Zacznik nr 3 do uchway nr 53/XI/2008

Senatu Uniwersytetu Jagielloskiego z dnia

26 listopada 2008 r.

WZR SYLABUSU PRZEDMIOTU NA STUDIACH WYSZYCH*

Lp.
1.
2.
3.
4.
5.

6.
7.
8.
9.

10.
11.

12.
13.
14.
15.

Elementy skadowe
sylabusu
Nazwa przedmiotu
Nazwa jednostki
prowadzcej
przedmiot
Kod przedmiotu
Jzyk przedmiotu
Grupa treci
ksztacenia, w ramach
ktrej przedmiot jest
realizowany
Typ przedmiotu
Rok studiw, semestr
Imi i nazwisko osoby
(osb) prowadzcej
przedmiot
Imi i nazwisko osoby
(osb) egzaminujcej
bd udzielajcej
zaliczenia w
przypadku, gdy nie jest
nim osoba prowadzca
dany przedmiot
Formua przedmiotu
Wymagania wstpne

Liczba godzin zaj

dydaktycznych
Liczba punktw ECTS
przypisana
przedmiotowi
Czy podstawa
obliczenia redniej
waonej?
Zaoenia i cele
przedmiotu

Opis
Logika indyjska realizm ontologiczny i epistemologiczny nyyi i
vaies iki
Instytut Filozofii

Jzyk polski
Przedmiot realizowany w ramach grupy treci ksztacenia do wyboru.

Przedmiot fakultatywny - ograniczonego wyboru

I semestr
dr Maciej St. Ziba
dr Maciej St. Ziba

Konwersatorium
Oglna wiedza z zakresu historii filozofii indyjskiej rozumienie
podstawowych poj: darana, tman, brahman, dharma, karman,
sasra, gun a, moksa . Oglna wiedza na temat sanskrytu jako jzyka
kultury (zw. filozofii) indyjskiej. Przynajmniej zapoznanie si z
pozycjami:
Filozofia Wschodu (red.) B. Szymaska, Krakw: WUJ 2001 (zw. s.
84106, 155177).
F. Tokarz, Z filozofii indyjskiej kwestie wybrane, Lublin: TN KUL, t. I:
1990 wyd. 2 (zw. s. 133143); t. II: 1985, (zw. s. 2559, 109119).
30/60 godzin stacjonarne
3/6
Tak
Celem podstawowym przedmiotu jest pokazanie bogactwa myli
filozoficznej indyjskiej i zaprzeczenie mitom: a) modelu filozofii
indyjskiej jako drogi praktyki (denia do wyzwolenia), a nie teorii; b)
modelu paradoksalnego (antyracjonalnego) interpretowania i objaniania
rzeczywistoci; c) modelu adwajtyzmu (monizujcej interpretacji
rzeczywistoci) jako najwyszej (ostatecznej) formy refleksji filozoficznej
w Indiach; d) modelu idealizmu spirytualistycznego jako jedynej
waciwej Indiom czy choby dominujcej formy uprawiania filozofii; e)
modelu wszechobecnej tolerancji (irenizmu) pomidzy systemami filozofii
1/5

16.

Metody dydaktyczne

17.

Forma i warunki
zaliczenia przedmiotu,
w tym zasady
dopuszczenia do
egzaminu, zaliczenia z
przedmiotu, a take
form i warunki
zaliczenia
poszczeglnych form
zaj wchodzcych w
zakres danego
przedmiotu
Treci merytoryczne
przedmiotu oraz
sposb ich realizacji

18.

indyjskiej na rzecz obrazu intensywnej debaty.

Suchacz uzyska szczegow wiedzy na temat filozofii (epistemologii i
teorii jzyka, ontologii i filozofii przyrody, antropologii i soteriologii,
filozofii religii) pluralistycznych, realistycznych, teistycznych szk myli
indyjskiej nyyi oraz vaies iki, ktre ostatecznie poczyy si w jedn
szko. Nauczy si rozumie charakterystyczne dla tej szkoy sposoby
argumentacji i ich warunki brzegowe a take pozna ich praktyczne
zastosowanie w ramach debat zwolennikw nyyi z buddystami,
mmsakami, crvkami i in. Suchacz zapozna si z fragmentami
oryginalnych tekstw tej szkoy i nauczy si je czyta ze zrozumieniem.
Nauczy si interpretowa indyjskie koncepcje logiczne w ich wasnym
kontekcie i w ramach oglnoludzkiego dowiadczenia filozoficznego
porwnujc je z koncepcjami zachodnimi.
Konwersatorium czce elementy wykadu tradycyjnego (wykad
monograficzny) oraz pracy z tekstem rdowym (czytanie i interpretacja
tekstw sanskryckich w przekadzie wykadowcy), w proporcjach 2:1.
Ocena ciga z aktywnoci na zajciach (33% oceny kocowej) + ocena za
egzamin pisemny (67% oceny kocowej). Warunkiem dopuszczenia do
egzaminu jest obecno na co najmniej 20 godz. zaj (67%).

Zagadnienia omawiane:
1. Historia szkoy i jej gwni przedstawiciele: nyya (epistemologia i
logika), vaies i ka (ontologia i filozofia przyrody), nyya-vaies i ka,
navya-nyya (nowa logika filozofia jzyka).
2. Debaty z innymi szkoami:
debaty epistemologiczne (z buddyzmem, mm s);
debaty ontologiczne (z buddyzmem, vednt, skhy, crvkami);
kwestie antropologiczne, etyczne (dharmastra) i soteriologiczne
(yoga), filozofia religii; miejsce nyyi w ortodoksji hinduistycznej;
typy tekstw filozoficznych konspekt (stra), krika (wiersz
mnemotechniczny), wykad (bhs ya), komentarze (vykhya, t ika,
vrttika, vr t ti), niezaleny traktat (stra), kompendium (sa graha),
sownik (koa);
pogldy innych szk (prvduka, prvapaks a) a ostateczne stanowisko
uznane (uttarapaks a, siddhnta); struktura argumentu; rola sownika i
gramatyki (vykaran a) Pn iniaskiej w argumentacji.
3. Pojcie kategorii (padrtha) wszystko jest poznawalne, prawdziwie
poznawalne i nazywalne: 16 kategorii epistemologicznych a 7 kategorii
ontologicznych typy definicji, zasada oszczdnoci (laghava, brzytwa
Ockhama).
4. Poznanie (jna) jako instrument wyzwolenia (apavarga) debata
(vda) jako wsplne denie do poznania prawdy (podejcie dialogiczne);
rola wtpienia, natura i rola przykadu (analogia);
dyskusja z buddyzmem, mms i vednt o naturze poznania;
odwieczno niewiedzy a ulotno poznania;
5. Prawda (satya) i jej kryteria (svatah - paratah -prmn ya), zasady
niesprzecznoci i wyczonego rodka.
6. Pramn a, tj. miary (instrumenty prawdziwego poznania i wzorce
poznawcze):
2/5

 miary przyjte: pratyaks a (naoczno), anumna (rozumowanie), abda

(autorytatywna wypowied);
miary dyskutowane: upamna (porwnanie-rozpoznanie), arthpatti
(rozumowanie hipotetyczne),
miary innych szk odrzucone: anupalabdhi (niepostrzeganie), smrti
(przypomnienie) i itihsa (tradycja) i in.;
7. Dyskusja z buddyzmem o typach naocznoci i roli poj (vikalpa) w
spostrzeeniu.
8. Pacvayava tzw. sylogizm indyjski (wnioskowanie) jako
podstawowa forma rozumowania; jego czony oraz terminy; typy
wnioskowa (anvay vyatirek; prvavat es avat samnyatodr s t a;
svrtha parrtha).
9. Dyskusja z buddyzmem na temat natury wnioskowania:
natura racji (hetu) i oznaki (liga) w poznaniu; koncepcja przenikania
(vypti);
trairpyahetu (racja o trzech cechach), hetucakra (koo racji);
liczba niezbdnych czonw sylogizmu;
updhi (warunek dodatkowy);
prasaga (redukcja do absurdu).
10. Pozorne racje (hetvbhsa) bdy wnioskowania.
11. Debata (kath, vda, tarka) a perswazja i sofistyka (jalpa, vitan d ,
chla).
12. Rola jzyka w poznaniu teoria znaczenia sowa i zdania (debata z
innymi szkoami); znaczenie pierwotne i wtrne intencja i kontekst,
metafora; przeczenie (navda) a buddyjska koncepcja wykluczenia
(apohavda); indywiduum i klasa; vyavahra (potoczne uycie) nauka
jzyka.
13. Dygresja: logika i ontologia dinijska (nayavda, saptabha g
sydvda, anekntavda).
14. Prameya czyli przedmioty poznania:
apeks abuddhi (wiadomo zdolna do ujcia przedmiotu).
15. Siedem kategorii ontologicznych: sze kategorii bytu (bhva):
substancja (dravya), jako (gun a), ruch (karman), powszechnik
(smnya), szczeglnik (vies a), inherencja); kategoria niewystpowania
(abhva); definiowanie kategorii i podkategorii.
16. Teoria atomistyczna; analiza przemiany; substancje wszechobecne.
17. Dyskusje z innymi szkoami:
obrona pojcia substancji przeciw fenomenalizmowi, idealizmowi,
iluzoryzmowi;
obrona pojcia realnej przyczyny i skutku (przygodno bytu, kadcitva)
wobec koncepcji przypadku (aksmt), samoistnoci (svabhva),
preegzystencji skutku w przyczynie (satkryavda), zespou warunkw
(prattya-samutpda), iluzorycznoci (myvda).
18. Debata nt. pewnych szczeglnych przedmiotw poznania: vara
(Bg), tman (podmiot, dusza), manas (umys), indriya (wadze
zmysowe), kya (ciao); sukha-duh kha (przyjemno i przykro),
dharma-adharma (zauga i przewina), apavarga / nirvn a / moks a /
kaivalya (wyzwolenie)
argumentacja na istnienie Boga;
objawienie wedyjskie (ruti) i dodatkowe/heterodoksyjne teksty wite
(gama) racjonalne podejcie do religii: ortodoksja (Veda, Ayurveda,
Dharmastra); pogranicza ortodoksji (aiva-gama, vais n ava-gama) i
heterodoksja (bauddha-mata, jaina-mata);
karman (prawo skutku moralnego);
droga do wyzwolenia (wiara + racjonalna wiedza + moralno +
kontemplacja); podmiot (dusza?) po wyzwoleniu;
19. Porwnanie z koncepcjami zachodnimi:
3/5

19.

Wykaz literatury
podstawowej i
uzupeniajcej,
obowizujcej do
zaliczenia danego
przedmiotu

logika indyjska nyyi i buddyzmu a logika zachodnia (logika treciowa /

materialna a logika formalna); wnioskowania puste (przedmioty
sprzeczne, jednostkowe, powszechne); zasada wyczonego rodka (mit
logiki paradoksalnej);
kategorie vaies iki a kategorie Arystotelesa;
argumenty Udayany a Drogi w. Tomasza.
literatura podstawowa:
a) w jzyku polskim:
P. Balcerowicz, Historia klasycznej filozofii indyjskiej, Warszawa:
Dialog 2003, s. 211-444.
Filozofia Wschodu wybr tekstw, (red.) M. Kudelska, Krakw: WUJ
2002, s. 107145, 267-274.
Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. 1-10, Lublin: PTTA 2000-2009,
hasa: apoha, atomizm w filozofii indyjskiej, Bhartrhari,
Dharmakirti,

Dignaga, dowody na istnienie Boga w filozofii indyjskiej, dravya,

Gaddhara, Gagea, Gautama Aksapda,
gun a, hetu, Jyanta Bhatta,

Jh Gagntha, Jtar, jna, Jnarmitra, Kan da, Maticandra,

Pn ini, Patajali gramatyk.
b) w jzykach obcych:
V.N. Jha, Contribution of Nyaya system to Indian thought structure,
Calicut (Kerala): University of Calicut 1994.
J. Ganeri, Indian logic a reader, Richmond: Curzon Press 2001.
literatura uzupeniajca:
a) w jzyku polskim:
S. Radhakrishnan, Filozofia indyjska, Warszawa: PAX 195960, t. I: s.
23210.
St. Schayer, O filozofowaniu Hindusw, Warszawa: PWN 1988, s. 120
125, 410-432.
P. Balcerowicz, Zarys dinijskiej teorii poznania, Studia Indologiczne
1 (1994): s. 1267.
P. Balcerowicz, akarasvmin, Nyya-pravea Wprowadzenie w
logik, Studia Indologiczne 2 (1995): s. 3987; 3 (1996): s. 547.
P. Balcerowicz, Jak uczyni z krowy byt diachronicznie i synchronicznie
homogeniczny, czyli o pojciach rdhvat-smnya i tiracina-smnya,
Studia Indologiczne 5 (1998): s. 2260.
P. Balcerowicz, Dinga, Dharmakrti i Akalaka. Epistemologia
buddyjska a modele kryteriw poznawczych w dinizmie, Studia
Indologiczne 12/13 (2005/06): s. 539.
W.K. Szochin, Normatywne przedmioty (padrtha) njaji i filozoficzny
metajzyk Watsjajany, Studia Indologiczne 8 (2001): s. 3960.
b) w jzykach obcych:
D.D. Daye, Some comparative aspects of the Indian and Western
traditions of formal logic, Dialectics and Humanism III (1976) No. 3-4:
s. 197-218.
K. Potter, Presuppositions in Indian philosophies, Englewood Cliffs,
N.J.: Prentice-Hall, Inc. 1963, s. 5692, 117149.
N.S. Junankar: Gautama the Nyya philosophy, Delhi: Motilal
Banarsidass 1978.
D. Krishna, Indian philosophy a counter perspective, Delhi: Oxford
University Press 1991, s. 334, 110143
Indian metaphysics and epistemology: The tradition of Nyya-Vaies ika

up to Gagea, (ed.) K. Potter, (Encyclopedia of Indian Philosophies, vol.

4/5

II), Delhi: Motilal Banarsidass 1977.

Indian philosophical analysis: Nyya-Vaiesika
from Gagea to
Raghintha iroman i, (ed.) K. Potter, S. Bhattacharyya, Encyclopedia of
Indian Philosophies, vol. II), Delhi: Motilal Banarsidass 1993.
A. Wayman, A Millenium of Buddhist Logic, Delhi: Motilal Banarsidass
1999.
S. Bhattacharyya, Development of Nyya philosophy and its social
context, Delhi: PHISPC 2004 (History of Science Philosophy and Culture
in Indian Civilisation, vol. III, pt. 3).
D. Krishna, Development in Indian philosophy from eighteenth century
onwards: Classical and Western, Delhi: PHISPC 2002 (History of Science
Philosophy and Culture in Indian Civilisation, vol. X, pt. 1).
* sporzdzono w oparciu o broszur Europejski system transferu i akumulacji punktw (ECTS). Krtki przewodnik,
opracowany na podstawie przewodnika Europejski System Transferu i Akumulacji Punktw i Suplement do
Dyplomu, sfinansowany w ramach funduszy Programu SOCRATES-Erasmus, Warszawa 2006.

5/5