Technologie

Voor de turbine is de druk van de stoom hoog, aan de andere kant

is deze laag. Door dit drukverschil schiet de stoom door de
turbine, waarbij het kinetische energie levert aan de schoepen
van de turbine. De stoom koelt af en de druk zakt, het gas
condenseert in een condensor en wordt als water teruggeleid
naar de boiler waar het weer opgewarmd wordt tot stoom. Voor
het stoken van de installatie wordt vaak kolen-, gas- of
kernenergie gebruikt. Er kunnen meerdere turbines achter elkaar
geplaatst worden, dit wordt een Multi-level stoomturbine
genoemd. Doordat het gas afkoelt en de druk afneemt, neemt het
volume van het gas toe. Daarom zijn de schoepen groter aan het
eind van de turbine en is de vorm van multi-level stoomturbines
altijd conisch. Het rendement van deze stoomturbines is meer
dan 40%
Varianten met voor en nadelen
Lavalturbine Een Lavalturbine bestaat uit een groot aantal
emmer-vormige schoepen die stoom opvangen en omzetten in
een mechanische beweging. Omdat deze turbine een erg hoog
toerental heeft, is hij niet erg efficint.
Tegendrukstoomturbine In een tegendrukstoomturbine wordt
steeds stoom van een bepaalde kwaliteit geproduceerd omdat de
stoom de turbine op een bepaalde druk de turbine verlaat.
Condensatieturbine Bij een condensatieturbine wordt de stoom
bij een bepaalde druk afgetapt (deze stoom wordt dan gebruikt
voor de warmtebehoefte). In de turbine gaat de expansie van de
stoom door, eventueel naar een volgend aftappunt, tot zeer lage
druk, waarna het in een condensor condenseert. Door het gebruik
van meerdere aftappunten (multi-level stoomturbines), wordt de
machine efficinter
Toekomst
Er zijn stoomturbines in ontwikkeling met een stoomtemperatuur
van tegen de 700oC. Deze turbines kunnen dan ook ingezet

worden voor CSP centrales. Voor de zonnetoren is dat niet zon

probleem, voor het trog systeem is het een hele uitdaging.
Begin 2009 zijn studenten bezig geweest, in opdracht van
Wagenborg, om te onderzoeken hoe rendabel het zou zijn om de
restwarmte van de motoren van vrachtschepen te gebruiken om
stoom te produceren voor het aandrijven van stoomturbines. Het
gebruik van zon stoomturbine zou een brandstofbesparing van
17.000 dollar per jaar opleveren.
Er zijn stoomturbines in ontwikkeling met een stoomtemperatuur
van tegen de 700oC, deze turbines kunnen dan ook ingezet
worden voor CSP centrales. Het gebruik van stoomturbine op een
schip om de restwarmte van de motoren om te zetten in
elektriciteit, zou een brandstofbesparing van 17.000 dollar per
jaar opleveren. Het gebruik van de Greenturbine van in
huishoudens zorg dragen voor de warm watervoorziening en
elektriciteitsproductie (tot 80%), het reduceert de CO2 emissies
en kan worden ingezet in de scheepvaart en in hybride autos
(20% brandstofbesparing).
Een stoomturbine is toepasbaar in scheepvaart en wegvervoer.
De Greenturbine is ook toepasbaar in huishoudens en kleine
bedrijven. En de grotere centrales (vaak in combinatie met
gasturbines) kunnen erg veel vermogen leveren. Door het gebruik
van restwarmte van bijvoorbeeld bestaande motoren, zorgen
stoomturbines voor efficinter gebruik van huidige technologien.
Een stap verder is het gebruik van gasturbines in combinatie met
stoomturbines. De zogenaamde STEG centrale (Stoom En Gas).
Een gasturbine heeft een vergelijkbare bouw en werking als een
stoomturbine. Alleen wordt een gasturbine aangedreven met
verbrandingsgassen, die voor de verbranding gecomprimeerd
zijn. Gasturbines werken bij veel hogere temperaturen dan stoom
turbines, waardoor ze voorgeschakeld kunnen worden voor een
stoomturbine. De nog hete afval gassen uit de stoomturbine
produceren dan de stoom waarop de stoomturbine draait.
Dergelijke centrales halen een rendement van net boven de 60%.

Om dit mogelijk te maken voor CSP centrales dient er een

methode gevonden te worden waarop gecomprimeerde lucht
verwarmd kan worden tot tussen maximaal circa 1350 oC.
Hieraan wordt door verschillende instituten gewerkt Bron:
Pointfocus. Deze techniek is alleen toepasbaar bij het toren
concept
Green turbine De Green turbine is een kleine, lichtgewicht en
stille stoom aangedreven turbo generator en levert zon 1-15kW
energie. Het innovatieve van deze turbine is dat het niet 1 type
brandstof nodig heeft, maar het kan meerdere grondstoffen
gebruiken voor de aandrijving ervan. Naast brandstoffen als
aardgas en propaan kan het ook, (onder andere) afval warmte,
biomassa en stortafval hiervoor gebruiken. Vanwege zijn formaat
is deze turbine goed te gebruiken in huishoudens en kleine
bedrijven, voor verwarming en warm water, en kan tot 80% van
de benodigde elektriciteit worden geproduceerd. Daarnaast
reduceert het CO2 emissies (tot 50%). Door het gebruik van de
warmteproductie van zonneboilers als voeding voor de Green
turbine, kan elektriciteit worden geproduceerd. Green turbine kan
ook worden ingezet in de scheepvaart (kleine schepen) en in
hybride autos (kan een brandstofbesparing van 20% opleveren).
Emissies
Een stoomturbine zelf veroorzaakt geen emissies (de
stoomturbine zet zelf alleen warmte om in mechanische energie).
Welke emissies vrijkomen bij het proces hangt dus af van de
voeding. Bestaat deze voeding uit kolen, hout of olie dan zullen
de emissies hoog zijn. Deze emissies zullen minder zijn als er
gebruik wordt gemaakt van bijvoorbeeld restwarmte of
kernenergie. Veel schepen benutten tegenwoordig hun
restwarmte. In de binnenvaart kan de uitstoot van emissies
worden beperkt als er achter de dieselmotor een kleine
stoomturbine geplaatst wordt die op schonere brandstof vaart en
afvalwarmte volledig benut Bron: Greenturbine. Er wordt dan dus
minder diesel verstookt en de warmte die vrijkomt bij het

verstoken van de diesel wordt weer gebruikt voor de aandrijving

van het schip.
Een stoomturbine zet de thermische energie in stoom om in
mechanische energie in de vorm van draaiing van een as en
koppel.
Ze worden toegepast op schepen, in energie centrales en ook op
atoom onderzeers, Stoomturbine-installaties produceren het
grootste deel van de voor de wereldindustrien benodigde
elektriciteit.
Stoomturbines worden gebruikt voor de aandrijving van roterende
machines zoals pompen, compressoren, ventilatoren, generatoren
en het op weken van stroom.
Stoomturbines kunnen alles aandrijven wat ook door een
elektromotor kan worden aangedreven. Ten opzichte van
elektromotoren hebben stoomturbines de volgende Voordelen:
1.Het toerental van de turbine kan zodanig worden gekozen dat
de aangedreven machine optimaal presteert.
2.Toerenregeling is mogelijk over een breed toerenbereik
3.Stoomturbines hebben een hoog start koppel
4.Stoomturbines kunnen niet worden overbelast
5.Gebruik in een explosie gevaarlijke omgeving is mogelijk
6.De energie in de uitlaatstoom kan in een proces worden
gebruikt
In een stoomturbine laat men de stoom in straalbuizen of
leischoepen expanderen.
Door de expansie wordt de opgeslagen potentile energie van de
stoom omgezet in kinetische energie(bewegingenergie)
De snelstromende stoom laat men tussen loopschoepen stromen,
die rondom het draaibare loopwiel zijn gemonteerd.
Het loopwiel zal om zijn as gaan draaien en daardoor
mechanische arbeid verrichten.
De lijschoepen, die geven de richting aan de snelstromende
stoom, naar de volgende rij schoepen die op het loopwiel zij
geplaatst
De schoepen verder naar achteren daar zijn de afmeting
aangepast, de ruimte is daar groter en de vorm is daar minder
rond, omdat de stoom daar verder kan expanderen tussen de
schoepen.

Uiteindelijk expandeert de stoom naar een grote ruimte,

vervolgens naar de condensor waardoor de stoom snelheid nog
verder zal toenemen in de turbine.
Een condensor geeft een onderdruk 0,2 bar, Dat komt omdat de
stoom daar tot waterdamp overgaat door de sneldalende
temperatuur.
De condensor wordt met koud water gekoeld die door buizen
stroomt, om deze buizen stroomt de afgewerkte stoom, die van
zijn hitte wordt ontdaan, en uiteindelijk weer water wordt.
(De type condensor die wordt gebruikt wordt valt onder een
gesloten systeem, daar later meer over)
een samenvatting:
Actie of gelijk drukturbine
1 De schoepen zijn symmetrisch en van zodanige vorm, dat de
ruimte tussen twee opeenvolgende schoepen overal gelijk is.
2 De snelheid van de stoom tussen de schoepen is van het begin
tot het einde constant.
3 De stoomspanning aan de voor en achterkant van de schoepen
is gelijk.
4 De kracht op de schoepen is een gevolg van de centrifugale
werking van stoom bij het doorlopen van het gebogen
schoepkanaal.

Reactie of overdrukturbine.
1 De schoepen zijn onsymmetrisch van vorm en plaatsing, zodat
de ruimte tussen twee opeenvolgende schoepen naar het einde
nauwer wordt.
2 De snelheid van de stoom neemt toe bij zijn beweging door de
ruimte tussen de schoepen.

3 De stoomspanning is aan de voorkant van de schoepen hoger

dan aan de achterkant.
4 De kracht op de schoepen is een gevolg van de reactiewerking,
die ontstaat bij het versnellen van de stoomstraal.
Gemengde turbines.
Waarin zowel Curtis, gelijkdruk als overdruk trappen worden
toegepast.
Dit komt zeer veel voor.
Een Curtis trap wordt hierbij meestal, alleen voor het hoge druk
gedeelte van de drukval gebruikt.
Verder spreekt men van axiale en radiale stoomturbines, welke
namen afhangen van de stroomrichting van de stoom ten
opzichte van de draaiing as.
Al deze turbinetypen kunnen weer uitgevoerd zijn o.a. als:
a Condensatieturbines, waarbij de afgewerkte stoom naar een
(meestal direct aangebouwde) condensor wordt geleid.
b Tegendrukturbines, waarbij de afgewerkte stoom naar de
buitenlucht wordt geblazen of als retourstoom voor andere
doeleinden als verwarming, verdere krachtopwekking enz.
c Aftapturbines, bij welke het mogelijk is een stoomhoeveelheid
van een bepaalde, constante druk af te tappen voor
fabrieksgebruik, terwijl de overige stoom, hetzij als retourstoom
ontwijkt.
Ook kan men een turbine van twee of meer aftappen voorzien.
Het constant houden van de druk van de aftapstoom gebeurd
geheel automatisch.
d Twee drukturbines, welke gelijktijdig gedreven worden met
verse stoom van twee verschillende drukken (bijv. door het
gebruik van ketelbatterijen met verschillende stoomdruk).

e Turbines met her verhitting, waarbij de stoom, die in het eerste

turbinedeel gexpandeerd is, weer naar de ketels wordt
teruggevoerd om weer oververhit te worden op
begintemperatuur.
De verschillende druktrappen kunnen in een of meer cilinders of
huizen worden ondergebracht, zodat men spreekt van eenhuizige
turbines, tweehuizige of 3huizige turbines enz.
De deLavalturbine (de werking berust op gelijkdruk turbine of
actieturbine)
Als grondleggers van de tegenwoordige stoomturbinebouw
mogen worden aangemerkt de zweed Gutaf De Laval en de
Engelsman Ch. Parsons, die elk een geheel verschillende turbine
type tot praktische toepassing brachten.
De Zweedse ingenieur Gutaf De Laval heeft in het jaar 1883 de
eerste praktisch bruikbare gelijkdruk turbine geconstrueerd, die
naar hem de deLavalturbine wordt genoemd.
Deze turbine heeft alleen een nuttig effect bij een hoog toerental
die door een transmissie naar een laag toerental gereduceerd
wordt om daar de nodige pk te leveren.Gutaf De Laval liet zijn
turbine met 20 000 en 30 000 omwentelingen per minuut lopen.
Om de problemen uit de weg te gaan bij deze zeer hogen
toerental paste hij een techniek toe door een dunne, verende as.
Waar bij het zwaartepunt, zodra de kritische snelheid
overschreden is zal samenvallen met de meetkundige as, zodat
geen excentriciteit en daarop volgend geen centrifugaal krachten
meer optreden, die de as en lagers zouden kunnen belasten.
Zoals hierboven al eerde vermeld is moet de omtreksnelheid in dit
geval zeer hoog worden, om een redelijk nuttig effect te bereiken.
De Laval bereikte dit, door aan zijn turbine een zeer hoog
toerental 30 000 omw/min. te geven, zodat omtreksnelheden van
maximum 400m/sec bereikt worden.

Het gelukte hem, het hoge toerental te reduceren met behulp van
een tandwieloverbrenging 1:10 met brede raderen en met Vvormige lage tanden van kleine steek.

Een Stoomturbine is een machine die met behulp van verzadigde

oververhitte stoom, in beweging wordt gezet.
De stoom wordt gevormd in de ketel.
Als de stoom toevoerkraan opengedraaid wordt zal de stoom zijn
weg vervolgen door de stoomleiding.
Daarbij passeert de stoom eerst nog een oververhitte, en vervolg
zijn weg door het hoofd stoomleiding, een leiding die naar de
stoomturbine gaat.
Vervolgens kan de stoom, bij de stoomturbine aangekomen, daar
zijn arbeid verrichten.
In een stoomturbine laat men stoom in straalbuizen of
leischoepen expanderen.
Door de expansie wordt de potentile energie van de stoom
omgezet in kinetische energie.
De snelstromende stoom laat men tussen loopschoepen stromen,
die op de omtrek van een draaibaar loopwiel of schoepenwiel zijn
bevestigd.
Het loopwiel zal om zijn as gaan draaien en daardoor
mechanische arbeid verrichten.
Bij een turbine is het dus niet de druk maar de snelheid van
stromende stoom die de arbeid levert.
Als grondleggers van de tegenwoordige stoomturbinebouw kan
worden toegeschreven aan de Zweed De Laval en de Engelsman
Ch. Parsons, die elk een geheel verschillende turbine type tot
praktische toepassing brachten.
De Zweedse ingenieur De Laval heeft in het jaar 1883 de eerste
praktisch bruikbare gelijkdruk turbine geconstrueerd, die naar
hem de deLavalturbine wordt genoemd.
Daar na zijn er nog andere mensen geweest die veel aan
verbeteringen hebben toegedragen aan de ontwikkeling van de
stoomturbine, die wij nu kennen, en te vinden zijn in elektriciteit
centrale en op schepen.

Op schepen, daar werd in het verleden de stoomturbine ook vaak

in combinatie met stoommachines toegepast.
Eigenlijk was het andersom, een stoommachine bijvoorbeeld een
triple expansiemachine die nog genoeg stoomdruk had, dat nog
gebruikt kon worden om een turbine aan te drijven.
Dat gebeurden op verschillende manieren, een van die was dat
als er twee schroeven door twee stoommachines waren
aangedreven, er ook een derde schroef was die werd
aangedreven door de stoomturbine om extra hoog rendement te
krijgen uit het stoom, voordat het naar een condensor gaat.
Het is wel zo dat de turbine maar een kant kon op draaien, dus
was het alleen maar voor overzee handig waar hij toch constant
de zelfde richting uit gaat.
Om naar achter en voorruit te manoeuvreren waren de twee
stoommachines genoeg, en werd de stoom omgeleid rechtstreeks
naar de condensor en niet naar de turbine.
Dit principe en werking werd ook bij de Olympic en Titanic van de
White Star Line toegepast.
Er waren ook andere methode om een stoomturbine te koppelen
met de stoommachine, en te ontkoppelen.
Er zijn schepen gebouwd, die een stoomturbine op dezelfde as
gekoppeld waren als de stoommachine.
Maar bij achteruit varen en manoeuvreren werd de stoom
omgeleid en de turbine ontkoppeld. Er waren wel meer methode
of constructies.
later werd alleen de stoomturbine gebruikt, in combinatie met
grote tandwielen voor de reductie naar een lager toerental. Op
een andere manier weer werden dynamo's aangedreven waarvan
de spanning naar een motor ging om de schroef te laten draaien.
Veel theorien en kennis van vroeger is bij de stoomturbine in
grote lijnen nog hetzelfde als nu.
De ontwikkelingen gaan door en natuurlijk zijn er nieuwe
vindingen gedaan op het gebied van de stoomturbine en de
metaallegeringen worden beter.
Zo wordt er met behulp van computermodellen berekening
gemaakt om een zo hoog mogelijke efficiency te bereiken op alle
gebieden.
Ook wordt er met hogere temperaturen gewerkt meer dan 620
graden Celsius en in de toekomst alleen maar hoger.

De zelfde materialen die bij een gasturbine gebruikt wordt vind

ook hier toepassingen.
Daar is veel over te vinden op internet, vooral in het Engels
geschreven.
Handig is dat je het zoekwoord zo veel mogelijk in het Engels
schrijft voor de zoekmachine
Nog even een opmerking, de foto's van vroegere machines van
Stork en Werkspoor die vooral te vinden zijn onder de knop foto's
en platen, en die ook besproken worden op de site, daarvan zijn
er machines bij, die over de hele wereld nog steeds werken tot de
dag van vandaag.
Deze worden gereviseerd en ook waar nodig verbeterd door Stork
Turbo Services te Almere die gespecialiseerd zijn in stoomturbines
van alle fabrikanten maar in het bijzonder die van Stork en
Werkspoor.
4 foto's van de machinekamer met een Stork Stoomturbine, bij
de papierfabriek in Renkum van Parenco, klik op de link voor meer
en grote foto's: foto1 foto2 foto3 foto4
(foto's van Parenco)
En na zo een revisie kan de stoomturbine bij vakkundig gebruik
weer heel veel jaren mee.
Een voorbeeld van een oudje die veel jaren heeft gedraaid en nu
nog steeds werkt, is de Stork Stoomturbine bij de papierfabriek in
Renkum van Parenco foto rechts hier boven,
De stoomturbines hebben bij goed en deskundig gebruik weinig
onderhoud nodig.
Het kan voorkomen door een fout met het opstarten door
bijvoorbeeld de aftap vergeten open te zetten, dat er net als bij
zuiger stoommachines waterslag ontstaat daardoor is het
mogelijk dat de rotors of de straalbuizen flink op hun donder
krijgen en hele stuken worden weggeslagen omdat deze delen
dan niet thermisch maar mechanisch belast worden.
Vaak is dat wel te repareren maar kost wel een nieuw loopwiel of
andere delen van de turbine.

De stoomturbine is een apparaat dat wordt gebruikt om de druk

en temperatuur van stoom om te zetten in een uitgaand
asvermogen. Deze type turbine wordt voornamelijk toegepast in
elektriciteitscentrales, maar ook wel bij andere toepassingen waar
grote vermogens nodig zijn zoals zeeschepen.
Bij een moderne stoomturbine wordt de stoom tegen een rij
rotorschoepen geleid, maximaal van richting veranderd,
vervolgens door een rij statorschoepen weer omgedraaid van
richting en naar de volgende rij rotorschoepen geleid. Dit proces
blijft zich herhalen tot de stoom maximaal is gexpandeerd.
Wanneer de stoom zover in energie is uitgeput dat zich
waterdruppeltjes beginnen te vormen, wordt deze uit de turbine
geleid omdat de met supersonische snelheden op de
turbinebladen slaande waterdruppels voor erosie zorgen, dit
gebeurt als ongeveer 20% van de watermoleculen gecondenseerd
is.
Gelijkdrukturbines
Omdat de ingaande druk aan het schoepenwiel gelijk is aan de
uitgaande druk na de schoep. Volledige expansie in de
nozzles/straalpijpen. Deze worden dan geklasseerd onder
impulsturbines. Zo vindt men de laval-, curtis- en rateau-turbines
terug onder deze vorm van expansie. Elk uiteraard met hun
specifiek toepassingsgebied, die wederom op verscheidene
criteria geklasseerd kunnen worden, zijnde bijvoorbeeld
rendement,optimale snelheidsverhouding, bladsnelheid,
bladhoek, kostprijs, onderhoud, energie-verbruik/levering.

Lavalturbine. Uitgevonden door ingenieur Gustav de Laval.

Deze turbine bestaat uit n wiel met een groot aantal
emmervormige schoepen die de stoom opvangen en
omzetten in een rondgaande beweging. Dit type turbine was
niet erg efficint want ze draaide veel te snel aan 20.000 tot
25.000 tpm toeren/min.

Curtisturbine. Deze turbine bestaat uit twee draaiende

wielen met een groot aantal emmervormige schoepen die de
stoom opvangen en omzetten in een rondgaande beweging.
Tussen deze twee wielen bevindt zich een set
reactieschoepen die stilstaan . Dit type turbine was niet erg
efficint maar het toerental tpm was wel lager. Deze turbine
kan uit twee trappen bestaan dan wel uit een enkele trap.
Wordt gebruikt als voorschakelturbine, veelal toegepast in
elektriciteitscentrale in de hoge druk turbine om de
temperatuur en druk van de stoom te verlagen.

Rateauturbine of Zoellyturbine. A.C.E Rateau ontwierp een

turbine waarbij de stoomdruk in trappen verlaagd wordt. Dit
leidt tot een toename van het rendement. Men noemt ze de
Zoelly -turbines en zijn eigenlijk in serie geschakelde
lavalturbines, elk op een lagere druk. Doordat we hierdoor
meerdere druk -en snelheidstrappen krijgen, die elkaar
opvolgen, gaat het toerental naar omlaag.

Overdrukturbines
Is een turbine waarbij de uitgaande druk lager is dan de
ingaande. Gedeeltelijke expansie in de leischoepen en
gedeeltelijk in de loopschoepen. Deze worden impuls/reactieturbines of simpelweg reactieturbines genaamd. De
parsonsturbine wordt hier in ondergebracht. De lei- en
loopschoenen worden relatief gelijk uitgevoerd en omdat bij deze
turbine het enthalpieverschil per trap (lei+loop) gelijk is, kan men
dus in functie van het aantal trappen het gegeven of te bekomen
vermogen extrapoleren. Wel ontstaat bij dit soort turbines, door
de drukval per trap, een axiale asbelasting.

Parsonsturbine. In 1884 heeft de Britse ingenieur Charles

Algernon Parsons de reactieturbine ontworpen, deze turbine
laat de stoom in de lengterichting van de as stromen en
verlaagt de druk geleidelijk, verspreid over een aantal
schoepenwielen. De snelheid is nu 1500 of 3000 tr/min. Alle
hedendaagse turbines zijn Parsonturbines.

LjungstrmturbineLjungstrmturbine is een turbine met twee

tegengesteld draaiende assen. De leischoepen draaien ook maar
in tegengestelde richting.

Inleiding
In dit werkstuk wordt het onderwerp stoomturbines nader
uitgelegd. Wij hebben voor dit onderwerp gekozen, omdat het een
heel belangrijk onderdeel ontmaakt van onze opleiding.
Onze informatie