Anda di halaman 1dari 9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

012007

La'losangelizacin'deLondres

tresbrevesolasdemicroeconomajuvenildelaculturaylacreatividaden
GranBretaa
AngelaMcRobbie

TraduccindeBani,revisadaporJoaqunBarriendosyMarceloExpsito.

EnesteensayomegustarasugerirqueeldesarrollorecientedelaeconomacreativaenGranBretaaentrminos
deactividadesempresarialesapequeaescalasepuedeinterpretarcomolaconsecucindetresbrevesoleadas.
Estaactividadeconmicanolaasumiraunnivelempresarialuorganizativosino,msbien,demanera
independiente(yaplicaraquunenfoquebourdieusiano)tantoporjvenesdeclasetrabajadora(alta)comodeclase
media(baja)enelReinoUnido.Estosjveneshangravitado,porunavariedadderazonestantohistricascomo
estructurales,alrededordelasesferasdelaculturaylacreatividadysehan,enefecto,individualizadoydesgajado
respectoalasinstitucionessocialesdeempleoagranescala,detalmaneraquesecorrespondenconunaversin
actualizadadelacategorabourdieusianadeintermediariosculturales[1]".Podramos,efectivamente,explicarsu
situacindemanerainversa,estoes,apartirdeobservarcmolasdinmicasreguladorasdelentornolaboral
posfordistaejercensusefectosdirigindosealosjvenesdeciertosestratosdeclaseyparareconocerloscomolos
actualesresponsablesdesupropiodestinolaboral.Enelpasado,noobstante,seleshabrainterpeladoconms
probabilidadcomosujetosdeempleosestatalesoinstitucionaleso,incluso(siguiendoaBourdieuoaUlrickBeck),
hubieranconstituidounestratodejvenesdesempleadosbieneducados.
Asumoquequienesmeleenestnfamiliarizadosconelvalordelasdinmicasbourdieusianasyfoucaultianasen
estedebate.Loquepretendoenfatizares,porlotanto,qusuponeelhechodequeestossujetosseanllamadosa
tomarlainiciativayqusuponensusactividades.Midescripcindiscurrirparalelaalanlisisdecmoelgobierno
delNuevoLaborismohadesarrolladounarpidaestrategiaderespuestaentornoalaideadelaeconomacultural.
ElprogramadepolticaculturaldelNuevoLaborismohasidoalavezradicalypersuasivo,basndoseenresultados
ciertamentenebulososointangiblesenvistadelasactualesformasdevidaydeempleoquedelemergen,pero
tambinhasidolcidodeacuerdoconsulgicadedescargartantoalEstadocomoalosempleadores,
estableciendodeterminadasobligacionesestatutariasparalosempleados.
Permtasemecomenzarafirmandoquehaceveinteaoshubierasidoposiblehablardealtaculturayarteselitistas
(pera,ballet,bellasartes,msicaclsica,literaturaculta,etctera)comoalgomuyseparadodelabajacultura,es
decir,delamsicapopularodeactividadessubculturalescomoelgraffiti,elestilo[2],culturasdeexpresinnegras
comoelrapoelhiphopytambin,porsupuesto,deformasdeentretenimientopopularincluyendoalcineyla
televisin.Tantoestadistincincomolospatronesdeconsumoquedeellaresultannosdicenmuchosobrecmo
funcionanenelReinoUnidolasjerarquassocialesdeclase,raza,sexualidadygnero.Conestonoquieroafirmar
queyanoexistaunadivisinentrealtaybajacultura.Dealgunamanera,loquemegustarapoderdiscutirescmo
sehanproducidonuevasmicrodistincionesenloquerespectaalasjerarquasdelarteylaculturaenrespuestaala
creacindenuevas,msfluidaseinestablesposicionesenlosmercadosdetrabajocultural.Noobstante,porel
momentotanslopuedoaludiratalproceso.
Loquesugeriresquecuandolasartesylaculturaseconviertenensmismasenelpuntodeenfoquedela
capitalizacin(lalgicaculturaldelcapitalismoalaquesereferaFredericJamesonensufamosaformulacin),
cuandolaculturaenunsentidoamplioseconvierteenunimperativoabsolutodelapolticaeconmicaydel
planeamientourbano,cuandoelarteesinstrumentalizadodemaneraquecomienzaaproveerunmodelodevida
laboralydeprocesosdeempleoycuandoelgobiernocomienzaunodesusdocumentos(comosucedien2001)
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

1/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

conlaspalabras:Todoelmundoescreativo[3],entoncesquedaclaroqueloqueenelpasadoseconsiderabala
guindadelpastelsehaconvertidoahoraenelingredienteprincipaldelmismo.Yloqueenelpasadohabasido
abandonadoasuspropiosmedios,porejemplolasubcultura,elestiloolaculturadeexpresinnegraola
vanguardiapunk,hasidoarrastradofueradelaoscuridadalolargodelosaos,promocionndoseahoracontediosa
regularidadbajolalgicapredominantedelrevivalenlosescaparatesdeSelfridgesyHarrodscasitodaslas
temporadas,comounacontribucinpunteradelReinoUnidoalanuevaeconomaculturalglobal.Nuestra
comunidadimaginadaynuestraidentidadnacionalcondivisavieneaconstituirseahoramedianteprcticasquese
entiendencomocreativas.Estaapelacinsedespliegaaspormediodepolticasqueintroducenelementoscomo
lasCreativePartnerships[SociedadesCreativas][4]enlasescuelasdetodoelpas,lascualesrenenunaespecie
detercersectordelaeducacinydelaformacinquenoesnitcniconiestrictamenteacadmico,enelcualse
haceencajaraunnmerosustancialdejvenes.Annotenemosunaidearealdesusconsecuenciasalargo
trminonisobrequtiposdecarrerasdesarrollar,peroestanocindeeducacincreativaemergecomouna
estrategiamodernizadoraymovilizadoraqueterminarporafectarlasactualesvinculacionesdelosylasjvenes
conlasartes,laculturapopularylosmediosdecomunicacincontemporneos.Eshaciaah,portanto,hacia
adondesedirigelainversin:enproducirunainmersinyunaconexinperceptiblesenelcampodelosmediosyla
cultura.
Elsiguientepasoesllevaracaboelrelatodeestedesarrollo,haciendoespecialreferencianoalasgrandes
industriasdelosmediosylascorporacionesdelmundodelacomunicacin,nialpapeldelgobiernoydelasayudas
quehansidootorgadasalteatronacional,alasgrandesorquestas,alaperayalballet,sinoalassubculturas
juvenilesinnovadoras,engranpartecompuestasporjvenesqueocupabanposicionesprecariasentrminosde
educacinydecapitalcultural.
Durantelosnoventallevacabounainvestigacinsobrelospequeosdiseadoresydiseadorasdemodaenel
ReinoUnido.Meconcentrenlamodaporqueeraunsectorconaltoporcentajedemujeres(sinelrespaldodirecto
delosequivalentesdelaindustriadiscogrfica,comosucedaconlasbandasemergentes)elcualtampocotenael
prestigioyelcapitalculturalasociadoconlasbellasartes.Aunquedichocapitalsignificaraganarunamiseriay
seguirsiendocongranesfuerzounescultoroartistavisualtotalmentedesconocido,aunastransmitaunamayor
gravitas(habitualmentemasculina)queserunadiseadorademoda[5].Meinteresabaelaspectopopular,femenino
ysubculturaldelamodaperonoelladodelconsumosinoeldelaproduccin.Estainvestigacindehechosala
directamentedemianteriorinvestigacinsobreculturasjuveniles,estandofascinadaporcmoestasformas
madurabanenelcontextodelasociedadbritnicadeposguerra.Durantelasegundamitaddelosochenta
parecieroncrearsuspropiosmercadoslaboralesinformales.Enunbreveartculoanaliceltrabajodeempresariosy
empresariassubculturales,jvenesinfluenciadosporelethospospunkydeldoityourself,quienesseesforzaron
porcrearnotantouna"economaculturalalternativa"enelsentidoenquepodahaberocurridoafinalesdelos
sesenta,sinounaeconomaindieoindependiente[6].SarahThorntonacuodespuseltrmino"capital
subcultural",elcualmostrabacmoestasformasdecreacinerancapacesdegenerarsuspropiasmicroeconomas
ymicromediosdecomunicacin[7].Enefecto,fueenelmundodelosmercadillosydelaropadesegundamano
queemergiloqueluegoseconvertiraenelsignodistintivodelamodabritnicayhuboalparecerunafructferay
fortuitacoincidenciaentrelabsquedadeunestilopormujeresjvenesenlafronteradelassubculturasyelamplio
abanicodecursosdediseodemodadisponiblesencadaacademiadebellasartesopequeaescueladearteen
todoelpas,graciasalaobradelosgrandesadministradores,delosreformadoressocialesascomodelos
defensoresdelasartesaplicadasdelapocavictorianaenelsigloXIXydespusdelospionerosdelarteyel
diseoenelsigloXX.Haba,efectivamente,grandesposibilidadesdeeducacin,deaprendizajeyderecursospara
unampliosectordelapoblacinfemeninaprocedentedelaclaseobrerarespetableydelaclasemediabaja,
especialmenteengrandesciudadesindustrialescomoLondres,Manchester,BirminghamyGlasgow.Enlosochenta
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

2/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

yaprincipiodelosnoventalaofertaenacademiasyuniversidadesdelReinoUnidosehabaexpandidomucho
(msdecincomillicenciadoscadaaoenlamodaoendisciplinasconellarelacionadas)perotodavaibadirigidaa
losestudiantesmsnecesitados,incluyendochicasdefamiliasdeinmigrantesocuyospadres,lasmadres
sobretodo,queranquetuvieranempleoenunentornodetrabajoprofesionalosemiprofesionalquenofueradel
sectorobrero.
Laprimeraoleadadeempresariossubculturalescreadosporsmismos,quienessepodanverinventando
febrilmentenuevosestilos,cosiendoensuscomedoresyluegovendiendosusproductosenlosmercadillos
callejerosdelfindesemana,generaronlasqueahorallamaramosincubadorasdeexperimentacineneltrabajo
autnomocreativo.Enmianlisislasprotagonistasdeesta"primeraola"dejaronhuellacomojvenespionerasde
lapequeaempresaentre1985y1995,yenestrechaconexinconnuevasrevistascomoFaceoiDquetambin
brotarondelaculturajuvenil(yenlasqueporciertonadiecobrabaunsueldo)pudieronconseguirtodalapublicidad
quenecesitabanparalanzarcientosde"pequeasmarcas"basadasenunaeconomacaseraqueseresumaenla
frase"tejiendotodoeldaytodalanoche".
Estaexplosindefervienteactividad,sinembargo,tuvoxitoenlaprensayentrminosdeatencinmediticapero
fueeconmicamenteinsostenible,trajodeudasyllevalaquiebra.Estasactividadesestabanfuncionandosiempre
concapitalesinsuficientesyrecibanmuypocoapoyodelgobiernoporejemplo,estabanexcluidasdelasbecas
paraproyectosartsticos.Dehecho,surgidasdelasombradeldesempleodelaeraThatcher,loquelamayorade
lasdiseadorasodiseadorespodanesperareraqueunbancolesconcedieseunpequeoprstamoconbajos
intereses.Trabajandoliteralmenteenlamesadelcomedorparallegarluegoasuspequeastiendasoalmacenes,
notenancapacidaddegestionarventasalexteriormuchasdeellas,siconseguanquesusproductosfueran
vendidosdirectamentedesdelasperchasdesusalmacenes,veandespusquesuscreacionesterminabansiendo
copiadasentiendasdealtonivelopordiseadoresconocidosentodaEuropayEstadosUnidos.
Apesardeestasituacinexistaefectivamenteunaincrebleburbujadecreatividadcapazinclusodeprovocar
sensacinenelmundodelamodaydelamsicapopulardeentonces.Tambincaberecordarquesetratabadeun
sectormayoritariamentefemeninoylaschicasqueentrevisttambinsebeneficiabandelimpactodelfeminismoen
lasescuelaseinstitutosenelsentidodepoderemprenderunacarreraindependienteigualmenteimportantefuela
aportacindesuspadresymadresquienesapoyabanlaideadeuntrabajogratificanteyllenodesentido.
Procedentesobretododelaclasemediabajaylaclaseobreraalta,estesectordelapoblacineraenelquems
senotabalaideadel"rechazodeltrabajorutinario"transmitidaporlageneracinanterior.MaurizioLazzarato
describeesterechazodeltrabajoaburrido,repetitivoyexplotadorcomounelementodelaluchaobreradelos
setenta,elcualseextendadesdeentoncesalolargodediferentesgeneraciones[8].Podramosaadiraestos
argumentosundoblematiz,almenosporloqueserefierealasituacindelReinoUnido:enprimerlugar,destacar
unadinmicafeministaquepermiteelrechazodeltrabajofemeninomalpagadoysusustitucinporuntipode
trabajodefinidoconmayorindependenciayquetambinseconvierteenunafuentederealizacinpersonal.Aquse
notainclusolaesperanzaporpartedelasmadresporunamejorvidalaboralparasushijas.Podramosdecirque
paraestasmujeresjveneslasnuevasformasdetrabajoqueLazzaratollama"trabajoinmaterial"seconvierten
enobjetode"apegoconpasin":eltrabajocreativoesunespaciodeidealizacinromnticaquizmsgratificante
quelasrelacionesafectivas.Ensegundolugar,podramosdesarrollaraquunainteresanteargumentacinque
conectalaexplicacindelrechazodeltrabajorutinariodeLazzaratocomovectordelaluchadeclasesconel
anlisisllevadoacaboporelCentrodeEstudioCulturalesContemporneos(CCCS)deBirminghamdecmolas
culturasjuvenilesdeclaseobreravolvanarepresentaranivelsimblicolaluchadeclasessublimadaquelacultura
delospadreshabaenterradoyalaveztransmitidoaloshijos[9].Siesteltimoanlisis,siguiendoaAlthusser,da
unaexplicacindelestilosubculturalensusmodalidadesespectaculares,loanterioresentoncesdegranutilidad
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

3/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

paraaclararlosaspectosproductivosdeestasmicroeconomas.
Estaconexinaportaalosanlisisexistentesunalgicadeluchadeclasesintergeneracionalqueenmicasode
estudio,desdeluego,atraviesainextricablementeelmbitodelgnero.Lapocademayortrascendenciadeesta
primeraoleadanologrdurar,perosuethossobreviviyseextendihaciaunsectormuchomsampliodela
poblacinjoven.Estaprimeraoleadarealmentefracasporqueelgobiernoquisoquecomprendieralasfuerzasyla
competitividaddellibremercado.Elsectortuvoqueaprenderlaleccindelaformamsdura,apesardequesus
defensores,comoyo,hiciramospresionesparaquerecibieranmsapoyoeinversiones.Sinembargo,ladefensa
deestasprcticastambinseencontrabaeneseentoncesenunaposicinbastanteaisladaporquelavieja
izquierdaylossindicatosnoestabaninteresadosenactividadesentanpequeaescala,dudabanquealgntipode
polticaprogresistapudiesesalirdeestasformasdeautoempleoyrealmenteveanestasformaslaboralescomo
autoexplotacinbasadaenengaosasfantasasdexito,obiencomonegociospequeoburguesesconninguna
polticadesolidaridadyencimaenunaposicinpocorealistadecaraalcarcterdepredadordelosgrandes
negociosydelastiendasdealtacostura.Tampocoestesectordespertabaelintersdelasfeministasacadmicas
especializadasentemaslaboralespuestoquesuatencinseconcentrabasiempreenlascondicionesdelamujer
declaseobreraenpuestosdetrabajomstradicionales.Asfuequeestasincubadorastuvieronescasoapoyo,por
loqueafinalesdeladcadadelosnoventatendieronadesintegrarse,vindosereemplazadasporloscreativos
multitareadela"segundaoleada".
EnmiartculoClubtoCompanyde2002[10]tracunesquemadelascaractersticasdelosjvenescreativosdela
segundaoleadaenlaeconomacultural"acelerada"delReinoUnido,lacualsebeneficiadirectamentedel
crecimientoenelcampodelosnuevosmediosydelapresenciadiscretadegrandesinversoresqueconvergenen
losespaciosdeencuentrodeformasdesocialidadenred[11].Estascaractersticasincluyen:a)desespecializacin
b)definicinhbridadelosempleos(porejemploorganizadordeeventos,asesorartstico)c)proliferacindelos
becarios,deformasdetrabajosinretribucinydecreacindepuestosdetrabajoapartirdetrabajonoretribuidod)
unaeconomadelanochequegeneraformasdesustentoparalavidadiurnagraciasalcrecimientodelaeconoma
deltiempolibre,delosclubesydelasfiestase)laexpansindelaculturaenredyfreelance,arazdelos
cambiosacaecidosenlasformasdeorganizacindelasgrandesinstitucionesquesedeshacendelafuerzade
trabajovolviendoluegoacontratarlacomotrabajoautnomof)eldesarrollodeLondresyotrasciudadesglobales
comocapitalescreativasdelarteydelacultura,atractivasparaelsectorfinancieroyelturismoestedesarrollo
produceunasubidadelademandaenlosmercadoslaboralesporjvenesconcompetenciasmltiplesycapacidad
deadaptacing)arazdelaaceleradaeconomadelosnuevosmediosydeinternet,eldeclivedelas
posibilidadesdeasociacinydecolectividad,reemplazadasporunasocialidadenred,esdecir,delbocaabocaen
labsquedadetrabajo,enelclub,elbaroenlosdistritosculturalesdelaciudad.
Enmiartculosostuvequesetrataba,esteltimo,deunmodelomsneoliberalizado.Loquesucedeauna
situacinquenoestcubiertaporlasleyesqueprotejandeladiscriminacinlaboralesquedeellavuelvena
emergermodelosantiguos,elitistasysocialmentemsexcluyentes,quesonlosqueterminaronporcaracterizarel
mundodelaseconomasapequeaescaladeestasegundaolacreativa.Lascuestionesderazaoetnicidad,de
gneroydesexualidadnotienenposibilidaddeexpresarseporqueenelmbitodelaculturasesuponequeestos
asuntosyahansidotratadosyquelaigualdadsedaporsentada,obienporquehaytalindividualismocompetitivo
quenoexisteningnforo,lugaromomentoparaqueaquellasinquietudessepuedanmanifestarenunentorno
pblico.Deahsurgelainternalizacindelaansiedad,lasmanifestacionesprivadasderabiaodecepcin,elethos
deltienesqueesforzartems",patronesdeautoinculpacinenunentornotanhiperindividualizado(talcomoexplica
ZygmuntBauman)adems,laausenciadeformasdeproteccinsignificaquesetienenqueinventarnuevas
formasdeindependenciayconfianzasolamenteenunomismo,deacuerdoconlascualesesnormalcumplircon,
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

4/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

porejemplo,cuatroproyectosalavez,sialmenosunodeellosesuntrabajoconunaorganizacindelsector
pblicooconlaadministracindelEstado,yaqueellopermitirporlomenosdisfrutardealgnderechomnimo
(comopuedeserlacoberturaporenfermedadovacaciones).Porlotanto,lasnocionesdeseguridadyanoestn
determinadasenelempleoatiempocompleto,sinoquesevanbuscandoenformasdeempleofraccionadooa
tiempoparcial.
Laterceraoleadahavenidotomandoformaenlosltimoscincoaosyllevatodoslossignosdistintivosdelperiodo
Blair.Noestcaracterizadaporelethospospunkdelaprimeraoleadaniporelcarcteremprendedordelasegunda
ola,sinoporun"efectoHollywood":quienganaseloquedatodo.SibienesciertoqueelReinoUnidotomla
iniciativaentemasdeguerraascomotambinenelcampodebatalla(siguiendoelejemplodeEstadosUnidos)
tambinesciertoqueenelcampodelaculturaydelacreatividadmiramosaEstadosUnidosyalaindustriaglobal
delentretenimientocomomodelospararedisearlasvidaslaboralesennuestropas.Merefieroalalosangelizacin
deLondres,alimpactoquestatuvoenelrestodelpas,influyendotambinensuaislamientodelcontextodelas
polticasculturaleseuropeas.PeroanmssignificativaeslamaneraenqueEstadosUnidossirvecomomodelo
pararacionalizareldesplazamientohaciaelconceptode"creatividad"conununpapelcentralenlaeconoma[12].
LaagendadelgobiernoBlairtienesureflejotambinenlanuevaeconomacreativa.Estaterceraoleadaesms
nebulosaydifcildedefinir,enparteporqueestmuyestrechamenteentrelazadacontransformacionessociales
anmsprofundasqueimplicanunaredefinicindelasnocionesdeindividualidad[selfhood]yquefomentanformas
msextendidasdedependenciayconfianzaensmismo.Estasnuevasymsflexiblesformasdeindividualidadse
haninstitucionalizadoenlaeducacinatravsdeciertosestilospedaggicosascomoenlatransformacindela
carreraeducativa.Estaformadedependenciaabsolutaenunomismocorrespondeenlasartes,lacomunicaciny
laculturaauntipodetrabajoporproyectos.Estaterceraoleadaqueestoyintentandodescribirimplica,tpicamente,
tenerunproyectoconcretoypersonalesdecir,unaespeciedeproyectoestrellaqueunoesperaalgndapoder
llevarabuentrminoyque,mientrastanto,semantieneaflotegraciasaotrostresocuatroproyectosms
rutinariosygeneradoresderenta.
Lalgicasubyacentealaterceraoleadaeslaideadelxitopersonal.Esciertoqueeltpicoolatpicalicenciadaen
bellasartesohumanidadesqueacabadegraduarsenecesitaaprenderaencontraruncaminoenelmundodelos
proyectossubvencionadosparapoderganarselavida(porejemplodosdasalasemanaeditandounarevista
electrnicademoda,dosdastrabajandocomoestilistaparaunaagenciademoda,undacomodependientade
unagaleradearte)yentoncestambinemplearmuchodesutiempo"tejiendoredes",manteniendolaspuertas
abiertasparaquecuandounproyectoseacabepuedaempezarotro.Peroloquerealmentequiere,enefecto,es
tenerunxitopropio,algoquelepermitatenerunaposicindemayorfuerzayvisibilidadeneltancompetitivo
mercadodeltrabajocreativo.Normalmenteesalgorelacionadoconsupropioproyecto,delqueseocupaconpasin
denocheydurantelosfinesdesemana.Tenerxitoconunproyectopropioeslaesperanzadecasitodoelmundo
enlaeconomacreativa,yaqueestopuedellegaraproducirunatransformacin,puedelevantaralindividuopor
encimadelaspresionesdesuvidamultitareaydelaagotadoraactividaddetejedoraderedesqueesavida
multitareaimplica.Elgranxitopersonaltambinfacilitaunaconexinentrelasactividadesenescalareducidaque
elproductorindependientepuedellevaracabosingrandesinversionesyelampliosectorcorporativoquepuede
proporcionarelcapitalparaconvertirelpequeoproyectooriginalenunproductoglobal.Laproyeccindeestepaso
desdelamicroactividadrealizadaencasaoenlamesadelcomedorhacialamacroactividadqueinvolucraaactores
clavedelaindustriaculturalglobaltambinfuncionacomootramaneradeautodisciplina.Estadinmicase
reconocemuyclaramenteenlamaneraenqueelgobiernoanimaadescubrireltalentodeunomismo,abuscarsin
pausalascaractersticasdelacreatividadquetodosseguramentetenemos.Esteethosesunelementoclavedela
asllamadaeconomabasadaeneltalento.Estecambiohaciaeltrabajoculturaldelaterceraoleadadependedela
movilizacintotaldelaidentidadparaquecadagramodepotencialidadsepuedaaprovechareconmicamente.Esto
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

5/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

requiereungradodeautoconviccininfladoquesindudaesinsostenible.
Elgranxitopersonalpuedesignificarmuchascosas,peroenesenciaproduceunefectomultiplicadorentrminos
demsopcionesyposibilidades,ymejoraelestatusyelpoderdel"ganadordelpremio"dentrodelaeconoma
cultural.Paraelestudianteolaestudiantedelltimoaodelcursodemodasetratardeundesfilefinalmuy
exitosoquetraerlaofertadeunbrevecontratodetrabajoconunaempresademodafrancesa,estadounidenseo
italianaenlatelevisinsueleser,porlohabitual,unconceptoexitosoqueestableceunnuevogneroonichoenel
mbitomusicalsetratardeuntemaquenonecesariamentetendrquellegaraltopten,sinoquelograrpasar
directamentedelapistadebailealabandasonoradealgnanunciodetelevisin(porejemploShakeyourassde
GrooveArmada)obienserseleccionadocomosonidodefondoparaunagrancantidaddeprogramastelevisivos,
seandejardineraodemaquillaje(valgacomoejemploelomnipresenteGotanProject).
Aunqueelsueodelgranxitopersonalhaexistidosiempre(comosealAdornoensufamosoensayosobrela
industriacultural),enlosltimosaoshasidonormalizadoycolocadojustoenelcorazndeldiscursodela
industriacultural.SiporunladoLondresparececonvertirseenuna"ciudadempresa",mientrasqueotrasciudades
delReinoUnidoestablecensuspropiasestrategiasculturales,porotroladolaideologadelgranxitopersonalse
combinaenelsectorculturalconelsistemadelascelebridadescomomaneradefortalecercomomarcalaimagen
nacionaleinternacionaldeciudadesdetodoelpas(porejemplo,Edimburgosepromuevegraciasalaasociacin
conJKRowlingysuseriedenovelasHarryPotter,IrvineWelshysunovelaTrainspotting,IainRankinyRebus,el
detectiveprotagonistadesusnovelas).Despusdelprimergranxitosesueleintentarpublicarunanovelaoun
diarioyluegoconvertirloenunapelcula(siguiendoelejemplodelDiariodeBridgetJonesoelmsrecienteEl
diablovistedePrada).Hayejemplosdexitotaninesperadoqueelautor,derepente,sevecatapultadoenun
mbitodetrabajomuydistintodelqueestabaacostumbrado,comoacabadeexplicarLionelShriver,elautordela
novelaWeNeedToTalkAboutKevin.
Permtanmeahoraconcluirestadiscusinsobrelanormalizacindelxitoextraordinarioysobrecmolabsqueda
deltalentopropiosehaconvertidoenelelementoclavedeloqueantessesoladefinircomodisciplinalaboral.Al
menosenelReinoUnido,estabsquedadelacreatividadpropiacomounaespeciedeidentidadprofundaesunade
lascaractersticasdominantesdelagubernamentalidadcontempornea.Paralossujetosdeestaprcticade
gobernanzacultural,lanuevaidentidadsedefineprimeramentecomoproductivaycreativa,doscaractersticas
inseparables,lasegundacompensandoladinmicaexhaustivadelaprimera.Laterceraoleadadelaeconoma
creativapresionaparaquecambieninclusolasinstitucionesmsburocrticas,rgidasoaparentementeinflexiblesy
profesionalescomolasuniversidadesy,apesardequelaexperimentenmsdirectamentelosmenoresde45aos,
afectacadavezmsenlostrabajadoresdetodogrupodeedad.Elmodelodelgranxitopersonalestambin
extremadamentefcildeexportar.Endiferentesinstitucionespuedellegarcomofrutocadodelcieloysignificarla
garantadelaprolongacindeunagamadeactividadesenmicroomacroorganizacionestantopblicascomo
privadas.Elethoscompetitivosubyacentealmodelodelgranxitopersonalsevaaplicandoalolargodediferentes
sectorescomopartedelcambiohaciaunnuevorgimenderesponsabilidadytransparenciaadministrativa.Enel
contextodealgunaspequeasactividades,incluidaslasqueenltimainstanciasonfinanciadasporelEstado,este
modelonormalizalaprecariedadylainseguridad,volviendoirrelevanteslasrelacionessocialesformalesdelavida
laboral,incluyendolasobligacioneslegales.Permiteasimismoeludirelviejoordenylalegislacincontrala
discriminacinasociadaconlacoberturadelanteriorrgimensocialdemcrataybasadoenelEstadodebienestar.
Estaformadeeludirobligacionesseconviertepuesenuninstrumentodereformaneoliberalque,bajolaetiquetade
loqueBlairllama"modernizacin",enefectodesmantela(oporlomenosmarginaliza,congela)elmbitodelas
obligacioneslegalesenlavidalaboral[13].Estaestrategiasepuedeverenaccinalolargodeunamplioabanico
desectoresenlosqueelgobiernotienecapacidaddeinfluencia.Elimpactodelpensamientoestadounidense
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

6/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

acercadellugardelacreatividadenlaeconomacontemporneaesclaramentevisibleestasituacines
perceptibleenlasescuelasdenegocios,endondehayunenfoquemsdirigidohacialapsicologaylasciencias
cognitivasquehacialasociologa.Sinembargo,loquedistinguelaposturaaltamenteinnovadoradelNuevo
Laborismoeslaconvergenciaentreestasideasylaspolticassocialesmsconvencionalesdiseadasparapaliar
lasdesventajas.Porejemplo,lospremiosdelMinistrodeEconomadetreintalibrassemanalesparaestudiantesde
familiaspobresquetengandiecisisaosdeedad,conelobjetivodeasegurarsequesiganestudiandohastalos
dieciochoypuedanasllegaratenerlosrequisitosnecesariosparaaccederalauniversidad.Iniciativascomosta
secruzanconotrasdisposicionesenelsectoreducativoparaquelaeducacinartsticaycreativaseconviertaen
unelementocadavezmscentralyrelevantedelcurrculumy,dehecho,paraqueseaunabuenaraznpara
proseguirlosestudios[14].Otrasactividadesypropuestascontribuyenalacombinacindearte,empresaymejora
delashabilidadespersonalesenelmbitoeducativo[upskilling],comoporejemplolaScottishEnterprise"[15],la
elevacindelaedaddelaescolaridadobligatoriaadieciochoaos,elpapeldelasSociedadesCreativas[16]enla
escuelasecundariaylaintroduccindettulosenartesynuevosmedios.
Estosvariadosprogramasypropuestasformanpartedelaintensaactividaddelgobierno.Desdeaqupodemos
empezaradistinguirunaespeciedeefectoteatral.Losjvenessonentrenadoscomosituvieranqueprepararse
paralaescena,inclusocuandosuvidalaboralsequedarbienlejosdelmaquillajeteatral.HastaDavidBrent,
personajeprincipaldeTheOfficedeRickyGervais,otroxitoglobaldeBBCTV,ubicasusaspiracionesmucho
msalldelaburrimientodelapapeleraSloughdelaqueeselgerente.Essucarreranocturnadecmicoteatral
(hastaahoraparanadaexitosa)loquelesacadelhorizontelimitadodeltrabajodeoficina.
Lacurvadelupskillingtransformatrabajostradicionalmentemalpagadosorepetitivosenalgomsespectacular.
LosestudiosydocumentosoficialesmsrecientesdelgobiernodelReinoUnidoentemasdeculturayeconoma
prevnuncrecimientoimportanteenelsectorcreativoyexponenargumentosafavordelaproduccindeuna
culturacomplejacontralospeligrosdeunentretenimientodebajoperfil[17].Estaestrategia,puestaenparalelocon
laestructuracincultural(msquesocial)delsistemaeducativoysuobjetivodemejoradelashabilidades
personalesdejvenesquedeotraformapodranfracasar,perfilalaintencindeexpandirlasclasesmediasy
hacerlasmsautosuficientes.Yquizspodraserque,enestascoyunturas,steseayaunresultadosuficiente
desdelaperspectivadelNuevoLaborismo.Estoimplicaratambinaceptar,dealgunamanera,unsistemade
trabajoenunestadodepermanentetransicindelargoplazorequeriraunmsaltoniveldeautoresponsabilidady
lainternalizacineindividualizacindelfracasomarginalizaraantiguasticasdeltrabajoquevaloranelproceso,el
oficio,lasolidaridadylospatronesdelajornadalaboralnormal,talcomosealaSennett[18].Haradetodos
nosotros,sinonecesariamentecantantes,bailarinesospicegirls,porlomenosindividuosysujetosque
necesitaramosunniveldeconviccinennosotrosmismossinprecedentes,parapoderseguirviviendoenelnuevo
mundodeltrabajocreativoprecario.Esteefectodeteatralizacinsecaracterizaporelsentidonebulosoyhasta
opacodelosposiblesresultados.Losinformesdelgobiernosoncasievanglicoscuandosetratadeapuntarlos
beneficiosdelnuevoethoscreativoenlaeducacinyelempleo,peronosemencionanlostiposdetrabajorealque
secrearncontodoesteesfuerzodelaspolticaspblicas.Adems,eldiscursodelacreatividadvienemarcado
porsureferenciaallenguajedelapsicologaestadounidenseyporeludirlainvestigacinyelvocabulariocrtico
procedentedelasociologabritnicaascomo,porsupuesto,delosestudiosculturales.
Aunquenoseaespecialmentedifcilidentificarelefectoneoliberalenelmecanismodeelusinquemencionamos
antes,diraquelarevolucinenelmundodelasactividadesproductivasesbastantemsprofundaquelamera
etiqueta"neoliberal"desdeluegosugiere.
HealudidoyaenesteartculoalamaneraenqueLazzaratosugierequeeldeseoporuntrabajollenodesentido
emergedelcontextodelasluchasdeclasedegeneracionesanteriores.Podramosagregaraestasconsideraciones
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

7/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

undeseo,msensentidofoucaultiano,porlagratificacineneltrabajocomounavariantedelaestilizacindesi,
unapolticadelcuerpotraducidacomounarecombinacindelastecnologasdisponiblesenlasactualesprcticas
degubernamentalidad.Enfocandolacuestindeestamanerapodramosllegaraentenderestoslugaresde
creatividadyactividadproductivarespectoaltrabajoautnomocomolugares"microlgicos"deconflictoyde
tensiones.Loquequedadelaluchadeclasesesahoradesviadohaciaelmbitodelaprecariedad.Elsignoms
evidentedelxitodelNuevoLaborismoenelReinoUnidoeshaberdejadodeladoel"viejolaborismo"ysuterreno
dederechosyproteccinyhabersituadoenelcentrodeldebateelnuevopaisajedeltrabajomentalcomolugarde
extraccindeplusvalaaunaescalaquelosantiguostericosdelprocesolaboralnisiquieraseatrevanasoar,
conlaventajaaadidadequeesteasuntoimplicaenlaactualidadlasuspensindelacrticaenfavordela
esperanza,laexpectativadealgntipoderecompensatangibleenformadepromesatantodeestatuscomode
seguridad.
Loqueseeludetambinenelnuevodiscursodelaautorrealizacincreativaestodoelpanoramaintelectualdela
estticacrticaasociadoevidentementealatradicinfilosficamarxistaquecuestionabaelmitodelgenio,que
socavabalaideologadelacreatividadindividualyque,enunaseriecontinuadadeescritosdeBourdieuaBarthes,
deFoucaultaDerrida,llamabalaatencinsobreelpapelsobrevaloradodelautorodelartistacomofelaicaque,
entreotrascosas,menospreciabalaticadelacolaboracinyunapolticadelacrtica.Deestamanera,loque
estenjuegoenelnuevombitodeltrabajomentaleselpapelyelsignificadodeltrabajointelectualque
actualmenteseconsideraobsoletoencontrasteconlasenergascreativasdelnuevoproductorcultural.Eneste
contexto,laapuestapornuevasformasdeeducacincreativa(porejemploelliveproject,losenlacesconla
industria,lasprcticas,elpapeldelasComunidadesCreativas)obstruyeycierraellugardelateorayelespacio
delapedagogacrtica.

[1]PierreBordieu,Ladistincin.Criteriosybasessocialesdelgusto,Taurus,Madrid,1988.
[2]Laautorautilizalostrminospuestosencirculacinporeltextoquedesdelosestudiosculturalesbritnicos
valorizlasformasdeexpresindelassubculturasurbanas,elclsicodeDickHebdigeSubculture.Themeaningof
style(1979,conedicincastellana:Subcultura.Elsignificadodelestilo,Paids,Barcelona,2006),queeloriginal
inglsevocasindudaencualquierlectorbritnico,yqueparecepertinentecitaraquapropsitodelhiloargumental
[NdE].
[3]CultureandCreativity,TheDepartmentforCulture,MediaandSport(DCMS),Londres,2001.
[4]Vase<http://www.creativepartnerships.com>[NdE].
[5]AngelaMcRobbie,BritishFashionDesign:RagTradeorImageIndustry?,Routledge,Londres,1998.
[6]AngelaMcRobbie,"SecondHandDressesandtheRoleoftheRagmarket",enPostmodernismandPopular
Culture,Routledge,Londres,1994.
[7]SarahThornton,ClubCulture,PolityPress,Cambridge,1995.
[8]MaurizioLazzarato,conferenciasenelencuentroCreatingEffects,KunstraumderUniversittLnenburg,agosto
de2006[vansetambinlosartculosoriginariosdeLazzaratosobreel"trabajoinmaterial"enBrumaria7:arte,
mquinas,trabajoinmaterial,diciembrede2006,<http://brumaria.net/publicacionbru7.htm>].
[9]StuartHallyTonyJefferson,ResistancethroughRituals,Hutchinson,Londres,1976.
http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

8/9

27/3/2016

La'losangelizacin'deLondres

[10]AngelaMcRobbie,"ClubtoCompany",enCulturalStudies,vol.16,n4,2002.
[11]AngelaMcRobbie,ibidem,AndreasWittel,"TowardsaNetworkSociality",enTheory,CultureandSociety,vol.
18,n6,2001.
[12]KimAllen,estudiantededoctoradoenelGoldsmithsCollegedeLondres,estactualmenteinvestigandosobre
lamaneraenqueelNuevoLaborismoestimplementandoenlasescuelas,enlasprcticasyenloslugaresde
trabajolasteorasestadounidensessobrelacreatividad.
[13]Reconozcoquesetratadeunaafirmacinpolmicapormiparte,quenecesitaradeunmayordesarrollo.
[14]MeremitodenuevoalatesisdedoctoradodeKimAllen,deprximapublicacinenparticularlamaneraen
quetrataelaumentodelacoberturaeconmicaparalasacademiasdeBellasArtes,laeducacinenartes
escnicasymediaartsentodoslossectoresdelsistemaeducativobritnico.
[15]Vase<http://www.scottishenterprise.com>[NdE].
[16]Vasesupra,nota4[NdE].
[17]GovernmentandtheValueofCulture,DepartmentforCulture,MediaandSport,2004.
[18]RichardSennett,Lanuevaculturadelcapitalismo,Anagrama,Barcelona,2006.
La'losangelizacin'deLondres

http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es/print

http://eipcp.net/transversal/0207/mcrobbie/es

9/9

Anda mungkin juga menyukai