Gjuha shqipe sht gjuh indoevropiane q flitet n Shqipri, Kosov, Republikn e

Maqedonis, Serbin jugore dhe nga shqiptart etnik n pjes t tjera t Ballkanit jugor. Gjuha
shqipe flitet gjithashtu edhe prgjat bregdetit lindor t Italis dhe n Sicili, n jug t Greqis si dhe
n Gjermani, Suedi, Shtetet e Bashkuara, Kanada, Ukrain dhe Belgjik. Shqipja sht nj ndr
gjuht moderne q prfaqson nj deg m vete n familjen e gjuhve indoevropiane.
Formimi i gjuhs letrare kombtare t njsuar (gjuha standarde), si varianti m i prpunuar i gjuhs
s popullit shqiptar, ka qen nj proces i gjat, q ka filluar q n shekujt XVI-XVIII, por prpunimi i
saj hyri n nj periudh t re, n shekullin XIX, gjat Rilindjes Kombtare.
N vitin 1824 Naum Veqilharxhi filloi punn pr t krijuar alfabetin shqip dhe n vitin 1844 dhe 1845
u botua Evetar-i. Vaqilharxhi ishte i pari q shprehu qllimet e Rilindjes Kombtare Shqiptare
nprmjet traktatit t tij, parathnies s Evetar-it t par dhe shum shkrimeve t tjera.
N programin e Rilindjes, msimi dhe lvrimi i gjuhs amtare, prpjekjet pr pasurimin e saj dhe
pastrimin nga fjalt e huaja dhe t panevojshme, zinin nj vend qendror. Gjat ksaj periudhe, u
zhvillua nj veprimtari e gjer letrare, kulturore dhe gjuhsore.
N vitin 1879, u krijua Shoqata e t shtypurit shkronja shqip, q i dha nj shtys t re ksaj
veprimtarie. U hartuan gramatikat e para me synime normative dhe u b hapi i par pr hartimin e
nj fjalori kombtar i gjuhs shqipe, q sht Fjalori i Gjuhs Shqipe i Kostandin Kristoforidhit, i
botuar pas vdekjes s autorit, m 1904. Gjat periudhs s Rilindjes Kombtare, u prvijuan dy
variante letrare t kombit shqiptar, varianti letrar jugor dhe varianti letrar verior. U bn gjithashtu,
prpjekje pr afrimin e ktyre varianteve dhe pr njsimin e gjuhs letrare. Detyra e par q duhej
zgjidhur, ishte njsimi i alfabetit. Deri ather, shqipja ishte shkruar n disa alfabete: alfabeti latin,
alfabeti grek, alfabeti turko-arab dhe alfabete t veanta. Kt detyr e zgjidhi Kongresi i Manastirit, i
mbledhur m 14 deri m 22 nntor t vitit 1908, n qytetin e Manastirit, q sot ndodhet n
Maqedoni. Ne kt Kongres, pas shum diskutimesh, u vendos q t prdorej nj alfabet i ri, i
mbshtetur trsisht n alfabetin latin, i plotsuar me nnt digrame (dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh),
dhe me dy shkronja me shenja diakritike (, ), sht alfabeti q ka edhe sot n prdorim gjuha
shqipe. Kongresi e la t lire edhe prdorimin e alfabetit t Stambollit, q kishte mjaft prhapje, por
koha ja lshoi vendin alfabetit t ri, q u paraqit n Kongres, pra alfabetit t sotm.
Nj hap tjetr pr njehsimin e gjuhs letrare shqipe, bri Komisioni letrar shqip, q u mblodh n
Shkodr n vitin 1916. Komisioni nnvizoi si detyr themelore lvrimin e gjuhs letrare shqipe dhe
zhvillimin e letrsis shqiptare. Ky komision gjuhtarsh e shkrimtarsh, krijuar pr t ndihmuar n
formimin e nj gjuhe letrare t prbashkt prmes afrimit t dy varianteve letrare n prdorim,

vlersoi variantin letrar t mesm, si nj ur n mes toskrishtes dhe gegrishtes dhe prcaktoi disa
rregulla pr drejtshkrimin e tij, t cilat ndikuan n njsimin e shqipes s shkruar.
Vendimet e Komisionit letrar shqip pr gjuhn letrare e pr drejtshkrimin e saj, u miratuan m von
edhe nga Kongresi Arsimor i Lushnjs (1920) dhe vijuan te zbatoheshin deri n Luftn e Dyt
Botrore.
Pas Lufts s dyt Botrore, puna pr njehsimin e gjuhs letrare kombtare (gjuhs standarde) dhe
t drejtshkrimit t saj, nisi t organizohet nga Instituti i Shkencave. U krijuan komisione t posame
pr hartimin e projekteve t drejtshkrimit. Kshtu, u hartuan disa projekte n vitet 1948, 1951, 1953
e 1956. U organizuan gjithashtu, dy konferenca shkencore n vitin 1952, pr t diskutuar pr
problemin e gjuhs letrare.
M 1967, u botua nga Instituti i Historis dhe i Gjuhsis, projekti i ri Rregullat e drejtshkrimit t
shqipes. Ky projekt filloi t zbatohet n t gjith hapsirn shqiptare, n Republikn e Shqipris,
n Kosov dhe n Mal t Zi. Ndrkoh, prpjekje pr njehsimin e gjuhs letrare dhe t drejtshkrimit
t saj, bheshin edhe n Kosov.
N vitin 1968, u mblodh Konsulta Gjuhsore e Prishtins, e cila, e udhhequr nga parimi nj kombnj gjuh letrare, vendosi q projekti i ortografis i vitit 1968, posa t miratohej e t merrte formn
zyrtare n Republikn e Shqipris, do t zbatohej edhe n Kosov. Vendimet e ksaj Konsulte
kan qen me rndsi t jashtzakonshme pr njsimin e gjuhs letrare kombtare shqipe.
Projekti "Rregullat e drejtshkrimit t shqipes" i vitit 1967, pas nj diskutimi publik, ai u paraqit pr
diskutim n Kongresin e Drejtshkrimit t Shqipes, q u mblodh n Tiran, n vitin 1972, i cili ka hyr
n historin e gjuhs shqipe dhe t kulturs shqiptare, si Kongresi i njsimit t gjuhs letrare
kombtare. Kongresi i Drejtshkrimit t Shqipes, n t cilin morn pjes delegat nga t gjitha rrethet
e Shqipris, nga Kosova, nga Maqedonia dhe nga Mali i Zi dhe nga arbresht e Italis, pasi
analizoi t gjith punn e br deri ather pr njsimin e gjuhs letrare, miratoi nj rezolut, n t
ciln prve t tjerash, pohohet se populli shqiptar ka tashm nj gjuh letrare t njsuar.
Gjuha letrare kombtare e njsuar (gjuha standarde), mbshtetej kryesisht n variantin letrar t
jugut, sidomos n sistemin fonetik por n t jan integruar edhe elemente t variantit letrar t veriut.
Pas Kongresit t Drejtshkrimit, jan botuar nj varg vepra t rndsishme, q prcaktojn normat e
gjuhs standarde, si jan "Drejtshkrimi i gjuhs shqipe" (1973), Fjalori i gjuhs s sotme letrare"
(1980), "Fjalori i shqipes s sotme" (1984), "Fjalori Drejtshkrimor i gjuhs shqipe" (1976), "Gramatika
e gjuhs s sotme shqipe, I Morfologjia" (1995), "Gramatika e gjuhs s sotme shqipe, II Sintaksa"
(1997).