NibioWikipdia,aenciclopdialivre
Nibio
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.
Onibioumelementoqumico,desmboloNb,nmero
atmico41(41prtonse41eltrons)emassaatmica92,9
u.umelementodetransiopertencenteaogrupo5ouVB
daclassificaoperidicadoselementos.Onomederivada
deusagregaNobe,filhadeDioneeTntaloesteltimo,
porsuavezdeunomeaoutroelementodafamlia5B,o
tntalo.[1]usadoprincipalmenteemligasdeaoparaa
produodetuboscondutoresdefluidos.Emcondies
normais,slido.Foidescobertoem1801peloingls
CharlesHatchett.
Onibiotempropriedadesfsicasequmicassimilaresaodo
elementoqumicotntaloeosdois,portantosodifceisde
distinguir.Em1801,oqumicoinglsCharlesHatchett
relatouadescobertadeummaterialsimilaraotntaloeo
denominoucolmbio.Em1809,oqumicoinglsWilliam
HydeWollastonerroneamenteconcluiuqueotntaloeo
colmbioeramidnticos.OqumicoalemoHeinrichRose
estabeleceuem1846queosminriosdetntalocontinham
umsegundoelementoquefoibatizadocomonibio.Entre
1864e1865,ficouesclarecidoque"nibio"e"colmbio"
eramdoisnomesdomesmoelemento.Porquaseumsculo
estesnomesforamutilizadosdeformaintercambivel.O
nibiofoioficialmentereconhecidocomoumelemento
qumicoem1949,masotermocolmbioaindautilizadona
metalurgiaestadunidense.
OnibionoerautilizadocomercialmenteatosculoXX.
Existempoucasminasdenibiocomviabilidadeeconmica.
OBrasilomaiorprodutormundialdenibioeferronibio
(umaligadenibioeferro)eresponsvelpor75%da
produomundialdoelemento.[2][3]
Elemuitoutilizadonasligasmetlicas,emespecialna
produodeaosespeciaisutilizadosemtubosdegasodutos.
Emboraestasligascontenhamnomximo0,1%denibio,
estapequenaporcentagemconfereumagranderesistncia
mecnicaaoao.
Aestabilidadetrmicadassuperligasquecontmnibio
importanteparaaproduodemotoresdeaeroplanos,na
propulsodefogueteseemvriosmateriais
supercondutores.AsligassupercondutorasdotipoII,
tambmcontendotitnioeestanho,sogeralmenteusadas
nosmssupercondutoresusadosnaobtenodasimagens
porressonnciamagntica.Outrasaplicaesincluema
soldagem,aindstrianuclear,aeletrnica,aptica,a
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
Nibio
ZircnioNibioMolibdnio
V
Nb
Ta
41
Nb
TabelacompletaTabelaestendida
Aparncia
cinzametlico,masazuladoquandooxidado
Umcubode1cm3denibioanodizadodealtapureza
(99,95%)ecristaisdenibiodealtapureza(99,995%),
feitoseletrolitamente,paraefeitodecomparao.
Informaesgerais
Nome,smbolo,nmero
Nibio,Nb,41
Sriequmica
Metaldetransio
Grupo,perodo,bloco
5B,5,d
Densidade,dureza
8570kg/m3,6,0
NmeroCAS
7440031
Propriedadeatmicas
Massaatmica
92,90638u
Raioatmico(calculado)
146pm
Raiocovalente
1646pm
Configuraoelectrnica
[Kr]4d45s1
Eltrons(pornveldeenergia)
2,8,18,12,1(ver
imagem)
Estado(s)deoxidao
5,4,3,2,1
(xidolevemente
cido)
Estruturacristalina
cbicacentradano
corpo
Propriedadesfsicas
Estadodamatria
slido
1/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
numismticaeaproduodejoias.Nestasduasltimas
aplicaeseleutilizadopelasuabaixatoxicidadeepela
possibilidadedecoloraoporanodizao.
ndice
1 Histria
1.1 Desenvolvimentoetimolgicodo
elemento
2 ProduodenibionoBrasil
2.1 Histrico
2.2 Controvrsias
2.3 Pesquisas
2.4 Reservasdenibio
3 Caractersticasprincipais
3.1 Fsicas
3.2 Istopos
3.3 Ocorrncia
3.4 Qumicas
4 Compostos
4.1 Carbonetosenitretos
4.2 Haletos
4.3 xidosesulfetos
5 Produo
6 Aplicaes
6.1 Aplicaeshipoalergnicas:joiase
medicamentos
6.2 Eletrocermicas
6.3 mssupercondutores
6.4 Ligasmetlicascombasedenibio
6.5 Numismtica
6.6 Produodeao
6.7 Superligas
6.8 Outrasaplicaes
7 Precaues
8 Referncias
9 Ligaesexternas
Estadodamatria
slido
Pontodefuso
2750K
Pontodeebulio
5017K
Entalpiadefuso
30kJ/mol
Entalpiadevaporizao
689,9kJ/mol
Pressodevapor
1Paa2942K
Velocidadedosom
3480m/sa20C
Diversos
Eletronegatividade(Pauling)
1,6
Calorespecfico
265J/(kgK)
Condutividadetrmica
53,7W/(mK)
1Potencialdeionizao
652,1kJ/mol
2Potencialdeionizao
1380kJ/mol
3Potencialdeionizao
2416kJ/mol
4Potencialdeionizao
3700kJ/mol
5Potencialdeionizao
4877kJ/mol
6Potencialdeionizao
9847kJ/mol
7Potencialdeionizao
12100kJ/mol
Istoposmaisestveis
iso
AN
Meiavida MD
PD
91Zr
91mNb sinttico
60,86d
IT 0,104 91Nb
92Nb sinttico
10,15d
7
92Nb sinttico 3,4710
93Nb
100%
93mNb sinttico
92Zr
0,934
92Zr
0,561,
0,934
estvelcom52neutres
16,13a
4
94Nb sinttico 2,0310
Histria
Ed
MeV
TI 0,031 93Nb
0,471
0,702, 94Mo
0,871
0,159 95Mo
0,765
95mNb sinttico
3,61d
TI 0,235 95Nb
Onibio(mitologiagrega:Nobe,filhadeTntalo)foi
descobertopeloqumicoinglsCharlesHatchettem1801.[4]
UnidadesdoSI&CNTP,salvoindicaocontrria.
EleencontrouumnovomineralextradonaInglaterrapor
voltade1734porJohnWinthrop(filhodeJohnWinthrop,o
jovemquefoioprimeirogovernadordeConnecticut),quenomeouomineralcomocolumbitaeonovo
elementocomocolmbio,homenageandoapersonagempoticaestadunidenseColmbia.[5][6][7]Ocolmbio
descobertoporHatchetteraprovavelmenteumamisturadenibioetntalo.[5]
Ocorrerammuitasdiscusses[8]sobreadiferenciaoentrecolmbio(nibio)etntalo.Em1809,oqumico
inglsWilliamHydeWollastoncomparouosxidosderivadosdeambos:ocolmbiocolumbito(densidade
acimade5,918g/cm3)eotntalotantalita(densidadeacimade8g/cm3)econcluiuqueosdoisxidoseram
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
2/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
idnticos,apesardasignificativadiferenadedensidade.PorissoWollastonmanteveonometntalo.[8]Esta
conclusofoiquestionadaem1846peloqumicoalemoHeinrichRose,argumentandoquehaviadois
elementosqumicosdiferentesnatantalita,quenomeouemhomenagemcrianadeTantalus:nibio(de
Nobe),epelnio(dePelops).[9][10]Estasdisputasocorreramdevidosmnimasdiferenasexistentesentreo
tntaloeonibio.Aafirmaodoselementospelnio,ilmnioedinio[11]foisemelhantedonibioounas
misturasdenibioetntalo.[12]
Asdiferenasentreotntaloeonibioforamconfirmadasem1864porChristian
WilhelmBlomstrand,[12]HenriEtienneSainteClaireDeville,eLouisJ.Troost,
quedeterminaramasfrmulasdealgunsdoscompostosem1865[12][13]e
finalmentepeloqumicosuoJeanCharlesGalissarddeMarignac[14]queem
1866,comprovouaexistnciadosdoiselementosqumicos.Osartigossobreo
ilmniocontinuaramaaparecerat1871.[15]
CharlesHatchett,
primeiroaisolaro
nibio.
DeMarignacfoipioneironareduodenibio,comoaquecimentodocloretode
nibioematmosferamodificadadehidrognioem1864.[16]Emboraelefosse
capazdeproduzironibiosemtntaloemlargaescalaem1866,somenteno
inciodosculoXXqueonibiopassouaserutilizadoemescalacomercial,
nosfilamentosdaslmpadasincandescentes.[13]Elerapidamentetornouse
obsoletocomasubstituiodonibiopelotungstnio,quetemumelevadoponto
defusoeassimopreferidoparaautilizaoemlmpadasincandescentes.A
descobertaqueonibiomelhoraomicroaosligasfoiproduzidaem1920,eesta
aplicaopermanececomasuaaplicaopredominante.[13]Em1961,ofsico
americanoEugeneKunzlereseuscolaboradoresdaBellLabsdescobriramquea
folhadeflandresdenibioapresentasupercondutividadenapresenadacorrente
eltricaedoscamposmagnticos,[17]fazendooprimeiromaterialparasuportara
altacorrenteeoscamposnecessriosparamsemaquinriosdealtapotncia.
Estadescobertalevar,duasdcadasdepois,produodelongoscabos
multivertentesquepoderiamserutilizadosnasbobinas,poderososeletroms
paramquinasrotativas,aceleradoresdepartculasoudetectoresde
partculas.[18][19]
Desenvolvimentoetimolgicodoelemento
Fotografiadeuma
esculturahelenstica
representandoNobepor
GiorgioSommer.
OColmbio(smboloCb[20])foioprimeironomedadopeloseudescobridor,
Hatchett,cujonomeerautilizadopelaspublicaesnorteamericanascoma
SociedadeAmericanadeQumicaatoanode1953[21],enquantoaEuropaj
utilizavaotermonibio.Paraevitarconfuses,otermonibiofoiescolhidopara
seroelemento41da15ConfernciadaUniodeQumicaemAmsterdem1949.[22]Umanoapseste
termoseroficialmenteinstitudopelaUnioInternacionaldeQumicaPuraeAplicada(IUPAC)apsum
sculodecontrovrsia,muitassociedadesqumicas,organizaesgovernamentais,eamaioriados
metalrgicoseprodutorescomerciaisdometalemespecialasnorteamericanasreferemseaoelemento41
comoColmbio.[22][23]Noonicoelementoquetemapenasumtermo,porexemplo,aIUPACaceitaque
otungstniosejachamadovolfrmio,emdefernciaautilizaodestetermonosEstadosUnidoseonibio
comoalternativadecolmbio,emdefernciaautilizaodestetermonaEuropa.[22]Nosendouniversal,e
quemuitaslideranasdassociedadesdequmicaeorganizaesgovernamentaisreferemutilizandoassim
comootermonibioqueadotadopelaIUPAC,enquantomuitaslideranasdosetordametalurgiaeo
ServioGeolgicodosEstadosUnidosaindareferemparaometalpelonomeoriginalde"colmbio".[24][25]
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
3/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
ProduodenibionoBrasil
Histrico
ApartirdemeadosdosculoXX,ogelogoDjalmaGuimaresdescobriuamaiorminadepiroclorona
regiodoBarreiro,emArax,doqualsedescobriuamaiorminadenibioencontradaataatualidadeno
PlanetaTerra.[26]Simultaneamente,houveodesenvolvimentodascorridasespaciaisnosEstadosUnidosda
AmricaenaRssia,queexpandiudeformaexponencialnoconsumodenibioporpartedaindstria
aeroespacial.
Em1955,aCBMMiniciouassuasoperaesindustriais.Em1965,oalmirantenorteamericanoArthur
RadfordconvenceuobanqueiroWaltherMoreiraSallesainvestirnomercadodenibio,queatualmenteo
maiorprodutormundial.Entre1959at1965,acompanhiadesenvolveuumatcnicadeconcentraode
nibionasligasentre2,5%at60%utilizadoemespecialnaindstriasiderrgica.[27]
Em1973,acompanhiaAngloAmericaninstalounoBrasileem1979,comeouaimplantaodaminade
Niquelndia,emGois.[28]
Atualmente,oBrasiltmtrsempresasnosetordaexploraodonibio,sendoeles:aCompanhiaBrasileira
deMetalurgiaeMinerao(CBMM),oAngloAmericanBrasilLtda.(MineraoCataloGois),ea
MineraoTaboca(GrupoParanapanema).
Controvrsias
Adiscussosobreasubfaturamentosobosroyaltieseovalordemercado,almdaausnciadocontroledo
preodonibio,jcomentadonasinstnciaspolticasdesde2005,quandoMarcosValrioafirmounaCPI
dosCorreios,queoBancoRuralconversoucomJosDirceuarespeitodeumaminadoAmazonas.Opoltico
EneasCarneiro(19382007)afirmouquesariquezaproduzidapelonibionoBrasilcorrespondiaaoPIB,
quenapocaeraR$2,6trilhesem2007.[29]
Em2010,vazouumdocumentopelaWikileaksque,incluaasminasejazidasdenibionoBrasilcomo
recursoseinfraestruturaestratgicoseimprescindveisaosEstadosUnidosdaAmrica.[30]ACPRM(Servio
GeolgicodoBrasil),defendeuapolticadospreosutilizadosnavendadonibio,indicandocomoexemplo
aChina,queperdeumercadodestacommodityquandoreduziuaofertadeterrasraraseelevouospreos,o
mercadodamineraoiniciouainvestiremnovoscinquentaprojetos,doqualoBrasiltomasseamesma
atitude,tambmteriaasmesmasconsequncias.
Almdisso,ElmerSalomo,PresidentedaAssociaoBrasileiradasEmpresasdePesquisaMineralASPM
comentouarespeitodasdenncias:
Nossonibiotemumpreopraticamenteimbatvel"eseeleforelevadooutrasjazidasno
mundotodoentraroemproduo.(LembrandodaChinaquandoeladecidiureduziraofertae
aumentouopreodasterrasraras,acarretandonosurgimentode50novosprojetosdeproduo
dessesbensminerais.)
Eadvertiu:
Osetormineraltemcontribudoparaosinvestimentosnopaseparaosupervitdabalana
comercial,enodeveserutilizadocomocombustvelideolgicoparapolticasintervencionistas.[
31]
Edefendeu:
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
4/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
SeoBrasilnoestaproveitandohojesuasriquezasmineraiscomodeveriaporquenotem
umapolticaindustrialnessesentido.Oquenopodemosfazerguardartoneladasdeminrio
semsabersenofuturoissosertecnologicamenteutilizadoouno.Somosobrigadosa
aproveitarosnossosrecursosmineraisjustamentedevidorevoluotecnolgica.Aidadeda
pedranoacabouporcausadapedra,masporqueapedrafoisubstitudaporoutracoisa.[32]
Pesquisas
Algumasuniversidadesbrasileiras,comoaUSP,UNESPedaUFRJ,pesquisamascaractersticasdonibio,a
fimdedesenvolvertecnologiasnosetordesupercondutores,nageraoetransmissodeenergiaeltrica,no
sistemadetransporteenaminerao,sendoamplamenteempregadosnaconstruodeequipamentos
qumicos,mecnicos,aeronuticos,biomdicosenucleares.[33]
Comosobjetivosdeaumentarovaloragregadoeoconsumodonibio,vieramspesquisasnoBrasil,vieram
asprimeiraspesquisascomafundaodoProgramadeEngenhariaMetalrgicaedeMateriaisnoCoppe
(InstitutoAlbertoLuizCoimbradePsGraduaoePesquisadeEngenharia)em1967.[34]
OProjetoNibionoDepartamentodeEngenhariadeMateriaisDEMARdaEscoladeEngenhariadeLorena
EELdaUniversidadedeSoPauloUSPLorenaem19751976sobcomandodoDr.JosWalterBautista
Vidal,secretriodetecnologiaindustrialdoentoMinistriodaIndstriaedoComrciodoBrasil.
Atualmente,osinstitutosdefsicaedemateriaispesquisamsobreonibio.[35]
Em2009otrabalhodepesquisadaCOPPE,naUFRJ(UniversidadeFederaldoRiodeJaneiro),obteveuma
patenteinternacionalparaumatintaanticorrosivaabasedenibionumprocessodenominadoniobizao[36]
eem2013oProjetoNibio,desenvolveuosdiagramasdefasesparaoselementosnibio(Nb),cromo(Cr)e
boro(B).[37]
Reservasdenibio
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
5/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
ReservasdenibionoBrasil:
Estado
Amazonas
Regio
Presidente
Figueiredo
Minrio
Quantidadedemineral
(quilogramas)lavrvelde
minrio
Columbita/Tantalita
187.480.054.000kg
Primria
Quantidadedemineral
(quilogramas)lavrvelde
Nb2O5
431.204.123kg
SoGabriel Columbita/Tantalita
38.376.000.000kg
daCachoeira Secundria
1.094.000kg
Bahia
Itamb
Pirocloro
Empesquisa
Empesquisa
Gois
Catalo
Pirocloro
5.717.864.000kg
89.037.000kg
Ouvidor
Pirocloro
3.846.695.000kg
3.159kg
Arax
Pirocloro
105.770.851.000kg
21.590.000.000kg
Araua
Columbita/Tantalita
6.000kg
Primria
Nazareno
Columbita/Tantalita
655.124.000kg
Primria
Tapira
Pirocloro
Ariquemes
Columbita/Tantalita
2.470.000.000kg
Secundria
760.000kg
Jamari
Columbita/Tantalita
11.049.415.000kg
Secundria
911.081.000kg
Minas
Gerais
Rondnia
21.590.000.000kg
48.000kg
Dados:[38]
Caractersticasprincipais
Fsicas
Onibioummateriallustroso,comcoloraocinzabrilhante,dctil,ummetalparamagnticonoGrupo5
daTabelaPeridica,emboratenhaumaconfiguraoeletrnicaanmalasecomparadocomosoutros
membros.Istopodeserobservadonosvizinhoscomoorutnio(44),ordio(45)eopaldio(46).[39]
Onibiotornaseummaterialsupercondutor
sobtemperaturascriognicas.Sobpresso
atmosfrica,eletematemperaturacrticamais
elevadadoselementossupercondutores:
9.2K.[40]Eletemamelhor
supercondutividade.[40]Almdisso,eleum
Z ElementoQumico
Nmerodeeltrons
23 Vandio
2,8,11,2
41 Nibio
2,8,18,12,1
73 Tntalo
2,8,18,32,11,2
105 Dbnio
2,8,18,32,32,11,2(previsto)
dostrselementossupercondutoresTipo2,
juntocomovandioeotecncio.As
propriedadessupercondutorassofortementedependentesdesuapureza.[41]Quandomaispuro,maismolee
dctil,pormasimpurezasdonibiootornammaisduro.[39]
Ometaltemumabaixacaptaodenutronstrmicos[42]eporcausaissoeleutilizadonasindstrias
nucleares.[43]
Istopos
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
6/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
Onibionanaturezaexistentecompostodeumistopoestvel,o93Nb.[44]Em2003,pelomenos32
radioistopostambmforamsintetizados,comamassaatmicavariandoentre81at113.Omaisestvel
entreeleso92Nbcomumameiavidaestimadade34,7milhesdeanos,enquanto,omenosestveltema
meiavidade30milisegundos.Quantotendnciaadecaimento,osistoposcommassaatmicacomat
93Nb,tmdecaimentobetapositivo(+ ),enquantoosmaispesadostmdecaimentobetanegativo(),com
algumasexcees.Osistopos81Nb,82Nb,e84Nbtm+ decaindopelaemissodeprtons,o91Nbdecai
pelaemissoprotnicaeacapturaeletrnicaeo92Nbdecaitantopor+ e.[44]
Pelomenos25ismerosnuclearestenhamsidodescritos,baldeandoamassaatmicaentre84at104.Com
estaordem,somenteosistopos96Nb,101Nbe103Nbnosoclassificadoscomoismeros.Entreeles,o
ismeromaisestvelo84mNbcommeiavidade16anose47dias,enquanto,amenosestveltemmeia
vidade103ns.Todososismerosdenibiodecaempelatransioisomricaoupelaspartculasbeta,exceto
92m1Nb,quetemumeltronmenorcapturadopelacadeiadedesintegrao.[44]
Ocorrncia
Estimasequeonibiosejao33elementomaisabundantedaTerra,
comconcentraode20ppm.[45]Algunspensamqueaabundnciado
nibionoplanetamuitomaior,pormnopossvelencontrarmais
fontesdoselementosporqueesteestnoncleoterrestreporcausada
suaelevadadensidade.[24]Oelementonuncafoiencontradolivrena
natureza.[39]Osminriosquecontmnibiotambmcontmtntalo.
Comoaniobite(columbita)(Fe,Mn)(Nb,Ta)2O6eocoltan[(Fe,Mn)
(Ta,Nb)2O6].[46]Osmineraisdecolumbitatantalitasogeralmenteos
mineraismaisencontradosnasintrusesalcalinasedepegmatito.Nos
niobatostambmseencontramelementoscomooclcio,urnio,o
Placadenibio.
trioemetaisdeterrasraras.Osexemplosdeniobatosso:osminerais
depirocloro(NaCaNb2O6F),eeuxenita[(Y,Ca,Ce,U,Th)(Nb,Ta,
Ti)2O6].Grandesdepsitosdenibioforamencontradosassociadosarochasdecarbonosilicatos,ecomo
constituintedopirocloro.[47]
Osdoismaioresdepsitosdepirocloroforamdescobertosem1950noBrasilenoCanadeambosospases
soathojeosmaioresprodutoresdeminriodenibio.[13]Omaiordepsitodeintrusodecarbonatitaest
localizadaemArax,MinasGerais,noBrasil,queestsendoextradapelaCBMM(CompanhiaBrasileirade
MetalurgiaeMinerao)eooutrodepsitoestlocalizadoemGoisqueestsendoextradapelaAnglo
American(pormeiodasubsidiriaMineraoCatalo),tambmextraindoumaintrusosubterrneade
carbonatita.[48]Estasduasminasbrasileirasproduzemcercade75%dademandamundialdenibio.A
terceiramaiorprodutoradenibioaminasubterrneadecarbonatitadeNiobec,emSaintHonorprximo
deChicoutimi,Quebec,sendoextradapelaIamgoldCorporationLtd,queproduzcercade7%dademanda
mundial.[48][49]OsdepsitosdoQunia,emKwale,estonasextacolocaoentreosmaioresprodutoresdo
mundo.[50]
Novasminasdenibiopodemserextradasnosprximosanos.Segundoestudosgeolgicos,foram
descobertospotenciaisdepsitosdeextraovivelnasregiesdeElkCreek,NebraskaedeRondnia.[51][52]
Qumicas
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
7/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
Ometaltemumacoloraoazuladaquandoexpostoaoaremtemperaturaambienteporumlongotempo.[53]
Apesardeterumaltopontodefuso(2,468C),eletemumadensidademenorsecomparadocomoutros
metaisrefratrios.Almdisso,temresistnciacorroso,apresentapropriedadessupercondutorasenas
camadasdexidospropriedadesdieltricas.
Onibioligeiramentemenoseletropositivoemaisdensodoqueoseupredecessordatabelaperidica,
zircnio,sendovirtualmenteidnticocomostomosdetntalo,devidocontraodoslantandeos.[39]Como
resultado,aspropriedadesqumicasdonibiososimilaresaodotntalo,queaparecediretamenteabaixodo
nibionatabelaperidica.[13]Emboraasuaresistnciaacorrosonosejatoproeminentecomonotntalo,
seupreobaixoeasuaabundnciafazdonibioumprodutoatrativoparareduzirademandade
revestimentosnasindstriasqumicas.[39]
Compostos
Onibiodemuitasformassimilaresaotntaloeaozircnio.Elereagecommuitoselementosqumicosda
classedosnometaisemaltastemperaturas:onibioreagecomofluoretonumacaldeiracomgscloroe
hidrogniosobtemperaturade200Cecomnitrogniocomtemperaturade400C,produzindoosprodutos
intersticiaisenoestequiomtricos.[39]Ometalcomeaaoxidarnaatmosferasobtemperaturade200C,[54]
eresistentecorrosoeaocontatodeelementosalcalinoseporcidos,incluindoguaregia,ocido
clordrico,ocidosulfrico,ocidontricoeocidofosfrico.[39]Onibioatacadopelocidofluordricoe
pormisturasdecidofluordricocomocidontrico.[55]
Emboraonibioapresentetodososestadosdeoxidaoformalde+5to1,namaioriadoscompostosde
nibio,encontraoestadodeoxidao+5.[39]Oscompostosquetemumestadodeoxidaomenorde+5
geralmentetmligaesNbNb.[39]
Carbonetosenitretos
Outroscompostosbinriosdenibioincluemonitretodenibio(NbN),queestoumsupercondutorsob
baixastemperaturaseutilizadonosdetectoresderadiaoeletromagntica.[56]Ocarbonetodenibioo
NbCqueummaterialextremamenteduro,refratrio,cermico,comercialmenteutilizadoembitsnosetorde
ferramentaria.[39]
Haletos
Onibioformahaletoscomosestadosdeoxidao+5e+4assimcomo
vrioscompostosnoestequiomtricos.[54][57]Ospentahaletos(NbX5)
caracterizamsepeloscentrosoctadricos.Opentafluoretodenibio(NbF5)
umslidobrancocomtemperaturadefusode79,0Ceopentacloretode
nibio(NbCl5)umslidoamarelo(comonaimagemesquerda)comum
pontodefusode203,4C.Ambossohidrolisadosparaproduzirxidose
oxihaletos,comooNbOCl3.Opentacloretoumreagenteverstilsendo
utilizadonoscompostosorganometlicos,comoodicloretoniobioceno
Umaamostradepentacloreto
denibio(poroamarelo)
quefoiparcialmente
hidrolisada(materialbranco).
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
((C5H5)2NbCl2).[58]Ostetrahaletos(NbX4)sopolmerosdecolorao
pretacomligaesentreaspartculasdenibio,comoporexemploo
tetrafluoretodenibio(NbF4)eotetracloretodenibio(NbCl4).[54]
8/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
Oshaletosaninicosdenibiosomuitoconhecidos,devidoemparteda
acidezdeLewisdospentahaletos.Omaisimportanteo[NbF7]2,queum
produtointermedirionaseparaodonibioedotntaloemseus
minerais.[46]Esteheptafluoretotendeaformarooxopentafluoretomais
agilmentedoqueoscompostosdetntalo.Outroshaletosincluemooctaedro
Modelodebolasevaretasdo
pentacloretodenibio,onde
existeaformaodeum
dmero.
de[NbCl6] :
Nb2Cl10+2Cl 2[NbCl6]
Comoparaosoutrosmetais,umavariedadedehaletosfechadosquesofrema
reduosoconhecidos,sendooprimeiroexemplo:[Nb6Cl18]4 .[59]
xidosesulfetos
Onibioformaxidoscomosestadosdeoxidao+5(Nb2O5),+4(NbO2),e+3(Nb2O3),[54]comotambm
maisraramenteoestadodeoxidao+2(NbO).[60]Ocompostomaisencontradoopentxido,precursorde
quasetodasasligasecompostosdenibio.[54][61]Osniobatossogeralmentedissolvidosopentxidonuma
soluobsicadehidrxidooupelafusodeseusxidosmetlicosalcalinos.Osexemplossoosniobatosde
ltio(LiNbO3)eosniobatosdelantnio(LaNbO4).Nosniobatosdeltioumaestruturatrigonalmente
distorcida,ondeoniobatodelantniocontmonsdeNbO3
.[54]Ascamadasdesulfetodenibio(NbS2)
4
tambmconhecido.[39]
Osmateriaiscomumfilmefinodosxidosdenibio(V)podemserproduzidospelosprocessosdadeposio
qumicaemfasevaporouadeposioatmica,emquecasopassaporumadecomposiotrmicadeetxido
denibio(V)sobtemperaturade350C.[62][63]
Produo
Somenteatantalitaeaniobitesoutilizadosemescala
industrialnaproduodonibio.Depoisdaseparao
inicialdeoutroscompostos,obtidaumamisturade
pentxidodetntaloepentxidodenibio.Aprimeira
etapanoprocessamentoareaodosxidoscomo
fluoretodehidrognio[46]:
Ta2O5+14HF2H2[TaF7]+5H2O
Nb2O5+10HF2H2[NbOF5]+3H2O
Produtoresdenibioem2006
EsteprocessoemescalaindustrialdenominadomtodoMariagnacfoidesenvolvidoporJeanCharles
GalissarddeMarignaceexploraasdiferentessolubilidadesdoscomplexosfluoretosdenibioedetntalo,o
monoidratodeoxipentafluorniobatodipotssico(K2[NbOF5]H2O)eoheptafluortantalatodipotssico
(K2[TaF7])emgua.Novosprocessosusamaextraodoslquidosdassoluesdefluoretoscomsolventes
orgnicoscomoocicloexanona.[46]Oscomplexosdefluoretodenibioedetntalosoextrados
separadamenteparaossolventesorgnicoscomguaeambosprecipitampelaadiodefluoretodepotssio
paraproduzirumcomplexofluoretodepotssio,ouprecipitadocomamniacomoopentxido:[54]
H2[NbOF5]+2KFK2[NbOF5]+2HF
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
9/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
Resultandoem:
2H2[NbOF5]+10NH4OHNb2O5+10NH4F+7H2
Paraaproduodenibiometlicosoempregadasasreaesdereduoeletroqumica,sendoosprincipais
mtodosparaaproduo:aeletrlisedeumamisturafundidadeK2[NbOF5]ecloretodesdioouareduo
defluoretocomsdio.Comestesegundomtododeproduopossvelconseguirumaltograudepureza.A
produoemlargaescalautilizadaareduodoNb2O5comhidrogniooucarbono[54].Noprocessoque
envolveasreaesaluminotrmicasutilizaseumamisturadexidodeferroexidodenibioquereagir
comalumnio:
3Nb2O5+Fe2O3+12Al6Nb+2Fe+6Al2O3
Paramelhorarareao,pequenasquantidadesdeoxidantecomoonitratodesdiosoadicionadossendo
produzidosoxidodealumnioeoferronibio,umaligadeferroenibioutilizadonametalurgia.[64][65]O
ferronibiocontmcercade60a70%denibio.[48]Semaadiodoxidodeferro,aaluminotermia
utilizadaparaaproduodenibio.Outrosprocessosdepurificaosonecessriosparaasligas
supercondutoras.Afunopeloseltronsavcuosoutilizadospelosdoismaioresprodutoresdenibio.[57]
[66]
Desde2013,aCompanhiaBrasileiradeAlumniocontrolaaproximadamente85%daproduomundialde
nibio.[67]AsestimativasdoServioGeolgicodosEstadosUnidosqueaproduocresceude38.700
toneladasem2005para44.500toneladasem2006.[68][69]Estimasequeosrecursosmundiaissejamde
4.400.000toneladasdenibio.[69]Duranteadcadaentre1995e2005,aproduomaisquedobrou,queno
anode1995produziu17.800toneladas.[70]Desde2009aproduoseestabilizounamarcade63.000
toneladasporano.[71]
Pas
Brasil
Canad
2000
Produodenibio(toneladas)[72](EstimativadaUSGS)
2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
2010
2011
30.000 22.000 26.000 29.000 29.900 35.000 40.000 57.300 58.000 58.000 58.000 58.000
2.290 3.200 3.410 3.280 3.400 3.310 4.167 3.020 4.380 4.330 4.420 4.400
Austrlia
160
230
290
230
200
200
200
50
50
13
52
25
34
130
34
29
Nigria
35
30
30
190
170
40
35
Ruanda
28
120
76
22
63
63
80
Congo
D.R.
Moambique
Produo
32.600 25.600 29.900 32.800 34.000 38.700 44.500 60.400 62.900 62.900 62.900 63.000
mundial
PequenasminasdenibioforamencontradasnasminasdeKanyikanoMalawi.
Aplicaes
Aplicaeshipoalergnicas:joiasemedicamentos
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
10/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
Onibioesuasligassofisiologicamenteinertesecomcaractersticashipoalergnicas.Porestesmotivos,o
nibioencontradoemmuitosdispositivosmdicoscomoomarcapasso.[73]Eletratadocomhidrxidode
sdioformandoumcamadaporosautilizadasnostratamentosdeosseointegrao.[74]
Juntocomotitnio,otntaloeoalumnio,onibiopodetambmseraquecidoeletricamenteeanodizado,
resultandonaproduodediversascoloraesutilizandoumprocessoconhecidocomoanodizaodeum
metalreativoondeaplicadonaproduodejoias.[75][76]ummaterialcompropriedadeshipoalergnicas
(quenocausaalergias),porissoutilizadonaproduodejoias.[77]
Eletrocermicas
Oniobatodeltioummaterialcompropriedadesferromagnticas,quesoaproveitadosnaproduode
telefonescelulares,nosmoduladorespticosenafabricaodeaparelhosdesuperfciedeondasacsticas.
Originadodaestruturaferroeltricadaperovskita,comodotantalatodeltioedotantalatodebrio.[78]So
consideradosumaalternativamaiseconmicaparaodesenvolvimentodecapacitores,[79]apesarda
predominnciadoscapacitoresdetntalo.Onibioadicionadocomovidroparaaumentarondicede
refrao,umapropriedadeutilizadanaindstriapticanafabricaodeculosdegrau.
Opentxidodenibio(Nb2O5)tambmumacermicaconvenienteparaaobtenodesensoresdepH,de
lentesticasenosfiltrosespeciaisparareceptoresdeTV,entreoutros.[26]
mssupercondutores
Oscompostosdenibiogermnio(Nb3Ge),nibioescndioeasligas
denibiotitniosoutilizadoscomotiposdesemicondutoresIIcomo
fiosdemssupercondutores.[80][81]Estesmssupercondutoresso
utilizadosnosinstrumentosdasmquinasdeimagensporressonncia
magnticaenasmquinasderessonnciamagnticanuclear,como
tambmnosaceleradoresdepartculas.[82]Porexemplo,oGrande
ColisordeHdronsutiliza600toneladasdecordessupercondutores
deNb3Snecercade250toneladasdecordessupercondutoresde
NbTi.[83]
Tambmossemicondutorescomnibioemestadonativoso
utilizadosnascavidadesdosaparelhosderadiofrequncianoslasers
deeltronslivresnaspesquisasdoFLASH(FreeElectronLaserin
Hamburg)edaEuropeanXFEL.[84]
Oscannerdamquinaderessonncia
magnticautilizaumainduo
magnticade3teslasutilizandouma
ligadenibiosupercondutora.
PelaaltasensibilidadedosemicondutornaescaladefrequnciaTHz,onitritodenibioutilizadona
produodemicrobolomtros,sendoumdetectoridealderadiaoeletromagntica.Elesforamtestadosno
TelescpioSubmilimtricoHeinrichHertz,notelescpiodoPloSul,noReceiverLabTelescope,naAPEX
(AtacamaPathfinderExperiment)eatualmenteestsendotestadonosinstrumentosdeHIFInasplacasdo
ObservatrioEspacialHerschel.[85]
Ligasmetlicascombasedenibio
AligaC103foidesenvolvidanoinciodosanosde1960pelaWahChangCorporationeaBoeing.ADuPont,
UnionCarbide,GeneralElectriceoutrascompanhiasdestesetorindustrial,simultaneamente,desenvolveram
tambmasligasmetlicasbaseadasemnibio,incentivadaspelaGuerraFriaeaCorridaEspacial.A
sensibilidadedonibioemcontatocomooxigniorequisitavadosfabricantesaconstruodeumsistemaa
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
11/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
vcuooudeatmosferainerte,oqueaumentavasignificativamenteoscustosetornavamaproduomais
complicada.Osprocessosdefabricaosoldapordifusoavcuoeafusoporfeixedeeltrons,queeramas
inovaesnapoca,permitiramaaplicaodemetaisreativoscomoonibio.OprojetoqueproduziuoC103
comeouem1959com256ligasmetlicasdeNbexperimentaisda"SrieC"(possivelmentecdecolmbio)
quepodiamserfundidasemformatodegemasedentrodebobinasdechapasmetlicas.WahChangtinhao
inventriodoHf,refinadoemgraunucleardasligasdezircnio,quefoidisponibilizadoparaocomrcio.A
composiodocentsimoeterceirodasligasdaSrieC,oNb10Hf1Ti,tinhaamelhorformabilidadee
resistnciasobaltastemperaturas.WahChangfabricouoprimeiro500lbquentedasrieC103em1961,em
lingotesparachapas,utilizandoosprocessosdefabricaoEBMeVAR.Asaplicaesdestinamseincluem
naproduodecomponentesdasturbinasagsenosmetaislquidosdospermutadoresdecalor.[86]
Numismtica
Onibioutilizadocomoummetalpreciosonasmoedascomemorativas,apenascomprataououro.Por
exemplo,austriaproduziuumasriedemoedasdeeurodeprataenibioapartirde2003,asuacolorao
dadapelofenmenodedifraodaluz,graasaumafinacamadadexidoproduzidoviaanodizao.[87]Em
2012,dezmoedasestodisponveisapresentandoumavariedadedecoresnocentrodamoeda,sendoelas:
azul,verde,marrom,violeta,roxoouamarelo.Almdestes,doisexemplossodasmoedasaustracas:ade
25deouroeprataemcomemoraoaos150anosdeinauguraodaViaFrreadeSemmering,[88]eem
2006asmoedasde25emcomemoraoainauguraodoGalileo.[89]Acasadamoedadaustriaproduziu
paraaLetniaumasriedemoedassimilaresapartirde2004,[90]seguindoat2007.[91]Em2011,acasada
moedacanadensergiacomeouaproduode$5dasmoedasdeprataenibiobatizadodeHunter'sMoon.[92
]
Produodeao
Onibioumelementomicroliganteeficienteparaoao.Aadiodesteelementoqumicoocasionaa
formaodecarbonetodenibioedonitretodenibiodentrodaestruturadoao.Estescompostosmelhoram
orefinamentodogro,retardamarecristalizaoeoendurecimentoporprecipitaodoao.Estesefeitospor
suavezaumentamaresistncia,fora,conformabilidadeesoldabilidadedasmicroligasdeao.[24]As
microligaesdeaosinoxidveistmumteordenibioinferiora0,1%.[93]Estaumaligaimportanteno
aodealtaresistnciaebaixaligaquemuitoutilizadanaindstriaautomobilsticadevidoasuagrande
resistncia.[24]Estasligasdenibiotmelevadaresistncias,equandoconveniente,soempregadasparaa
fabricaodeoleodutos.[94][95]
Superligas
Quantidadesconsiderveisdonibio,sejaelaemformaalotrpicaounaproduodeferronibioenquel
nibio,soutilizadasemsuperligasdeferro,nquelecobaltoparaaproduodecomponentesdemotoresa
reao,nasturbinasags,subligaesdefoguetes,turbocompressores,resistnciasacaloreequipamentosde
combusto.Onibioprecipitaumafasede''nagranulaodasuperliga.[96]Asligascontmcercade6,5%
denibio.[93]UmexemplodeligaquecontmnibioaliganiqueladadoInconel718,queconsistedecerca
de50%denquel,18,6%decromo,18,5%ferro,5%denibio,3,1%molibdnio,0,9%detitnio,e0,4%de
alumnio.[97][98]Estassuperligassoutilizadas,porexemplonossistemasdepurificaodearutilizadosno
programaGemini.
Umaligautilizadaparaosbocaisdepropulsodosfoguetesdecombustvellquido,emespecialnosmotores
doMduloLunarApollo,aligadenibioC103quecompostade89%denibio,10%dehfnioe1%de
titnio.[86]OutraligadenibiofoiutilizadanosbocaisdoMdulodeComandoeServioApollo.Comoo
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
12/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
nibiooxidadosobtemperaturasde400C,umrevestimentode
proteonecessrioparaevitarapossibilidadedetornaraliga
quebradia.[86]
Outrasaplicaes
Usadoemindstriasnuclearesdevidoasuabaixacapturade
nutronstermais
Osselosarcosvoltaicosdelmpadasdevapordesdiodealta
pressosofeitosdenibio,ounibiocom1%dezircnio,pela
ObocaldofoguetedoApollo15
similaridadedocoeficientetrmicodascermicassinterizadas
CSMnarbitalunarutilizaligade
dealumnio,ummaterialtranslcidoqueresistesreaesde
reduoouataquesqumicospeloaquecimentodosdiolquido
nibiotitnio.
[99]
[100]
[101]
oudeseusvaporesdentrodalmpada
Onibioseconvertenumsupercondutorquandoreduzidoatemperaturascriognicas.[102]Napresso
atmosfrica(equandopuro)temamaisaltatemperaturacrticaentreoselementossupercondutoresde
tipoI,9.3K.Almdisso,umelementopresenteemligasdesupercondutoresquesodotipoII(como
ovandioeotecncio),significandoqueatingeatemperaturacrticaatemperaturasbemmaisaltasque
ossupercondutoresdetipoI.[26]
Onibiometlicotambmutilizadonasoldaporarcoeltricopelacapacidadedequimicamente
estveldeaoinoxidvel[103]
Eleconvenientecomoummaterialandiconossistemasdeproteocatdicanostanquesdegua,
quesogeralmentegalvanizadosdeplatina.[104][105]
Precaues
Desconheceumpapelbiolgicorelacionadoaonibio.Apoeiradoelementopodeirritarosolhoseapelee
podeapresentarriscosdeentraremcombusto.Pormemlargaescalaoelementonibiofisiologicamente
inerte(e,portantohipoalergnico)einofensivo.Elefrequentementeutilizadoemjoiasetemsidotestadoem
implantesmdicos.[106][107]
Oscompostosquecontmnibiosoraramenteencontrados,pormmuitosdelessotxicosedevemser
tratadoscomcuidado.Htestesobreaexposiodecurtoelongoprazodosniobatoseoscloretosdenibio
emratos.Tratadoscomumainjeodepentacloretodenibioouosniobatoselesapresentamumadoseletal
mediana(LD50)entre10e100mg/kg.[108][109][110]Atoxicidadeporviaoralbaixa,apresentandoaps
setediasumadoseletalLD50de940mg/kgLD50.[108]
Referncias
1.Nibio(http://www.infoescola.com/elementos
quimicos/niobio/)(url).ElementosQumicos.
Consultadoem14desetembrode2014.
2. 'Monoplio'brasileirodonibiogeracobia
mundial,controvrsiaemitos
(http://g1.globo.com/economia/negocios/noticia/2013/
04/monopoliobrasileirodoniobiogeracobica
mundialcontroversiaemitos.html?
fb_action_ids=437803089642924&fb_action_types=o
g.recommends&fb_source=other_multiline&action_o
bject_map=%7B%22437803089642924%22%3A594
292470582777%7D&action_type_map=%7B%22437
803089642924%22%3A%22og.recommends%22%7
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
D&action_ref_map=%5B%5D).Globo.09/04/2013.
Consultadoem14desetembrode2014.
3.MetaismaisrarosdaTerraentrampara"listade
risco"
(http://www.inovacaotecnologica.com.br/noticias/noti
cia.php?artigo=metaismaisrarosterralista
risco&id=010125110915).Meioambiente.Inovao
Tecnolgica.15/09/2011.Consultadoem14de
setembrode2014.
4.Veja:
CharlesHatchett(1802)"Ananalysisofa
mineralsubstancefromNorthAmerica,
containingametalhithertounknown"
(http://books.google.com/books?id=c
13/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
Q_AAAAYAAJ&pg=PA49#v=onepage&q&f=
false),PhilosophicalTransactionsofthe
RoyalSocietyofLondon,92:4966.
Hatchett,Charles(1802).Eigenschaftenund
chemischesVerhaltendesvonCharles
HatchettentdecktenneuenMetalls,
Columbium[Propertiesandchemical
behaviorofthenewmetal,columbium,(that
was)discoveredbyCharlesHatchett]
(http://books.google.com/books?
id=wSYwAAAAYAAJ&pg=PA120#v=onepag
e&q&f=false).AnnalenderPhysik(em
alemo)[S.l.:s.n.]11(5):120122.
Bibcode:1802AnP....11..120H
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1802AnP....11..
120H).doi:10.1002/andp.18020110507
(https://dx.doi.org/10.1002%2Fandp.18020110
507).
5.Noyes,WilliamAlbert(1918).ATextbookof
Chemistry(http://books.google.com/?
id=UupHAAAAIAAJ&pg=PA523&dq=columbium+d
iscovered+by+Hatchett+was+a+mixture+of+two+ele
ments)H.Holt&Co[S.l.]p.523.
6.Percival,James(Janeirode1853).Middletown
SilverandLeadMines
(https://play.google.com/store/books/details?
id=MFILAAAAYAAJ&rdid=book
MFILAAAAYAAJ&rdot=1).JournalofSilverand
LeadMiningOperations[S.l.:s.n.]1:186.
Consultadoem20130424.
7.Griffith,WilliamP.Morris,PeterJ.T.(2003).
CharlesHatchettFRS(17651847),Chemistand
DiscovererofNiobium.NotesandRecordsofthe
RoyalSocietyofLondon[S.l.:s.n.]57(3):299.
doi:10.1098/rsnr.2003.0216
(https://dx.doi.org/10.1098%2Frsnr.2003.0216).
JSTOR3557720
(https://www.jstor.org/stable/3557720).
8.Wollaston,WilliamHyde(1809).OntheIdentityof
ColumbiumandTantalum.Philosophical
TransactionsoftheRoyalSociety[S.l.:s.n.]99:
246252.doi:10.1098/rstl.1809.0017
(https://dx.doi.org/10.1098%2Frstl.1809.0017).
JSTOR107264
(https://www.jstor.org/stable/107264).
9.Rose,Heinrich(1844).Ueberdie
ZusammensetzungderTantaliteundeinimTantalite
vonBaiernenthaltenesneuesMetall
(http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k15148n/f327.tab
le).AnnalenderPhysik(emalemo)[S.l.:s.n.]139
(10):317341.Bibcode:1844AnP...139..317R
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1844AnP...139..317R).
doi:10.1002/andp.18441391006
(https://dx.doi.org/10.1002%2Fandp.18441391006).
10.Rose,Heinrich(1847).UeberdieSureim
ColumbitvonNordamrika
(http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k15155x/f586.tab
le).AnnalenderPhysik(emalemo)[S.l.:s.n.]146
(4):572577.Bibcode:1847AnP...146..572R
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1847AnP...146..572R).
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
doi:10.1002/andp.18471460410
(https://dx.doi.org/10.1002%2Fandp.18471460410).
11.Kobell,V.(1860).UebereineeigenthmlicheSure,
Diansure,inderGruppederTantalundNiob
verbindungen.JournalfrPraktischeChemie[S.l.:
s.n.]79(1):291303.doi:10.1002/prac.18600790145
(https://dx.doi.org/10.1002%2Fprac.18600790145).
12.Marignac,Blomstrand,H.Deville,L.TroostundR.
Hermann(1866).Tantalsure,Niobsure,
(Ilmensure)undTitansure.Fresenius'Journalof
AnalyticalChemistry[S.l.:s.n.]5(1):384389.
doi:10.1007/BF01302537
(https://dx.doi.org/10.1007%2FBF01302537).
13.Gupta,C.K.Suri,A.K.(1994).Extractive
MetallurgyofNiobiumCRCPress[S.l.]pp.116.
ISBN0849360714.
14.Marignac,M.C.(1866).Recherchessurles
combinaisonsduniobium
(http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k34818t/f4.table)
.Annalesdechimieetdephysique(emfrancs)[S.l.:
s.n.]4(8):775.
15.Hermann,R.(1871).FortgesetzteUntersuchungen
berdieVerbindungenvonIlmeniumundNiobium,
sowieberdieZusammensetzungderNiobmineralien
(Pesquisemaissobreoscompostosdeilmnioe
nibio,comotambmnacomposiodosmineraisde
nibio).JournalfrPraktischeChemie(em
alemo)[S.l.:s.n.]3(1):373427.
doi:10.1002/prac.18710030137
(https://dx.doi.org/10.1002%2Fprac.18710030137).
16.Niobium(http://nautilus.fis.uc.pt/st2.5/scenes
e/elem/e04100.html).UniversidadedeCoimbra.
Consultadoem05/09/2008.
17.Geballeetal.(1993)temopontocrticodacorrente
de150kiloampereseoscamposmagnticosde
8,8tesla.
18.Geballe,TheodoreH.(Outubrode1993).
Superconductivity:FromPhysicstoTechnology.
PhysicsToday[S.l.:s.n.]46(10):5256.
Bibcode:1993PhT....46j..52G
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1993PhT....46j..52G).
doi:10.1063/1.881384
(https://dx.doi.org/10.1063%2F1.881384).
19.Matthias,B.T.Geballe,T.H.Geller,S.
Corenzwit,E.(1954).Superconductivityof
Nb3Sn.PhysicalReview[S.l.:s.n.]95(6):1435
1435.Bibcode:1954PhRv...95.1435M
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1954PhRv...95.1435M
).doi:10.1103/PhysRev.95.1435
(https://dx.doi.org/10.1103%2FPhysRev.95.1435).
20.Krsy,F.(1939).ReactionofTantalum,
ColumbiumandVanadiumwithIodine.Journalof
theAmericanChemicalSociety[S.l.:s.n.]61(4):
838843.doi:10.1021/ja01873a018
(https://dx.doi.org/10.1021%2Fja01873a018).
21.Ikenberry,LutherMartin,J.L.Boyer,W.J.
(1953).PhotometricDeterminationofColumbium,
Tungsten,andTantaluminStainlessSteels.
AnalyticalChemistry[S.l.:s.n.]25(9):13401344.
doi:10.1021/ac60081a011
14/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
(https://dx.doi.org/10.1021%2Fac60081a011).
niobio&id=020160130218#.VGkynkfg1U>
22.RaynerCanham,GeoffZheng,Zheng(2008).
34.VriosAutoresEngenhariaMetalrgicaede
Namingelementsafterscientists:anaccountofa
Materiaiscomemora40anosDisponvelem:
controversy.FoundationsofChemistry[S.l.:s.n.]
<http://www.planeta.coppe.ufrj.br/artigo.php?
10(1):1318.doi:10.1007/s1069800790421
artigo=710>
(https://dx.doi.org/10.1007%2Fs1069800790421).
35.Disponvelem:
23.Clarke,F.W.(1914).ColumbiumVersus
<http://www.demar.eel.usp.br/historico_pesquisa.html
Niobium.Science[S.l.:s.n.]39(995):139140.
36.TintaanticorrosivadeNibiorendeCOPPE
Bibcode:1914Sci....39..139C
patenteinternacional
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1914Sci....39..139C).
(http://www.planeta.coppe.ufrj.br/artigo.php?
doi:10.1126/science.39.995.139
artigo=710).PlanetaCoppe.7deabrilde2006.
(https://dx.doi.org/10.1126%2Fscience.39.995.139).
Consultadoem9deoutubrode2014.
JSTOR1640945
37.Superligadenibiotemeficinciaenergticae
(https://www.jstor.org/stable/1640945).
econmicaValriaDias,Disponvelem:
PMID17780662
<http://www.usp.br/agen/?p=127517>,acessvel
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17780662).
desdede:nodia14defevereirode2013acessadono
24.Patel,Zh.Khul'kaK.(2001).Niobiumfor
dia08dedezembrode2014.
Steelmaking.Metallurgist[S.l.:s.n.]45(1112):
38.VriosAutoresRevisadoporJosMariaGonalves
477480.doi:10.1023/A:1014897029026
deLimaPublicadoporJ.MendoConsultoria
(https://dx.doi.org/10.1023%2FA%3A101489702902
<http://www.mme.gov.br/sgm/galerias/arquivos/plano_duo_d
6).
39.Nowak,IzabelaZiolek,Maria(1999).Niobium
25.NormanN.,Greenwood(2003).Vanadiumto
Compounds:Preparation,Characterization,and
dubnium:fromconfusionthroughclarityto
ApplicationinHeterogeneousCatalysis.Chemical
complexity.CatalysisToday[S.l.:s.n.]78(14):
Reviews[S.l.:s.n.]99(12):36033624.
511.doi:10.1016/S09205861(02)003188
doi:10.1021/cr9800208
(https://dx.doi.org/10.1016%2FS0920
(https://dx.doi.org/10.1021%2Fcr9800208).
5861%2802%29003188).
PMID11849031
26.RaquelMariaFerreiradeSousa,LuciannoEduardo
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11849031).
FernandeseWendellGuerra.(05dejunhode2012).
40.Peiniger,M.Piel,H.(1985).ASuperconducting
"Nibio
Nb3SnCoatedMulticellAcceleratingCavity.
(http://qnesc.sbq.org.br/online/qnesc35_1/11EQ68
NuclearScience[S.l.:s.n.]32(5):3610.
69.pdf)".QumicaNovanaEscola.
Bibcode:1985ITNS...32.3610P
27.AutordesconhecidoSobreaCBMM,Disponvel
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1985ITNS...32.3610P)
em:<http://www.cbmm.com.br/br/p/18/sobrea
.doi:10.1109/TNS.1985.4334443
cbmm.aspx>,acessadodia21/11/2014.
(https://dx.doi.org/10.1109%2FTNS.1985.4334443).
28.AutordesconhecidoNossahistriaDisponvelem:
41.SallesMoura,HernaneR.LouremjodeMoura,
<http://www.angloamerican.com.br/about
Louremjo(2007).MeltingAndPurificationOf
us/historia.aspx>
Niobium(http://link.aip.org/link/?
29.ComunicaoSocial,Disponvelem:
APCPCS/927/165/1).AIPConferenceProceedings
<http://saladeimprensa.ibge.gov.br/noticias?
AmericanInstituteofPhysics[S.l.](927(Single
view=noticia&id=1&busca=1&idnoticia=1106>
CrystalLargeGrainNiobiumTechnology)):165
30.DarlanAlvarenga'Monoplio'brasileirodonibio
178.ISSN0094243X
geracobiamundial,controvrsiae
(https://www.worldcat.org/issn/0094243X).
mitosDisponvelem:
42.Jahnke,L.P.Frank,R.G.Redden,T.K.(1960).
<http://g1.globo.com/economia/negocios/noticia/2013/04/monopolio
ColumbiumAlloysToday.MetalProgr.[S.l.:
brasileirodoniobiogeracobicamundial
s.n.]77(6):6974.OSTI4183692
controversiaemitos.html\>
(https://www.osti.gov/energycitations/product.biblio.j
31.PrciodeMoraesBranco,NibioBrasileiro,
sp?osti_id=4183692).
Disponvelem:
43.Nikulina,A.V.(2003).ZirconiumNiobiumAlloys
<http://www.cprm.gov.br/publique/cgi/cgilua.exe/sys/start.htm?forCoreElementsofPressurizedWaterReactors.
infoid=2616&sid=129>,acessadonodia03de
MetalScienceandHeatTreatment[S.l.:s.n.]45(7
novembrode2014.
8):287292.doi:10.1023/A:1027388503837
32.Monopliobrasileirodonibiogeracobia
(https://dx.doi.org/10.1023%2FA%3A102738850383
mundial,controvrsiaemitosAutordesconhecido
7).
Disponvelem:<http://www.crea
44.Georges,AudiBersillon,O.Blachot,J.Wapstra,
pi.org.br/noticias/ler/1261>
A.H.(2003).TheNUBASEEvaluationofNuclear
33.Brasileirosavanamrumossuperligasdenibio
andDecayProperties.NuclearPhysicsAAtomic
CominformaesdaAgnciaUSPDisponvelem:
MassDataCenter[S.l.]729:3128.
<http://www.inovacaotecnologica.com.br/noticias/noticia.php? Bibcode:2003NuPhA.729....3A
artigo=superligasde
(http://adsabs.harvard.edu/abs/2003NuPhA.729....3A
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
15/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
).doi:10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.nuclphysa.2003.11.0
01).
45.Emsley,John(2001).Niobium.Nature'sBuilding
Blocks:AnAZGuidetotheElements(Oxford,
England,UK:OxfordUniversityPress).pp.283
286.ISBN0198503407.
46.Soisson,DonaldJ.McLafferty,J.J.Pierret,James
A.(1961).StaffIndustryCollaborativeReport:
TantalumandNiobium.IndustrialandEngineering
Chemistry[S.l.:s.n.]53(11):861868.
doi:10.1021/ie50623a016
(https://dx.doi.org/10.1021%2Fie50623a016).
47.Lumpkin,GregoryR.Ewing,RodneyC.(1995).
Geochemicalalterationofpyrochloregroup
minerals:Pyrochloresubgroup
(http://www.minsocam.org/msa/AmMin/TOC/Article
s_Free/1995/Lumpkin_p732743_95.pdf)(PDF).
AmericanMineralogist[S.l.:s.n.]80:732743.
48.Kouptsidis,JPeters,F.Proch,D.Singer,W.
NiobfrTESLA
(http://tesla.desy.de/new_pages/TESLA_Reports/200
1/pdf_files/tesla200127.pdf)(PDF)(emalemo).
DeutschesElektronenSynchrotronDESY.
Consultadoem9deoutubrode2014.
49.COLUMBIUM(NIOBIUM)
(http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/n
iobium/colummcs06.pdf)(PDF).USGS.Janeirode
2006.Consultadoem07dejaneirode2015.
50.GEORGENGIGI,MiningfirmtobuildSh12.8bn
factory,Disponvelem:
<http://www.businessdailyafrica.com/CortecMining
tobuildSh128bn
factory//539552/1882130//158j4v2z//index.html>,
escritonodia13deJulhode2013,acessadodia17
denovembrode2014.
51.Arearesidentsdigtheprospectofniobiummine
(http://journalstar.com/news/stateand
regional/nebraska/arearesidentsdigtheprospectof
niobiummine/article_bfe14646b16152958b4d
f382beabb7db.html).JornalStar.11dejulhode2014.
Consultadoem07dejaneirode2015.
52.FlorestaprivatizadaemRondniaescondenibio,o
mineralmaisestratgicoeraronomundo.
(http://www.inest.uff.br/index.php?
option=com_content&view=article&id=175%3Aflore
staprivatizadaemrondoniaescondeniobioo
mineralmaisestrategicoerarono
mundo&catid=99%3Aprodestrategico&Itemid=78).
INEST.05deabrilde2011.Consultadoem10de
abrilde2014.softhyphencharactercharacterin
|ttulo=atposition4(Ajuda)
53.Lide,DavidR.(2004).TheElements.CRC
HandbookofChemistryandPhysics85ed.CRC
Press[S.l.]pp.421.ISBN9780849304859.
54.Holleman,ArnoldF.Wiberg,EgonWiberg,Nils
(1985).Niob.LehrbuchderAnorganischen
Chemie(emalemo)91100ed.WalterdeGruyter
[S.l.]pp.10751079.ISBN3110075113.
55.Verevkin,A.Pearlman,A.Slstrokysz,W.Zhang,
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
J.Currie,M.Korneev,A.Chulkova,G.Okunev,
O.Kouminov,P.Smirnov,K.Voronov,B.N.
Gol'tsman,G.Sobolewski,Roman(2004).
Ultrafastsuperconductingsinglephotondetectors
fornearinfraredwavelengthquantum
communications.JournalofModernOptics[S.l.:
s.n.]51(12):14471458.
doi:10.1080/09500340410001670866
(https://dx.doi.org/10.1080%2F095003404100016708
66).
56.Verevkin,A.Pearlman,A.Slstrokysz,W.Zhang,
J.Currie,M.Korneev,A.Chulkova,G.Okunev,
O.Kouminov,P.Smirnov,K.Voronov,B.N.
Gol'tsman,G.Sobolewski,Roman(2004).
Ultrafastsuperconductingsinglephotondetectors
fornearinfraredwavelengthquantum
communications.JournalofModernOptics[S.l.:
s.n.]51(12):14471458.
doi:10.1080/09500340410001670866
(https://dx.doi.org/10.1080%2F095003404100016708
66).
57.Agulyansky,Anatoly(2004).TheChemistryof
TantalumandNiobiumFluorideCompounds
Elsevier[S.l.]pp.111.ISBN9780444516046.
58.C.R.Lucas,J.A.Labinger,J.Schwartz(1990).
RobertJ.Angelici,:.Dichlorobis(5
Cyclopentadienyl)Niobium(IV).Inorganic
Syntheses.InorganicSyntheses(NewYork:J.Wiley
&Sons)28:267270.
doi:10.1002/9780470132593.ch68
(https://dx.doi.org/10.1002%2F9780470132593.ch68
).ISBN0471526193.
59.Greenwood,NormanN.Earnshaw,Alan(1997).
ChemistryoftheElements(2edio).Butterworth
Heinemann.ISBN0080379419.
60.Verevkin,A.Pearlman,A.Slstrokysz,W.Zhang,
J.Currie,M.Korneev,A.Chulkova,G.Okunev,
O.Kouminov,P.Smirnov,K.Voronov,B.N.
Gol'tsman,G.Sobolewski,Roman(2004).
"Ultrafastsuperconductingsinglephotondetectors
fornearinfraredwavelengthquantum
communications".JournalofModernOptics51(12):
14471458.doi:10.1080/09500340410001670866.
61.Cardarelli,Francois(2008).MaterialsHandbook
SpringerLondon[S.l.]ISBN9781846286681.
62.Rahtu,Antti(2002).AtomicLayerDepositionof
HighPermittivityOxides:FilmGrowthandInSitu
Studies(http://hdl.handle.net/10138/21065)(Tese).
ISBN9521006463.Parmetrodesconhecido
|Universidade=ignorado(|universidade=)(Ajuda)
63.Maruyama,Toshiro(1994).Electrochromic
PropertiesofNiobiumOxideThinFilmsPreparedby
ChemicalVaporDeposition.Journalofthe
ElectrochemicalSociety[S.l.:s.n.]141(10):2868.
doi:10.1149/1.2059247
(https://dx.doi.org/10.1149%2F1.2059247).
64.Tither,Geoffrey(2001).Minerals,Metalsand
MaterialsSociety,MetalsandMaterialsSociety
Minerals,:.ProgressinNiobiumMarketsand
Technology19812001
16/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
(http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/scie
nce_techno/table_content/images/pdfs/oppening.pdf)
(PDF).NiobiumScience&Technology:Proceedings
oftheInternationalSymposiumNiobium2001
(Orlando,Florida,USA)Niobium2001Ltd,2002
[S.l.]ISBN9780971206809.
65.Dufresne,ClaudeGoyette,Ghislain(2001).
Minerals,MetalsandMaterialsSociety,Metalsand
MaterialsSocietyMinerals,:.TheProductionof
FerroniobiumattheNiobecmine19812001
(http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/scie
nce_techno/table_content/sub_1/images/pdfs/start.pdf
)(PDF).NiobiumScience&Technology:Proceedings
oftheInternationalSymposiumNiobium2001
(Orlando,Florida,USA)Niobium2001Ltd,2002
[S.l.]ISBN9780971206809.
66.Choudhury,AlokHengsberger,Eckart(1992).
ElectronBeamMeltingandRefiningofMetalsand
Alloys.TheIronandSteelInstituteofJapan
International[S.l.:s.n.]32(5):673681.
doi:10.2355/isijinternational.32.673
(https://dx.doi.org/10.2355%2Fisijinternational.32.67
3).
67.Lucchesi,CristaneCuadros,Alex(Abrilde2013),
"MineralWealth",BloombergMarkets:14
68.Papp,JohnF.Niobium(Columbium)
(http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/n
iobium/colummcs06.pdf)(PDF).USGS2006
CommoditySummary.Consultadoem20/11/2008.
69.Papp,JohnF.Niobium(Columbium)
(http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/n
iobium/colummcs07.pdf)(PDF).USGS2007
CommoditySummary.Consultadoem20/11/2008.
70.Papp,JohnF.Niobium(Columbium)
(http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/n
iobium/230397.pdf)(PDF).USGS1997Commodity
Summary.Consultadoem20/11/2008.
71.Niobium(Colombium)
(http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/n
iobium/mcs2011niobi.pdf)U.S.GeologicalSurvey,
MineralCommoditySummaries,Janeirode2011
72.LarryD.Cunningham(20120405).USGS
MineralsInformation:Niobium(Columbium)and
Tantalum
(http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/n
iobium/).Minerals.usgs.gov.Consultadoem
17/08/2012.
73.Mallela,VenkateswaraSarmaIlankumaran,V.
SrinivasaRao,N.(1deJaneirode2004).Trendsin
CardiacPacemakerBatteries
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC150
2062).IndianPacingElectrophysiolJ.[S.l.:s.n.]4
(4):201212.PMC1502062
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC150
2062).PMID16943934
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16943934).
74.Godley,ReutStarosvetsky,DavidGotman,Irena
(2004).Bonelikeapatiteformationonniobium
metaltreatedinaqueousNaOH
(http://www.springerlink.com/content/l561367064801
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
7wp/)(PDF).JournalofMaterialsScience:Materials
inMedicine[S.l.:s.n.]15(10):10731077.
doi:10.1023/B:JMSM.0000046388.07961.81
(https://dx.doi.org/10.1023%2FB%3AJMSM.000004
6388.07961.81).PMID15516867
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15516867).
75.BiasonGomes,M.A.Onofre,S.Juanto,S.
Bulhes,L.O.deS.(1991).Anodizationof
niobiuminsulphuricacidmedia.JournalofApplied
Electrochemistry[S.l.:s.n.]21(11):10231026.
doi:10.1007/BF01077589
(https://dx.doi.org/10.1007%2FBF01077589).
76.Chiou,Y.L.(1971).Anoteonthethicknessesof
anodizedniobiumoxidefilms.ThinSolidFilms
[S.l.:s.n.]8(4):R37R39.
Bibcode:1971TSF.....8R..37C
(http://adsabs.harvard.edu/abs/1971TSF.....8R..37C).
doi:10.1016/00406090(71)900277
(https://dx.doi.org/10.1016%2F0040
6090%2871%29900277).
77.Azevedo,C.R.F.Spera,G.Silva,A.P.(2002).
Characterizationofmetallicpiercingsthatcaused
adversereactionsduringuse
(http://www.springerlink.com/content/575x64408lnk5
60j/).JournalofFailureAnalysisandPrevention
[S.l.:s.n.]2(4):4753.
doi:10.1361/152981502770351860
(https://dx.doi.org/10.1361%2F152981502770351860
).
78.Volk,TatyanaWohlecke,Manfred(2008).Lithium
Niobate:Defects,PhotorefractionandFerroelectric
SwitchingSpringer[S.l.]pp.19.ISBN9783540
707653.
79.Pozdeev,Y.(1991).Reliabilitycomparisonof
tantalumandniobiumsolidelectrolyticcapacitors.
QualityandReliabilityEngineeringInternational
[S.l.:s.n.]14(2):7982.doi:10.1002/(SICI)1099
1638(199803/04)14:2<79::AIDQRE163>3.0.CO2
Y
(https://dx.doi.org/10.1002%2F%28SICI%291099
1638%28199803%2F04%2914%3A2%3C79%3A%3
AAIDQRE163%3E3.0.CO%3B2Y).
80.Lindenhovius,J.L.H.Hornsveld,E.M.DenOuden,
A.Wessel,W.A.J.TenKate,H.H.J.(2000).
Powderintube(PIT)Nb/sub3/Snconductorsfor
highfieldmagnets.IEEETransactionsonApplied
Superconductivity[S.l.:s.n.]10:975978.
doi:10.1109/77.828394
(https://dx.doi.org/10.1109%2F77.828394).
81.Nave,CarlR.SuperconductingMagnets
(http://hyperphysics.phy
astr.gsu.edu/Hbase/solids/scmag.html).GeorgiaState
University,DepartmentofPhysicsandAstronomy.
Consultadoem25/11/2008.
82.Glowacki,B.A.Yan,X.Y.Fray,D.Chen,G.
Majoros,M.Shi,Y.(2002).Niobiumbased
intermetallicsasasourceofhighcurrent/high
magneticfieldsuperconductors.PhysicaC:
Superconductivity[S.l.:s.n.]372376(3):1315
1320.arXiv:condmat/0109088
17/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
(https://arxiv.org/abs/condmat/0109088).
Bibcode:2002PhyC..372.1315G
(http://adsabs.harvard.edu/abs/2002PhyC..372.1315G
).doi:10.1016/S09214534(02)010183
(https://dx.doi.org/10.1016%2FS0921
4534%2802%29010183).
83.Grunblatt,G.Mocaer,P.VerwaerdeCh.Kohler,C.
(2005).Asuccessstory:LHCcableproductionat
ALSTOMMSA.FusionEngineeringandDesign
(Proceedingsofthe23rdSymposiumofFusion
Technology)[S.l.:s.n.]7579:15.
doi:10.1016/j.fusengdes.2005.06.216
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.fusengdes.2005.06.2
16).
84.Lilje,L.Kakob,E.Kostina,D.Matheisena,A.
Mllera,W.D.Procha,D.Reschkea,D.Saitob,
K.Schmserc,P.Simrocka,S.SuzukidT.
Twarowskia,K.(2004).Achievementof35MV/m
inthesuperconductingninecellcavitiesfor
TESLA.NuclearInstrumentsandMethodsin
PhysicsResearchSectionA:Accelerators,
Spectrometers,DetectorsandAssociatedEquipment
[S.l.:s.n.]524(13):112.arXiv:physics/0401141
(https://arxiv.org/abs/physics/0401141).
Bibcode:2004NIMPA.524....1L
(http://adsabs.harvard.edu/abs/2004NIMPA.524....1L
).doi:10.1016/j.nima.2004.01.045
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.nima.2004.01.045).
85.Cherednichenko,SergeyDrakinskiy,Vladimir
Berg,ThereseKhosropanah,PouryaKollberg,Erik
(2008).AHotelectronbolometerterahertzmixers
fortheHerschelSpaceObservatory.Reviewof
ScientificInstruments[S.l.:s.n.]79(3):0345011
03451010.Bibcode:2008RScI...79c4501C
(http://adsabs.harvard.edu/abs/2008RScI...79c4501C)
.doi:10.1063/1.2890099
(https://dx.doi.org/10.1063%2F1.2890099).
PMID18377032
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18377032).
86.Hebda,John(02/05/2001).Niobiumalloysandhigh
TemperatureApplications
(http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/scie
nce_techno/table_content/sub_3/images/pdfs/016.pdf)
(PDF).NiobiumScience&Technology:Proceedings
oftheInternationalSymposiumNiobium2001
(Orlando,Florida,USA)CompanhiaBrasileirade
MetalurgiaeMinerao[S.l.]
87.Grill,RobertGnadenberge,Alfred(2006).
Niobiumasmintmetal:Productionproperties
processing.InternationalJournalofRefractory
MetalsandHardMaterials[S.l.:s.n.]24(4):275
282.doi:10.1016/j.ijrmhm.2005.10.008
(https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.ijrmhm.2005.10.008
).
88.25Euro150YearsSemmeringAlpineRailway
(2004)
(http://web.archive.org/web/20110721053534/http://a
ustrianmint.at/bimetallmuenzen?
l=en&muenzeSubTypeId=113&muenzeId=217).
AustrianMint.Arquivadodesdeooriginal
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
(http://austrianmint.at/bimetallmuenzen?
l=en&muenzeSubTypeId=113&muenzeId=217)em
21/07/2011.Consultadoem04/11/2008.
89.150JahreSemmeringbahn
(http://web.archive.org/web/20110720002739/http://w
ww.austrianmint.at/cms/download.php?
downloadId=131)(emalemo).CasadaMoedada
ustria.Arquivadodesdeooriginal
(http://www.austrianmint.at/cms/download.php?
downloadId=131)em20/07/2011.Consultadoem
04/09/2008.
90.Neraamsnevarjmatrastmekltolapu!
(http://web.archive.org/web/20080312222250/http://w
ww.bank.lv/eng/main/all/lvnaud/jubmon/nmp/time/)
(emLetons).BankofLatvia.Arquivadodesdeo
original
(http://www.bank.lv/eng/main/all/lvnaud/jubmon/nmp
/time/)em12/03/2008.Consultadoem19/09/2008.
91.Neraamsnevarjmatrastmekltolapu!
(http://web.archive.org/web/20090522101540/http://w
ww.bank.lv/eng/main/all/lvnaud/jubmon/nmp/time2/)
(emLetons).BankofLatvia.Arquivadodesdeo
original
(http://www.bank.lv/eng/main/all/lvnaud/jubmon/nmp
/time2/)em22/05/2009.Consultadoem19/09/2008.
92.$5SterlingSilverandNiobiumCoinHunter's
Moon(2011)(http://www.mint.ca/store/coin/5
sterlingsilverandniobiumcoinhuntersmoon2011
prod1110013).RoyalCanadianMint.Consultadoem
9deoutubrode2014.
93.Heisterkamp,FriedrichTadeuCarneiro(2001).
Minerals,MetalsandMaterialsSociety,Metalsand
MaterialsSocietyMinerals,:.Niobium:Future
PossibilitiesTechnologyandtheMarketPlace
(http://www.cbmm.com.br/portug/sources/techlib/scie
nce_techno/table_content/images/pdfs/closing.pdf)
(PDF).NiobiumScience&Technology:Proceedings
oftheInternationalSymposiumNiobium2001
(Orlando,Florida,USA)Niobium2001Ltd,2002
[S.l.]ISBN9780971206809.
94.Eggert,PeterPriem,JoachimWettig,Eberhard
(1982).Niobium:asteeladditivewithafuture.
EconomicBulletin[S.l.:s.n.]19(9):811.
doi:10.1007/BF02227064
(https://dx.doi.org/10.1007%2FBF02227064).
95.Hillenbrand,HansGeorgGrf,MichaelKalwa,
Christoph(02/05/2001).Developmentand
ProductionofHighStrengthPipelineSteels
(http://www.europipe.com/files/ep_tp_43_01en.pdf)
(PDF).NiobiumScience&Technology:Proceedings
oftheInternationalSymposiumNiobium2001
(Orlando,Florida,USA)Europipe[S.l.]
96.Donachie,MatthewJ.(2002).Superalloys:A
TechnicalGuideASMInternational[S.l.]pp.2930.
ISBN9780871707499.
97.Bhadeshia,H.k.d.h.NickelBasedSuperalloys
(http://www.msm.cam.ac.uk/phase
trans/2003/Superalloys/superalloys.html).University
ofCambridge.Consultadoem04/09/2008.
98.Pottlacher,G.Hosaeus,H.Wilthan,B.Kaschnitz,
18/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
E.Seifter,A.(2002).Thermophysikalische
EigenschaftenvonfestemundflssigemInconel
718.ThermochimicaActa(emalemo)[S.l.:s.n.]
382(12):55267.doi:10.1016/S0040
6031(01)007511
(https://dx.doi.org/10.1016%2FS0040
6031%2801%29007511).
99.Henderson,StanleyThomasMarsden,Alfred
MichaelHewitt,Harry(1972).LampsandLighting
EdwardArnoldPress[S.l.]pp.244245.ISBN0
713132671.
100.Eichelbrnner,G.(1998).Refractorymetals:crucial
componentsforlightsources.InternationalJournal
ofRefractoryMetalsandHardMaterials[S.l.:s.n.]
16(1):511.doi:10.1016/S02634368(98)000092
(https://dx.doi.org/10.1016%2FS0263
4368%2898%29000092).
101.Michaluk,ChristopherA.Huber,LouisE.Ford,
RobertB.(2001).Minerals,MetalsandMaterials
Society,MetalsandMaterialsSocietyMinerals,:.
NiobiumandNiobium1%ZirconiumforHigh
PressureSodium(HPS)DischargeLamps.Niobium
Science&Technology:Proceedingsofthe
InternationalSymposiumNiobium2001(Orlando,
Florida,USA)Niobium2001Ltd,2002[S.l.]
ISBN9780971206809.
102.MarcoA.StanojevPereira(2012).Algumas
HistriasDaQumicaDosElementos(SoPauloe
LisboaSP:EdiesMASP).p.133.ISBN97885
91380916.
103.patent5254836
(http://worldwide.espacenet.com/publicationDetails/bi
blio?
CC=US&NR=5254836&KC=&FT=E&locale=en_EP
%7CUS),Okada,YuujiKobayashi,Toshihiko
Sasabe,HiroshiAoki,YoshimitsuNishizawa,
MakotoEndo,Shunji,"Methodofarcweldingwith
aferritestainlesssteelweldingrod",publicado
19/10/1993
104.Moavenzadeh,Fred(14demarode1990).Concise
EncyclopediaofBuildingandConstruction
Materials(http://books.google.com/books?
id=YiJaEAUj258C&pg=PA157)MITPress[S.l.]
pp.157.ISBN9780262132480.Consultadoem
18/02/2012.
105.Cardarelli,Franois(9deJaneirode2008).
Materialshandbook:aconcisedesktopreference
(http://books.google.com/books?id=PvU
qbQJq7IC&pg=PA352)Springer[S.l.]pp.352.
ISBN9781846286681.Consultadoem
18/02/2012.
106.Vilaplana,J.Romaguera,C.Grimalt,F.
Cornellana,F.(1990).Newtrendsintheuseof
metalsinjewellery.ContactDermatitis[S.l.:s.n.]
25(3):145148.doi:10.1111/j.1600
0536.1991.tb01819.x
(https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.1600
0536.1991.tb01819.x).PMID1782765
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1782765).
107.Vilaplana,J.Romaguera,C.(1998).New
developmentsinjewelleryanddentalmaterials.
ContactDermatitis[S.l.:s.n.]39(2):5557.
doi:10.1111/j.16000536.1998.tb05832.x
(https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.1600
0536.1998.tb05832.x).PMID9746182
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9746182).
108.Haley,ThomasJ.Komesu,N.Raymond,K.
(1962).Pharmacologyandtoxicologyofniobium
chloride.ToxicologyandAppliedPharmacology
[S.l.:s.n.]4(3):385392.doi:10.1016/0041
008X(62)900480
(https://dx.doi.org/10.1016%2F0041
008X%2862%29900480).PMID13903824
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/13903824).
109.Downs,WilliamL.Scott,JamesK.Yuile,Charles
L.Caruso,FrankS.Wong,LawrenceC.K.(1965).
TheToxicityofNiobiumSalts.American
IndustrialHygieneAssociationJournal[S.l.:s.n.]26
(4):337346.doi:10.1080/00028896509342740
(https://dx.doi.org/10.1080%2F00028896509342740)
.PMID5854670
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5854670).
110.Schroeder,HenryA.Mitchener,MarianNason,
AlexisP.(1970).Zirconium,Niobium,Antimony,
VanadiumandLeadinRats:Lifetermstudies
(http://jn.nutrition.org/content/100/1/59.short).
JournalofNutrition[S.l.:s.n.]100(1):5968.
PMID5412131
(https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/5412131).
Ligaesexternas
LosAlamosNationalLaboratoryNiobium(http://periodic.lanl.gov/41.shtml)
WebElements.comNiobium
(http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Nb/index.html)
EnvironmentalChemistry.comNiobium(http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Nb.html)
TantalumNiobiumInternationalStudyCenter(http://www.tanb.org/)
EsteartigofoiinicialmentetraduzidodoartigodaWikipdiaemingls,cujottuloNiobium,
especificamentedestaverso(http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Niobium&oldid=565623800).
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Nibio&oldid=45480104"
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
19/20
03/05/2016
NibioWikipdia,aenciclopdialivre
https://pt.wikipedia.org/wiki/Ni%C3%B3bio
20/20