Resumen
de
Gramtica Latina
Ediciones Clsicas
Madrid
INSTRVMENTA DIDACTICA
Imprime: EDICLS
Magnolias 9, bajo izda.
28029 Madrid
A Ivn
NDICE
0. Introduccin............................................................................ 1
1. Flexin nominal....................................................................... 3
1. Los ca so s....................................................................... 3
2. Tipos de flexin nominal..................................................5
3. Asignacin de temas y gnero a los sustantivos............ 8
4. Problemas de la flexin latina ........................................9
5. Nombres irregulares...................................................10
6. Flexin del adjetivo.....................................................11
7. Adjetivos numerales...................................................14
8. Flexin pronominal.....................................................1S
9. Adverbios...................................................................20
10. Preposiciones...........................................................23
II. Flexin verbal.....................................................................27
11. Generalidades ...........................................................27
12. Sistemas de flexin en la tn ....................................... 28
13. Esquema de los morfemas modo-temporales........... 29
14. Desinencias personales..................................... .
30
VII
0. INTRODUCCIN
Muchas de las dificultades que el latn presenta ai princi
piante obedecen a que ste no tiene una idea adecuada de la
naturaleza y funcionamiento de las lenguas en general, y de
la latina en particular. As, suele operar bajo la falsa nocin de
que la lengua de ios romanos es una coleccin de palabras
aisladas e independientes, y que en castellano debe haber
una palabra correspondiente a cada palabra latina.
Es preciso tener presente que el latn, como hoy el caste
llano, era un instrumento de comunicacin y por tanto hemos
de considerar sus textos como actos de comunicacin. Ello
supone conocer el cdigo en que se comunicaban adems de
conocer, siquiera someramente, quines eran esos hombres.
El aprendizaje de la lengua latina, en consecuencia, supo
ne y al mismo tiempo exige un triple esfuerzo:
1) El conocimiento del sistema de flexin latino, a nivel no
minal, pronominal y verbal.
2) Las regias de formacin y estructura que establece la
sintaxis latina.
3) El orden de palabras en que se organiza la frase latina.
Supuestos estos tres casos queda pendiente el examen y
adquisicin del vocabulario latino, que en principio se suple
con un manejo hbil del diccionario y mediante unas cuantas
frmulas de la transformacin de palabras del latn al castella
I. FLEXIN NOMINAL
En latn el nombre y el adjetivo cambian de forma en razn
de la funcin que desempean en la frase. La serie de cam
bios constituye la flexin nominal / declinacin.
1. LOS CASOS
caso.
Los casos
n o m in a t iv o ,
a)
b)
c)
d)
funciona:
Sagunti
domi militiaeque
en Roma",
en Sagunto,
en paz y en guerra.
Los tipos de flexin nominal o declinacin son cinco, deducibles de la comparacin entre los paradigmas, con especial
atencin al genitivo: -ae, -i, -is, -us, -ei. El sustantivo en latn
se enuncia en nominativo y genitivo.
5
1a DECLINACIN
rosa, rosae
SINGULAR
Nom.-Voc.
Ac.
am
Gen.-Dat.
ae
Abl.
a
PLURAL
Nom.-Voc.
ae
Ac.
as
Gen.
arum
Dat-Abl.
is
2 DECLINACIN
us /e r /u m
e/er/um
um
i
o
PLURAL
Nom.-Voc.
Ac.
Gen.
Dat-Abl.
i/i/a
os/es/a
orum
is
3s DECLINACIN
Nom.-Voc.
Ac.
Gen.
Dat-Abi.
e s / a (ia)
e s / i s / a (ia)
um/ium
ibus
4? DECLINACIN
us/u
um/u
us
ui
u
Ac.
Gen.
Dat.
Abi.
PLURAL
Nom.-Voc.-Ac.
us/ua
Gen.
uum
ibus/ubus
Dat.-Abi.
5a DECLINACIN
dies, diei
SINGULAR
Nom.-Voc.
Ac.
Gen.-Dat.
Abl.
es
em
ei
e
PLURAL
Nom.-Voc.-Ac.
Gen.
Dat.-Abl.
es
erum
ebus
5. NOMBRES IRREGULARES
Se presentan como irregulares en latn ios sustantivos: iupp ite r/ lo vis (Jpiter), iter/itineris o iteris (el camino), iecur /
iecinoris o iecoris (el hgado"), fm ur / fem oris o feminis (la
pierna), sen e x/se n is (el viejo), b o s/b o vis (el buey, la vaca).
10
t ip o s de adjetivo s :
facile
acris
acre
11
de s ig n ific a c i n
son tres:
"Pablo es ms alto
*
que Pedro
maior (mayor)
maximus (mximo)
parvus (pequeo)
bonus (bueno)
minor ("menor)
melior ("mejor)
peior (peor)
plus (ms)
minimus (mnimo)
optimus (optimo)
pessimus ("psimo)
plurimum (demasiado)
malus (malo)
multus ("mucho)
7. ADJETIVOS NUMERALES
unus/una/unum
duo/ duae/ duo
tres/tria
quattuor
quinque
sex
septem
octo
novem
decem
undecim
duodecim
tredecim
quattuordecim
quindecim
sedecim
septendecim
duodeviginti
undeviginti
viginti
centum
mille.
triginta
ducenti, -ae, -a duo milia
quadraginta
quinquaginta
sexaginta
septuaginta
octoginta
nonaginta
14
DISTRIBUTIVOS
(ADVERBIOS)
singuli, -ae, -a
bir
term
quaterni
quini
semel
bis
ter
quater
quinquies
-ie(n)s.
8. FLEXIN PRONOMINAL
15
1. PRONOMBRES PERSONALES
1* PERSONA
Singular
Nom.
Ac.
Gen.
ego
me
mei
Dat.
Abi.
mihi
me
mecum
2 PERSONA
3 PERSONA
Plural
Singular
Plural
nos
nos
nostrum,
nostri
nobis
nobis
nobiscum
tu
te
tui
vos
vos
vestrum,
vestri
vobis
vobis
vobiscum
tibi
te
tecum
Singular/plural
-
se
sui
sibi
se
secum
16
mo
tuyo
suyo
nuestro
'Vuestro
3. PRONOMBRES DEMOSTRATIVOS
PLURAL
Nom.
hic
haec
hoc
hi
hae
haec
Ac.
hunc
hanc
hoc
hos
has
haec
horum
harum
horum
Gen.
huius
Dat
huic
Abi.
hoc
his
hac
hoc
his
PLURAL
Nom.
iste
ista
istud
i$ti
istae
ista
Ac.
istum
istam
istud
istos
istas
ista
Gen.
istius
Dat.
isti
Abi.
isto
ista
isto
istis
PLURAL
Nom.
ille
illa
illud
illi
illae
illa
Ac. .
illum
illam
illud
illos
illas
iUa
Gen.
illius
Dat.
illi
Abi.
illo
illa
illorum illarum
illorum
illis
illo
illis
17
PLURAL
Nom.
is
ea
id
ei/ii/i
eae
ea
Ac.
eum
earn
id
eos
eos
ea
eorum
earum
eorurn
Gen.
eius
Dat.
ei
Abi.
eo
ea
e is / iis/ is
eo
eis/iis/is
Nom.
Ac.
ipse
ipsum
ipsa
ipsam
ipsius
ipsi
ipsum
ipsum
ipso
ipsa
ipso
Gen.
Dat.
Abi.
PLURAL
>
idem
Ac.
Abi.
18
ipsa
ipsos
ipsorum
ipsas
ipsa
ipsarum ipsorum
ipsis
ipsis
eadem
PLURAL
Nom.
Dat.
ipsae
Gen.
ipsi
idem
eidem
eaedem eadem
eosdem
easdem eadem
eorundem earundem eorundem
eisdem/ iisdem/isdem
eisdem/ iisdem/ isdem
Nom.
Ac.
Singular
Plural
qui
quae
quae
quos
quas
quae
quem
quam
Gen.
cuius
Dat.
cui
Abi.
quo
qua
quod/quid
quibus
19
1. MODO
mucho
ms
muchsimo
II _
poco
menos
mnimamente
bastante
demasiado
tantas veces
cuantas veces
tanto...cuanto
tanto...como
21
3. TIEMPO
de noche
hoy
cada da
hace poco
inmediatamente
maana
pronto"
noctu
hodie
quotidie
modo
extemplo
cras
mox
4. LUGAR
UNDE?
hinc
istinc
illinc
inde
indidem
alinde
22
en dnde?
aqu
ah
all
all
en el mismo lugar
en otra parte
de dnde?
de aqu
de ah
de all
de all
del mismo lugar
de otra parte
u b i ?, q u o ?, u n d e ?, q u a ?
QUO? a dnde?
huc
istuc
illuc
eo
eodem
alio
ac
ah
all
all
al mismo lugar
a otra parte
QUA?
por dnde?
por aqu
por ah
por all
por all
por el mismo lugar
por otra parte
hac
istac
illac
ea
eadem
alia
ita
etiam
profecto
forsitan
certo
as
s, tambin
seguramente"
quiz
ciertamente
10. PREPOSICIONES
23
1. DE ACUSATIVO
ad
adversus
ante
apud
circa, circum
cis, citra
contra
erga
extra
inter
iuxta
ob
penes
per
post
praeter
prope
propter
supra
trans, ultra
- a, hacia"
contra
ante, delante de
con, junto a
alrededor de
de este lado
enfrente de, contra
para con
fuera de
entre
junto a
delante de, a causa de
en poder de
"por, a travs de, por medio de
detrs de, despus de
a excepcin de
cerca de
"a causa de, por
sobre, encima de
al otro lado de
2. DE ABLATIVO
a, ab, abs
coratn
cum
de
e, ex
prae
pro
sine
tenus
24
de, por
ante, en presencia de
con
de
de, desde
ante, delante de
ante, en favor de
sin
hasta" (a veces se usa con genitivo)
3. DE ACUSATIVO y ABLATIVO
in
sub
super
llM
a, en
bajo, debajo de
sobre
4. DE GENITIVO
causa
gratia
por causa de
por, para, por amor de
25
CARACTERSTICAS
t ie m p o :
e)
per s o n a :
1a, 2a y 3a.
27
TIEMPOS DE PRESENTE
INDICATIVO
SUBJUNTIVO
Presente
[sin morfema]
Imperfecto
-re
ino hay]
Futuro
TIEMPOS DE PERFECTO
INDICATIVO
SUBJUNTIVO
Perfecto
[sin morfma]
-eri-
Pluscuamp.
-era-
-isse-
Futuro
[no hay]
29
1a -o/m
2a -s
3a -t
Plural
1a -mus
2a -tis
3a -nt
PASIVA
-r
-ris/re
-tur
-mur
-mini
-ntur
1a -i
2- -isti
1
01
CO
Plural
1a -imus
2s -istis
3a -erunt/ere
sg.
Pl.
sg.
2a -to
PL
30
PASIVA
3a -to
-re
-mini
-tor
-tor
2r -tote
3a -ruo
-ntor
2a -te
Imperfecto
Futuro
sum
es
est
sumus
estis
sunt
eram
eras
erat
eramus
eratis
erant
ero
eris
erit
erimus
eritis
erunt
Perfecto
Pluscuamperfecto
Futuro
fui
fuisti
fuit
fuimus
fuistis
fuerunt / fuere
fueram
fueras
fuerat
fueramus
fueratis
fuerant
fuero
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint
SUBJUNTIVO
Presente
sim
32
Imperfecto^
<-
essem
sis
esses
sit
esset
simus
essemus
sitis
essetis
sint
essent
Perfecto
Pluscuamperfecto^,
fuerim
fueris
fuerit
fuerimus
fueritis
fuerint
fiiissem
fuisses
fuisset
fuissemus
Juissetis
fuissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
es
esto
esto
estote
sunto
este
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
esse
fuisse
fore o
futurum, am, um esse
PARTICIPIO
Futuro
futurus,a,um
Imperfecto
Futuro
amo
amas
amat
amamus
amatis
amant
amabam
amabas
amabat
amabamus
amabatis
amabant
amabo
amabis
amabit
amabimus
amabitis
amabunt
Perfecto
Pluscuamperfecto
Futuro
amavi
amavisti
amavit
amavimus
amavistis
amaverunt, amavere
amaveram
amaveras
amaverat
amaveramus
amaveratis
amaverant
amavero
amaveris
amaverit
amaverimus
amaveritis
amaverint
SUBJUNTIVO
Presente
amem
ames
amet
amemus
ametis
ament
34
<'
Imperfecto
amarem
amares
amaret
amaremus
amaretis
amarent
Perfecto
Pluscuamperfecto
amaverim
amaveris
amaverit
amaverimus
amaveritis
amaverint
amavissem
amavisses
amavisset
amavissemus
amavissetis
amavissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
ama
amato
amato
amatote
amanto
amate
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
amare
amavisse
PARTICIPIO
Presente
Futuro
amans, -ntis
amaturus, a, um
GERUNDIO
amandum
amandi
Dat-Abl. amando
Acus.
Gen.
SUPINO
Acus.
amatum
Dat.-Abl. amatu
35
PASIVA
INDICATIVO
Presente
Imperfecto
Futuro
amor
am abar
am abor
am aris/re
am abaris / r e
am aberis/re
amatur
amabatur
amabitur
amamur
amabamur
amabimur
amamini
amabamini
amabimini
amantur
amabantur
amabuntur
Perfecto
Pluscuamperfecto
Futuro
amatus, a, um sum/fui
amatus, a, um eram/fueram amatus, a, um ero/fuero
"
es/fuisti
"
eras/fueras
"
eris/fueris
"
est/fiiix
"
erat/fuerat
"
erit/fuerit
amati, ae, a sumus/fiamus amati, ae, a eramus/fueramus amati, ae, a erimus/fuerimus
estis /fuistis
eratis/fueratis
"
eritis/fueritis
sunt/fuerunt
erant/ fuerant
"
erunt/fuerint
SUBJUNTIVO
Presente
amer
Imperfecto
<~
am arer
ameris / r e
ametur
amaretur
amemur
amaremur
amemini
amaremini
amentur
amarentur
36
am areris/re
Pluscuamperfecto
Perfecto
amatus, a, um sim/fuerim
"
sis/fueris
"
sit/fuerit
simus/fuerimus
amati, ae, a
amatus, a, um essem/fuissem
"
esses / fuisses
"
amati, ae, a
esset/fuisset
essemus/fuissemus
"
sitis/fueritis
"
essetis/fuissetis
"
sint/fuerint
"
essent/fuissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
amare
amator
amator
amamini
amantor
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
amari
amatum iri o
amandum, am, um esse
PARTICIPIO
Perfecto
Futuro (o Gerundivo)
amatus, a, um
amandus, a, um
37
Imperfecto
Futuro
habeo
habes
habet
habemus
habetis
habent
habebam
habebas
habebat
habebamus
habebatis
habebant
habebo
habebis
habebit
habebimus
habebitis
habebunt
Perfecto
Pluscuamperfecto
Futuro
habui
habuisti
habuit
habuimus
habuistis
habuerunt/ habuere
habueram
habueras
habuerat
habueramus
habueratis
habuerant
habuero
habueris
habuerit
habuerimus
habueritis
habuerint
SUBJUNTIVO
38
Presente*'
Imperfecto
habeam
habeas
habeat
habeamus
habeatis
habeant
haberem
haberes
haberet
haberemus
haberetis
haberent
Perfecto
Pluscuamperfecto
habuerim
habueris
habuerit
habuerimus
habueritis
habuerint
habuissem
habuisses
habuisset
habuissemus
habuissetis
habuissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
habe
habeto
habeto
habetote
habento
habete
INFINITIVO
Presente
habere
Perfecto
habuisse
Futuro
PARTICIPIO
Presente
Futuro
habens, -ntis
GERUNDIO
Acus.
habendum
Gen.
habendi
Dat-Abl. habendo
habiturus, a, um
SUPINO
Acus.
habitum
Dat-Abl. habitu
39
PASIVA
INDICATIVO
Presente
habeor
Imperfecto
habebar
Futuro
habebor
h a b eris/re
h ab eb aris/re
h abeberis/re
habetur
habebatur
habebitur
habemur
habebamur
habebimur
habemini
habebamini
habebimini
habentur
habebantur
habebuntur
Futuro
Perfecto
Pluscuamperfecto
habitus, a, um eram/fueram habitus, a, um ero/fuero
habitus, a, um sum/fui
eris/fueris
eras/fueras
"
es/fuisti
"
erit/ferit
erat/fuerat
"
est/fit '
habiti, ae, a sumus/fiiimus habiti, ae, a eramus/fueramus habiti, ae, a erimus/fuerimus
eritis/ fueritis
"
eratis/fueratis
"
estis/fuistis
erunt/fuerint
"
sunt/fuerunt
"
erant/fuerant
SUBJUNTIVO
Presente
Imperfecto
habear
haberer
h ab ea ris/re
h ab ereris/re
habeatur
haberetur
habeamur
haberem ur
habeamini
haberemini
habeantur
haberentur
40
Perfecto
Pluscuamperfecto
habetus, a, um sim/fuerim
sis/fueris
sit/fuerit
habeti, ae, a simus/fuerimus
"
sitis/fueritis
"
sint/fuerint
habetus, a, um essem/fuissem
esses/fuisses
esset/fuisset
habeti, ae, a essemus/fuissemus
"
essetis/fuissetis
"
essent/fuissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
habere
habetor
habetor
habemini
habentor
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
haberi
habitum iri o
habendum, am, um esse
PARTICIPIO
Perfecto
Futuro (o Gerundivo)
habitus, a, um
habendus, a, um
41
Imperfecto
Futuro
rego
regis
regit
regimus
regitis
regunt
regebam
regebas
regebat
regebamus
regebatis
regebant
regam
reges
reget
regemus
regetis
regent
Perfecto
Pluscuamperfecto
Futuro
rexi
rexisti
rexit
reximus
rexistis
rexerunt/ rexere
rexeram
rexeras
rexerat
rexeramus
rexeratis
rerexerant
rexero
rexeris
rexerit
rexerimus
rexeritis
rexerint
SUBJUNTIVO
Presente
Imperfecto
regam
regas
regat
regamus
regatis
regant
regerem
regeres
regeret
regeremus
regeretis
regerent
42
Perfecto
Pluscuamperfecto
rexerim
rexeris
rexerit
rexerimus
rexeritis
rexerint
rexissem
rexisses
rexisset
rexissemus
rexissetis
rexissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
rege
regito
regito
regitote
regunto
regite
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
regere
rexisse
recturum, am, um
esse
PARTICIPIO
Presente
Futuro
regens, -ntis
recturus, a, um
GERUNDIO
Acus.
regendum
Gen.
regendi
Dat-Abi. regendo
SUPINO
Acus.
rectum
Dat.-Abi. rectu
43
PASIVA
INDICATIVO
Presente
regor
Imperfecto
regebar
Futuro
regar
reg eris/re
reg eb aris/re
reg eris/ re
regitur
regebatur
regetur
regimur
regebam ur
regemur
regimini
regebamini
regemini
reguntur
regebantur
regentur
Perfecto
rectus, a, um sum/fi
"
es/fiiisti
"
est/fuit
recti, ae, a sumus/fiiimus
*
estis/fliistis
"
sunt/fuerunt
Pluscuamperfecto
Futuro
rectus, a, um eram/fueram rectus, a, um ero/fuero
"
eris/fueris
*
eras/fueras
"
erat/fuerat
"
erit/fuerit
recti, ae, a eramus/fueramus recti, ae, a erimus/fuerimus
eratis/fueratis
eritis/fueritis
erant/fuerant
erunt/fuerint
SUBJUNTIVO
Presente
Imperfecto
regar
regerer
reg aris/re
reg ereris/re
regatur
regeretur
regamur
regeremur
regamini
regeremini
regantur
regerentur
44
Pluscuamperfecto
Perfecto
rectus, a, um
"
"
recti, ae, a
sim/fuerim
sis/fueris
sit/fuerit
simus/ fuerimus
sitis/fueritis
sint/fuerint
rectus, a, um
"
"
recti, ae, a
essem/fuissem
esses/fuisses
esset/ fuisset
essemus/fuissemus
essetis/fuissetis
essent/ fuissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
regere
regitor
regitor
reginam
reguntor
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
regi
rectum iri o
regendum, am, um esse
PARTICIPIO
Perfecto
Futuro (o Gerundivo)
rectus, a, um
regendus, a, um
45
Imperfecto
Futuro
audio
audis
audit
audimus
auditis
audiunt
audiebam
audiebas
audiebat
audiebamus
audiebatis
audiebant
audiam
audies
audiet
audiemus
audietis
audient
Perfecto
Pluscuamperfecto
Futuro
audivi
audivisti
audivit
audivimus
audivistis
audiverunt/ audivere
audiveram
audiveras
audiverat
audiveramus
audiveratis
audiverant
audivero
audiveris
audiverit
audiverimus
audiveritis
audiverint
SUBJUNTIVO
Presente
audiam
audias
audiat
audiamus
audiatis
audiant
46
<r
Imperfecto
audirem
audires
audiret
audiremus
audiretis
audirent
Perfecto
Pluscuamperfecto
audiverim
audiveris
audiverit
audiverimus
audiveritis
audiverint
audivissem
audivisses
audivisset
audivissemus
audivissetis
audivissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
audi
audito
audito
auditote
audiunto
audite
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
audire
audivisse
auditurum, am, um
esse
PARTICIPIO
Presente
Futuro
audiens, -ntis
auditurus, a, um
GERUNDIO
Acus.
audiendum
Gen.
audiendi
Dat.-Abi. audiendo
SUPINO
Acu&
auditum
Dat.-Abi. auditu
47
PASJVA
INDICATIVO
Imperfecto
audiebar
Futuro
audiar
audiris / r e
audiebaris / re
audieris
auditur
audiebatur
audietur
audimur
audiebamur
audiemur
audimini
audiebamini
audiemini
audiuntur
audiebantur
audientur
Presente
awjlior
Pluscuamperfecto
Perfecto
Futuro
auditus, a, um sum/flii
auditus, a, um eram/ fueram auditus, a, um ero/fuero
"
es/fisti
"
eras/fueras
"
eris/fueris
"
est/fiiit
erit/fiierit
"
erat/fuerat
auditi, ae, a sumus/fiiimus auditi, ae, a eramus/fueramus auditi, ae, a erimus/fuerimus
"
estis/fiiistis
"
eratis/fueratis
"
eritis/fueritis
"
erunt/fuerint
"
sunt/fiierunt
"
erant/fuerant
SUBJUNTIVO
Presente
audiar
Imperfecto
audirer
au diaris/ re
au direris/ re
audiatur
audiretur
audiamur
audiremur
audiamini
audiremini
audiantur
audirentur
48
Perfecto
Pluscuamperfecto
auditus, a, um sim/fuerim
"
sis/fueris
"
sit/fuerit
auditi, ae, a simus/fuerimus
auditus, a, um essem/fuissem
"
esses/fuisses
"
esset/fuisset
auditi, ae, a essemus/fuissemus
sitis/ fueritis
sint/fuerint
essetis/fuissetis
essent/fuissent
IMPERATIVO
Presente
Futuro
audire
auditor
auditor
audimini
audiuntor
INFINITIVO
Presente
Perfecto
Futuro
audiri
auditum, iri, o
audiendum, a, um esse
PARTICIPIO
Perfecto
Futuro (o Gerundivo)
auditus, a, um
audiendus, a, um
49
50
amandus, a, um s u m /e r a m /ero...
(yo he de ser / haba de ser / habr de ser amado ...").
52
volo
vis
vult
volumus
vultis
votura
SUBJUNTIVO
velim
velis
velit
velimus
velitis
velint
nolo
non vis
non vult
nolumus
non vultis
nolunt
malo
mavis
mavult
malumus
mavultis
malunt
ACTIVA
fero
fers
fert
ferimus
fertis
ferunt
54
IMPERFECTO SUBJUNTIVO
PASIVA
ACTIVA
PASIVA
feror
fe r r is /r e
fertur
ferimur
ferimini
feruntur
ferrem
ferres
ferret
ferremus
ferretis
ferrent
ferrer
fe rre ris/re
ferretur
ferremur
ferremini
ferrentur
Presente
fe r
ferte
IMPERATIVO
Futuro
ferto
ferto
fertote
ferunto
Imperfecto
SUBJUNTIVO
eo
is
it
imus
ItlS
eunt
eam
eas
eat
eamus
eatis
eant
ibam
ibas
ibat
ibamus
ibatis
ibant
irem
ires
iret
iremus
iretis
irent
IMPERATIVO
l
ite
55
INDICATIVO
Futuro
SUBJUNTIVO
ibo
ibis
ibit
ibimus
ibitis
ibunt
IMPERATIVO
ito
ito
itote
eunto
Activa
Pasiva
INFINITIVO
PRESENTE
estur
editur
esse
edere
IMPERFECTO
SUBJUNTIVO
Activa
Pasiva
essetur
edetur
IMPERATIVO
Presente
es, este
ede, edite
edito, editote
Futuro
56
essem, esses...
esto, estote
ederem, ederes...
57
El imperfecto subjuntivo y el infinitivo se han reducido (possen?, posse), y los tiempos de perfecto no son compuestos de
sum, sino que pertenecen a un verbo arcaico poteo.
INFINITIVO
PASIVA
PRESENTE
ama-re amar
PERFECTO
amav-isse
haber aunado
FUTURO
ir a amar'
t'
GERUNDIO
ama-ndum
ama-ndi
ama-ndo
ama-ndo
PARTICIPIO
C) FUTURO
- a c tiv o .
61
Observaciones
1) El sujeto, referido a la primera o segunda perso
na, no aparece en latn expreso, salvo por razo
nes de nfasis o cualquier otra de valor y
significacin retrica.
2) Tambin puede eludirse el sujeto de tercera
persona o sustituirse por el pronombre demos
trativo, siempre que sea fcil de precisar en el
contexto.
3) La expresin del impersonal en latn puede rea
lizarse:
a) Con el verbo en 3a pl. activa.
b) Con el verbo en 3a sg. pasiva.
c) Con el dativo de participio presente.
d) Con la 2a sg. activa del presente o imper
fecto de subjuntivo (impersonal retrica).
COMPLEMENTOS DEL VERBO
62
"estoy en la ciudad
in Italia sum
estoy en Italia
Romae sum
estoy en Roma
humi iaceo
y en locativo
63
LUGAR DE DONDE
me voy de la ciudad
ex Italia discedo
me voy de Italia
Roma exeo
'salgo de Roma
LUGAR A DONDE
64
ire Romam
ad oppidum eo
in Italiam eo
ir a Roma
voy a ia ciudad
voy a Italia
Observaciones:
1) Tngase en cuenta que la preposicin in puede
construirse con ablativo y acusativo, significan
do lugar en donde y lugar a donde respecti
vamente. Se trata de un uso todava vivo en
Galicia en formas como va en Vigo.
2) Por su parte ad puede aparecer con verbos de
movimiento con el significado de "a, hacia, pa
ra, hasta, y con verbos de estado con el valor
de junto a:
ad Zamam pugnatum est
65
COORDINACIN
armaturae et sagittario
magnum
numerum
67
23.2. SUBORDINACIN
23.2.1. SUSTANTIVA O COMPLETIVA
laborare debes
te veo
trabajar
mando marchar a
todos,
mando que todos se marchen
69
ANTERIOR
POSTERIOR
dico
hostes venire
hostes venisse
"digo
vendrn
db
hostes venire
dije
hostes venisse
71
72
INTERROGATIVAS INDIRECTAS
dime si ha venido
23.2.2. ADJETIVA
esto
23.2.3. ADVERBIAL
75
EN SUBJUNTIVO
pontem fecit
transirent
ut
copiae transirent
76
no vea esto
EN INDICATIVO y SUBJUNTIVO
77
78
si peccavit, puniatur
79
com p a r ATiv a s .
"
Con INDICATIVO:
- tem p o ral (cuando):
ut praetor factus est, abiit
80
- c o m p a r a t iv a como"):
ut vales ?
cmo ests?
ut totus iacet!
C on SUBJUNTIVO:
-COMPLETIVA (qu e):
- f in a l (para que"):
da mihi pecuniam ut
librum emam
81
CUM
- PREPOSICIN DE ABLATIVO (con"):
- Con INDICATIVO:
-
temporal
(cuando):
- Con SUBJUNTIVO:
- tem p o ral (cum histrica, gerundio, como, al + inf.):
Marius cum secaretur,
siendo sometido / como fuese
principio vetuit se alligari sometido / al ser sometido a la
causal
cum vita sine amicis metus puesto que la vida sin amiplena sit, ratio ipsa monet gos est llena de inquietudes,
amicitias comparare
la propia razn nos aconseja
procurarnos amistades"
- c o n c e s iv a (aunque):
82
qu templo se ha derrum
bado?
- Con in d icativo :
-
completiva
causal
(porque ):
r ea les :
construido los
84
FUTURO
PASADO
VERBO
SUBORDINADO
Presente de subjuntivo
accin contempornea
Perfecto subjuntivo
accin anterior
Presente subjuntivo de
la perifrstica activa
accin posterior
Imperfecto subjuntivo
accin contempornea
Pluscuamperfecto sub
juntivo
accin anterior
Imperfecto subjuntivo de
la perifrstica activa
accin posterior
85
B
A
Ejemplo:
1[Helvetii iam p er angustias et fines sequanorum suas copias
87
88
IV. BIBLIOGRAFA
A modo de ficha bibliogrfica, lejos de ser exhaustiva, esta
bibliografa presenta una serie de obras bsicas, todas ellas
en castellano y de fcil consulta, que pueden servir de apoyo
y complemento a este Resumen de Gramtica Latina. Junto a
gramticas y libros de ejercicios, se recogen tambin obras
de fontica y fonologa, morfologa y sintaxis para aquellos
que quieran profundizar ms en el estudio de la lengua latina.
ALONSO PASCUAL, J.M* - CANCILLO LPEZ, J., Gua prctica de
latn. Va romana, Burgos, Colegio Oficial de Doctores y Licen
ciados, 1991z.
BASSOLS, M., Sintaxis latina, 2 vols., Madrid, C.S.I.C., 1981 (6a
reimpr.).
, Fontica latina, con un apndice sobre Fonemtica Latina por
S. Mariner, Madrid, C.S.LC., 1983 (6 reimpr.).
MOLINA YVENES, J., Estudios Latinos I. Iniciacin a la fontica,
fonologa y morfologa, Barcelona, 19693.
MONTEIL, P., Elementas de la fontica y morfologa del latn, trad,
y actualizacin de C. Fernndez Martnez, Sevilla, Secretariado
de Publicaciones de la Universidad de Sevilla, 1992.
PASTOR, B. - ROMERO, C., Ejercicios y Textos de Latn, Madrid,
Ediciones Clsicas, 19922.
89
90
V. NDICE TEMTICO
Los nmeros hacen referenda a los captulos.
ablativo
1,2,22
causales, subordinadas
23.2.3
ablativo absoluto
circular, perodo
28
ablativo, preposiciones de
10
comparativas, subordinadas
23.2.3
activa
16
comparativo
6,9
acusativo
1,2,22
complementos
22
acusativo, preposiciones de
10
adjetiva, subordinacin
23.2.2
adjetivo, tipos de
completivas, partculas
23.2.1
adverbial, subordinacin
23.2.3
concesivas, subordinadas
23.2.3
adverbios
12,16
23.1
consecuente
23.2.2
consecutio temporum
adversativas, conjunciones
coord.
afirmacin, adverbios de
anafrico
antecedente
23.2.2
23.2.3
construccin personal
23.2.1
coordinacin
23.1
23.1
atraccin modal
26
cantidad, adverbios de
copulativas, conjunciones
coord.
correlacin de tiempos
27
cum
24
causales, conjunciones
coord.
dativo
23.1
1,2
2 ,3 ,4
cardinales
declinaciones
91
defectivos, verbos
19
impersonalidad
22
demostrativos
imposibles, conditionales
23.2.3
deponentes
17
Indefinidos, pronombres
desinendas nominales
infinitivo
16,21
desinendas personales
14
infinitivo histrico
23.2.1
distributivos
infinitivo, oraciones de
23.2.1
disyuntivas, conjunciones
coord.
Interrogacin, adverbios de
23.1
interrogativas directas
duda, adverbios de
interrogativas indirectas
23.2.1
edo
20
interrogativo, pronombre
irregulares, comparativos
irregulares, nombres
irregulares, superlativos
irregulares, verbos
20
enfticos, pronombres
(cf. identidad, pronombres de)
enundadn del sustantivo
' 2
15,16
eo
20
estilo indirecto
25
foro
20
finales, expresiones
23.2.3
finales, subordinadas
23.2.3
fo
20
genitivo
1,2
genitivo, preposiciones de
10
gerundio
16,21
gerundivo
16,21
grados de significadn
del adj.
identidad, pronombres de
23.1
impersonales, verbos
92
19
lineal, perodo
28
locativo
lugar, adverbios de
lugar, complementos de
10,22
malo
20
mixta, conjugacin
12,16
modo, adverbios de
modos verbales
11,16
modo-temporales, morfemas
12
morfemas verbales
11
negadn, adverbios de
noto
20
nominales, formas
11,16,21
nominativo
1,2
numerales, adverbios
oracin simple
22
orden de palabras
28
reflexivo
ordinales
relativo
8 ,2 3 2 2
paradigmas verbales
16
semideponentes
17
participios
16,21
sincopados, perfectos
16
pasiva
16
subordinacin
23.2
perifrstica, conjugacin
18
sum
16
perifrsticos, tiempos
14,16
superlativo
6,9
personales, pronombres
supino
16,21
personales, formas
11,16
sustantiva, subordinacin
23.2.1
posesivos
temas nominales
posibles, condicionales
23.2.3
temas verbales
11
possum
20
temporales, subordinadas
23.2.3
preposiciones
10
tiempo, adverbios de
9,25
tiempos verbales
11,16
prosum
20
ut
24
vocativo
1,2
voto
20
quebrado, perodo
28
voz
11,16
quod
24
yuxtaposicin
23.1
reales, condicionales
23.2.3
93