Anda di halaman 1dari 4

Elartesonoro,haciaunanuevadisciplina?.

ManuelRochaIturbide
.
Aprincipiosdeestesiglo,losmovimientosvanguardistasDadayFuturistahicieronquelasfronterasentrelasdistintasdisciplinasartsticasseborrarandelmapa.
Elruidoseconvirtientoncesporvezprimeraenunelementoexpresivoynoexclusivo,ylossonidosdelavidacotidianaseliberaron.Desdeentonces,elarte
sonorohacomenzadounalentayfatigosaevolucin,encontrandoenelcaminonumerososobstculosquelohanhechoretrocederyencontrarnuevasvas
alternasdedesarrollo.Hoyendanadiecuestionaelindiscutibleacercamientoentrelosdistintoslenguajesdeexpresin.Vivimosunapocadeanti
especializacinenlaquelosartistasdedistintasdisciplinassevenforzadosaentrarencomunicacinparaenriquecersemutuamente.Laconcienciadelmundo
sonoroquenosrodeahaavanzadoapasosagigantados,graciasapersonajesdebeladorescomoelpolifacticoartistaJohnCage,yaimportantesmovimientos
devanguardiatalesqueFluxus,quellevaronhastasusultimasconsecuenciasalparadigmaArte=Vida.
Queeselartesonoro?.Ladefinicinylaexistenciadeestecamporelativamentenuevoesvagaycuestionable.Algunosartistasquedemaneranaturalledieron
preponderanciaalelementosonoroensuobrasevieronforzadosaautodefinirsecomomiembrosdeunanuevafamilia,yseconvirtieronentoncesenseres
bicfalos(unpocoartistasplsticos,unpocomsicos).PodramospreguntarnosporejemplosiLaMonteYoung(miembrofundadordelgrupodearteFluxusen
losaossesenta)escompositoroartista,ynotendramosotraalternativaqueaceptarqueesambosdos.Sinembargo,enlosltimosaos,muchosartistascon
nulaopocaexperienciamusicalsehaninteresadoporunautilizacinmsconscienteyestructuradadelelementosnicoensuobra,sintenerporestonecesidad
dediferenciarseydedistanciarsedelosdemsmiembrosdesugremio.
Alhacerunintentopordescribirloqueeselartesonoropodemoscorrerelriesgodedemarcarydelimitarunposiblenuevocampoenelartequesiendotanrico
ycomplejo,necesitaencambioestarenpermanenteautocuestionamientoparanoconvertirseenunadisciplinaquesedefinaapartirdealgunosparmetros
tcnicosrgidosyescuetos.Estetipodelineamientoeselquehadefinidoalasllamadasbellasartesenlosltimossiglos,yeselquehallevadoaciertasdisciplinas
comolapinturaaunaseriacrisisactual,yelqueprobablementellevartambinalcineyalafotografaalprimermomentodifcildesucortahistoria.Ahorabien,
podemosencambiohablarunpocodelahistoriadelasartesydesurelacinconelmundosonoro,ypodemostambinexplicarelsignificadodeciertostrminos
decuarecientetalesqueesculturasonora,instalacinsonora,audioarte,etc.
Todamanifestacindelartequeutilizaelsonidocomoprincipalvehculodeexpresinpuededecirsequeestarelacionadaconelartesonoro.Lasartesplsticas
estarantalvezenelprimerlugardenuestralista.Queesunaesculturasonora?,unaesculturaquesuena?.Evidentemente,peroentoncespodramospensarque
uninstrumentomusicalesunaescultura,yaqueesunobjetoestticoconcualidadesacsticas.Algunosdirnqueuninstrumentomusicalnopuedeserunaobra
dearte,peronoolvidemosqueyadesdelasegundadcadadelsiglopasadoelartistaMarcelDuchampexhibiunurinarioenunmuseo,yqueesteurinariose

convirtientoncesenunreadymade,unobjetoordinariorecontextualizadoquehoyendaesaceptadocomounaobradearte.
Algunosmsicosdelsiglopasadoqueincursionaroneneldominiodelasartesplsticastuvieroncomoprincipalobjetivolacreacindenuevosinstrumentosde
msicaconcualidadesestticasyconlacapacidaddeproducirunaampliagamaderuidos,loquelosconvirtiautomticamenteenesculturassonoras.Elpionero
enestegnerofueelmsicofuturistaitalianoLuigiRussolo,quieninventlosintonarumori(entonaruidos).Podemosrecordartambinaloshermanos
Baschet,uningenieroacsticoyunmsicofrancesesquedesdelosaoscincuentasededicaronadisearyafabricarinstrumentosesculturas,esdecir,objetos
capacesdeemitirruidosdiversosascomodeserexhibidosencualquierespaciodearte.Expliquemosahoraloqueesunainstalacinsonora.Esunespacio
intervenidoconvarioselementosqueemitensonidos,porejemplo,porvariasesculturasuobjetossonoros,osimplementeunespacioconvariosparlantes
dispuestosendistintoslugares.
Laexpresinmsabstractadentrodelcampodelarteesprobablementelaobrasonoraquenosevaledeningnelementovisualparasurepresentacin.Desdela
aparicindelfongrafo,delaradio,ydeotrosmediostecnolgicosdereproduccinsonora,hanhabidoartistasquesehaninteresadoencrearobrasdearte
puramenteauditivas.Estasobraspuedenestarcercanasalmundodelamsica,opuedentenerqueversimplementeconlaexpresindeideasatravsdelsonido
(obrasdeartedecarcterconceptual).Muchasdeestasobrashansidoconcebidasparasertransmitidasporlaradio,yotrasdeellasparaserpublicadasen
discosdevinil,discoscompactosocasetes.Elterminodeaudioartesurgirecientementeparapoderdarlecabidaaestetipodemanifestacionesquenopueden
sercatalogadascomomsica,radionovela,radioteatro,etc.Ahorabien,dentrodeestacategorapodramostambinincluiralapoesasonora.
Losorgenesdelapoesaestnenlarecitacin,enlapalabrasonoraexpresadacondistintosmaticeseinflexiones.Estohaidodesapareciendoyellibrode
poesaqueanteseratansolounregistrosehaconvertidopocoapocoensuprincipalvadeexpresinydifusin.Duranteelsiglopasado,variospoetasllevaron
alapoesaaotrosdominios,seolvidaronunpocodelsignificadodelapalabraysepreocuparonmasporlossonidosfonticos,porelvalorsonorodelapalabra
ensimisma.Hanhabidounsinnmerodecorrientesdepoesasonora,ynocontamosaquconelsuficienteespacioparaadentrarnosenestecampo,bastedecir
queconsideramosalapoesasonoracomounaramamsdelartesonoro.
EnestaltimadcadahanproliferadofestivalesyencuentrosdeartesonoroenEuropa,NorteAmrica(CanadyEstadosUnidos)yenalgunospiasesdeotros
continentescomoJapnyAustralia.Sehacreadouncircuitodeartistassonorosparecidoaldelosartistasplsticosqueparticipanentodaslasbienalesdel
mundo.Curiosamente,estosartistassonorospertenecenensumayoraapasesnrdicos,sajonesodelprimermundo.Quehasucedidoconlospasesenvasde
desarrollo?.Talparecieraqueelartesonoroesequivalenteadesarrollotecnolgicoquiennotienecomputadoras,dineroparainvertirenequipodeaudio,etc,
quedaaparentementefueradelajugada.Sinembargo,estonosignificaquenoexistaunintersprofundoporlainteraccinentrelasartesvisualesyelsonidoen
nuestrospases,yqueexistanartistasqueestnactualmentetrabajandoydesarrollandoobrasconunintersparticularenloauditivo.
En1999sellevacabolaprimeraedicindelfestivalinternacionaldeartesonoroenlaciudaddeMxico,unforocuyapresenciasehacaimprescindible,yque
fueconcebidoporelautordeesteartculoyporelcuradoryahoradirectordelmuseoExTeresaArteActualGuillermoSantamarina.Nuestrosobjetivosfueron
crearunespacioenelqueconvivieranlasartesplsticasylamsicacontemporneausandoelelementosonorocomoelementounificador.Estopermitiquelos
artistasylosmsicosqueasistieroncomoparticipantesocomopblicopudieranentrarencomunicacinyenriquecersuquehacerartstico,yqueelpblicono
especializadopudierarealizaruninteresanteviajeatravsdelosdistintosmaticesdelaexpresinsonoraenelarte.Enstesentido,elfestivalofrecialos
asistentesunaexperienciamultidisciplinariadelartecontemporneoactualnicaysinprecedentesenstepas.
En2000elmuseoExTeresaArteActualorganizelsegundofestivalinternacionaldeartesonoroenelculparticiparonotroscincorecintosculturales,Acceso
A,Cedro90,elAntiguocolegiodeSanIdelfonso,elMuseoEstudioDiegoRivera,ylaPinacotecaVirreinal.EltemadelfestivalfueHumoryAliento.Invitamos
arenombradosartistasymsicosinternacionalesdedistintospases,alitalianoMaurizioNannucci,alosjaponesesMinoruSatoyJioShimizu,alos
estadounidensesPaulDeMarinis,KrystinaBobrowksyyKellyDavis,alosArgentinosJorgeMacciyMarioMarceloMary,yalchecoslovacoSlavekKwi.
Participarontambinartistasymsicosnacionalescuyointersporelpasadofestivalredituenunaseriedepropuestasmuyinteresantes.Dehecho,
desgraciadamentenopudimosincluirtodoslosproyectosquenosllegaronafaltadeespacioypresupuesto.Sinembargo,esperamosqueesteinteresanteespacio
dedifusinnodesaparezcaypermitaqueotrosartistasymsicosdelpaspuedanmostrarsuobra.

En2001yen2002sellevaronacaboelterceroyelcuartofestivalinternacionaldeartesonoro(ConlostemasdeEsoyHabitatSnicorespectivamente)enla
ciudaddeMxico,ycontamosconrenombradosartistasymsicoscomoCarstenNicolai,PhillNiblock,AkeParmerud,FrancisDhomont,JuanHidalgo,
MasahiroMiwayMouseonMarsentreotros.Adems,porprimeravezseabriunaconvocatoriaparainvitaraparticiparatodoslosartistasymsicos
mexicanosquetuvieranproyectosdeescultura,instalacinoconciertos,ytuvimosungranxito.Apartirdel2002sedecidiqueelfestivaldeartesonorose
convirtieraenbienal,yporesonoserhastaelveranodel2004enquetendremoslaquintaedicindeesteevento.Peroalafecha,contamosyaenMxicocon
unimportantenmerodeartistasquelehandedicadotodaounagranpartedesuobraaestanuevadisciplina.
Elartesonoroesyseguirsiendouncampoamorfo,indefinidoypropicioparaacogerlacreatividadquesegeneraenloscamposalternativosalasbellasartes.
Lanecesidaddelsistemaimperantepordefiniryencasillarlaactividadartsticaseguirproduciendodesadaptados,outsiders,ycreadoresnmadasquetalvez
nuncaencuentrenunhogarpropio,ojalqueelfestivaldeartesonoropudieraporlomenosconvertirseenunagrancarpaenmediodeldesierto,unlugarde
encuentroabiertoatodocreadorqueutilizaelsonidocomoprincipalmediodeexpresin.
Algunosartistasymsicosdelsiglopasadoquehicieronesculturasuobjetossonorosfueron:LuigiRussolo,HarryPartch,HarryBertoa,BernardyFranois
Baschet,JeanTinguely,Takis,RobertMorris,PaulPanhuysen.
Algunosartistasymsicosquehandedicadogranpartedesuobraalartesonorofueron:MaxNeuhaus,NamJunePaik,WolfVostell,AlvinLucier,Laurie
Anderson,TerryFox,MilanKnizak,ChristianMarclay,GordonMonahan,MaurizioNannucci,AlvinCurran.
Bibliografa
AshtonD.,CelantG.SOUNDINGS.NeubergerMuseum.1981.
BlockUrsulaandGlasmeierMichael.BrokenMusic.Artistsrecordworks.DaadgalerieBerlin.1989.
BosseurJeanYves.Lesonoreetlevisuel.IntersectionsMusique/artsplastiquesaujordhui.DisVoir,Paris
BosseurJeanYves..MusiqueetArtsPlastiques.Minerve.1998.
ChopinHenri.PoesieSonoreInternationale.JeanMichelPlaceEditeur.Paris1979.
FurlongWilliam.AudioArts.RedamLeipzig.1992.
GraysonJohn.SOUNDSCULPTURE.Arcpublications.1975.
HopkinBart.GravikordWhirlies&Pyrophones.Experimentalmusicinstruments.Ellipsisarts.1998.
IgesJosySchraenenGuy.Elespacio,eltiempodelamiradadelsonido.KoldoMitxelenaKulturunea.1999.
KahnDouglasandWhiteheadGregoyeditors.Wirelesimagination.TheMITPress.London1992.
KahnDouglas.NoiseWaterMeat.AhistoryofsoundintheartsTheMITPress.1999.
LanderDanandLeixerMicaheditors.SoundbyArtists.ArtMetropoleandWalterPhilipsGallery.TheBanffCenter.1990.
MaurKarin.Thesoundofpainting.Musicinmodernart.Prestel.Munich,London,NY,1999.
SouriauEtienne.Lacorrespondenciadelasartes.FondodeCulturaEconomica.1965.
VanPeerRen.Interviewswithsoundartists.HetApollohuisEindhoven.1993.
Discografa
DeMarinisPaul.TheEdisonEffect.ApolloRecords.1995.ACD039514.
FLUXUSANTHOLOGY.AnthologyRecords1995.Italy.ANT18.11.
LucierAlvin.Iamsittinginaroom.LovelyMusic,Ltd.1990.LCD1013.
PanhuysenPaul.Partitasforlongstrings.1998PhonocopyrightXIRecords.

RadioZona.KeepingTime.AntologadevariosartistassonoroseditadaporMaurizioNannucci,ZonaArchivesylaescuelanacionaldebellasartesde
Bourges..
RAS.RevistadeArteSonoro.Volumenes2,3y4.UniversidaddeCastillaLaMancha,http://www.uclm.es/cdce/
RochaManuelyOrozcoGabriel.Lignedabandon.GalerieChantalCrousel.1996.GM369.
Ruido.Antologadeobrasdeartesonoro,msicaelectrnicaenvivo,msicaelectroacsticaypaisajesonorodelprimerfestivalinternacionaldeartesonoro.
Editores:ManuelRochaIturbideyMiguelHernandez.Produccin:ExTeresaArteAcutal.
HumoryAliento.Antologadeobrasdeartesonoro,msicaelectrnicaenvivo,msicaelectroacsticaypaisajesonorodelprimerfestivalinternacionaldearte
sonoro.Editores:ManuelRochaIturbideyMiguelHernandez.Produccin:ExTeresaArteAcutal.

Anda mungkin juga menyukai