Anda di halaman 1dari 15

Atuteladeurgnciaemcarterantecedentenosistema

dosJuizadosEspeciaiscveisestaduais
AlexandreFlexaeAlexandreChini
Nosedeve,portanto,deixarpassarqueeventualaplicaosubsidiriadoCPC/15aos
JuizadosEspeciais,retiredosJuizadossuanaturaldesenvoltura.
Quartafeira,8/6/2016

1.Introduo
Alei13.105de16demarode2015instituiuonovoCdigodeProcessoCivil,oprimeiro
sancionadoemumregimedemocrtico1,diplomahmuitoaguardadopelacomunidade
jurdica.OCPC/15nasceucomopropsitodereduzirofenmenoconhecido
pormorosidadejudicial,peloqualmuitotempodecorredesdeaproposituradaao
judicialatoseudesfechodefinitivo.Aexpresso,morosidadejudicial,semprenos
pareceuinjusta,poispassaaideiadeumPoderJudiciriolento,arrastado,quando,na
verdade,todososoperadoresdoDireitocontribuemparaessainanio.Melhorseria
utilizaraexpressomorosidadenaprestaodatutelajurisdicional,entendidanum
contextoemquetodosossujeitosprocessuais,emcooperao,contribuemparaotempo
deduraodoprocesso.Nessecontexto,vriosmecanismosforamcriadosouaprimorados
noCPC/15oumesmosuprimidos,comoocorreucomoprocedimentosumrio,como
agravoretidoecomosembargosinfringentes,porexemplo.
NoLivroV,TtulosIaIII,oCPC/15inovouaopreveraTutelaProvisria,nosartigos294
a311.Nosetratadetemainteiramentenovo,pois,sobessarubrica,temosinstitutos
inditos(comoastutelasdeurgnciaemcarterantecedenteeastutelasdaevidncia
previstasnoart.311,II,IIIeIV),alterados(comoastutelasdeurgnciaantecipadae
cautelar)eaquelesquemudaramdenaturezajurdica(oqueocorreucomatutela
jurisdicionaldeferidaemrazodeabusododireitodedefesaoumanifestopropsito
protelatriodoru).
Nesseartigo,abordaremosascaractersticasintrnsecasdastutelasprovisrias,
especificamentenoquetocamstutelasdeurgnciapara,aofinal,concluirmosseso
aplicveisounoaomicrossistemadosJuizadosEspeciaisCveisEstaduais.
2.TutelaProvisria
Atutelaprovisria,nasistemticadoCPC/15,divididaemtutelasdaevidnciaede
urgncia,sendoestasltimasdesmembradasemtutelasdeurgnciaantecipadase
cautelares2.

Asemelhanaexistenteentreastutelasprovisriasseremtodasproferidascomfulcroem
cogniosumria,queexigemeraprobabilidadedaexistnciadodireito(art.300eart.
311)havendo,portanto,necessidadedeumadecisoqueastornedefinitivasmaistarde
naquelemesmoprocesso,proferidascombaseemcognioexauriente,comjuzode
certezasobrearesiniudiciumdeducta.
Aprincipaldiferenaentreastutelasprovisriasdeurgnciaedaevidnciaestna
existnciaounoderiscodedanoirreparvel,dedifcilreparaoouaoresultadotildo
processo,respectivamente.Emoutraspalavras,quandooinimigodaparteforotempoe
houverprobabilidadedaexistnciadoseudireito,elapodebeneficiarsedatutela
provisriadeurgncia.Poroutrolado,quandoodireitodaparteforprovvelporque
previstonumadashiptesesdoart.311,independentementederiscodedano,ojuizpode
concederatuteladaevidncia.Emsuma:Quandoodireitodaparteforprovveleexistir
riscodedanoaoseudireitoouaoresultadotildoprocesso,hhiptesedepedidode
tuteladeurgnciaquandoodireitodaparteprovvele,semriscodedano,oqueela
quergozardeimediatodoseudireito,temosapossibilidadedetuteladaevidncia.
Astutelasdeurgncia,porsuavez,podemsercautelareseantecipadase,seasua
semelhanaestnaexignciadepericuluminmoraparasuaconcesso,adiferenaestno
seucontedo.
Astutelascautelarestmcontedoassecuratrio(ouprotetivo,ouainda,nosatisfativo)e
prestamseapleitearumaprovidnciadiversadopedidofinal,masqueoprotegecontrao
riscodeperecimento.Bastapensarnahipteseemqueumcontratanteajuzaaoemface
daconstrutoracontratadaalegandoqueaobraobjetodocontratoapresentafalhas
estruturaiseameaadesabarempoucosdias.Opedidofinalareparaododano,masa
tuteladeurgnciaquesebuscaparaalgodiverso,ouseja,arealizaoimediatade
perciadeengenharianaobra.Vejasequeatuteladeurgnciacautelartemmerafunode
assegurarqueodireitoreparaonoperea,poisseocorrerodesabamento,aprova
pericialestarinviabilizada,gerandoimpossibilidadededemonstraododireitodo
contratante.
Astutelasantecipadas,aocontrrio,tmcartersatisfativo,entregandodeimediatoa
mesmaprovidnciapleiteadaaofinaldoprocesso,podendosertotal,quandotodosos
pedidosfinaistambmforampleiteadosantecipadamenteouparcialquandosomenteum
oualgunsdospedidosfinaisforambuscadosantecipadamente.Aquiosexemplosso
fartos,comoopedidodealimentosprovisrios,quetmntidanaturezadeantecipaodo
provimentofinal(alimentos).
3.Tutelasdeurgnciaemcarterantecedente
3.1.Tutelaantecipadaemcarterantecedente
OCPC/15permiteopedidodetutelaantecipadaaqualquertempo,desdequepresentesos
requisitosautorizadores(probabilidadedaexistnciadodireitoeriscodedanoouao
resultadotildoprocessoart.300).Assim,nadaimpedequeopedidodetutela

antecipadasejaformuladojnapetioinicial,quandoaurgnciaforcontemporneaao
ajuizamentodaao.Nessecenrio,quandooautorpretenderpleitearatutelaantecipada
nomomentodaproposituradaao,competelhe,ainda,escolherseprefereredigiruma
petioinicialcompleta,comotodososfatosefundamentosdopedidoprincipaledo
pedidoantecipadoouumaversosimplificadadapeaexordial,apenaspleiteandoa
antecipaodosefeitosdoprovimentofinaleumarasaindicaodopedidofinal.Essaa
hiptesequeadoutrinavemdenominandotutelaantecipadaemcarterantecedente3.
Requeridaatutelaantecipadaemcarterantecedente,daintimaodadecisoquea
aprecia,oautordispordequinzedias(ouprazomaiorseforassinaladopelojuizart.
303,1,I)paraemendarapetioinicialincluindoosfatosefundamentosjurdicos
referentesaopedidoprincipal.
Casoatutelaantecipadasejadeferida,orusercitadoparaintegrararelaoprocessuale
intimadoparacumpriradecisoouinterpororespectivorecurso,sobpenadeadeciso
tornarseestvel(art.304),extinguindoseoprocessoemseguida(art.304,1).Assim,se
adecisointerlocutriaquedefereatutelaantecipadanoforrecorrida,elaser
homologadaporsentena,pondosefimaoprocesso.Emboraaleinotenhadito
expressamentequalorecursocabvel,estedeveserentendidocomooagravode
instrumento(art.1.015,I).Assim,sendointerpostosembargosdedeclarao,aindasefaz
necessriointerporagravodeinstrumentocontraadecisonosembargos(salvo,claro,se
houvecassaodatutelaantecipada)afimdeevitaraformaodadecisoestvel.
Contraasentenaquetornaestvelatutelaantecipadacaberapelao,masapenaspara
discutiraspectosformaisdasentena,sendovedadoaoapelantediscutiromritoda
deciso,oquedeveriatersidofeitonoeventualagravodeinstrumento.Admitirquea
apelaodiscutaomritodatutelaantecipadaestabilizadaseriafrancaviolaoregrada
unirrecorribilidade.
Fechadaaviadaapelaoparadiscutiraquelemrito,anicaformaimpugnativaser
proporumaaorevocatria,noprazomximodedoisanos(art.304,2e5),que
adotaroprocedimentocomumdoprocessodeconhecimentoprevistonoCPCeser
distribudaparaomesmojuzoqueproferiuadecisoestvel,porsetratardecritrio
funcionaldefixaodacompetncia.Estaaonopodeserconfundidacomaao
rescisria,eisquemuitodistintas.Naverdade,asduasnicassemelhanasentreaao
rescisriaeaaorevocatriasooprazodedoisanoseapossibilidadedeatacarem
sentenasdemritotransitadasemjulgado.Asdiferenas,noentanto,somuitas.Aao
rescisriapropostadiretamenteperanteotribunalesomentenosestreitoscasosprevistos
noart.966,doCPC/15,enquantoaaorevocatriapropostanaprimeirainstnciaeem
qualquerhiptesededecisoestvel.
3.2.Tutelacautelaremcarterantecedente
AprincipalmudanatrazidaparaascautelarespeloCPC/15foiaperdadasuaautonomia
processual.Nosistemaprocessualanterior,ojurisdicionadopleiteavamedidascautelares

emjuzoatravsdaproposituradeumaaoautnomaespecificamenteparaessefim.Por
issoaclassificaodosprocessoseratrinaria:processosdeconhecimentodeexecuoe
cautelar.Noatualsistema,aclassificaoprocessualreduziuseaapenasduas:processos
cognitivoseexecutivos.Asmedidascautelarescontinuamexistindo,masrequeridas
atravsdemeroincidenteprocessual.
Aexemplodoqueocorrecomatutelaantecipada,aprovidnciacautelarpodeser
requeridaporsimplespetioaqualquertemponoprocesso,inclusivenaprpriapetio
inicial.Sendonestafase,possvelredigirapetioinicialcompleta,comopedido
principaleocautelardevidamenteinstrudos(art.308,1)oulimitandosearequerer
apenasamedidacautelar,indicaropedidoprincipal(art.305)ereservarseaodireitode
emendarapeavestibularoprazodetrintadiasapartirdaefetivaodamedida(art.308).
Essaltimahiptese,temseacautelarrequeridaemcarterantecedente.Noteseque,
sendoacautelarrequeridademodoantecedente,haverpossibilidadedeoferecimentode
duascontestaes.Aprimeira,noprazodecincodiasacontardodiaseguintejuntada
aosautosdocomprovantedecitao(art.306),prestaseaatacarapenasopedidocautelar.
Asegundacontestao,aseroferecidanoprazodequinzediasacontardodiaseguinte
audinciadeconciliao,serveparaatacaropedidoprincipal(art.308,4).
4.Aplicabilidadedastutelasdeurgnciaemcarterantecedenteaomicrossistema
dosJuizadosEspeciaisCveisEstaduais
4.1.OMicrossistemadosJuizadosEspeciaisCveisEstaduais
OoperadordoDireitobuscaincansavelmenteareduodotempodoprocesso,emsentido
estrito4,daqualforamgrandesaliadasacriaodosJuizadosdePequenasCausasatravs
daediodalei7.244/84,ealei9.099/955,quepossibilitouquequestesnoconhecidas
pelovelhomodelodejustiapassassemaserdiscutidas,decididaseexecutadasatravsde
ritosimplificadoesincrtico6,manejadospelosprpriosinteressados7,independente,em
primeirograudejurisdio,dopagamentodecustas,taxasoudespesas8.
DesnecessriodeternosdetalhadamentenofatodeosJuizadosEspeciaisCveisteremse
transformadonomaisimportanteinstrumentodeexercciodacidadaniaeinclusosocial,
comotambmnoiremosesmiuarosdadosestatsticos9doSistemadosJuizados
Especiais.
Oquenosinteressasaberseatutelaprovisriadeurgncia,cautelarouantecipada,em
carterantecedente,10compatvelcomosprincpiosecomoprocedimentoestabelecido
pelalei9.099/95.
Paratanto,necessrioobservar,oquedispeoart.2dalei9.099/95,umavezqueo
processonosJuizadosCveisorientarsepeloscritriosdaoralidade,simplicidade,
informalidade,economiaprocessualeceleridade,buscando,semprequepossvel,a
conciliaoouatransao.

Naverdade,apesardealeifazerrefernciaacritriosorientadoresdoprocesso,ocerto
quenosetratamdecritrios,masdeprincpiosfundamentais11,querevestemtodoo
sistemadeformaaimpedirquenormasprovenientes,p.ex.,doCPC/15,semexpressae
especficaremisso,seapliquemaoSistemadosJuizadossemantessecompatibilizarem
comestefiltro.
Assim,comodestacaElpdioDonizetti,12aaplicaoounodedeterminadaregraou
princpioconstantenonovoCPC,aosjuizadosespeciaisvaidependerdoconfrontodas
respectivasnormas.Aprincipiologiadosjuizadosguardarelaocomasfontesmateriais
nocaso,asrazeshistricasquedeterminaramasuacriao.Dessaforma,aindaque
umaregradoCdigoprescrevaqueesteouaqueleinstitutoaplicaseaosjuizados
especiais.Emseverificandoqueesseinstitutovaideencontroatalconjuntodeprincpios,
aaplicaodaregradeveserafastada.
porissoquequalquerdilogodasfontesdeveserformuladoobservandoosprincpiosda
oralidade,simplicidade,informalidade,nosepodendopermitirummonlogodasfontes
emdetrimentodoSistemaestabelecidopelalei9.099/95,atporqueodevido
procedimentolegalaquefazrefernciaoart.98,IdaCF(oralesumarissimo)nadamais
doqueumdevidoprocedimentolegalsimplesesimplificado,queatendasuafinalidade
deformaclereeeconmica,sepossvelatravsdaconciliaooudatransao.
Porsuavez,porissoquenashiptesesdedivergncias,denaturezaprocessual,entreo
CPCealei9.099/95,aautonomiadosJuizadosEspeciaispararegularoseuprocedimento
deveserpreservada,devendoainterpretaoserrealizadaluzdosprincpiosreitoresdo
SistemadosJuizadosEspeciaisCveis13.
Claroque,comisso,noqueremosdizerqueosprincpiosmencionadossoosnicosa
seremobservados:asnormasConstitucionais,assimcomoosprincpiosdaampladefesa,
dodevidoprocessolegal,docontraditrio,edafundamentaosubstancial,dentreoutros,
soasustentaodoSistemadosJuizados.
Contudo,porforadoart.98,IdaConstituioFederal,odevidoprocessolegalnos
JuizadosEspeciaissumarissimoeoral,eque,emrazodisso,oprincpiodo
contraditrioedaampladefesaencontramrestriessistmicassignificativasse
comparadasspossibilidadesexistentesnomodeloprocessualestabelecidopeloCPC.Por
exemplo,noSistemadosJuizados,onmerodetestemunhaslimitadoatrsparacada
parte14,jnoCPC/15,onmerodetestemunhasarroladaspelaspartesdedez,sendotrs
paraaprovadecadafato15.Existe,ainda,restriorealizaodeprovapericial
complexa,almdeoritoserconcentrado16esexistirapossibilidadedeseutilizardo
RecursoInominado17oudosEmbargosdeDeclarao18.
Comrelaoprovapericial,umanotabrevedeveserfeita,noobstanteaexistnciade
posicionamentofavorvelsuaadmissibilidadeporpartedadoutrina,ocertoque,na
prtica,pelomenosnasTurmasRecursaisdoEstadodoRiodeJaneiro,asperciasde

naturezacomplexasnosoadmissveis.19
Alei9.0999/95noutilizaasdenominaesperitoelaudopericial,preferindooptar
portcnicoelaudotcnicoaescolhadolegisladorporessasexpressesdemonstra
queoespritodaleifoiodesimplificaroprocedimento.
Porfim,deveserdestacadoqueacompetnciadosJuizadosparaconciliar,processare
julgarascausascveisdemenorcomplexidade.Assim,umaquestoquedependa,parasua
soluo,delaudosdemorados,caros,circunstanciadoselongamentefundamentadosno
podeprosseguirnoSistemadosJuizados.
4.2.Inaplicabilidadedatuteladeurgnciaemcarterantecedentenosistemados
juizadosespeciaiscveisestaduais
Chegandoaopontonodaldesseensaio,vemosqueasnovasnormasespecficas20relativas
aoprocessamentodosrequerimentosdetutelaprovisriadeurgncia,cautelarou
antecipada,emcarterantecedente,noseafinamcomosprincpiosnorteadores,
tampoucocomoprocedimentoprevistonaLei9.099/95.Nessesentido,noltimo
encontronacionaldosJuizadosEspeciais(FONAJE),realizadoemBeloHorizonteMG,
noperodode25a27denovembrode2015,foiaprovadooseguinteenunciado:Os
procedimentosdetuteladeurgnciarequeridosemcarterantecedente,naformaprevista
nosarts.303a310doCPC/15soincompatveiscomoSistemadosJuizadosEspeciais.
FredieDidierJr.,PauloSarnoBragaeRafaelAlexandredeOliveira,emseuCursode
DireitoProcessualCivil21,definematutelasatisfativa(antecipada)emcarterantecedente
comoaquelarequeridadentrodoprocessoemquesepretendepediratuteladefinitiva,
nointuitodeadiantarseusefeitos,masantesdaformulaodopedidoemtutelafinal.O
legisladorprev,parasuaconcesso,umprocedimentoprprio,disciplinadonoart.303e
seguintesdoCPC,aseraquianalisado.
Osmesmosautoresincluemaestabilizaodadecisoconcessivadatutelacomotcnica
demonitorizaodoprocessoparasituaesdeurgncia,namedidaemqueobtmo
resultadoatravsdainrciadoru,comoocorrenaaomonitriaprevistanosart.700a
702doCPC/15.
Consoantemencionado22:Atuteladeurgnciasatisfativa(antecipada)antecedente
sucedeque,aomesmotempoemquemantmeampliaaaomonitria,olegisladorvai
almegeneralizaatcnicamonitria,introduzindoanoprocedimentocomumparatodos
osdireitosprovveiseemperigoquetenhamsidoobjetodatutelasatisfativaprovisria
antecedente.Omodelodaaomonitria(arts.700a702,CPC)deveserconsideradoo
geralpossvel,inclusive,pensaremummicrossistemadetcnicamonitria,formado
pelasregrasdaaomonitriaepelosarts.303a304doCPC,cujosdispositivosse
complementamreciprocamente.
Seomodelodeaomonitria(art.700a702donovoCPC)deveserconsideradocomo

normageraldeeventualmicrossistemadetcnicamonitria,formadopelasregrasdaao
monitriaepelasregrasdeprocedimentodatutelaantecipadarequeridaemcarter
antecedente,ficaevidentequeesteprocedimentoespecialnodeveseraplicadoao
SistemadosJuizados.
Quantoaotema:Aomonitria.Procedimentoprprioeespecfico.Incompatibilidade
comoritodoJuizado.Princpiosdasimplicidade,informalidadeeceleridadeque
desrecomendamaadoodenovoritual.sentenaconfirmada.recursoimprovido"(Rec.
01597518297,PassoFundo/RS,RJE,20/97).
Masnos.NoSistemadosJuizados,nohespaoparaaditamentopetioinicial,
comacomplementaodeargumentosejuntadadenovosdocumentos(art.303,Idonovo
CPC/15),anliseprviadeadmissibilidade(6.doart.303doCPC/15),ouestabilizao
dedecisointerlocutria(art.304doCPC/2015)oprocedimentoestabelecidonaleidos
juizadostemcomoprincipalcaractersticaaconcentraodeseusatosea
irrecorribilidade23dasdecisesinterlocutriasquenosofremosefeitosdaprecluso.
Dasevque,seasdecisesinterlocutriasnoSistemadosJuizadosnoprecluem24,
assim,nopodemosfalaremestabilizaodatutelaantecipada,concedidanostermosdo
art.303,doCPC/2015.Aestabilizaosedcomainrciadoruque,dadecisoque
concederatutelaantecipada,nointerpuseragravodeinstrumento(art.1.015,Ido
CPC/15),recursoquenoexistenoSistemadosJuizados25.
Aindasobreotema,citamos,paranohaverprolongamentoexcessivo,aliodeMariado
CarmoHonrio:Ocorrequeaantecipaodatutelanaformaprevistanoart.303do
novoCdigodeProcessoCivilimplicanaconcessodeprazoparaoaditamentoda
petioinicial,comevidenteprejuzoparaasessodeconciliao,queprivilegiadano
sistemaespecial.Hqueseconsiderarqueaestabilidadeounodatutelaantecipada,
concedidanostermosdoart.303donovoCdigodeProcessoCivil,dependeda
interposioounoderecursonodecorrerdoprocesso,oqueincompatvelcomo
JuizadoEspecial,ondedevemserevitadosincidentesprocessuaiseasquestesdevemser
decididaspreferencialmenteemaudincia.Poroutrolado,nocasoemqueaurgnciafor
contemporneaproposituradaao,seapetiosimplificadanostermosdeart.14da
Lei9.099/95,porsis,noforsuficienteparaopleitodeantecipaodetutela,haver
evidentecomplexidadeeasoluoseroindeferimentodapetioinicialpor
incompatibilidadecomoprocedimentodoJuizadoEspecial.26
Poroutrolado,naformadoart.3042o,4e5,doCPC/15,qualquerdaspartespoder
demandaraoutracomointuitoderever,reformarouinvalidaratutelaantecipada
estabilizada,atravsdeaoprpria,peranteojuzoemqueatutelaantecipadafoi
concedidaeestabilizada.NopodemosesquecerqueaLei9.099/95restringeonmerode
legitimadosaproporaesperanteosJuizados(art.8o.daLein.9.099/95):aspessoas
fsicas(incisoI),asmicroempresas(incisoII),aspessoasjurdicasqualificadascomo
OrganizaodaSociedadeCivildeInteressePblico(incisoIII),associedadesdecrdito

aomicroempreendedor,aspessoasenquadradascomomicroempreendedoresindividuaise
asempresasdepequenoporte.Dessaforma,aquelaspessoasjurdicasquenoesto
elencadasnoroldoart.8,daLeideregncia,ouseja,amaioriadosrushojedemandados
peranteosJuizadosEspeciaisCveis(Bancos,ConcessionriasdeServiosPblicos,
EmpresasdeSeguro,Hospitaiseetc.),ficariamimpossibilitadasdeproporao
revocatriaparaatacarosefeitosdatutelaperanteomesmoJuizadoCvelemquese
desenvolveuoprocessonoqualforadeferidaatutelaantecipadaqueseestabilizou.
Noqueserefereaoprocedimentodatutelacautelarrequeridaemcarterantecedente
previstonoart.305doCPC/15,algumasconsideraesiniciaisdevemserfeitas.Alei
5.869,de11dejaneirode1973,regulouoprocessocautelarnosarts.769a889a
inadmissibilidadedaproposituradeaocautelaremsededeJuizadoEspecialsedem
razodoseuprocedimentoespecfico,quesemostraincompatvelemrazodesua
especificidadeenoemrazodanaturezaacautelatriaouantecipatriadopedido,at
porquecabveladeterminao,deofcio,deprovidnciascautelaresnoprocessoem
cursonosJuizadosEspeciaisCveis27.Diantedisso,arestriosemprefoiesempreser
emrazodoprocedimentodasmedidascautelares.
Poisbem,atuteladeurgnciaantecedentedenaturezacautelarnotrouxenovidadesna
essnciadoinstituto.Nohouvesignificativaalteraodeconceitosecontedo.Tratase
datutelacautelarpreparatria,previstasnosarts.801,incisoII,806e808,doCPCde
1973.Adiferenacingesenofatodenosermaisnecessriaacisodaspretensesem
doisprocessosautnomos,ocautelareoprocessoprincipaldeconhecimentooude
execuo.
NosistemadoCPC/15,apetioinicialdaaoquevisaprestaodetutelacautelarem
carterantecedenteindicaralideeseufundamento,aexposiosumriadodireitoquese
objetivaassegurareoperigodedanoouoriscoaoresultadotildoprocesso(art.305,
CPC/15)apsacitaodoru,esteteroprazodecincodiasparaapresentarsua
contestaoeindicarasprovasquepretendeproduzir.Nosendocontestadoopedido,o
juizdecidirdentrodecincodiascontestadoopedidonoprazolegal,observarseo
procedimentocomum(art.319,doCPC/2015).
Efetivadaatutelacautelar,opedidoprincipalterdeserformuladopeloautornoprazode
trintadias,casoemqueserapresentadonosmesmosautosemquededuzidoopedidode
tutelacautelar,cessandoaeficciadatutelaconcedidaemcarterantecedentese:oautor
nodeduziropedidoprincipalnoprazolegalnoforefetivadadentrodetrintadiasouo
juizjulgarimprocedenteopedidoprincipalformuladopeloautorouextinguiroprocesso
semresoluodemrito.
importanteobservarqueaincompatibilidadedoprocedimentodetutelacautelar
requeridaemcarterantecedenteprevistanonovoCdigodeProcessoCivilsemostra
igualmenteinconcilivelcomoprocedimentodosJuizadosEspeciais,damesmaformaque
asaescautelaresprevistasnosarts.796eseguintesdoCdigodeProcessoCivilde
1973.Quantoaotema,merecedestaque:

ENUNCIADOn.14.5.2TJRJAOCAUTELARIMPSSIBILIDADE.
inadmissvelaproposituradeaocautelaremsetedejuizadoEspecialCvel.(avison.
23/2008doTJRJ).
TJSP2TURMARECURSALCVELRI15351JUIZADOESPECIAL
PROCEDIMENTOCAUTELARNOCABIMENTO.incabveloprocedimento
cautelarnombitodosJuizadosEspeciaisCveis(art.3,incisosIaIV,daLein
9.093/95).(Publicado10/09/2008).
EmoutrasoportunidadesjfoireconhecidaaincompatibilidadedoSistemadosJuizados,
p.ex.,comaexecuodesentenailquidadenaturezagenrica,proferidaemao
coletiva,exatamenteporqueoSistemadosJuizadosCveisspossuicompetnciapara
executarsuasprpriassentenasquenecessariamentedevemserliquidas.Nessesentido
confiraRecursoInominadon.001138134.2014.8.19.0026,4.TurmaRecursaldoEstado
doRiodeJaneiro,julgadoem17/11/2015:
EXECUODESENTENAILQUIDADENATUREZAGENRICA,
PROFERIDAEMAOCOLETIVA.INCOMPETNCIADOSJUIZADOS
ESPECIAISCVEISPARAPROCESSARAEXECUO.1Oprocedimentode
liquidaoeexecuodesentenagenricaoponvelergaomnesregulasepelasnormas
prpriasdoCdigodeProcessoCivil,(art.475Ceart.475EambosdoCPC),vezque
aquelesquepretendemhabilitarseparaoprocedimentodeliquidaoeexecuo
deverocomprovarsuacondiodetitularesdosdireitosaquedizrespeitoa
condenao,assimcomoosprejuzosefetivamentesofridos.2OsJuizadosEspeciais
Cveis,spossuemcompetnciaparaexecutaremsuasprpriassentenas,quedevemser
necessariamentelquidas,(art.38daLein.9099/95).3Extinodoprocessoquese
mantm.
5.Concluso
OSistemadosjuizadospossuicaractersticasprprias,quegarantemaosjurisdicionados,
emsuamaioriaesmagadoraformadaporconsumidoresdebenseservios,queseutilizam
destaferramentaparafazervalerseusdireitos,nos,atravsdeumprocedimento
sumarissimoesincrtico,oral,simples,informal,econmicoecelere,mas,sobretudo,em
razodarpidaexecuodeseusjulgados,atravsdosmecanismosdeefetivaodeseus
ttulos,comoadesconsideraodapersonalidadejurdica(CDC)edapenhoradiretamente
nascontasdosdevedores.
Aindasobreotema,aMinistraFtimaNancyAndrighi28,advertequeosjuzesque
conduzemprocessos,concomitantemente,emvarascveiscomunseJuizadosEspeciais,
assimcomoosservidores,atmesmoporquestodepraticidadevo,paulatinamente,
adotandoasfrmulasdoCdigodeProcessoCivile,porconseguinte,fazendominguaras
qualidadestocarasaosJuizadosEspeciais,deinformalidade,simplicidadeeoralidade.
Comoconsequncia,fazargutaobservaoaesserespeito,afirmandoque:Essaprtica
atingenegativamente,noapenasotempodocursodoprocessonosJuizados,masa

essnciadessesistema,querepito,rompeucomasbasesdoProcessoCivilexaustivamente
codificado,paratrilharcaminhoprprio,emlinhasmaispragmticadeentregada
prestaojurisdicionalpleiteada,ondeasdecises,finaisouinterlocutrias,podemser
tomadasemlinhadiametralmenteopostaaoquepreconizadonoatualefuturoCdigo
deProcessoCivil.
Nosedeve,portanto,deixarpassarqueeventualaplicaosubsidiriadoCPC/15aos
JuizadosEspeciais,retiredosJuizadossuanaturaldesenvoltura.AopopeloJuizado
umaescolhadoautor,quepoderiatersuapredileopelomodelodelineadonoCdigode
ProcessoCivil,contudo,eleitoosJuizados,todasassoluesdevemserencontradasno
prprioSistema,casoacaso,devendooJuizadotaradecisoquereputarmaisjustae
equnime,atendendoaosfinssociaisdaleiesexignciasdobemcomum.
________
1OprimeiroCPCnacionaleradoanode1939,quandoexistenteoregimeautoritaristade
GetlioVargasconhecidocomoEstadoNovo(1937a1945).OCPCseguintedatavade
1973,quandovivamosnoregimemilitar(1964a1985).
2Sobreotema,tivemosaoportunidadenosmanifestarmosalhuresemFLEXA,Alexandre
etalii,NovoCdigodeProcessoCivil,TemasInditos,MudanaseSupresses.Ed.
Juspodivm,2edio,2016,p.245/246.
3Nessesentido,CAVALCANTINETO,AntoniodeMouraemEstabilizaodaTutela
AntecipadaAntecedente:TentativadeSistematizao,artigopublicadonaobracoletiva
TutelaProvisria,ed.Juspodivm,1edio,p.196.
4BECKER,LarcioAlexandre.Op.cit.Oquepodemoschamargenericamentede
tempodoprocessoemsentidoamplo(TPSA)umgrficocompostopor,nomnimo,
trslinhasparalelas,sendoumaconstanteeduasvariveisalmdeoutroselementosque
podeminterferirdiretamentenoTPSA.Aconstanteatemporalidadeordinria:otempo
profano,docalendrioverAerosodosagradoprocessual,nestacoletnea.otempo
marcado,paraoJudiciriodetodoopas,pelorelgioatmicoderubdioinstaladono
STF,comprecisodebilionsimosdesegundo.(UmpreciosismodedarinvejaFrmula
1).Aprimeiravarivel,digamos,otempodoprocessoemsentidoestrito(TPSE),
medidopelaextensodosprazosprocessuais,bemcomopelonmerodefasesprocessuais,
deaudinciasederecursospossveis.Reduziresseselementospromoveruma
sumarizaoformal.Asegundavarivelo,porassimdizer,tempodomeiotcnicodo
processo(TMTP):tempodeencaminhamentodaspetiesparajuntada,dosautospara
julgamentonosdiversosgrausdejurisdio,dascomunicaesdosatosprocessuaispara
cinciadaspartesetc.Elealteradocomaalteraodoprpriomeiotcnicoutilizadopelo
processo.
5Atendendoadeterminaodoart.98,incisoI,daConstituioFederalde1988.
6Sincretismoprocessual(reuniodosatoscognitivoseexecutivosnomesmoprocesso)o

CdigodeProcessoCivilspassouaadotaroprocessosincrtico,apsareformade2005
(Lein.11.232/05).
7Art.9daLei9.099/95.Nascausasdevaloratvintesalriosmnimos,aspartes
compareceropessoalmente,podendoserassistidaporadvogados,nasdevalorsuperior,a
assistnciaobrigatria.
8Art.54daLei9.099/95.OacessoaoJuizadoEspecialindepender,emprimeirograu
dejurisdio,dopagamentodecustas,taxasoudespesas.
9RevistaLusoBrasileiradeDireitodoConsumidorVol.Vn.19setembrode2015
editoraBonijuris,pag.43/55:AverdadequeoSistemadosJuizadosEspeciaisjcontou
com71.8%daconfianadapopulaoeque,noanode2014,representou53%detodaa
demandadistribudanoEstadodoRiodeJaneiro,aocustototaldaatividadede10,89%de
todoogastocoma1instncia,ouseja,R$404.681.577,69(quatrocentosequatro
milhes,seiscentoseoitentaeummil,quinhentosesetentaesetereaisesessentaenove
centavos)enquantoqueaJustiacomum(1instncia)custouR$2.790.246.418,90(dois
bilhes,setecentosenoventamilhes,duzentosequarentaeseismil,quatrocentose
dezoitoreaisenoventacentavos)ea2instnciaR$519.506.243,45(quinhentose
dezenovemilhes,quinhentoseseismil,duzentosequarentaetrsreaisequarentae
cincocentavos)deumtotaldeR$3.714.434.240,04(trsbilhes,setecentosequatorze
milhes,quatrocentosetrintaequatromil,duzentosequarentareaisequatrocentavos),
referentesatodaAtividadeJudiciriadoEstado.Osdadosestatsticosdemonstramqueo
SistemadosJuizadosserevelacomoaformaeconomicamentemaisviveldeefetivao
datutelajurisdicional,selevarmosemcontaoRelatriodeDespesadoPoderJudicirio
poratividadeecategoriade2014daDiretoriaGeraldePlanejamento,Acompanhamento
eFinanas.
10Art.294,pargrafonico,doCPC/2015.
11Confirain:ROCHA,FilippeBorring,inManualdosJuizadosEspeciaisCveis
Estaduais,7edio,Atlas,pag.28.
12ColeorepercussesdonovoCPC,Coordenadorgeral,FredieDidierJr,Ed.
jusPodium,pag.89,2015.
13AGRAVOREGIMENTAL.RECLAMAO.CABIMENTO.COMPLEMENTAO
DOPREPARORECURSALNOPROCEDIMENTODOSJUIZADOSESPECIAIS
CVEIS.LEI9.099/95.RESOLUON12/2009.
1.OSuperiorTribunaldeJustia,desdeadecisodoSTFnosEdclnoRE571.5728/BA,
Rel.Min.EllenGracie,passouaadmitirousodareclamaopara'dirimirdivergncia
entreacrdoprolatadoporturmarecursalestadualea[sua]jurisprudncia...'(art.1da
Resoluon.12/2009,doSTJ).
2.Adivergnciaexigida,nostermosdoart.1daResoluon.12,deveserverificadaem

facedejurisprudnciaconsolidadadoSTJ,hbilaproporcionaraojurisdicionado
confianadequealegislaofederalserinterpretadaeaplicadaemummesmosentido.
Precedente.
3.Aexpresso'jurisprudnciaconsolidada'abrangeapenastemasdedireitomaterial,
excluindoquestesprocessuais,emfacedaautonomiadosJuizadosEspeciaispararegular
oseuprocedimento(art.14,capute4daLFn.10.249/01).
4.Necessidade,ainda,queadecisodoJuizadoEspecialCveltenhacontrariado(a)
smuladoSTJ,(b)decisoproferidaemsedederecursosrepetitivosou(c)jurisprudncia
consolidadadestaCorte.
5.OpreparorecursalnombitodoprocedimentodosJuizadosEspeciaisEstaduais(Lein.
9.099/95),almdesetratardequestoprocessual,reguladopornormaespecial,no
tendoaplicaoajurisprudnciadestaCorterelativaregrageraldoart.511,2,do
CPC.
6.InterpretaodaquestoluzdosprincpiosreitoresdoSistemadosJuizadosEspeciais
Cveis.
NEGATIVADESEGUIMENTORECLAMAOMANTIDA.AGRAVO
REGIMENTALDESPROVIDO."(AgRgnaRcl4312/RJ,Rel.Min.PaulodeTarso
Sanseverino,DJe25/10/2010)
14Art.34daLei9.099/95.Astestemunhas,atomximodetrsparacadaparte,
compareceroaudinciadeinstruoejulgamentolevadaspelapartequeastenha
arrolado,independentementedeintimao,oumedianteesta,seassimforrequerido
15Art.357,6donovoCPC.
16Diantedosprincpiosdaceleridade(art.2daLein.9.099/95)edaconcentrao,que
determinamasoluodetodososincidentesnocursodaaudinciaounaprpriasentena
(art.29),aquasetotalidadedadoutrinasustentaairrecorribilidadedasdecises
interlocutriasproferidasnafasedeconhecimentodoprocesso.Comodecorrncia,tais
decisesnotransitamemjulgadoepoderoserimpugnadasnoprpriorecursointerposto
contraasentena,sendoporissoincabveloagravodeinstrumento.(SinopsesJurdicas,
JuizadosEspeciaisCveiseCriminaisFederaiseEstaduais,MarisaFerreiradosSantos,
RicardoCunhaChimenti,EditoraSaraiva,10Edio,2012,pg.31).
17Art.41daLei9.099/95.Dasentena,excetuadaahomologatriadeconciliaoou
laudoarbitral,caberrecursoparaoprprioJuizado.
18Art.48daLei9099/95.Caberoembargosdedeclaraoquando,nasentenaou
acrdo,houverobscuridade,contradio,omissooudvida.
19(...)Assim,aprestao,aindaqueparcial,doserviodeesgotamentosanitrio,atraia
necessidadederealizaodeperciatcnicaparaojulgamentodacausa,oqueaqualifica

comodemaiorcomplexidade,impondoseoreconhecimentodequeamesmanose
encontraabarcadapelacompetncialegalmenteatribudaaosJuizadosEspeciaisCveis,na
formadaLein9.099/95,razopelaqualmereceprovimentoparcialorecursodaRpara
julgarextintofeitosemjulgamentodemritoluzdoartigo51,IIdaLei9.099/95.Sem
honorriosporsetratarderecursocomxitoparcial.Peloexposto,votonosentidode
proverparcialmenteoRecursodaparteRpara,acolhendoapreliminardenecessidadede
perciatcnica,julgarextintoofeitosemjulgamentodemritonaformadoartigo51,IIda
Lei9.099/95.Semhonorrios.(RecursoInominadon032032243.2012,TurmaRecursal
doEstadodoRiodeJaneiroRelator:FlvioCitroVieiradeMello).
20Comojvisto,atuteladeurgnciapodeserrequeridaemcarterincidentalou
antecedente(art.294,pargrafonico).Orequerimentoincidentalnosesubmetea
qualquerformalidade,podendoserdeduzidonaprpriapetioinicial(ounacontestao
quesirvatambmcomopetiodeoferecimentodareconveno)ouemqualqueroutra
petioquevenhaaserapresentadanosautos.Orequerimentodetuteladeurgncia
antecedente,porm,sesubmeteanormasespecficas,jqueformuladoemummomento
anteriorqueleemquesededuzademandaprincipal.Exatamenteporissoh,noCPC,
disposiesespecficasarespeitodoprocedimentoaserobservadoquandosepretenda
requerertuteladeurgnciaemcarterantecedente.(ONovoCdigodeProcessoCivil
Brasileiro,EditoraAtlas,AlexandreFreitasCmara,Tutelaprovisriapg.161)
21VolumeII,10edio,2015,editoraJuspodivm,pag.602.
22Obracitadapag.605.
23Enunciado15doFONAJENosJuizadosEspeciaisnocabvelorecursodeagravo,
excetonashiptesesdosartigos544e557doCPC.(ModificadonoXXIEncontro
Vitria/ES).
24Assim,aconclusoaquesechegoudesdeasuaediofoiqueosJuizadosEspeciais
adotaram,demaneiraimplcita,umdosconsectriosdoprincpiodaoralidade:a
irrecorribilidadedasdecisesinterlocutrias.Emrazodisso,asdecisesinterlocutrias
proferidasaolongodoprocedimentonovosofrerosefeitosdapreclusoe,umavez
proferidasentena,passamaserimpugnveispelorecursoinominado.Contraas
decisesinterlocutriascaberia,apenas,orecursodeembargosdedeclarao,apesarda
redaocontidanoart.49falarapenasemsentenaouacrdo.(Rocha,FelippeBorring,
ManualdosJuizadosCveisEstaduais,TeoriaePrtica.Ed.Atlas.7Edio,p.242).
Sobreaquesto,confiramseaseguintenotatrazidapeloreferidoautor:Frenteaosistema
dalein9.099/95,nohpreclusodamatriaprocessualdirimidanocursodo
procedimento,sendoasdecisesinterlocutriasirrecorrveis,devendo,emqualquercaso,
seremreexaminadaspelaviadorecursoprprioaliprevisto,emfacedaadooplenado
princpiodaoralidade(TJSC,AI3207,Rel.Des.PedroManoeldeAbreu,p.noDJde
03/06/96).
25OentendimentopredominantenasTurmasRecursaisdoEstadodoRiodeJaneirono

sentidodeserinadmissvelainterposiodeagravodeinstrumentocontradeciso
interlocutria,anterior,ouposteriorsentena(enunciado11.5,avison.23/2008do
TJRJ).Omandadodeseguranaadmitidosomentecontraatoilegaleabusivopraticado
porJuizdeJuizadoEspecial(enunciado14.1.1,avison.23/2008doTJRJ)
26MariadoCarmoHonrioinJuizadosEspeciaisCveiseoNovoCPC,Coordenadopor
ErickLinhares,EditoraJuru,2015,pg.50/51.
27Enunciadon14.5.3,avison.23/2008doTJRJ.
28FtimaNancyAndrighiinJuizadosEspeciaisCveiseoNovoCPC,Coordenadopor
ErickLinharesEditoraJuru,2015,pg.15/16.
________
Bibliografia
BECKER,LarcioAlexandre,inQualoJogodoProcesso,SergioAntonioFabrisEditor.
CMARA,AlexandreFreitas,ONovoCdigodeProcessoCivilBrasileiro,EditoraAtlas.
CAVALCANTINETO,AntoniodeMourainEstabilizaodaTutelaAntecipada
Antecedente:TentativadeSistematizao,artigopublicadonaobracoletivaTutela
Provisria,ed.Juspodivm,1edio,2015.
CHIMENTI,RicardoCunha,inTeoriaePraticadosJuizadosEspeciaisCveisEstaduaise
Federais,13EdSoPaulo:Saraiva,2012.
CHINI,Alexandre,OsJuizadosEspeciaisCveisnoEstadodoRiodeJaneiro,Revista
LusoBrasileiradeDireitodoConsumidor,VolumeV,n.19,setembrode2015,editora
Bonijuris,pag.41.
DIDIER,FredieJr.,PauloSarnoBragaeRafaelAlexandredeOliveiraCursodeDireito
ProcessualCivilVolumeII,10edio,2015,editoraJuspodivm.
FLEXA,Alexandreetalii,inNovoCdigodeProcessoCivil,TemasInditos,Mudanase
Supresses,2edio,Salvador,JusPodivm,2016.
GAULIA,CristinaTereza,inJuizadosEspeciaisCveis:OEspaodoCidadonoPoder
Judicirio,EditoraRenovar,2005.
LINHARES,Erick,JuizadosEspeciaisCveiseoNovoCPCEditoraJuru,2015.
OBERG,Eduardo,inOsJuizadosEspeciaisCveiseaLei9099/95(Doutrinae
JurisprudenciadoSTF,STJedosJuizadosCveis),2edio2009,editoraLumenJuris.
ROCHA,FelippeBorring,inManualdosJuizadosEspeciaisCveisEstaduais,7edio,
Atlas.

SANTOS,MarisaFerreirados,e,Chimenti,RicardoCunha,inJuizadosespeciaiscveise
criminais:federaiseestaduais,volume15tomoII/10EdSoPaulo:Saraiva,
2012.ColeoSinopsesJurdicasv.15tomoII.
__________
*AlexandreFlexaadvogadodoescritrioSMGAAdvogados,psgraduadoemDireito
pelaFundaoGetlioVargasFGV.ProfessordoscursosdepsgraduaoemDireito
ProcessualCivildaFundaoGetlioVargasFGV,Ibmec,PUCRioedaEscolada
MagistraturadoEstadodoRiodeJaneiroEMERJ.
*AlexandreChinijuizdeDireitodoEstadodoRiodeJaneiro,titulardoIJuizado
EspecialCveldaComarcadeNiteri,foiintegrantedaComissodeApoioQualidade
dosServiosJudiciaisCOMAQedaComissoJudiciriadeArticulaodosJuizados
EspeciaisCOJES,integrantedasTurmasRecursaisdoEstado,exercendoafunode
CoordenadordasTurmasRecursaisCveis,CriminaiseFazendriasnoanode2013.

Anda mungkin juga menyukai