A LITERATURA MEDIEVAL

A Literatura galego-portuguesa medieval

Conxunto de textos, fundamentalmente
poticos, compostos entre fins do sculo
XII e mediados do sculo XIV.

A literatura galego-portuguesa medieval

Orixes:
Cantigas populares + lrica corts provenzal.
Etapas:
1. Primitiva: fins do S. XII a med. XIII.
2. Esplendor: med. S. XIII a med. XIV.
3. Decadencia: segunda metade S. XIV e S.XV.

A lrica medieval
Profana

1680 textos

Cantigas de
amor

Cantigas de
amigo

Cantigas de
escarnio e
maldicir

A lrica medieval

Relixiosa

427 textos

Cantigas de
Santa Mara

A lrica medieval
Os cancioneiros
Cancioneiro de Ajuda.
Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa (ColocciBrancuti). Contn un tratado de potica, Arte de Trobar.
Cancioneiro da Vaticana.
O Pergamio Vindel. 7 cantigas de Martn Codax coa sa
notacin musical.
O Pergamio Sharrer : 7 cantigas de Don Dens, coa
notacin musical.
Cancioneiro da Biblioteca Bancroft.

A lrica medieval

Axentes
literarios

Trobadores (compositores da
nobreza)
Xograres (intrpretes de
clase social baixa)
Menestreis (instrumentistas)
Soldadeiras (mulleres que
acompaaban con baile).

A cantiga de amigo. Caractersticas.

A voz potica unha muller e emprega a palabra
amigo referida ao seu namorado ou amante.
Poden ser: dialogadas ou monologadas.
Dirxese:
o A un auditorio indeterminado
o A confidentes: a nai, as irms, as amigas,
o A elementos da natureza (as ondas do mar, as
flores, os cervos,

A cantiga de amigo: orixe

Tradicin lrica popular

Poesa de carcter feminino

Ambiente domstico

Ritmo repetitivo

kharxas

Mozrabes. Refrn
das muwasajas

vilancicos

castelns

Cantiga de amigo

Galego-portugus

A cantiga de amigo: smbolos

Cervo
namorado

Augas
Fecundidade
ou pureza da
rapaza

Mar
tempestuoso

Paixn

Vento
Masculinidade

Flores
Sensualidade
da primavera

Cabelo
Virxinidade

A Cantiga de amigo. Subxneros.

Marias
ou
barcarolas

Cantigas
de
romara

Bailadas

Albas ou
alboradas

As cantigas de amigo.
Paralelismo
Recursos
formais:

Leixaprn
Refrn

A cantiga de amor. Caractersticas.

A voz potica a dun home.
Aparece a palabra senhor referida dama.
Dirxese:
o senhor
o Aos amigos
o A Deus
o Ao Amor personificado
o A un auditorio indeterminado

A cantiga de amor. Temas

Amor do poeta
Louvanza da dama
Reserva da dama
O Segredo
Coita de amor
A morte por amor:
Como liberacin
Como chantaxe

A cantiga de amor. O amor corts e a can provenzal

Sociedade medieval
Seor feudal (amo)
Campesio (vasalo)

Literatura
A Senhor (ama)
O trobador (vasalo)

A cantiga de amor. Clasificacin.

Cantigas de
refrn
Versos que se repiten
en cada estrofa

Comparten
caractersticas coas de
amigo: paralelismo,
rima asonante femia
(en palabra grave)

Cantigas de
mestra

Non teen refrn.

Prximas ao modelo
da can provenzal .

A cantiga de amor. Recursos formais.

Dobre
Mordobre
Finda

Repeticin dunha palabra

Lugares simtricos da mesma estrofa

Repeticin dun lexema con morfemas derivativos diferentes.

Lugares simtricos dunha estrofa.

Estrofa mis breve

Situada ao final da cantiga
Resume o seu contido

A cantiga de amor. Recursos formais.

At-finda
Concatenacin de estrofas
mediante
encabalgamentos

A cantiga de escarnio e maldicir. A stira.

Cantiga de escarnio
Stira encuberta
Dobres sentidos, xogos de
palabras, equvocos,
metforas, eufemismos ,

Cantiga de maldicir
Stira directa e evidente
Linguaxe clara, sen
ambigidades.

A cantiga de escarnio e maldicir. Orixes.

Sirvents
provenzal
(crtica seria de
aspectos polticos,
morais e
persoais)

Cantiga de escarnio e
maldicir
(Crtica burlesca para
facer rir a travs da
stiras e da caricatura)

Tradicin
autctona oral

A cantiga de escarnio e maldicir. Valor.

Achegan importantes datos sobre a vida na
Idade Media.
Valor sociolxico
Valor histrico
Valor lingstico

A cantiga de escarnio e maldicir. Clasificacin temtica.

Stira poltica:
Covarda dos nobres cristins na guerra contra os mouros de
Granada.
Conflito sucesorio polo trono portugus entre Sancho II e o Conde
de Boloa.
Stira social (infanzns)
Stira de costumes (agoiros, modas)
Stira literaria (falta de habilidade potica, ascenso dos xograres)
Stira sexual (prcticas erticas de soldadeiras, cregos, monxas e
homosexuais)
Stira moral:
Intencin didctica e moralizadora
Reflexin e crtica seria e amarga sobre os vicios da poca

A cantiga de escarnio e maldicir. A forma.

CLASIFICACIN FORMAL:
Cantiga de mestra
Cantiga de refrn
RECURSOS:
Dobre
Mordobre
Finda
At-finda
Irona
Equvoco
LINGUAXE moi rica e variada

A mtrica medieval. Medida e tipo de versos.

Cmputo silbico
S ata a ltima slaba
tnica

Tipo de versos

Tipo de rima

Agudos (rematados en
palabra aguda /graves

Macho (riman entre

si versos agudos)/
femia (riman entre si
versos graves)
Consonante/asonante

A mtrica medieval. Clases de estrofas.

UNISONANTES

SINGULARES

O mesmo
esquema de rima

Distinto esquema
de rima

ALTERNAS
Estrofas pares
unha rima e as
impares, outra

DOBRAS
Cada das
estrofa, o mesmo
esquema de rima

Os xneros menores.

Pranto

Tenzn
Pastorela

Pranto

Poema de loanza a un personaxe morto

(rei, raa).

Tenzn
Composicin dialogada na que dous
trobadores discuten.
Cada un expn a sa opinin en cobras
alternas.
O primeiro que intervn escolle o esquema
estrfico (mtrica e rima).

Pastorela.
Composicin que relata
o encontro entre un
cabaleiro e unha
pastora nun locus
amoenus (na
primavera, abundante
vexetacin, con ros e
fontes).
De orixe provenzal.

Pastorela
provenzal

Pastorela galegoportuguesa

Encontro

Punto de vista da
cantiga de amor

Descricin do
lugar

Tema,
vocabulario e
escenario da
cantiga de amigo

Eloxio da pastora

Carcter
narrativo da
cantiga de
escarnio

Dilogo e
proposta de
amor do
cabaleiro
Aceptacin ou
rexeitamento da
dama

A lrica relixiosa: Cantigas de Santa Mara.

427 cantigas na honra da Virxe.
Compostas na corte de Afonso X o Sabio (Toledo).
Segundo a sa forma:
Narrativas: contan milagres.
comezan cun refrn que se repite.
Lricas: oracins, loanzas e cancins.
Cantigas de loor (entre cada 9 narrativas.

A lrica relixiosa: Cantigas de Santa Mara.

Temtica: milagres intranscendentes ou situacins
sobrenaturais.
Fontes dos milagres:
Coleccins medievais de milagres.
Lendas e narracins latinas.
Relatos orais.
Acontecementos persoais.
Consrvanse en 4 cdices, con miniaturas e notacin
musical.

A prosa medieval.
Prosa narrativa ou de ficcin
Ciclo clsico
Crnica troiana
Historia troiana

Ciclo bretn ou artrico

Libro de Xos de Arimatea.

Fragmento do Merln.
Demanda do Santo Graal.
Tristn e Isolda.
Milagres de Santiago
Versin ao galego do Liber Sancti Jacobi ou
Codex Calixtinus

Prosa non narrativa

Prosa historiogrfica
Crnica xeral galega
Crnica galega de 1404
Crnica de Santa M de Iria
Geral estoria
Libros de liaxes

Prosa xurdica e didctica

Tratado de Albeitara
Livro de Cambeadores de Santiago