T.C.

ABANT ZZET BAYSAL NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

AKTF AMUR SSTEMNN TASARIMI

ve
LETLMES

LSANS TEZ

BEDRAN YALDIZ

BOLU,
T.C.
ABANT ZZET BAYSAL NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

EVRE MHENDSL ANABLM DALI

AKTF AMUR SSTEMNN TASARIMI

ve
LETLMES

LSANS TEZ

BEDRAN YALDIZ

BOLU,

KABUL VE ONAY SAYFASI

BEDRAN
SSTEMNN

YALDIZ

TASARIMI

tarafndan
ve

hazrlanan

LETLMES

AKTF
adl

tez

AMUR
almas

tarihinde Abant zzet Baysal niversitesi Fen Bilimleri

Enstits evre Mhendislii Anabilim Dal'nda Lisans Tezi olarak kabul
edilmitir.

Jri yeleri

mza

Danman
YRD.DO.DR. NAZLI BALDAN PAKDL

..............................................

ETK BEYAN
Abant zzet Baysal niversitesi, Fen Bilimleri Enstits Tez Yazm Kurallarna
uygun olarak hazrladm bu tez almasnda;
Tez iinde sunduum verileri, bilgileri ve dokmanlar akademik ve etik
kurallar erevesinde elde ettiimi,
Tm bilgi, belge, deerlendirme ve sonular bilimsel etik ve ahlak
kurallarna uygun olarak sunduumu,
Tez almasnda yararlandm eserlerin tmne uygun atfta bulunarak
kaynak gsterdiimi,
Kullanlan verilerde herhangi bir deiiklik yapmadm,
Bu tezde sunduum almann zgn olduunu,
bildirir, aksi bir durumda aleyhime doabilecek tm hak kayplarn
kabullendiimi beyan ederim.

________________
BEDRAN YALDIZ

ZET
AKTF AMUR SSTEMNN TASARIMI ve LETLMES
LSANS TEZ
BEDRAN YALDIZ
ABANT ZZET BAYSAL NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
EVRE MHENDSL ANABLM DALI
(TEZ DANIMANI: YRD.DO.DR.NAZLI BALDAN PAKDL)

BOLU,

2016

Bu almada; Abant zzet Baysal niversitesi evre Mhendislii Blm

laboratuarnda Klasik Aktif amur Sisteminin tasarm ve iletilmesi sonucu atksu
kirliliinin bertaraf yaplmtr. Buna ek olarak gerekli olan tm literatr
almalar yaplm ve deneysel bilgiler neticesinde aa kan bilgiler ilenmitir.
Klasik aktif amur sistemi havalandrma havuzu ve son keltim tankndan
meydana gelmektedir. Deneyde Bolu Atksu Artma Tesisinden alnan giri ve k
sular laboratuar ortamnda hazrlanm aktif amur prosesine konmu deneysel
bilgiler not edilmitir.

ANAHTAR KELMELER: Aktif amur Prosesi, KO, Ph, Deney

ABSTRACT
ACTVATED SLUDGE SYSTEM DESNG and OPERATON
SC THESIS
BEDRAN YALDIZ
ABANT IZZET BAYSAL UNIVERSITY GRADUATE SCHOOL OF
NATURAL AND APPLIED SCIENCES

DEPARTMENT OF ENVIRONMENTAL ENGINEERING

(SUPERVISOR: ASSIST.PROF. DR. NAZLI BALDAN PAKDL)

BOLU,
In this study; Abant Izzet Baysal University Environmental Engineering
Department laboratory Classic Activated Sludge System for the design and
operation of the disposal of the resulting wastewater pollution is made. In addition,
that made all the necessary literature and experimental data was processed as a
result of the released information. Conventional activated sludge aeration basin and
final sedimentation tanks comes from occurring. Plenty prepared in Experimental
Wastewater Treatment in the inlet and outlet water from the plant laboratory
environment has placed the activated sludge process experimental data were noted.

KEYWORDS: Activeted Sludge System, CoD, pH, Test

NDEKLER
NDEKLER
Sayfa
ZET..................................................................................................................v
ABSTRACT......................................................................................................vi
NDEKLER.................................................................................................vi
KISALTMA VE SEMBOLLER LSTES...................................................viii
TEEKKR......................................................................................................ix
1. GR.............................................................................................................1
2. MATERYAL VE YNTEM.......................................................................19
3. BULGULAR VE TARTIMA...................................................................20
4. SONU VE NERLER............................................................................21
5. KAYNAKLAR.............................................................................................22
6. ZGEM................................................................................................23

KISALTMA VE SEMBOLLER LSTES

AIC

: Akaike Information Criteria

ANN

: Artificial Neural Network

App

: Appendix

BP

: Backpropagation

CGI

: Common Gateway Interface

ESS

: Error sum-of-squares

GARCH

: Generalized Autoregressive Conditional Heteroskedasticity

GIS

: Geographic Information Systems

HCA

: Hierarchical Cluster Analysis

Mbps

: Megabits per second

St

: Station

SWAT

: Soil and Water Assessment Tool

UMN

: University of Minnesota

TEEKKR
Tez srecinde bana maddi ve manevi yardmlarn eksik etmeyen Sayn
YRD.DO.DR. NAZLI BALDAN PAKDLe teekkr ediyorum.

1. GR
Aktif amur sreci ilk defa 1900'l yllarn banda ngiltere'nin
Manchester kentinin atksularnn artlmas amac ile uygulanmtr.
Yaygn olarak kullanlmas ise 1940'l yllara dayanmaktadr. Aktif amur
sreci, atksuyun bnyesindeki znm, partikler ve kolloidal yapdaki
organik maddelerin artlmasnda en yaygn kullanlan yntem olma
zelliine sahiptir. Srecin temel tasarm parametreleri olduka iyi
bilinmektedir, fakat uygun olmayan iletme koullar sre verimini
etkilemektedir.

Aktif amur, organik ve inorganik maddeler ieren atksu ile hem canl
hem de l mikroorganizmalarn karmdr. Aktif amur sreci,
mikroorganizmalarn organik maddeyi oksijen kullanarak ayrtrmalar
esasndan yararlanlarak gelitirilen bir aerobik biyolojik artma sistemidir.
Bu sre bir ikincil artm srecidir ve kendinden sonra son keltme
havuzu tarafndan izlenir. Klasik uygulamalarnda n keltme havuzu da
kullanlmaktadr.

Srete,
atksu
mikroorganizmalarn
yksek
konsantrasyonlarda
bulunduu havalandrma havuzuna verilir. Organik madde, mikrobiyal
byme iin hem karbon hem de enerji kayna olarak grev alr ve yeni
hcrelerin sentezinde kullanlr. Ayrma rnleri olarak karbon dioksit ve
su oluur. Reaktrn ierii "kark sv askda kat madde" (mixed liquor
suspended solids, MLSS) veya "kark sv askda uucu kat madde"
(mixed liquor volatile suspended solids, MLVSS) olarak tanmlanr ve
byk oranda mikroorganizmalardan, inert ve biyolojik olarak
ayramayan maddelerden ibarettir. Mikroorganizmalar, genellikle, % 70
ila 90 orannda organik, % 10 ila 30 orannda ise inorganik maddelerden
meydana gelmilerdir. Mikroorganizmalarn zellikleri atksuyun kimyasal
bileimine ve organik maddeyi stabilize ettikleri ortamn evresel
zelliklerine baldr. Dk pH, dk azot, dk oksijen, ve/veya
yksek hidrokarbonlar, aktif amur ktlesi ierisinde ipliksi bakterilerin ve
mantarlarn baskn oluuna neden olur. Bu organizmalar ikin amur
sorunu yaratarak aktif amurun kelme zelliklerini bozarlar ve son
keltme havuzundan bakteri kamasna neden olurlar.
SRE MODFKASYONLARI
Aktif amur sreleri, organik ykleme hz baznda ana grupta

snflandrlabilir; yksek, orta ve dk hzl. Tablo 10'da bu ykleme

hz iin uygulanabilecek kat alkonma sreleri (KAS) ve organik ykleme
hzlar (F : M) sunulmutur.

Tablo 1. Aktif amur sreleri iin tipik sre ykleme hzlar (Toprak,
2000)

Ykleme hz

KAS (gn)
(*)

F : M (kg BO5/kg MLVSS.gn)

Yksek

3-5

0.4 - 1.5

Orta

5 - 15

0.2 - 0.4

Dk

15 - 30

0.05 - 0.2

(*) : Havalandrma havuzu baznda

Ykleme hzna baklmakszn, istenen akm koulunu salamak zere

reaktrlerin biimi ve says zerinde oynanabilir. Tam karml veya
piston akml reaktr baznda; tam karml, piston akml (allagelen),
temas stabilizasyon, kademeli besleme, uzun havalandrmal, yksek hzl
havalandrmal, saf oksijenle havalandrmal, iki kademeli nitrifikasyon ve
tek kademeli nitrifikasyon olarak sralanabilecek deiik aktif amur sre
modifikasyonlar uygulanabilir.
Aktif amur srecindeki maddelerin konsantrasyon ve kompozisyonundaki
deiimler ya reaksiyonlardan ya da nitenin snrlar ierisinde oluan
srelerden veya sistem snrlar arasndaki ktle tanmndan
kaynaklanr. Artlacak kirleticilerin tipine, istenen artma verimine ve
tasarm
mhendisinin
seimine
bal
olarak
deiik
reaktr
konfigrasyonlar ve ykleme hzlar uygulanabilir. Aktif amur sreci
kapsamnda farkl modifikasyonlar vardr; bunlar; tek kademeli, saf
oksijenli, ok kademeli ve entegre nitrifikasyon-denitrifikasyon sistemleri
olarak sralanabilir.

Tablo 2. Tek kademeli aktif amur sreler iin akm modelleri (Toprak,
2000)

Sre

Hidrolik rejim

Uzun havalandrmal

Tam karml veya piston akml

Allagelen (klasik)

Piston akml veya tam karml

Yksek hzl

Tam karml veya piston akml

Modifiye havalandrmal

Piston akml

Kontakt - stabilizasyon

Tam karml + piston akml veya tam karml

Saf oksijenli aktif amur

Piston akml veya tam karml

Tek Kademeli Aktif amur Sreleri

Tek kademeli aktif amur sreleri, KAS ve F:M oran baznda, uzun
havalandrmal, allagelen, yksek hzl, modifiye havalandrma, kontaktstabilizasyon ve tek kademeli nitrifikasyon sreleri olmak zere genelde
alt ana gruba ayrlrlar. Tablo 11'de, bu sre tipleri iin uygulanabilecek
reaktr tiplerinin hidrolik rejimleri verilmitir. Kontakt-stabilizasyonun
haricinde, bu tek kademeli sistemler genelde F:M oranlar ile karakterize
edilirler. Tablo 12de tek kademeli sistemler iin tipik tasarm deerleri
verilmitir.

Tablo 3. Tek kademeli aktif amur srelerinin tasarm kriterleri (Toprak,

2000)

Sre

F:M

KAS

Hacimsel
yk

Verim

(kg BO-5/kg
MLSS.gn)

(gn)

Uzun
havalandrmal

0.05 - 0.15

20 30

0.15 - 0.25

90 - 98

18 36

Allagelen
(klasik)

0.15 - 0.40

3-8

0.30 - 1.00

90 - 95

48

Yksek hzl

0.40 - 1.00

2-4

1.15 - 3.00

85 - 90

24

Modifiye
havalandrmal

1.50 - 3.00

<1

0.50 - 1.10

60 - 75

0.5 2

Kontakt stabilizasyon

0.15 - 2.00

3 - 10

1.45 - 3.00

85 - 95

1.0 - 6.0

(%)

(kg BO5/m3.gn)

Alkonma
sresi
(gn)

Tek kademeli
nitrifikasyon

0.05 - 0.15

10 20

0.15 - 0.50

95 - 98

6 15

Tablo 3. (Devam)

Sre

Oksijen
gereksini
mi

MLSS

Geri
evrim

Fazla
amur

Nitrifikasyo
n

(%)

(kg/kg
BO-5)

oluumu

2,000 6,000

100 300

0.1 0.3

Evet

(mg/L)

(kg O2/kg
BO-5)
Uzun
havalandrmal

1.4 - 1.6

Allagelen
(klasik)

0.8 - 1.1

1,500 4,000

30 100

0.4 0.6

Olas

Yksek hzl

0.7 - 0.9

3,000 5,000

30 100

0.5 0.7

Hayr

Modifiye
havalandrmal

0.4 - 0.6

500 - 1,500

10 - 30

0.8 1.2

Hayr

Kontakt stabilizasyon

0.8 - 1.1

2,000 10,000

25 100

0.4 0.6

Olas

Tek kademeli
nitrifikasyon

1.1 - 1.5

3,000 6,000

30 100

0.1 0.3

Evet

Tam karml aktif amur sreci

Tam karml aktif amur srecinin (TKAS) en genel tanm, havuz

ierisindeki kirletici madde konsantrasyonu ile mikroorganizma
konsantrasyonunun havuzun her noktasnda ayn olduu eklinde
yaplabilir. Giren atksu hzla tm havuz ieriine yaylr ve katlar,
solunum hz ve znm BO5 baznda llen iletme zellikleri
havuzun her kesiminde ayndr. Havuzun her noktasndaki zellikler ayn
olduundan, k suyu kalitesi de havuz ieriine zdetir. k suyu
byk miktarda mikroorganizma ve kstl besin maddesi ierir. TKAS'nin
bu zellii sayesinde, organik yklemelerdeki salnmlar, k suyu
kalitesinde azalma yaratmadan snmlenir.

ekil 1'de gsterildii gibi, TKAS, allageldii ekli ile, reaktr

ierisindeki hidrolik zelliklerin havalandrma sistemleri ile belirlendii
kare veya dikdrtgen planldr.

ekil 1. Tam karml aktif amur sreci

Bir havuzun tam karml veya piston akml m olduunu uzunluk :

genilik oran, sisteme verilen hava miktar ve havuz ierisindeki svnn
akm hz belirler. Tam karml veya piston akml bir reaktr gerekte
elde etmek olanakszdr. Mekanik yzeysel havalandrclarn kullanm ile
sistem tam karml koullara olabildiince yakn tutulur. Genelde,
havalandrma sistemine baklmakszn, en az 2 ila 4 saatlik hidrolik
alkonma sresine sahip kare veya daire planl havuzlar tam karml
olarak dikkate alnabilir (klasik aktif amur sreci). "Konvansiyonel" veya
klasik olarak da tanmlanan bu sreler, 0.15 ila 0.40 kg BO 5/kg
MLSS.gn arasnda deien ve orta aralk olarak tanmlanan F:M oran ile
karakterize edilir. yi bir son keltme ilemi ile % 90 ila 95 orannda BO 5
giderimi salanabilir. Bu srelerin MLSS konsantrasyonlar 1,500 ila
4,000 mg/L arasndadr. Bu srelerde bazen istenmese de nitrifikasyon
oluabilir. Eer tesis k artlarna gre tasarmlanm ise organik
yklemenin dk olduu yaz artlarnda nitrifikasyon gerekleir.
Nitrifikasyon oluuyorsa, son keltme havuzunda, yzc amura neden
olan denitrifikasyon da meydana gelebilir.

Yzeysel havalandrcl, nokta girdi ve ktya sahip bir havuz bile tam
karml koullara yakn olabilir. Eer difze havalandrma kullanlyorsa,
blgesel girdi ve kt nerilmektedir. Piston akml reaktrler iin,

uzunluk : genilik oran en az 3 : 1 olmaldr. Bu koullarda bile piston

akm zellikleri henz salanamamtr.

TKAS'nde nerilen MLSS konsantrasyonu 3,000 ila 5,000 mg/L'dir. amur

geri evrim orannn ise genelde % 50 ila 100 arasnda olmas
nerilmektedir.

Tam karml aktif amur srecinin zellikle endstriyel nitelikli atksularn

artmnda kullanlmas durumunda ipliksi bakteri kkenli ikin amurun
ve Nocardia kprmesinin nlenmesi amac ile havalandrma havuzu
nne alkonma sresi 5 ila 15 dakika arasnda deien seii ina
edilmelidir (ekil 2).

ekil 2. Seiciye sahip tam karml aktif amur sreci

Piston akml aktif amur sreci

Piston akml reaktrler, uzunluk:genilik orannn yksek tutulmas ile ya

tek bir havuzda ya da tam karml kk reaktrlerin birbirine seri
balanmas ile birden fazla sayda havuzda gerekletirilebilir. Piston
akml reaktrlerde genelde difze havalandrma uygulanmaktadr.
Havuzlar genelde 5 ila 10 m genilikte ve 125 m'ye varan uzunluktadr.
Daha uzun havuzlar yan yana tekil edilerek su yolu uzunluu arttrlabilir
(ekil 3).

ekil 3. Piston akml aktif amur sreci

Saf oksijenle havalandrma sistemlerinde, havuzda, veya alt tam

karml hcrenin birbirine seri balanmas ile piston akml koullar
oluturulur. Bu sistem havuz ierisinde oluabilecek geri karm kontrol
etmek amac ile uygulanr. Yksek KAS deerine sahip piston akml
reaktrler, geri karm nedeni ile tam karml reaktr davran
sergilerler.

Piston
akml
reaktrlerin
en
nemli
zellii,
ilk
hcredeki
mikroorganizmalara yksek organik madde yklemesinin yaplmasdr.
Ykleme havuz sonuna doru organik maddenin ayrmas ile azalr.
Havuzun ikinci yarsnda, hidrolik alkonma sresine bal olarak, sisteme
verilen oksijen i solunuma hizmet eder. Ayn zellikler, havuzun birden
fazla sayda tam karml reaktrlere blnmesi durumunda da geerlidir.
Her bir hcre kendisi iin gerekli karm ve oksijen seviyelerine sahip
olmaldr.

Havuzun uzunluu boyunca sisteme verilen hava miktarnn ayarlanmas

ile basamak havalandrmal aktif amur sreci oluturulabilir. Bu srete
genelde difze havalandrma sistemi uygulanr. Minimum hava temini
genellikle karm gereksinimleri ile ynetilir.
Tam karml reaktrler ok yklemelere cevap verirken, piston akml
reaktrler ise, pik debinin geldii sre ierisinde artlmam suyun
sistemden geiine olanak tanmazlar ve bu nedenle azot giderimi iin
tercih edilirler. Piston akml havuzlardaki znm oksijen ierii
deikendir. Tam karml reaktrlerde ise srekli olarak belirli bir
seviyede korunur.

Kontakt (temas) - stabilizasyon aktif amur sreci

ekil 4'te akm emas verilen kontakt stabilizasyon sreci, aktif amur
srecinin bir modifikasyonu olup, ok ksa alkonma sreli bir reaktrden,
bu reaktrden alnan amurun stabilize edildii ayr bir reaktrden ve bir
keltme havuzundan ibarettir. Stabilizasyon reaktrndeki alkonma
sresi, genelde, kontakt reaktrndeki alkonma sresinin iki kat kadardr.
Kontakt stabilizasyon KAS deerinin yksek tutulaca nispeten dk
debiler iin uygundur. Bu nedenle, uzun havalandrmal sre ile
kyaslandnda, amur geri evrim orann % 30 ila 40'a indirmek olasdr.

ekil 4. Kontakt ve stabilizasyon sreci

Kontakt ve stabilizasyon reaktrlerinin havuz konfigrasyonlar ve giri

k yaplar ayndr. Sonu olarak, ister uzun havalandrmal sre isterse
de kontakt stabilizasyon sreci olarak iletilebilirler. Bu elastikiyet,
havalandrma havuzu hacminde bir artrm yapmadan debi artmna cevap
verebilir, ancak son keltme havuzunun hacmi arttrlmaldr.

Aktif amurun adsorbsiyon yetenei, kontakt tankndaki askda ve

kolloidal organik maddenin gideriminde kullanlr. Bununla birlikte,
oksidasyonun byk ksm stabilizasyon tanknda yrtlr. Kontakt sreci
iin 1 ila 3 saatlik, stabilizasyon sreci iin ise 3 ila 6 saatlik alkonma
sresi uygulanr. Evsel atksuyun artmnda % 90'dan daha fazla bir verim
eldesi olasdr. Bununla birlikte, ok ksa alkonma sresi nedeni ile
hidrolik ok yklemelere ok duyarldr. 3 saatlik kontakt (3,000 mg/L

MLSS) ve 6 saatlik stabilizasyon (8,000 mg/L MLSS) sresi, 19 saat

alkonma sresine sahip uzun havalandrmal aktif amur srecicinkine
edeer bir k suyu kalitesi verir. Nitrifikasyon istenmiyorsa, ok daha
az bir hacim ierisinde yksek verim salar.

Tasarm mhendisi, uzun havalandrma sresine sahip srete etkin

giderim mekanizmasnn, "adsorbsiyon-kelme-stabilizasyon"dan ziyade
"sentez-kelme-rme" olduunu unutmamaldrlar. Adsorbsiyon iin
uzun alkonma sresine sahip kontakt tanknda, mikroorganizmalar yeni
hcreler oluturarak organik maddeyi sentezlemeye yneltilirler. Yeterli
oksijen salanrsa iyi bir artm elde edilebilir. Stabilizasyon tank bir
aerobik rtc ve aktif amur iin bir depolama tank olarak grev
grr.
Kademeli beslemeli havalandrmal aktif amur sreci

Kademeli havalandrma, piston akml reaktrlerin bir modifikasyonudur.

Bu srete, giri suyu havuzun uzunluu boyunca iki veya daha fazla
noktadan verilir. Bylelikle, oksijen gereksinimi nispeten daha dktr ve
basamak havalandrma gereksinimi ortadan kaldrlmtr.

Giren organik yk havuz ieriindeki MLSS'e kademeli olarak

datldndan, sistemde deiik bir mikrobiyal reme sz konusudur.
Kademeli havalandrmann allagelen piston akml srece kyasla daha
iyi bir amur kelimi salad saptanmtr.

Kademeli havalandrma havuzu uzun dikdrtgen bir reaktrden tekil

edilebilecei gibi evrimli sistem de uygulanabilir. Giren debi, havuz
uzunluunun ilk % 50 ila 65'inden niform olarak datlr. Bu srete
genelde difze havalandrma kullanlr. ok sayda hcrenin seri
balanmasndan da tekil edilebilirler. Ancak, son hcreye atksu datm
yaplmaz (ekil 5 ve 6).

ekil 5. Kademeli beslemeli aktif amur sreci - 1

ekil 6. Kademeli beslemeli aktif amur sreci - 2

Uzun havalandrmal aktif amur sreci

Uzun havalandrmal aktif amur sreci ya tam karml ya da piston

akml reaktr olarak tasarmlanr. Tek fark hidrolik alkonma sresinin en
az 18 saat olmasdr. Sre yksek KAS'da (dk F:M'de) iletilir ve tm
mikroorganizmalar iin yeterli substrat yoktur. Bunun sonucunda
mikroorganizmalar birbirleriyle rekabet ederler ve substrat yokluunda i
solunuma girerek kendi hcrelerini tketirler. Bu durum k suyu
kalitesinin ykselmesine ve dk amur retimine neden olur. Bununla
birlikte, bu srecin k suyunda ine ulu yumaklara bol miktarda
rastlanr. Artma verimi % 90'dan daha fazladr. Bu srelerde n keltme
havuzu genellikle uygulanmaz. Kk yerleim blgelerinin ve tatil

10

sitelerinin atksularnn artlmasnda yaygn bir ekilde kullanlmaktadr.

Sistemin olumsuz yanlar, yksek oksijen gereksinimine sahip olmas ve
gerekli alkonma sresinin salanmas iin byk havuz hacmi
gerektirmesidir.

Bu srete, ham atksu dorudan havalandrma havuzuna alnr ve yksek

alkonma sresince havalandrlr. Dier zellikleri, yksek MLSS
konsantrasyonu, yksek amur geri evrim oran ve dk amur atm
hzdr. Bu sreler ABD'nde, zellikle 20,000'den kk nfuslar iin
yaygn bir uygulama alan bulmaktadr. Uzun alkonma sresinin
uygulanmasnn (18 ila 36 saat) en nemli avantaj hidrolik ve organik
yklemelerdeki salnmlarn snmlenebilmesidir. keltme havuzlarnn
tasarmnda bu salnmlar dikkate alnmaldr.

Reaktr iindeki aktif amur aerobik olarak stabilize edildiinden, gerekli

olan oksijen miktar, dier sistemlere kyasla daha fazladr. Birok uzun
havalandrmal srete, zellikle organik yklemenin daha fazla olduu
gndz saatlerinde oksijen eksikliine rastlanabilir. Bununla birlikte, gece
saatlerindeki uzun KAS ve ar oksijen, gndz saatlerinde de
gerekleen nitrifikasyona olanak tanr.

Yksek KAS nedeni ile, oksijen gereksinimi de genellikle yksektir. Yksek

mikroorganizma
konsantrasyonlarndan
kanmak
ve
sistemden
mikroorganizma kamasn engellemek iin sistemden periyodik olarak
fazla amurun uzaklatrlmas gerekir. nert katlarn birikimi aslnda
amur uzaklatrma hzn kontrol eder. Bu sistemlerin olumsuz yan, ok
kk yumaklarn sistemden kaabilmesidir. Uzun havalandrma sresi ile
birlikte uygulanan son keltme havuzundaki uzun alkonma sresi
amurun ykselmesine ve yzmesine neden olabilir. n artm
uygulanmad iin, yzc baz maddelerin son keltme havuzunda
srekli olarak yzeyden syrlmalar gerekir. Is kayb kontrol edilemiyorsa,
souk aylarda reaksiyon hz yavalar. ok deiken iklimlere sahip
yrelerde, yzeysel havalandrclar ile tehiz edilmi ak havuzlarn
uygulanmas nerilmez.

Karbonlu ve azotlu madde giderimi ayn nitede gerekletirilir. Bu ilem

basit tasarm ve kolay iletme artlarna sahip olduundan tercih
edilmektedir. Biyolojik artmn gerekletii reaktr, tam karml, piston
akml, temas stabilizasyon, kademeli besleme veya oksidasyon hendei
eklinde dzenlenebilir. n artmn uygulanmas zorunlu deildir. ki

11

kademeli nitrifikasyon sreci ile kyaslandnda aadaki stnlklere

sahiptir:

(a) Ara keltme havuzunun tekil edilmemesi ve ikinci kademe iin

amur geri evrim hattnn uygulanmamas ile ilk yatrm maliyetinde
azalma
(b) Nispeten daha dk fazla amur oluumu
(c) Yksek SRT ile amurun kelme zelliklerinin iyiletirilmesi
keltme havuzu saysnn daha az olmas nedeniyle sre kontrolnde
kolaylk ve amur miktarn belli bir seviyede tutmak iin iki kademede
uygulanan ayr evrim hatlarnn olmamas

Oksidasyon hendei

Uzun havalandrmal aktif amur srecinin deiik bir modifikasyonudur.

Oksidasyon hendeklerinin poplaritesi hzla artmaktadr. Bu sistemde,
havuz ierii bir yzeysel havalandrc veya rotor ile dairesel bir yrnge
boyunca hareket ettirilir. ekil 7'de akm emas verilen bu srete,
znm oksijen ierii havalandrcdan itibaren su evrimini yaptka
azalr. Nitrifikasyon ve denitrifikasyon ayn havuzda gerekletirilebilir.

ekil 7. Oksidasyon hendei

Bu srelerin olumlu bir yan da yksek KAS deerlerinin eldesidir.

12

Allagelen oksidasyon hendeklerinde, havuza giri havalandrcnn

yaknndan, k ise havalandrcya gelmeden biraz nce yaplr.
Nitrifikasyon-denitrifikasyon yapan srelerde ise, giri denitrifikasyonun
balama blgesinde uygulanr. Oksidasyon hendeindeki yatay akm hz
0.25 ila 0.35 m/sn arasndadr.

Saf oksijenle havalandrmal aktif amur sreci

Aktif amur srelerinde hava yerine saf oksijen kullanm ilk defa 1950'li
yllarda uygulanmtr. Oksijen transferi iin daha dk enerji
gerektirmesi ve daha iyi bir aktif amur biyokinetiine sahip olmas
olumlu yanlarn oluturur. En yaygn kullanlan sre tipi, atmosfere
kapal bir havalandrma havuzudur. Havuz kompartmanlara ayrlmtr
(ekil 8). Atksu, geri evrim amuru ve oksijen girdisi ilk kompartmanda
yaplr. Akm dier kompartmanlar katederek son keltme havuzuna
alnr. Havuzun zerinin kapatlmas sv faz zerinde sabit bir oksijen gaz
faznn korunumuna yneliktir. Kademelendirme, mevcut oksijenden
maksimum yararlanmay amalamaktadr.

ekil 8. Saf oksijenle havalandrmal aktif amur sreci

Bu srecin olumsuz yan, yanabilir organik madde ieren endstriyel

atksulara potansiyel patlama tehlikesi nedeniyle uygulanamamasdr.
Sistemin her kompartmannda oksijenin znmesi ve biyolojik katlarn
karm ya yzeysel havalandrclar ile ya da batk trbin tipi
havalandrclar ile salanr. Srete dier bir anahtar unsur da oksijen
kaynadr. Bu amala tip oksijen besleme sistemi kullanlr; sv oksijen
tank, "cryogenic" oksijen retimi, basnl adsorbsiyon sistemi. Bunlardan

13

ilki deponun haricinde baka bir mekanik ekipman gerektirmez. Bu

yntem nispeten kk tesislerde (atksu debisi 175 L/sn) olduka
fizibildir. Son iki sistem, tesis ii oksijen retimini gerektirir. kincisi byk,
ncs ise nispeten kk tesisler iin uygundur.

3,000 ila 5,000 mg/L arasnda deien olduka yksek MLSS

konsantrasyonu ve 1 ila 3 saat arasnda deien alkonma sresi ile
karakterize edilir. Endstriyel atksularn da alnd tesislerde MLSS deeri
daha yksek tutulmaktadr. Genelde tanklarn zeri kapaldr ve ekil
40'dan da grlecei zere, sisteme verilen oksijen miktar, gaz fazndaki
basncn belirli bir deerde tutulmas ile kontrol edilir. Sisteme verilen
oksijenin % 10'undan daha az bir ksm ve artm srecinde oluan CO 2 ve
N2 gazlar son kompartmandan atlr. Kapal sistemlerde znm oksijen
konsantrasyonu 4 ila 10 mg/L arasnda deiir.

Sisteme verilen saf oksijen bakteriyel faaliyeti hzlandrr ve sonuta daha

az amur retilir. Oluan amurun kelme ve skma zellikleri de ok
iyidir. ok youn bir amurun yksek oranda geri evrilmesi, yksek MLSS
konsantrasyonuna ve ksa alkonma sresine olanak tanr. Sistemin
kompartmanlar halinde tasarmlanmas amurun kelme zelliklerinin
iyilemesine ve sisteme verilmesi gereken enerjinin azalmasna neden
olur.

Bu sistemlerde, nispeten yksek CO2 gaz ksmi basnc ve nitrifikasyon ile

tketilen alkalinite nedeni ile pH 6 ila 6.5 arasndadr. pH'n 7'nin altna
dmesi durumunda nitrifikasyon yavalar ve sistem daha uzun KAS,
daha fazla reaktr hacmi ve daha fazla keltme havuzu hacmi gerektirir.
Bu nedenle nitrifikasyon isteniyorsa iki kademeli sistem uygulanmaldr.
Birinci kademede saf oksijen ikincisinde ise hava kullanlabilir.

Saf oksijenli aktif amur srelerinin tasarmnda KAS ve F:M oran

kullanlr. Kademeli sistemlerde oksijen miktar gittike azaltlr. zeri
kapal
sistemlerde,
giren
atksu
ierisinde
bulunabilecek
hidrokarbonlardan kaynaklanabilecek oksijen patlamalar oluabilir. Eer
uucu hidrokarbonlarn konsantrasyonu belirli bir deerden yksek ise
sistem hava ile ykanabilir. Yksek miktarda saf oksijen ve karbondioksitin
bulunduu bir ortamda inaat iin seilecek malzemeye dikkat edilmelidir.
Hava ile kyaslandnda, bu atmosfer, metaller iin olduka korozif ve ya
ve gres iin ise olduka reaktiftir. Oksijen tesis ierisinde havadan temin
edilebilir. Bu ilem iin, dk scaklkta destilasyon veya yksek basnta

14

adsorbsiyon/dk basnta rejenerasyon uygulanabilir. Birincisinde -185

C'lik s, ikincisinde ise 280 kN/m2'lik basn tatbik edilir.

Modifiye havalandrmal aktif amur sreci

Bu sistemin akm emas, piston akml ve kademeli beslemeli srelerinki

ile ayndr. Genelde, % 60 ila 70 orannda BO 5 gideriminin istendii ksmi
artm amac ile uygulanr. Olduka ksa alkonma sresi, dk MLSS
konsantrasyonu ve yksek F:M oran ile karakterize edilir. Oksijen
gereksinimi olduka dktr, buna karn fazla amur miktar ok
yksektir. Baz srelerde n artm uygulanabilmektedir. Ksa alkonma
sresi ve dk MLSS konsantrasyonu nedeniyle, modifiye havalandrma
hidrolik ve organik yklemelerdeki salnmlara kar olduka hassastr.
Yksek kalitede k suyunun istendii uygulamalar iin uygun deildir.
Modifiye havalandrma, eer organik ykleme hz yksek deilse,
nitrifikasyonun uyguland ok kademeli srelerin ilk nitesi olarak
kullanlabilir.
Bu sreler genelde ksmi artm amac ile kullanlrlar. BO 5 giderme
verimleri % 60 ila 75 arasndadr. 0.5 ila 2.0 saat arasnda deien ok
ksa alkonma sresi ve 1.5 ila 3.0 kg BO 5/kg MLSS.gn arasnda deien
ok yksek F:M deeri ile karakterize edilir. Oksijen gereksinimleri dk,
fakat bunun yannda oluan amur miktar ise yksektir. Hidrolik ve
organik yklemedeki salnmlara olduka duyarldrlar. Modifiye
havalandrmal aktif amur sreci genelde kaliteli bir k suyu
salayamaz.

Yksek hzl aktif amur sreci

Yksek MLSS konsantrasyonuna ve ok yksek hacimsel organik ykleme

hzna sahiptir. Bu kombinasyon, yksek F:M oranna ve ksa hidrolik
alkonma sresinde orta mertebede kat alkonma sresine olanak tanr.
Yksek hzl aktif amur sreci, ksa havalandrma sresine sahip bir
sretir. MLSS konsantrasyonu genelde 3,000 ila 5,000 mg/L arasnda
deiir. Uygulanan F:M oran olduka yksektir. BO 5 baznda, allagelen
aktif amur srelerininkine yakn bir k suyu kalitesi salamasna
ramen, yksek ykleme hz nedeniyle iletimine dikkat edilmesi gerekir.
Ksa alkonma sresi, reaktr ieriinin hidrolik ok yklemelere daha
duyarl olmasna neden olur.

15

ok Kademeli Aktif amur Sreleri

Evsel nitelikli atksuyun ierisindeki BO 5 konsantrasyonunun % 90
mertebesinde giderimi iin bazen tek kademe yerine ok kademeli aktif
amur sreleri de uygulanabilmektedir. ok kirli evsel atksular iin ok
kademeli sre, ayn reaktr hacmi iin, tek kademeli srece kyasla daha
iyi bir k suyu eldesi salar. Dier bir seenek de, biyolojik artmdan
nce kimyasal artmn uygulanmasdr. ok kademeli sistemler, genelde,
nitrifikasyon ve denitrifikasyonun istendii durumlarda tercih edilir. Birinci
kademede, ki bu yksek hzl veya modifiye havalandrmal aktif amur
sreci olarak da adlandrlabilir, % 80 ila 90 orannda gerekleen BO 5
giderimi gerekleir. kinci kademede ise, nitrifikasyon oluur.

Ayr nitrifikasyon kademeli aktif amur sreci

Ayr kademeli nitrifikasyon veya iki kademeli nitrifikasyon srecinde (ekil

9), karbonlu madde giderimi ilk kademede, azotlu madde giderimi ise
ikincisinde gerekletirilir. lk kademe, aktif amur sreci, yksek organik
ykleme hzna sahip damlatmal filtre, normal hzl damlatmal filtre,
biyodisk veya kimyasal keltme sistemlerinden tekil edilebilir.
Nitrifikasyonun gerekletii kademenin giri suyu 40 mg/L'lik BO 5
konsantrasyonuna sahiptir. Nitrifikasyonun ayr kademede uygulanmas
aadaki olumlu ynlere sahiptir:

(a) Toplam kirlilik yknn % 10'u orannda endstriyel nitelikli atksuyun

kabul edilebilmesi
(b) Yksek iletme gvenirlilii ve k suyunda dk amonyak
konsantrasyonu salamas
(c) Nitrifikasyonun istenmedii durumlarda veya dk yklemenin
uygulanaca iletmeye alma dneminde iletme elastikiyeti salamas
(d) Nitrifikasyon nitesinin nnde ara keltme havuzuna sahip olan
karbonlu madde giderim srecinin yer almas ile toksik maddelere kar
sistem emniyeti salamas ve pik yklemeleri snmlemesi

Nitrifikasyonun ikinci kademeye alnmas ile gerekli reaktr hacmi azalr.

Birinci kademe karbonlu, ikincisi ise azotlu maddelerin giderimi esasna
gre tasarmlanr. Bu srecin olumsuz yanlar, daha fazla amur oluumu,
ilave keltim havuzu maliyeti ve pH kontrolu iin kimyasal madde

16

masrafdr. Ayrca ikinci kademeden bakteri kann kontrol de ok

nemlidir. Hcre sentezi iin yeterli kat konsantrasyonunun eldesi, ancak,
giren atksuyun bir miktarnn ikinci kademeye "by-pass" edilmesi ve
birinci kademeden alnan amurun ikinci kademeye verilmesi ile olasdr.
ekil 9'da iki kademeli aktif amur sreci akm emas sunulmutur.
Birinci kademeden sonra keltme havuzu yer almayabilir. Bununla
beraber, nitrifikasyon nitesine kat girdisi olumsuz etki yaratabilir. kinci
kademenin tasarmnda 20 ila 40 mg/L'lik BO 5 konsantrasyonu dikkate
alnr. Bylelikle ikinci reaktrde daha fazla nitrifikasyon bakterisi rer.

ekil 9. Ayr nitrifikasyon kademeli aktif amur sreci

kademeli aktif amur sreci

Bu sistemin birinci kademesinde karbonlu maddelerin giderimi, ikinci

kademesinde nitrifikasyon, nc kademesinde ise denitrifikasyon
gerekleir. Bu sre toplam azotun giderilmesinde olduka etkindir. Akm
emas ekil 10'da verilmitir. Bununla birlikte, bu sre dsal karbon
kayna (metanol) gerektirir. Akm emasnda gzkmemekle beraber,
denitrifikasyon nitesinden sonra azot gaznn ve uucu organiklerin
syrlmas amac ile bir havalandrma nitesinin tesis edilmesinde yarar
vardr. Azot kabarcklar amur yumaklarna tutunurlar ve son keltme
havuzunda amurun yzmesine neden olurlar.

17

ekil 10. kademeli aktif amur sreci

kademeli srecin olumsuz yanlar iki kademelininki ile ayndr. Biyolojik

aktivitenin her kademede gerekleen faaliyetler iin optimize edilmesine
ramen, ilk yatrm masraf olduka yksektir. Ayrca, iletme masrafn
arttran dier bir etmen de metanol sarfiyatdr.
Entegre nitrifikasyon - denitrifikasyon sreci

Bu srecin akm emas ekil 11'de sunulmutur. Bu sistemde ilk nite

denitrifikasyon nitesidir ve daha sonra karbonlu maddelerin giderildii ve
ayn zamanda nitrifikasyonun gerekletirildii nite yeralr. Bu
uygulamada karbon kayna ham atksudur. % 80 gibi yksek bir toplam
Kjeldahl azotu giderme verimi eldesi olasdr. Baz uygulamalarda
denitrifikasyon nitesi sabit film reaktrnden tekil edilmektedir.

18

ekil 11. Entegre nitrifikasyon - denitrifikasyon sreci

Azot giderme verimini en az % 90 mertebesine karmak iin drt

kademeli sistemler gelitirilmitir. Bu sistemde daha az metanol ilavesi ile
daha yksek nitrat indirgenmesi salanmaktadr. Bu sistemin akm emas
ekil 12'de sunulmutur.

ekil 12. Drt kademeli aktif amur sreci

Birinci ve nc havalandrma havuzlarnn tasarm, minimum scaklkta

istenen denitrifikasyonunun eldesine olanak tanyacak ekilde yaplr.
Nitrifikasyon bakterileri ikinci nitede baskn durumdadrlar ve KAS
bunlarn ykanp sistemden atlmasn nleyecek kadar uzundur.

Toplam KAS deeri 30 ila 50 gn arasnda deiir. Drdnc havuzun ana

amac, nc havuzdan gelen karbon dioksitin syrlmas, kalan
amonyan
oksitlenmesi,
znm
oksijen
konsantrasyonunun
arttrlmas, fosfatn keltme havuzunda sv fazna gemesinin
nlenmesi ve iyi bir keltim iin artlarn hazrlanmasdr.

19

2. MATERYAL VE YNTEM
Aktif

amur

Sistemi

tasarlandktan

sonra;artmn

gerekleip

gereklemediini incelemek iin KO ve pH lm yaplmtr. KO llrken;

KO kiti,2 ml numune, Istc,Reflux ve Pipetler kullanlmtr. lk nce reaktif
maddenin dipte bulunan sedimenti kartryoruz. Ardndan reaksiyon kvetine 2 mL
numuneyi dikkatli bir ekilde ilave ediyoruz. Kapan sk bir ekilde kapatp ve
kuvvetli bir ekilde kartryoruz. Ardndan reaksiyon kvetini ayarladmz stc
da 148 Cde 2 saat bekletiyoruz. Kveti kapa kapal ekilde oda scaklna
souyuncaya kadar bekletiyoruz. Kveti, 10 dakika sonra kartryoruz. Ardndan
kapa kapal ekilde oda scaklna souyuncaya kadar bekletiyoruz. Kvet
souyunca; Fotometreye yerletiriyoruz.
pH llrken; bo bir test tp ve pH metre kullanyoruz. Test tpne 10 ml
numuneyi koyuyoruz. 4 damla pH-1 ilave edip kartryoruz. Ardndan ph metre
yardm ile lm gerekletiriyoruz.

20

3. BULGULAR VE TARTIMA
Yaplan deney ve gzlem sonucunda kurulmu olan aktif amur sisteminden
alnan rneklerde KO deeri 172 mg/l ve pH deeri 8.82 olarak gzlenmitir. Ayrca
Absorbans 0.083 bulunmutur. Atksu Artma Tesisinden alnan rnein Aktif
amur Sisteminde bekletilmesiyle gzle grlebilir dzeyde kirliliin bertaraf
gzlenmitir. pH seviyesi 6-8 dzeyine yaknlamtr.

21

4. SONU VE NERLER
Yaplan incelemeler sonucu Aktif amur Sisteminin baarl olduu floglarn
olumaya balamas, KO ve pH deerlerinde ki dmeler ile tespit edilmitir. Bu
balamda, sistemin almasnn devam edilmesi, sistem geri devir suyunun
eklenmesi ve son keltim tankndan elde edilecek amurun incelenmesi
nerilmektedir.

22

5. KAYNAKLAR
Tchobanoglous, G., Burton, F., (1994) : Wastewater Engineering :
Treatment, Disposal and Reuse, 3th Edition, MetCalf & Eddy Inc., ISBN : 007-100824-1.
Toprak, H., (2000) (Geniletilmi 3.Bask) : Atksu Artma Sistemlerinin
Tasarm Esaslar, Cilt-1 ve Cilt-2, Dokuz Eyll niversitesi, Mhendislik
Fakltesi Yaynlar, No.240-241, ISBN : 975-441-148-4 ve 975-441-149-2,
zmir.
Nazl Baldan Pakdil, (2013-2014): Artmann Temelleri Ders Notlar, Bolu

23

6. ZGEM

Ad Soyad
Doum Yeri ve Tarihi :

BEDRAN YALDIZ

MALAZGRT 01.06.1992

Lisans niversite

ABANT ZZET BAYSAL NVERSTES

Elektronik posta

bedirhan.yaldz54@gmail.com

letiim Adresi
Daire 12 BOLU/Merkez

Bahelievler mh. Lale sk. Alagzolu apt.

Yayn Listesi

dller

24