Universidade Catlica Portuguesa

Faculdade de Teologia

SELECTA DE TEXTOS
PARA
LATIM I
2013-2014

Textos escolhidos e adaptados por

Ana Alexandra Alves de Sousa

PRIMEIRO CONJUNTO DE TEXTOS

(TEXTOS FORJADOS E ADAPTADOS DE DIFICULDADE GRADUAL)

TEXTO N 1
De columba
Ancilla fabulam narrat. Fabula bona semper placet: Columba per fenestram in uillam uolat.
Cornelia timet. E silua Iulia uenit. Columbam paruam capit et amicae apportat. Cornelia columbam
paruam spectat. Paula ancilla cibum apportat. Columba cibum deuorat et ad siluam per fenestram
fugit. Cornelia columbam uocat, sed columba non uenit.
Verso:
1. Valria chama (uocat) a criada.
2. Jlia ouve (audit) a histria.
3. Marco corre (currit) pela floresta.
TEXTO N 2
De columbis
Puellae ancillarum fabulas audiunt. Ancillae bonas fabulas puellis narrant: Ad uillam plurimae
columbae ueniunt. Puellas terrent. Columbae per siluas et campos ad uillae fenestram uolant.
Puellae matrem uocant. Mater ridet et cibum columbis apportat. Columbae cibum capiunt et in
siluas fugiunt.
Verso:
1. A amiga de Cornlia v uma nuvem da janela.
2. O agricultor v as pombas na floresta e coloca alimento para as pombas na janela da casa de
campo.
TEXTO N 3
Pueri per siluas et campos ambulant
Marcus et Lucius amici per campos et siluas ambulant. Pueri totum diem ludunt, per hortum
currunt, per campos ambulant, in siluam currunt, arbores altas ascendunt. Laeti sunt, multas res
iucundas agunt. In silua ad locum apertum ueniunt. Ibi serui arbores altas caedunt. Equi magni

arbores per uias paruas ad uillae aulam trahunt. Pueri seruos et equos spectant. Sub uesperum ad
uillam currunt.
Verso:
As crianas passeiam pelos bosques com os agricultores.
TEXTO N 4
Marcus per aulam equitat
Marcus equum uult, nam equitare cupit. Syrus et Marcus ad campum ueniunt. Ibi Marcus equum
uidet. Equus fugit, Marcus equum capere non potest. Itaque Syrus equum in aulam agit et equum
fugere non sinit. Tum seruus Marcum uenire et equum conscendere iubet. Syrus Marcum equum
terrere uetat. Tandem Marcus equum conscendere potest. Nunc ualde gaudet. Lucius per hortum
currit. Marcus Lucium uenire uidet. Amicum uocat. Lucius amicum clamare audit et uenit. Amicum
uidet et in uillam currit. Ibi Lucius Marcum per aulam equitare narrat. Tum pater in aulam uenit et
filium equitare gaudet. Nunc etiam Lucius equitare uult, sed Marcus Lucium equum conscendere
uetat. Itaque Lucius Marcum amicum malum esse dicit.
Verso:
Dizem que os amigos chegam hoje a casa de Marco.
TEXTO N 5
Lucius amicum aegrotum uisitat
Mater Lucium et Marcum amicos fidos esse scit. Lucius etiam hodie ambulare et ludere uult, sed
mater Marcum aegrotum esse dicit. Ambulare et per siluas currere hodie non potest, nam morbus
Marcum ambulare non sinit. Medicus Marcum etiam ludere uetat. Sed mater Lucium amicum
aegrotum uisitare iubet. Lucius libenter paret et ad amicum properat. Marcus amicum uenire audit
et gaudet.
Verso:
A me quer que os amigos visitem sempre o Marco.

TEXTO N 6
Hora uespertina totam familiam delectat
Hora uespertina et dominum et seruos delectat, nam Gaius seruos laborem finire et equos carrosque
ad aulam agere iubet. Serui properant et horam uespertinam adesse gaudent. Equi currunt et carros
per siluam et planitiem apertam trahunt. Tum Gaius tumulum ad uillam situm ascendit. Seruos,
equos, carros spectat. Cunctos adesse gaudet. Tum dominus dominaque, filii puellaeque, serui
ancillaeque uillam intrant. Tota familia ad mensam properat. Cena bona post laborem totam
familiam delectat.
Verso:
Os escravos esto presentes hora da tarde.
TEXTO N 7
Gaius multos conuiuas inuitat
Gaius multos conuiuas ad cenam inuitat. Conuiuas cena bona delectare uult. Ante cenam ancillae
mensas aqua purgare debent. Conuiuae ueniunt. Dominus et domina conuiuas salutant et coronis
ornant. Tum cibis bonis, fabulis nouis multisque aliis rebus conuiuas delectant.
Tum Gaius Marcum Corneliamque uocat. Marcus cum Cornelia sorore intrat et conuiuas salutat.
Dies calidus conuiuas calore fatigat. Itaque Gaius seruos cum ancillis mensas et lectos e uilla in
hortum portare iubet. Non sine magno labore ancillae cum seruis mensas in hortum portant. In
horto sub arboribus conuiuae considunt. Multas horas a meridie usque ad uesperum laeti sunt.
Hora uespertina conuiuae surgunt et gratias agunt. Marcus cum sorore et Lucio conuiuas ex horto
uenire uidet.
Verso:
Os escravos da senhora levam as mesas da irm para casa.
TEXTO N 8
Marcus cum amico ferias agit
Feriae multis rebus Marcum Luciumque delectant. Itaque Marcus cum amico feriis migrare uult.
Totum diem per campos siluasque migrant et ambulant. Flores multos e campis colligunt. Subito
densis sub arboribus deest uia. Magno cum labore tumulum in silua situm ascendunt.Tandem
meridie a loco aperto uicum in magna planitie situm uident. Vicum non longe abesse existimant.

Nunc amici de tumulo currunt et e silua properant. Venatorem uident et cum uenatore per campos
migrant. Tandem hora uespertina agricolam uident. Agricola amicos in carro considere iubet. Ita in
uicum ueniunt.
Verso:
Os caadores vem as rvores grandes do bosque.
TEXTO N 9
Lucius Marcum amicum in circum inuitat
Lucius et amici per uicum properant. Marcus e fenestra spectat et amicos interrogat: Quo
properatis ? Quid agitis ? Cur tam laeti estis ? Amici respondent: In circum properamus. Itaque
laeti sumus. Lucius: Quid agis, Marce? Cur non uenis in circum ? Ibi equi currunt. Cameli
carrum trahunt; simia in carro sedet et camelos dirigit. Etiam tu simiam camelosque spectare potes.
Veni in circum! Specta equos! Curre!
Marcus: Libenter pareo. A uilla in uiam properat clamatque: Venite, amici! Currite, properate!
Cunctos uoco! Tum cuncti in circum properant.
Verso:
Marco sabe que os amigos esto na povoao, e pergunta aos amigos: Por que razo no estais em
circo? Brincai hoje comigo no jardim!.
TEXTO N 10
De seruis Romanis
Et agricolae Romani et serui uitam magno cum labore agunt. Mane gallus clamat. Tum dominus
surgit seruosque e somno iucundo uocat: Surgite, serui! Voco uos ad laborem. Equos ex aula
ducite! Arborem altam caedite et carro ad uillam portate! Serui surgunt et ad laborem properant.
Tum Gaius: Vbi ancillae sunt?Cum domina in uilla sumus, domine. Iam laboramus
Serui totum diem laborant. Hora uespertina seruos tandem labore liberat. Iucundam uitam serui non
agunt.

TEXTO N 11
Vlixes Polyphemum cognoscit
Polyphemus: O barbari, Polyphemus sum. Cur ad insulam meam nauigatis ?
Vlixes: Graeci sumus. Ex oppido Troiano ad Graeciam nauigamus.
Pol.: Cur, o barbare, in patriam meam intras ?
Vlix.: Venti magni nos ex uia nostra ad Siciliam portant.
Datisne nobis auxilium ? Per deos Polyphemum oramus.
Pol.: Dei uestri uos non seruabunt. Membra uestra lacerabo et deuorabo.
Nauta: Eheu! Polyphemus nos lacerabit et deuorabit.
Quomodo, domine, nos a Polyphemo liberabis ?
Vlix.: Vinum bonum Polyphemo dabo. Tum Polyphemi oculum acuto ligno uastabo. Sic me et uos
a Polyphemo liberabo.
Nauta: Tum ab insula Sicilia ad patriam nostram nauigabimus.
Verso:
Ulisses diz a Polifemo: Por ventura queres que os ventos nos levem da tua ilha?.
TEXTO N 12
De equo troiano
Troiae oppidum in Asia situm est. Graeci circum Troiam castra ponunt et per decem annos pugnant.
Tum Graeci in siluis materiam secant et in castra portant; ex materia equum immensum parant. In
equum uiri ascendunt; uerba in equo scribunt: Graeci Mineruae equum donant. Graeci in insulam
paruam contra Troiam sitam nauigant. Troiani in oras ueniunt, equum uident et in oppidum magna
cum laetitia trahunt. Nocte uiri ex equo descendunt; alii Graeci ab insula reuertunt et Troiam
uastant et incendio delent. Troiani oppidum defendunt, sed uitam non seruant.
Verso:
noite Minerva destri Tria, pois os Gregos oferecem um cavalo aos Troianos.
TEXTO N 13
Canis a lupo uisitatur
Canis in aula catenatus iacet et dormit. A domino cibo bono nutritur, nam uillam custodit
semperque bene paret. Tum lupus in aulam uenit. Canis lupum uidet et salutat: Salue, amice! Intra,

cibus te exspectat. Lupus per aulam currit et uillam spectat; tum interrogat: Quis te nutrit,
amice? Canis respondet: A domino nutrior, nam uillam bene custodio. Subito lupus catenam
uidet. Catenam amicum punire existimat et dicit: Dominus, serui, tota familia, uilla aulaque a te
custodiuntur et tamen a domino catena puniris. Malum dominum habes. In siluam fugit.
Verso:
O co diz ao lobo: os lobos maus no so alimentados pela famlia do senhor.
TEXTO N 14
De lupo et septem capellis
Capra cum septem capellis in parua casa uiuit. Interdum capellas domi relinquit, nam cibum e silua
apportare debet. Tum capra dicit: Audite me, capellae! A me monemini: ueto uos portam aperire.
Nam lupus ad uos ueniet; uos rapere et in siluam trahere uult. Cautae este! Capellae respondent:
Es sine cura, mater! Semper cautae sumus et parebimus. Capellae portam claudunt. In horto
ludere uetantur. Tum mater in siluam properat. Subito lupus uenit et clamat: Saluete, capellae !
Cur portam clauditis ? Cur non salutor a uobis ? Portam a uobis non aperiri, sed claudi ualde doleo.
Amicus adest. Num terremini ab amico, capellae ? Capellae : Iam exspectaris, lupe. In casam non
inuitaris. Scimus te bestiam malam esse. Numquam a te fallemur. Paulo post lupus iterum adest.
Nunc a capellis non cognoscitur, nam speciem falsam praebet. Capellae lupi dolo falluntur. Portam
aperiunt. Statim sex capellae deuorantur. Capellae clamant: Vae! Deuoramur a lupo. Septima
capella fugere potest. Postea a capra inuenitur et rem malam narrat. Paulo post lupus in horto sub
arbore iacet et dormit. Tum capra: Nunc a me punieris, mala bestia! Ita capellae liberantur et
seruantur, lupus necatur.
Verso:
A me no quer que as cabritas sejam mortas pelo lobo. As cabritas esto em casa.
TEXTO N 15
Titus de triumpho narrat
Tum Titus pueris puellisque de triumpho narrat: Paulo post cum Pompeio imperatore in Italiam
nauigamus. Romae appropinquamus. Ante portas senatores Pompeio imperatori gratias agunt.
Consul uictoriam populo Romano honori et gloriae esse dicit, legionariosque laudat. Tum Romam
intramus. Captiui et praeda in triumpho ducuntur. Populus in uias currit et copias magno clamore

salutat. Tum Pompeius Capitolinum cliuum ascendit; ibi deis gratias agit. Copias Romanas deis
semper curae esse uult. Nos autem cum praeda in tabernam properamus. Nobis taberna curae est.
Verso:
As vitrias causam glria ao povo Romano. Em Roma, os legionrios sobem a encosta.
TEXTO N 16
Tabula Asiae spectatur
Marcus in schola de Tito auunculo et de pugna magna narrare cupit. Itaque magister tabulam Asiae
Europaeque apportari iubet: Colloca tabulam, Luci! Lucius accurrit, tabula collocatur.
Quid uidetis, pueri?
Videmus Graeciam, Asiam, Europam, magister.
Aliasne terras in tabula cognoscitis?
Cognoscimus etiam Hispaniam et Italiam, patriam nostram
Monstra Asiam, Marce
Marcus Asiam monstrat. Etiam locus pugnae magnae puero ignotus non est. Locum in tabula
monstrat et ceteris pueris de pugna magna narrat. Pueri audiunt, magister Marcum laudat.
Vnde in Asiam nauigamus? Lucius ad tabulam properat et Brundisium monstrat: Inde nauigatur
in Graeciam et Asiam.
Magister Britanniam insulam monstrat. Britannia pueris Romanis ignota est. Romani per Oceanum
ad Britanniam insulam non nauigant; uia longa Romanis terrori est. Sed Marcus: Ego in
Britanniam natare cupio. Cuncti ualde rident. Magister: In Britanniam ab Italia non natatur, sed
nauigatur.
Verso:
Marco diz: Apressai-vos, rapazes! Somos esperados pelos amigos no campo. Lcio interroga:
Porventura tambm eu sou convidado pelos amigos?. Marco responde: s convidado por mim,
Lcio.
TEXTO N 17
De Cincinnato
Cincinnatus et agricola probus et imperator clarus fuit. Agrum paruum habuit, rem publicam
Romanam saepe summa e pernicie seruauit. Legibus rei publicae et senatoribus semper paruit. Rem

publicam Romanam olim paruam fuisse audiuimus. Romanis multi hostes fuerunt. Aliquando
consules copias Romanorum ab hostibus magna pugna pulsas esse nuntiauerunt. Tum senatores
Cincinnatum ex agro uocauerunt et uiro probo nouas copias dederunt. Cincinnatus nouis copiis
hostes pepulit; uictoria rei publicae Romanae saluti fuit. Deinde Cincinnatus rursus ad agrum et
laborem properauit.
Verso:
Cincinato chamou os senadores de Roma, e apressou-se dos campos para Roma.
TEXTO N 18
De coruo et uulpecula
Aliquando coruus mane praeter fenestram uillae uolauit. Subito clamauit. Num oculi me
fefellerunt ? Video cibum bonum mihi in fenestra positum esse. Ancilla caseum magnum in
fenestra posuit. Species praedae mihi laetitiae est.
Volauit ad fenestram, caseum spectauit, praedae appropinquauit. Tum caseum rapuit et magna cum
laetitia in arborem proximam uolauit. Subito uoce uulpeculae e laetitia excitatus est: Oh, quam
pulcher es, corue! Splendor pennarum tuarum oculos meos delectat. Dic, nonne etiam uox pulchra
tibi est? Cane, amice! Heri uoce pulchra cecinisti.
Coruus, dolorum uulpeculae imperitus, blanditia superatus est. Rostrum aperuit, caseus in terram
cecidit. Vulpecula autem: Gratias tibi ago. Te et stultum et uanum sciui. Statim in siluam cucurrit
et praedam deuorauit.
Verso:
O alimento foi devorado pela raposa, pois o corvo foi convencido pela artimanha da raposa.
TEXTO N 19
Christiani in circo
Plurimi Christiani ab imperatoribus damnati sunt. Alii agebantur in crucem et cruciabantur, alii a
bestiis lacerabantur, alii tantum uinciebantur. In circo undique clamor audiebatur. Multitudinis
clamore magno incitati, aediles custodibus bestiarum dicebant: Aperite saepta leonum!.
Christianis fortitudo animi a Deo dabatur. Quondam, cum leonum saepta aperta sunt, senex,
nomine Petrus, a Christianorum multitudine circumuentus est et: Animus, inquit, non una cum
corpore exstinguitur, sed Christianis caesis in circo Caelum aperitur.

Verso:
Quando em Roma os cristos eram condenados pelo imperador, os cristos eram devorados pelos
lees no circo.
TEXTO N 20
Cicadae totam aestatem canunt, quamquam aliae bestiae, ut formica, semper cibum quaerunt. Vbi
hiems adest, ceteris bestiis cibus non deest, cicadas autem fames uexat.
Aliquando hieme cicada ad formicam uicinam cucurrit et: Ad te uenio, inquit, quod magnam
copiam cibi custodis. Praebe mihi paruam copiam cibi, quod fame uexor. Formica, postquam
cicadam audiuit, uicinam interrogauit: Cur tu aestate non ut aliae bestiae cibum quaesiuisti?
Cicada: Aestate semper cecini; cunctae bestiae uocem meam libenter audiuerunt. Etiam tu uoce
mea delectata es. Sed quamquam cicada ualde orauit, animus formicae mollitus non est. Merito,
inquit, nunc puniris, quod mihi aestate non oboediuisti, quamquam te saepe ad laborem monui. Et
addidit: Si aestate cecinisti, nunc saltare tibi licet!.
Verso:
1. As cigarras, porque cantam no Vero, so atormentadas pela fome no Inverno.
2. A formiga sabia que a cigarra no procurou alimento no Vero, porque s queria cantar.
TEXTO N 21
Aesopus narrat de lupo et asino
Asinus aegrotus casam non relinquit, sed a filio curatur. Pater, quod insidias lupi timet, filium
portam aperire uetat. Aliquando lupus ad casam accurrit et portam pulsat. Filius ad portam quaerit:
Quis pulsauit? Lupus: Amicus, inquit, adest; si amicus adest, portam aperire debes. Tum
filius asini, quamquam ualde timet, portam paulum aperit et: Quamquam audio, inquit, uocem
amici, uideo faciem lupi.. Et arcet lupum a casa.
TEXTO N 22
Venator lupum quaerit
Venator uirum in agro inuenit et dicit: Salue, agricola! Vicini mihi narrauerunt in agro tuo uestigia
lupi esse. Dic mihi: Vbi sunt? Agricola, quod ab opere uocari non uult, tacet. Postquam uenator
agricolae pecuniam dedit, uir,Ibi, inquit, trans flumen latum lupus a te inueniri potest,

10

quamquam uestigia lupi desunt. Tum uenator: Vae mihi, nauigium mihi non est, et per flumen
natare et cum lupo pugnare mihi non placet. Vestigia lupi quaesiui, non lupum. Et rursus in uicum
fugit. Agricola ualde ridet.
TEXTO N 23
Romani primis temporibus paucas naues habebant. At Poeni rebus maritimis multum ualebant;
Romanorum hostes fuerunt et nauium magna classe ad Siciliam nauigauerunt et Romanos
naualibus proeliis superauerunt.
TEXTO N 24
Prima aetas
Prima aetas erat aurea. Saturnus deorum hominumque rex erat. Omnes homines iusti erant. Nec
naues in mari erant, nec per maria lata homines nauigabant. Bellum non erat, nec milites, nec arma;
pax et concordia omnes terras ligabant. Gentes mollia otia agebant; terra pinguis sine cultu
frumentum et omnia utilia dabat. Neque hiems neque aestas erat; uer perenne.
Verso:
Quando Saturno reinava na idade de ouro, porque havia justia entre os homens, as terras davam
tudo. Os mares no tinham navios.
TEXTO N 25
Ver et hiems
Pluto, inferorum deus, pulcherrimam Cereris filiam, frumenti deae, uidit. Vbi uirgo flores in silua
cum puellis legebat, Pluto ex inferis exiit et rapuit. Excruciata dolore, mater agros reliquit. Fames
hominibus imminebat. Tum Iuppiter, omnium deorum sapientissimus, concordiam effecit:
Proserpina anni partem in terra cum matre, partem sub terra cum coniuge aget.
Dum in terra est, plurimos flores, frumenti copiam uidemus; cum ad inferos descendit, Ceres tristior
est nec fruges gignit.
Verso:
Prosrpina, belssima deusa, era mais triste do que a sua me, porque Pluto raptou a deusa.

11

TEXTO N 26
Aliae aetates
Iuppiter rex fuit. Tum secunda aetas, aetas argentea, adfuit et durior quam prima. Aestas et hiems
incipiunt. In agris iuuenci iugo pressi laborant. Apud scriptores legimus tertiam aetatem etiam
duriorem secunda fuisse. Quarta aetas, nomine ferrea, omnium durissima est. Poenas grauissimas
homines statuunt, sed simul interficiunt et rapiunt. Nihil sacrum est. Omnes bella cruentissima
parant. Iustitia terras relinquit.
TEXTO N 27
De Spiritu Sancto
Christus enim Spiritum Sanctum apostolis lugentibus misit, postquam ab eorum oculis ipse in
caelum ascendit. enim tristibus mittitur, secundum illam eiusdem Domini sententiam (Matth. 5,4):
"Beati lugentes, quoniam ipsi consolabuntur". Ipse enim Spiritus Sanctus dicit; ipse docet; ab ipso
datur sermo sapientiae; ab ipso sancta Scriptura inspirata est. In donis Dei nihil maius est caritate,
et nullum est maius donum Dei quam Spiritus Sanctus. (Isid., Etym.)
Verso:
Os apstolos foram enviados ao cu pelo Esprito Santo que ensina. Nada maior do que ele.
TEXTO N 28
De Filio Dei
Multis etiam modis Christus appellatur in scripturis divinis. Manus Dei est, quod omnia per ipsum
facta sunt. Brachium, quoniam ab ipso omnia continentur. Sapientia, quod ipse revelet mysteria
scientiae et arcana sapientiae. Fons, quia rerum origo est, vel quod satiat sitientes. Homo autem
dicitur quia natus est. Propheta, quia futura revelavit. Sacerdos, quia pro nobis hostiam se obtulit.
Fundamentum autem ideo vocatur, quia fides in eo firmissima est, vel quia super eum catholica
Ecclesia constructa est. (Isid., Etym.)
TEXTO N 29
De cura uiri aegroti
Cum amico per siluam densam ambulabam, cum bestia saeua nos terruit. Unam horam fugimus,
tandem casam paruam in silua sitam inuenimus. Intraui, quod porta aperta erat. In casa uirum

12

aegrotum iacere uidi. Amicus, ubi post me intrauit, Sumus, inquit, liberi parui, sed aquam
cibumque tibi deesse uidemus. Deinde dedimus uiro aegroto cibum aquamque, quamquam nobis
parua copia erat. Tum uir aegrotus magno gaudio completus est.
Verso:
1. Os mais generosos dos meninos levaram gua e alimento ao homem doente.
2. Porque o homem estava doente, os meninos levaram gua e alimento, embora fossem pequenos.
TEXTO N 30
De Troianis
Olim in oppido praeclaro Asiae, cui nomen erat Troia, Priamus rex habitabat, qui populo
Troianorum imperabat. Priamus oppidum, cuius reliquiae nunc quoque uisitari possunt, uiis latis et
templis pulchris ornauit et muris altis firmauit.
Sed fato malo, quod dei Troianis parauerunt, Troia deleta est. Nam Alexander, Priami filius, in
Graeciam nauigauit et Helenam pulchram rapuit. Graeci autem, qui Helenam raptam esse iure
dolebant, cupidi erant pugnae. Itaque incolis Troiae bellum parauerunt, in quo magnus numerus
Graecorum et Troianorum interfectus est.
Verso:
O filho de Pramo, que vivia na sia, foi morto por uma grande nmero de gregos, por quem Tria
foi destruda.
TEXTO N 31
De hominibus qui quodam praesagio nomen acceperunt
Moyses interpretatur sumptus ex aqua. Invenit eum ad ripam fluminis expositum filia Pharaonis,
quem colligens adoptavit sibi; vocavitque nomen eius Moysen. Iosue interpretatur salvator. Ipse
enim in figura Christi populum a deserto salvavit et in terram repromissionis induxit. (Isid., Etym.)
Verso:
Um certo homem foi encontrado por Deus, que lhe deu o nome de salvador.
TEXTO N 32
De agricola, cui quattuor filii erant
Narraui uobis de agricola, cui quattuor filii erant. Pater, cuius filii cotidie iurgabant, ualde dolebat.

13

Discordia, quae inter filios erat, non finiebat. Verba, quae saepe pater faciebat, nihil proderant. Nam
filii, qui a patre monebantur, non oboediebant. Tandem pater filios, quorum controuersiam pellere
non poterat, in unum locum conuocauit. Filii, inter quos pater concordiam pacemque firmare
cupiebat, conuenerunt et patrem interrogauerunt: Qua de causa, pater, uirgas, quas ibi uidemus,
apportauisti? Qui nihil respondit, sed unam uirgam, quam tenebat, fregit. Tum filium maximum,
qui prope stabat, aliam uirgam, quae in mensa iacebat, frangere iussit. Quod filius sine magno
labore facere potuit. Tum pater quattuor uirgas coniunxit et filiis, quorum animi attenti erant,
demonstrauit et denuo interrogauit: Quis uirgas, quae a me coniunctae sunt, frangere potest?.
Tum etiam filius maximus, cui robur corporis non deerat, frustra laborauit. Qua ex re pater magnum
gaudium cepit. Ita filiis concordiam semper prodesse demonstrauit.
Verso:
Os filhos, cujo pai estava presente, quebraram as varas que ele lhes deu.
TEXTO N 33
Galli Romam diripiunt
Quarto ante Christum natum saeculo Galli, qui etiam Celtae nominabantur, e Gallia Germaniaque
in Italiam inuaserunt. Postquam Celtae a sociis populi Romani agros poposcerunt, quod
multitudinem hominum ex agris suis alere non iam poterant, Romani legatos in Gallorum castra
miserunt. Qui autem cum Gallis agere nolebant, sed uerba mala in Gallos iactabant. Vnus ex legatis
ducem Gallorum hasta interfecit. Quae res iram Gallorum commouit. Itaque statim Romam
contenderunt. Acies Romanorum, qua Romam ante muros defendere uolebant, magna pugna pulsa
est.
Reliqui incolae, quorum timor magnus erat, ne portas quidem defenderunt, sed in Capitolium
fugerunt. Quem locum satis natura et muris munitum esse putabant. Galli, ubi per portas apertas in
oppidum inuaserunt, laeti diripuerunt et deleuerunt. Capitolium capere non potuerunt, quamquam
saepe muros expugnare temptabant. Itaque cliuum nocte ascenderunt. Iam primi murum
attingebant, cum anseres sacri, qui in Iunonis templo alebantur, custodes defessos e somno
excitauerunt. Quae res Romanis saluti fuit. Galli de cliuo deiecti sunt.
Verso:
Os Romanos, aos quais os Gauleses lanaram palavras maldosas, foram acordados por um ganso
sagrado.

14

TEXTO N 34
Agricola et filius equum ferunt
Agricola et filius cum equo oppidum uisitare uolebant. Filius ab equo ferebatur, pater pedibus iter
faciebat. Vicinus aduenit: Qua de causa tu, eque, puerum fers? Puerum ferri, uirum autem migrare
aequum non est.
Nunc pater fertur, filius migrat. Paulo post uiator appropinquat: Quid est? Qua de causa tu, pater,
ab equo ferris, filius autem paruus currere cogitur? Fer puerum, eque! Tum agricola: Si ego feror,
uituperor; filium si equus fert, aequum non est. Sin ambo ferimur, uituperari non possumus Itaque
ambo equum miserum conscendunt.
Dum et pater et filius feruntur, philosophus obuiam uenit: Vae! Nonne tu quoque, eque miser,
nunc duos homines ferre coactus, a deis olim creatus es? Iniqui estis, homines! Cur non uos equum
fertis?
Tandem equus ab hominibus in oppidum latus est. Incolae oppidi agricolam filiumque, quod equum
ferebant, iure illuserunt.
TEXTO N 35
Romani Capitolium a Gallis defendunt
Copiae Romanorum a Gallis pulsae in Capitolium fugerunt. Porta Capitolii statim clausa Romani
Gallos multos dies arcere non potuerunt. Tandem Galli tenebris fortunam belli temptauerunt: scalis
ligneis factis cliuum Capitolinum ascenderunt, ubi custodes Romani somno superati iacebant. Sed
custodibus ab anseribus, qui in Capitolio alebantur, e somno excitatis Galli de cliuo sacro deiecti
sunt.
Roma ab hostibus occupata et Capitolio paene capto Romani tamen de salute non desperauerunt.
Camillus magnis copiis coactis hostes in fugam dedit.
Traduza os seguintes ablativos absolutos e repare na sua constituio:
1. Carthagine deleta

2. Signo a duce dato

3. Hostibus caesis atque bello finito

4. Frumento in castra comportato

5. Subito clamore sublato

6. Populis, qui ad oceanum habitant, una aestate

pacatis

15

7. Magno numero nauium deleto

TEXTO N 36
Milites Graeci e periculo seruantur
Dario, regi Persarum, duo filii erant, Cyrus et Artaxerxes. Patre morbo confecto filii inter se de
imperio contendebant. Cyrus Graecis militibus conductis copias in Asiam contra fratrem duxit.
Apud Cunaxam, uicum prope Babylonem situm, fratres acies instruxerunt. Sed, dum Graeci Persas
in fugam dant, Cyrus in pugna cecidit. Cyro interfecto Graeci causam dimicandi non iam habebant.
Itaque Artaxerxes Graecos bellum finire et arma abicere iussit. Quod Graeci facere negauerunt.
Postea duces Graecorum ab imperatore Persarum ad consilium uocati a Persis dolo necati sunt.
Ducibus necatis reliqui Graeci de salute non desperauerunt. Nouis ducibus a militibus creatis Graeci
post multas pugnas multosque labores rursus ad Pontum in regiones a Graecis habitatas uenerunt.
Verso:
Mortos os persas que mataram os chefes dos Gregos, o povo grego chegou ao Ponto, que uma
regio situada perto do mar.
TEXTO N 37
De nautis
Homo est animal nauigandi peritum. Magnus est usus nauigandi. Nam nautae e terris alienis fructus
uarios aliasque res important. Nonnnullis in portibus turres altae exstructae sunt. E turribus
custodes mare oculis perlustrant. Cum nauigium turri et portui appropinquat, custodes e turri nautis
signa dant. Iam procul nautae turris in aditu portus sitas uidere possunt.Antiquis temporibus
praeclara fuit turris in portu Alexandriae aedificata, cui nomen erat Pharus. Quamquam reliquiae
turrium multarum nunc restant, non restant reliquiae turris Phari.
Verso:
Embora os homens tenham construdo torres altssimas, no podem ver todos os sinais ao navegar.

16

TEXTO N 38
De bello Punico secundo
Notum est peditatum Romanum saepe primo impetu magnas manus hostium in fugam dedisse. Sed
bello Punico ad lacum Transumennum magna pugna exercitui Romanorum a Poenis interitus
paratus est. Etiam apud Cannas Romani pulsi sunt. Tamen senatus populusque Romanus de re
publica non desperauit. Senatores conuocati nouum exercitum colligi iusserunt.
Tandem bellum bonum habuit euentum. Placuit enim senatui exercitum trans mare mitti in
Africam. Apud Zamam summa ui de uictoria et de principatu inter Romanos et Poenos dimicatum
est. Cornibus aciei pulsis reliquus Poenorum exercitus impetum Romanorum non iam sustinuit.
Verso:
Convocados os senadores, os Romanos sustiveram o mpeto da guerra pnica. Eles foram primeiro
vencidos pelos pnicos, embora nunca o senado tivesse desesperado.

17