï¢ MÐ, Ú¢xæ ÜUæ xæé‡æ Ýãè¢
ãñ, ±ã ¨±üòæÐÜU ãñ, ™ï„Ý ãñ, ¨ëçcÅ ÜUœææü ãñ, ¥æݢΠS±MÐ
ãñ, ¥Ý¢„¿ææÝ ± ÏæH ¨ï ²év„ ãñ, çÝ|ææïüÜU ãñ, ‹²æ²ÜUæÚè ãñ
¥æçÎ ÜUæ ô™„Ý ÜUÚÝæ §üà±Ú ÜUæ Š²æÝ ÜUãHæ»xææ J
ÐÚæ ç±læ
(55) Ðí. 477. v²æ Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï Úæïxæ ÎêÚ ãæï„ï ãñ¢ ?
©œæÚ : ãæ¡ J Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï }ææÝç¨ÜU Úæïxæ }æï¢ Hæ|æ ãæï„æ ãñ J Úv„™æÐ,
Nβ-Úæïxæ ¥æçÎ }æï¢ Hæ|æ ãæï„æ ãñ J »ÜU ¨è}ææ „ÜU àææÚèçÚÜU
ÐèÇæ |æè ÎêÚ ãæï …æ„è ãñ¢ J
Ðí. 478. v²æ Š²æÝ Ý ÜUÚÝï ±æHï ÜUæï ÐæÐ Hxæ„æ ãñ ? §üEÚÜUè
¥æïÚ ¨ï ÜUæï§ü 뢂 ç}æH„æ ãñ ?
©œæÚ : ãæ¡, Š²æÝ Ý ÜUÚÝï ±æHï ÜUæï ÐæÐ Hxæ„æ ãñ „ƒæ §üà±Ú ÜUè
¥æïÚ ¨ï 뢂 |æè ç}æH„æ ãñ J
Ðí. 479. v²æ Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHæ ¥ÐÝï ± Îê¨Úï òçv„²æï¢ ÜïU
|æç±c² ÜUè Ïææ„æï¢ ÜUæï …æÝ ¨ÜU„æ ãñ¢ ?
©œæÚ : Ýãè¢ J Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHæ ¥ÐÝï ± Îê¨Úï òçv„²æï¢ ÜïU |æç±c²
ÜUè Ïææ„æï¢ ÜUæï Ðê‡æü MÐ }æï Ýãè¢ …æÝ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 480. §üà±Ú ÜUæï Ý }ææÝÝï ±æHï òçv„ ÜUæï |æè v²æ Š²æÝ
ÜUÚÝï ¨ï Hæ|æ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : Ýãè¢ J Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHï ÜUæï §üà±Ú ÜïU Ðíç„ çÝcÆæ, Lç™,
ç±à±æ¨ ãæïÝæ ¥y²¢„ ¥æ±à²ÜU ãñ J
Ðí. 481. v²æ {Ý, ¨}Ðçœæ, ±ñ|æ±, ¨æ{Ý, ¨éç±{æ ¨ï Úçã„ ²æ
ÜU}æ çSƒç„ ±æHæ ãè Š²æÝ ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : »ï¨æ Ýãè¢ ãñ J §üà±Ú }æï¢ Ÿæhæ, ç±à±æ¨ Ú¶Ýï ±æHï ¨|æè
òçv„ Š²æÝ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 482. v²æ {Ú„è ÐÚ ¥æ¨Ý HxææÜUÚ ÏæñÆÝï ¨ï ãè Š²æÝ ãæï„æ
ãñ, ÜéU¨èü ÐÚ ÏæñÆÜUÚ ²æ çÏæS„Ú ÐÚ HïÅÜUÚ Š²æÝ Ýãè¢
çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ?
©œæÚ : {Ú„è ÐÚ ¥æ¨Ý HxææÜUÚ ÏæñÆÝï ¨ï ¥ÐïÿææÜëU„ Š²æÝ ¥ç{ÜU
¥ÓÀæ ãæï„æ ãñ, çÜU‹„é çÜU¨è ÜUæÚ‡æ±àæ ÜéU¨èü ÐÚ ÏæñÆÜUÚ
²æ çÏæS„Ú ÐÚ HïÅÜUÚ |æè Š²æÝ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J
Ðí. 483. v²æ Š²æÝ ÍæÚ ¨ï ÏææãÚ …¢xæH, бü„, ÝÎè, ¶ï„, }æñÎæÝ
ÐÚæ ç±læ
 }æï¢ ãè ãæï ¨ÜU„æ ãñ, ÍæÚ }æï¢ Ýãè¢ ? (56) Ðæ„æ ãñ J ¨æ¢¨æçÚÜU ©‹Ýç„ ãæï„è ãñ, …è±Ý ¨é¶-àææ¢ç„ ¨ï
©œæÚ : »ï¨æ Ýãè¢ ãñ, ÍæÚ }æï¢ |æè Š²æÝ ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J çÜU‹„é àææ‹„- ²év„ ÏæÝ„æ ãñ J
»ÜUæ‹„, S±ÓÀ SƒæÝ }æï¢ ¥ç{ÜU »ÜUæxæí„æ ãæï„è ãñ, Š²æÝ Ðí. 488. ¥æ…ÜUH ¥ÝïÜU ÐíÜUæÚ ÜUè Š²æÝ Ðhç„²æ¡ Ðí™çH„
àæèÍæí Hxæ„æ ãñ J ãñ¢, v²æ ±ï ¨æÚè Ðhç„²æ¡ ÆèÜU ãñ¢ ?
Ðí. 484. v²æ Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï ÜUæï§ü Úæïxæ |æè ãæï ¨ÜU„æ ãñ ? ©œæÚ : Ýãè¢, ÜïU±H ±ïÎæÝéÜêUH Ðhç„ ãè ÆèÜU ãñ J
©œæÚ : Š²æÝ ÜUÚÝï ¨ï ÜUæï§ü Úæïxæ Ýãè¢ ãæï„æ ãñ J
Ðí. 485. Š²æÝ ÜïU ¨}æ² }æS„ÜU }æï¢ v²æ çÜU¨è çÏæ‹Îé, ¨ê²ü, ™‹Îí,
ÎèÐÜU ÜUè Hæñ ¥æçÎ ±S„é ÜUæï ¥æ{æÚ ÏæÝæÝæ ™æçã» ?
©œæÚ : Ýãè¢, ²ï ¨Ïæ çRU²æ»¡ »ÜUæxæí„æ ÜïU çH» Ðíæ¢Úç|æÜU ÜUæH }æï¢
ÜéUÀ ¨}æ² ÜïU çH» ÜUÚ ¨ÜU„ï ãñ¢ J
Ðí. 486. v²æ ™éЙæÐ ÏæñÆï ÚãÝæ, çÜU¨è |æè ç±™æÚ ÜUæï }æÝ }æï¢
Ýãè¢ ¥æÝï ÎïÝï ÜUæ Ýæ}æ Š²æÝ ãñ ?
©œæÚ : ™éЙæÐ ÏæñÆï ÚãÝæ, çÜU¨è |æè ç±™æÚ ÜUæï }æÝ }æï¢ Ýãè¢ ¥æÝï
ÎïÝï ÜUæ Ýæ}æ Š²æÝ Ýãè¢ ãñ J Š²æÝ }æï¢ §üà±Ú 籯²ÜU ç±™æÚ
ÏæÝï Úã„ï ãñ¢ J
Ðí. 487. Š²æÝ „æï ±ëh òçv„²æï¢ ÜUæï ÜUÚÝæ ™æçã», ²é±æ
¥±Sƒæ }æï¢ §¨ÜUè v²æ ¥æ±à²ÜU„æ ãñ ?
©œæÚ : Š²æÝ „æï Ïææ˲ÜUæH ¨ï ãè ÜUÚÝæ ™æçã» J ²é±æ ¥±Sƒæ
}æï¢ Ð²æüŒ„ ÏæH, S}æëç„ ¥æçÎ ãæïÝï ÜïU ÜUæÚ‡æ Š²æÝ ÜUæ ¥ç{ÜU
Hæ|æ ç}æH„æ ãñ J ²é±æ ¥±Sƒæ ¨ï ãè Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHæ
¨}ææç{ ÜUè ¥±Sƒæ ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ Ðí挄 ÜUÚ ¨ÜU„æ ãñ J
±ëhæ±Sƒæ }æï¢ Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHæ Úæïxæ, çÝÏæüH„æ ¥æçÎ ÜïU
ÜUæÚ‡æ ¥ÓÀè ÐíÜUæÚ Š²æÝ ÜUæ ¨¢ÐæÎÝ Ýãè¢ ÜUÚ Ðæ„æ ãñ
J ²é±æ ¥±Sƒæ }æï¢ Š²æÝ ÜUÚÝï ±æHï ÜUè ¥æ²é ÏæÉG„è ãñ,
S±æS‰² ¥ÓÀæ Úã„æ ãñ, ¥æŠ²æçy}æÜU ÜéU¨¢SÜUæÚæï ÜUæï }ææÚ

ÐÚæ ç±læ ÐÚæ ç±læ

 (57)
ç±læƒèü
Ðí. 489. ç±læƒèü ¥æñÚ ¥Š²æÐÜU ÜUæï ÐæÆ ¥æÚ}|æ ÜUÚ„ï ¨}æ²
ÜUæñÝ ¨ï }æ‹~æ ÜUæ ©Ó™æÚ‡æ ÜUÚÝæ ™æçã» ? ©¨ÜUæ ¥ƒü
Ïæ„槻 J
©œæÚ : ¥æï3}æì ¨ãÝæ±±„é ¨ã Ýæñ |æéÝv„é J ¨ã ±èIJZ ÜUÚ±æ±ãñ J
„ï…çS± Ýæ±{è„}æS„é }ææ ç±çm¯æ±ãñ JJ ¥æï3}æì àææç‹„:
àææç‹„: àææç‹„: JJ
¥æï3}æì ¨ãÝæ±±„é = ãï §üà±Ú ã}æ (xæéL çàæc²)
ÎæïÝæï¢ ç}æH ÜUÚ »ÜU Îê¨Úï ÜUè Úÿææ ÜUÚï¢ J ¨ã Ýæñ |æéÝv„é
= ç}æHÜUÚ ¨æ¢¨æçÚÜU ±æ ÐæÚHæñçÜUÜU ¨é¶ |ææïxæï¢ J ¨ã ±è²Z
ÜUÚ±æ±ãñ = ã}æ ç}æHÜUÚ ÏæH, Ÿæhæ, Ðíï}æ, ²àæ ÏæÉGæ²ï¢ J
„ï…çS±Ýæ±{è„}æS„é = …æï ¿ææݖ籿ææÝ ¨éÝ„ï, çH¶„ï,
ÐÉG„ï ©¨ï ¨èç}æ„ Ý Ú¶ï ¨æÚï ¨¢¨æÚ }æï¢ ÏæÉGæ²ï¢ J }ææ ç±çm¯æ±ãñ
= ã}æ}æï¢ mï¯ ÜUÅé„æ Ý ¥æ²ï J ¥æï3}æì àææç‹„: àææç‹„:
àææç‹„: = ã}æ ç~æç±{ „æÐ ¨ï }æév„ ãæï¢ J
Ðí. 490. ¥æÎàæü ç±læƒèü ÜïU ÜéUÀ xæé‡æ Ïæ„H槲ï ?
©œæÚ : ¥æÎàæü ç±læƒèü ÜïU ÜéUÀ xæé‡æ §¨ ÐíÜUæÚ ãñ¢ – Úæ„ ÜUæï …ËÎè
¨æïÝæ ¥æñÚ Ðíæ„: …ËÎè (¨ê²æïüβ ÜïU Ðê±ü) ©ÆÝæ, çݲç}æ„
¥æ¨Ý-òæ²æ}æ, |æí}æ‡æ (ÜU¨Ú„) ÜUÚÝæ, xææ²~æè ¥æçÎ }æ¢~ææï¢
ÜïU }æ抲}æ ¨ï §üà±Ú ÜUæ Š²æÝ ÜUÚÝæ, }ææ„æ-çЄæ, xæéL…Ýæï¢
¥æçÎ ÜUæ ¨}}ææÝ ¥æ¿ææÐæHÝ ÜUÚÝæ, ÜéU¨¢xæç„ ¨ï ÎêÚ Úã„ï
ãé» S±æŠ²æ², ¨y¨¢xæ, ¨ï±æ, Ÿæ}æ (ÐéL¯æƒü) »±¢ ¨Îæ™æÚ
ÜUæï …è±Ý ÜUæ ¥¢xæ ÏæÝæÝæ J
ÐÚæ ç±læ
Ðí. 491. àææ› }æï¢ ç±læƒèü ÜïU çÜU„Ýï Hÿæ‡æ Ïæ„æ» ãñ¢ SÐcÅ
ÜUÚæï ?
©œæÚ : àææ› }æï¢ ç±læƒèü ÜïU Ðæ¡™ Hÿæ‡æ Ïæ„Hæ» ãñ¢ – (1) ç±læƒèü
ÜUæï ÜUæñ» ÜUè „Úã ãÚ ¨}æ² ¨…xæ ¨æ±{æÝ ÚãÝæ ™æçã» J
(2) ç±læƒèü ÜUæï ÏæxæéHï ÜUè „Úã »ÜUæxæí 癜æ ãæïÝæ ™æçã» J
(3) ç±læƒèü ÜUæï ÜéUœæï ÜUè „Úã ¨„ÜüU ãæïÜUÚ ¨æïÝæ ™æçã» J
(4) ç±læƒèü ÜUæï àæéh, ¨æ眱ÜU, ¨¢²ç}æ„ |ææï…Ý ÜUÚÝæ ™æçã» J
(5) ç±læƒèü ÜUæï xæëãSƒ ÜïU Ïæ¢{Ýæï¢ ¨ï }æév„ ãæïÝæ ™æçã» J
Ðí. 492. àææ› }æï¢ ç±læƒèü ÜUæï çÜU„Ýï ±¯ü „ÜU ç±læ ¥Š²²Ý
ÜUÚÝï ÜUè ÀêÅ Îè xæ§ü ãñ ?
©œæÚ : àææ› }æï¢ ç±læƒèü ÜUæï 48 ±¯ü „ÜU ç±læ ¥Š²²Ý ÜUÚÝï
ÜUè ÀêÅ Îè xæ§ü ãñ J
Ðí. 493. ç±læƒèü ÜUæï çÜUÝ ¨ï ÎêÚ ÚãÝæ = Ïæ™Ýæ ™æçã» ?
©œæÚ : ç±læƒèü ÜUæï |ææïxæ-ç±Hæ¨, ¥æHS²-Ðí}ææÎ, }æ梨æãæÚ-òç|æ™æÚ,
™¢™H„æ, ÜUæ}æ-ÜíUæï{ ¥æçÎ Îéxæéü‡ææï¢, Îéòü¨Ýæï¢ ¨ï Ïæ™Ýæ
™æçã» J
Ðí. 494. ç±læ-¥…üÝ ÜUÚÝï ÜUè ¨±æïüœæ}æ Ðhç„ v²æ ãñ ?
©œæÚ : ç±læ-¥…üÝ ÜUÚ„ï ¨}æ² ç±læƒèü ÜUæï ¥Š²æÐÜU ÜUè ¥æ¡¶æï¢
¨ï ¥æ¡¶ ç}æHæ„ï ãé» ¥ÐÝè ÜU‡æïüç‹Îí² ÜUæï ¥Š²æÐÜU ÜïU
©ÐÎïàæ ÜUæï Š²æÝ Ðê±üÜU ¨éÝÝï }æï¢ HxææÝæ ™æçã» „ƒæ ¥ÐÝï
ÜU‡æïüç‹Îí² ÜUæï }æÝ ¨ï »±¢ }æÝ ÜUæï ¥æy}ææ ¨ï ¨¢²év„ ÜUÚ„ï
ãé» ç±læ ¥…üÝ ÜUÚÝæ ™æçã» J
Ðí. 495. àæ„Ú¢…, ÜñUÚ}æ, ¥æçÎ (Indor Game) ¥æñÚ ¥æ…ÜUH
…æï ç±çDzæïxæï}æ ¥æñÚ ÜU}Œ²êÅÚ „ƒæ }ææïÏææ§üH ¥æçÎ }æï¢
ÐÚæ ç±læ
 ç±ç±{ ¶ïH (Games) ©ÐHÏ{ ãñ¢ „æï v²æ §Ý ¶ïHæï¢
¨ï ç±læƒèü ÜUæ Ðê‡æü ç±ÜUæ¨ ãæï Ðæ»xææ ?
©œæÚ : …è Ýãè¢, ç±læƒèü ¥±Sƒæ }æï¢ ¶ïH-ÜêUÎ, ¥æ¨Ý-òæ²æ}æ
ÜUÚÝæ ™æçã» J §¨¨ï àææÚèçÚÜU àæçv„, Ðæ™Ý àæçv„ „ƒæ
SÈêU<„, „æ…xæè }æï¢ ±ëçh ãæï„è ãñ J ¥æ¨Ý-òæ²æ}æ, ¶ïH-
ÜêUÎ |æè §¨ ÐíÜUæÚ ÜUÚÝæ ™æçã» çÜU ©Ý¨ï вæüŒ„ ШèÝæ
çÝÜUHï J ôÜU„é ç±læ ¥Š²²Ý ÀæïÇGÜUÚ ãÚ ¨}æ² ¶ïH-
ÜêUÎ ¥æçÎ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã» J
Ðí. 496. …è±Ý }æï¢ Ðíxæç„ ãï„é Îæï¯æï¢ ÜïU 籯² }æï¢ ÜñU¨è ¨æï™ Ú¶Ýè
™æçã» ?
©œæÚ : …è±Ý }æï¢ Ðíxæç„ ãï„é ¥ÐÝï Îæï¯æï¢ ÜUæï ¨„„ Îﶄï ÚãÝæ ™æçã»
¥æñÚ ©¨¨ï ¨¢Íæ¯ü ÜUÚÜïU ÎêÚ ÜUÚÝæ ™æçã», ©Ý¨ï ÜUæï§ü
¨}æÛææñ„æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã» J ¥æñÚæï¢ ÜïU (= ¥‹² òçv„²æï¢
ÜïU) Îæï¯æï¢ ÜïU Ðíç„ Š²æÝ Ýãè¢ ÎïÝæ ™æçã» J
Ðí. 497. Îæï¯ Ïæ„æ» …æÝï ÐÚ ÜñU¨ï ±„üÝæ ™æçã» ?
©œæÚ : Îæï¯ Ïæ„æ» …æÝï ÐÚ {ñ²üÐê±üÜU ¨éÝÝæ ™æçã» J ¥ÐÝï Îæï¯æï¢
ÜUæï S±èÜUæÚ ÜUÚÜïU ©‹ãï¢ ÎêÚ ÜUÚÝæ ™æçã» J ¥ÐÝï Îæï¯ Îê¨Úæï¢
ÐÚ ¥æÚæïçЄ Ýãè¢ ÜUÚÝï ™æçã» J
Ðí. 498. …æï Îæï¯ ã}æ}æï¢ Ýãè¢ ãæï ¥æñÚ ç}æ‰²æ ¥æÚæïÐ Hxææ²ï …满
„æï v²æ ÜUÚï¢ ?
©œæÚ : »ï¨ï ç}æ‰²æ ¥æÚæïÐæï¢ ÜïU 籯² }æï¢ ô™„æ Ýãè¢ ÜUÚÝè ™æçã»,
ÜíUæïç{„ Ýãè¢ ãæïÝæ ™æçã» ¥æñÚ ¨ãÝàæçv„ ÜUæï ÏæÝæ» Ú¶Ýæ
™æçã» J ¥æ±à²ÜU„æ ãæïÝï ÐÚ ÏææÎ }æï¢ SÐcÅèÜUÚ‡æ ÜUÚ ÎïÝæ
™æçã» J
ÐÚæ ç±læ
(58)
¨ÈUH„æ
Ðí. 512. ¨ÈUH„æ Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU ÜéUÀ ÜUæÚ‡æ çH¶æï JÐ
©œæÚ : ¨ÈUH„æ Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU çH» – ¨„ÜüU„æ ¥æñÚ ¨æ±{æÝè,
S±æS‰² „ƒæ ÏæH, çݲç}æ„ çÎÝ™²æü, ¨¢ÜUËÐ ± Ðíç„¿ææ,
¨}æ² ÐÚ àæèÍæí ç݇æü² HïÝæ, 癋„Ý–ç±™æÚ ÜUÚÝæ,
ÐçÚ‡ææ}æ-Ðí|ææ±æï¢ ÜUæ ¥Ýé}ææÝ HxææÝæ, ¨ãÝàæèH„æ ± {ñ²ü,
Ðíç„¿ææ-±™Ý ÜUæ ÐæHÝ, ¨ï±æ-ÐÚæïÐÜUæÚ Î²æ, ¥æy}æç±à±æ¨,
§üà±Ú ÐÚ ¥ÅêÅ Ÿæhæ, Î²æ ± ÿæ}ææ ÜUè |ææ±Ýæ, ~æéçÅ |æêH
ÜUæ ¨é{æÚ ¥æçÎ }æéw² ÜUæÚ‡æ ãñ¢ J
Ðí. 513. ¥¨ÈUH ÜUæñÝ ãæï„æ ãñ ?
©œæÚ : ¥¨æ±{æÝ, çÝÏæüH, Úæïxæè, ¥çݲç}æ„, ¥Ã²±çSƒ„, ÎèÍæü
¨ê~æè (ÜUæ}æ ÜUæï ÎïÚè ¨ï ÜUÚÝï ±æHæ), çÝÚæàæ ã„æàæ, ¥S„
òS„, ¥æH¨è Ðí}ææÎè, ÜíêUÚ–ÜUÆæïÚ, S±æƒèü, ™¢™H–
àæèÍæíÜUæÚè, ¨¢ÜUËÐ, Ðíç„¿ææ, Ü¢U…ê¨, Hæï|æè, ÝæçS„ÜU òçv„
¥¨ÈUH ãæï„æ ãñ JÐ
Ðí. 514. ¨ÈUH„æ Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU Ðæ¡™ }æêH ¨ê~æ Ïæ„Hæ§ü» ?æ¡
©œæÚ : ¨ÈUH„æ Ðí挄 ÜUÚÝï ÜïU çH» – (1) }æÝ }æï¢ ÜUæ²ü ÜUÚÝï
ÜUè „è±í §ÓÀæ ãæï (2) ÜUæ²ü ÜUÚÝï ÜïU çH» вæüŒ„ ¨æ{Ýæï¢
ÜUæ ¨¢xæíã ãæï (3) ¨æ{Ý ÜUæ Ðí²æïxæ ÜUÚÝï ÜUè ²ƒæƒü ç±ç{
ÜUæ ¿ææÝ ãæï (4) ¥ç‹„}æ ÐçÚ‡ææ}æ ¥æÝï „ÜU Ðê‡æü ÐéL¯æƒü
ãæï (5) Ïææ{ÜUæï¢ ÜUæï ¨ãÝ ÜUÚÝï ãï„é ÍææïÚ „ÐS²æ ãæï J
ÐÚæ ç±læ