TEMA 5: CIDOS NUCLEICOS

Concepto clasificacin e funcins biolxicas.

Estrutura xeral dos nucletidos.
O ADN. Estrutura do ADN: modelo de Watson e Crick
Desnaturalizacin e renaturalizacin do ADN.
O ARN: estrutura e tipos. Orixe e funcin.
CONCEPTO, CLASIFICACIN E FUNCINS BIOLXICAS
Son estruturas de carcter cido que foron atopadas por primeira vez no ncleo das clulas
eucariotas. Estn formadas por C, H, O, N e P. Trtase de molculas de gran tamao polo
que se definen como polmeros constitudos pola unin dunhas unidades moleculares
(monmeros), chamadas nucletidos.
Todos os seres vivos teen dous tipos de cidos nucleicos: ADN ou DNA (cido
desoxirribonucleico) e ARN ou RNA (cido ribonucleico), excepto os virus que s posen
un tipo, ben ARN ou ADN.
1. O ADN o material xentico, portador dos caracteres hereditarios, polo que debe
cumprir das funcins:
1.

Almacenar a informacin xentica: isto quere dicir que o ADN contn a

informacin para o crecemento e desenvolvemento do organismo, coas
caractersticas tpicas da sa especie. Como as protenas son as biomolculas
especificas, e as caractersticas de cada organismo son consecuencia do seu contido
proteico, o ADN dun organismo ha de conter as instrucins especficas para
sintetizar unhas protenas determinadas e non outras. Polo tanto, o ADN dirixe o
proceso de sntese de protenas.

2.

Transmitir a informacin xentica, dicir, copiarse exactamente en cada

xeracin. Antes de que unha clula se divida, o seu ADN ten que formar copias
exactas de si mesmo para que cada clula filla reciba unha copia. Este proceso
denomnase replicacin ou duplicacin do ADN.

Como os seres vivos reprodcense mediante clulas (esporas, gametos) e toda clula
procede doutra, por divisin da mesma, grazas duplicacin do ADN os caracteres
hereditarios transmtense de pais a fillos, xeracin tras xeracin.
A funcin do ARN expresar a informacin xentica, dicir, executar as ordes contidas
no ADN. Xa que logo o ARN o encargado de sintetizar as protenas. Ademais,
nalgns virus o material hereditario.

ESTRUTURA DOS NUCLETIDOS

Os nucletidos conteen tres compoentes caractersticos: cido fosfrico, unha pentosa e
unha base nitroxenada, trtase, pois, de molculas hidrolizables.
A pentosa pode ser de dous tipos:
1. Ribosa que forma parte dos nucletidos constituntes do ARN.
2. Desoxirribosa que forma parte dos nucletidos constituntes do ADN.

As bases nitroxenadas poden ser:

Pricas: adenina, guanina,
Pirimdicas: citosina, timina e uracilo.

Unha base nitroxenada, nese a unha pentosa, mediante un enlace N-glicosdico,

orixinando un nuclesido.

Base nitroxenada + Pentosa = Nuclesido

Os
nucletidos
frmanse
por
esterificacin entre a pentosa dun
nuclesido e unha molcula de cido
fosfrico.

Nuclesido + cido fosfrico = Nucletido

Un nucletido est formado por unha pentosa, unha base

nitroxenada (prica ou pirimdica) e unha molcula de cido
fosfrico

A asociacin de miles de nucletidos formar un cido nucleico.

NUCLETIDOS DE INTERESE BILXICO

- ATP, ADP e AMP: actan como molculas almacn de enerxa nos seres vivos, xa que os
enlaces cido-anhidro que unen os grupos fosfato entre si posen enerxa elevada. Ao
hidrolizarse estes enlaces, a enerxa librase e
utilzase para distintas funcins (crecemento,
transporte activo, sntese, etc)
De funcin semellante ao ATP son outros
nucletidos fosforilados como o GTP, CTP, TTP,
UTP.

Nucletidos que actan como Coencimas:

FAD = Flavn-adenn-dinucletido.
NAD = Nicotn-adenn-dinucletido
NADP = Nicotn-adenn-dinucletido fosforilado

Actan como CoE das deshidroxenasas e encrganse de separar os H dos substratos. (Son
oxidantes).

POLINUCLETIDOS
Os nucletidos nense entre si a travs do PO4H3 do C5' e do OH do C3' doutro nucletido,
mediante un enlace fosfodister, formndose polmeros. Poden ser de dous tipos segundo a
pentosa que posan:
- Se desoxirribosa -------------> ADN = A, G, C, T.
- Se ribosa -----------------> RNA = A, G ,C,U.
Tanto o ADN como o ARN poden estar formados por unha ou das cadeas de
polinucletidos = Monocatenarios ou bicatenarios.
O ADN ademais pode ser lineal ou circular.

ADN ou cido desoxirribonucleico

O ADN est constitudo por das cadeas de nucletidos enroladas formando unha dobre
hlice. Cada cadea est formada por un polmero de desoxirribunucletidos de adenina,
guanina, citosina e timina. Non existen desoxirribonucletidos de uracilo.
Tipos: Monocatenario. Moi pouco frecuente. S nalgns virus.
Bicatenario: Lineal (clulas eucariotas e algns virus), circular (bacterias,
mitocondrias, cloroplastos, algns virus)
Localizacin: atpase no ncleo de clulas eucariotas, mitocondrias, cloroplastos, clulas
procariotas e algns virus.
O ADN nuclear est unido a unhas protenas chamadas histonas e a unha pequensima
cantidade de protenas non histnicas.

Estruturas
1. Estrutura primaria: vn dada pola secuencia de nucletidos dunha cadea . Est formada
pois, por un esqueleto de unidades de fosfato e de desoxirribosa, e unha secuencia de bases.
importante para estudos evolutivos, xa que a porcentaxe de G,C,T,A igual para
individuos da mesma especie, pero se dous individuos son de especies distintas, as sas
secuencias sern tanto mis semellantes canto menos afastados se atopen evolutivamente.
2. Estrutura secundaria. a disposicin das das cadeas de ADN no espazo, en forma
de dobre hlice, coas bases nitroxenadas enfrontadas e unidas por pontes de H. Este modelo
foi proposto por Watson e Crick en 1953. Para chegar a l, previamente tiveron lugar unha
serie de descubrimentos de gran importancia:
. Experimento de Griffith con Streptococcus pneumoniae.
. Experimento de Avery en 1944.
. Experimento de Hersey e Chase en 1952. Demostraron que o ADN era o material
xentico de bacterifagos.
Nos anos 50, Chargaf fai unha anlise qumica da frecuencia de nucletidos,
chegando seguinte conclusin:
1. A proporcin relativa das 4 bases vara dunha especie a outra, pero similar entre
individuos da mesma especie.
2. Formulou o seguinte principio de equivalencia: A + G = T + C, dicir, a
cantidade de purinas se igual
cantidade de pirimidinas.
Modelo de Watson e Crick da dobre hlice
As sas caractersticas estruturais fundamentais son:
a) Constitudo por das cadeas de polinucletidos enroladas
redor dun eixe imaxinario orixinando unha dobre hlice. O
enrolamento dextrxiro e plectonmico, dicir, que para que se
separen as das cadeas unha debe xirar con respecto outra
b) As das cadeas son antiparalelas porque unha est en direccin
5'----> 3' e a outra en direccin 3----> 5'.
c)
As
bases
nitroxenadas
estn
colocadas
perpendicularmente ao eixe da hlice a modo de pasos
dunha hipottica escada de caracol.
d) A das cadeas son complementarias porque sempre estn
enfrontadas a adenina e a timina (A T) e a guanina e a citosina
(C -G) mediante pontes de hidrxeno; dous entre a A=T e tres entre a
C=G.

Este modelo cumpre os principios de

unidade e diversidade que require o
material xentico, e permite a sa
replicacin, transcricin e a correccin de
posibles erros.
A secuencia dunha cadea determina
como ten que ser a sa complementaria. Os
cambios na secuencia chmanse mutacins
e alteran a informacin xentica.

3. Estrutura terciaria. As molculas de ADN circular, como o ADN bacteriano ou o

mitocondrial, presentan unha estrutura terciaria, na que a febra atpase retorcida sobre si
mesma formando unha superhlice.
Niveis de empaquetamento
O ADN e as protenas que constiten a cromatina adoptan unha forma compacta con
distintos niveis de empaquetamento. O primeiro deles o colar de perlas formados por
nucleosomas, que consta dun ncleo formado por 8 histonas ao redor do cal enrlanse en
superhlice das voltas de ADN bicatenario e que enlaza aos distintos nucleosomas. Este
enrlase sobre se mesmo helicoidalmente constitundo o solenoide. Se se condensa mis d
lugar aos bucles.

Desnaturalizacin e renaturalizacin do ADN

A dobre hlice moi estable en condicins fisiolxicas.
Se a quentamos a 100C (ou variamos o pH, etc)
prodcese a separacin das das cadeas por rotura das
pontes de H, dicir, a desnaturalizacin do ADN. Ao
cesar esas condicins, vlvense a formar as pontes de H e
desta forma o ADN renaturalzase.
Denomnase temperatura de fusin aquela en que o 50%
da dobre hlice est separada. Esta temperatura depende
da composicin das bases.
Quen ter maior T de fusin, un DNA rico en G=C ou
outro rico en A=T?
Se unha disolucin de DNA desnaturalizado arrefrase
lentamente pode renaturalizarse a dobre hlice ou parte

dela. Esta propiedade permite formar molculas hbridas de ADN de distintos individuos
para coecer o grao de perentesco entre eles
Estrutura do ARN
Presenta unha composicin qumica semellante ao ADN, salvo que
ten ribosa en lugar de desoxirribosa e uracilo en lugar de timina. Con
todo, est constitudo por unha soa cadea de polinucletidos
(Monocatenario), excepto nalgns virus que bicatenario.
Localizacin: no ncleo e citoplasma de clulas eucariotas,
protoplasma de procariotas, algns virus, mitocondrias e
cloroplastos.
Funcin:Transmisor da informacin do DNA, e polo tanto,
fundamental na sntese de protenas.
Tipos de ARN: mensaxeiro, transferente e ribosmico. Os tres
interveen dunha ou outra forma na sntese de protenas.

ARNm: Est formado por cadeas curtas e lineais de nucletidos. Sintetzase no ncleo a
partir dun anaco de DNA, pasa ao citoplasma onde se asocia a ribosomas, dicir, transmite
a informacin xentica desde o ncleo ata o citoplasma.
ARNr: Atpase asociado a protenas ribosmicas. Esta asociacin forma os
ribosomas,
que o lugar de sntese proteica, dicir, os ribosomas len e traducen a cadea de
ARNmensaxeiro para a sntese de protenas
ARNnucleolar: constite en parte o nuclolo e a partir del frmanse as 2 subunidades
ribosmicas que atravesarn a envoltura nuclear e unrense posteriormente no citoplasma
dando lugar aos ribosomas
ARNt: adopta unha estrutura en folla de trevo. Pose unha zona
chamada anticodn, por onde se vai a fixar ao ARNm, e un extremo
(3') ao que se une o aminocido que vai transportar.

Anticodn
9