Anda di halaman 1dari 9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

Imprimirpgina
Voltar

DEMOCRACIAEPARTICIPAO

Aguerradasideias:adisputadasnarrativas
Aagendaimpostapelosinteressesdosistemafinanceiroedasgrandescorporaesbuscaocuparocentrododebate
polticocomtemasquenoquestionamsuahegemoniaeseusinteresses,
porSilvioCacciaBava

EstadomnimoouEstadodebemestarsocial?Controledemocrticodapolticaeconmicaouliberdadedeao
paraasempresastransnacionaisemummercadooligopolizado?Estmuloindustrializaodopasouaberturado
mercadointernoparaprodutosestrangeiros?Jurosaltosparabeneficiarosetorfinanceirooujurosbaixospara
dinamizaroinvestimentoprodutivo,aindustrializao,oempregoeomercadointerno?Polticatributriaregressiva
oudistributiva?Controledaevasofiscalouleninciacomossonegadores?Aumentodosalriomnimopara
dinamizaromercadointernoemelhoraravidadostrabalhadoresoureduodosalriomnimoedacoberturada
SeguridadeSocialparaaumentaracompetitividadebrasileiraemrelaoconcorrnciainternacional?
Essasquestesestointerditadasaocrivododebatepblicoedemocrtico.Nointeressaadiscussodessas
opessobreomodelodedesenvolvimentobrasileiroequemsebeneficiadele.Aagendaimpostapelosinteresses
dosistemafinanceiroedasgrandescorporaesbuscaocuparocentrododebatepolticocomtemasqueno
questionamsuahegemoniaeseusinteresses,eatacamogovernoeacapacidadereguladoradoEstado
democrtico.
Oqueocupaaspginascentraisdosprincipaisjornaisdopas?Aacusaodaincapacidadegerencialdogoverno,
acorrupoeoaparelhamentodamquinadoEstadoporinteressespartidrios,odesperdcioderecursos
pblicoscomaspolticassociais,aviolnciaeacriminalidade,oannciodeumacrisesemfimqueprejudicaa
todos,acriminalizaodosprotestosemovimentossociais.
Recentespesquisasdeopiniomostramqueacampanhamiditicaatingeseusobjetivoseaagendadaselites
ganhaaadesodaopiniopblica.AmaisrecentepesquisaDatafolha(nov.2015)colocanotopodaspreocupaes
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

1/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

dapopulao,pelaprimeiravez,otemadacorrupo,com34%dosrespondentesconsiderandoomaisgrave
problemadoBrasilentreosmaisricos,essendicechegaa49%.
Amanufaturadoconsenso,nostermosdeNoamChomsky,nestecaso,acapacidadedeaselitesconvencerem
boapartedasociedadedequeoprincipalproblemadoBrasilacorrupo,enoosaltssimosjurospagoscomo
serviodadvidapblica.Direcionarapreocupaodapopulaoparaotemadacorruposerveparaocultarque
poucomenosdametadedosimpostosarrecadadospelogovernofederalvaiparaopagamentodosjurosdadvida
pblica,impondocortesnosoramentosdasadeedaeducao,entreoutros.
EssahabilidadecomqueaseliteseasclassesmdiasaltasdominamoqueChomskychamadeomercadodas
ideiaspermiteaessesestratossociaisinfluenciarem,oumesmomoldarem,apercepodasociedadecomoum
todosobrearealidadepolticaelimitaremaspossibilidadesdemudanaspolticasesociais.
Vriosimportantesanalistaspolticos,comoJacquesRancire,identificamqueoessencialparaaconstruoda
hegemoniadosinteressesdocapitalteropoderdedeterminaraagenda.Seaagendapuderserlimitadas
ambiguidades(comoamadministrao),aosabusosefracassos(comoacorrupo),eviolnciaecriminalidade
(entendidascomotransgresses),entoseusinteressesestopreservadoseseusopositores,desarmados.Trata
sedeinterditarodebate,barrarodissensoeocultarosfatosindesejados,enquantoseestimulaumvivodebate
sobretemasqueestonombitodoslimitespermitidos.
Imporaoconjuntodasociedadeumavisodemundo,umainterpretaodoreal,umatarefacomplexaedinmica
quebuscatornarasubordinaodoconjuntodasociedadeinteriorizadaeimperceptvel.Paraisso,asformasde
controlepolticoeasnarrativasqueosustentamdevemsercontinuamenterenovadas,recriadas,defendidase
modificadas,capazesderesponderspressesquequestionamedesafiamsuadominao[i].
Podemosdetectaressaofensivaideolgicaneoliberalapartirdosanos1990,iniciativaqueseoriginoude
organismosmultilaterais,tendofrenteoBancoMundialeaOrganizaoparaaCooperaoeoDesenvolvimento
Econmico,umthinktankcriadopor34dospasesmaisricosequetrabalhaemdefesadolivremercado.
Atentossmanifestaessociaiscrescentesdecrticasaoprocessodeglobalizaodosmercadoseaoaumento
dadesigualdadeedapobrezanomundo,manifestaesessasqueganharammaiorimportnciaapartirdos
protestosemSeattle,em1999,quandodareuniodaOrganizaoMundialdoComrcio,eapartirdoprimeiro
FrumSocialMundial(FSM),em2001,essesorganismosmultilateraisbuscaramprocessartaiscrticasereelaborar
continuamenteseusdiscursosparaabsorvlaseneutralizlas[ii].NocasualqueoBancoMundialtenhamudado
seuobjetivomaior,antesdefinidocomodeapoioaodesenvolvimento,depoisrecicladoparaocombatepobreza,
agoratrabalhandootemadadesigualdadeedasustentabilidadeambiental.
Aglobalizaodessesnovosdiscursosfoiumprocessoqueenvolveuimportantesinstituiesqueoslegitimaram.
ConsiderandoosrelatriosanuaisdoBancoMundial,oWorldDevelopmentReport,asagnciasdasNaes
Unidas,emespecialoProgramadasNaesUnidasparaoDesenvolvimento,incorporaramodiscursodaquela
entidade.Eosrelatriosanuaisdessasagnciaspassaramtambmaserrefernciaparacentrosdeproduodo
pensamentoconservador,comoaLondonSchoolofEconomics(Inglaterra),aHarvardKennedySchoolof
Government(EstadosUnidos),aFondationSaintSimon(Frana),aDeutscheBankFondation(Alemanha),entre
outros.
Comalegitimaodesseimportanteconjuntodeinstituies,anarrativaneoliberaldaconjunturadeusustentao
paraquegovernosnacionaisviessemapremprticaaspolticassugeridas,comdestaqueparaaspropostas
elaboradasnoConsensodeWashington.oquejustificanestemomentoossacrifciosimpostosapasescomo
Portugal,Grcia,EspanhaeItlia,paraquepaguemsuasdvidaspblicasemmosdebancosprivados
internacionais.OsmesmosajustesfiscaisereformasestruturaisimpostosAmricaLatinanosanos1980so
propostosaessespasescomooamargoremdioparasairdacrise.
combasenessaproduotericaepolticaconservadoraqueseabreumnovocampodedisputasecomeaa
batalhadacomunicao:atraduodessasnarrativasparaprofessoreseestudantesdasuniversidades,para
formadoresdeopinioeparaopblicoemgeral.Jornais,revistasetelevisolevamessavisodemundo,
simplificada,paraaopiniopblica.
Humaimportantemobilizaoderecursosintelectuaisefinanceirosparaconstruirumanarrativa,ounarrativas,
quesodeumatemporalidadeuna,nica,linear,contnua,progressivaedespojadadealternativashistricas
reais.[iii]
EssadesigualdadenaguerradasideiasemfavordosinteressesdocapitalstendeaaumentarnosculoXXI.Para
responderscrticasdirigidasglobalizaofinanceira,aoaumentodadesigualdadeedapobreza,edegradao
domeioambiente,ossetoresneoliberais,almdosorganismosjcitados,dotaramsedenovosepoderosos
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

2/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

instrumentosdeproduodeconhecimentosedeintervenosocialepoltica:osthinktanks.Socentrosde
elaboraoterica,depesquisaaplicada,depromoodedebates,dedifusoedisseminaodeideias,propostas
epolticaspblicas.Disputamasideiasnasociedade,servemdeconselheirosparaosgovernosreorientaremsuas
polticaseemalgunscasosparticipamdadesestabilizaodegovernosprogressistas.Elesrespondem
necessidadedealimentaraguerradasideiasemnvelregionalenacional,tratandoasagendasdosconflitosno
territrio.
Globalmenteosthinktanksexistemhalgumtempo.OsprimeirossurgiramdepoisdaSegundaGuerraMundial,
masmultiplicaramsedepois,naesteiradascrisesmundiais,eganharamimpulsocomoumareaoconservadora
screscentesmanifestaesdacidadaniacontraaglobalizaofinanceiraeasubmissodassociedadess
lgicasdosmercadosnaltimadcadadosculoXX[iv].
NaAmricaLatinaassistimosaoseucrescimentocomoumareaoeleiodegovernosprogressistasemvrios
importantespasesdocontinenteepropostadeconstruodosocialismodosculoXXI,expressaporChvez,
entopresidentedaVenezuela,noFSMde2005.Elessurgiramtambmemfunodeumaavaliaodequeas
universidadespblicasteriamsetornadocentrosdeproduodeconhecimentocomumaperspectivaprogressistae
deesquerda.
NoBrasil,essefenmenotambmocorreu.Emboranosetenhaumaavaliaodonmerodeentidadesnemdo
impactosocialepolticodeseustrabalhos,vriosthinktanksdedefesadolivremercadopassaramaatuarem
consonnciacomdiversasinstituies,comoSociedadeMontPlerin,CATOInstitute,HeritageFoundation,Atlas
Foundation,FraserInstitute,LibertyFundeInstituteofEconomicAffairs,queestoentreasmaisimportantes
refernciasinternacionaisdopensamentoneoliberal.
NaesteiradoInstitutoLiberal(IL),criadonoRiodeJaneiroem1983,nosanosmaisrecentessurgiraminstitutos
anlogosemcapitaisdeseisestadosbrasileirosenoDistritoFederal.OILconstituiuncleosmunicipaisnointerior
dediferentesestados,articuladosaosrespectivosinstitutosdascapitaisestaduais,eoperacomumprincpio
federativo.
Em2004,oILdoRioGrandedoSultransformousenoInstitutoLiberdade,mantendoathojeseusvnculoscomo
InstitutoLiberal.LocalizadoemPortoAlegre,oInstitutoLiberdadeintegraumarededequarentathinktanks
distribudospelaAmricaLatinaeoCaribe.Entreseuscuradoresestoluminaresdopensamentoneoliberal
militante,comoMiltonFriedman,FriedrichHayekeoutrosintegrantesdaSociedadeMontPlerin[LM1],comsede
naSua.
Apartirde2007,olequedethinktanksconservadoresseamplioucomacriaodediversosoutrosinstitutos,como
oInstitutoMisesBrasil,oInstitutodeFormaodeLderes,oInstitutoMillenium,oInstitutoLiberaldoNordeste,o
InstitutoOrdemLivreeoEstudantespelaLiberdade,todosparceirosinstitucionaisdoIL.
Financiado,entreoutros,pelosirmosKoch,donosdasKochIndustries,nosEstadosUnidos,oEstudantesparaa
Liberdade,porexemplo,aexpressobrasileiradeumaorganizaointernacionalquetemdezenasdemilharesde
integrantesestudantesjformados,estudantesuniversitriosesecundaristasespalhadospelomundo.O
StudentsforLiberty,aorganizaointernacional,declarater1.773gruposativosdeestudantesdistribudospor
todososcontinentes.
Aconstruodahegemonianoapenasumaguerradeideias,elarequercentrospblicoseprivadosdeproduo
deconhecimento,deanlisedaconjuntura,deproduodeinovaes,queabsorvameprocessemomapados
conflitosetrabalhempararessignificlos.Ointuitocriarumconjuntodedispositivosprticoscomoobjetivode
anulararealidadedestalutadeclasses[...]tomartodosostemaseprojetosdasoposieseinvertlospontopor
ponto,apresentandoessainversocomoumprojetogeneralizadornosparaaclassedominante,masparatodaa
Nao.Apartirdesseprojeto,definese[LM2]oqueoEstadoequemdevedirigilo.[v]
Essesconhecimentosproduzidosalimentamabatalhadacomunicao.Revistasegrandesjornaissoaprincipal
frentedecombate,buscandosensibilizarosformadoresdeopinio.ATVseencarregadepopularizaros
argumentos,criandoversessimplificadasqueatingemtodaapopulao.Nuncademaislembrarque,emboraos
canaisdeTVsejamconcessespblicas,osgrandesgruposdecomunicaosoempresasprivadasestreitamente
vinculadasaopensamentodominante,conservadoreneoliberal.
Enfrentaropoderdasoligarquiasfinanceiras,dasgrandesempresasedeoutraselitesdosnegciosequestionaro
queelasdefinemporinteressenacionalcustosoedifcil.Requerdesvendarahistriacomolutadeclasses,
fazeraanlisecrticadealtonveldosacontecimentosepolticas,produzirumaagendapositivaeinovadora,e
desenvolverumacapacidadedecomunicaocomasociedadeque,emgeral,asoposiesprecisamconquistar.
AseleiesdegovernosprogressistasnaAmricaLatina,eagoraemalgunspasesdaEuropa,demonstramque
issopossvel,masmesmoassim,maisrecentemente,enfrentandoocontnuoataquedaagendaconservadora,
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

3/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

essesgovernosperdemapopularidadeeoapoiosocial.

Organizandoaresistncia
Noapobrezaeanecessidadeapenasquemobilizamosdespossudos,tambmaindignaoemfaceda
desigualdadeacompreensodequeadesigualdadeeapobrezanosoumfenmenonatural,soproduzidas
porpolticaspblicas,sopolticaspraticadaspelasclassesdominantesquebeneficiamapenasaselites
tambmacrenaemumautopiadeummundomelhor.
Vivemosemumcenrionovo,noqualademocraciafoicapturadapelopodereconmicoeaseliteseconmicas
queremrasgaraConstituiode1988,eliminarosdireitossociaisporelaassegurados.OEstadotransitadeum
EstadodemocrticoparaumEstadodecontroledasociedade.Eessesprocessostmumadimensoglobal,no
ocorremsnoBrasil.Humataquetambmaosvaloresdademocracialiberal.Aleidecombateaoterrorismo,no
Congressoparaaprovao,atacaasliberdadescivis,colocatodossobsuspeita,daoEstadoumaenormemargem
dearbtrioparacriminalizarquemelequeira,paraperseguirpoliticamenteseusopositores.Novivemosmaisuma
democracia,masaindanosabemosquenomedaraestanovaordempoltica.[vi]
Estecenrio,conservadorereacionrio,dominante,masnomonoltico.E,damesmaformacomoaseleies
presidenciaislevaramaogovernoforaspopularesemmuitospasesdaAmricaLatinanasduasdcadas
passadas,novasmobilizaessociaispodemmudaressacorrelaodeforas.SooqueCndidoGrzybowski
chamadeosmovimentosirresistveis.
Nuncademaislembrarqueforamaseleiesquelevaramasforaspopularesaosgovernos.Easeleiesso
partefundamentaldademocracialiberal,assimcomoaliberdadedeexpressoeprotesto,odebatepblico,alivre
organizaosocialepolticadoscidados.
Oarcabouoinstitucionaldademocracialiberaleseufuncionamentoefetivoaseleies,aexistnciadepartidos
polticos,aautonomiadospoderessocondiesparaoavanodaslutassociais.Eapressosocialquepode
tornarefetivososmecanismosdemocrticosdenegociaodosconflitossociais.Areapropriaopeloscidadosdo
seusistemapoltico,radicalizandoademocraciaesocializandopoder,umapropostaquepartedaexistnciada
democracialiberalelutaparatransformla.
Somenteapartirdomomentoemqueodiscursodemocrticoestejadisponvelparaarticularasdiversasformasde
resistnciasubordinaoqueexistiroascondiesquetornampossvelalutacontraosdiferentestiposde
desigualdades.[vii]
Politizarosocial,isto,transformarasdemandassociaisempropostasdepolticaspblicas,,portanto,umdos
doisgrandesdesafiosquesecolocamparaosmovimentossociaiseasinstituiesqueosapoiamsindicatos,
associaes,ONGs,entidades,redesefrunsdevriostipos.Adescobertadequeosproblemasvividosnavida
privadasoproblemascoletivoserequeremsoluescoletivascrucial.apassagemdaesferadavidaprivada
paraaesferadavidapblica.Emprego,sade,educao,transportescoletivos,moradia,seguranaerecentemente
ofornecimentodeguasodemandassociaisquesepolitizarameabremespaoparamobilizaessociais,como
asrecentesgrevescontrademisses,asocupaesdeescolaspblicaseasmanifestaescontraoaumentodas
tarifasdetransportes.
Junhode2013ummarcodapolitizaodosocial.Naquelemomentohouveumasolidariedadedeamplossetores
sociaiscomomovimentopelareduodastarifasdetransportes,quesedeuprincipalmenteemreaoviolenta
repressopolicialqueseabateusobreaquelesque,nasruas,defendiamseudireitomobilidade.Odireitode
manifestao,alegitimidadedeocidadoirsruasmostrandosecontraoaumentodastarifas,foioelemento
unificadorquelevoumilhesdebrasileirosebrasileirassruasparaprotestarereafirmaressedireito.OCongresso
Nacionalfoicercado,assimcomooPalciodoPlanaltomilhesdepessoassaramsruasemdezenasde
cidadesbrasileiras.Alutapelareduodastarifassetransformouemumalutacontraamercantilizaodos
serviospblicos,emdefesadosbenspblicoscomuns,dademocracia,dalivremanifestao.
Noentanto,essasmobilizaesenfrentamumEstadorepressor,capturadopelosinteressesdocapital,quenegao
dilogo,quenosedispeanegociareafazerconcesses,quecriminalizaecombateosmovimentossociais,que
nosedispe,ounoconsegue,promoverumadistribuiomaisequitativadariquezasocial.Semisentaros
demaisentesdafederao,soespecialmenteosgovernosestaduais,quecontrolamapolciamilitar,aexpresso
maiordoautoritarismoedarepresso.
Asconquistassociaisde2013,quandodezenasdegovernosmunicipaisvoltaramatrsnoaumentodastarifas,so
umavitriapontual.Oaumentonastarifasdetransportespblicospraticadorecentementelevouosjovense
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

4/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

despossudosnovamentesruas,paraumnovomomentodeenfrentamento.
evidenteque,comosistemapolticoatualeacorrelaodeforasqueseestabeleceunasltimaseleies,as
possibilidadesdefazervingarumaagendadedefesadedireitossomuitolimitadas.Maisde90%doatual
CongressoNacionalfoifinanciado,emsuascampanhaseleitorais,porgrandesgruposempresariaisqueasseguram,
dessaforma,apredominnciadeseusinteressesnombitodapolticainstitucional.Osistemapolticopartidose
Parlamentoestcapturadopelopodereconmico.
Socializarapolticaosegundograndedesafiodacidadania.Tratasedareapropriaodapolticapeloscidadose
cidads.Apolticanosparaospolticos,paratodososcidados,quesoportadoresdedireitosequerem
participaonasdecisesqueosafetam.
Em2014,umavastarededeentidadesdasociedadecivilorganizouumaconsultapopularnacionalsobrea
necessidadedeumareformapoltica,comumaConstituinteindependente,isto,semaparticipaodoatual
Congresso,comdelegadoseleitosdiretamentepelapopulaoeexclusivamenteparaessefim.Oresultadofoique
7,46milhesdebrasileirosvotarame97%seexpressaramafavordessainiciativa.maisqueapopulaodo
Paraguai,doUruguaiedemuitosoutrospases.Aimprensaabafouainiciativaeosistemapolticoignorouessa
manifestaocidad.
Junhode2013,aconsultapopularpelareformapoltica,asgrevespelareintegraodedemitidosnaindstria,a
recentemarchadasjovensmulheresnegrasemBraslia,agrevedosprofessoresdoParan,asocupaes
urbanas,omovimentodasmulherescamponesaseinmerasoutrasimportantesmobilizaessociaisportodoo
pas,queaimprensainvisibiliza,mostramariquezadaorganizaosocialbrasileira.Essecapitalsocial,nosentido
dePierreBourdieu,enorme.umaconquistaquecomeaaserconstrudanalutacontraaditaduraecontinuase
fortalecendonestenovocenriomaisdemocrtico.
Novosevelhosatoresseempenhamnaconstruodoespaopblico,emafirmaralegitimidadedeirsruase
transformarproblemassociaisemquestespolticas.Eaprimeiradasquestespolticasassegurareampliara
democracia,garantirosdireitosdosquenotmparadisputarosrecursospblicoseosentidododesenvolvimento.
Houveummomento,em2002,emquetodaessaforasocialcanalizousuavontadeparaelegerumgoverno
popular.Eelegeu.Edepositouneleasexpectativaseumvotodeconfianadequeeleiriaoperarasmudanas.
Comoeradeesperar,muitosdosmelhoresquadrosdasentidadesdasociedadecivilforamassumircargosno
governo.Asentidadessefragilizarame,decertaforma,porteremseusprpriosquadrosdentrodogoverno,abriram
modacrtica,daanlise,daproduodeconhecimentos.Essaparalisiadaesquerda,que,comprometidacomo
governo,abriumodacrtica,deuespaoparaaondaconservadora,aqualavanousobreumterrenosem
resistncia.
Aanlisedaconjunturafeita,porexemplo,porVladimirSafatle,noatribuiasituaoatualapenascompetncia
dossetoresconservadores.Elelevantaaquesto:Seriainteressanteseperguntarseofenmenoquevemoshoje
realmenteumaondaconservadoraousimplesmenteadecomposioradicaldoquepoderamoschamardecampo
dasesquerdas.[viii]SegundoChicodeOliveira,assistimostransformaogradativadasocialdemocraciade
parteiradatransformaoparaosocialismoemelementodefuncionalizaodocapital[ix].
Essequestionamentonosefundanaausnciademovimentossociais,queeclodemportodaparte.So
movimentoscontraaexpulsopeloagronegciodosagricultoresfamiliares,contraadiscriminaoeogenocdioda
juventudenegra,contraoextermniodaspopulaesindgenas,contraaviolnciaeadiscriminaosofridaspelas
mulheres,contraadegradaoambiental,contraagentrificaodascidadeseoapartheidimpostoaospobres,e
muitosoutros.Oquestionamentodizrespeitoincapacidadedeasesquerdasrealizarematarefadacrticaao
modelodedesenvolvimentoespolticasatuaiseofereceremumprojetodesociedadealternativoaoneoliberal,
umanovaagendadedebatespblicosfundadaemumautopiacapazdegalvanizarcoraesementes,pensarem
movimentoscontrriosaessaformadepolarizaoentreariquezaeapobreza,aessaformadedestituiodafala
edoespaodapoltica,quenospermitamreafirmarumprojetodesociedadecomequidade,justia,democracia,
comnovosparadigmas[x].

Atarefadacrtica
Emsetembrode2015foicriadaaFrenteBrasilPopular(FBP).Representantesdemovimentospopulares,sindicais,
partidospolticosepastorais,indgenasequilombolas,negrosenegras,LGBT,mulheresejuventudeseuniram
paradefendernossosdireitoseaspiraes,paradefenderademocraciaeoutrapolticaeconmica,paradefendera
soberanianacionaleaintegraoregional,paradefendertransformaesprofundasemnossopas[xi].
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

5/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

SegundooManifestodefundaodaFBP,essainiciativarepresenta,acimadetudo,umatentativadaesquerdade
responder,daformamaisunitriapossvel,ofensivaconservadoraemcurso.
Seuspropsitosestosintetizadosemcincopontos,aindasegundoseuManifesto:
Combaterapolticaeconmicaadotadapelogovernoeosequestrodaagendagovernamentalpelosinteressesdo
capitalfinanceiro.
Defenderosdireitosdostrabalhadoresedastrabalhadoras:melhoriasdascondiesdevida,emprego,salrio,
aposentadoria,moradia,sade,educao,terraetransportepblico.
Ampliarademocraciaeaparticipaopopularnasdecisessobreopresenteeofuturodenossopas.
Promoverreformasestruturais,paraconstruirumprojetonacionaldedesenvolvimentodemocrticoepopular:
reformadoEstado,reformapoltica,reformadoPoderJudicirio,reformanaseguranapblicacoma
desmilitarizaodaspolciasmilitares,democratizaodosmeiosdecomunicaoedacultura,reformaurbana,
reformaagrria,consolidaoeuniversalizaodoSistemanicodeSade,reformaeducacionalereforma
tributria!
Defenderasoberanianacional.Opovoodonodasriquezasnaturais,quenopodemserentreguess
transnacionaiseseusscios!.
Cadaumdospontosdessaagendaabreumcampodedisputaseanecessidadedeelaboraodacrticas
polticasatuais.AcapacidadedearticulaoemobilizaodosmovimentossociaiseentidadesintegrantesdaFBP,
assimcomodeampliaodesuabasesocial,dependedaproduodeconhecimentos,daanlisecrticada
realidadeatualedaconstruodenovasnarrativasquedesvendemalutadeclassesemcadacasoconcretoe
apontemnovoscaminhosparaasoluodosproblemas.
Ejustamenteaofazerfrenteaessasdisputasqueessecampopolticopopularedemocrticoencontra
importanteslimitesenodcontadeenfrentaraondaconservadora.Humreconhecimentoporpartedemuitos
analistasdeumacarnciaacentuadadeinstituiesouthinktanksquecumpramopapeldereunirasinformaes
easideiasindispensveisparaoestudoeaescolhadealternativas.[xii]
Noentanto,aconstruodeumprojetoalternativonoumatarefaacadmica,apenasparaintelectuais.um
processodearticulaodelutasededemandas,quepossampremalianas,comopropeaFBP,distintosatores
coletivosparasecomplementaremnaformaodeumafrentepolticaportadoradeummovimentoderesistncia
destituiodedireitoseumprojetoalternativodesociedade.
Hexperinciasinteressantesquedemonstramapossibilidadeeaeficciadessasiniciativasdearticulaode
distintosatoresemcoletivosparaadefesadedireitos.UmdosimportantesexemplosatuaisaPlataformade
PolticasSociais[xiii],umaredeconstitudahcercadedoisanosquehojesomacercadetrezentosintelectuais
progressistasengajadosnatarefadeelaborarumacrticaaomodelodedesenvolvimentoespolticaspblicas
derivadasdele.Soprofissionaisqueatuamemmaisdeumacentenadeuniversidades,centrosdepesquisa,
rgosdogoverno,entidadesdasociedadecivilencleosdomovimentosocial.Almdecontarcomacontribuio
dedezenasdedestacadosespecialistasinternacionais.
NaspalavrasdaPlataforma,estamostentandopavimentarodifcilpercursodeconstruirumafrentededebates
abertaedemocrticavoltadaparaointercmbiodeideiassobreasuperaodosecularatrasosocialdoBrasil,
reunindoeconsolidandoideias,propostasealianasnocampoprogressista.APlataformaconvivecoma
pluralidadedeideiaspolticaseacadmicasenoexercevetodenenhumanatureza.Nossaatuaovisafortalecer
alianascomosmovimentossociaiseorganizaesdasociedadecivil,emsualutaporumasociedademaisjustae
inclusiva.
ComoumesforocoletivolideradopelaFundaoPerseuAbramo,noqualaPlataformatambmesteveenvolvida,
juntamentecomoutrasorganizaesearticulaes,comoBrasilDebate,LeMondeDiplomatiqueBrasil,Frum21,
RedeDesenvolvimentista,CentroCelsoFurtado,foielaboradaumacrticaaoajustefiscalenarrativaqueacabou
porimporumterrorismonaavaliaodaconjunturaeconmicaquecobravaoajustesemquehouvessenecessidade
dele.OdocumentoPorumBrasiljustoedemocrtico,quejfoilanadoedebatidoemmaisdequinzecapitais
brasileiras,umexemplodeproduodeconhecimentoedeconstruodeumanarrativaquedcombateao
discursoneoliberal,eapresentaalternativasdedesenvolvimento[xiv].
APlataformaumadasiniciativasmaisrecentes,masexistemorganizaesdasociedadecivil,comooIbase,no
RiodeJaneiro,quetrabalhamnomesmosentidohmuitosanos.Vriasdessasentidadesserenemna
AssociaoBrasileiradeONGs,aAbong,queorganizaumseminrioqueantecedesuaassembleiageral,em
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

6/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

maro,comotemadecomoorganizararesistnciaparaadefesadedireitoseadefesadosbenscomuns.
OIbasesepensamaiscomoatornasociedadecivil,autnomoepblico,doquecomoinstituio.Seu
compromissointelectualeprticofundanteesemprerenovadopelaradicalizaodademocraciacomomodode
vidaemsociedade.Definesuamissocomodeumaorganizaodecidadaniaativa,queproduzeformula
conhecimentos,anlises,questesepropostascomoargumentosparaaaodemocrticatransformadora.Seu
campoprioritriodeaooespaopblico.Analisarepropor,debatereagir,trabalharemredeeconstruirfruns
coletivos,tudovisandomovimentospolticoseculturaisirresistveis,quetenhamosdireitos,acidadania,a
democraciaeasustentabilidadesocioambientalcomosuasagendas,orumoqueorientaoIbasedesdeasua
fundao.[xv]
Osesforosdearticulaodessecapitalsocialexistentenasociedadebrasileiratmaindamaisrazodeserpor
contadadesconstruoprogramticadoPartidodosTrabalhadores,quenasdcadasde1980e1990foioespao
deconflunciaearticulaodessecampopolticopopularedemocrtico.
AinflexoneoliberaldoatualgovernoDilma,capturadopelopodereconmicodepoisdeterganhoaseleiesde
2014com54milhesdevotoseumprogramadetransformaosocial,distancioudogovernoedoPTmilhesde
eleitores,masespecialmentecentenasdemilharesdepessoascomprometidascomumavisodetransformao
socialcominspiraosocialista.Sojustamenteosmaiscrticos,osmaisnecessriosparaenfrentaraguerradas
ideiaseopensamentoneoliberal.Elesexistemeestoprocuradealternativasparaseengajarememcoletivosde
defesadedireitos.

Tecendoosfiosdaresistncia
EmmeioatodaessalutapolticaaqueseassistenoplanodoCongresso,damdiaedospartidospolticos,torna
semenosvisvelafermentaonasociedadedeumacrescenteinsatisfaopopular.Osaltosndicesde
reprovaodogovernoedodesempenhodoCongressosoapenasumdemuitosindicadores.Muitas
manifestaeseclodemlocalmente,semqueaimprensadnotcia.aviolentarepressopolicialcontraas
mobilizaesmaisexpressivas,comoalutaatualcontraoaumentodastarifasdotransportepblico,queprovocaa
solidariedadedasociedadeparacomosmanifestantes.Noqueessainsatisfaovaidarnosesabe,o
impondervel.MasJunhode2013noesttolongeeosproblemasnofizerammaisdoqueseagravar.EJunho
trazcomoexperinciaaaodireta,aocupaodasruas,amobilizaodajuventude,apolitizaodos
movimentossociais,apressosobreasinstituiesdemocrticas.
Acartografiadosconflitosmostraacidadaniamobilizadaemvariadasfrentes:adisputapelodireitocidade,pelo
direitoterra,pelodireitoaotrabalho,contraasdiscriminaesdetodognero,pelapreservaodomeioambiente,
contraamercantilizaodosserviospblicos,pelauniversalizaodasade,daeducao,peloacessocultura,
pelaseguranapblicaetc.
Humadiversidadedenovosevelhosatoresqueocupamoespaopblicoeapresentamsuasdemandaseseus
questionamentos.Mobilizadosporquestesespecficas,elesexpressamacapacidadedeorganizaoede
expressoautnomadeatorescoletivosnacenapblica.EoBrasilsedestacapelariquezadesuaorganizao
social,pelagrandequantidadedeassociaeseentidadesdedefesadedireitos.
Essecapitalsocialoconjuntodasassociaesdemoradores,gruposdeteatronaperiferia,ONGs,sindicatos,
associaesprofissionais,organizaesdebasedeigrejas,movimentosdemoradia,sarausdaperiferiaeinmeras
outrasiniciativasdecriaodecoletivosdiversos,comoosfeministas,domovimentonegro,que,emconjunturas
particulares,sesomam,criamformasdearticulao,ampliamepolitizamoquestionamentodoEstadoedas
polticasqueestepratica.Sofrentesderesistnciadestituiodedireitosque,porexemplo,lutamcontraas
privatizaes,asquaissacrificamconquistasebenspblicoscomunsemfavordosinteressesdomercado.
Alutapordireitostambmalutacontraadesigualdadeerequernarrativasquedesvendemasformasde
exploraoeopressoetornemilegtimasaspolticaspromotorasdadesigualdade.Masnobastamasdenncias
essasmobilizaesprecisamtambmtrazerapblicopropostasafirmativasparaareconstruodeumareasocial
especfica,comoocasodatarifazeronasmobilizaescontraoaumentodastarifas.Adisputapelosrecursose
pornovaspolticaspblicasumadisputaconcreta,pontoaponto,queprecisadealternativasconcretaspara
contraporalgicadosdireitoslgicadomercado.
Nocasodatarifazero,nosetratadenegociarapenasumvalormenorparaatarifa,esimdeestimularoimaginrio
socialcomumapropostaquesubverteoquadroinstitucionaleapresentaumaruptura:contrapeadefesadebens
pblicoscomunslgicadosserviospblicoscomomercadoria.
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

7/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

Sobabandeiradelutacontraamercantilizaodosserviospblicoseadefesadosbenspblicoscomunsse
agregammuitaslutas.umabandeiraunificadoraque,paraterfora,precisamanterereforarrelaesconcretas
comasdemandassociaisdiretasdapopulao.umapropostaquecombinadoispropsitos:enfrentaras
carnciasatuaiseofereceraoimaginriosocialumprojetodesociedadeemqueessautopiadosbenspblicos
comunsseconcretize.
Outrasimportantesfrentesagregadorasdaslutassociaisso:aquestodomeioambiente,dapoluio,da
escassezdegua,dosaneamentoedasepidemiasosmovimentosdejuventude,comoaocupaodasescolas
pblicasosmovimentosdedefesadosdireitosdamulherepelaigualdaderacial,entreoutros.Emtodasessas
frentesdeconflito,acidadaniaseorganizouparaadefesadedireitos,criandoredesefrunsquearticulam
entidadesemovimentoslocaiseregionaisparapotenciarsuacapacidadedeinterveno.
Nasomadavariadagamadeseusparticipantes,essasredesefrunstmdemonstradoacapacidadedeelaborar
narrativasparaadefesadedireitos,atuarnaguerradasideias,promoverimportantesmanifestaespblicas.
Muitasdelasrenemsindicatos,movimentossociais,acadmicos,ONGs,associaesprofissionaiseentidadesde
variadostipos.Cadaumdessesatoresaportasuacontribuioparaoconjunto.Unsoferecemseutrabalhode
pesquisaeanlisedaspolticaspblicasoutros,asbasessociaisdesuasorganizaesumterceiro,oempenho
naorganizaodasmanifestaesetc.Esobabandeiradodireitocidade,porexemplo,todoscooperam,se
complementamesemobilizam.
Operodopsditaduraabriuespaoparaasorganizaesdedefesadacidadaniaconstruremsuasarticulaes
regionais,nacionaisemesmointernacionais.Ascentraissindicaissoumexemplo.AAssociaoBrasileirade
ONGs,outroexemplo.Osmovimentosdemulheres,demoradia,dedefesadomeioambiente,aslutascontraas
discriminaesderaa,diversidadesexual,osmovimentosdejuventudesotodosatorescoletivosquese
constituramousefortaleceramnesseperodoepassaramaincidirnacenapoltica.
Masostempossooutros.Nohmaisapolarizaoditadurademocracia,oquedesafiaessesmovimentosa
abrigaremnovasutopias,aarticularemessadiversidadenumalutaconjuntaporumanovasociedadeeaomesmo
tempoareforaremsuasmobilizaespordemandasconcretas.

SilvioCacciaBava

DiretoreeditorchefedoLeMondeDiplomatiqueBrasil

[i]MarilenaChau,Conformismoeresistncia,4.ed.,FundaoPerseuAbramo,SoPaulo,2014,p.26.(ColeoEscritos
deMarilenaChau,organizadaporHomeroSantiago.)
[ii]SilvioCacciaBava,Aproduodaagendasocial:umadiscussosobrecontextoseconceitos,CadernosGestoPblica
eCidadania,v.31,FundaoGetulioVargas,SoPaulo,2003.
[iii]MarilenaChau,Histriaacontrapelo.In:EdgarDeDecca,1930Osilnciodosvencidos,Brasiliense,SoPaulo,
1981.
Foto:FernandoFraso/AgnciaBrasil
[iv]StephenBouchereMartineRoyo,LesthinktanksCerveauxdelaguerredesides,ditionsduFlin,Paris,2009.
[v]MarilenaChau,Histriaacontrapelo,op.cit.
[vi]WendyBrown,Neoliberalismandtheendofliberaldemocracy,Theory&Event7:1,2003.
[vii]ErnestoLaclaueChantalMouffe,Hegemonayestrategiasocialista,SigloXXI,Madrid,1987.
[viii]VladimirSafatle,Afalsaondaconservadora,FolhadeS.Paulo,25dez.2015.
[ix]FranciscodeOliveira,OraoaSoPauloAtarefadacrtica.In:CibeleSalibaRizekeWagnerdeMeloRomo
(orgs.),FranciscodeOliveiraAtarefadacrtica,Ed.UFMG,BeloHorizonte,2006.
[x]SilvioCacciaBava,FranciscodeOliveira,ummilitante.In:CibeleSalibaRizekeWagnerdeMeloRomo(orgs.),
FranciscodeOliveiraAtarefadacrtica,op.cit.
[xi]ManifestodelanamentodaFrenteBrasilPopular,9set.2015.
http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

8/9

12/03/2016

::LeMondeDiplomatiqueBrasil::

[xii]JosLusFiori,Brasil:geopolticaedesenvolvimento.In:Histria,estratgiaedesenvolvimento,Boitempo,SoPaulo,
2014.
[xiii]www.plataformapoliticasocial.com.br
[xiv]Verodocumentoemwww.plataformapoliticasocial.com.br
[xv]www.ibase.br

Palavraschave:cemocracia,participao,regulao,interesses,poltica,movimentossociais,mobilizao

http://diplomatique.org.br/print.php?tipo=ac&id=3191

9/9

Anda mungkin juga menyukai