El Ttulo de los Indios de Santa Clara La Laguna, es un texto que fue escrito en 1583 en Santa
Cruz (Quich) en Guatemala. Fue presentado ante la corte en 1640 por los
ancianos k'iche's de Santa Clara.
En este documento se relata cmo fue que las tierras al norte del lago de Atitln llegaron a
estar en manos de los k'iche's, como resultado de las campaas expansionistas del seor
K'iq'ab, a inicios del siglo XV. La razn por la que se escribe el Ttulo de Santa Clara en
Quich (Utatln) es porque cuando caen los k'iche's mandan a su gente a diferentes partes
por temor a que otros pueblos tomaran sus tierras.
El documento fue presentado en un litigio de tierras, por parte de los kawek, ante el reclamo
del territorio a lo largo de la orilla del lago de Atitln y la Costa Sur, basndose en las
conquistas de K'iq'ab. Se tiene nocin de que el documento original fue escrito en k'iche'; hoy
da, se encuentra desaparecido.
QUICH [KICHE]
CASTELLANO (1641)
En 22 das de octubre del ao 1583,
winaq ajaw
ruk don pedro de salazar rajawal saqikib
wae kute uchi ulew ujik qamam qaqajaw
kiqab kawisimaj
ajpop ajpop ajaw qalel atzij winaq keuchaxik
wae kute ubinibal chi qequmal
ojer okal otuq chi junab xkijequj
xel waral kiche
xopon tapichoch xqan tzikin
xopon chik kotba ulew
xopon chik pawaan lemoya
xok kaqix kan, papal abaj
xel apanoq chi jolom
xikow camanchaj ruk belej chu chub
chajaxaq7
xikow chi chi qapoj
xopon chu kosibal kaqolja tzolola
hok tzam tzolola chuwi upek balam
chuchi [raj] ajaw [tz]ikin chimuch
chiri kut xkijilox wi kumal ral ukajol
a[j]tzikinaja
xok kar tap
ruk kwal yamanik
xit pwak xuya
konaib tepepul
baluxija tawalib kosliqa ok
e tzutujileb
kate kut rajaw tucnapan xok kut pa cho
nikaj palow
xel ku ubiq chaqa cho
xopon panaqal
ta ukubik xe kaqa abaj kiqab
xkobisanik chuwach inup
ta xekanaj kut e chajal uchi ulew
wae kibi xitap kobaqil keuchaxik
utik rawan kiqab
xelik chi ku chiri
xopon chuwi saqnum, chomal, ceta, tzam qana
ulew tzam samat bajala, majakux
xopon chi kut pojoba
ta xuban utzaq chiri
xkijilox chi wi chiri kiqab ajaw
xok kolowin wachyok chuwach
xel chi ku chiri xopon chopi siwan chuwa
saqiwok
xopon chi kut chuwa inup
xopon chi wi chu nima kaqja
xel apanoq xalkat saqya
chuwa saq qaq chuwa qalibal abaj
xopon kut pa omuch kaqja
worotajinaq inup
xok apanoq chi palow
ri kute ubinibal ujik kiqab ajaw
nawal ajaw
umam uqajaw kaweq nijaib ajaw kiche, saqik
wae retal jaom rumal nawal ajaw
e tiko[n] maman kiche winaq kiqabil winaq
e [kik] jaom chuxol tzutujil winaq