Quadrant Engineering Plastic Products

global leader in engineering plastics for machining

BEWERKINGSRICHTLIJNEN

ENGINEERING PLASTIC PRODUCTS

[ Bewerkingsrichtlijnen
Quadrant kunststof halffabrikaten kunnen gemakkelijk op gewone metaal- en ook vaak op
houtbewerkingsmachines worden bewerkt. De beste resultaten krijgt men echter pas indien enkele
basisregels gerespecteerd worden. Gezien de slechte warmtegeleidbaarheid en de relatief lage
smelttemperaturen van thermoplastische kunststoffen, dient men ervoor te zorgen dat zo weinig mogelijk
warmte ontwikkelt. Zoniet is de kans op verkleuren of opsmelten van het werkstukoppervlak reel.
Daarom:
moet het snijgereedschap altijd scherp en glad gehouden worden
dienen de aanvoersnelheden zo hoog mogelijk te zijn
dient men te werken met een grote vrijloophoek zodat enkel de snijkant het materiaal raakt
is een goede spaanafvoer noodzakelijk
moet men koelen bij bewerkingen met grote warmteontwikkeling (bijv. boren)

[ Verspaningskrachten
De verspaningskrachten bij de bewerking van technische kunststoffen zijn veel geringer dan bij metalen.
De inklemkrachten kunnen bijgevolg kleiner genomen worden. Zorg ervoor dat het werkstuk niet uit de
klemgereedschappen kan loskomen. Aangezien kunststoffen minder stijf zijn dan metalen is het van
essentieel belang dat het werkstuk correct wordt ondersteund gedurende de bewerking om krombuigen
of vervorming te voorkomen. Zo wordt bij het draaien van dunwandige bussen dikwijls gebruik gemaakt
van inwendige ondersteuningsstoppen tijdens de bewerking van de buitendiameter.

[ Snijgereedschappen
Stalen hoge snelheid (HSS) gereedschappen werken goed bij vele kunststoffen.Toch wordt de voorkeur
gegeven aan Tungsten-carbide (basissnijkanten), keramiek of polykristallijne diamanten (PCD)
gereedschappen voor langdurige bewerkingen. Dit is zeer belangrijk als glas- en/of koolstofvezelversterkte
of met grafiet gevulde materialen worden bewerkt om een lange levensduur van het gereedschap en een
goede afwerking van het oppervlak te garanderen. Wanneer CELAZOLE PBI of TORLON PAI wordt
bewerkt, leveren met diamanten bekleedde of polykristallijne diamanten gereedschappen optimale
resultaten. Gereedschappen met een toplaag van carbid kunnen echter gebruikt worden bij zeer korte
bewerkingen.

Quadrant Engineering Plastic Products

global leader in engineering plastics for machining

www.quadrantepp.com

[ Koeling
Afgezien van boren en afsteken, zijn koelmiddelen normaal niet noodzakelijk voor de bewerking van
thermoplastische kunststoffen. Door de snijzone over het algemeen koel te houden, worden de
oppervlakteafwerking en de toleranties verbeterd.
Wanneer koeling noodzakelijk is, voldoen de gebruikelijke koelvloeistoffen op basis van een olie emulsie
uitstekend. Ze mogen echter niet worden gebruikt bij de bewerking van de amorfe thermoplastische
kunststoffen, zoals PC 1000, PPSU 1000, PEI 1000, PSU 1000 en SEMITRON ESd 410C, gezien ze
gevoelig zijn aan spanningscorrosie. Voor deze materialen zijn de meest geschikte koelmiddelen water of
perslucht.
Als koelvloeistoffen op basis van olie emulsie of snijvloeistoffen op basis van petroleum niet kunnen
vermeden worden tijdens bewerking van amorfe thermoplastische kunststoffen (bijv. tijdens het boren van
grote diameters en/of diepe gaten of tijdens draadtapbewerkingen), dient men onderdelen meteen na
bewerking grondig te reinigen met Isoprolylalcohol en vervolgens te spoelen met zuiver water. Zo wordt
het risico van spanningbreuk vermeden.
Een krachtige stroom van perslucht of koelmiddel verwijdert tevens deeltjes uit de werkzone en voorkomt
zo dat er deeltjes tussen het snijgereedschap en het werkstuk terechtkomen.

[ Bewerkingstoleranties
De vereiste afwerkingtoleranties bij de bewerking van thermoplastische kunststoffen zijn in het algemeen
groter dan deze voor metalen. Dit als gevolg van de grotere thermische uitzettingscofficint, geringere
stijfheid en hogere elasticiteit, zwelling door eventuele vochtopname (hoofdzakelijk bij polyamides) en
mogelijke vervormingen door het vrijkomen van restspanningen tijdens en na bewerking. Dit laatste
fenomeen treedt vooral op bij asymmetrische stukken of bij stukken waarbij door de bewerking de
doorsnede aanzienlijk gewijzigd wordt (bv. het draaien van een bus uit een massieve staaf). In deze
gevallen is n de voorbewerking en vr de afwerking een thermische tussenbehandeling van het stuk
(spanningsvrij maken) noodzakelijk.
Voor gedraaide of gefreesde onderdelen kan als vuistregel vooropgesteld worden dat een
afwerkingtolerantie van 0,1 0,2 % van de nominale maat, met een minimum van 0,05 mm voor kleine
afmetingen, kan gehaald worden zonder speciale voorzorgsmaatregelen. In dit opzicht kunnen de
normen ISO 2768, DIN 7168 en de Zwitserse VKI-aanbeveling, Toleranzen spanende hergestellter
Kunststoff-Fertigteile (Toleranties voor bewerkte kunststofstukken), als leidraad dienen. Er zijn echter
kleinere toleranties mogelijk met zeer stabiele hoogwaardige technische kunststoffen, zoals CELAZOLE
PBI, TORLON PAI, KETRON PEEK en TECHTRON PPS.

Quadrant Engineering Plastic Products

global leader in engineering plastics for machining

www.quadrantepp.com

[ Draaien
De spaanderstroom bij draaien en boren van veel thermoplastische kunststoffen, kan met een
afzuigsysteem (waarbij de afvoer rechtstreeks in een container gericht is) worden weggewerkt. Hierdoor
kunnen geen spaanders rond de klauwplaat, de tool of het werkstuk geraken.
Voor de aanbevolen gereedschapsgeometrie, snelheden en voedingen: zie tabel.

Frezen
Frezen in de handel verkrijgbaar voor de bewerking van lichte metalen kunnen zonder meer gebruikt
worden. En- of tweelippige frezen evenals meskoppen verdienen omwille van hun betere spaanafvoer de
voorkeur boven meerlippige.
Voor de aanbevolen gereedschapsgeometrie, snelheden en voedingen: zie tabel.

Boren
Spiraalboren uit snelsnijstaal voldoen uitstekend. Vanwege de grote warmteontwikkeling is een goede
koeling met koelvloeistof bij deze bewerking noodzakelijk. Om een goede warmte- en spaanafvoer te
bekomen, dient men vooral bij diepe gaten de boor frequent uit het gat te lichten. Bij grotere boren is het
aanbevolen het hart van de boor weg te slijpen waardoor de dwarssnede vermindert en dus de wrijving
afneemt. Bij het boren van grote diameters dient men stapsgewijs te werk te gaan, bijvoorbeeld voor een
gat 50 achtereenvolgens 12 en 25 en verder uitbreiden met grotere boren of met een uitboorbeitel.
Voor CELAZOLE PBI, TORLON PAI, KETRON PEEK-HPV, KETRON PEEK-GF30, KETRON PEEKCA30, TECHTRON HPV PPS en SEMITRON ESd 410 C staven boven 50 mm diameter, ERTALON
66-GF30, ERTALYTE, ERTALYTE TX en KETRON PEEK-1000 staven boven 1000 mm diameter
alsook voor ERTALON / NYLATRON staven boven 200 mm diameter, is het, om barsten te vermijden,
raden we aan om geen spiraalboren te gebruiken, maar om de gaten te boren op een draaibank met
een stijve uitboorbeitel waarvan het snijvlak perfect op centerhoogte geplaatst is (zie afbeelding).

Bij het boren of draaien van doorlopende gaten, moet de voeding op het
einde van de bewerking gereduceerd worden om te voorkomen dat de boor
of uitboorbeitel zich door de uitgaanszijde heentrekt, waardoor de rand van
het gat kan uitbrokkelen. Manuele voeding bij het boren wordt afgeraden
omdat de boor zich kan vastbijten met overbelasting en barsten van het
materiaal als gevolg.

Quadrant Engineering Plastic Products

global leader in engineering plastics for machining

www.quadrantepp.com

[ Zagen
Dit kan gebeuren met lintzagen, cirkelzagen of beugelzagen met een relatief grove vertanding en die
lichtjes gezet zijn om een goede spaanafvoer te verzekeren en te voorkomen dat de zaag zich in de
zaagsnede vastzet. Om trillingen en dus een ruwe zaagsnede of, in het slechtste geval, breuk te vermijden,
moeten de stukken stevig op de werktafel opgespannen worden.
Belangrijk: versterkte materialen zoals ERTALON 66-GF30, TORLON 4301 PAI, TORLON
4501 PAI, TORLON 5530 PAI, KETRON PEEK-HPV, KETRON PEEK-GF30, KETRON
PEEK-CA30, TECHTRON HPV PPS SEMITRON ESd 410C en SEMITRON ESd 520 HR
worden bij voorkeur gesneden met een lintzaag met een tandverdeling van 4 tot 6 mm
(CELAZOLE PBI: 2 tot 3 mm). Gebruik geen cirkelzaag aangezien dit vaak tot barsten leidt.

[ Vochtbeschermende verpakking
Sommige polymeren absorberen vocht uit de omgeving. Na verloop van tijd kan dit tot opzwelling leiden
en de afmetingen van het materiaal benvloeden. Daarom is het van belang om precisie onderdelen uit
ERTALON / NYLATRON, CELAZOLE PBI, TORLON PAI en SEMITRON ESd 225 haffabrikaten
droog te houden alvorens te monteren. Ze worden best in gesloten zakken met drogingmiddel bewaard.
Een extra coating van alle oppervlakken met een laagje zuiver mineraal vet of olie helpt eveneens om
vochtabsorptie te verminderen.
Bewerkte stukken die vocht hebben opgenomen en als gevolg daarvan uitgezet zijn, kunnen worden
gedroogd zodat ze weer tot hun oorspronkelijke afmetingen krimpen, dit omdat vochtabsorptie een
omkeerbaar proces is. Dit wordt bij voorkeur gedaan in een vacumoven tot een constant gewicht bereikt
wordt ( 60 70 C voor ERTALON / NYLATRON, SEMITRON ESd 225 en 150 C voor CELAZOLE
PBI en TORLON PAI). De droogtijd is duidelijk afhankelijk van het vochtaandeel in het materiaal en van
de dikte, maar met een minimum van 24 uur per 3 mm materiaaldikte dient rekening te worden gehouden.

[ Veiligheid
Om risicos te vermijden moeten de algemene geldende industrile veiligheidsrichtlijnen in acht genomen
worden, evenals de eventuele specifieke richtlijnen die u in de Quadrant Engineering Plastic Products
Veiligheidsfiches kunt terugvinden.

Quadrant Engineering Plastic Products

global leader in engineering plastics for machining

www.quadrantepp.com

ERTALYTE / ERTALYTE TX / CELAZOLE PBI / TORLON PAI / KETRON

PEEK-HPV / KETRON PEEK-GF30 / KETRON PEEK-CA30 / TECHTRON
HPV PPS / SEMITRON ESd 410C / SEMITRON ESd 520 HR

Gezien de hardheid en beperkte taaiheid van deze materialen, volgen hieronder enkele bijkomende
bewerkings- en ontwerprichtlijnen. Bij het ontwerpen en monteren moeten eventuele
spanningsconcentraties vermeden worden en vooral bij het boren en zagen is een materiaalvriendelijke
behandeling noodzakelijk. Dit alles om te voorkomen dat het materiaal het voortijdig begeeft.
CELAZOLE PBI kan zeer moeilijk te bewerken zijn en vergt bijzondere voorzichtigheid. Wij raden aan om
lage snijsnelheden en kleine snijdieptes (max. 1 mm) toe te passen.

Enkele tips:
Gebruik altijd lichte tot gematigde opspankrachten. Probeer nooit het kunststofstuk te forceren.
Vermijd scherpe binnenhoeken. De afrondingsstraal moet minstens 1 mm bedragen. Zie fig. 1.
Om het uitbreken van de kanten gedurende het draaien, boren of frezen te vermijden, kan het
aangeraden zijn deze af te schuinen. Hierdoor verloopt de overgang tussen het gereedschap en het
kunststofstuk geleidelijker Zie fig. 2.
Scherpe V-vormige schroefdraad moet vermeden worden (vol kerfgevoelige zones). Draad met een
afgeronde voet geniet waar mogelijk de voorkeur.
Het gebruik van zelfdraadsnijdende of zelfdraadvormende schroeven wordt afgeraden. In het bijzonder
deze laatste veroorzaken enorme spanningen rond het gat en leiden vaak tot scheurvorming.
Om barsten te vermijden, mag bij het tappen van schroefdraad of het monteren van bouten in blinde
gaten de bodem van het gat niet geforceerd worden met het tap- of boutuiteinde.

1 x 45

Fig. 1

Fig. 2

Alle informatie die door of namens Quadrant Engineering Plastic Products wordt verstrekt met betrekking tot haar producten, zij het in de vorm van gegevens, aanbevelingen
of anderszins, steunt op onderzoek en wordt geacht betrouwbaar te zijn. Quadrant Engineering Plastic Products stelt zich geenszins verantwoordelijk of aansprakelijk voor
toepassing, verwerking of ander gebruik van voornoemde informatie en producten, noch voor de gevolgen daarvan. De koper neemt de volledige verantwoordelijkheid en
aansprakelijkheid op zich voor toepassing, verwerking of ander gebruik van voornoemde informatie en producten, waarvan hij de deugdelijkheid en andere eigenschappen zelf
dient te verifiren, en voor de gevolgen daarvan. Quadrant Engineering Plastic Products stelt zich geenszins verantwoordelijk of aansprakelijk voor enige inbreuk op de rechten
die in het bezit zijn van of beheerd worden door derden en gebaseerd zijn op de intellectuele, industrile of andersoortige eigendom van die rechten, en die voortvloeit uit
toepassing, verwerking of ander gebruik van voornoemde informatie en producten door de koper.
CESTIDUR, ERTALON, ERTACETAL, ERTALYTE, NYLATRON, KETRON, TECHTRON, FLUOROSINT en SEMITRON zijn geregistreerde handelsmerken van
Quadrant.
CESTILENE, CESTICOLOR, CESTILITE en CESTITECH zijn handelsmerken van Quadrant Engineering Plastic Products.
SYMALIT is een geregistreerd handelsmerk van Symalit AG.
CELAZOLE is een geregistreerd handelsmerk van Hoechst Celanese Corporation.
DELRIN en TEFLON zijn geregistreerde handelsmerken van DuPont.
KETRON PEEK is gebaseerd op VICTREX PEEKTM polymeer. VICTREX is een geregistreerd handelsmerk van Victrex plc. PEEKTM zijn handelsmerken van Victrex plc.
RADEL en TORLON zijn geregistreerde handelsmerken van Solvay Advanced Polymers.
STANYL is een geregistreerd handelsmerk van DSM.
ULTEM is een geregistreerd handelsmerk van General Electric Co. USA.

Quadrant Engineering Plastic Products

global leader in engineering plastics for machining

www.quadrantepp.com

QUADRANT
Engineering
Plastics

DRAAIEN

FREZEN

Doorsnede AB

ZAGEN

Doorsnede AB

Bandzaag
Band saw

Cirkelzaag
(met
Circular saw
hardmetalen
(carbide tipped)
plaatjes)

BOREN

tc

tb

r = 0.5 1 mm
B

XX

a : vrijloophoek
g : spaanhoek
h : snijkanthoek
v : snijsnelheid
s : voeding

()
()
()
(m/min)
(mm/t)

a : vrijloophoek
g : spaanhoek
v : snijsnelheid
s : voeding

()
()
(m/min)
(mm/tant)

a : vrijloophoek
g : spaanhoek
j : punthoek
v : snijsnelheid
s : voeding

()
()
()
(m/min)
(mm/t)

5 - 15

0 - 10

0 - 45

0.05 - 0.5

200 - 500

5 - 15

0 - 15

< 0.05

200 - 500

10 - 15

3-5

90 - 120

5 - 15

0 - 10

0 - 45

0.05 - 0.5

200 - 500

5 - 15

0 - 15

< 0.05

200 - 400

5 - 10

3-5

5 - 15

0 - 10

0 - 45

0.05 - 0.5

200 - 400

5 - 15

0 - 15

< 0.05

150 - 300

5 - 10

5 - 15

0 - 10

0 - 45

0.05 - 0.4

200 - 400

5 - 15

0 - 15

< 0.05

200 - 400

KETRON PEEK-HPV / GF30 / CA30 5 - 15

0 - 10

0 - 45

0.05 - 0.3

100 - 200

5 - 15

0 - 15

< 0.05

5 - 10

3-5

0 - 45

0.05 - 0.3

25 - 100

5 - 15

0 - 15

8 - 12

0-5

0 - 45

0.75 - 0.4

150 - 400

5 - 15

0 - 15

= 10 15

a : vrijloophoek
g : spaanhoek
t : tandverdeling
v : snijsnelheid

c : cirkelzaag
b : bandzaag
gc

tc

0.1 - 0.3 50 - 100 10 - 15

0 - 15

90 - 120

0.1 - 0.3 50 - 100 10 - 15

3-5

90 - 120

5 - 10

3-5

50 - 150

5 - 10

< 0.05

25 - 75

< 0.05

50 - 150

ac

vc

()
()
(mm)
(m/min)
tb

vb

ab

gb

8 - 45

25 - 40

0-8

4 - 10 50 - 500

0 - 15

8 - 45

25 - 40

0-8

4 - 10 50 - 500

0.1 - 0.3 50 - 80 10 - 15

0 - 15

8 - 25

25 - 40

0-8

4 - 10 50 - 400

90 - 120

0.1 - 0.3 50 - 100 10 - 15

0 - 15

8 - 25

25 - 40

0-8

4 - 10 50 - 400

3-5

90 - 120

0.1 - 0.3 50 - 80 10 - 15

0 - 15

8 - 25

25 - 40

0-8

4-6

50 - 200

5 - 10

3-5

90 - 120

0.1 - 0.3 25 - 50 10 - 15

0 - 15

8 - 25

25 - 40

0-8

2-3

25 - 100

5 - 10

3-5

90 - 120

0.1 - 0.3 50 - 100 10 - 15

0 - 15

8 - 25

25 - 40

0-8

4-6

50 - 200

ERTALON / NYLATRON

SYMALIT PVDF 1000

ERTACETAL
SEMITRON ESd 225
ERTALYTE
TORLON 4203 PAI
KETRON PEEK-1000
PC 1000
PPSU 1000
PEI 1000
PSU 1000

1,000 - 3,000

www.quadrantepp.com

global leader in engineering plastics for machining

CESTILENE

ERTALON 66-GF30
TORLON 4301 PAI / 5530 PAI

TECHTRON HPV PPS

SEMITRON ESd 410C
CELAZOLE PBI
FLUOROSINT 207 / 500
SEMITRON ESd 500HR

Aanbevolen gereedschapsgeometrie,
snelheden en voedingen voor het bewerken

Quadrant Engineering Plastic Products

Tabel: GEREEDSCHAPSGEOMETRIE, SNELHEDEN EN VOEDINGEN VOOR HET DRAAIEN, FREZEN, BOREN EN ZAGEN

o
Gl

ba

l qua l i ty stan

da

Gl

Glo

oba

b a l p ro du

l technic

ct

al

io
n

log

istics

rt

an

su

po

Quadrant Engineering Plastic Products

www.quadrantepp.com

Regional Headquarters
ASIA-PACIFIC

EUROPE

NORTH AMERICA

108 Tai To Tsuen, Ping Shan

YUEN LONG - N.T. Hong Kong
Tel +852 (0) 24702683
Fax +852 (0) 24789966
epp.asia@qplas.com

I.P. Noord - R. Tavernierlaan 2

8700 TIELT - Belgium
Tel +32 (0) 51 42 35 11
Fax +32 (0) 51 42 33 00
contact@qplas.com

2120 Fairmont Avenue

PO Box 14235 - READING, PA 19612-4235
Tel (800) 366 0300 / +1 610 320 6600
Fax (800) 366 0301 / +1 610 320 6868
epp.americas@qplas.com

Quadrant Engineering Plastic Products Companies Worldwide

GERMANY
Koblenzerstrae 38
56112 LAHNSTEIN
Tel +49 (0) 2621 6990
Fax +49 (0) 2621 69933

I.P. Noord - Szamotulystraat 14

8700 TIELT
Tel. +32 (0) 51 42 32 24
Fax +32 (0) 51 42 33 40

Am Leitzelbach 11
74889 SINSHEIM
Tel + 49 (0) 7261 15 50
Fax + 49 (0) 7261 15 51 55

CANADA
495 Laird Road
GUELPH, Ontario - N1G 3M1
Tel (800) 567 7659 / +1 519 837 1500
Fax (800) 265 7329 / +1 519 837 3770

HONG KONG
108 Tai To Tsuen, Ping Shan
YUEN LONG,
N.T. Hong Kong
Tel +852 (0) 2 470 26 83
Fax +852 (0) 2 478 99 66

FRANCE
ZAC de Satolas Green
69330 PUSIGNAN
Tel +33 (0) 4 72 93 18 00
Fax +33 (0) 4 72 93 18 96

HUNGARY
Sikert str 2-4
1108 BUDAPEST
Tel +36 (0) 1 264 4206
Fax +36 (0) 1 262 0145

Z.I. Front de Bandire

BP 26
01360 BALAN
Tel. +33 (0) 4 72 25 17 87
Fax +33 (0) 4 72 25 91 35

INDIA
B 166 Yojnavihar,
DELHI 92
Tel +91 (0) 11 214 49 17
Fax +91 (0) 11 216 45 41

ITALY
Via Trento 39
20017 Passirana di Rho,
MILANO

POLAND
Ul. Dziegielowa 7
61-680 POZNAN
Tel +48 (0) 61 822 70 49 / 825 70 45
Fax +48 (0) 61 820 57 51

Tel +39 02 93 26 131

Fax +39 02 93 50 8451
JAPAN
5-2, Marunouchi 2-chome
Chiyoda-K,

SOUTH AFRICA
25 Nickel Street, Technicon
P.O. Box 63
ROODEPOORT 1725
Tel +27 (0) 11 760-3100
Fax +27 (0) 11 763-2811

TOKYO 100
Tel +81 (0) 33 2834 267
Fax +81 (0) 33 2834 087
KOREA

THE NETHERLANDS
Anthony Fokkerweg 2
7602 PK ALMELO
Tel +31 (0) 546 877 777
Fax +31 (0) 546 860 796

97 Samjung-Dong
Ohjung-Ku, BUCHEON-CITY
Tel +82 (0) 32 673 9901
Fax +82 (0) 32 673 6322
MEXICO

UNITED KINGDOM
83 Bridge Road East
WELWYN GARDEN CITY
Hertfordshire AL7 1LA
Tel +44 (0) 1707 361 833
Fax +44 (0) 1707 361 838

Apartado Postal 13
52000 Lerma,
EDO DE MXICO
Tel +52 (728) 282 91 10
Fax +52 (728) 287 53 17

ENGINEERING PLASTIC PRODUCTS

U.S.A.
2120 Fairmont Avenue - PO Box 14235
READING, PA 19612-4235
Tel (800) 366 0300 / +1 610 320 6600
Fax (800) 366 0301 / +1 610 320 6868

All rights of reproduction reserved.

BELGIUM
I.P. Noord - R. Tavernierlaan 2
8700 TIELT
Tel +32 (0) 51 42 35 11
Fax +32 (0) 51 42 33 00