Zbulohet libri n gjuhn shqipe m i

vjetr se Meshari
GAZETAEXPRESSE mrkur, 24 Shtator 2014 03:37

0
0

Studimi ka si qllim zbulimin e ndikimit t gjuhs shqipe n t

gjith gjuht e rajonit, por edhe n gjuht e vdekura.
Jan prsri ata, austriakt, t dashuruarit e prjetshm me shqipen, q kt radh na
befasojn me nj tjetr zbulim. Bhet fjal pr nj dokument q mund t hedh drit pr
shkrimin m t hershm.
Jan prsri ata, austriakt, t dashuruarit e prjetshm me shqipen, q kt radh na
befasojn me nj tjetr zbulim. Bhet fjal pr nj Profesort Stefan Schumacher dhe
Joachim Matzinger nga Akademia e Shkencave Austriake kan arritur t zbulojn nj
dokument q mendohet ti prkas shekullit t XIV, ku shkruhet nj shqipe me germa
latine.
Studimi ka si qllim zbulimin e ndikimit t gjuhs shqipe n t gjith gjuht e rajonit, por
edhe n gjuht e vdekura.
Dy profesort n studimin e tyre kan arritur n prfundimin se nj pjes e gjuhve si
latinisht, gjermanisht dhe thuajse pjesa m e madhe e gjuhve t Ballkanit, kan
element t rndsishm t gjuhs shqipe. Fakti se nj pjes e foljeve kryesore t
shqipes gjenden n kto gjuh, e vrteton m s miri kt gj.
Dy profesort kan paraqitur fletn e nj libri t Bibls q dokumenton gjuhn shqipe
t shkruar n fillim t shekullit t XVI. Nse do t vrtetohet origjinaliteti i ktij
dokumenti, ather kemi t bjm me nj libr m t hershm se Meshari i cili
daton n mes t shekullit t XVI. Zbulimi Nuk dihet nse kemi t bjm me nj zbulim t
mirfillt shkencor apo jo. Dokumenti q publikohet n web-in zyrtar t Akademis s

Shkencave t Austris pretendon se bhet fjal pr shqipe t shkruar rreth shekullit

XIV.
Prcaktimi m i sakt i dats do t shrbente pr t vrtetuar nse Meshari i Gjon
Buzukut sht i pari libr i shkuar n shqip apo m n fund gjuhsia ka arritur t gjej
dokumente t tjer q e vrtetojn kt gj. N foto jepet fleta e nj libri fetar, i shkruar
n italisht dhe n shqip. Scala I. Ligierata VI. Si e krijoi 3ot$ne Adamne et Evene. T
paret tan print, q kuptohet. Ligjrta e VI. Si e krijoi Zoti Adamin dhe Evn, prindrit
tan t par.
N gjurmt e Joklit Dy profesort austriak kan prdorur materialet dhe dokumentet e
themeluesit t shkencs s Albanologjis, Norbert Jokl. Jokl ka lindur n 25 shkurt 1887
dhe sht vrar nga nazistt n maj 1942. Edhe pse me nj formim juridik, Jokl iu
prkushtua gjuhsis dhe kryesisht studioi gjuht indo-evropiane, gjuht sllave dhe
gjuht romane. Nj vmendje t veant i ka kushtuar gjuhs shqipe. N moshn
30-vjeare msoi gjuhn shqipe. sht autor i librave Studime mbi etimologjin dhe
fjalformimin e shqipes dhe Krkime gjuhsore kulturore historike nga fusha e
shqipes.
Dokumentet e hershme t shqipes Deri m sot tre cilsohen si dokumentet m t
hershme t shqipes. Edhe pse gjith gjuhtart pranojn se shqipja duhet t jet shkruar
shum koh m par, dokumenti i par q e dshmon kt sht Formula e pagzimit,
e shkruar nga kryepeshkopi i Durrsit, Pal ngjelli, gjat nj vizite n dioqezn e
Matit n 8 nntor 1462. Dokumenti i dyt sht fjalori i Von Harfit, i vitit 1497.
Dokumenti q prmban nj numr fjalsh dhe shprehjesh q i duheshin udhtarit
gjerman gjat kalimit t tij n Shqipri n Durrs dhe n Ulqin. T s njjts rndsi,
gjuhtart rendisin dhe Perikopeja e Ungjillit t Pashks. Nj dokument i shkruar n
greqisht, q mendohet se i prket shekullit XV ose fillimit t shekullit XVI. Ky dokument
prbhet nga 2 pjes t vogla Bible n gjuhn shqipe, q u gjetn n nj dorshkrim
greqisht t shekullit XIV. Por si dokumenti m i rndsishm deri m sot mbahet
Meshari i Gjon Buzukut, i pari libr n gjuhn shqipe. Meshari i prket vitit 1555.
Por t gjith studiuesit jan t nj mendimi kur flasin pr dokumentet m t hershme.
Kt e dshmon dhe Arqipeshkvi francez i Tivarit me emrin Brokard, q ka udhtuar n
Shqipri. N nj relacion latinisht t vitit 1332, ai shkruan: Sado q shqiptart kan
nj gjuh fare t ndryshme nga gjuha latine, prap ata kan n prdorim edhe n

tr librat e tyre shkronjn latine. Nj gj mund t thuhet me siguri: Nse dokumentet

shqipe ekzistojn, zbulimin e tyre mbetet ta presim gjithmon nga t huajt. Formula e
Pagzimit 1462 Dokumenti i par i vrtetuar i shqipes i prket dats 8 nntor 1462,
transmeton shekulli.sht shkruar nga Kryepeshkopi i Durrsit, Pal ngjelli, gjat nj
vizite n dioqezn e Matit. Duke par mangsit n ushtrimin e fes, Pal ngjelli lshon
nj qarkore latinisht, ku lejon q n koh lufte fmijt t pagzoheshin n shqip. Formula
sht: Un t pagzonj prement Atit e tbirit e tshpirtit shenjt shqip . Fjalori i Arnold Fon
Harfit (1497) Jan 26 fjal shqip, 8 shprehje dhe numrat nga 1 deri 10 dhe 100 e 1000.
Fjalori modest i udhtarit Arnold Fon Harfit ka nj rndsi t madhe pr gjuhn shqipe,
duke qen sht i pari dokument i shprehjeve dhe numrave.
Fjalori sht zbuluar n vitin 1860, Fon Harvi udhtoi n Durrs dhe n Ulqin. Meshari i
Buzukut 1555 sht i pari libr i gjuhs shqipe q sht gjendur deri m sot. Meshari
prbhej nga 110 flet ose 220 faqe. Origjinali i librit q ka arritur t gjendet prbhet
nga 94 flet. Libri sht kishtar dhe sht shkruar n gjuhn latine, ka 154 000 fjal.
sht n dialekt verior dhe origjinali gjendet n Arkivat e Vatikanit