T. C.

MLL ETM BAKANLII

DENZCLK

AKINTI SEYR
840UH0097

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda

uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri
kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek
amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET- 1 .................................................................................................... 3
1. HAREKET VEKTRN ZMEK ................................................................................. 3
1.1. Hareket Vektr ............................................................................................................ 3
1.2. Hareket Vektrnn izimi .......................................................................................... 3
UYGULAMA FAALYETLER ......................................................................................... 7
LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 8
RENME FAALYET- 2 .................................................................................................. 10
2. AKINTIDAK GEMNN GD YNN VE SRATN BULMAK ........................ 10
2.1. Gemiyi Etkileyen Doal Yatay Kuvvetler ve Aknt Seyri ......................................... 10
2.2. Aknt eitleri ............................................................................................................ 11
2.3. Akntnn Yn ve Sratini renmek ......................................................................... 11
2.4. Geminin Hakiki Hareket Vektr ............................................................................... 12
2.5. Hakiki Hareket Vektrnn izim ile Bulunmas ...................................................... 14
UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 17
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19
RENME FAALYET- 3 .................................................................................................. 22
3. AKINTININ YN VE SRATN BULMAK ................................................................. 22
3.1. Aknt Hareket Vektr ............................................................................................... 22
3.2. Aknt Hareket Vektrnn izim ile Bulunmas ....................................................... 23
UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 25
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26
RENME FAALYET- 4 .................................................................................................. 29
4. AKINTIYA KARI NLEME HATTININ DEERN BULMAK ................................ 29
4.1. nleme As .............................................................................................................. 29
4.2. nleme Hattnn Bulunmas........................................................................................ 30
UYGULAMA FAALYETLER ....................................................................................... 33
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35
RENME FAALYET- 5 .................................................................................................. 38
5. AKINTI LE ROTADAN DEN GEMY ROTAYA ALMAK.................................... 38
5.1. Rotadan Dme ........................................................................................................... 38
5.2. Aknt ile Rotadan Den Geminin Rotaya Alnmas ................................................. 38
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 42
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 43
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 46
CEVAP ANAHTARI ............................................................................................................. 48
KAYNAKA ......................................................................................................................... 49

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD
ALAN

840UH0097
Denizcilik

DAL/MESLEK

Yat Kaptanl, Gemi Ynetimi, Balk Gemisi Kaptanl

MODLN ADI

Aknt Seyri

MODLN TANIMI

Akntlarn yn ve sratlerini bulma ve gemiyi aknt nedeni

ile rotadan drmeden gtrme ile ilgili konularn verildii
renme materyalidir.
40/8

SRE
N KOUL
YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI

LME VE
DEERLENDRME

Klavuz Seyri modln baarmak

Aknt seyri yapmak
Genel Ama
Bu modln sonunda uygun ortam salandnda gemiye
aknt ierisinde rotadan dmeden seyir yaptrabileceksiniz.
Amalar
1. Hareket vektrn izebileceksiniz.
2. Akntdaki geminin gidi ynn ve sratini
bulabileceksiniz.
3. Akntnn yn ve sratini bulabileceksiniz.
4. Akntya
kar
nleme
hattnn
deerini
bulabileceksiniz.
5. Aknt
ile
rotadan
den
gemiyi
rotaya
alabileceksiniz.
Ortam: Gemi veya benzeim (simlasyon) programl
laboratuvar
Donanm: Pusula, parakete, seyir haritas, manevra levhas,
paralel cetvel, pergel, kurun kalem, silgi, hesaplama kd
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.)
kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve
becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

ii

GR
GR
Sevgili renci,
Bir kaptan, gemisine seyir yaptrrken dikkatini gemisinden ve evresinden hibir
zaman uzak tutmaz. Daim olarak gemiyi ve evreyi ve bunlarn durumunu gsteren gsterge
ve cihazlar takip eder. Olas tehlikelere kar ve onlarn en ksa zamanda fark edilmesine
ynelik tedbiri alr. Bir tehlike doduunda da en ksa zamanda duruma mdahle ederek bir
zararn olumasn engeller.
Denizdeki akntlar gemilerin zarar grmesine neden olabilecek tehlikelerden bir
tanesidir. Bilinen yntemler ile bir noktadan bir noktaya ulamaya alan bir gemi tedbir
alnmam bir durumda aknt ierisine girerse yolundan karak bir baka gemiye veya
unsura arpabilir, karaya oturabilir veya en azndan seyir sresini uzatarak yakt ve zaman
kaybna neden olabilir. Ancak nlem alnmsa tm bu zararlar engellenebilir.
Bu modl size geminizin bilinen bir aknt etkisi ile rotasndan kmasn nasl
engelleyeceinizi ve bilinmeyen bir aknt iinde de nasl nlem alacanz gstermektedir.

RENME FAALYET- 1

AMA

RENME FAALYET- 1

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda, yn ve sratini bildiiniz aknt veya

geminin hareket vektrn seyir haritasna izebileceksiniz.

ARATIRMA

Geometride koordinat sistemi nedir? Aratrnz.

Koordinat sisteminde vektr nasl izilir? Aratrnz.

Edindiiniz bilgileri kayt

arkadalarnzla paylanz.

altna

alarak

retmeniniz

ve/veya

1. HAREKET VEKTRN ZMEK

1.1. Hareket Vektr
Vektr ve hareket vektrn daha nce Radar Gzlem ve Plotlama modlnde
grmtnz. Vektr, koordinat sisteminde byklk ve yn belirten ok eklindeki bir
iarettir. Hareket vektr ise hareket hlindeki nesnenin srati kadar byklkte ve gittii
yne doru izilmi ok eklindeki bir iarettir.
Bir geminin hareket vektr gitmekte olduu yn, akntnn hareket vektr de
akmakta olduu yn gsterir. Byklkleri ise sratleridir. Srati Temel Seyir
modlnde grmtnz. Hz hareketli bir nesnenin birim zamanda ald yoldu. Yine
Radar Gzlem ve Plotlama modlnde orantl vektrleri renmitiniz. Bykl bir
saate gittii yolu deil de daha ksa sre gittii yolu gsteren vektrlere de orantl vektr
demi tannmas iin de bana orann koymutuk. rnek olarak 20 dakikalk vektrn
bana koyduumuz 20:60 ifadesi ile orantl vektrn orann tanmlamtk.

1.2. Hareket Vektrnn izimi

Radar Gzlem ve Plotlama modlnde manevra levhas zerinde gemilerin hareket
vektrlerinin nasl izileceini grmtk. Bu renme faaliyetinde de gemi ve aknt
hareket vektrlerini seyir haritalar zerinde izeceiz.
Bir vektrn izimi iin ynn ve bykln bilmemiz ve elimizde zerine izim
yapacamz bir koordinat sistemimizin olmas gerekir. Seyir haritalar koordinat sistemine
gre hazrlandndan aknt ve gemi hareket vektrleri dorudan haritalarn zerine de
izilebilir. Haritadaki enlem izgisi koordinat sisteminin yatay eksenini, boylam izgisi

koordinat sisteminin dikey eksenini oluturur. Byklk seyir haritasnn enlem cetveli, yn
deerleri ise pusula gl zerinden alnabilir.
Seyir haritas zerinde belirli bir noktadan balayan bir vektrn izilmesinde;

Vektrn izim balang noktas belirlenir: Balang noktasn belirleme

ileme gre veya haritann herhangi bir yerinde yaplabilir. Bu faaliyette
balang noktasn almalarnzda kolaylk olmas bakmndan seyir
haritanzn pusula glne yakn herhangi bir yerinde yapabilirsiniz.
Hareket vektr izilecek aknt veya geminin gitmekte olduu yn tespit edilir:
Geminin gitmekte olduu yn gemi pusulasndan, aknt ise harita ve seyir
yaynlarndan veya aknt seyir problemlerinin zmnden elde edilebilir.
Aknt problemlerinin zm ile vektr uzunluunun bulunmas ileride
grlecektir. Pusuladan okunan deerler pusulada sapma varsa dzeltilmelidir.
Hareket vektr izilecek aknt veya geminin srati tespit edilir: Geminin srati
paraketeden, akntnn srati ise yine harita ve seyir yaynlarndan veya aknt
seyir problemlerinin zmnden elde edilebilir. Eer gemi sratinde
deimeler varsa ortalama deer alnmaldr.
Paralel cetvel izilecek vektr aknt vektr ise akntnn akmakta olduu yne,
gemi vektr ise gitmekte olduu yne gre haritann pusula gl zerinde
yerletirilir (ekil 1.1 Ada X Gemisinin 1350 pruva hatt deeri pusula glne
yerletirilmitir.).
Paralel cetvel vektrn izilecei balang noktasna kadar kaydrlr (ekil
1.1B).
Balang noktasndan akntnn akmakta veya geminin gitmekte olduu yne
doru bir izgi izilir (ekil 1.1 C). Bu izgi gemi iin pruva hatt izgisidir.

ekil 1.1: Pruva hattnn vektr balang noktasna kaydrlmas

Vektrn orantl m orantsz m olaca ve orantl olacaksa oran belirlenir:

Oran vektrn uzunluuna gre tespit edilir. Vektr uzunluu da haritann
leine, haritadaki yerin uygunluuna ve almadaki dier verilere gre
belirlenir.
Orantl vektr kullanlacaksa srat vektr oranyla arplarak izilecek vektr
uzunluu hesap edilir.
Pergel vektr uzunluu kadar enlem cetvelinden alr.
Pergelin bir baca vektrn balang noktasna konur.
Pergelin dier ucu ile hareket yn izgisi kestirilir (gemide pruva hatt).
Kesim noktasna ok ba iareti konarak hareket vektr oluturulur.
Vektr orantl vektrse ba tarafna oran yazlr (rnek 15 dakikalk vektr
15:60 eklinde belirtilir.).

ekil 1.2: Vektr uzunluunun iaretlenmesi

ekil 1.2de haritann leine gre 15:60 orantl vektr kullanm uygun
grlmtr. Gemi srati 12 kts olduundan 15 dakikalk vektr uzunluu da hesap edilerek
3 nm olarak belirlenmitir.

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYETLER
Yn ve sratini bildiiniz aknt veya geminin hareket vektrn seyir haritasna
iziniz.

lem Basamaklar

neriler

Vektrn izim balang noktasn

belirleyiniz.
Hareket vektr izilecek aknt veya
geminin gitmekte olduu yn tespit
ediniz.
Hareket vektr izilecek aknt veya
geminin sratini tespit ediniz.
Paralel cetveli, izilecek vektr aknt
vektr ise akntnn akmakta olduu
yne, gemi vektr ise gitmekte olduu
yne gre pusula gl zerinde
yerletiriniz.
Paralel cetveli vektrn izilecei
balang noktasna kadar kaydrnz.
Balang noktasndan akntnn akmakta
veya geminin gitmekte olduu yne
doru bir izgi iziniz.
Vektrn orantl m orantsz m olaca
ve orantl olacaksa orann belirleyiniz.
Orantl vektr kullanlacaksa vektr
uzunluunu hesap ediniz.
Pergeli vektr uzunluu kadar, enlem
cetvelinden anz.
Pergelin bir bacan vektrn balang
noktasna koyunuz.
Pergelin dier ucu ile hareket yn
izgisini kestiriniz.
Kesim noktasna ok ba iareti koyarak
hareket vektrn oluturunuz.
Vektr orantl vektrse ba tarafna
orann yaznz.

Vektr ileme gre veya haritann

herhangi bir yerinden balayabilir. Bu
faaliyette balang noktasn
almalarnzda kolaylk olmas
bakmndan seyir haritanzn pusula
glne yakn herhangi bir yerinde
yapabilirsiniz.
Geminin gitmekte olduu yn gemi
pusulasndan okunur. Ancak pusulada
sapma varsa bu deer dzeltilmelidir.
Geminin srati de gemi paraketesinden
okunur. Eer sratte deimeler varsa
ortalama deer alnabilir.
Akntnn akmakta olduu yn harita ve
seyir yaynlarndan renilebilir.

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.

( )Srati 15 kts olan bir geminin 40:60 orantl hareket vektrnn uzunluu 7,5
nmdir.
( )Aknt vektr koordinat sisteminde suyun gelmekte olduu yn ve sratini
gsteren ok eklindeki bir iarettir.
( )Haritada bir vektr izerken vektrn bykln enlem cetvelinden, ynn
pusula glnden leriz.
( )Seyir haritalar vektrlerin izilmesinde bir koordinat sistemi olarak kullanlabilir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

UYGULAMALI TEST
Seyir laboratuvarna veya bir gemiye giderek sorumlu retmene veya gemi kaptanna
almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak 1/100000 leinde bir harita temin
ediniz. Bu harita zerinde denize gelecek ekilde bir vektr balang noktas belirleyiniz.
Bu noktadan 2250 rotasna saatte 16 kts sratle giden bir geminin hareket vektrn
yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi iziniz.

DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1. Vektrn izimi iin bir balang noktas belirlediniz mi?

2. Paralel cetveli pusula gl zerinde merkezden 2250 ynne
yerletirdiniz mi?
3. Paralel cetveli vektrn izilecei balang noktasna kadar
kaydrdnz m?
4. Vektr balang noktasndan geminin pruva hatt izgisini
izdiniz mi?
5. Gemi srati ve haritann leine bakarak vektrn 30:60
orantl vektr olmas gerektiini belirlediniz mi?
6. Vektrn 30:60 oranna gre 8 nm uzunlukta olduunu
hesapladnz m?
7. Pergeli enlem cetvelinden 8 nm atnz m?
8. Pergelin bir bacan vektrn balang noktasna koydunuz
mu?
9. Pergelin dier ucu ile pruva hattn kestirdiniz mi?
10. Kesim noktasna ok ba iareti koyarak hareket vektrn
oluturdunuz mu?
11. Vektrn ba tarafna 30:60 orann yazdnz m?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

RENME FAALYET- 2
AMARENME

FAALYET- 2

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda, geminin bilinen bir akn

tya girmesi hlinde aknt etkisi ile hangi yne ve hangi sratte ilerleyeceini
bulabileceksiniz.

ARATIRMA

Geometride;

Paralel kenar nedir?

Paralel kenar nasl izilir?

Paralel kenarn kegenleri neresidir ve nasl bulunabilir? Aratrnz.

Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve/veya arkadalarnzla
paylanz.

2. AKINTIDAK GEMNN GD YNN

VE SRATN BULMAK
2.1. Gemiyi Etkileyen Doal Yatay Kuvvetler ve Aknt Seyri
Gemi seyrinde aknt; yzeydeki su ktlesinin yatay hareketidir. Aknt su zerindeki
bir gemiye yatay bir kuvvetle etki ederek duran bir gemiyi hareketlendirebilir, hareket eden
bir gemiyi yavalatabilir, durdurabilir, gidi ynn deitirebilir, demirli geminin
salmasna1, bal olan bir geminin halatlarna yk binmesine veya halatlarna binen ykn
azalmasna sebep olabilir. Seyir hlindeki bir geminin rotasndan kmamak iin deniz
akntsnn etkisini hesap ederek yapm olduu seyre aknt seyri denir. Ancak denizde bir
gemiyi etkileyen doal yatay kuvvetler sadece su akntlar deildir. Rzgrlarda aynen su
akntlar gibi gemilere etki yapar. Seyir hlindeki bir gemi rzgr nedeni ile rotasndan
dmemek iin yine aknt seyrinde olduu gibi nlemleri alr.
Ancak her ikisinin arasndaki nemli fark, su aknts bire bir gemiye etki ederken
rzgrn etkisi daha dk oranda olur. Bunun nedeni geminin su zerinde tanyor
olmasdr. Su ne kadar yer deitirirse zerindeki hareketsiz gemi de o kadar yer deitirir.
Buna karlk hava ktlesinin yatay hareketi olan rzgr, yer deiim miktar kadar suyun
kar direnci nedeni ile gemiye yer deitiremez.

Demirdeki bir geminin yatay kuvvetler nedeniyle demir zerinde hareketi ile farkl yere doru
dnmesi.

10

Aknt etkisi altnda seyir yapan gemilerin hareket analizleri, aknt geninin zm
ile yaplr. Bu gen gemi hareket vektr, aknt vektr ve gemi hakiki hareket
vektrnden oluur.

2.2. Aknt eitleri

Akntlar kaynaklarna gre aadaki ekilde tasnif ederiz:

Oinografik akntlar
Bu akntlar genelde ynleri ayn kalmakla birlikte, mevsimsel olarak
iddetlerini azaltr veya artrrlar. Oinografik akntlarn nedenleri;

Denizlerin farkl blgelerinin farkl snmas (rnek: Gulf streem

aknts),
Tuzluluk farkllklar (rnek: Trk boazlarndaki akntlar),
Deniz dibi corafyasndan kaynaklanan akntlardr.

Akarsu akntlar

Akarsularn denize dkld yerlerde, akarsuyun meydana getirdii akntlar

mevcuttur. Bu akntlarda genelde ynler ayn kalmakla birlikte denizdeki met-cezirler,
yalar ve mevsimsel etkiler bu akntlarn iddetlerinde deiimlere sebep olur.

Met-cezir akntlar

Met-cezir nedeniyle ykselen ve alalan sular, s blgelerde akntlara sebep olur.

Akntlarn ynleri ykselme srasnda denizden karaya ve alalma srasnda karadan denize
eklinde oluur. Sratleri ise alak su ile yksek su arasndaki farkla doru orantl oluur.

Rzgr akntlar

Bunlar kuvvetli rzgrlarn meydana getirdii akntlardr. lkemizde, karayel

rzgrlarnda stanbul Boazn deniz trafiine kapattracak kadar kuvvetli oluan kuzey
akntlarn buna rnek olarak gsterebiliriz (Bu akntlarn kuvveti, tuzluluk farkndan
kaynaklanan akntlar ile birletiinden ok iddetli olmaktadr.).

2.3. Akntnn Yn ve Sratini renmek

Devaml veya belirli artlara bal olarak yn ve srati dzenli olan akntlar bilinen
akntlardr. Bilinen akntlar haritalar ve seyir yardmc yaynlarndan bulma imknmz
olabilir. Ancak rejimi dzensiz akarsularn veya rzgrlarn oluturaca akntlarn ok
nceden bilinerek harita ve yaynlarda yer almas hemen hemen olanakszdr. Bu nedenle
bilinmeyen akntlar ancak gemi ierisinde seyir yaparken aknt geninin zm ile
bulunabilir.
Bilinen akntlarn ounu seyir haritalarnn zerinde bulma imknmz vardr. Harita
zerinde aknt akt yne doru bir ok biiminde gsterilir. Okun kuyruk biimi aknty
tantc tarzda olur. Aknt oklarnn tanm, haritay yaynlayan hidrografi dairesinin sembol

11

ve ksaltmalar kitabnda bulunur. Akntnn sratleri ya yanlarna yazl olur ya da okun

kuyruk biiminden anlalr. Aknt vektrnn yn harita zerinde gsterilen aknt okunun
ynnde, bykl ise kuyruktan veya yannda yazl srat deerinden bulunur.
Seyir haritalarnn haricinde tm dnya zerindeki akntlar aknt haritalarndan
bulma imknmz da vardr. Bir dier kaynak da klavuz kitaplardr. Seyir yardmcs bu
kitaplar, ky seyri yapan gemiler iin ok geni bilgileri aktarmaktadr. Kyya yakn
yerlerdeki akntlar bu kitaplardan renebiliriz.

2.4. Geminin Hakiki Hareket Vektr

Seyir yapan bir gemi bir aknt ierisine girince o ana kadar bilinen gemi hareket yn
ve srati yani geminin hareket vektr, gemiye yol kazandran makinenin alma hz
deimemi ve geminin hareketine yn veren dmen de bir baka tarafa baslmam
olmasna ramen deiir.
Geminin aknt etkisi ile oluan yeni hareket vektr, bir kenar geminin hareket
vektr, dier kenar aknt vektr olan bir paralel kenarn ayn noktadan kan kegenidir.

ekil 2.1: Aknt geni

ekil 2.1de A geminin hareket vektr, B akntnn hakiki hareket vektr, C

ise bileke vektr yani geminin aknt etkisi altndaki sahip olduu yeni hareket vektrdr.
A, B ve C vektrleri ile oluan gen aknt genidir. Bu gen zerinde eer iki vektr
biliniyorsa dieri de bulunabilir. Aknt geninin zm buna dayanr.
Burada zerinde yatay kuvvet olmadan geminin sahip olduu vektre hareket vektr,
aknt etkisi altnda oluan yeni vektre de hakiki hareket vektr denir. geni oluturan
vektrlerden gemi hareket vektr zaten o gemi ierisinde olduumuzdan gemi
cihazlarndan alnan deerler ile bilinebilmektedir. Aknt vektr de harita ve yardmc
yaynlardan renilebilir. Bu ekilde geminin aknt etkisiyle oluan hakiki hareket
vektrn ve dolays ile aknt etkisiyle gidecei ynn ve hzn bulabiliriz.

12

ekil 2.2: 0500 hareket vektr

ekil 2.3: 2000 hareket vektr

ekil 2.2de gsterilen 500 vektrnn saatte 12 kts hzla ilerleyen A gemisine ait
olduunu dnelim. Deerler gemi pusulasndan ve paraketesinden okunabilir. ekil 2.3te
2000 ynne gsterilen vektrnde 6 kts kuvvetindeki B akntsna ait olduunu
dnelim. ekil 2.4te ise A gemisi B akntsnn etkisi altna girerse nasl bir hareket
gsterecek yani hakiki hareket vektr ne olacaktr bu bulunmaya allmtr. Bu ama ile
vektrler ayn koordinat sistemine tanm burada bileke C vektr yani geminin hakiki
hareket vektr izimle oluturulmutur.

ekil 2.4: Geminin hakiki hareket vektr

13

ekil 2.4te geminin aknt etkisi ile gidecei yn, C vektrnn zerindeki
koordinat sisteminden okunarak 0890, boyu da dier vektrlerin lmnn yapld yerden
llerek 6,4 kts olarak bulunmutur. Yani gemi bir tedbir almakszn akntya girerse rotas
aknt etkisi ile 0500 den, 0890 ye, srati de 12 ktsdan 6.4 ktsa decektir.

2.5. Hakiki Hareket Vektrnn izim ile Bulunmas

ekli 2.6daki aknt genine dikkatli bakarsak A kenarnn ucu ile kegenin
ucunu birletiren kenar aknt vektr ile ayndr. Bu neden ile eer gemi hareket vektrn
harita zerinde izer, onun bittii yerden aknt vektrn balatr, gemi hareket vektrnn
balangc ile aknt vektrnn bitimini birletirirsek paralel kenarn kegeninin, yani
bilekesini yani geminin hakiki hareket vektrn izmi oluruz. Bu vektrn ynn
haritann pusula glnden, bykln de enlem cetvelinden okuyabiliriz.
Sratini ve rotasn (geminin hareket vektrn) bildiimiz bir gemi, srati ve yn
(akntnn hareket vektr) bilinen bir aknt ierisine girdiinde oluan geminin hakiki
hareket vektrn seyir haritasnda aadaki ekilde izebilir, deerlerini de harita
zerindeki enlem cetveli ile pusula glnden okuyabiliriz.

Rota hatt zerinde bir yer vektr balang noktas olarak iaretlenir. Bunun
nedeni d etkenler olmakszn geminin rota hatt zerinde ilerledii yani rota
hatt ile pruva hattnn ayn olduunun n grlmesidir. Vektr balangc iin
seilecek noktay almada kolaylk asnda son mevkimizden biraz daha
geride bir yerde alabiliriz veya haritann herhangi bir baka tarafnda rota
hattmza uygun bir izgi izerek onun zerinde de yapabiliriz (ekil 2.5te Rota
hatt rnek olarak 700 alnmtr.).

ekil 2.5: Rota hatt zerinde vektr balangcnn iareti

Haritann leine gre vektr tam m orantl m alnacak, orantl alnacaksa

orants ne olacaktr? Buna karar verilir.
Vektr orantl olacaksa gemimizin hareket vektrnn uzunluu hesap edilir
(Hz oran ile arplarak vektr uzunluu bulunur. Gemi srati paraketeden
alnabilir. Hzda deime varsa ortalama belirlenir.).
Pergel vektrn uzunluu kadar enlem cetvelinden alr.

14

Pergelin bir aya vektr balang noktasna konarak geminin gidi ynnde
rota hatt kestirilir (ekil 2.6 vektr uzunluu rnek olarak belirlenmitir.).

ekil 2.6: Rota hattnda vektr uzunluunun iaretlenmesi

Kestirilen yere ok iareti ve orantl ise orantsn yazlr (Burada oluan vektr
geminin hareket vektrdr. Eer herhangi bir yatay kuvvet gemiyi
etkilemeseydi gemi bu ynde bu sratte yoluna devam edecekti. Vektr oran
ekil 2.7de rnek olarak 30:60 olarak alnmtr.).

ekil 2.7: Gemi 30 dakikalk orantl hareket vektr

Bilinen akntnn ynne gre paralel cetvel, pusula glnn zerine yerletirilir
(Akntnn yn ve bykln haritadan veya yaynlardan renebiliriz. Harita
zerinde izim ile gsterilen akntlardan yararlanrken geminin etkileneceimiz
yerdeki aknt vektr izgilerinin yn ve yanlarnda yazlan byklkleri
kullanlr.).
Paralel cetvel kaydrlarak geminin hareket vektrnn ucuna kadar getirilir.
Geminin hareket vektrnn ucundan akntnn akt yne doru bir izgi
izilir.
Akntnn srati vektr oran ile arplarak aknt vektrnn uzunluu hesap
edilir.
Pergel aknt vektr uzunluu kadar haritann enlem cetvelinden alr.
Pergelin bir aya geminin hareket vektrnn u ksmna yerletirilir.
Geminin hareket vektrnn ucundan izilen aknt hatt pergel akl kadar
yerden iaretlenir.
aretlenen yere ok ba iareti konarak aknt vektr oluturulur.
Vektr orantl ise ba tarafna oran yazlr (ekil 2.8).

15

ekil 2.8: Aknt vektrnn gemi hareket vektr bitiminden izimi

Geminin hareket vektrnn balang noktas ile aknt vektrnn u ksm

birletirilir.
Birletirme izgisinin aknt vektrnn ucuna gelen tarafna bir ok ba iareti
konarak gemi hakiki hareket vektr oluturulur.
Gemi hakiki hareket vektrnn ba tarafna vektr orantl ise oran yazlr
(ekil 2.9).

ekil 2.9: Gemi hakiki hareket vektrnn oluturulmas

izim ile bulunan geminin hakiki hareket vektrnn zerine paralel cetvel
yerletirilir.
Paralel cetvel pusula glne kaydrarak geminin aknt etkisi ile hangi yne
gittii bulunur.
Pergel geminin hakiki hareket vektr uzunluu kadar alr.
Pergel ile alan akl haritann enlem leinden llr.
Vektrler orantl ise llen vektr uzunluunu bu orana blerek geminin
aknt etkisi ile oluan hakiki srati bulunur.

16

UYGULAMA FAALYETLER
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYETLER
Geminin bilinen bir akntya girmesi hlinde aknt etkisi ile hangi yne ve hangi
sratte ilerleyeceini bulunuz.

lem Basamaklar

neriler

Vektr balang noktasn rota hatt

zerinde uygun bir yerde iaretleyiniz.
Harita leine gre izilecek vektr
orann belirleyiniz.
Vektr tam deilse gemi hareket
vektrnn uzunluunu hesap ediniz.
Pergelinizi vektr uzunluu kadar anz.
Pergelin bir ayan vektr balang
noktasna koyarak geminin gidi ynnde
rota hattn kestiriniz.
Kestirilen yere ok iaretini koyarak
vektr orantl ise orann yaznz.
Akntnn ynne gre paralel cetvelinizi
pusula glnn veya haritadaki aknt
vektrnn zerine yerletiriniz.
Paralel cetveli geminin hareket
vektrnn ucuna kadar kaydrnz.
Geminin hareket vektrnn ucundan
akntnn akt yne doru bir izgi
iziniz.
Vektr orantl ise akntnn vektr
uzunluunu hesap ediniz.
Pergeli aknt vektr kadar anz.
Pergelin bir ayan geminin hareket
vektrnn u ksmna yerletiriniz.
Geminin hareket vektrnn ucundan
izilen aknt hattn pergel akl kadar
iaretleyiniz.
Kesim noktasna ok ba iareti koyup
aknt vektrn oluturunuz.
Aknt vektrnn ba tarafna orann
yaznz.
Geminin hareket vektrnn balang
noktas ile aknt vektrnn u ksmn
birletiriniz.
Birleim noktasna bir ok ba koyup
gemi hakiki hareket vektrn
oluturunuz.

Vektr balang noktasn mutlaka rota

hatt zerinde iaretleyeceiz diye bir
ey yoktur. aretleme harita zerinde
uygun bir yerde ayn ynde izilen bir
izgi zerinde de yaplabilir.
Vektr uzunluklar kullanlan haritann
enlem leinden llr.
Gemi hareket vektrnn uzunluu yani
geminin srati paraketeden alnan
sratlerin ortalamas olarak alnabilir.
Aknt vektr kullanlan haritalardan
veya yardmc yaynlardan renilebilir.

17

 Gemi hakiki hareket vektrnn ba

tarafna orann yaznz.
Geminin hakiki hareket vektrnn
zerine paralel cetveli yerletiriniz.
Paralel cetveli pusula glne kaydrarak
geminin aknt etkisi ile hangi yne
gittiini lnz.
Pergeli geminin hakiki hareket vektr
uzunluu kadar anz.
Pergel akln haritann enlem
leinden lnz.
Gemi hakiki hareket vektr uzunluunu
vektr orantl ise vektr oranna blerek
gemi hakiki sratini bulunuz.

18

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

( ) Bir gemiye etki eden doal yatay kuvvetler aknt, rzgr ve rmorkrlerdir.
( ) Aknt seyir hlindeki bir gemiyi hzlandrabilir, yavalatabilir ve hatta
durdurabilir, ynn deitirebilir.
( ) Gemiye yatay etki eden aknt ve rzgrn srati gemi hakiki hareket vektr
bulunurken bire bir alnr.
( ) Gemi hareket vektrnn bykln gemi parakete verilerinden, ynn
pusuladan bulabiliriz.
( ) Aknt vektr deerlerini gemi cihazlarndan renebiliriz.
( ) Gemi hakiki hareket vektrnn balangc, gemi hareket vektrnn balangc;
bitimi, aknt vektrnn bitimidir.
( ) Bilinen akntlar harita ve seyir yardmc yaynlarndan renebiliriz.
( ) Denizlerin farkl blgelerinin farkl snmasndan kaynaklanan akntlar
oinografik akntlardandr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

19

UYGULAMALI TEST
Seyir laboratuvarna veya bir gemiye giderek sorumlu retmene veya gemi kaptanna
almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak 1/100000 leinde bir harita temin
ediniz. Bu harita zerinde denize gelecek ekilde 2250 rotasna bir rota hatt iziniz. Bu hat
zerinde 16 kts sratle giden bir geminin 1800 ye 4 kts sratinde bir aknt ierisine girmesi
hlinde oluacak hakiki hareket vektrn yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi
iziniz ve gemi srati ile gidi ynn bulunuz.

DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. 1/100000 leinde bir seyir haritasnda deniz zerinde
herhangi bir 2250 rota hatt izdiniz mi?
2. Vektr balang noktasn rota hatt zerinde uygun bir yerde
iaretlediniz mi?
3. Harita leine gre vektr orann 30:60 olarak belirlediniz
mi?
4. Gemi hareket vektrnn uzunluunu gemi sratini vektr oran
ile arparak 8 nm olarak hesap ettiniz mi?
5. Pergelinizi 8 nm kadar atnz m?
6. Pergelin bir ayan vektr balang noktasna koyarak geminin
gidi ynnde rota hattn kestirdiniz mi?
7. Kestirilen yere ok ba iaretini koyarak gemi hareket vektrn
oluturdunuz mu?
8. Gemi hareket vektrnn ba tarafna 30:60 orann yazdnz
m?
9. Paralel cetvelinizi pusula glnn zerinde 1800 aknt ynnde
yerletirdiniz mi?
10. Paralel cetveli geminin hareket vektrnn ucuna kadar
kaydrdnz m?
11. Geminin hareket vektrnn ucundan akntnn akt yne
doru bir izgi izdiniz mi?
12. Akntnn vektr uzunluunu 2 nm olarak hesap ettiniz mi?

20

Evet

Hayr

13. Pergeli enlem cetvelinden 2 nm kadar atnz m?

14. Pergelin bir ayan geminin hareket vektrnn u ksmna
yerletirdiniz mi?
15. Geminin hareket vektrnn ucundan izilen aknt hattn
pergel akl kadar iaretlediniz mi?
16. Kesim noktasna ok ba iareti koyup aknt vektrn
oluturdunuz mu?
17. Aknt vektrnn ba tarafna 30:60 orann yazdnz m?
18. Geminin hareket vektrnn balang noktas ile aknt
vektrnn u ksmn birletirdiniz mi?
19. Birletirme izgisinin aknt vektr tarafna bir ok ba koyup
gemi hakiki hareket vektrn oluturdunuz mu?
20. Gemi hakiki hareket vektrnn ba tarafna 30:60 orann
yazdnz m?
21. izim ile bulunan geminin hakiki hareket vektrnn zerine
paralel cetveli yerletirdiniz mi?
22. Paralel cetveli pusula glne kaydrarak geminin aknt etkisi ile
2160 ynne gittiini ltnz m?
23. Pergeli geminin hakiki hareket vektr uzunluu kadar atnz
m?
24. Pergel akln haritann enlem leinden 9.4 nm olarak
ltnz m?
25. Gemi hakiki hareket vektr uzunluunu 30:60 vektr oranna
blerek gemi sratini 18.8 kts olarak buldunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

21

RENME FAALYET- 3
AMA

RENME FAALYET- 3

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda seyir hlinde iinde bulunulan bilinmeyen
bir akntnn ynn ve sratini bulabileceksiniz.

ARATIRMA

Aknt geninin matematik zmleri nasl olur? Aratrnz. Edindiiniz

bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve/veya arkadalarnzla paylanz.

3. AKINTININ YN VE SRATN BULMAK

3.1. Aknt Hareket Vektr
Aknt genini nceki renme faaliyetinde grdk. ki vektr bilinen aknt
genin izimini ve bilinmeyen vektrn deerlerini bu gen zerinde okumay rendik.
Aknt genini ekil 3.1de hatrlarsak A geminin hareket vektr, B akntnn hareket
vektr, C ise bileke vektr yani geminin aknt etkisi altndaki sahip olduu hakiki
hareket vektrn temsil etmekteydi.

ekil 3.1: Aknt geni

geni oluturan vektrlerden gemi hareket vektr zaten o gemi ierisinde

olduumuzdan aknt ierinde olmadmz zaman gemi cihazlarndan alnan deerler ile
biliniyor, aknt vektr deerleri de harita veya yardmc yaynlardan bulabiliyordu. Bu
ekilde akntya girmeden nce bir tedbir almadan akntya girersek gemimiz nasl bir
hareket tarz gsterecek bunu bulabiliyorduk.
Ancak bilinen bir akntnn bulunmad bir yerde seyir srasnda baka bir etken
olmakszn gemimizin normalin dnda bir hareket gstermesi aknt ierisine girdiimizin
gstergesi olacaktr. Etkisi altna girdiimiz akntnn bulunmas ise alnacak tedbirler iin
nemlidir.
Bu ama ile yine aknt genini olutururuz. Rota ve makine devir sratimizi
deitirmeden konulacak iki mevkiyi birletiren oranl vektr bizim hakiki hareket
vektrmzdr. Gemimizin aknt ncesi hareket vektrn zaten biliyorduk. Bu iki vektr
aknt geninde yerlerine koyarsak bilinmeyen dier kenar yani aknt vektrn de
bulabiliriz.

22

3.2. Aknt Hareket Vektrnn izim ile Bulunmas

ekli 3.1deki aknt genine dikkatli bakarsak gemi hareket vektr ile gemi hakiki
hareket vektr ayn noktadan kyor ve bu iki vektrn bitim noktalarn birletiren vektr
de akntnn hareket vektr oluyor. Eer geminin iki mevkisini birletirerek geminin orantl
hakiki vektrn oluturur, ilk mevkiden itibaren ayn orana gre gemi hareket vektrn
izer, her iki vektrn bitim noktalarn da birletirirsek akntnn hareket vektrn de
oluturmu oluruz. Bu vektrn deerlerini de harita zerinde okuyarak iinde olduumuz
akntnn deerlerini bulabiliriz.
Aknt vektrnn iziminde aadaki yolu takip ederiz:
Akntya girildii deer yargsnn olutuu anki gemi mevki seyir haritasna konur.
Yargnn doruluunun snanmas iin rota ve makine devir srati deitirilmeksizin
makul bir sre beklenir (Beklenecek sre tespit iin gereken ve yeterli olan en ksa
sre olacak, kesinlikle gemi riske edilmeyecektir.).
Makul bekleme sresinin sonunda seyir haritasna ikinci mevki konur (ekil 3.2).

ekil 3.2:A gemisinin aknt etkisi altnda konmu iki mevki

Konan iki mevki birletirilerek orantl bir vektr oluturulur. Ok ba iareti ve

oran yazlr. Bu vektr geminin aknt etkisi altnda oluan hakiki hareket
vektrdr (ekil 3.3).
Geminin aknt etkisinde konan ilk mevkisinden rota hatt izilir.
Geminin aknt ncesi srati, hakiki hareket vektr oran ile arplarak geminin
orantl hareket vektr uzunluu bulunur.
Pergel geminin orantl hareket vektr uzunluu kadar haritann enlem
leinden alr.
Pergelin bir aya ilk mevki noktasna konur.
Pergelin dier ucu ile rota hatt gidi ynnde kestirilir.
Kesim noktasna bir ok ba iareti konur.
Oluturulan gemi orantl hareket vektrnn yanna oran yazlr (ekil 3.3).

23

ekil 3.3: Gemi hareket ve hakiki hareket vektrlerinin oluturulmas

Gemi orantl hareket vektr ile gemi orantl hakiki hareket vektrlerinin
ular birletirilir.
Birletirme izgisinin gemi hakiki hareket vektr tarafna bir ok ba iaret
konur.
Oluturulan orantl aknt vektrnn yanna oran yazlr.
Paralel cetvel aknt hareket vektrnn zerine yerletirilir.
Paralel cetvel haritann pusula glne kaydrlr.
Pusula gl zerinden akntnn geldii yne doru deeri okunur.
Pergel orantl aknt vektr kadar alr.
Pergel akl haritann enlem leinden llr.
llen deer vektr oranna blnerek akntnn srati bulunur.

ekil 3.4: Aknt vektrnn bulunmas

24

UYGULAMA FAALYETLER
UYGULAMA FAALYETLER
Seyir hlinde iinde bulunulan bilinmeyen bir akntnn ynn ve sratini bulunuz.

lem Basamaklar
Akntya girildii deer yargsnn
olutuu anki gemi mevkisini seyir
haritasna koyunuz.
Yargnn doruluunun snanmas iin
rota ve makine devir srati
deitirilmeksizin makul bir sre
bekleyiniz.
Makul bekleme sresinin sonunda ikinci
mevkiyi koyunuz.
Konan iki mevkiyi birletirerek ikinci
mevki tarafndaki ucuna bir ok ba
iareti koyunuz.
Oluturulan orantl gemi hakiki hareket
vektrnn bana orann yaznz.
Geminin aknt etkisindeki ilk
mevkisinden rota hattn iziniz.
Geminin ilk mevkisinden rota hatt
zerinde geminin orantl hareket
vektrn iziniz.
Gemi orantl hareket vektr ile gemi
orantl hakiki hareket vektrlerinin
ularn birletiriniz.
Birletirme izgisinin gemi hakiki
hareket vektr tarafna bir ok ba iareti
koyunuz.
Oluturulan orantl aknt vektrnn
yanna orann yaznz.
Paralel cetveli aknt hareket vektrnn
zerine yerletiriniz.
Paralel cetveli haritann pusula glne
kaydrnz.
Pusula gl zerinden akntnn geldii
yne doru deeri okuyunuz.
Pergeli orantl aknt vektr uzunluu
kadar anz.
Pergel akln haritann enlem
leinden lnz.
llen deeri vektr oranna blerek
akntnn sratini bulunuz.

neriler

Aknt
yargsnn
snanmas
iin
beklenecek sre tespit iin gereken ve
yeterli olan en ksa sre olacak, kesinlikle
gemi riske edilmeyecektir.
Geminin ilk mevkisinden rota hatt
zerinde orantl hareket vektrnn
izilmesini nceki renme faaliyetinde
renmitik.

25

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.

( ) Geminin hakiki hareket vektrn herhangi iki mevkisini birletirerek elde

edebiliriz.
( ) Geminin orantl hareket vektrnn uzunluunu geminin srat ve vektr
oranndan bulabiliriz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

26

UYGULAMALI TEST
Seyir laboratuvarna veya bir gemiye giderek sorumlu retmene veya gemi kaptanna
almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak 1/100000 leinde bir harita temin
ediniz. Bu harita zerinde denize gelecek ekilde uygun bir yere bir mevki iareti koyunuz.
Mizansen gerei bu nokta sizin 2250 rotasna saatte 16 kts srat ile ilerlerken aknt etkisi ile
saat 15.00da rotadan ktnz noktadr. Durum deerlendirmesi sonras saat 15.15te
koyduunuz ikinci mevki ilk mevkiden 2500 istikametine 3 nm mesafededir. inde
bulunduunuz akntnn vektrn iziniz ve srati ile ynn bulunuz.

DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

Deerlendirme ltleri
1. Akntya girildii deer yargsnn olutuu saat 15.00daki
gemi mevkisini seyir haritasna koydunuz mu?
2. lk mevkiden 2500 ynne 3 nm mesafeye geminin saat
15.15teki ikinci mevkisini koydunuz mu?
3. Konan iki mevkiyi birletirilerek ikinci mevki tarafndaki ucuna
bir ok ba iareti koydunuz mu?
4. Oluturulan orantl gemi hakiki hareket vektrnn bana
15:60 orann yazdnz m?
5. Geminin aknt etkisinde konan ilk mevkisinden 2250 ye rota
hattn izdiniz mi?
6. Geminin 16 kts sratini 15:60 vektr oran ile arparak geminin
orantl hareket vektr uzunluunu 4 nm olarak buldunuz mu?
7. Pergeli haritann enlem cetvelinden 4 nm uzunluu kadar atnz
m?
8. Pergelin bir ayan ilk mevki noktasna koydunuz mu?
9. Pergelin dier ucu ile 2250 rota hattn gidi ynnde kestirdiniz
mi?
10. Kesim noktasna bir ok ba iareti koydunuz mu?
11. Oluturulan gemi orantl hareket vektrnn yanna 15:60
orann yazdnz m?
12. Gemi orantl hareket vektr ile gemi orantl hakiki hareket
vektrlerinin ularn birletirdiniz mi?

27

Evet

Hayr

13. Birletirme izgisinin gemi hakiki hareket vektr tarafna bir ok

ba iareti koydunuz mu?
14. Oluturulan orantl aknt vektrnn yanna 15:60 orann
yazdnz m?
15. Paralel cetveli, aknt hareket vektrnn zerine yerletirdiniz
mi?
16. Paralel cetveli, haritann pusula glne kaydrdnz m?
17. Pusula gl zerinden akntnn 1800 ynnden aktn
okudunuz mu?
18. Pergeli orantl aknt vektr kadar atnz m?
19. Pergel akln haritann enlem leinden 1.8 nm olarak
ltnz m?
20. llen 1.8 nm deerini 15:60 vektr orana blerek akntnn
sratini 7.2 kts olarak buldunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

28

RENME FAALYET- 4
AMA

RENME FAALYET- 4

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda, bilinen bir akntya girmeden verdiiniz
nleme ile geminizi aknt ierisinde rotadan drmeden seyir yaptrabileceksiniz.

ARATIRMA

Aknt bilgilerinin hangi seyir yardmc kitaplarndan ve nasl verildiini, Trk

ve ngiliz haritalarnda akntlarn nasl gsterildiini aratrnz.
Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve/veya arkadalarnzla
paylanz.

4. AKINTIYA KARI NLEME HATTININ

DEERN BULMAK
4.1. nleme As
Bir gemide seyir ncesi bir seyir plan yaplr ve seyir sresince bu plana uyulur. Seyir
plannn en nemli unsuru seyir haritasnda gvenli rotalarn izilmesidir. Gemi seyir
sresince izili bu gvenli rota izgilerinin zerinde kalmaya alr. Rota hatt zerindeki bir
gemide herhangi bir d etken yok, dmende 0 hatal tutuluyorsa teorik olarak geminin
pruva hatt ile rota hatt ayn olur. Eer gemi bu rota hattndan karsa tekrar girmek iin
pruva deiikliini yapmas gerekir. Rota hattna girince de tekrar pruva hattn rota hatt ile
ayn duruma getirir.
Geminin takip ettii rota hattnn dna kontrolsz kmasna rotadan dme denir.
Aknt, rzgr gibi doal d etkenler seyir hlindeyken gemiyi bu rotadan drr.
Amacmz rota hatt zerinde gitmek olduundan bu d etkeni fark eder etmez nce mevki
koymamz sonra rota hattna girmek iin pruva hattn deitirmemiz, rota hattna
girildiinde de tekrar pruva hattn dzeltmemiz gerekir. Etkenin devam sresince de
kuvvetin byklne gre bu ilem ok sk olarak tekrar edilir.
Tabii olarak yaplan bu sk manevralar istenmeyen bir durumlardr. Buradaki doal
kuvvetler en azndan bir sre ayn ynden ve ayn kuvvette gelecektir. Yani doal
kuvvetlerin hareket vektr bir sreliine sabittir. Eer rota hattmzdan her kta gemiyi
rotaya girecek manevralar yapmak yerine batan bu kuvveti karlayacak derecede kuvvet
tarafnda bir pruva hatt deeri uygularsak gemi rota hattndan dmeden yoluna devam
edebilir.

29

Burada etken kuvveti karlamak amac ile kuvvetin geldii tarafa doru deitirilen
pruva hattna nleme hatt, nleme hatt ile rota hatt arasndaki aya nleme as, (veya
karlama as) yaplan ileme de nleme vermek (veya karlamak) denir.

4.2. nleme Hattnn Bulunmas

Eer gemimiz bilinen bir akntnn ierisine girmeden bir hesap yaplr ve ne kadar
nleme asna ihtiya olduu bulunursa aknt ierisine girilince de bu nleme verilir ve
geminin aknt ierisinde rota hattndan dmeden ilerlemesi salanr. Hesaplama iin
yaplmas gereken aknt genini oluturmaktr. Yalnz burada daha nce yaptklarmzdan
farkl olarak gemi hakiki hareket vektr gemi rota hatt zerinde oluturulur. izim sonras
aknt genindeki gemi hakiki hareket vektr ile gemi hareket vektr arasnda oluan a
aradmz nleme as olacaktr. nk gemi hareket vektr bizim nleme hattmz hline
gelecektir. Gemi pruvas nleme hattn gsterirken gemi bu hattan daha farkl olarak rota
hatt zerinde ilerleyecektir. Bir benzetme ile yenge gibi yan yan ilerleme gerekleecektir.
Dikkat edilmesi gereken nemli olan hususlar:

Aknt vektr deerleri haritadan veya seyir yardmclarndan biliniyor

olmaldr.

Hesaplama akntya girmeden nce yaplmaldr.

Gemi hakiki hareket vektr rota hatt zerinde oluturulmaldr.

Akntnn bir noktada birden balayp ayn yn ve sratte devam edip bak gibi
kesilmeyecei bilinmeli, akntya girerken ve karken kontroll olup nleme
kademeli verilip kademeli kaldrlmaldr.
Aknt geni aadaki ekilde oluturulur ve nleme as bulunur:

Aknt geni iin balang noktas belirlenir (Bu ilem bir hesaplama
olduundan rota hattmz zerinde gerilerde kalan bir yer veya harita zerinde
bir baka bo alanda rota hatt deerinde izilen bir izgi zerinde bir yer bu i
iin belirlenebilir.).
Balang noktasndan akntnn geldii yne doru bir izgi izilir.
Gemi ve aknt sratleri ile hesaplama alanna gre uygun vektr oran seilir.
Akntnn srati belirlenen oran ile arplarak izilecek aknt vektrnn boyu
hesaplanr.
Pergel orantl aknt vektrnn boyu kadar enlem cetvelinden alr.
Pergelin bir aya balang noktasna konur.
Pergelin dier ucu ile aknt vektrnn tersi ynde izilmi olan izgi kestirilir.
Snrlar belirlenen bu izginin rota hatt zerine gelen ucuna bir ok iareti
konarak aknt vektr oluturulur.
Aknt vektr orantl ise ba tarafna oran yazlr.
Geminin d etkenler olmadan yapm olduu srati belirlenen oran ile
arplarak gemi orantl hareket vektrnn boyu hesaplanr.
Pergel gemi orantl hareket vektr boyu kadar enlem cetvelinden alr.
Pergelin bir aya, orantl aknt vektrnn balang noktasna konur.
Pergelin dier ucu ile geminin rota hatt kestirilir.

30

Kesim noktas ile orantl aknt vektrnn balang noktas birletirilir.

Oluturulan snrlar belirli bu izginin, aknt vektr tarafna bir ok ba
konularak gemi orantl hareket vektr oluturulur.
Gemi orantl hareket vektrnn ba tarafna oran yazlr (ki kenar
belirlenmi genin rota hatt zerinde kalan dier kenarnda gemi orantl
hakiki hareket vektrdr.).
Paralel cetvel gemi hareket vektrnn zerine yerletirilir.
Paralel cetvel pozisyonu bozulmadan haritann pusula glne kaydrlr.
Pusula gl zerinden geminin hareket vektrnn yn yani geminin akntya
kar kullanaca nleme hatt deeri okunur (Rota hatt deeri ile nleme hatt
deeri arasnda kalan a verilecek nleme asdr. stenirse geminin hakiki
hareket vektr uzunluu llerek vektr oranna blnr ve geminin aknt
ierisinde sratinin ne olaca bulunabilir.).

Gemi akntya girerken pruvasn hesaplanan nleme hatt deerine evirdiinde aknt
etkisi ile rota zerinde kalmaya devam edecektir. Yani gemi akntya kar nleme vermi
olacaktr. Bu ilemi aadaki problem zerinde zmleyelim.
rnek: A gemisi 2700 rotasna saatte 12 kts srat ile ilerlemektedir. leride bir
akarsuyun denize dkld yerden geecektir. Haritada gei yapaca yerdeki akntnn
yn bir ok ile gstermi yanna da sratini yazmtr. Geminin aknt etkisi ile rotasndan
kmamas iin akntnn etkin olduu yerde pruvasn hangi nleme hattna evirmesi
gerekmektedir?

ekil 4.1: Bilinen akntya kar nleme

ekil 4.1de gsterildii gibi aknt sahasna girilmeden gerilerde bir nokta aknt
geni balang noktas (a) olarak seilmitir. Paralel cetvel ok eklinde gsterilen akntnn
zerine konmu, gen balang noktasna kaydrlmtr. Bu noktadan akntnn geldii

31

ynde bir izgi izilmitir. Haritann lei ve alma alanna gre vektr oran 30:60 olarak
belirlenmitir. Akntnn srati bu oran ile arplarak kan 3 nm mesafe haritann enlem
leinden pergel ile alm ve pergelin bir aya a noktasna konarak bu noktadan
akntnn geldii ynde izilen doru b noktasnda kestirilmitir. Burada b noktasndan
a noktasna oluan orantl vektr aknt vektrdr. Geminin srati vektr oran ile
arplm, bulunan 6 nm kadar mesafe pergel ile haritann enlem leinden alm ve b
noktasndan rota hatt c noktasnda kestirilmitir. Burada oluan c-b vektr de geminin
orantl hareket vektrdr. genin c-a kenar da geminin hakiki hareket vektrdr.
Gemi hareket vektrnn paralel cetvel yardm ile pusula gl zerinden llen 2930
deeri geminin akntya kar kullanaca nleme hatt deeridir. Rota hatt deeri ile nleme
hatt deeri arasnda kalan 230 verilecek nleme asdr.

32

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYETLER
Bilinen bir akntya girmeden geminin akntya kar nleme hatt deerini bulunuz.

lem Basamaklar
neriler
Aknt geni iin bir balang noktas
belirleyiniz.
Balang noktasndan akntnn geldii
yne doru bir izgi iziniz.
Hesaplama alanna gre uygun vektr
orann seiniz.
Aknt sratini belirlenen oran ile
arparak izilecek orantl aknt
vektrnn boyunu hesaplaynz.
Pergeli orantl aknt vektrnn boyu
kadar enlem cetvelinden anz.
Pergelin bir ayan rota hattndaki aknt
geni balang noktasna koyunuz.
Pergelin dier ucu ile akntnn geldii
yne doru izilmi olan izgiyi
lem bir hesaplama olduundan rota
kestiriniz.
hattmz zerinde gerilerde kalan bir yer
Snrlar belirlenen bu izginin rota hatt
veya harita zerinde bir baka bo
zerine gelen ucuna bir ok iareti
alanda, rota hatt deerinde izilen bir
koyarak aknt vektrn oluturunuz.
izgi zerinde bir yer aknt geni
Aknt vektr orantl ise ba tarafna
balang noktas olarak belirlenebilir.
orann yaznz.
Pruva hatt deeri ile rota hatt deeri
Geminin d etkenler olmadan yapm
arasnda kalan a verilecek nleme
olduu srati belirlenen oran ile arparak
asdr.
gemi orantl hareket vektrnn boyunu stenirse geminin hakiki hareket vektr
hesaplaynz.
uzunluu llerek vektr oranna
Pergeli gemi orantl vektr boyu kadar
blnr ve geminin aknt ierisinde
enlem cetvelinden anz.
sratinin ne olaca bulunabilir.
Pergelin bir ayan, orantl aknt
vektrnn balang noktasna koyunuz.
Pergelin dier ucu ile geminin rota hattn
kestiriniz.
Kesim noktas ile orantl aknt
vektrnn balang noktasn
birletiriniz.
Snrlar belirli bu izginin, aknt vektr
tarafna bir ok ba iareti koyarak gemi
orantl hareket vektrn oluturunuz.
Gemi hareket vektrnn ba tarafna
orann yaznz.
Paralel cetveli gemi hareket vektrnn
zerine yerletiriniz.

33

 Paralel cetveli pozisyonunu bozmadan

haritann pusula glne kaydrnz.
Pusula gl zerinden geminin hareket
vektrnn yn yani geminin akntya
kar nleme hatt deerini okuyunuz.

34

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen
bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz.
1.
2.

( )nleme veren geminin rota hatt ile aknt vektr arasnda kalan a nleme
asdr.
( )nleme asnn hesaplanabilmesi iin aknt vektr deerleri biliniyor olmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

35

UYGULAMALI TEST
Seyir laboratuarna veya bir gemiye giderek, sorumlu retmene veya gemi kaptanna
almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak 1/100000 leinde bir harita temin
ediniz. Bu harita zerinde denize gelecek ekilde uygun bir yere bir mevki iareti koyunuz.
Mizansen gerei bu nokta sizin 2250 rotasna saatte 16 kts srat ile ilerlerken aknt etkisine
girmeden nceki bir mevkiinizdir. Biraz sonra seyir yaynlarnda belirtilen 0000 ynne7.2
kts sratindeki bir aknt ierisine girilecektir. Yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz
gibi akntya girmeden nce gerekli hesaplamay yaparak vermeniz gereken nleme asn
bulunuz.

DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
1. Aknt geni iin bir balang noktas belirlediniz mi?
2. Hesaplama alanna ve sratlere gre 15:60 orann uygun vektr
oran olarak setiniz mi?
3. Balang noktasndan akntnn geldii 1800 ye doru bir izgi
izdiniz mi?
4. Aknt sratini 15:60 oran ile arparak izilecek orantl aknt
vektrnn boyunu 1.8 nm olarak hesapladnz m?
5. Pergeli 1.8 nm kadar enlem cetvelinden atnz m?
6. Pergelin bir ayan aknt geni balang noktasna koydunuz
mu?
7. Pergelin dier ucu ile akntnn geldii yne doru izilmi olan
izgiyi kestirdiniz mi?
8. Snrlar belirlenen bu izginin rota hatt zerine gelen ucuna bir
ok ba iareti koyarak aknt vektrn oluturdunuz mu?
9. Aknt vektrnn ba tarafna 15:60 orann yazdnz m?
10. Geminin 16 kts sratini 15:60 oran ile arparak gemi orantl
hareket vektrnn boyunu 4 nm olarak hesapladnz m?
11. Pergeli 4 nm kadar enlem cetvelinden atnz m?
12. Pergelin bir ayan, orantl aknt vektrnn balang
noktasna koydunuz mu?

36

Evet

Hayr

13. Pergelin dier ucu ile geminin rota hattn kestirdiniz mi?
14. Kesim noktas ile orantl aknt vektrnn balang noktasn
birletirdiniz mi?
15. Snrlar belirli bu izginin, aknt vektr balang noktas
tarafna bir ok ba koyarak gemi orantl hareket vektrn
oluturdunuz mu?
16. Gemi hareket vektrnn ba tarafna 15:60 orann yazdnz
m?
17. Paralel cetveli gemi hareket vektrnn zerine yerletirdiniz
mi?
18. Paralel cetveli pozisyonunu bozmadan haritann pusula glne
kaydrdnz m?
19. Pusula gl zerinden akntya kar geminin nleme hatt
deerini 2110 olarak buldunuz mu?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise renme faaliyetine devam ediniz.

37

RENME FAALYET- 5
AMA

RENME FAALYET- 5

Bu faaliyet ile uygun ortam salandnda, aknt ile rotadan den geminizi tekrar
rotasna alarak akntya kar nleme verebileceksiniz.

ARATIRMA

Limana giderek zellikle kk tonajl gemilerin veya balk gemilerinin

kaptanlar ile grnz. Grmelerinizde denizlerdeki akntlarn gz ile fark
edilip edilemeyeceini, edilebiliyorsa yn ve srat tahmini yaplp
yaplamayacan aratrnz.
Edindiiniz bilgileri kayt altna alarak retmeniniz ve/veya arkadalarnzla
paylanz.

5. AKINTI LE ROTADAN DEN GEMY

ROTAYA ALMAK
5.1. Rotadan Dme
Gemiler seyir yaparken ok deiik nedenler ile rotadan der. Rota hatlarnn seyir
planlamas srasnda gvenlik unsurlar gz nne alnarak izildii dnlrse gemilerin
en ksa zamanda dtkleri rotaya tekrar girmelerinin gereklilii tartlamaz.
zel bir neden veya drc d kuvvet yoksa ve dmen 0 hata ile tutuluyorsa
normalde gemi rota hatt zerinde ilerler. Ancak bilinmeyen, haritalarda veya seyir yardmc
kitaplarnda gsterilmemi bir aknt veya iddetli rzgr ierisine girilirse gemi gerekli
nleme asn nceden tespit edemez. Geminin aknt veya rzgr nedeni ile rotadan
kmasndan sonra rota pruva hatt ve sratini deitirmeden birbirini takip eden iki mevki
yardm ile nce gemiyi drc kuvvetin vektr bulunur ve bunun arkasndan hem
drc kuvvete kar nleme verilir hem de gemi dt rotaya sokulabilir.

5.2. Aknt ile Rotadan Den Geminin Rotaya Alnmas

Normal seyir yaparken konan bir mevki ile gemimizin rotadan dtn grrsek
ncelikli olarak bunun nedenini aratrrz. Eer bunun sebebinin bilinmeyen bir aknt
olduu kanaatine varrsak ve bulunulan yer msaitse kanaatimizi dorulamak zere srat ve
pruva hattmz deitirmeden yeterli bir sre daha bekleyip ikinci bir mevki daha koyarz.
Bu iki mevki sayesinde daha nceki renme faaliyetlerinde rendiimiz gibi akntnn
vektrn bulabilir, bulunan aknt vektr sayesinde de yine bilinen akntya kar nleme
hatt deerini lebilir ve gemimizi tekrar rotadan drmeden gtrebiliriz.

38

Bu ilem aadaki ekilde yaplr:

Geminin seyir srasnda akntya girdii deer yargsna varldnda orantl

aknt vektr izilir (Geminin rotadan dt son iki mevkisi kullanarak
izimi yapabilirsiniz.).
Rota hatt zerinde geminin aknt etkisinden kaca nokta rotaya giri noktas
olarak tespit edilir (Tespit edilen noktaya dorudan gidi bir gvenlik sorunu
yaratacaksa rotaya giri noktas daha gerilerde tespit edilebilir.).
Aknt vektrne esas tekil eden geminin son mevki ile rotaya giri noktas
birletirilerek rotaya giri hatt izilir.
Aknt vektrne esas tekil eden geminin son mevkisinden rotaya giri
noktasna nleme hatt deeri tespit edilir.

Burada nemli olan husus akntya girildii yargsna varldktan sonra gecikmeden
gerekli hesabn yaplarak nlemenin verilmesidir.
Aadaki rnekte bu ilemi daha kolay anlayabiliriz.
Gemi 2700 rotasna saatte 12 kts srat ile ilerlemektedir. Saat 00.00da konan mevkide
geminin rotadan dt grlmtr. Yaplan deerlendirmede dme nedeni aknt olarak
belirlenmi, durumun msait olmas nedeni ile yargnn snanmas iin yarm saat beklenerek
saat 0030da bir mevki daha konulmutur. Bu noktada mevkilerin durumuna ve dier
hususlara baklarak geminin aknt ierisinde olduu deerlendirmesi yaplmtr (ekil 5.1).

ekil 5.1: Aknt etkisi altndaki geminin son iki mevki

lk olarak geminin aknt ierisindeki son iki mevki kullanlarak bilinmeyen bu

akntnn vektr daha nce renildii gibi izilecektir.

ekil 5.2: Aknt iindeki geminin hakiki hareket vektr

39

Konan iki mevki birletirilerek geminin orantl hakiki hareket vektr

oluturulmu, bana ok ba iareti ve 30:60 oran yazlm (ekil 5.2),
Geminin rota hatt, aknt etkisinde rotadan dt ilk mevkiye tanm (ekil
5.2),
Geminin srati, 30:60 vektr oran ile arplarak geminin orantl hareket vektr
uzunluu 6 nm olarak bulunmu,
Pergel 6 nm kadar haritann enlem leinden alm,
Pergelin bir aya ilk mevki noktasna konmu,
Pergelin dier ucu ile rota hatt gidi ynnde kestirilerek geminin hareket
vektr oluturulmu,

ekil 5.3: Aknt ierisindeki geminin hareket vektr

Gemi orantl hareket vektr ile gemi orantl hakiki hareket vektrlerinin
ular birletirilerek gemiyi rotasndan dren aknt vektr bulunmutur.

ekil 5.4: Gemiye etkiyen aknt vektrnn oluturulmas

Daha sonra orijinal rota zerinde geminin aknt etkisinden kaca nokta tespit
edilmi, bu nokta geminin ikinci mevkisi ile birletirilerek 2760 rotaya giri hatt
belirlenmitir.

40

ekil 5.5: Geminin rotaya giri hatt

Son olarak yaplacak ilem ise gemiyi yeni izilen rotaya giri hatt zerinde
drmeden rotaya sokmaktr. Bunu iin geminin ikinci mevkisinden rotaya girii iin
gereken nleme rotas bulunacaktr. Rotaya giri hatt geli ynne doru uzatlarak zerinde
aknt geni iin balang noktas belirlenmitir.

Pergel gemi hareket vektr uzunluu (6 nm) kadar haritann enlem cetvelinden
almtr.
Pergelin bir aya aknt vektrnn balang noktasna konmu ve dier ucu
ile rotaya giri hattnn geli tarafnda kestirilerek geminin nleme hatt
oluturulmutur.
Paralel cetvel nleme hattnn zerine konmutur.
Paralel cetvel pozisyonu bozulmadan haritann pusula glne kaydrlarak
nleme rotas 2880 olarak okunmutur.

ekil 5.6: Aknt ierisindeki geminin nleme rotasnn bulunmas

Gemi yapt bu hesap ile ikinci mevkide pruva hattn 2880 yapar. Ancak gemi aknt
etkisi ile gerekte 2760ye yani dorudan rotaya giri noktasna gider. Bylece rotaya
girdiinde ayn zamanda akntdan da km olur ve o noktada gemisinin pruva hattn tekrar
orijinal rotas ile ayn yani 2700 yaparak yoluna devam eder.

41

UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
lem Basamaklar

neriler

Geminin seyir srasnda akntya girdii

deer yargsna varldnda rota hatt
zerinde orantl aknt vektrn iziniz. Geminin rotadan dt son iki mevkii
Orijinal rota hatt zerinde geminin aknt
kullanarak aknt vektrnn izilmesi ile
etkisinden kaca noktay rotaya giri
ilgili renme faaliyetinde rendiiniz
noktas olarak tespit ediniz.
gibi aknt vektrn izebilirsiniz.
Geminin aknt etkisi altnda tespit edilen Rotaya giri iin tespit edilen noktaya
ikinci mevki ile rotaya giri noktasn
dorudan gidi bir gvenlik sorunu
birletirerek rotaya giri hattn iziniz.
yaratacaksa daha geride bir yer
Geminin ikinci mevkisinden, rotaya giri
belirlenebilir.
noktasna nleme hatt deerini tespit
ediniz.

42

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aadaki cmleleri, doru ve yanl eklinde karlarndaki kutucuklara (X) iareti
koyarak deerlendiriniz.
1.
2.

Aknt etkisi ile rotadan den bir gemi, nce aknt vektrn, sonra dmeyi nleme
rotasn bulmaldr.
Rotaya giri noktas mutlaka aknt etkisinden klacak nokta olmaldr

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Uygulamal Teste geiniz.

43

UYGULAMALI TEST
Seyir laboratuvarna veya bir gemiye giderek sorumlu retmene veya gemi kaptanna
almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak 1/100000 leinde bir harita temin
ediniz. Mizansen gerei siz pruvanz istikametindeki bir hedefe 2250 rotas ile saatte 16 kts
srat ile ilerlerken bu hedefe 10 nm kala saat 15.00da tespit ettiiniz bir noktada vektrn
bilmediiniz bir aknt ierisinde girdiniz ve derhl mevkinizi harita zerine koydunuz. Bu
noktay haritada uygun herhangi bir yere koyunuz. Durum deerlendirmesi sonras saat
15.15te koyduunuz ikinci mevki ise ilk mevkiden hakiki 2500 istikametinde 3 nm
mesafededir. Geminizi dorudan bulunduu ikinci mevkiden var noktasna nleme hattnda
gtrmek istiyorsunuz. Yukardaki renim faaliyetinde rendiiniz gibi sizi var
noktasna ulatracak nleme hatt deerini bulunuz.
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.

DEERLENDRME LE
Deerlendirme ltleri
1. Seyir haritasnda denizde ak bir alana mizansen gerei ilk
mevki olacak ekilde herhangi bir mevki koyup yanna 15.00
yazdnz m?
2. Mizansen gerei ilk mevkiden 2250 istikametinde 10 nm
mesafede ikinci mevkiyi koyup yanna 15.15 saatini yazdnz
m?
3. Bu mevkileri birletirerek 15:60 orantl gemi hakiki hareket
vektrn oluturdunuz mu?
4. Gemi hakiki hareket vektrnn, bir kenar olacak ekilde daha
nce rendiiniz gibi aknt genini oluturdunuz mu?
5. lk mevkiden 2250 10 nmdeki noktay rotaya giri noktas
olarak tespit ettiniz mi?
6. Geminin ikinci mevki ile rotaya giri noktasn birletirerek
rotaya giri hattn izdiniz mi?
7. Pergelinizi gemi hakiki hareket vektr kadar atnz m?
8. Pergelinizin bir ayan aknt vektrnn balang noktasna
koyarak rotaya giri hattn geli tarafnda kestirdiniz mi?
9. Kesim noktasn geminin hareket vektrnn ucu ile
birletirerek nleme hattn izdiniz mi?
10. nleme hattnn deerini 2000 olarak tespit ettiniz mi?

DEERLENDRME
44

Evet

Hayr

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.

Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

45

MODL DEERLENDRME
MODL DEERLENDRME
Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise
Y yaznz.
1.
2.
3.
4.
5.
6.

( ) Vektr koordinat sisteminde byklk ve yn belirten ok eklindeki bir iarettir.

( ) Akntlar, alak ve yksek akntlar olmak zere ikiye ayrlr.
( ) Aknt vektrnn balang noktas, gemi hareket vektrnn bitim noktasdr.
( ) Gemi pruvasn, gemi aknt etkisi ile dtnde rota hattnda kalacak ekilde
deitirme ilemine nleme vermek denir.
( ) Geminin takip ettii rotann dna kmasna rotadan dme denir.
( ) Aknt seyri sadece byk tonajl gemilerde yaplabilir, kk tonajl gemilerde
kullanlmaz.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise Performans Testine geiniz.

46

UYGULAMALI TEST
Seyir laboratuvarna veya bir gemiye giderek sorumlu retmene veya gemi kaptanna
almalarnz hakknda bilgi veriniz. Ondan izin alarak 1/100000 leinde bir harita temin
ediniz. Mizansen gerei siz pruvanz istikametindeki bir hedefe 0500 rotas ile saatte 12 kts
srat ile ilerlerken bu hedefe 12 nm kala saat 07.35te tespit ettiiniz bir noktada vektrn
bilmediiniz bir aknt ierisinde girdiniz ve derhl mevkinizi harita zerine koydunuz. Bu
noktay haritada uygun herhangi bir yere koyunuz. Durum deerlendirmesi sonras saat
07.50de koyduunuz ikinci mevki ise ilk mevkiden hakiki 0300 istikametinde 4 nm
mesafededir. Geminizi dorudan bulunduu ikinci mevkiden var noktasna nleme hattnda
gtrmek istiyorsunuz. Sizi var noktasna ulatracak nleme hatt deerini bulunuz.

DEERLENDRME LE
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri

Evet

Hayr

1. Seyir haritasnda denizde ak bir alana mizansen gerei ilk

mevki olacak ekilde herhangi bir mevki koyup yanna 07.35
yazdnz m?
2. Mizansen gerei ilk mevkiden 0300 istikametinde 4 nm mesafede
ikinci mevkiyi koyup yanna 07.50 saatini yazdnz m?
3. Bu mevkileri birletirerek 15:60 orantl gemi hakiki hareket
vektrn oluturdunuz mu?
4. Gemi hakiki hareket vektr bir kenar olacak ekilde daha nce
rendiiniz gibi aknt genini oluturdunuz mu?
5. lk mevkiden 0500 istikametinde 12 nm mesafedeki var
noktasn rotaya giri noktas olarak tespit ettiniz mi?
6. Geminin ikinci mevki ile rotaya giri noktasn birletirerek
rotaya giri hattn izdiniz mi?
7. Pergelinizi gemi hakiki hareket vektr kadar atnz m?
8. Pergelinizin bir ayan aknt vektrnn balang noktasna
koyarak rotaya giri hattn, geli istikametini kestirdiniz mi?
9. Kesim noktasn geminin hareket vektrnn ucu ile birletirerek
nleme hattn izdiniz mi?
10. nleme hattnn deerini 0880 olarak tespit ettiniz mi?

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetlerini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

47

CEVAP ANAHTARI
CEVAP ANAHTARI
RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1
Y

2
Y

3
D

4
D

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1
Y

2
D

3
Y

4
D

5
Y

6
D

7
D

8
D

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1
D

2
Y

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1
Y

2
D

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI

1
D

2
Y

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
D

2
Y

3
D

4
D

48

5
Y

6
Y

KAYNAKA
KAYNAKA

SER Burhanettin, Orta Dereceli Endstriyel Teknik renim Okullar

Gverte Avlama-Gverte Gemi Seyri Temel Ders Kitab Cilt 1, Ankara,
1981.

49