INSTITUTO DE BIOLOGIA
DEPARTAMENTO DE BIOLOGIA GERAL
DOCENTE: GABRIELA TORRES
Citoesqueleto
2. Chamada
3. Modelo didtico
Forma
Interao mecnica
com o ambiente
Resistncia
Sustentao do
citoplasma e da clula
Organizao de organelas
e componentes
Movimentos
coordenados
Citoesqueleto
Funes do citoesqueleto:
1. Estrutura da clula
2. Organizao do citoplasma
3. Movimentos celulares
8-12nm
25nm
7nm
Microfilamentos
Filamentos intermedirios
Microtbulos
M.E.: fibroblasto de rato; redes de filamentos de actina (seta verde), microtbulos (setas amarelas) e
filamentos intermedirios (setas vermelhas). Barra - 0.5 m.
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina:
1. Suporte mecnico
2. Movimento da superfcie celular
3. Internalizao de partculas
4. Diviso celular
5. Contrao muscular
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina:
Extremidade -
Dmero
Trmero
Polimerizao
reversvel
Extremidade +
Actina F
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina:
Dinmica de polimerizao
- A associao de monmeros depende da sua concentrao no citoplasma
- Cada monmero livre no citosol carrega um ATP fortemente associado
- Aps a associao ocorre a hidrlise do ATP (atividade ATPase intrnseca), reduzindo a estabilidade do
polmero
- Polmero contm mais actina-ADP
Menor facilidade de
dissociao da actina
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina:
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina ORGANIZAO
Protenas acessrias
Profilina: liga a monmeros de actina,
estimula a troca do ADP por ATP.
Controlam a reserva de actina para nova
polimerizao.
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina ORGANIZAO
Protenas acessrias
Arp2/3 (actin related proteins) e formina: nucleadoras.
Controlam associao e o avano de borda anterior de
clula em movimento.
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina ORGANIZAO
Nucleao pelo Complexo Arp
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina ORGANIZAO
Protenas acessrias
Protenas de ligao lateral (tropomiosina)
Fimbrinas formam feixes paralelos (em filopdios)
Filaminas formam redes ou tramas (gel cortical)
REDE
FEIXE
Citoesqueleto
Filamentos de actina ORGANIZAO
Rede de actina
Filamina
Filamentos
de actina
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina ORGANIZAO
Feixe de actina
Feixe paralelo (14nm)
Filamentos
de actina
Filamentos
de actina
Fimbrina
(protena empacotadora de actina)
-actinina
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina ORGANIZAO
Protenas acessrias
Protenas de capeamento
Gelsolinas quebram os feixes, fazem feixes mais curtos e aumentam fluidez
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina ORGANIZAO
Associao com a membrana plasmtica
Hemcias
Anquirina
Actina
Espectrina
Citoesqueleto
Filamentos de actina ORGANIZAO
Associao com a membrana plasmtica
Fibras de estresse Focos de adeso
Citoesqueleto
Filamentos de actina ORGANIZAO
Associao com a membrana plasmtica
Projees da superfcie celular
Cinturo de
adeso
Microvilosidades
(1.000/clula)
Citoesqueleto
Junes de adeso
(cinturo de adeso)
Citoesqueleto
Filamentos de actina ORGANIZAO
Associao com a membrana plasmtica
(20-30 filamentos de actina ligados por fimbrina e vilina; ligadas membrana pela miosina 1 e calmodulina)
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina
Citocinese
Anel contrtil =
actina e miosina II
Microfilamentos de actina
Citocinese
Contrao de forma progressiva e
obstrutiva
Citoesqueleto
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina
Migrao ou movimento celular
Projees mais
finas - migrao
Migrao celular
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina
Cones de crescimento neuronal
Filopdios e lamelipdios
Durante o desenvolvimento
embrionrio, os cones de crescimento
percorrem diferentes distncias para
encontrarem seus alvos.
Fatores de crescimento iniciam e
dirigem o crescimento e movimento.
Citoesqueleto
Microfilamentos de actina
Pseudopodos
Projees temporrias de microfilamento de actina
Relacionados a
fagocitose feita
por neutrfilos,
macrfagos,
amebas
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Sarcmero
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Actina e miosina
Banda I= somente actina
Banda A= miosina (compactos) + actina
Zona H (regio central)= somente miosina
Disco Z
Linha M
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Actina e miosina
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Actina e miosina
Miosina II
(protena muscular)
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Actina e miosina
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Actina e miosina
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Contrao muscular
Fonte: http://www.sci.sdsu.edu/movies/actin_myosin_gif.html
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Contrao muscular Tropomiosina e Troponina
Ausncia de clcio
Presena de clcio
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Contrao muscular Tropomiosina e Troponina
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Impulso nervoso regulao da contrao muscular
Citoesqueleto
Filamentos de actina movimento celular
Impulso nervoso regulao da contrao muscular
Ausncia de clcio
Presena de clcio
Citoesqueleto
Filamentos de actina:
Miosina I:
no formam filamentos
no esto envolvidas com a contrao
funes: transporte de vesculas e organelas, fagocitose e emisso de pseudpodos em amebas
Miosina I
Citoesqueleto
Filamentos de actina: