<^>HiMniIlan

5 '^mfip,

N P T O L E M

MAGN
CtV

C O

AM AtMAGESTVM

JL

T I O N E M,
VOCANT,

LIBRI TREDECIM.
CONSCRIPTI

lOANNE

X.EGIOMONTANO

M.

As

thematico darifsuno

IN

QVIBVSVNIVERSA

dodrina de coelcftibus motibus, magnitU'

dinibus,cclipfibus&:c. in
rcdacfla,

>

Epicomen

proponitur

Noribergx apud loannem Montanum,8<: Vlricum

Ncuberum,Anno M, D, L,

M A

DB CU PTOLEM^I

i?EGiPTII

opre AftronomicojLibrorum ciufdem trada<

noncs 5d fummam contincns*
Circuitus orbis,Chordas,cnarrat &: Arcus,
Ciuos ita per ccrtas ornat agit^ thcfcs

Vt uarictatcm Rcgionum ^enotat aptam,

Ac loca concur(u

Solis opaca fuo*

Qualc Planctarum motu difcrimcn

Quod

in ipfo,

fubiti nitidus tcmporis ortus habei-i

Vtilc quid gclidae tradct fimul adio Lunar,

Vndc uagi nigrans luminis umbra ucnit*

Qua folct Eclipfis

Futilc

Qiio

fita

ficri,paradfgma quod extat,

tamdiuumnc
fcrtilium

uidcatur opus,

mcdio ucftigia rcrum,

Machina finc foUcf^

Hntc fi(juidcm
Pcr qucm totius uiuunt animalia prolis,
Qyne fcmcl ingrcmio fa(fla fucreSoli*
lUa Diius fola ftatuit bonitatc dicrum
C'efccrc,ucl fpacrj nc quid obcffct rjs;
Tam bcnc cun(fta (uo difcrcta fub ordinc florent,
Qaorum prima Poli caufa uigore latct*
Nulius ob hochommum fummam contcmpfcrit arcetti
Illud quum clans ordinat omne modis.
Sdrc uolcns igitur fulgcntis climata cali,
Quac gradibus, pundis, augc Matheds alit;
tali

Hos

auidus potcrit libros cuoluerc Lc(ftor,

monftrabunt ad grauiora uiam,

fplendcbit gloria, tandem
quotidic
X)cin fua
Et bona pofi mortem fama fupcrflcs cnu
Q<ii

fibi

perpctua clarcbunt nomina laudc,

Quac! poterunt nullo uana pcrirc dic,

Ha!C

ita

Quod multo fucrit

fuluo pracftantius auro,

Quodturpis nimio mundus honore

M^

H, P,

putat

DOCTRINA
ET
VIRDOMINO
TVTE ORNATISSIMO
VIRO,

Patrido Nonbergenda
loanni OlhafFen, lureconfulto,
Domino Sc Fautori fuo obferuando,
S.

D.

VLTi^ SVNT CAVSM, OB CLVAS

docflrinae &: artificum

operacquandocp perierunt, prna*

Nam mutationes impenorum, ut Hifto^

tiffime loannes*

rix teftantur, fa^pc occafionem pracbuerunt, ut dodrinae

tum uero ut labores artificum m fludrjs

ornandis interciderent. Ante hxc tempora linguarum ^ artium noticiam
fopiuit eorum focordia &: ignauia, ad quos maxime pertinebatcuraftudiorum illuftrandoiu, qux diuino'ne confilio, utingratitudo 8c contem^
cxringuerentur

ptus erga do^ftrinas punirentur, an ex alia caufa, mentibus humanis fuerit

indita,difFiciIe ell pronunciare^ In Afironomicis autem artibus ad priores
caufas etiam difficultasaccedif,cumaflralongius

fint,tum uero

cum

abhumana

fedc pofita

naturaE,uires,& adiones eorij prxfiantiores

finuOm^

& corrupribilia,qua? in clementari parte mundi funr,

ab eorum moubus & energps fufcitantur, primum<^p ab eis motum accinia enim generabilia

piunt, per ea conferuantur,per eadem denic^ in corruptionem abcunt. Et

cum hae artes afsiduitatem laborum, &: in cogitando indefeffiim fludium
requirunt, Taedium igitur in cogitando quandoq:? illis obefl^Pleric]^ cnim
dum laboribus cxdunt,^ cogitationibus parcunt,porius h^'c fludia in di^

fcrimina ponunt,

quam

ut ea ampleclantur

Inuenies qui quasftu corra>

dendo potius obkdentur,quam ut inhis artibus conferuandis 8c iUu^

ftrandis utilem ponant operam
Verum de caufis ob quas dodrinac 8C arrificum laborcs quandoq^ pe-*
reunt, nunc defino difputare, Nam cas prse/tanria tua pro fui iudici) acu^
mine altius confiderabit

Quin potius hoc beneficium admircmur,quod,ctfi artcs lam tanquam

deletae fuccumberent, fubinde tamen arrifices, non in his artibus tantum,
fcd ctiam in alrjs omnibus excitati funt , qui nouam lucem in cis accendc^
rent* Qtii fiue diuinitus,fiue ex Aflrorum naturis Sc a(fiionibus, eo mcnrris

impetu donentur, haud facile efl difcernerc,

Mentem hominis partem efl!e coeli nemo magis Hipparcho approba^
bauit,Nec hodieab eodifrentiunthi,qui uirium Afb-orumnoticiam dC
cxpcrientiam habenr*
Porro autem quisnegabit temperamentaannuaElementorum,tum
uero ctiam Meteororum difcrimina,initium 8c primum motum ab Ailris
fiimercC Vt aute fimplicia,6^ ex his perfedius

commiiia Metcora ab afins

z

cxcitancujT

mo

cxdtantur,ita aliacx ekmcntis compofita Sc pcrfcAius m/ftajab aflr is

tus fuos fumunt Cumautcrahomo conftct ex ekmentis, temperatur

igimr

magna cx parte ab aftrisjlicet mtcrim

uis fua

ctiam infit

fcmmu Ex

tempcranicntis autem inclinationes oriuntur, ergo ihclinationcs ex aflris

funtjfcdcx his funt impetus, Impetus uero ad acflioncs hortanturifcrga
acflionesin homine magna cx pa^tc cx aflris oriuntur >At quoniam uaria^

funt difFcrcnc/aE uiriu aftroru,ortarum ex uarrjs luminumillfonibuSjtan^

to^ p^urcs, cum milk fint corum ad feipfaj&frcfpedu tcrrac pofitus,pr6
tempcramcnta^Sc: ideo alias a^
<Jliones excitant,Naturas6|^ infcriorcs ad has ueJ illas inclinationes agunt*
Circa annum domini milkiimum quingcntcfimum quadragefimum
quartumj&illo ipfo Anno multaehorribilcs luminarium coincidebanc
Eclpfes,plures^ in Scorpio fupcriorum planecarum , Saturni, louis,5

diucrfitate igitur

miftionum,

alia atc^ alia

Marcis congrcfTus lucebant Ncc non Sc alrj pofitus con(j3icicbantur,quiV

bus corpora ccelcflia commifcent irires fuas, Quid ni ingcnia,qua: paflim
illts annis prodierunt, ab his confieJlationibus ita infcd:a cfle arbrtrcmurC
QuincueauiriIesannosattingunt,trucuIctas 8c horribilesin pohticis atcp
ceconomicis (utnibil dicam dc iicckfiafticis ) turbationcs moturafint,
ka utcorum a*tas plena fit futura tumuItuofis&: horribilibus (proculdu*

bio)motibus Vtautcnifi-ituraactatein ciufmodi negocijs multa pafsim

uiucnt ingcnia,qux humanam focietatcm co modo gubernabunt, ita exi^
ftimandumeft, pofitus fiderum multosuno tcmpore pofi^e concurrerc
ciuiakos motus, uelut fludiorum ornandorum, excitcnt iningcnrjs na^
fcentium, ita ut actas qucC taks pofitus (equitur,fcntiat ubcrtim talia ingc;s
nia,omniumgenerum dodrinas illuftrantia
Ca?farum
Nec dubftandum ert, cum imperia

ANTONINOR VM

undic^ artium dodrinarum^ Iucc,8^ artificum hcroicis mentibus abunda

rcnt,quin multi pofitusfiderum coinciderint,fiinquirerenturab Aiirono^

&

tam prseftantia ingenia, tam hcroicos

qui futuris temporibus tot
motus animorum erga fludia cxornanda produxcriJt^Nam pafsim multi*
clarebantuiri dodrinis exccllentcs, uixit eodemtemporc CI* Gaknus,8^

rafs,

CU Ptokmscus. Ipfe ctiam Imperatorc M A R C V S ANTONIN VS

fibi f um Philofophi cognomcn inuenit*
V* Au^
Ita hac noftraaetatc cum Imperatorc C A R O L O
Maximo omnium

artium omnium^do(51rinarum luxundiquc

tania fulgeat, Sc fitundique in totoimpcrio tantacopia artificum Sc hcs*

gaflo,

roicorum

motuum

inuiris praeftantibus,

quantam

nulla

unquam

pros*

Quis ambiget antc ha?c tempora pofitus aftrorum fuls

L I V* Augufti Maxim/i
fifle, qui artifices hoc ipfo imperio C A R
fufcitarent, 8^ menubus eorum tantos uigores indcrent* Ht fane nuJIus
iabor eft, eiufmodi pofitus fiderum examinare, fiquidc loannis de Rcgio#
niontc,8cfucceiroris eius loannis Stophlcrimultiplices motusfidcrum in
Ephcmc-
dit nobis hiftoria,

Ephcmcridibusannotat/,ad annospropcmodu ^oUn promptu fintHacc

cxempla argumcnto funt,non finc aArorum uinbus artificcs cxcitaruNec
ucrotantum cx tcmpcramcntis afidcribus ortis,talcs motus fufcitari
ammis nafccntium cxiftimcmus^ Scd porius cx proprrjs dc fpccifcis .( ut
uocanc)uinbus,quaeaftrisinfunt* Mcrcurius habct fpccificam uimmoucndi animum ad dodrinam, ad cognitioncm hnguarum dC arrium, ut

cxpcricntia tcftatur lupitcrad Philoftorgias,

Mars ad

uirihtatcm ,Sol

adgubcrnationcs pohricas^

Hx itac^ fpccifica; j^vx^w iuuant tcmpcramcntorum uircs,ut

ccrtis

tcmporibus fufdtcntur talcs in animis nafccntium impctus, ad diuerfas

adioncs produccndas* Incflc autcm inis fpccificas uircs non obfcruario'
num fuffi-agijs tantum,fcd cx rarionibus ctiam conftat Fatcndumdl

cnim cauQs

fpccificas uirtutcs fortius incflc,

quim cffcdlibus* Cum igitur

fpedfica uisinfitScammoniOjUtbilcm

pituitam pcr infcriora dci]dar,

qucmadmodu mcdici dicunt, Si Rhabarbaro ut Hepatis fuccurrat noxis,
Si Ellcboro ut Melanchohas mcdcatur,Scammonium autcm,Rhabarba^
rum, 8c El!eborus uircs cx aflris hauriunt, multo fortiusincrunt fpccific^
uircs fidcribus a quibus in omnibus miilis in infcriorc partc mundiprimo
ucnit forma,Ptolcma:o tcfle,cum inquit,

tx' iv Tf\ 7tvtV, \sQ. 4)80^^

zsraco^

His crgo ranonibus pcrfua(i,exi/limcmus,ciufmodi impctus cx aftro^

rum naturis Sc adionibus orirU Tanto^ firmius cum non omni tcmpo^
rCjfedper intcrualla talcs motus inanimis nafccntium fufcitcntur, ficut
ncc ipfaj flcllac,earum6p pofituscontinue funt ciufdcm rarionis,fcdccrtis
annis mutantur, ac tandcm nouo ordine in priorcs uircs rcdcunt Imo
effedus eiufmodi congruentcs

cum pofiribus fiderum paulo antc

fulgcn^

tium ( quod cx fupcrioribus duobus in hoc gencrc inclinationum cxem^

plis planum cff ) argumcnto funt, cx cceh' uiribus cos oriri* Adniircmur
igitur hoc bcncficium,quo Dcus Sc natura,artibus ixpe iam quafi extin"
<n:is,fuccurrunt. Ddndc,qu6d fubinde cxcitantur arrificcsalrj,qui artcs ilss
lufirant, 8c luccm in illis nouam adornant*
Quodrca cum paulo antc ha^c tempora artcs AffronomicaE ctiam la^
cerencjS^ propemodum fublatae effent,Georgius Pcurbachius,& loanncs
dc Vlontcrcgioingentibus erga has artcs ornandas motibus pracditi, qui
cis fubucnircnt, cxdtari funt. Qui cum animaducrtcrcnt magnam Pto^
lemaacompofitionem deprauatam effc, ncdum intcrcidifle propcmo^
dum, in qua obferuationes a maioribus fuis relidae, annotata^ erant, Ab
ea igitur,ut

run%

artificcs

dcccbat, has artes rcff itucrc Sc

Ha?c caufa fuit,ob

dcnuo illuftrare coepe^

quam hi artifices Ptulcmaei magnam compo^

Epitomen redigercnt^Qyanquam autcmcos fufccptilaboris

plurcs caufiis habuiflc nemo dubitet, tamcn hanc ipfcmct lohanncs de
Monteregio in fua pra?fationc coramcmorat*
fitioncm in

Qiianta

ciufmodi laboriim uti'li'tas,Iongum eflet hocloco rc*

ccnfere Et fane innote(cit illa his,qui mediocriter fe in hac Epitome exer^
ho'
cent. Conflateamamultispafsimin Germania defideratam effe,
die prjcflantes naturas his artibus propagandis acconiodatas uiuere, quae
ideo, quod nufquam ha?c Epitomc extaret,dodrinam de ccelo negligen^
tiuscurabant* Etfi autem PtoIemacizvvrot|/5 (AtY^pafsim in manibusha^

Quanta autem

(it

&

beretur,tamen,cumPtolema?iopus mutilumeflTgf^ loannis Regiomon^

tani tef^imonrjs, adeo, quod uel ipfe Ptolemarus eam, Ci reuiuifceret, non
agno(ceret,tum autem cum illud prolixius fcriptum pius laborum flagita^
ret,ha!c ipfa Epitome antepofita efl: Ptolemei magnac Coflru(5lioni, Atqui
ha:c ipfa Epitome difcentibus aptior efl, ob demonflrationum perfpicmss
tatem, atcp ob fupputationum necefTariarum ad temporum obleruatio'
nes facilitatem* Quo confilio eam denuo imprimendam,& ad pofterita^

tcm propagandam efTe duxi,

Tu uero .ornatiflime Ioannesexoptatuses,cin'us

patrodnio prarflan^

tium artificum in artibus Afironomicis labores Sc fublimia fiudia com^

initterem,Qiji non in alfjs tantum doch-inisjpra^cipueci? in luris aclegum
cognidone pra^clare uerfaris, fed has quoc^ artes ingenti amplederis im^
petu,adeo utex opera quam in eas pofuifii, etiam haud parum laudis tibi
Atqui cumhonefiiflimus Sc prudentilTimus S^inatus
comparaueris*
Reipub* Noribergenfis,in quo maiores tuiclaruerunt,femper magnife>
cerit omnia fludia dc dod:rinas,ut Regiomontani nofl:ri exemplum oflen
dit,de quo multis claris Sc borns uirisconftat,

cum^ is in primis

uera iu-

amplexus fit,quas etia hodie ut olim Mafsilia,

honefliflimi&:
prudentiflimi Senatus R,N.& maiorum
quoq?
fouet^Tu
tuorum, qui uirtutibus Sc honoribus excelluerunt iudicia fequeris^Qua in
re animus tuus ab ilHs non degenerat, fed ut uirtuces eorum ampleAitur,

dicia de docflrinis Sc artibus

ita

fludia quibus Sc

illi

dcditi erant,pra!clare afl"equitur*Deum

precor,ut uitam

8<. adiones tuas ad fui gloriam Sc ad

Reipublicac falutem gubernet,foeliciter uale*

Datae 4, Augufh, Anno M*

Noribergaf*

D, L*

Humanitatis tua^
ftudiofifs^

Erafmus Flock
JS. P, Q. N.
Phyficus

PTOLEMAI
CU
XANDRINI ASTRONOMORVM
pt^xAHv

t/;

oa/vrot|{j ,

id cR it]

ALEPRINCIPIS,

magnam Conrtrudioncm, Georgii

Purbachi), eius^j^ difcipuli

Johannis de Regio nionte

Aftronomica Epitome

REVERENDISSIMO IN CHRISTO PATRI

ac

DominOjDomino Beffarioni, Epifcopo Tufculano^Sancflae

Romanac EcckGx CardinalV,P^itnarcha: Conftantino^i
politano lohannes

Germanus

cie

Regio moilte

feoffert deuoiiflimum

DMIRANTI MIHI S^PENVME;

ro, uel porius gtauiter Sc inique

aetatenollra

fereti, tam raros efle

optimarum difcipIinarum,non modo

pracceptores,uerum etiam iludiofos,

uidetur deprauataid

fatis

cornpert5

potuishommunatura

idfieri,

qudd ad uitia procliues, uirtutem ac bonas artes pro

nihilo habeant,quam quod rerixmdifficultas eos ab>
Siquidem maiores noftriuel abhisqun^iam inuentaerant tras
dendis,udab inueniendis nouisnullaunquam funt difficuJtate pertcrriti,
quia fcilicet magno femper Hudio elaborauere, ut pofieritatem non tam
auro atq^ opibus,quam uirtute &: bonis artibus reddcrentlocupletem^i
Nondum enim ambitio,& csetera^cupiditatcs hominum ingcnio inficere
frerreat

ac labefacliare cceperant*. Sola uirtus in precio erat, (ua cuiq^ fatis place^
bant, nullus extriniecus honor quacrebatur* Vbi ueropaulatimcupido

habendimortalium animis irrepfit,defluere bonas artes atq^ abfiffere uir*

tutes neceffe fuit* Hinc nihilprarter aurum fuauecreditumefl:,diiciplin3e
probro habitac funt.Eo^j? pofiremo deuentum cR miferia', ut non modo
promendis nouis artibus operam non nauemus,(ed potius,quo impunius
crrare liceat, inuentas olim ac traditasperfocordiam atqp ignauiam uel
fomnolenti praetereamus Hacc igitur caufa eil,cur pauci aetate nofira da
cfti

fint,cur pauci fludiofi, cur iaceant ffudia

bonarum artium, Sc quafi

{e.^

emergere ac fufcitari non poflintFieri tamen interim poteft, ut dif^

iicultate rei difcendac, homines pertcrreantur, nec tamen dcefle debet
puita^

ue>

ni^eiocubj*

Sunt enim nonnullarum difciplinarum aditus

difficiles atq^ ardui, qualis eft eius di(cipirnap,quac

lupra.

modum

afb-orum pr* itiam poUiV

cetur,tum propter magnitudinem atc^ excellentiam rerutn, in quibus

uer
fatur,tum propter fcabrofitatem librorum, qui ex percoriijis linauisin
las

tinum conuerfi', incredibile di<fiu efl:, quantam prge fe dliBcuItatem fcrant

iiam 6<: Latini sediti pauci adraodum extajlt^

Habet

Habct profe^flo praeftans hxc atcjj mfignis difciplma cxcclkntem quan

dam materiam, ac fdtu perdifTicikm, cakfle

uidelicct corpus,

m quod

fi

tanquam mfpeculumdi'rexerisaciem,immcnfam quandam,& ucrcadmirandam creatoris uirtutem intueberc Taks fpedarc iullit aftrorum
chorosjdum mortalibus oradaretfublimiarerum conditor,dignum pro^
fe(fl6 arbitratus,

quomodo

uniuerfis pracfecerat creaturis,

medium inter

cas confidere,utpedequidem cakante,terrenis imperare uideretur, fron^

tcuerofublfmiatc^crccfladiuinis frucrentur delitrjs Quid enim luam^

dius,quid amC3enius,quid denic^ fuauius afficere ocuIospoteft,quam illa

tot SC tantoru luminum uenuftiffima atc^ ordinatiflima feriesCEo quippc

animo, experieris nihil tc unquam omni uita fenfifle dekd:a^

bilius* Hinc maior huius difciplinae pendct difficultas, Qjuanquam nec
illa quidem parua eflquam nobis peregrinoru codicum interpretes pepc*
rerunt Difficik eft fane atcjj arduum, ut, quac in aliena lingua benc dida
fi

rapieris

funt,

eundem decorem candem^ facilitatem in

ctiamfi idifercis uiris

fi

parum

translatione conleruent,

fummo ftuaio ac diligenua translata fuerint Qiioci

uel difertus uel curiofus fuerit interpres, fcabra prorfus 8c turbu^

oratio^Quod mihi plane eucnifle uidetur in preclarifsimo

illo PtolemaEi Iibro,quem raagnam compofitioncm uocant, quod apud
Graecosmira facilitate facundia^p refplendeat, ita apudLatinos durum
ineptum^ habetur, Vt ne Ptokma^us quidcm ipfe, fireuiui(cat,ipfum fit
pro fuo recepturus. Id cum tu tecum aliquandiu mentc uoluiflcs excel^
lenta redundat

lentiflime Princeps Beflarion,graui

fupramodum moleflia affedus fuifli,

non tam quod aureum illud flumen ingenrj gentilis tui intcrpretum ui"
tio in tantam barbariem deiieniflet, quam quod Latini noflri, quos fin^

&

gulariamorebeneuolenria^ profequeris,tam excellente

pracclaro opcenim
uidebamur
eo
carere,
Satis
qui
ita
barbare
carerent.
atcp ineptc
rc
translatum habebamus^ Decreuifli fane tunc uir utriufcp lingua^ peritifsi'
patriajtuae8(: nos
me, nec minus Latinam quam patriam calkns, una
ftrac confulere^ lili quidem reflituendo fplendorem priftinum, nobis ue^
roillius ueramcffigiem donando cuius anteadeformefimulachrum ha^
bebamus^ Ccrpifli igitur pracclarum illud opus iterum Latinum facere,ut
larinostuos 8( ftudiofiflimam hanc patriam maioribus quotidie beneficrjs
demerereris Vcrum onus delegatum tibi nunc apud prjflimum Impera*

&

torem,prouintiaEa propofito reuocauit,ncc publica Chriffianacrcligionis

negotia, quibus incumbere necefl!e crat, uacare te literis permifere*

Quocirca per alium aggrefliis, quod per teipfnm no potcras pra?flare,

Georgio Aftronomo Caefaris, qui tunc Vicnnae crat ,prjcceptori
mco,uiro8(r moribusS^ integritateuiia?,ifaomni ftudiorum gencrcpri'
mario, in Mathematids uero fupra omnes noflra: a^tatis homincs crudi^
to, ut Ptokmaci, de quo loquimur libri,quem ille quafi ad literam memo*
ria: tcncbat, breuiorem lucidiorcm^ facere conarctur Qyod ille mox
fuafifli

orfuSjincredibilc dit^lu ert,qu'am clanorcs rcddidit fcjntcf5tias,diui*c!chs ea^

Geomctrarum more,

uc &: apcrtius intclligcrcntur,8f facilius conimen^tf

lia^rercnt
Sed uix abfolutis fex IibriSj
curfujhcu
quoq^
rci lugubrcm, atcp accrsa
mcdio
mcmonam
cius
qua(i in
bam,i'mmaturamortenobis indignifsime rapitur* Vcru paulo antcqua

darcnrur mcnioria!, Sc tenacius

inmanibus&grcmio moribundumtchcrcm,Valc
Ioannes,ualc, &:fi quid apud tc pij praeccptons memoria po^

e uitadifccderct,cum
inquit,mi'

tcnt,opus Ptolcma2i',quod cgo imperfccftum reIinquo,abfoIue, hoc tibi

cx Teftamcnto lcgo,ut ctiam uita defundtus,partjs tamcmci mcliore fu'perflitc, Bcflanonis nofiri optimi ac dignifsimi' Principis dcfidcrio fatis^
mcis impar uiribus moricns prsccc^
faciam, Grandc profc(fio opus,

&

quod fubirc tcmcrarrj forct, rccufare

pcor humcris nortris impofuit,
ucro ingrati ac pcncTacrilegi Scd flucftuanti mihi,tu pracHantifTimc pa*5
tcr BefiSrion, confirmafti aninium, &uttantumopus pro(equcrer,tuo
numinc compulifti,
iAbfolui

igitfir

opus a prasccptorc inccepturh,i*dcp tuo facratiflirho no

mini dcdicaui,ut interca:tcrosBibIiothccac tua* libros colloccs atc^ cuf^O"

dias# Ad qucm cnim digniorem uel Principcm ucl Patronum bonarum
artiummonumcntaconrugiam,quam acl tc,qui esdocflrina& omniuir"
tutum gcnerc pracftantifsimusC Ita optimos quofcp Codices diligennffimc indagariSjfummo ftudio comparas atq^ cuftodis, ut nemo fitjmco
ludiciojhodiete locupletior in hoc praeclarifsimo gcncre fijppcllccflilis*
Quo fitut diuino quodam confilio h<^um cenfeam,ut in communi
Gracciae prouinciatu Roma: foelicitcr uixcris, quo naufragantcs Graecos
rum librorum rcliquias,&: mox peritura tot docflifsimorum uirorum uo^

lumina confcruarcs^ Notum omnibus efi, quantum ftudr) Sc diligentias

111 ea repofucris,quoslaborcs,quosfumptus fuftulcris,nihil pcrnidofius
accidere pofle cxiftimans,quam fi cum patriactiamlibripcrrjftent^Tantd
igitur tamq^ predofo librorum aceruo noc quocp Epitoma nofirum ad>
iungerc,pro tua manfuetudinc, dignabcris, ut te autore, te PrincipCi
optimarum artium ftudiofis commune fiat Quifi quid forte
difficultatis in primordio ofrendcrint, legant libellos,
quos de trianguiis cdemus,&: fic rcliqua,nifi nos
opinio fallit,facile fupcrabunt

LV*

lO,
Regjus

hic

Qyem

AD LECTOREM^

mons eftjfcdes ueneranda lohannis,

legisaudlorisledloramice

Indicac ingenium, paucis

libri*

quod contigit olim,

Nam referat, claufum, quicquid olympus

habet*

Aftrorum curfus,8c qua ratione mouenrur:

Non ni'fi,crede mihi,mens generofa capiu

Nam(^

fubit coelos, uentura^p percipit

illic,

Profpera ut euemant multa^,nomt opem#

Aftrologosigirur merito ueneremur honore,
Romafccutaillos^iamcapuc orbis erat^

EPIGRAMMA

MICHAELIS LINDENERI, ADOLEfccmis Liplid

H,

In CI,Ptole maciCompofitionem magnam^

ad Aftrologix ftudiofos,

ECcc corufcifen' quod anhelatfidefis Aftrum,

Hoc aliqua docftum parte uolumen habet,

proponit acumma curfus,

Summa quod igniferi

Ardens

in itabili quac Polus axe rotar,

E' quibus iftarum conlbnt exordia rerum,

Quas omnicp capax femine mundus

alit,

Cunct.i Matliematices quae continetordo figuris,

Qiii folet hac coeli lege notare uicem.

Cuius apud Grafos Ptolemxus tradid;t ufum

Tempore Traiani,primus artis erat,
Clarius Hipparcho qui demonftrauit Olympum,
De quopoft obitumtale reliquit opus.

&

Quou.uias huiusrationes indicatortus,

Et probat explicitis omnia fi ^ na notis.
Qi^iod mcliusuiua monftrat Vir imagine dignus,
Qui de regali nomina monte gerit,
Cum quibus innatce quadrant fe munera uo:i,
Conueniat fatis acflus ut ipfe fuis,
Rcgia cum res eft.fcrutari limina SoUs^
Quxlibet ac terrae cur hiat herba finu
Huiusutauricomus quondamfuit ordinis Atlas,
Quem dicunt humeris fuftinuifte Polum,
Cui tahs tucrat cupidae folertia mentis,

Vt petcret rutili climata fcire lod,

Quamuis ornatu,regis diadema,triumphi
Portarct, capitis fronte micante fui,

Attamen acthercas uoluit quoc^ nofcere fede^

Lumen ijs poftquam uidic inefte Dei.

Carolus occiduis itidem quod magnus in oris
Fecit,quiclarii cultor honoris erat,
lUum nonobiter facram coluilTe Mathefin,

Et preciofa louis dona bibifte ferunt,

Quod fine diuino tandem necp numine fa(5hjm,

Dum potucrefuis ifta referre modis,

Quac fatis cxpreftis pofthac ornata libelbs,
Qiios animo celebres compofuere uiri,

In quorum numero,fine fraude, putabitur illc,

Quifadlimethodumcum ratione docet

Ergo falutiferam caput erecl^urus ad arcem,
Immenfiuaftumquae uehit orbisonus.
Qtjomodo Luna comes Phoebi latet ingume tanq^
Noc^iis, 5C \m multo cernere plura poteft,
H.XC leqjat illuftris benecommentariafenfus
E' quib us liinc aliquis docflrior eife queat,

Quac m:inifefta fuis exornant ac5h minuns,

Totius haec mirae qusc fit origo rei

lOANNISDE
EPITOMES
MONTEREGIO,
IN

ALMAGESTVM

PtOX,0 MAEI, LlEER

PrIMVS,

Liberprimus,umuerfafisambitus tonus Tcrme ad totumcoelum

confideranones,quae neceflario pr^fupponendaeerant.praemittit

Theoremataquoc^, quae ad Sph^ricas demonftranoncs prapmit'^

tuntur, cnarrat Chordarum atcR arcuum tradit dodnnam*
Afccnfionesdemumrecfle Dph^rae inueftigat^

PR AE

ECTE^

A T

o.

PROFECTO MEO

tio nobiliores

Philofophi

rcire

IVDr>

diflinxerunt intet:

Theoricam Philofophia?, 3c Pradicam psrtem*

#r

Nam etfi ipfi Pracflicac accidat pnus Theonca elTe,

nihilominus multu inter cas mtereft,

aliquas uirtutum

non folum quomam

moralium uidemus

poflTe inelle aliquiV

busctiamabfcp dirciphna,rpeculationeuero unierfi,im/;

polTibile effe abfcp difciplina adipifci, Sed eo maxime,
quod ibi quidem tota utilitas ex frequenti circa ipfas res
operatione,hic autecx ipccuiatione aduenit. Qiiafe nos etiam purauimus dicerepoe*
radones quidem noftras dirigere, fecundum confiderationes eorum, quac apparent, ut
necp nimis deuiemus ab optima
ordinata uniuerfi difpofitionejmaiore uero ocrj par^
circa
quac
fpeculaoones,
tem
multac iienuftsccp funt adhibere. Etenim ipfam fpecula^
tionem Ariftoteles decenter certe in tria prima genera diuidit, Naturale, fcilicet Moa
motu
thematicum dC Theologicum. Cum enim omnia cntia ex materia QC forma
confiftant,quorum unumquodqp uideri quidem feorfum non poteft, fed folum intclliW
giabfc^creteris. Primamquidem motus uniuerfi caufamDeumipfuminuifibilematcp
immobile recfte quis putabit, eiusq^ inueftigatione fcientiam Theologicam merito no^
minabit, cuius operationem furfum circa fijblimiora mundiefle ponet omninofemos
tam a fubftantia feniib ilium, Quod ucro materialem d>C fempcr motam quahtatem irbr
ueftigatjCircac^ album dC calidum, dulce dC molIe,& huiufmodi uerfanir, naturale uticp
appellabit, quod inter corruptibilia ut plurimum &fub orbe lunari reperitur. Id aute
quod fpecies motusqp locales qualitatis manifeftat, figuram ac quantitatem, tum difcrctf
fimilia quacrit, Mathematicum iufte ap*
tamtiim continuam, Item locum SC tempus
pellabit. Quod uero inter duo pracdi<fta locum habet,non folum quoniam
per ferbr

&

&

&

&

lum & abf::^ fenfu percipi potc(i,fed etiam quoniam omnibus fimpliciter entibus accisr
dit, tum mortalibus tum immortalibus. Nam illis quse femper mutantur, communicas
lur fecundum motum localem,aeternis uerofecundum immobilitatem atcp immutabi*
litatem formac fuac.

Quo fit ut alia duo fpeaiationis geiKra

fcientiam aliquisnominabit, Theologiam

coftiecfiiiram potius

quam

quidem propter eius nimiam obfcuritatem

SdincopraeheniibilitatemjNaturalemquidem propter continiiu dC incertum materiae

fluxum, propterquod necjfpeculariquispoffit Philofophos dccacocordeseftefiitu*
ros. Solam autem Mathcmaticara fignisattentisacccdendo ad cam, certam 8C indelcg
bHcm fcjeniiam ftudiofis fuis generare conHtebitur.Siquidem eius probationes per cer

tifsimam

LIBER
tifsimam Artthmeticae, GeomemaE^rciendamfiant Ob quas rcs lios etiamcompulii
nUs, qvio adficri potTit, omnem cjuiciem rpeculatiortem,Ted cam praecipue quae circa
diuin^L coeleftiac^ uerfatur cxercere,t2n^ flla fola fit,quac circa ca,qu3e femper dC eodem
UjDdo fc habeant,confiderct, dC ideo pouibilis fit,pnmo quidem in furjpfius comprae^

henfionc, oimnihdobfcurum, nihdinordinatum ibi fit, femperc^ SK^codem modo fe

habeat,quod propriu eft fcientise.Deinde etiam ad aharum intcUigentiam non minus
&adTheologicam fcientiam hapc maxime nos ducit,
quam iplimet cooperetur.

Nam

immobilem 6i:infeparabi!em fubftantiam abearum

quidem mouentibtisqp acmotis, acternis uero St^ impalfibi^
'hbus fubftantijs ^ccidant,tacircaratioucs, tumcirca ordines motuum, Necnonetiam
naturalem non modicumconfert. Fere enim tota materialis fubftantix proprietas a
cumfolapolfitrccleconfiderare

^uicinitate,quxferilibflibus

motus manifeftatur Corruptibile nanc^ &C incorruptibilc

uero dC Jcue^aut palTiuum
at^^iuu, a motu ad mediuni
a
ac^tionumcp
mor.um
dccorem
ad
haec praecaJtcris alijs nos
i8C a medio caufatur, Atqui
follicitos efFecit,cum afimilinidine circa diuina ordinis commenfuratione dC modcftia,

fjroprietatc localis coeleftttjm

recio dC circulari Tnotti,graue

&

confue:^
qu2C in eis reperitur, amatorcs huius decoris efficiat ecs-qui eamfequimtur,
im^
ad
animum
cwum
fimilitudincm
difpofitionum
natura
qiiaft
quadam
tudinc
pellat,

Hunc igitur amorcm

ea fcilicet fpeculantes, quac

iai^r ^fimiliter fe

habcnt

continue, nos quoc^augereconamur, tum ea difcentcs quac anoftrisinaioribus fcite

ptimcc^iinienta funt,tumetiamipri.innit6ntes tantumcis addcre, quant^m temporis
nos interuallum manifeftare potuir, dC ca qiiae putamUs iti pradrentiarum
.inter^os
tiobismamfrfliorafuifte,conabimurquaraipauciorjbusfieripoteft,5(:irautilIi,qui
litercuncp hanc fcieruiam dcgwftarunt, feqiapc^int, littcris mandare.Etyiitcotinuitate
perfechis fit, omrria quidcm qiKC ad coelertiumfpeculationem utilia fim% per crdinem

exponcmus, Vt autem fermo

nofter nonjfiat Jongior, ea quidem qu;^ a maiorihus nos

Qux

autc uel nullo modo depradlienfa

i^ris Gomplcte dicia funt,breuiter difcurrcmus,
fucrintjUel non fufFicienter expofita,ea Jongiori excquemur fermon^^

Hancigicur noflram propofitam compofitionem prscccdit quacdam

tmiucrfahs amfcitiis totiiis terra^, ad totum calum coniideratic*

^Eorum uero qux particularia 5: pofteriora funr: primum quidem crit rcddcre ra^
tionem circuliobliquij&^ locorum

iiottrachabitationis,S^ de eorum quae ad inuicem fe^

cundumunumqiiemcp Horizontera.propter inclinationem fit differeru:L!uEorumcnim

ipeculatio pra^cedcns, confiderationcm aliorum faciliorcm rcddit. Secundiim ucro de

motibus Solis S^LunDe:,5^ deaccidentibus eius tracbre, Abfc^ ciri eorum fcicntia non

nobis uia ad fpcculandum ca quae circa cacteras ftellas accidunt.Cum autcm ultimd:
ad hunc tracftatum de ftellis difputare,merito igitur hicpraeccdit confidcratio fplue^^
raenonerrantium, confequeriter earuraquac crrantes uocantur, Vnumquodcp autem
horum conabimurprobaretan^ principrjs 8C fundamentis in inquifitione utentcs cis
quac manifcfte apparcnt,5<! certis tum antiquorum,tum eorum, qui temporibus nbftris
fuerunt obferuationibus, dC eis confequenter addcntes l.ncares probationes. Quod
autcm uniucrfalitcr dicendumeft, talc erit quidcm, quod uidclicetfphaericum fit coelt^
ipfa fphaerica eft quo ad feh
Sdquodcirculariter fcratur^quodcp terrsefiguraquidem
iiim, accepta fecundum uniuerfalcs fuas partes, Situ autem media totius codi tanqiiam
diftantia puncl:i rationem habet quo ad Sph^eram
iierjum centrum. Magnitudine
ipfa
motum
rocalem habeat Decorum autem quolibetbrcsf
errantium,nullumcp
non
crit
fit

&

&

witercojnmcmQraiionisgratiaaliqua dicemus,

Condufio

PRIMV
CONCLVSIO Prima
CceIi figuram cfle Sphcricam, Sc motum eius circularem#
confitendum mducimur Syllogifmo, cxperimentali

Hf Tripliciad hoc
confutatiuo dC Rationabili.

donec tanc^ faftigium

rcilicet',

Experimur equidem ftellas oriri, paulatimcp eleuari,

itineris fui attingant, Deinde uero pedeteiitim dcfcendcrc adi

fuperhciem Horizontis, quacubi ccntingunt mox difparere indpiunt, dC aliquandiu

latcre fub terra,denuoqp oriri,& curfum pnrtinum repetere.Magnitud)nes aut (iclla^

rum hoc paclo motarum diuerfis in locis non reperiuntur uaria^. V nde nimirfi ftellas
motibus fuis conferuare di-J
ideo circulariter moueri nemo dubitabit. Quod i\ obicceris ftellas apud
Horizontem maiores uideri in medio coeIi,confitebor equidem,Sed in ea re fcnfum
decipi pcrfpec^iiuis conclamatum eft.Hiufmodiautem motus circularis manifcilicrem
fe pra?bu:t in ftellisfemper apparentibus. Vifac funt enim illx ftellae perfe<ftos dcfcri^
jpfas a terra,cu; uicinus eft oculus confiderantis,^^quales in
ftantias, 3C

berc circulos inuicem acquidiftantes,in2cquales tamen,quorum ccnnucomuiie ncudil

nomc poli fortitum erat,immobile coiccerunt. Steilas autem quanto plus a dKfto ceru
tro diftantcs,tanto in inaioribus reuolui circulis. Stcllas

autem occidcre

folitas id

pro*

quo earum quaelibet a fuo memorato ccntro minus difta*

rct,eobreuiorcfubterramoram pateretur. Cumcp mirarentur tamamicam quamin*
iiariatam ftelhra c2rcu.t.onem,coniecerijt eas m uno corpore grandi cclligatas haberi,

prictatis fbrtiri didicerunr,ut

&admctumipfiuscircumferri,nulloadhuc,utaflblet, initiu nafcentis difcipbna: erra^

intcriecw difcrimine.Demucorpori tam nobili dignirfimam,2<^ mo^

ticis &^fixis ftcllis

accommodatiifimam attribuebant hguram fphacricam. Caetcrum cum ex^

pcriamur ftcllas oriri/upra tcrram uerfari,occidere, dCCuh tcrra morari,tandemcp repe
tui cirailari

tereuiam priftinam,neminilicebitcpinari motu coelirecf^um cftcin infinitu.Oportcret

denicp ftclhru hoc pacflomotaru pauhtim augeri ab oculo diftantias, easqj iccirco corL?
tinue minorcs uideri,donecprorfus difparerent,quod nequacp accidit. Stcllae cnim ubi
fupra terram delataefunt, tendentes ad difparitione fuam, non mcdo non minores
dentur, uerij eriam maiores erroneo quidem fenfus iud cio rcputaiitur. Mctum itaqj
cccli& ftclhruciTe circularcm nemo inhciabitur, Sc^ figuram ccclum fphcricam habere
nimirCiquifpiamdubitabit. Non efh Sphaerac monis debctur circiilaris,ueruomnicor^
pori quod a fuperficic plana circa axem in motu circumducta dcfcribin!r,ut cft cclumir

na rotunda,pyramis rotunda,corpus fphaeroidale,S;^ fimilia, Si itacp corpus ccclcftc ftel

las circumducens cylindricum aeftimaretaliquis, non tollctur mctus ftclhru circuhris

Verum cii Sph^rae coeleftcs fint multae,libi circuquac^ inuoluta?,

circa diuerfos axcs

moueatur,ut inft^a aperietur.Si qs aliam cp fphericam coelo primo figuram dcputauerit,
aut Sphxris inferionbus motu propriu abnegare cogetur, aut corpora coclcftia fcifl^cne
pati fetebitur,Qi!aecrdint inconuenientia,neminirecfce fapiemi admittenda fimt.
idem denicp inconueniens redigemus aducrfariii,fiquam figiiram anguhre ccclo aircri

Ad

Poftremo rationibus direciis propofitumconfirmabimus.Naturae: erh peccatum

fiigientiuniucrfisinrcbuscommoditasphcet^maxima. Ccvlo igimr cunc^b reliqua
copr^hcnfuro figuram imprciritfphcricam omniu capacilTimam. Ad uclocitatcmqiiocp
mcmsquae inhoccorpore reperitur maxima 5d reguhnftima, decuit eligere ftguram
fph^ricam.Sphaera enim ad quamlibet pofitionis differentiam circa centru fuummota,
pferit,

nihil penitus habet refiftentiae, fimilitudme partiumfiiperficiei fplicricar id cfficicnti';

Nam unaquac^

earu locu fibi uicina: partis fubintrat, nuUo extrinfcco corpore aut ccsr
dente aut refiftente, qucd profeclo nuUis altcrius ftgurae corporibus accidcre conftat
Satis igitur oftendiife

uidemwr coelum efte fph^nciim^S^ motum eius circijhrem.

ij

Conclufio

LfBER
Tcrram

efTe

rotundam

ff Quodrenfuiuidetur SpkoericumjUocare fblemus rotundumu In omni fuperficie

geminam diuifi0nem,longitudinis uidelicet dC latitudinis.Longitudis

ticet confiderare

hem ita<^ in faperficie

terrse

intdligimus ab occidente ad orientem,latitudine autem

per tranlucrfuiTi.Terram autem cile rotundam fecundumlongitudinemexeo conuin^

citur,qu6drtell3e

non in eodem tempore oriisntur

2<!occidunt,

neqjad meridianos per

quidem ante, iftis autem pofterius,

Quod eclipfata! Lunse depraehenditur indido. Conferendo namcp tempus unius ecli^
pAS computatum fecundum orientales ad.tempus eiufdem eclipfis fccundum occidcn*
tales numeratum,reperiturtempus orientalium maius tempore occidentalium,in com^
puto quidem,non autem in.re ipfa, Nam in uno3dcodcm tempore toti mundoeft Ecli
occidentalibus , Sedillis

tieniunt orientalibus

Vndc

oportetSoIem diftinclionctemporisplusconcelTiiTeorientaliumquama
tneridianooccidentalium. Similiter accidit, fi temporjs computatio ad Horizontem re
feratur,quod nequac^ eueniret,nifi terra rotundaforet.Qiii dcinceps alIudat,quod no*
eanderrkedipfin, duac computcrum prch?
tatis quotlibet computationibus ad unam
portionalcs habeantur diftanttjs-lo:orum,in quibus eclipfes iftae confideratae funt. Nc*
cefte eft igitur hanc terrae dimennonemciregibbofam. Si cnim caufa eftet, ante uidc:=
renturftellaeoccidentalibus qu.im orientaIibus,fi rccfta fimul apparcrent, Qiiac res cx=:
perimcnto no corafcnat, Dimenfionem auttranfuerfalemgibbofam fecilius conftabit,
Procedenti enim ab Atiftro ad Borcam, ftellac polaris akitudo crefcere uidetur. Cae?
terac quocp ftellae apud eam altitudmcs medinociurnas habent. Maiores uero nonnuU
|a:etiam quae ante has oriebatur Sc occidebant,nunc necp oriuntur necp occident, Con
trarium autem horum accidit fi d Borea uerfus Auftram profccTi fiierimus.Cumcp mc^
tiemur inreruallaft.it onum noftrarum, reperiemuseas proportionales difterentijs alti^
'tudinum pracdicT:arum . Nih l autcm horum iriderctur, fihaecdimenfioaut reCta eftet
caua.IUud autem accidens generalc eft,undecun<:^ iter inchoauerimus in tcrra. Qiiod
profecto fufFiciens exiftit indiciumrotunditatis, tametfi echpfium confiderationes ncs
glcxcrimus, Nonaliter imo facihus declarabimus aqiram efte rotundam,ficorpora coe<
|eftia,quemadmodum in terraliifpiciemus, IVlanifeftopraeterea figno id confi'rmabi==
tur, Exiftentibus enim in mari practer ccclum dC aquam nihil circumfpicitur. Vbi ues
tolittorapetimus,montes,fcapuli,arces, dC huiufmodi paulatim furgerc ccrnuntur,ac fi
tEX aqu3 emergerent, Quod non acciderct, ii aut plana aut caua habereiur aqua,
pfis,

&

CoNCLvsio

Tertia

Terram in medio mundi fitam

efle,

Nifi enim in medio

iriitndi conftitueretur, oporteret terram aut cfTe in axc motus

diftante
tamc
a duobus polis,aut extra axem, aequalitercp ab UTOcp po
coeli,in3equaliter
iff

lorum elongatam,aut item extra axem,in3cqualiter tamen a polis rcmota,

Quod

fi

pri^

mus horufituiimtcrrae cedat,nuUusHorizoncoeluin duoaequa pai'tiretur,prafter^ re*:

C^ius

cbliquus.

Ille

quidem in

cuius ftiperficie eft linearecfh a ccntro

mundi

cxiens,

terram contingens, Nemini igitur Honzontem aliu habenti femper apparebuntiex

figna fupra Horizontc,cuius contrariu eiperirilicjuet. Prxterea Horizon alius sequincte

<ftialem uon fecabit per aev^uas partes^ Vndc non erit sequinociiu Sole in medio duoru
tropicorum conftituto,imo prorfus n5 erit acqurnoAum HorizonteobIiquo,aut ipfum
crit Sole inacqualiter a duobus tropicis diftamte. Horizon enim huiufmodi nullum cin:

culorum, quos motu diijrno

Sdem

defcribere aiunt, in aequa fcindet, aut

'
i

fi

forfan

quempiam

PRIM VS^
qiiempiam bipartietiir,no erit illc medius inter duos Tropicos, Qiio demiim eijcniet;
ut augmenta dC decrementa dierum, (^icm non in temporibus acqualibus accidunt: ita
necp alterno refpec^hi inuenientur. Volo dicere, fi duo punda xqualiter ab scquinoc^iif
puncto remota ngnauerimus,n5erit hic augmentum diei ad diem afquinodialem tana
tum,quantumillicdeaementum. Nihil autem horumaccidenliacompcrimus, Terra^
igiturei,qucmintroduximus ntumnemoniri infanus deputabit, Item fines umbraru,
quas notamus in fuperftciebus Horizonti acquidiftantibus uidentur defcribere lineas
redas,Sole acqualiter a duobus Tropicis diftante, Quod haud accideret,nifi terra fub
acquinoc^iiali circulo iaccret. Si deinceps fecundo loco terram conftituas, fiat utnullo
liorizonte coelum inacquas diuidatur partes, rufi eo cui axis mundi perpendiculariter
tncidet,autincuius fuperhaceftcentrum mundi QiiareS:hunc fitum przcdida in*
conuenientia comitabuntur: hoc quidcm infuper adicvfito, quod ftellarum magnitudi*
nes iudicio quidem fenfus uariarioporteat. Multifariam eiri ab oculo difbntiam afFert
diuerfus ftellarum fupra Horizcntem fitus, Quod fi terrio fitu locatam opineris terram,
commemorata omnia promifcue accident, fed dC Eclipfes Lunares non femper ccn:?

tingentin oppofitioneluminarium,necpnecc(rario uenient Lunares Eclypfes Sole dC

Luna fecundum DiametruiTi mundi oppofitis, Oim itac^nihil horum apparcat,nullus

camen adducflorum lituum terram continiebit. Reliquum igitur,ut in medio mundi rc
PoiTumiis pr3ctcre3,idem dirc<fia argumentationc confirmare. Videmusenim
grauia libere fccundum mundi fcmidiamctrum defcendentia, fuperficiei terrac adaru
gulos acquales incidere,ubicuncp fuerimus. Linca autcm fupcrficici Sphericac fccundu
angulos acquaks occurrens,per centrum eius continuata tranfibit. Omncs igitur, quas
fideat.

mundus habct Diametros intra terram fe fecare patulum cft. Punclusautehuiufmodi

fcdicnis Diametrorum, ccntrummundi neccflario habetur. Quarecentrummiindi
intra terram reperir^ideoq^ terram in

medio mundi fitam liqucbit.

CONCLVSIO
Terram
l(f

QVARTA^

refpecftu jfirmamenti putKfli

uicem habere;

Vbicunqp enim exiftentibus nobis in fupcrficic terrac, QC confiderantibus

fteliai

indiuerfis locis, noiiuidcntur magnitudincs,ncqpearuinterfe diftantiaeuariari.Vnde

fteas acquabtcr a terra remotas habcricomprobatur, fenfu id acftimante. Terra iginur

cft centrum Sph^ac,&! idco punoli fortietur ofFicium.Idem accidet terrac ad Sphacram
Solis comparatac,quod dC altjs compcritur indicijs.Nam opera in centris inftrumento*
rum circularjum pofita,umbras proijciunt eas longe motas,quia dC Sol ipfe radians mo*
tuprimo circumfcrtur, Ex rcgularitate itacp motus umbrac, quam fcnfu dcprehendie
mus,elicitur Solcm circa centrum inftrumentorum regulariter moucri, idcorp centra
huiufmodi inftrumentorS centri mundi,circa quod motus primus rcgulatur,uiccm ob*
tinere. Cum itaqp terrac craffitudo nihil in his rcbus immittat uarietatis,uerum propo*
ruilTe uidcmur, Practcrea Horiron oculo in fe exiftenti dimidium coelum occultat, dimi
diumcp uideri finit, Qiiod profedo nuUi fupcrficici planac, nifi per ccntrum Spherac
tranfeunti propriumcfl:. Aliter autem eueniret, fiterrarcfpeclufixmamemihaberei

fnagnimdinem.

CONCLVSIO QyiNTA,
Qyod terra localem motum non habeat,declarare^
ff Ex fupcrioribus conftat, terrac non accidcre motum rec^m. Sic cnfm medium
imindi relinquere cogeretur,quod amehac prohibuimus Oporteret denicp terram ue

itj

lociiTanc

LfBER
mlnm grauia terrat adiacen*
unum mtcrentur terminum, quod nuf^

locilTime moticrl,nio!c fua id agcnte. Vnde rcliqua opera

tia

in aercrelinquerentur,fi omniagrauia ad

Terra demum drcularem non habet niotum, Si enim drcaaxem mundi mo;
ueretur ab orcidente ad onentem,omnia qua: in aerc mouerenttir, femper uerfus occi*
dentcm mouenuidcrcntur.Non enimpoifcnt confcquimotu tcrrje, Cuius contrariu
apparec,

atcp auibus facpenumcro cxperimur. ldcmquoqpaccidcret,fiaerem

hoc pacco moueri putaueris. Tcrra poflremo circa alium quempiam axem

innubibus motis
cerra

lini

cij

lion

m juctur. Sic cm altitudo poh nobis in tcrra quiefcentibus uaria Iiabcretur. Quod

CUin ncmini apparea,tcrram haclege moueri nun potfe conftat*

CO

CLVSIO

SeXTA,

Motus coeleftcs in duplici dcftercntia reperiru

i(r

Eft cnim motus

quidam cunccis

qucm inprimahuius
mundi,

Quem

circularcm

quidcm motum

coelcftibus

communis ab onentc ad occidentcm,

& rcguhri(fimum oftcndimus fupcr

ccnrcquitur, ut omnia

duobus

polis

punda cxtraaxem fuum {igni;*

ad axcm ipfum ereclos defcribant, Horum circifcf

punclo
aequahtcr a pohs mundi rcmoto,c|ucm acquino:*
lorum miximus
tlialem uorant,qiiod Solc ipfum occupantc,dies noc^ii habcarur acquahs. Ahus eft: mo=<
tuspr.Tedictocontranus ab occidente uidehcctadoricntcm,njnruper pohs mundi fed
alijs. -Secundu n hunc motil non defcribuntur cfrcuh aequidiltantes acquinoc'iiah',qu6cJ
profeclo accideretjfi urercp motus eofdcm fortirctur polos. Quo autem pa(fto motus iU
ta,circuIos inter f e xquidiftantcs,&^

defcribitura

fecundus innotuerit,fic mtelhges. Primi admiratores corpoi u coelcftium &eori5 mo

tuu.nconfiderauerantSolemoriri
paulatim eleuari, dcnec meridianum attingerct,
quo deniqp mcridiano rehcto,tendere ad occarum,& immorari fub tcrra, rurliiscp oriri
Ucpridem. Idip^^u n in reliqus aftris dcprehendcrant. Cumcp noiaifentlocaortus dC
occafus in tcrra, uiderunt poft dics niultos Solem in ei; dcm non uriri dC cccidere, SecJ
aut ad meridiem,autad Septentrionem acceffiirc, Item^p Solem in meridiano circulo
conft.tutum,nunc quidem ad uertices capitis uergere, nunc autem ab ejs longius remo*
lieri. Vnde cuniecerunt in alip quodam orbe moueri, non quidem fuper polis mundi,

le

cu

in

motu (uo non

fcruarct acquales ab ipfispolis diftantias,

Amphusautemidem

apparuit in c.rtcris plurimis circa ftcUas hxas notatis. Viderunt enim quod ftellaefixas
fuas inter fe feruarent diftantias,Io:aqp ortuum QC occaHjum non uariari. Putabant igi^
tur ftcllas Hxas

non n

li

fecuridij

motum pnmum moueri.

motu defcrrri conclu erunt,qu6d ipfi apud ftellas Hxas

Planetas autem alio infuper

tempus aliquan inn

ab eisucrfus orientcm receirilfe uiderentur.Cumqj in hoc motu non feruarenceafdem
4 polis mundi diftantias, (ed nunc quidemad Auftrum, nunc ucro ad Septentrionem
dc;l narcntjOportuit motunhuiurmodictrcapolos ah&s accidere,Verum dechnatione
Solis SC cacccroruin planetarum declinationes eifdcm fermeclaudi limitibus didiccrut
Vndc ratum aiferebant,cos n 3 fupra poios mundi,fed alios in circulo quodam obhquo

Has

notati, poft

tamen

fenmt
difficultatcm,in capite operis nolbi confcribere decrcuimus. Prsefatfonern autem

jid acquinocfiialcm c

rcumferri.

fex Conclufiones

ft

niillam prac fe

Ptolomaei ad hteram exprimere hbnit, tum propter crebras in ea fenten

tias fcini digniftimas, tum propter auctoritatem Ptolomsei, quo

ctiom imitatio noftra fidelior redderetur. Nunc ad fcieiu

tiam ChordaruJi) foehciter defcendamws.

Propofit

PRIMV^
Propositio PrimA;

ATA CIRGVLI DIAMETRO;

Decagoni, Hcxagoni, Pentagoni*;
Tctragoni, atc^ Trianguli, Ifbpkurorum,
cidcm circulo infcriptorum rcpcriVc

latcra

^Sit rcmicirculus ajb^g.lupra diametrum a,d,g,

dC centrum d.erecius. Protraham d,b,perpendicit
larem fuper a,g. per 1 1 pnmi Euclidis. Lincamcp
d,g. duiidam per duo arqualia riip puncflo e.8C du?
.

camlmcamc,b,huic acqualem feciam e,z. producftacp

b,z. jDicc z,d. cllc

xquale laten Decagoni,&! b,z. acquale laten Pentagoni. Qpod fic oftena:
addita cfi: ei in longu d,z
dam: quia g,d.dnnditur in duo acqiia fuper e,
crgo per fextam fecundi qiiadrangulum quod ht ex g,z, in d,z. cum qua^
drato d,e. acquum eft quadratoIinea:e,z.Sed e,z,efi: acqualis c,b.ft^ per pe*

nultimam primiquadranim e,b.aequum eii duobus quadratis b,d, &C d,e

quod igitur fit cxg,z, in z,d. cii quadrato d,c, aequale er t ducbus quadra^
tis b d.di^d^cablato communi quadrato d c, eritqiiod fitex g,z. in z,d,
acqualequadratobjd.idcoctiamaequalequadrato d,g, Ergoper fccunda
partcm i6, fcxti g,z,ad d,g. proportio fietficut d,g.ad z,d,proportio, Idcd
per principium rextilinca 2,g.ell: diuifa irt puiiclo d,fecundum proportiqs:
nemhabcntem mediu A!diJoextrcma. &ed rriaior eius portiofcilicct d,g,
til hms Hcxagoni pcr Corrclarium 1 6, qazni, Idco per conuerfam nonac
tredecimi minor cius portio fcilicet d,z. dilatus Dccagoni, quod eilptis
mu;Ti, Et quoniam per penukimam primi quadratum b.z. eft afquale duo
bus qmdratis b,d, 5C d,z. dC b,d.efl: latus Hcxagoni, Sc d,z. latus Dccago*
ni,ideo pcf conuerfam dccimac 1 3, b,z, crit laais Pemhagoni, quodeft fe*
cundu Ti.
:6i li duxeris lincam a,b.conftabit ipfam ex 6, quarti eire
tus quadrati circulo infcriptibile, Sed SiTper o(fhuam 13, manifcftum eft
latus Trigoni potetialiter triplum cflTcIatcri Hexagom fcu fcmidiametro.
Qujlicuncp igitur diuifione Diameter diuifa fuent, ;n cadem conftabit
eius medictas, fciIicctlatusHcxagoni,cuiusquadratum8<!

med ctatis

qua^:

dratum,funtquadratulineacz,c, ideoz,c. nota,a qua ablatad,e. rcmanesr

bit z,d.nota,chordadccimacpartis circuli.

Sed

8C huius quadratiim

cum

quadrato latcris Hexagoni iunt quadratum lateris Pcntagoni. Ideo chortf

da quintacpartiscirculinotahet. Qiiadratum uero lateris Tctragonidu*
plum eft quad. ato lateris Hexagoni,idco utrunc^ horum notum fict,

Propositio

lU

Data alicuius arcus chorda nbta ticichordi afcus ttfidui

de femicirculo
^Patct cx 3 o

terttj

angulum qucm cotincnt tales chordac recKim cflc;"

IdeopcrpcnuUimam i.quadratum Diametri

circuli

acquumcritquadra:s

duobus ipfarum chordarum, igitur&c. Sic ex latere Dccagoni inuc*

nies cliordam arcus 144. graduum, Ex laterc Penthagoni iiiuenics diortf

tis

dam arcus. i p S;, dC fic fin\iitcr 4e alijs.

iiij

Propofitio'

LIBER
Propositio

liil

Si quaclrilatcrum mfcriptum circulo fueritrcdlangulii^quod

fub duabus eius rccflanguhs Diametris continetur, eft acquak

duobus qu<e fub lateribus eius oppontis conuncntur rcdangu#
lispariteracccptis,

C Sitcirculo a,b,g,d. infcnptimi quadrilatcriia,b,g,d, cuius Diametri

a,g,&b,d,Dicoquod fitcxb,d, ina,g, efleacqualeduobusjquae Huntex
a^d, inb,g, S^ex a,b, md,g.reciangulis, Ponam em per i j.primi angu^
lum a,b,e, atqualem angulod,b,g.additocuilibethoraanguIo e,b,d, fiet
anguIusa,b,d.acqualisangulo e,b,g. AnguIusautemb,d,a.perzo. tertij
sequalis

efl:

angulob,g,e. Ideo per 32, primi,tertius angulus

acqualiserit tertiob,e,g,

Sunt

igitur trianguli a,b,d,

fcilicet

b,a,dl

&e,b,g. fimilcsiiuc

3cquianguli.Ergoper 6,fexti proportio a,d, ad e,g. cft ficut proportio b,d,

ad b,g. Quare per 1 7. fexti quod Ht ex a,d, in b,g, scquale eft ei quod fit
cx b,d.in e,gJtcm angulus a,b,e.cx hypothdi acquahs eft angulo d,b,g,a^
cx 2 o.tertq angulus b,a,e,acqualis angulo b,d,g. Ergo per 32, primi ter^
tius tertio acqualis, Sunt igitur trianguU a,b,e, dC d,b,g. acquianguli, Ideo
per quartam fexti a.b.ad b,d, ficut a,e, ad d,g, Quarc pcr 17, fcxti quod
fit ex a,b,in d,g, acquale eft ci qiiod fit cx b, d, in a,c, lam autem oftenfiim
fuit quod fit ex a,d. in b,g. acquale cffc ci quod fit cx b,d. in c,g, Scd pcr
primam fecundi,quod fit ex b,d,in e,g.& ex b,d.in a,e,acquale elfe ei quod
fit ex b,d. in a,g. Ergo quod fit ex b,d, in a,g. acquale cft his quac fiunt ex
a,d, ia b,g,S^ ex a,b,in d,g, quod erat oftendendum

PROPOSITIO

liii;

Notis chordis mscqualium arcuum in femicirculo, arcus

quo maior minorcm fuperat chorda nota fiet*
l[f Vt in fcmicirculo a b d, fupra diamctruma d, notae iint chordac a
a,g, Dico notam Heri chordam b,g,Nam per Correlariij primac huius no*
tacetiamfientchord3cb,d,Si:g,d. Sintin quadrilatero a,b,g,d. Diametri
a,g.

& b,d, notac.Sunt dC latcra a b.&gjd. oppofita nota. Igitur per prac^

miifam quod fit cx a,d. in b,g, notum fiet.Sed

a,d, cft nota,quia diametcr

drculi, ideo b,g.notafiet,qu3cquacrcbatur, Per hanc

plurimorum arcum

chordas cognofces, Reperics ciri chordam arcus quo quinta pars circum*
ferentiae

fextam fuperat,fcilicet chordam arcus 1 2. graduu,&: fic de alijs*

Propositio
Cuiufcun^

V,

arcus in femicirculo chorda data fucrit, chor>

dam mcdietatis talis arcus notam fieru

f Sitin femicirculo a,b,g, fupcr diametroa,g collocatus arcus b,g. &

fua chorda data, dC pundus d,per 29, tertrj fecet arcum b,g. pcr acqualia,
Dico chordam b,d, aut d,g. fieri datam, Duciis enim chordis a,b,b, d,dC

2,primi a punclo d. eat d,z, gpendicularis fuper a,g, Oftcn'?

dendum primo cft r,g, cflTc medietatemexceiTus lincac a,g, fnper a,b. fic.
8it per tertiam primi a,e, xqualis a,U ducfiaqj d,e, duo latera d,a. Qc a, b;
crianguU
d,gyd(. per 1

PRIMVS.
friangiili d,a,b,(imt scqualia duobus latcribus d,a8(fa,e.pcr ultimam ^,uel
per 2d,tertrj,co quod arcus dictos angulos fufcipietes funt aequales, Ergo
per quartam primi bafis b,d,xqualis bafi d,e,Sed b,d,eft aequahs d,g. per

zS.tertrj.

Ergo triangulus

e,d,g, fict

duorum

acqualiumlaterfr,

Qinreper

5. primi angulus d,e,g, a^qualis eft angulo d,g,e, Sed uterqp anguloru ad
r, eft rectus,qu6d d,z.fit perpendiculans Ideo tnangulus e,d,z, eft xqui=:

angulus triangiJog,d,z. hinc per 4, primi e,z.fiet xqualis z,g, Scd e.g.eft
illius exceflTus, Per Corrclasr
rium autcm prim^huiirs ex data chorda b,g,nGta fiet chorda a,b,Idco e,g
notiis fietexceftus,quarc&! eius medietas z,gv data fi'et,Qiioniam autem in
triangulo a,d,g.re(fianguIo pcr 3 o .tcrtif, a rccl^o angulo defcendit perpen
dicularis d,z,adbafimv Igitur g S, fcxti d,g, eft media proportionalis inter
a,g, dC g,z. Quare per i ^.fexti quod fit ex a,g,in g,z, acquale cft quadrato

cxcelTus a,g.fuper a,b.Ergo ^,g.eft medietas

d^, 8ed a,g.2(!g,z. funt dat3e,ideo^ d,g.data fiet.quae

quajrebatur,

Hac

plurimorum arcuum chordas repenes,ut cx fuperiori nota

eii chorda arcus 1 2 graduum,iam nota fiet chorda ai cus <^*graduum, hinc
!^itur docfcrina

chorda arcus trium graduu,hinc cliorda arcus gradijs uOiUs dC femis, hinc
diorda arcus femis 8^ quartse, dC fic de alijs,

PROPOSITIO
Datis chordis duoruni arciiumin femkiVcuIo, cop^norcetur
Sc chorda arcus ex his compofiti*

fSint in circulo a,b,d. cuius centrum z.SC Diameter a,z,d.duorum ar#

aium a,b,
a, g,

Dico arcus totiws

chordam notam heri, Duc^iis enim lineis a,g,b,d,g,d,item Diametro
QC b,g. notoruchordae duac a,b, Sc b,g, datse.

b, z,e.6<: g,e. dC d,e, per corrclarium primae huius ex a,b. fcjeturb,d. dC ex

b,g,fcietur g,e.QuadriIateri igiturb,g,d,e,Diameni b,d,&g,e,dat^ funt,

dC duo latcra b,g.t^a,b.aequ4iad,e.Et latusetiam b,ecognrtum, quia diaff

meter circuli. Igitur per tertiam huius quartu latus (bhcet d,g. notum fiet,

Hinc ex corrclario primcC huius

a,g,

cognofcetur,quod

his itacp pr^emiftis patefac^iae fiint chordae

eft

propofitum,

arcuum oranium

Ex

in femicii'ciiIo

per unum gradum dC femis crefceiiuum,

PR.O

POSITIO

VII,

Arcuuin inasqualium in remicirculo, maioris ad minorem

eft proportio maior cp chorda! maioris ad chordam minorem*

C Sit in femicirculo arcus b,g.maicr arcu a,b.chorda maioris

fit b,g,mi
a,b,Dico proportion? arcus b,g, ad arcum a,bv eft^e maiorem pro
portione cliordx b,g,ad chordam a,b,Diuidam enim angulum a,b,g,per
aequalialinea b,d.per p.primi,
protraham a,g.fccantem b,d, in,e, item
a,d,&:d,g, per 26,&: ^^^tertij^fiet a,d.3equalis d,g,Qiioniam aut per tertia
^,proportio b^g.chord^ ad a,b,chordani,eft fiait g,c,ad e,a,&: g,b,eft ma^

noris

fit

&

ior a b,
crit

Ergo

g,e, elt

maior e,a, Punc^us

itacpz, diuidens a,g,

per equalia,

m e,g.&: duclia d,z. eritp S.primi utercp angulus a,d,z,redus, Qc ideo

in triangulo e,z,d.per iS,

8C^ 2,primi,

latus d,e. eft

maius

afdemintrianguIoa,c,d,Iatus d,a,Iongiuseftlateredje,

latere d,z,&:

Quare

fi

ftatua^

LIRER
mus d. ccntrum cjrru!i\cuius circu uferentiauadatpcr c. necc^fe cflutc
penpherii abfcindat d,a. tr jnTtcns infra a, &! non attingat d, z, tranfiens
lupraz. Abfcindat itacp d, a, in h. dC d, z.continu ita occurratperipheriac
in t Quiaergo fcctor e,d,t.cfl; maior triangiiIoe,d,z.erit per octaua quin^
ti fecftoris e,.d,t. ad fccftore e,d,h.^portio maior,pportione trianguli c,d,z,
ad fcctorem c, d,h, Sed dC per eandem trianguh e,d,z. ad fcciorem e,d,h
propcrtio cft maior proportionc trianguli e^djZ. ad triangulu e,d,a. Igitur,
a fortiori proportiofe<ftorise,d,t.ad iecwremejd^h.ertmaior proportionc
triangulie,z,d.ad triangulum e,d,a, Sed proportio fe(fioris ad feclorem in
eodemcirculoper demonftrata Archimedis de areacirculi,eftficutarais

Arcus autemad arcum per ultimamfextifuntarbf

gulus unius, qui eft fuper cemro,ad angulum alterius, Item proportio tris

iinius adarcumalterius.

primam 6.eft utz,e, :de,a.Ergocoii

iunci:im pertertiamadditarum coniunA anguIi z,a^d. adanguluine,d,a,
angulie,d^z.ad triangulume,d,a.per

proportio maior cft proportione g,e.ad e,a.Per ultimai n autem fexti anguli
g,d,b.ad angulum b,d,a,proportioeft ut arcus b,g.ad arcuma,b.S(: per ter
tiam 6, g,e. ad e,a. eft ut chordae b,g. ad chordam a,b. Ideo arcus b,g. aJ
ai'cum a,b.proport:o maior eftproportione chordae b,g. ad

chordam a,b.

quod fuit propofitum,

ProPOSITIO

VIII.

ArciisuniusgraduSjChorda abfcp fenfibilierrorc patcfacerc

&

quarta unius. Chorda eius a,b. eritg

tfT Sit arcus a.b. medius gradus
pracmilfaiuxtaPtolemaci inuentioncm, 47,minut.8.fecun, Item fifitars

cus a,g. gradus unius,cius chorda quceriiur, Per pr^cedentcmapermmeft,

quoi maior cft proportio arcus a,g,ad arcum a,b.quam proportio chordac
a,g ad chordain a,b.Sed arcus a^g.continct arcum a,b.&! eius tertiam^igis
tur chordaa.g.continct chordama,b,^ minus eiustertia. Tertia autem
chordaa,b. eft 17. minuta,42,fecunda^'^ 2. tertia unius fecundi,quce ad^
dita ad 47.minuta.S,fecuiid. faciimtunum gradum minuta 4. dCc, 50.
fccunda,'3(! duas tcrrias unius fecundi. Id igitur neceflario maius eft chor.?
da unius gradus. Item fit arcus a,b,unius gradus,6^ arcus a,g. gradus 5C fe

mis,ex prioribus Ptolem^us inucnit chordam a,g,eflc unum gradum 34.

minuta i3:^i5.feciinda, Q_u:criturex hacchordaa,b, per praemillam ma?
ioreft proportioarcusa,g,adarcuma,b, quam proportio chordae a,g, ad
chordama,b.Scd arcusa, g.continet iam arcu a, b.dC eius medietatem,igi:s
tur chorda a,g,continet iam chordam a,b,&: minus medietatc fua. Si itaqj
tertiaarcusa,g,fcilicctb,g.dempreroab arcua,g.remaneta, b, Idcofietia
tertiam chordae arcus a,g. fcilicet 3 1 , minut. z 5, fecunda demp fcro .1 tota
a,g, quaseftunius gradus,34,minut. i^.fecundaremanetunus gradus. 2,

niinut.50 .fecunda, quod neccflTario oportet minus eflTe chorda arcus unius

gradus. Frit itaqp chorda arcus unius gradus plus

5 D.fecundis,

uno gradu,

2. minutis

^ minus uno gradu^duobus minutis,quinquaginta fecundis

duabus tertrjs unius fecundi. Conucnicns igiturfuit,utchordaarcus

unius gradus poncrctur unius partis,duorum minutorum, 5 o.fecundoru,
nulius ex hoc in calculationibiK Aftronomicis fenfibilis error fequeres:
tur,proptcr parua 'Sd infenfibilem differentiam quantitatu, intra quas eam
iamconftare coiiclufum fuit, Ex chorda arcus unius gradus iuxta doclrina

quartae

PRIMVS.
chorda arcus dimidff gradus Hmc iiccta pracmiTtf
perftcies
docinnas
chordas omnium arcuum augmentatorum per
farum

iquartac hiriiis conftabit

gradum dimidiiim,

Propositio
Si a

IX.

tcrmmis duarum hnearum ab angulo aliquo dcfccn'

dcntium duac hneae fefe fecantes, fuper defcencjetes mutuo re^

flexjc fuerint, ent Hneae defcendentis adpartem fuam fuperiorc
proportio exduabus proportionibus, quarum unaeft atermi-'
no huius defcendentis reflexa: ad partem eius (iiprafedioncm,
aha efl partis infra fedionem alterius reflexas,ad totatti candera
reflexam compofita^
l{f

Vtab anguloa.defcendant duachncae

a,b,a,g, a tcrminis

earum b,

&g,refle(flanriff duac mutifo fuper defcendentes,qu2c fuit b,e. g,d,fecanb;

Dico qu6d propordo g,a. ad a,e.eft compofita ex duabus, fciliJ

cetproportioneg d^d d,z.&:jproportionez,b,adb,e.Ducatur enim per
tcs fe in z.

3i.primie,h,acquidiftans g,d, Hetcp

g ip.primiangulus d,g

a,

acqualisans:

gulo h,e,a,& angulus g,d,a.ajquahs angulo e,h,a,&: angulus a^eft commu;^

nis utriq5 triangulo, Ideo g quartsm fextiproportiog,a. ad a,e. erit ficut
jg,d, ad e,h. Interg,d, 5i^e,h,ponamus d,z. mediam,fietcpg,d ade,h.corn
pofita ex dirabus fcilicet g,d.ad d,z. dC d,z. ad e,h.fed g xp.primi QC quar^
camfexti d,z.adh,e.eftfiaitz,b. ad b,e. igiturg,d.ade,h.compofitaeft
ex duabus fcihcet g,d. ad d,z. St^ z,b. ad b^e. quare 8C g,a. ad a,e.propors:

compofita
intennim.

tio

eft

ex duabus fcilicet g, d. ad

Pr o

p o si

d, z.

Tio

& z, b, ad b,e, qiiod fuit

x,

Item proportio partium Ihux defcendends fnferioris ad Cu

periorem componetur ex duabus, quarum una eft proporrio
partium a termino huius defcendentis reflexae inferioris ad fu^
periorem Alia efl:proportio partis inferioris alterius defcen^
dentis

ad totam eandcm defcendentem

Vt fint defceiidentes ficut antea

reflexae. Dico q? proportiog,

ex
compofita
duabus,fcilicet
proportione
g,z^ ad z, d. dC pro^
ad
portione d,b. ad b,a. Ducatur enim per 3 1 . primi a, h. aequidiftans e, b,
e,a. eft

Cuig,d.cotinuata ocairratiu h.fientut prius trianguli a,h,d,

&b,z, d.aequi

anguli*Trianguliautg,a,h. duo latera fecat e,z. tertioacquidiftans, l rgo

per fecundam fexti e,g, ad e,a. eft ut g,z, ad z, h Sed inter g, z. 8dz,h. po

namus

ad z,h. compofitaex duabus

ad d,z. d)C z,d, ad z, h. z,d, aat ad z, h. per quartam fexti corL:
iundam comierfam proportionalitatis eft, ut d,b. ad b,a, Quare pro^
portio g,z. ad z,h,copofita eft ex du:ibus fcilicet g,z. ad z, d. 8C d, b,ad b,a,
Liqiiet igitur proportionem g,e. ad e,a, componiex duabus, fcihcet g,z,
d ,b, ad b,a. quod eft intentum,
SkI z, d.
d,z. mediam,het igitur proportiog,z.

fcilicet g, z.

&

&

PROPOSITIO

xi

Duobus arcubiis connnuis in femidrtulo fumptis,{emi'df'

amctcr

LTBER
adtertninum commune eorum dudla,chordamarcus
compofin cx eis (ccundum proportionem chordae arcus dupli
attieter

unms,adchordamarcusdupli
l|r

alterius fecabit

In fcmicirculo fint duo arcus a, b,

& b,g. quorij aggrcgati chordam

punclo c, Dico proportionem a,c. ad c,g*

clle ficut proportione chordae dupli arcus a,b, ad chorda duph arcus b, g.
Sint enim fuper d, b. perpendiculares a,r,
g, h, per qiiartam fexti fkt
a,e, ad e,g, proportio ficut a,z, ad g,h, Sed per tertiam tertij a, z, eft medic
a,g, fccct fcmidiameter b,d, in

&

tas

chordae arais dupli a,b, 8C g,h, medietas chordac arcus dupli b,g,quare

pcr

i y,quinti a,c, ad c,g. proportio eft ficut proportio

chordx dupli arcus

a,b,adchordam dupliarcus h,g,quodfuit oftendcndum,

PrOPOSITIO

XII.

Si arcus cognitus in femicirculo in duos diuidatur, propor

do^ chorda;*
uterq^

dupli unius ad

chordam dupli

alterius

data

(ir,

eorum quos diuidit> cognitus erit^

C Quia totus a,b,g,arais cognitus

crgofua chorda a,g. extabula

chordarum dataerit.Etquiaproportiochordccarcus duplia,b. ad chor^
dam arcus duplib,g. datacft,fedca perpracmiflTam eft, ficuta,e. adc,g*
Quarc proportio a,e.ad e,g,data. Et cum tota a,g data fit,per coniunifl:am
eft,

proportionalitatem,&: 1 5. fextiquaelibet duarum a,e.&:c,g,patefiet. Du^

catur autem a centro d, perpendicularis ad a,g. quac fit d,z, per tcrtiam

^ tertij a,z, erit aequalis z g. ideo e,z. cxccffus medictatis a,g. fuper a,c, nota
erit.

a,g,

Sed triangulus a,d,z. cumfit orthogonius,fufcipit medietatem arcus

ideonotus, 8C cumangulus z. in triangulo a,d,z. fit reclus per 32.

anguIusa,a,z.quiaangulusz,a,d.cumanguIoa,d,z.&f
Ergotriangdus a,d,z. cum fit orthogonius QC noto^
rum angulorujfiet per tabulam chordarfi notorumlateru notus,uel per pcs
nultimam primi ex a,z.
a,d. cognofcettir z,d. Item per eandem penuU
timam primi ex e,z. 8C d,z notis,nota fiete,d.TrianguIi itacj c,d,z.orthotf
gontj notorum latcrum in partibus quibus a,d, eft ^o. pcr 1 5. primi,nota
hent latera in partibus quibus d,e, eft 120. Hincper tabulam chordarum
noti fient eius anguli, prout trcs anguJi trianguli orthogonij correfpon*
dcnt toti circulo fibi circnfcripto,ideit prout recfhis eft i S o , gradus, Ergo
8C noti fient eius anguli,cum rccfhis angulus eft 90. fic notus erit angulus
z,d,e,Scdprius notus fiiit a,d,z, Ergo notus crit angulus a,d,c. ciiius quan
primi, notus

ciuntunum

fiet

recfium.

&

titas cft

arcus a,b. qui quarrebatur.

Propositio

Cc

xiii,
Si Iinea practer centrum ab uno termino arcus {emicirculo
minoris arcum fecans educatur,donec diametro per reliquum
eiufdem arcus terminum adiun(flac concurrat,proportio lineac
praeter centrum tranfeuntis ad partem eius extrinfecam circulo,
fietlicutproportiochorda^arcusdupli totius ad chordam du^
pli partiseius, quam extradac IineaE includunt.
4ir

Sit circulus a,b,g. fuper ccntro d, in quo pcr tcrming arcus a,g. cxcac

diamctcr

PR

M V S.

diamctcr I,d,a,m c/8i(:Imca aha praeter centrum tranficns abaltcro tcri

no arcus fit g,b,e, fccans arciim b. QC occurrens diamctro continuate

Dico quod proportio g,e. ad e,b, fit ficut proportio chordac arcus du
pundhs b,&!g, dcfcendant perpen
ad chordam arcus duph a,b.

in e.

pli a g.

Ideo per 32. pnmi trianguh" g,h,e. 8C b,z,e,

pcr
4. fexti g,e,ad e,b. ficutg,h, adb,z. Scd per
fient aequianguh, Quare
tertiam terttj, dC ultimam fexti g,h, eft medietas chordac duph arcus a,g.&
dicularcs h.z.dC g,h. fuper

l,e.

b z. mcdictas chordac duph" arcus a,b, quare pcr

ficut proportio chordac

ad c,b. eft
b, quod eft propofitum,

duph

7, quinti proportio g, e,
arcus a,g, ad chordam dupfi arcus
1

a,

Propositio

xiiii,

Data partc una arcus Jineis cdu(flis,ut iam di(flum eft diuifi,
riota^ proportionc chordac dupli arcus totius , ad chordam
duph partis cius,quam hncjc cdudac includuntjcognofcccur SC
arcuslincis inclurus,
l[rSitb,g. portio unaarcus,a,g.nota,&proportiochordae duplia,g,

ad chordam duph,a,b.data. Dico arcum a,b. notum heri. Ducatur enim

a ccntro d. pcrpcnpicularis ad b,g. qux fit d, z. sequahs z, g. Ideo cum
tota chorda b, g. lit data, quod cius arcusfit notus, erit b,z, nota, 5C
per uhimam fexti angulus b, d, z. fufcipit medictatem arcus b, g, ox^
go notus. Scd b,d, nota: quia {emidiamcter, crgo per pcnultimam primi
fiet, Item quia ^portio chordae duph a,g. ad chordam duph' a,b
data efl;fcd pcr prafcedentem c,a. cfi ficut g,c.ad e,b.& ciim g,b. fit nota,
per coniun(4am proportionahtatcm, bC 1 5. fcxti not^ crit e, b, ergo tota

d,z. nota

,z, nota,

Ex c,z. autcm & d,z,

Trianguh

c,d,

praemilTa dic^iacft, noti Hent

quo dempto angulo

quantitas

cfl:

omncs

b, d, z,

penultimam primi cognofcctur

notorum laterum uia, quac in antc

notis pcr

itac^Cjd^z, orthogonrj

anguli. Sic angulus a,d,z,notus

arcus a,b, qui quaercbatur,

Propositio
Si'

efi:,a

iam noto, relinquetur angulus a,d,b, cuius

in fuperficie

XV,

Sphscrx fucrint quatuor arcus circulorum

maiorum,quoru ncuter fit fcmicirculo maior, duo quidcm ab

angulo uno defccndcntes,duo ucro reliqui a terminis priorum
alternatimreflcxi fefe (ecantes , proportio chordasdupH partis
infenoris unius,de(cendcntium adchordam dupHpartis cius
fupcrioris fict compofita cx duabus,quarum una z(i proportio
chorde duph' partis inferioris rcflexae a tcrmino ilhus defircdcn^
tis ad chordam dupii partis eius fuperions, Altcra zd proportio
chordg duph partis infenoris altcrius defcendentis ad chordam
duplitotius huius defcendentis.
I[r

a,

magnorum, 8^
duo quidcm dcfccndentes ab angulo

^int in fupcrficic Sphxrae quatuor arcus circulorum

quilibet corum
finta,b,

fit

femircuio minor,

a,g. diio

ucro a term nis illorimi reflexi fuper fe fint b, c,

Dico quod proportio chordac duph arcus g,c, ad

g,d. fcfe fecantcs in z,

chordam

LIBER
ex duabiB proportionibas, qtiaHS
ad chcrdam diipli arcus z,d, ahera eft pro
una
portio chordac duph arcus d,b, ad chordam duph arais b,a. Ponamus cm
centrum Sphacrae h, aquo adpundta b,z,e. ducantur femidiametrih,b,
h,z,h,e,& chorda a,d. contimiata quantumhbet: occurratremidiametro hr
contmuataefimihter in punclo t. Item chordaEg,a. &g,d. fecent femidiasr
in puncT:is 1,& k.necefie efl: tria punch l,k,t. elle
metros h,e, dC
una

chordam Supli arcus

c,a. eft compofita

eft chordac duph' arcus g,r.

linea re(fia,nam funt infuperficie circuli b,z,e, funt etiam in fuperficie

trii:

anguli a,d,g. Igitur necelfarium efi, ut fint in fecflione harum fupcrHdera

terar
communi, quamper tertiamundecimiconflatelTelineam reclam.

mmis itaqp duarum finearum a,t. dC a,g. refle(fKintur aliae duae t,l. dC
fecantes fe fuper k. ergo per quintam

g,d.

decimam huius proportio g,I. ad l,a,

componmirex duabus : fcilicet proportioneg,k. adk,d.&! proportione

d,t. ad t,a, Proportio autem g, l.ad l,a. per undecimam huius,eft ficut pros:
portio chordae dupH g,e, ad chordam duph'e,a. Etg,k. ad k,d, proportio
pereandem eft, ficut chordac duplig, r. ad chordam dupli z,d. Itcmper
13. huius dC conuerfam proportionalitatem proportio d,

t.

adt,a. eft

,adchordamduphb,a, quare oportetut vroporsr

tio chordac dupli g,e, adchordam dupli e,a, fit compofita ex duabus: fci?
licet proportione chordac dupli g,z, ad chcrdam dupli z, d, item propor^
ione chordae dupli d, b. adchordam dupli b,a. quod fuit probandum
ficut cliord?edupIid,b.

ProposiTio

XVI,
Item proportio chordae dupli unms arcuum defcendentiS
ad chordamduph partis eius ruperions, componetur ex dua-'
bus,quarum una eft proportio chorda? dupli arcus reflexi con^
terminahs huius defcendenris ad chordam dupli partis cius fuis
perioris* Altera c{\ proportio chordae dupli partis inferioris al
terius reflexi ad chordam dupli totius huius reflexi

^ Sint arcus ut

Dico quod proportio chordae

compofira cx duabus: fcilicct^sr
porrione chordae dupli arcus g,d, ad chordam dupli d, z. QC proportione
chordae dupliz,b, ad chordam dupli b,e, Sit enim h. centrum Sphserce, a
in figurapraecedends.

dupli arcus g,a, ad chordam dupli

a,e. eft

quo du(ftajfemidiametrih,a,h,d,h,b. conueniantcumchordis continuatis

g,e,g,z,e,z. in pun(fris l,k,t.conftabithaec tria in unalinea recfia fore,qu6d
fint in

duabus fuperhciebus planis: fcihcet drculi b,d,a.& trianguliz,e,g.

quare conflat per tertiam undecimi (efe fecare in linea rcch, Habes itacp
quod a terminis duarum linearum I,t, dC l,g. reflec^antur duae aliac t,e. dC
g, k. fecantes fe in z. Igitur per ocfiauam huius g,l, ad I,e. proportio com^r
ponitur ex duabus: fcilicet g,k. ad k z, &: z,t. ad t,e.Sed pcr duodecimam
huius patet has proportiones effe ficut chordae dupli g,a. ad chordam du*
pli a,e. Item chordse dupli g,d, ad chordam dupli d,z, dC chordac dupliz>
b, ad diordam duph b,e, Conftat igitur propofitum,

Propositio

XVII,

Diftanriam duorum tropicorum inflrumcnti ardficio

deprehenderc*
Difpones

PR

M V ^

Difponcsquartamcircuh partemfuperlincam mcridici,

fuperHs
fit
orthogonaIem,quae
a,b,
fup centro c. ita ut c,a,
tiem planam horizontis
i[f

in fuperficie horizontis atcp circuh meridiani, b, c. uero fit pars axis tran
reiintis per zenith noftrum dC nadir eius, Hinc aptabis regulam c,d, quac

'

iit

uoluatur fuper c. centro,habentem duas pinnulas cum foraminibus acquai

liter a linea rec^ia c,d,remotis,obferuabis^ circa folftitium hiemale in me=:
ridie,radio Solis

ambo foramina pinularum penetrante,quam minima aU

titudinemmeridianam Solis eo tempore inueneris in 90, partibus arcus,

a,b. fitc^

illa arcus

a,e,quae erit altitudo tropici hiemalis, Similitcr facies cir

ca folftitium 5eftiuale,ut maximam tunc altitudinem Solis meridianam co?

^nofcas,5^ fit arcus a,f. quae erit altitudo jtropici acftiualis. Arcus itacp e,f^

fietdiflantiaduorumtropicorumquaelita,

Hanc Ptolemseus

reperit

47,

graduinn,42,minutorum.4o.fecundorum, Inuenit enim proportionem

eiusad totum circulum, ficut ii .ad 83, Poftea uero minorem inuenerunt,
ISIos autem inuenimus arcum a,f, d5r,graduum,d.minutorg,&:arcum a,e,
i8,graduu.io,minutoru. Ideo^pnunc diftantia tropicorii cft 46, grad;
nh ergo declinatio Solis maxima noftrotempore cft.Z3,gr:2S,minu;
y

PRoposiTio

xviiJ;

puncfli eciiptica?, cuius diRmtia. a fe(fiione

Cuiushbet

& scquatoris data

cch'-'

Ex hoc
finum
maximsc dechV
confiat,quod proportio finus totius, ad
pticae

fit,

declinaticnem patefacere,

nationis eclipticap^fit ficut proportio finus diflantisc pundi a fc^s

(flione dida ad finum declinationis eiufdem pundi*
l[f

Sit circulus meridianus tranfiens per puncfia tropica a,b,z,g,dItem

eclipticae b,e,d.duo puncfta trOpica, b,

&d,fecl:io aequatoris 6c eclipticaee, puncfius inecliptica fith,cuius diftan^:

medietas sequatoris a,e,g. medietas

fcdione fcilicet e,h, fit data, Per polum mundi qui fit r, dC pun(^um
h, uadat arcus circulimagni,qui fit z,h,t, quacrimus arcumh,t. qui eft dc^
clinatio puncli h, Qiioniam ab angulo a.defcendfit duo arcus a,e, dC a,z,
a quorum terminis e, QC z, refleduntur duo alij e,b.& z.t. fe fecantes inh,
funtarcus omnes circulorum magnorum,minoresfemicirculis,ideoper
i5,huius,proportiochordae duphz,a ad chordam duplia,b,compofitaeft
cx duabus proportionibus, fcilicetchordae dupliz,t. ad chorda dupli t,h,
chordam dupli h,e, ad chordam dupli e,b,fed prima proportio ccgnita

tia a

&

&

eft,quod arcus z,a.fitquarta circuli,& arcus a,b,fit maxima decIinatio,terir

tia quocp cognita eft,qa e,h, eft arcus datus,3:r c,b, eft quartacirculi, igitur
ablata tertia a prima,remanebit proportio fecunda cognita.Sed e,a. ad a,t,
chordaearcus dupli z,t.ad chordam arcus duph t,h.z,t,
autem cognitus eft,qiiia quarta circuli,ideo per 1 5,fexti,& tabulam chor^

proportioeft

fiait

darum t,h. cognitus erit,

l(f

qui querebatur,

Qiiando uero una proportio fuerit ab

proportionem

c,

alia

fuhtrahenda,ut fi uelimus

ad d, fubtrahere a proportione a, adb,ducimus terminiS

feamdum aufFerendae

in

primum terminum alterius, &!productum

fta^:

tuimus terminum primum refidusc, diC terminum primum aufferendse in

recundum alterius, 3C producflum facimus terminum fecundum refiduac,
Vt d, in a, duc^his faciat e, dC c, ducTxis in b, producat f, Dico quod prck;

ij

portid

LIBER
ad eftquae rcmanet po(i fubtradioticmproportfonis c ad
portio
quia itacp
a, fiat
a proportione a, ad b. Quod fic patet, Ex c
quinti
per
h,
in
b,
f.ergo
Euchdis
ad
h,&:
cx
c,
fit
a.
ficut a.ad
in
ht
1 7.
C

b, Item ex

a.

in

c, fit

h,dC ex

a.

in d, ht e, ergo pcr candem h,

ad c,

ficut c*

ad d. Sed h, ad f, cft compofita cx duabus: fcihca h. ad c, &: c, ad f. quare

ad b.eft copofita ex cifdcm duabus Et cu h,ad e. fit ut c.ad d^rit a,ad b^
ropofita ex diiabus: fcihcet c, ad d. S>C e, ad f. quarc ablata proportionc c
ad d. a proportionc a, ad b, mancbitproportio c. ad f. ^ fuit oftendcndu.
antem uHafueritakcri addcnda: ducimus tcrminum pri?
<|f Quando
mum uniusinterminumprimtjm alterius: producuimcp ftatuimus ters?
minura primum compofitac, Itcm tcrminumfecundumunius m tcrmi'?
num fecundum alterius : &: prodiictum ftatuimus tcrminu primum conu
pofitac cx cis, Vt fi proportio a, ad b. iungcnda fit proportioni c. ad d.dus
fiat g. Dico c, ad g, clle proportioncni
co a, in c. dC fiat c. item b. in d.
compofita cx duabus: fcilicct proportionc a, ad b. dC proporticnc c, ad
Quod fic patebit. Ex a, in d, fiat f. quod pono medium intcr c,&: g.Quia
a.

&

&

f igitur pcr 5 , quinti Euclidis c. ad f. ficut

cx a, in c. dC d. ftunt c.
d,
ina,
ex
dC
b,
f. dC g, igitur per candcm f, ad g. ficut
Item
fiunt
c, ad d,
a. ad b, Scd c, ad g. proportiocft compofita cx duabus : fcihcct e. ad f. 8C
, ad g. igitur cft ciiam copofita cx duabus ilUs aequahbus: fcihcct a, ad b.
&. c. ad d, quod erat dcmonftrandum.
HfHaec quidem dc additione dC fubtractionc imius proportionis ad alia
autab aliadicta fimt, quod in dcmonfhratione huius propofitionis mentio
facfla elt dc fubtracfiionc proportionu.Nunc ucro ucniamus ad corrclariu,
S.num^icuius arcus uuco dimidium chordg duphtafis arcus.Qr^iiCi;
quid igitur Ptolemseus in figuris fuis,quas Grcecilcdlioncs uocant, dc prd
po tionibus chordarum arcuum^uplorum oftendcrit, id etiam per i
quinti patet uerum eftc dc proportionibus finuum talium arcuum. Idco in
ngurahuius propofitionis proportio finus arcus z, a, ad finum arcus a,b*
cft aggrcgata cx duabus proportionibus: fcihcet finus arcus z. t. ad finum
arcus t,h. dC finus arcus h, c, ad finu arcus e,b. Scd trcs arcus r,a. z, t, c,b^
funt aequalcs: quia quilibct eft quarta circuh' magni,&: cuiuslibct eorum fis
nus cft remidiameter circuli,quam uocamus finum totum, Erit igiiur pro<
portio finus totius ad finum arcus a, b, qui cft finus maximac dechhationi?
compoiita cx duabus: fcilicct proportionc finus totius ad finum t,h dC pro
|)ortioncfinus h,c, adfihumtotum. Vtram harumpoftremarumprimam
itac^

Jcccris: nihil intereft,

Sed

duae proportiones

fcilicct

proportio finus h, e*

ad finum totum, dC proportio finus totius ad finum t,h, fimul efficiunt pro
portionem linus h,e. ad finum t, h. quod finus totus medius inter hos fit,
ergo proportio finus totiusad finum maximaedcchnationis cft, ficut pro^?
portio finus arcus h,c. ad finjm arcus t,h.Tribus itaq^ primis notJs,per 15:,
fexti notus fiet finus arcus t,h. hinc per tabulam finuum arcus t,h.dabitur,
Et ita patct ucritas dC ufus corrclarij.
l(rEx dictis conftat:cum fuerint fex quantitates,Sc: proportio primae ad
fccimda fit copofita ex proportionib us tertiac ad quartam:2<:cjuintx ad fex*
lam. li quinq^ harum quantitatum cognitac: het 3C iexta cognita. Vt fit pro
portio a. ad b.copofitaex duabus, fcilicctc. ad d.Si^e. ad f, Sit autem unCi
cx liis ignotum: reliqua fint nota. Dico ipfum ctiam notum ficri.Nam ne=
Cdle eft in talibus fex quantitatibus, utmultiplicatio primac in quartam du
^minfcxtamfitxauahsmultiphcatiom fccundxintertiam duc^am iii
qiuutam

P R^M

in quintam.

Ex a, cnim in d. Hat g; &: ex c, in b, fiat h. pcr rcgiJam didrant

de lubtracftione proportionum conftat, quod g. ad h. fit ficut c. ad t ergo

per 1 5, fextiex g. in f.fit tantum quantumex h. in e.Si itacR f, fuerit igno
cum, cum g. ad h, fit ut e, ad cum g, h. 3C e j int nota, fiet t notum. Si e,
dTet ignotum,cum g.ad h.fit ut ,ad e. tria uero eorum prima data,dabitur
dC quartum. Si autem aliqua ex c. dC d.eOet ignota, ponerem loco illaru,e,
tertiam, quartam,6<! agerem uia iam diclaj&ignotu nofceretur. Si ucro
al/qua ex a, dC b, eifet ignota, ex c. in e. fiat k, ex d, in f, fiat I, per reguhm
additionis proportionum k, ad I, erit ut a, ad b, Et cum k.
1, 5: altera cx
a, dC b,fint notae,fiiet dC rehqua nota, Sic patet propofitum.

PRO

P O SITIO

i5ClX,

Cuiuslibet arcus ccliptica? a (ecflione ajquatoris SC eclipticoe

fnchoarijafcenfibncm in Sphccra recla oftendcrc^ Hinc nianifc^

ftum

c{ij

quod

proportio finus totius ad finum complemcnti

proporrio finus complementidcclina

rionis pundijarcum ccliptica: tcrminantis ad finu complemcn'
ti talis arcus cclipticCaarcus in quam qui tali afcenfioni redc cor^
afircnfionis rtdic fit,ficut

^^c^^iiJ^i^.i.:. cm.-

rcfpondct.

-)

...

^Afcenfiorec^ca alicuius arcus ccliptic^ uocanir arcus a?quino(fliaIis,

tali arcu eclipricac incipit,& dcfinit oriri in Spha^ra rcC^b, Sit igiir

qui cum

cur figura ftiperions propofiiionis, in ca arcui eclipnca! c, h. corrcfpondet

afcenfio rcc^ta qux eft arcus

defccndunt
ab angulo a, fcdicet a,e, SC a,z,a quibus reflecTiinuir diio ali]' e, b, dC z,t, fe
fecantes inh, Igitur pi <5.huius,& i j^quinti proportio finus arcus z,a. ad
finum arcus b,a. componitur ex duabiis, fcilicet proportione finus z,h. ad
finum h, t, 8C finus t,e, ad finum e,a. Sed quincp arcus funt notiticilicct r,
b,b,a,z,h,h,t. 8C e,a. namz,b. efi complementum declmationis maximae
b,a, ucroefi:
<fli h,li, t.

maxima

e,t,

haec quacritur. Q_tiia diio arcus

declinatioz,h, cft complementum dcclinationis

eft declinatio h,

puncti

e, a, eft

quarta

circuli, iginir

pun
8C horum

quincp arcunni chorda^ aut finus noti fient per tabulas, quare pcr regulam
fex quantitatum finus e, t, notus fiet, ergo 8C finus arcus,qui quxrebatur,
Verum hac uia correlarium nonfequitur, fed ita procedet: quia pcr i ^.hu
ius proportio finuse,a. ad finum a,t, componitur ex duabus: fcilicct protf
portione finus e,b, ad finum b,h. SC proportione finus h, z, ad finum z, t.
Quincp uero funt nota;quia arcus e,a,e,b,z,t. funt quartae circuioruin b, h,

compleinennim arcus c,h. dati h,z, uero complcmenaim dcchnatio*

rcgulam fex quantitatum a,t. notus ftct, crgo re
fiduum de quarta cognitum: quod querebatur, Ex hac patct correhu ium:
quia proportio finus totius ad finum a, t. compofita eft ex duabus: fci*
licetproportionefinus totius ad finum b, h. dC finus h,z, ad finum totum,
lion refert utram harum poftrcmarum propornonum alteri priepofucris,
Sequinir enim ut proportio finus li,z. ad finum b,h,{itsequalis proportioni
finus totius ad iinum a,t, fcd harumquaniitatum n'cs funtcognitx, igitur
iiero

nis puncfti h.dati, ergo per

& quarta patcfict. Patet igitur ucritas correlari) atq^uftis eiusFINIT LIBER PRIMVS,
C

iij

LIBER

LIBER SEC VNDVS

REGIONVM, VARIETATEM ORTVS,

Prolixitatem did, Altitudinem poli,

Vmbras Solis, Afcenfi*

ones obliqua: Sphxrac angulorum,ex concurfu circuloru

pro uem'entmm,uarias habitudines perlcruiando
cxadiflime explicat*

pROPOSiTio Prima.

N HORIZONTE OBLiaVO
laritudinem ortus dati pundi ecliptice per

arcum fcmidiurnu talis pundi demonl^ra^

re*

Vnde palam eft, quod proportio finus

totius

ad finumarcus femjdiurni

puncfii eclipticae

fit

ficut

compkmeri declinarioms dufdem

ad finumcomplemenri

alicuiKs

proportio finus
puncfi:/,

latitudinis ortus eius

l[fHorizonobliqiius feu dediuus dicitur,(lipra quem alterpolcrn mtm

di cleuatur, Latitudoortus alicuius puncfrieclipticseiiocatur arcus horizori
tis inter ortum talis puncii dC acquinocftialcm interceptus. Arcus femidi*
rnus ahcuius putfh eclipticaeelt mediCtas arcus paralelii talis puncli exia
ftentis fupra horirontenv

llfSit in figura circulus

mcridici a,b,g,d, mcdietas xqxrAcris a e,g. mcjr

dietas horizontis obliqui b,e,d,(ecans sequatorem fug e, polus

mundi fub

horizonte cl fupra fit z piincliis eclipticac dams oi iatur (iipra h,fiet latirus

do eius ortus e^h.tranfeat arcus circuli magni a polo z,g h,qui fit z,h,c i ter
minis

itac^

duo z,t

duorum arcuu magnorumdefcendentjaa,z.

a,c.

refiectumur

ejb.fefecantes fupcr h, igitur pcr 15, primi huius pra^ crtioilbs

nus c,a, adfinum a,t, componinircx duabus fcilicet^porticnefinus e,b,

ad fiiujm b,h, 8C proportione finus h,z.ad finum z,t. Qirinq^ autem arcus
cx his dati funt,name,a, e,b,dC z, t, funt quartaf circulorum a,t.uero arcus
femidiurnus,fed h,z, complementum declinanonis punc^tieclipticap^cuius
,

ortus eft in h, igitur j3 regulam fex quantitatum notus fict arcus b, h, cuius
complementa eil h^e, rdiduum de quarta circuli quod qujerebatur.Corrc

larium uero ex his trahitur, Nam in his fex quatitatibus prima tertia dC iex
tafunt inter fe acquales, Ergo eodem argumento quo fuperiora corrclaria
oftenfa funt, ^portio primac ad fecunda het fiait ^portio quintac ad quar*
tam, Prima autem eft finus totus, fecunda finus arcu^ diurni, quinta linus

complementidechhationis pundii, quarta uero finus complementilatitii*'

dinisorais, igiturSt^c

Propositio

ri.

Idem per altitudinem poli cognofcere. Manifefiueft igitur

cjuod proportio finus altitudinis aequatoris ad finum totum fit
ficut proportio finus declinationis puncfli eclipticae ad finum Ja
titudinis ortus eiufdem

pundi^

Sit figura prior,quia proportio finus z,3. ad finum a,b, coponitiir

cx
duab us

SECVNDVS.
duabustfcilicctproportionc finus z,t.ad linum t,h,dC ^portioncfinus h,e,
adfinuin e,b.pcr i^.primi huius. Sed quint^ arcus fijnt noti: naiTi z,a. z,t.

&

c,b. funt quartac, a,b,aut cft

complementit altitudinis poIi,t,h, uero de^r

puncii dati,ideo fcxius: fcihcet h,e. notus fiet. Correlanu patet co

tnodo quo priora corrclaria patuere: SC per conucrfam proportionalitatc,

clinTitio

PROPOSITIO

III,

Exnota cjuantitaicarcus fcmidiurni alicuius puncfli eclipti*

ortus cius altiiudine poli depr^hendcrcContf
{iatitaq[j q> proportio finus complcmcnti arcus femidiurni ad
finum tdlis arcusfit compofita ex duabus: fcilicct proportionc
cap; Si latitudine

finus latJtudinis ortus puncfli ecliptica^ ad

ktitudiniSjS^ propordone

finij

coplcmcti huius

finus altitudinis poli

ad finu totum*

terum prior figuratio. Patet q> proportio finus c, t. ad 1 inu t,a. eft
compofita ex duabus: fcilicet prop:>rtionc iinus c,li. ad finum b,h. dCproer
portione finu b z. ad finum z, a. Sed qui ncp arcus funt noti: fciUcct e, t, cocif Sic

jjlemcntUTj arcus fcmidiurni t,a.arcus femidiurnuse,h,Iatitudo ortus h,b,

complcmennim huiu latirudinis, 6<: fexta fcilicet z, a. quarta circuli, Per

rcgiiam igitur fcx quantitanim: quinta fcilicct finui

PROPOSITIO

b,z, cognita het,

IIII.

Idcm alitcr patcfaccrc Palam cfl ergo quod proportio fi^

nus totius ad finij complemcnti altitudinis poli fit ficut propor
tio finus latitudinis ortus ad finu declinationis pundi echpticap,
flCorrelarium primo manifcfla eft ex correlario fecundac huius 8C con
ucrfa proportionalitate, Cum jtaq^ latitudo ortus dC declmatio punc^ii eclis:
pticac notaefint, fiet&pcr rcgulam quatuor numcrorum nota altitudopo*
li,quaequ3erebatur,

Propositio

V,

Cuiurcunc^pundieclipticxarcumfcmidiurnum peralti^
tudinem poli notificare^ Vnde proportio finus altitudinis poH
ad finum complementi eiufdcm componiturexduabus: fcili^
proportione finuscomplementideclinationis puncli ecli"
pdcx ad finumdechnationis cius: Sc finus d/fFerentia: arcus fej*
quartic ad finum totum
midiurni,
cct

f In priorifigura proportio finus z,g. ad finum b,

a.

componitur cx

proportione inus z, h, ad finum h,t, 8C proportionc finus

duabus:
t,c, ad finum e,a. Scd qu nqj arcus dati funt,nam z,b, eft altitudo poli b,a,
fc licct

cius z, h, complcinentum declinationis punc^i eclipticac

dcchnat
o ciuCdcin^SC c.a, quarta.Ex quibus per rcgula fcx quan*
dati
t.
titatum notus fict arcui t,c. qui cfi differentia arcus fcmidiurni SC quartse

complemcntum
h

circuli,quo noto,nofcetur

i^t:

arcus fcmidiurnus.

Propositio
Idcm aliter h ibebis per

VI,

latitudincm ortus+
prima huius proportiofinus h, z, ad finum h,b,ft ficut proportfg
finus totius ad linum a, t, igitur dCc,
C iiq
Propoficw
i(fEx

LIBER
PROPOSITIO

VII*

r.ib

Inuentionem differentise {emidiurni xqualis Sc breuiffimi

in omni regione ad quatuorquatitates ^portionales redigere,.
HrFiguratio quintse liuiushabuitproportioncfinus r,b, ad finum b, a,

&

finus
componi ex duabus, fcilicet proportione finus z,h, ad finum h, t.
feir
fuerit
pun^tus
e,a,
Sed
ortus
tropiei
Capricorni,
dum
h.
finum
t,e, ad
maneant
eaedem
quantitates in omniregione,
quitur ut z,h. dC h,t, dC e,a,
Eft enim2,h.complementum maximse declinationis h,t. maxima dedin^
tio e,a, quarta circuh. Muhphcatio igitur finus h, t, in 1 inum e,a, fociat I.I,
autem diuifum per finum z,h producat n. Dico quod proporiio n, ad fii-

num

t,

e. fit ficut

proportio finus b,a. ad finum z,b,

Multiplicatio enim finus z,h, in

finum t, e, faciat m, ex regulaaddi^

proportionum cortftat,qu6d I,ad m, proportio fit ficut proportio ft?
nus z,b.ad finum b,a. ,Sed m. ad I.per 1 5r,quinti eft finus t,e, ad n.ergo
proportio finus t,e. ad n.eft ficut proportio finus z,b, ad finum b,a.Ideo^
conuerfim proportio finus b,a, ad finum z,b, eft ficut {M-oporuo n, adfinS
l|'

tionis

Q.

H. uero manebitideminomni rcgionepropterquantitatcsz,h,h,t.&

c,a. eafdem manentes,ex quibus produ<fhim fiiit n.Ideo finum altitudmis
t,e.

poli in regione qua uoluer is duc in n^dC prodiKfhim diuide per fimim com
plementi eiufdem altitudinis poli, 5C exibit finus differentise femidiurm
aequalis dC brcuiifimi in eadem regione, Fietcp hoc ingcnio tabulac did
longilTimi in omni regione compofitio facilis,

PrOPOSITIO

VIII.

Quilibet duo paralelii per puncHra ecliptica^ jcqualis diRm^

tiae aduobus pundiis tropicis euntes^lccant de horizonte obli*

quo ab utrac^

parte ^quinocH^ialis arcus ccquales,&:

fit

alternzl'

tim arcus diei unius sequahs arcui no(ftis alterius Jdem quoq^ fit
de parakllis euntibus per punda ecliptica;: a duobus pundis
acquinodiorum ajqualis diftantiae
Iff

Sint

talia

duo pun<fh eclipticas unu ad partem {cptctrionis ab

aequi?

tore,alterum ad partem meridiei, Mcridionale oriatur in horizonte oblis:

quo in h, feptentrionale in k, Portiones paiallclorum pcr ea euntium fint

n,k, 6^m,h,quartxcirculorummagnorum a polis uementium fint z,Ii,t,
&I, k,f,Dico araim h,e.3equalem elfe arcuie,k.6^ alternatim arcum unius
diei arcuinoc^iis alterius,

Namcumpuncl:adatafuntaequalis diftantiaea
opor tct per ea quje de dccl inatio*

puncfiis tropicorum aut acquinociiorum,

Xi

ne habentur,

ipfa aequalis efte declinationis. Sic ar^ijs h,t. aequ.ilis eritar^

cui k,f. ergo amboparalelli a^qualis crunt magnitudinis,

h,z,

fit

quod finus arcu?

azqualis arcus finuil,k, quac funt femidiametriparalclloru,crgo

per

6, primi Theodofij,horizon circulus magnus rcfecat cx cis altcriiatim ar*

cus aequales, quare arcus m,h. fiet xqualis arcui n,k. fcd n,k.cft arcus femi

ink m,h,autem arcis feininocl^is puncli in h,orienris.

demptis a.t.
8C f,g, ?cqualibus, remanent t,e. dC e/, accjualcs,igitui- dC refidui a,t.
f,g,
diei punc^ti orientis

Item his

fimiles funt arcus a,f dC t,g, iginir a*quales,a cjuibus

funt sequales,

fiit^arcus

femidiei puncliorientis

m h, araiift:miiX)ctis pun*:

cii orientis in k,acqualis,quod cft fccunduni,

Prxterea

SEGVNPVS*
lint acquales duobus arcubus e^CSyk:
compofiti
acqualcs: feqintur per mo^
anguli a,d,e,

'^Prxt&ei cum duo arcus c,t.t,h.

& anguli &

t.

f.recli,

&

dum probationjs iuxta primS Euclidis

arcum e,h.

acquarf arcui e, k,

qUod

hoc primum probare g ea quac demonftrata funt

crat pnmum, Vcl
b,a. adfinum totum, cftficutproir
quodproportiofinus
infecundahuius,
portio finus h,t. ad finum h,e. Item proponio finus d,g, ad totum, eft ficut
proportio finus k,f. ad f,e. fed a, b. eft aequahs d,g. dC h,t, afqualis k,f. ergo
finus t,h. ad h,e. finum ficut t,h, ad e,k. quare per nonam quinti h,e.aequa^
poflTes

lis erii e, k.

Simili uia fecundum probabis per ea quoc dicfia funt in probas:

tione pxxmiSk,(f proportio n, ad finu t,e. fit ficut

PROjPOSITIO

a ad finu e,f.igitur 2Cc^

ix

Data Solis altitudine,umbram f ecflam feU uerfam perfcru^

tari* Vnde necefTe eft, ut proportio finus altitudinis datsc ad
finum complementi eius fit ficut proportio logitudinis umbro^
fi ad umbrse fuae reda: longitudinem*

^ Vmbrai^p recfiam

dicimus

umbramquam

res orthogonaliterfuper

fuperficicmhori^ontis eredaefficitinipfahorizontis (upcrficie, Scd uma

bram uerfam uocamus umbram quam res horizontis fugfidei ajquidiftans
eflFicit

in fupcrKcie orthogonalifuperhorizontem, uelut

efl:

umbra

ftili

in

chilindro pendente,

centrum e, 8C propter infen^

terrse
femidiametri
refpedu
femidiametri orbisSoIis
quanticatem
fibilem
circuli
fit
caput
huius
umbrofi
facientis umbram,fitcp
pommus, ut ccntrii
tale umbrofum e,g. orthogonaliter fuperficiei horizontis, in qua fit lineag,
Iff

Sit itacp circulus altitudinis a,b,g. cuius

z. infixum, femidiameter e, b. aequidiftet fuperficiei horirontis, fit etiam

nuncdi(fiaSolisaltitudoarcus b,c, ducla Iineac,e. rcprcfcntans radium
folarcm obuiet horizonti inz: Vmbrofo itac^ g,e refpondet umbra reda

dum altitudoSolis fuerit b,c. arcus cadatc,d,

fupcr b,e. pcrpendicu*

perpendicularis,fietpcr
28,
etiam
laris,
34, primic,d.
altitudinis
b,c.&: c,l,fimis
d,e.C,d.autcm
eft
finus
scqualis l,e,&: c,l3equalis
g,z.

&c,I. fuper

e,a.

&

complcmenti eiufdcm altitudinis.Scd per quartam fexti c,d.ad d, e. pro^

prima tria data funttigitur quartum notum fict,
Hinc eriam correlarium probatum cft. Sed de umbra uerfa fit m,o. ortho^
gonalis fuper horizontem,cui infixumfitumbrofum ajquidiftans horizon
ti, quod fitm, e. cuius extremitatcm e, iicut anteareputabimustanquam
centrum circuli altitudinis proptcr paruitatem fcmidiamctri terrae refpe^
portio:ficute,g.ad g^^.fcd

<fhi

femidiametri orbis Solis. Altitudine

itaq^ Solis exiftente

arcu b,

c.

timbrofi d,m,umbra ucrfaeft m,n, quae quaeritur, nota autcm fiet cx quar^
tafexti,quode,d.add,c.proportiofitlicutc,m. ad mn. Scdtria prima

funt data: igitur quartum m,n,

notum fiet.Infertur exhoc correlariu illud.

Propositio

X,

Proportio finiis complemcti altitudinisdatac ad finu altkudi

nis,efl ficut proportio longitudinis umbrofi ad fua umbrauer^
fam cx umbra Solis (eu rcAa feu uerfa altitudineSoIis conrjccrc*

^ Sit primog,z, umbra recfla data umbrofig,e.

longitudinem, producfi radix crit linea z, c, fed z, e,
-cut e, c, finiK totitis

ad

c,

quadrabo utramqp
ad c,g proportio fis:

d finum altitudinis quac quxritur,

Sed

tria

priroa

LIBER
pf imafuflt datarigitur quartS cognmrm fiet. Itcmfit n,m,umbra ucrfa da^
ta,exqua5i^e,m, notafiete,n, Sede,n,adn,m,ficute,Qadc,d,ergoficut

Propojitio

antea

xi,

Sub acquatore omnes dies funt gquales no^flibus, Sc omncs

ortu habet Sc occafumjS^ umbrse quandocp uerfus mcri^
diemjquandocp ucrfus feptcntnoncj quadoc^ nuf^ dedinant
ftellae

l[rHorizonenim habitantium

omnes paralellos in portiones

fiib aeqiiatore,fecat

ipfum acquatorem 8C

femicirculos, Et quia tranfitper polos

mun

dijfuper quibus fitftellarS reuolutio: oportetutomnesonanturomnescp

occidant, Ht cum Sol in hora meridiei nunc fit meridianus a renith, nunc
feptentrionaIis,nunc uero in ipfo zenith, quod eft polus horizontis: Verii
conftat quod de umbris dicitur.

PROPOSITIO
Sub omm* paralcllo ucrfus leptcntrioncm ab a^quatorcbis
^qualisnodiin annOaS^ dies a?ftimhibernisIoti
giorcsjnodes brcuiorcs Etquanto ab a^quinodrjs diftantio^
rcSjtantocfiiuiprodudioreSjhibcrnicorrcptiorcs Et quaeda
ftellae apparcntcs fcmpcr, qua::dam occultc fcmper Et diftan^
tia zcnith ab sequinodiali aequalis aJtitudini poli*
a,b,c,d. axis mundi in eoa,e,c, duo poIia 8(::c,2cqui^
Iff Sit meridianus

tantum fit

dics

meridianus h,i, unus f,t.alter, Septentrionales uo^

ro l,m,o,p,f,g. erit itac^ a,e,c, loco horirontis in Sphacra recfia, Et quia in
linea horizontem obliquu de^s
obliqua alter polorum eleuatur,fit ille c,
fignans f,e,g, Palam eft autem quod horizon f,e,g, acquatorem b,d, tantu
persequafecat, Reliquos uero paralellos inaequaliter (ecare neceflfeeft, dC

noc^ialis b,d. parallelus

&

o,q. maiorem efle I,n. Item I, n, maiorem b, e, dC b,e, maiorem h,k, Item
ftellae inter paralellum g,f, femper erunt fupra horizontem: 8C inter paras
lellumf,

t,

femper fub horizonte. Item zenith capitu fitr,

xqualis arcui c,g,

quod

b,c,

fit

fietcp

arcus b,r

quarta,&: r,g, quarta,

Propositio

XIII*

Sub rcmotion' paralcllo ab scquatore maior cft dicrum&

nodium inapquaIitas,maior^ parsftcllarum fempcrapparcntium^maior ctiam fcmpcr occultantium^
Iff

Vt fi in figura fuperiori obliquum horizontem magis inch'nes,& de*

eum per Iineam u,e,x,in paralello o, p. tunc arcus fcmidiurnus

fignaueris

fignabitur per o^y.noc^hirnus per y,p, In horizonte

autcm miiius obliquo

pun(%s q. haec feparabat, Sed maior eft inacquahtas o,

y, SC y,p, quam o,
S^q,p.
Itempars
paralello,
ftellaru
femper
apparentiij
iam
diftinguetur
q,
6Cx,d>C non apparenuum u, z, fed h, i.paraleUi plura includunt quam pas
ralelli f,g. igitur dCc.

Propositio
Sub omni
cri,

paralclcllo intcr

XIIII,

ccquinodialcm 8c tropicucan-'

umbrae meridici quandoq^ ucrfiis feptcntrione, quandoq^

uerfus

mendicm flcduntur, dc his in anno oufquam

Quando

SECVNDVS.
IR*Quandocftim cft in gradu paralelli per zenith cuntis: nufquam fle
^itur umbra meridiana, fed in gradu meridiano ab hoc dechhat umbra
uerfus feptentrionem: in feptentrionah iKrfus meridiem,

PROPOSITIO

XV.

Sub tropico canCTi femel in anno nulla flt unibra meridiais

na, nunquam autem ad mcridiem fiet inflexio.

f Reflexu quidem caret Sole in principio cancri exiftente. In reliquis

Uero locis edipticae pcrflexum uerfus feptentrionem neceife eft elfc,

PrOPOSITIO

XVI,

Inter tropicum cancri &: circulum ar(fticum habitantibus,

umbra meridiana nunquamflexu caretjfedomnesuerfusfe^

ptenrrionem infleduntur,

C Patct quia Sol zcnith corumnunquam attingit

PrOPOSITIO

XVII.

Sub drcuto arcH^ico femel in anno dies xxnfj.horarum (?ne

nocfle conftitmtur, & umbra in eo ad omnem partem horizon
tiscircuit,femel^ nox xxiirj horarum finedieprodudtur*.
I(f

Illicenimtropicus cancrihorirontem contingendo

gitur: ficut tropicus

nunquam

merr

Capncorni nunquam cmergitur,

PROPOSITIO

XVIII,

Sub polo mundi

culta eft (emper

medietas Sph^ac apparet femper 8c reliqua

Anno^ dimidio lux continua,3<I reliquo

nox una;

C Equino(fliahs

ciTi illic

in fu^Hcic horizontiseft: ideo patct ^pofjXil,

PROPOSITIO XIX,
In horizonte obliquo quilibetduoecIipticaEarcusaccjua-'
fes^apundisacqumodiorum inchoati, acquales habent afcen^
fiones Vnde conllatquoslibet duos arcus ecliptica? acquaks,
Sc aequaliter a pundis aequinodiorum diflantes, a^qualesha'

bere alcenfiones*
IffSitmeridianus a,b,g,d, medietasoequatoris a,c,g,medietas horizoru
tis

obliqui b,c,d,

pun(flor(j z,dC

t,

duo arcus eclipticae

&

t,

c.

Dico duos
m, ducantur arcus cir=r

k. oritur arcus aequatorist.e,

aequales eife, Sint poli mundi l, dC

culora magnorul,e,m,l,k,l,t,m,h. 5C m, z, quia h,

lis diftantiac

quod quifc^

fit puncnis 3cquino(fti^, Palamefl quod cii arcu z,h,or tur

arcus aequatoris z,e,S)C cum arcu t

arcus z,e.

aeqiiales z, h. 5:! t,k. ita

a feclione aequatoris

echpticae, igirur

k,funt

punch xqm^

ea quae habentur

de

dedinationc: declinationes eoru 5(!coplcmenta declinationufuanim funt

scqualia. Ita arcus 1 k. aequalis arcui m, h, fed l,t, acquahs m,z. quod uterqp
fit quarta, dC t, k. acqualis fit z, h, expofito igitur p fcientiam triangulorum

SphgraliSanguIus z,m,h,aqualis,cft angulot,l,k,Item godauahuius c,k

xqualis

LIBER
e^hSC duok,I. dC I,e, aequales duobus h,m,& m,e,igitur g ean*
dem rcientiam angulus k,I,e, acqualis aiigulo h,m,e. ergo refiduus e,l,t. ac;
qualis refiduo c,m,z. Sed duolatera z,m,m,e, funt oequaha duobus e,I,l,t,
aeqiialis cft

quia omnes funt quartae, igitur bafis

z,e. acqualis bafi e,t,

quod fuit often^

dendum. Hinc patet correIariu,&: ex conceptione.Si ab aequalibus aequa*

ha demas,remanentia fienta^qualia.

Propositio

XX.

Qjilibet duo arcus echptica! scquales,

ab aker
habent afcenfiones in horizon*
8>C

acqualiter

utro purKfto tropico diflantes,

te obhquo coniundaSaa^quales aicenlionibus

rccflis

eorundem

pariter coniundis*.
Iff

Sit utantca

mcridianus a,b,gjd. mcdietas aequatoris 2,e,g. medietas

duo arcus zodiaci acquales, dC aequalium diftaru
tropico hiemali hnt z,h,t,h. itautt. fit principiu aequincfc;

horizontis obliqui b,e,d.

tiarum a

pundo

xquinocflij autumnalis: quos neccflTc eft in Ii. terminari

g
ociauam huius,etiam pcr ajqualitatcm complementoi^j fuarum declinatio^
num. Palam autem eft q? z,h, eleuatur in horizontc obliquo cum z^e,&: t,h,
eleuatur cum t,e. eo quod cum punc^tus t, perucnerit ad horizontcm, tam
clrj ucrnalis, z,

t,h.

quam t,e, funtperorti,

Iginir totus arcus t,c,z. acquatur afcenfionibus

obliquisduorum arciiumz,h, dC
ifPraeierca

fit

t,h.

polus meridianus k,a.quo per h. ucniat quarta circuli ma

gni k,h,l, gdicla fuperius de afcenfionibus re(ftis,palam eft quod in Sph^*

ra rec^ta z,h, eleuatur cum z,l. 8C t,h, eleuatur cum t^ 1, Sed duoarcus t,l, 8C
I,z. funt acqualci duobusarcubus t,e, 6C2,e, ergo patet propofitum.Ex his
infertur hoccorrelarium,

Notis afcenfionibus obliquis

quoq^ fient in quartis reliquis*
if Notis ciTiafccnfionibus in quarta

m una quarta ccIiptica:,nota;

ab

arictc

ad cancrum,per praemin:

fam,nofcenuir 8C afcenfioncs in quarta a Capricorno ad Arietcm, Inde g

hanc reliquarum quartarum afcenfioncs pateficnt,

Habes etiam quod diflFerentiae afccnfionum in Sphxra recfla SCohlin

qua arcuum eclipticae aequalium, dC aiqualiter a punrto tropico diftantium
lunteaedem, &quod per medictatem eclipticatfeptentrionalcmafcenfio
tfl'

lecf^afit

obliqua maior, per reliquam uero minor,

Propositio

XXI.

Cuiuslibet arcus Eclipticac a puncfto xquinoclijucrnalis

mchoati, afcenfionem in horizonte obliquo demonflrare

f Sit meridianus a,b,g,d, medictas horizontis obliqui b,e,d,medietas

sequatoris a,e,g,nKdietas eclipticae z,h,t, puncrus a^quinoclrj uc; nalis h,ar
cus eclipticae h,I,datus.PaIam cft qjeius afcenfio in hoc horizontc cft arcus
fTSit polus Scptentrionalis k. a quo ucniat quarta cir*
quae fit k,l,m, Palam eft q> arcus h,l, afccnfio recra cft h,m,

h,e,quae quxrin ir .
culi

magni p

1.

quac ex fuperioribus nota eft,cius autem 8C afcenfionis oblique differentia

cll,e,m,qua fic ncta fiet. QiJia duo arcus k,m, 8C e.d, a terminis duorum
.

g,k.

SECVNDVS*
g,c. ducli fccantfc fupcr I, crgo proportio finus arcus k, d. ad fing
g, k.
compofita cft ex duabus: kilicet proportione finus arcus k,l.ad
d,g.
arcus
proportionc finus arcus m, c. ad finum arcus e, g. Sed
finum arciJs I,m.

&

guinqp arcus noti funt,nam k,d.cft eleuatio poli fupcr hortrontem propo*
fttum d,g. complementum cius k,1. complementum dcclinationis punc^^
I. dC ),m, fua dcclinaao,& c^g. qiiarta circuli, igitur pcr rcgulam fex quarbs
titatum m, c.cogninis

crit,

idcocp

&

Ii,

e,

rcfiduus dc h,

m.

datuscrit: qui

quxrebatur.

PropoSitio

xxii,

In quocunq^ horizonte obliquo dato mucntioncm lam

<?lam ad quatuor quantitatcs rcdigcrc Hinc manifeftum cft,

fi

rmus altitudinis poli in horizontc tuo dudus fucrit pcr finum

rptum, & quodcxit diuifum pcr finum complcmcnn ciufdem
altitudinispoli,eritciusquodcxhac diuifionc proucnit ad fi^
num differcntiac afccnfionum rcdac &r obliquap, qux quscritur
proportio ucluti finus complementi dcclinauonis ad fihu ciuCdcm declinationis proportio
^ Habcs enimex pracmilla, quod proportio finus k,d. ad finum g, d.
compofita eft ex duabus: uidelicet proportione fihus k, I, ad finum I, m. SC
proportione finus m,e. ad finum e, g. Vtram harum praepofueris poflTCir
mam: nihil defct t. Duc finum k,d. in finum c,g. exeat q. diuide q. per
linum d,g. proueniat r. Dico quod r, ad finum m,c, proport o fit ficut fis

&

ad finum l,m.proportio,Nam k,d, finus in e,g. finum fecit qjtem

linus d,2. in r. facit etiam q. ergo per i^.fexti proportio k,d, finus ad finu
d,g. eft ficut propotio r. ad finum e,g,quare propotio r, ad finum e,g.com
ponetur quoq^ ex duabus, ex quibus finus k, d, ad finum d, g. eft copofita,
Neceife eft igitur ut r, ad finum m,e. proportio fit ficutfinus k, I. ad finum
l,m.quod eft propofitum,&: correlarij imentio. R. mc^in unaquacp regio
ne propofita femper idem mancbit, propterea quod in ea k,d, d,g, dC e,g;
arcus iidem continue mancant,ex quibus r. prcducitur,

nus

k,l*

Propsitio
Cuiuslibct arci s

cclipticsc

differcntiam per arcum drculi

XXI iiV

afccnfionum

rc(flac

8c obliquae

magniapolo mundi uenicntcm

dctcrminarc*
b, g, d, medietas horizontis b, c,d. mcdietas
cquinoiltials a,Cjg, dC eclipticae z,e,h. ita ut e. fectio equinoclialis ediptis:
IfT

Sit circulus mcridiei

a.

punc^ium uernale. S:t autem de ccliptica arcus c,t, da=f

anfeuntis per t, fit t,k. a polo meridjonah 1. proccdat
qirartarum
circuIoruml,t,m,l,k,n,l,e, Palam cft arcum zodiaci c,tin
arcus

cjc 8l horizontis

fit

tus, portio paralelli

ti

Sphacrarectaonricumarcu m,e, 8C inobliquacumarcu m,n,aequatoris.

Oritur enim in obhqua cum arcu paraidh t,k, cuilimiliseft arais m,n. Cu
radem autem proportione oriuntur fimiles arcus paralelloru in omni loco

& tempore, Elt igitur e,n. difFerentia afcenfionum

recflae dC obliquac arcus

determinata ^ arcum circuli magni l,k,n. a polouenientis,quod
dl intentum Quarc tahs afccnfibnu diff^^rcntia femper dcterminabitur g
arca circuli magni uenientis a polo pundium fcdhonis paralelli 8C horis

ipfius e,

zontis,

9-

t.

Propofitio

LIBER
Afecnfionum rc<n:aru Sc obliquarum difFerenrias uia cotn
pendioiiort deprchendere Patet exboc quod proportio finu
todus adfinum afcenfionum recflarum alicuius arcus ecliptic

ab Arietc inchoati, fit ficutproportio finus <Iifferenti2C (cmidi"

minimi &c acquahs^ad finum diffcrenriae afcenfionu rcdap

iirra

obliquactalisarcus*.

Mancant horizon mcHdiam BC

3fquatorutfnfigurafupcrjori,S^

punciumli. fit fec^ik) honrontis obliqui

& paralclli tropici hiemalis, & fe*

I|f

horcontis dC patalelh tranfcuntis pcr fincm arcus ecliptic^ incarpti ab

puncio uernali,cuHJS afcenfio obliqua quacriturfit k. quartac magnorum
circulorum apolo z. iienientium,fint z,h. t,r, k,l. Palam eft cx antedr<51is

<flio

t,

\c,c(rc difFercntiam afcenfionum quac quarritur,&: t,c. eflc diffcrcntiam fe^

inidiur ni minimt& acqualis,
t,c,

rctkc^hntur dtio

alrj

z,

1.

Cum autcm a tcrminis duonim arcuum t^z.

c,h. (ccantcs fe in k, fict proportio finus z,

ad finum h, t. compofita ex diiabus:fcilicet^portione finus z,k ad finum

lc,l. & finus l,e. adfinum e,t. Sed cx ijhima primi huius patet, quod finus
Z,h, ad finum h, t. proportio eomponiiur cx diebus: fdlicct proportfonc
proportionc finus eleuaiionis re<fbc talis arcus
tSmis z,k. adfinum k,C
eclipticaCjCuius terminus oritur in k. aut cuius paralellus habet dcdinatiC^

&

ticm k,l, ad totum. Nccefle

arcus

us

e,l. fit

ccliptica:,

eft

igiturutproportiolimis arcusf,c.ad linu

re(flactalii ar

proportio finus totius ad finumelcuadonis

Pat^t ita^ propofitum,

ficut

PROPOSITIO

'XXV*

In rcglbnc cui polus mundi eleuatur xlvi)* gradibus , pro*

pbrtio finus complemenri declinationisalicuiusarcus ecliptictie
ad finum declinationis eiufdem^eff ficut proporrio finus totius
iadfinum differcnriarredae Sc obliqua; afirenfiohum

talis

arcus^

fl* Sit talis rcgionis horizon b,c,d, mcdietas ^cdiiatoris a, e, g. SC mcrir

<Iianusa,b,g,d.poIusmundi k.punc'kimuernalcfith, arcus eclipticac fit
h, 1. quar^ta circiili magni a polo uenientis lit k, I, m. crit itam arcus equino
^ialis h, m. arc^nfio recfta arcus edipticac h, 1. fi<! cius afcenho ohliqua crit
h,e. differcntia autcm harumafccnfionumeft e, m. Dicoquodprop ortio

finus k,

1.

ad finum I, m. cft ficut proportio g, e. finus ad finum c, m. Pro;r

portio cnim finus k,d. ad finum d,g. componinir cx duabus : fcilicct pro*
portione rinus k,4. ad finum I,m, dC proportione finus m, c. ad finum c, g,

Sed in hac rcgionc k, d. eft acqualis d, g. qiiarc propol-tio acqualitatis cons

ftituitur ex duabus iam di(5hs.Igitur pcr rcgulam de additione proportio^

num quod fit ex ductu k,

I.

in finu m,c.

eft aequalc ei

quod fit cx diicVii fi?

nus 1, m. infinum totum. Ideoper 1 5, fexti proportio finus k, I. ad finuiit

m, eft ficut proportio finus totius ad linum m,e, quod eft intentunv

I,

PropojiTio

xxvr,

In omni aliarcgioncobliqua proporrio fiduscomplcmcntt

Sltiti*

SECVNDVS,
finum alticudinis polieft ficut proportio
recfla; 8d obliquac alicuius arcus
afccnfionum
nus djfferentia!
cclipticar, in regione cui polus cleuatur xlv gradibus ad finum
differentiac afcenfionu redas bc obliquse eiufaem arcus ecliptirfi
j^ltitudinispoliad

ccc

i'n tali

alia

regione

^Repetanir proxima,nifi quod k,d,

& d,g, iam

fint inacquales

ta^

&

l,tn/mancnt ciurdem quanntatis ut in proxima,& fit gratia

tncn di k,l,
cxcmpli k, d. iam 40. gradus, Dico quod in regionc ciiipolus cleuatur
o .gradus.proportio finus d,g, ad 1 jiium k,d. eft ficut ^port!0 finus m,e
jnregione cuipolusclcuatur 4^. gr: ad finum m,c. in regione cuipclus
cleiptur 40. gr. Naminregionccleuarionispoli^o.grrprcportio finus
|c,d. ad finum d, g. compofita eft ex duabus: (ci\iczt proporttonc finus k,U
ad finum l,m, dC proportione finus m,e. in illa regione ad finum c, g. Scd
proportio finus k,l ad finum l,m, per praemiifam eft ficut proporrio finus
totius ad iinii m, e. regionis eleuationis poli 4 5. gr. ergo proportio finus
k, d, ad finum d, g. in rcgione 40, eft compofita cx duabus : fc licct pro^
proporticne finus,
portione finus totius ad finum m, e, in regione 4j.
ni,c. in regione 4 o. ad finum totum,utramharum ultimarum prtCpofiiCtf
ris,nihil intercft. Faciunt cnim fimul propornonem finus m, e, in rcgionc
4o.adfiiiumm,e. in rcgione^^, igitur conuerfum proportiofinus djg,
ad finum k,d. in regione 4 o.eft ficut proportio finus m,e.in regione 45^
ad finum m, e. in regione 40, quod cft propofitum. Reduc^fa itaq^ pro^
portionc finus d,g. ad finum k,d, in nia r^gionz ad terminos,quorum pri*
miis fitarticulus, in tiguris fignificatiuis tantum iinitatem habcnsj& habis?
tis finub us d ffercntiarum afccnfionum rcclarum dC obliqiiarum in regio

&

ne 45.31". tacillimum crit componcre tabulam arcenfionum obliquarum;

Propos/tio
Harc lam

di(fl^a

xxvir;

ex uige fima (ecunda huius decerpcrei

iT Ibidcm conclufiim eft^proport ionem finus k,d.ad finum d,g, ex

bus copcni:

fcilicet

proportione finus

k,

I.

ad

finii

dni

m. &:^portione finus

m,e. in horizontc obliquo dato ad totum, Ex finu l,m, in totum Hatq,q, di

iiifum per finumkj, taciat r, Fiat igitur pcr 5. fexti proportio finus k, U
ad finuml,m, ficict proportio finus totius ad r. Sed per 25. huius talis eti3
cft

proportic finus totius ad finum m,e, in regione

terius regionis

fiat

f,

ficut finus d,g,

ad finum k,d. Scd per

ad finumm,e.

alterius rcgionis,

^r.

quare per

ncnam

duo punda

etiam proportip
quare patetpropofitum.
1 5, quinti lic cft

PrOPOSITIO
Si fupcr

? . cx finu k,l.in finum m,e,als

erit ex additione proportionumq, adfi proportio

quinti r, erit aequalis finui m,e. in regione

XXVIII.

eclipticae sequaliter a puncfio uernali*

aut autumnali remota,duo arcus circulorum magnorum a po^

lo mundi ueniantjCaufabunt duos angulos ex eadem parte ecli
pticc extrinfecum acqualem intrinfeco

fibi'

oppofito

Su inedictas acquinocf:ialis a, b, g. mcdietas cclipticae d,b,c, pundhis

ij

cquino*

LIBER
tx Duo arcus circulorum magnorum a polo z, ueniant fuper

illa

punch^

qui (untr,k, h,r, t,l. Dicoangulil z,t,c. aequalem cfie anguIoz,h,b,Eft eiri
k, h, acqualis 1, t. propter dedinationes acqualcs,&: b,l. acqualis b,k.jppter
scquales afcenfioncs reftas, ideo triangUlil), h,k.
igitur dC acquianguli pcr eaquae

ex Theodofio

& b,t
Mileo

funtarqutwteri,
trahuntur,

Ergo

angulus b,h,k. aequaliseft angubb,t,l. Sed b,t,l,ell*cqualis contrapofitQ

z,t,c, igiturpropofitura dCc

PrOPOJITIO

XXIX,

Taks autc duos angulos pariter duobus rcflis f quos cflc^

duputidacclipticdetalia equahtcrapun(fiocropico diAitcrinu

f In arco eclipticge a,b,g. punclum tropiaim

hter ab eo remota
z,

firrt c^6C

fit b.

d. fuper quae a polo z.arcus

duo puncla acqua*

magni ueniant z,c

d,Dico angidum z,e,g. cum angulo z,d,b. paritcr duobus rcdis cquos

cfl'e,quiab,e. xquaiis ert b,d,^rit

propter declinationes pares z,c, atqualis

Sed unus eorum cum an*

cxtrinfeco akeriuslimd funt acquales duobus rcdis, crgo patct pro^

r,d, ergo angulifuper balim c,d. funt

gufc

aeqliales.

pofitum,

Pno^osiTio

xxx;

Angulus cxconcurfu meridiani Sc eclipncae m pun(flo tro

picore(fius eft*
mcridinnHs a,b.g,d. mcdictas cdipucac a,c,g. in qua a. Cit punt^a.
tropicum.Erunt enim tunc poli eclipticac in mcridiano,faIicet d.dC b.un*
de a,d. cnt quarta circui. Sic &! d,g. defcribamus circiHimagni mcdictatc
cuntem pcr polos d,8c b. huiufcp ^ oli fint a,vV^ g. hiclccct a,e,g. in c. coru
ftabit a,c, quartam eife ficut e, SC g. Quia itac^ a pclo d, circuli a,c,g. de*
fcenduntarcus drcubrum magnorum fupcr circidum a,e,g. rcilicet d,a,d,
e, djg.neccifeeftutquifcp fit quarta, crgo d, c. cftquarta. fed ipfc fubtcu*
i^rSit

diftir

angulo a, igitur angulus d,a,c cft rcchis,quoa eft intcntum,

PrOPOSITIO

XXXI.

Angulos talcs in puncflis cquinodiorum prouenientes pa*

tcfacerc
ifrMcridianusa.b. g,d. polcs munditencat b, 8^d. mcdicias apquato*
fitpurK^m aunimnale pcr pclcs

rjs fita^Cjg, &leclipticae a,z,g. itaut a.

mundi SC punc^^a tropica circuli magni procedentis, medietas fit d,b, qui
crit colurus folftitiorum,idco z.pundum hicmale,& maxima c,z. dcdina^s
tio.

dC e,d.quartacirculi,ergo anguli d,a,z. quatitascft arcus d,c,z. ccgnis

de duobus rcc^iis, cft quantitas huiui

tuSydC per ante praemiflam refiduum

anguli inpunifloucrnaliprouenientis,

PrOFOSITIO XXXII
Angulum

lalcm in quolibet alio pun^flo cdipticae proue

ftientem inquircre

^ihoi

SECVNDVS*
CSihos

angulos fciuerimus pcrquartam cdipticac qux cfi apun<^o

dodrina iS.atcp z 9, huius fciemus

cftiuo in punclum autumnalc, tunc ex

cos etiam in reliquis ffibiis quartis.

^ Sit igitur mei idiani circulus

a, k.
g, d, aequatoris mcdietas a,c,g. ccli*
medietasb,r,d. itautz. fitpunc^him aurumnale, &:b. unus dc
pun*
<9 s edipticac in quarta quae eft a punclo aeftiuo in puncium aunimnale.In
uenire uolumus angulum k,b,z.Fiatmediefas circuli magni k,e, t,h.

prica:

cuius

poli fint b.

d.

undc b,t.

erit quarta, ficut

8C b, h.

quod a polo circuli k,t,

h, ucniant fuper eum circulum. [tem quia amborum circulorum a, e,g.

h,e,k.poli funt in circulo a,b,g,d.oportet ut e.fit polus circuli a,b,g,d.ergo
&e,h. quarta. Sed proportio finus b,a.ad finum a,h. componitur ex dua*

bus: fcihcet proportionc finus b,z. ad finum z, t. dC proportione finus t, e,

ad finum e, h. B,a autem eft declinatio puncfli b. dati,a, h.complcmentum
t, complementum eius,5: e,h. el^ quarta
ideo pcr regulam fex quantitatu t, e, notus fiet. Sed e,k.eft quarta,
ideo^ totus k,t. arais,qui eft quantitas anguli t, b,k, datus ent, Conemur
id modo in quatuor quantitates redigere,

eius b,z. eft arcus zodiaci notus z,

circuli,

pROPOSiTio

xxxrii.

Proportio finus complementi declinationis pun(flieclipti'

cx dati ad finum complementi maxima: declinaiionis, cilCicut
^portio finus arcus talis eclipticx a fedione aequalitatis ad pun
(fium datum ad finum Cux aicenfionis recfla?.

C Repctatur figura ultima primi huius,in qua meridianus uiccm coluri

(blftitiorum

habens cft a,b. g,d. equatoris medietas

cft fcclio aequalitatis

arcus e,h. datus, Polus

a,e,g, eclipticae b,c,d.

mundi iit z. a quo ueniat quar

magni z,h,t. eruntcx pnoribus t,h. dechnatio puncti h,h,z, com

plemcntum eius, 5C afcenfio recta arcus e, h. erit e, t, Dico proportioncm
finus z, h. ad finum z,b. arcus,qui eft complementum maximac declinatio
nis, elTe ficut proportionem finus e, h. ad finum e,t. Qiiod fic patet Quia
proportio finus z,b. ad finum b,a, componitur ex duabus: fcilicetpropor
tionefinus z,h. ad finum h,t. dC proportione finus t,e.ad finum totum fci*
hcet arcus e,a. Pono inter finum z,b. dC fiiium z,h. medio loco finum b,a,
tunc conftabit, quod proportio finus z,bi ad finum z,h. coponitur ex dua*
ta circuli

bus:

fcilicet

proportione linus z,b. ad finum b,a. 8C ^portione finus b,

a.

ad finum z,h.ergo proponio iinus z, b. ad finum z,h. conftabit ex tribus:

prcpor tionibus finus b,a. ad finum z, h. QC finus z h. ad finum h, t.
QC finus t,e, ad finum totum.Sed primae duac faciunt proportionem finus,
b,a. ad finum h,t. ergo proportio finus z, b, adfinum z,h. componitur ex
duabus: fcilicet proportionc finus b,a. ad finum h, t, dC proportione finus
t,e.ad finum totum. Proportio autemfinus b, a. ad finum h^t. per correla*
rnim penultimae primi huius, 3C per mutatam proportionahtatem eft ut
proportio finus totius ad iinum e,h. quare proportio finus z, b. ad finum
z,h. componitur ex duabus fcilicet ^portionefinus totius ad finum c, h.
QC proportionc finus t,e. ad finum totum, utram harum pracpofueris,nihil
uariat. Sed compoiiunt proportionem finus t,e, ad finum e,h.quare ^por*
tto finus z.b. ad finum z,h,eft ficut jpportio finus t, c* ad finum e,li.ideoc]p
conuerfim patet proporitum,
fEx hac itera habes inuentionem afcen*
redadam.
quantitates
reclarum
fionum
ad quatuor

fcilicet

iij

Propcfiao

LIBER
'FRx>pt)siTio

xxxniv

Propornonemfinuscopkmcna dcclmationfs pun<?ii ccli>fyticsc, dati ad finum compkmenti maximac dcclmationrs, eflc
ut proportionem totjus finus ad finum anguli cx fc<5lionc ecli*
pticae Sc mendian! luper dato pun<flo proucnientis
HfRepctatur figura ame-praeaiiflbe, i cpi b,a. foit dcclirtaNb punc^i b;
dati, QC a,h,cGmplementunj cius,Dico quodproportib finus 3,h. ad finum

compkmenti maximac

dccJinatioruseft ficutproportio finus torius adfi*

<^i^quantitas angulit,b,k, Nam proportiofinus t,k.^cl

num
finum totum fcilicec arcus k,e, cft compofita ex duabus: fdlicetproportibs
ne finus totius,qui eft arcus t,1), ad finum arcus b^z,dC proportione fmis
z,a. ad finum z,e. qui eft totus, utram harumjpoftremarum antc poiueris,
mon mutatur. Ipf^enim faciunt proportioncfinus z,a. ad finumz,b. quarc
proporrio finusi, k. ad finum totum, eft iit propor-tio finusr, a. ad finuni
t,k. arciis,

'

z, b. z, a.

autcmeft afcenfio re^arcusecliptiGacz,b.

Idco^aimp

prsc^?

minfam liniis z,a ad fiiium z,b. proportio fit ficut proportio finus comple
menti maximac dechnationis adiinumh,a. erii proportio finus t,k,ad finil
lotum uelut prqportio finus copkmcnti maximac declinationis ad finum
|i,a. ergo conucrfim patet propofitic.Habemiis igitur hoc opus rcducftum
ad qmtiior quantitates,iii quibus dxtx fcmpcr csedemmanent, quodnon
|)arue feciiitatis erit,

PROPOSITIO

XXXV;

Omnes duo anguli cxconcurfu ecliptfcg Sc horfeontfsobfi^

Cjui in pundtis eclipacas sequahtcr a pun<fl:is jcquinodrj

remotis
prouenientes ex cadcm partc cxErinlecus, uidclicct intrinfcco
oppofito fibi funt aequales*.
mcridianus a,b, g,d. horizoniis oblicjui medietas b,e,d, *quato*
ris medietas a,e,g, duo arcus a:quales eclipucae z,h, dC k,I. itaut tam z,^
fit punctum autumnale. DicoanguJume,li,t, acqualemeife angulod, 1, k,
Sunt enimtrianguliz,h,. &:k,l,e, aecpiorumlaterg, Nam z,h. acqualck, U
l|r

Sit

h,c, 3equalel,e.

utex feeundahuius oftendi potcft,8<: bafis e,z.

acqualis bafi'

aeqmlcs,utcx 3 3,huiustrahitur, igituraru

gidi aequis lateribuscontenti xqualesei unt,ficanguluse, h;z, ajqualis cft

c,k. propterafcenfioncsre<fhs

angi4o

e,I,k.

quare refiduus

e,k,t, aequalis

Propositio

refiduo d,l,k,quod cft intcntu,

XXXVf>

Taks duos angulos^quorum unus

fit

in oricntCjakcr in

ccidcntCjijnus quidem extrinfecus,alccr intriniccus cx eadem

partc eclipticae oppofitus,fi!mul acquaks duc^us rc(flis cfTe*

^ Sint horizdntis circulus

a,

b. g,d, SC circulus eclipticaca,

c,

z, fe

d,a,e, finiulduobiis
puncftfsa.&fg.fecames. Dico diiosangulos d,g,z.
TCciis eEquales effe. Nam duo anguli z, a, d, aequaksangulpz, g,d.exeo
quiaarcos maximac dcdinationis horum cirek:um uelwt ufcus djZ.traru

ficns

SEGVNDVS*
fiens per pumffamaximx dcchnatioms corum tft unus, qmte duo aaguli
<d,gyZ, Qi d,a,c. fimul Cunt acquales duobus redis, quod eli propofi airn.

^ Ex hoc manifcftum

cft,

Duos angulos tales qui fiunt in punclis cclipticse a puncl:o

cropko acqualiter remotos, orjcntalcm quidcm unum,alium
ocddcGcakra fimulduobusrcdis a^quaks ef?e
enim in panclis

J[ Quoniam
tcmotis, duoanguliorientaks ambofuntacquales, utinpracmiiraangulus
in,h.acqualis angulom, !, ideocp& angulioccidentaks duorumpunc^o^
rum puu(fiis h,&: I, oppofitorum unus alteri eft acqualis, Sed angulus orii?
cntalis puncfh h, cum angulo occidentaii pundi oppofiti I. furit puncf^or5
sequaliter a^pundo folftitij remotorum,fed ipfi fimul funt aequales du:^bus
eclipricar icqualiter a

purtdis acqirfnoc^rj

Notis itac^angiiIisorientaIibusabarietcinIibram,notijRent
anguli orientaks alierius medictaiis, iit ex hispatefient anguli occidentaif
rcctis,igitor,

tes utriufcp medietaris,

PR o

11o

X XX V ih

Angulos dicfios in puncflis sequinodiorum patcfaccre*

^Sitmcridianus a,b. gjd.horizon obliquus a,e,d. quarta acquinoc^ia*
puncfium uernalcquartaccdipticsee, g, Item 6^e, puncftum au*

lisz,e,z,

tumna!cquartaccclipticace,b,g. puncfius

folftitt]

xftiualis,b.liiemalis.

Di*

co angulos d,e,g, dC d,e,b, notos ficri, ex ratione Sphaeiae patet z,b. &!
g, cifemaximas dcdinationes edipticse, di. d. complementum altitudiriis
prouenientarcus d, g.S^d, b,
quantitatcs angulorum d,e,g. Sed d,e,b, eft orientalis, qui fit
in puncflo uernali. Refiduum uero de duobus rctfiis eft occidcntalis, qui
in eodem punclo d, e^b, autem eft orientalis, qui fit in puncfto autum*
poli, cuifi abftideris2:,g, autaddfderis z,b,
lioii,fcilicet

oali,

rcfiduum de duobus redis cft occidcntalis,

pROPosiTio

cjui fit in

cockmpundio,

xxxviii.

Afiguiurti orientalem c^i fit ex fccfiione cclipticjc 8i hori^

zontis obliqyi, apud quodcunq^ pundum eclipticas pcr tuotuni

cali mcdiuin

dcclinarioncm inucftigarCi

eiiis

^ Sit meridianus a,b

g, d. medietas edipticae a,c, g, cuius

duo punda

a, 8iC e, funt data. meclictas horizontis obliquifit e, d. Sit autem cxempli

grariae.puncflusprimustauri, Ideocpperafcenfioties notus erit puhcfius
Ix. in medio codi, 6<! ei oppofitus g, hinc arcus c, g. dahis erit, fed ipfe irt

Vegionibus feptcntrionalibus minor eft quartacitculi. Sit itac^ quartac,g,

h. per h. cat ciroius magnus, cuius polus fit e, fecans horizontem in t. dC

meridianum in z.Qiiia itacp anguli ad d,& t. funt re<fii,necefte crit ut z,fit

polus horizontis, ideo^ z, d. dC z, t, funt quartac, Item per deciinationem
gradus medij cceli,6<[Iatiiudinc regionis notafiet altitudo meridiana gra*
dus medij coeli, fcilicet arcUs a, b, cui cft acquahs arcus d,g, Scd proportio
finus ty t. ad finum t,h. componitur cx duabus: fcilicet proportioliefinuis
Zjd.ad finu d,g.5:: ^portione finus e,g.ad finu e,h,Sed quinc^ex his arcu*
bus funt noti, na z,t,z,d.6<: e,h. fwm quart^t dj g. altitudo mcridiana pun*

LIBER
medif

<fii

coeli g,c, diftantia

tur arcus t,h. nonis fiet,qui

gradus afccndentis i gradu mcdiatno<?iis,^

m quantitas anguli d,e,g.qui quacrebatur.

^Exhistrahiturillud corrclarium,

Proporrio finus toiius ad finum anguliqui*qu3critur,cft

ficut proportio finus arcus cchpticse intcr puncflaafccndcntis
mcdt] coeh ad finu altitudinis pundi echpticg in mcdio cah*

f Patet,nam proportiones duac quac componunt primam, faciunt

portionem finus g,
a, e.

e.

ad finum g, d, Sinus autem g,e.

eft

pro#

idem cum finii

quod a,e,g. fit (emicirculus,igitur &c,

PROPOSITIO

XXXIX*

Quachbet duo punda echpticae ab altctutro pundlo tropi^

o f qualitcr remota,dum k mcridiano ad utramcp partcm per
acquos paralcHi arcus fui diflitcrint,aequalcs habcnt a drculis al^
titudinum a zenith diHantias^ Anguli^ duo qui fiunt ex con^
curfibus circulorum altitudinum,&: cclipticg

trinfecuscu intrinfcco

duobus redis
Iff

fibi

i'n

illispundiscx^

cx cadcm partc op pofito fimul funt

sequales*

Sit portio meridiani a,b,g, in

qua b. polus horizontis g, polus muti*

di arcus eclipticac unus a,z,h. uerfus occidentem,aIter a,d, e. uerfus orieru

tem, in qusbus fint duo pun(fta r, QC d. acqualiter ab alterutro puncio tra*

pico remota, diftentcp per acquos arcus paralelli fui a meridiano du<fhs ar#
cubus circulorum altitudinum b,r, b,d, g,z. dC g,d. Dico duos arcus b,r,
5:

b,d. ocquales efte,& angulos b,r,a. dC b,d,e. fimul acquos efte duobus rc
propter acquales pundiorum r.
d. a meridiano diftantias Het

ctis.

&

Nam

angulus,b,g,^.acqualis angulo b,g,d. dC propter pares declinationes g, r,

erit acqualis g,d. Hinc cum b,g. latus commune fit iitriqB triangulo b,g. r,

b. g, d. concludcs b,z, acqualem b,d. quod eft primum. Et angulum b,z.d.

acqualem arigulo b,d,g.Sed ex i^.huius angulus g,r,a.cum angulo g,d,c,

duobus re(ftis,dempto itam b, z,g, ex uno dC alteri, adsr

duo anguli b,z, a, dC b,d,e, fimiil acquales duobus tc^i^

fimul funt acquales

dito b^d,g. fient

quod eltfecundum,

PRO P O SITIO

Cum fucritidem

pundus

XL,

cclipticae

adutramcjt parccm^

mcridiano per arcus paralelli fui acqualitcr rcmotus, a?qua^

h's crit a polo horizontis diftantia* Anguli^j^ ex fcdionibus
circulorum altitudinum cum ecliprica in eo pun(fto cxtrinfccus
cum intrinfcco fibi ex eadem parte oppofito fimul funt acqualcs
duplo anguh qui fit cx meridiano 8c ecliptica fupcr codcm pun^
(flo eclipncas, fiue puncfla ecliptica;, tunc co^lum mcdianaa iant
mcridiana a polo horizontis,fiue feptcntrionalia*

in qua fit polus horizonris g. polus ar<fH^

4(f Sit portio mer idiani a,b,
cus d. duae portiones eclipticac a, e.z,b.h,t.in quibus h.dC c.idem puncfhnn
cclipticac reprefentant,

cum acqualiter a meridiano hinc

atqp indc deftitest

rint per arcus paralelli fui e. qutdc orientale h. occidentale, dc puncfh edi*

pocat

fint x,8Ch, difterttc^ primo a polo hd>

ad partem meridici duc^is arcubus circulorum magnorum g,c,
d,h. Dico arcum g,h. acqualem efle arcui g,e, dC duos angulcs
g,h. d,c,
g,h,b, 8C g, c,z, fimul cfle aequales duplo anguh d,h,b, fcu d,e,z, Sicut cfn
in prdtmiiTa proptcr arxus paralelli quibus punclum a meridiano diflat
scquales, oportetangulum g, d, h, atqualem e(te angulo g,d,e. Si^propter
candcm dedinationem oportet d, h. xqualcm eflfe ifrcui d,C, hinc faciendo
btus g,d, commune iitxiq^ triangulo g, d. h,g. d,e, ffet bafis g,h. aequahs

ptiat uarfa tunccoelum mcdiantia

rizontis g.

bafi g,e,quodeftprimum,S: angulus g, d, h. acqualis angulo g, d, c,

cum h,

Sed

idem puncfkim repraefentent,& duo

g,h,d,
g,h,b,
d,h, b, kilicct sequalem d, c,
conftituunt
angulum
anguli
Z. crgo duoanguIig,h,b,
g e,d. conftiruunt angulum acqualem angulo
d,h,b, feu d,e^z, crgotrcsanguIig,Ii, b,g. c,ij, d,e,z, funtduplum angulo
d,c, z. auarc duo anguli g,h,6, &g,e,z.funt atquales duplo anguli d, c,z,
quod cU fecundum, Sunt practerea puncfh a, dC b, a polo hor izomis g. fe^
g,e. in k. Dico angulos l,hj
ptcntrionalia,arcus g,h, fit continuanis in I.
h* dC k,e,z. fimul acquales eire duplo anguli d, e, z. oftenditur enim g, h,
d,h,b, acquahs citd, c,z.

c,

&

&

&

sequalis g,c. ut antea, 5C angulus d,h,g. acquaiis

aneulo d,e,g, Igitur refu

duus d,h,l.aequah's refiduo d,e,k, Sed quia d,h,b eft aequalis angUo d,e,z.
repracfentet punctum^ergototalis I,h,b,3equalis duobus d,c,
X.
d,e,k, addito utrobicp k,e,z. erunt duo l,h,b,S(rk,e,z, limul acquales
duplo anguli d,c,z, quod eft propofitum.

cumh. idem

&

P R OPOSITIO

Si

XLI>
uero unum punifioru tunc ccelummedianfiumS polo

fiorizotis eflct men'dionale,a1terum feptcntrionak,anguli per^s

uenientes ex concurfu tdiptic^ S^circulorum altitudinis ambo

fimul differunt a duplo anguli qui fic ex concurfu meridiani SC

cdipticxfupereodem pun(flo duorum redorumquantitate ip^

fo quidcm raaiores,dum puncfium portionis orientalis mcridi*'
onale fuerit,minores autcm durafeptentrionale^
l(f Sit primo a, meridionale b.feptentrionale a polo horizontis g,dC fiftt
arcus ducti utantea Dico duos angulos g,e,z. dC I h,b,fimul maiores cllc
duplo anguli d,c,z. feu d.h,b. quantitate duorum recflorum,EftciTi d,h,g*

angulo d,e,g. Sed duo aogidi d.h.

g, d. h,l, aequantua: duobus rc^

duo anguU d,e,g, &C d,h,l. acquales funt duObus^ecl:is. Sed angu
lus d,e,z.3equalis eft angulo d,li,b.ergo duo anguli g,c,z. l,h,b, funt aeqiia
les duobus recfiis dC duplo anguli d,e,z. Ideocp duoanguli g,e,z. 2(:l,h,b,

acqualis

<6lis,crgo

maiores funt duploanguli d,e z,quatitatcdiiorurccf^oru,c3uod cft^pofita

^Sit practerea a, fepteiitrionale b meridionale.caftera lint ut prfus.Dic
co duos angulos k,e, z,g.h,b. fimul mihores elTe duplo anguli d CjZ.quan
tttate duoru recftorij, Ipfienim fimul minores funt duobus angulis d,e,z.8C
,

d,h,b. quantitate duoru angloru d,c k, dC d,h,g. Seu hi duo d, c, k,d,h,g..

funtduobusre(fiis3equales,eoq?d.h,g. fintacquaies d,c,g.crgo duoana:

guli k,e.z,g,h,b.fimul minores funt duobus angulis d,e. z,d.li^b quantiV
tate

duorumreclorum.Scd d,e,z. eft sequalis d,h,b. qu6de,8(:h,idem purt

<fiumcclipric3erepraefentent,igitur patet^pofitum. 4(rExhis palamcft.

Si noti fuerint anguli antemeridiani ad

unum quodq^ pun--

&\im jodiaci ab initio canai ad capricornum^noti cdam crunt

anguU

LIBER
anguli

eorundem poftmerid>anu

Rcliquae quoc^ medietatc

sodiaci utnq^ anguli cogniti fienr*

4|f Patet

ex duabus

pracmiffis 6^prDrfenti,

Propositio xtir,
Apud pundum ecliptica? coelum medians,autin horizon>
teexiftens,angulum ex coincidentia drculi altitudinis dC cclipti^
ca^jatq^

arcum

intcr

polum horizontis Sc pundu notum cfle*

mendianus a,b. g,d, medietas horEoiitis b,c,d, medietas cclipti*

poh horizontis a. dC g. apud punc^ium z. datum ex 3 2 . aut 34,
huius nofcctur angulus a,z,e. qui quacritur. Hinc cx dechnatione puncfhi,
r. dC nota rcgioms latitudine nofcctur,
arcus a r. fcihcet apird puncftum
c.inonente, quiaa,c,d cft recffus^&ex^S.huiuspcrpunctum c.nofccsj
tur angulus d,e,h, qu.irc totus a,e.h. quiquaerebatur iiotus fict, Arcus ue*
IffSit

<rae

z, e, h.

&

ro a^e, eft quarta circuli,

Propositio

xj:.nr,

Proportionem circuli altitudinis a polo horizontfs ufcp ad

puncf?:um echptica; datum ex noucia pundorum afccndentis
dc medrj cceli depr^hendere
Hf Sit meridianus a,b. g,d. medietas horizontis b,c,d. portio cchpocac,
r,h. t, z. quidem punc^lus medij coeh, QC t. oriens puncli dati. Item in hac

portione

fit

h. pnn(flus,

p qucm dC polos horizonus eat circulus magnus,

honzontem in c. quajrimus quantitatem

cuiu3 medictas fica^h. e,g. fecans

arcus a, h. quia proportio finus a,b. ad finum b,r. ex duabus componitur:

fcilicet
a, b.

dC a,c. qii.irtx b,

z.

ad fimim

ad finum t,z, Sed

altitudo eft mendiana pimcfii medrj coeli, quac noac

proportfone finus

a,e,

e,h. SC hnus h,t,

ex dechnatione 8C I.Jtitudine rcgionis h, t. diftantia punt^ h, a pun:s

<flo afcendcntis d.=to t,z. diftantia medrj codi a punCTO afccndentis, quarc

ta eft

dC e, h. notum erir, hinc cius

Correbriuai.

complementum fcilicet a, h, qui quaerebatur,

Proportio finus arcus echptice inter puncflaorientis

drj

coeh adfinum

ficut

meridianxpundimedrj

altitudinis

proportio finus arcus

ccliptic^ inter

oricntem

&me

coeh*,eft

pundum 8C

pun Aum cchptica: datum ad finum altitudinis ciufdem puncfb

Nam cx fmu toto in finii e,h. fiat m.

Item ex fmu toto in i inum b,r.

fiatn. ex regula fubtrad:ionis conftat m,ad n.eiTe proportioncm finus h,t.
ad finum t, r. Sed m. ad n. per i f quinti eil t propottio fiiius c, !i. ad fts
num b,z, quare proportio finus h,t, ad finum t,z eft ut finus c,h,ad fuumi
l[f

b, z. permutatim igitur concludecorrclarium,

Propositio
Aliteridem perquirere^

xliiii,

Conftiniot. polum drculj

magni tranfeuntis per maximam declinationem eclipticac ab horizonte,
cmus quarta fit a, n,o. eritc^ t, n. quarta fimiliter t, o. quarta, SC ^ptcr ans;

gulos n, dC o, rcctcs necefle eft cum ire pcr polos horizontis dC eclipticac*

Quantitas

SEdVNDVS.
ipifa eft arcus 11,0. fi( quia
QuantiWattguIi h,t,c, nota eft cx 38. hirius,
o,n.
cx
ad
finum
cdmpomnir
duabus : fcihcct propor
a,
finus
o,
proportio
h,
h, i, ad iinum t, n. Scd
proportionc
finUs
6^
tionc finus a, c. ad finum c,

3,aa,^.

^ t,n. fiintquartac circulorum,ideo aim ctiam n,o,S^ h,t,notifini^

fiotus erithjC Hinceius complcmentum a,h, quod quan-ebatur^

Palam fgitur ex hoc quod proporrio (imis totius ad finutn

quartam ab afcendcnte,eft (icut
pundi ccl^>tte dati ab afccndente

altitudinis pun(fHech'pttcc per

proportfo finus diflantia:

ad finum fuse altitudinis,
l[fDuac cnim poftremae

Hortionem finus

h,

cx quibus primacomponitiir ; coinponuntpro

ad
finum c^h,
t,

PRO P O SITI6

XL V,

Apud quodlibet ahud puncflum echptica? angulum tx cd^

nicidentia circidi alritudinis &: echpricae inucftigarc*
Hf

Rcfumatur figura antcpremiflrae,quaerimus ::ingdum a,h, t conftitu*

circuli magni, cuius portioiit k,I,m, duorum circulorum ma*

gnorum b^c, d,k, Ijm, poli funt in cirddo a,c,gjdcc e,k, ctit eorum maxi#

toh. polum

ma dcchnatio,quarc c, 5C h, diftant pcr quartas afectione m, erimt^p h, k,

6^ h,L quartac. Quia ucro proportio finus h,c, ad finum e, k. componitur
cx duabus: fcilicet proponionc finus h,t,ad ffnum ty\, dC prc portionefinus
l,m. ad finum m,k, Arcus autcm h,e, c,k. h,t t,U 8>C m,lc itoti funt, Nanii
h c. cft altitudo puncflidati nota per alteram pracmiirarum c, k. efteius co^
fjiementum,h,t, diibntia pundi dati ab afccndente t, 1, cfus compleiiicn*
cum m, k. quarta circuli, igiturl, m. nonis fict, quafcr^fiduum dc diarta:
fcilicct arcus 1, k. nonii erit, qui cft quantitas ahgidi k h, 1, crgo rdidw

4c duobus rcciis: fc.hcetangulus a,

h,t.

JFINIT LIBER

notus fiet,qui quaerebatiir

SECVNDVS,

TERTIVS
LIBER
SOLSTITIORVM ET EQVINOCTI*
orum tcmpus, Anni
grefrionem,ems]^

quantitatem, Solis ineadempundain*

Medium motum,Luminariorum & Planc*-

tarum Mbtus 3cqualis,8<: Apparentis diuerfitatcm, Radids

raotus alicuius conftituti'onem,Diei Naturali? Equalis
liue Aftronomici,Piuerfi quoc^ fiue Apparentis
di(crepanti'am,

Horum &: Caufas6C Modos

indicahdo ferie edocct

pROPOSiTio Prima,

NGRESSVM SOLIS

IN

pun(flum aequinodij inftrumenti adiuto^

riocolligere,

C Difponatur quadrans 3,b,c, in fuperficit nic*

oftcnfum dfl, &cg
eo prope cquinocftij tempus, quod fedlccx merts

ridiana, ficutin i6, primi huius

dianis altitudinibus conricicsjCbferua.Not^nancp

prius tibi funt per obferuationcs

altitudo

maxima So\

nationes

iprac.

s decliJiatio,

aas regionis tuac

ctiam ad fmgula puncla eclipncac dcdu

Ideo fi aliquo die altitudo meridiana fuerit prafcifc comple*

poli in tua regione,fato eo die in mcridie cquino<fltr
P*^'' alntudines autem meridianas proximo ma;ores,5<^ minosr

mentum altitudinis
meiTe,

rcs cdmplcmcnto altitudinis poli:

fi nuUa alritudo meridiana precifc arqua

oomplemento altitudinis poIi,reperies horam ingrcfius Solis m puiur
^um cquinocftrj fic. Si fjerit iuxta ucrnale, pro quolibet minuto diftereii#
tiae minoris altitudinis meridianae dC complemcnti altitudinis poli unam

lis fit

hdram accipe,horis^

a meridie prajcedcntis cquinocliu numcratis fitt^ts

autem iuxtaautumnalefuerit, tot horis a mcridic pracccdcns

computatis,quotfunt minuta diffcrcntise maioris alritudif
cquinocflium
tc
nis meridianx S>C complementi altitudinis poli,fi'et ingreirus in Cquinotffa'
ijm, Tale tamen obferuationi autumnah magis conucnit,qi lia tunc acr pus

ingreffus. Si

rior

fit.

C Ingrelfus uero in punc^ia tropica difFicilioris lunt obfcruario*

nis,propterca

quod tunc dcclinatio

Solis

parum dd. infenfibiliter uarictur,

Tjpterquod fere adquatuor dicscademaltitudoSolismeridianamancat,

Sed ingreirus in cquinocftij pun(fia magis huic rei commodi funt,qu6d tiic
decIinatioSolismuItumuarietur, ficut altitudo meridiana in die 24.011
nuris imius gradus uel augeanir uel minuatur,

PROFOSITIO

II,

Anm' quantitatem per obferuarionem

elicere

^ Diuerfi diuerfas circaanni quantitatem confidcrationcs habucre.Vc

tuftiirimienim

Egyptiorum annum Solarcm rcditioncm Solis ad aliquam

ftellarum Hxaru cilc dicebant. Inueneruntcp id Keriin 3^5. dicbus,quarta

diei,
130. partc diei.Verum hcec anni aifignatio nonconuenit,proptc#

&

rea

quod ilellac ftxac motu feparatum habeant a motu totius.paricp ratione

reuerfioSolis ad

loucmucl Saturnu annus

dici deberet.

IdeoHyparchus

TERTIVS*
m

pm^ cqui^

&Ptokm3tiis dkenint annum efle rcditum Solis aliquod

nocH) aut foMlitif.Quaiitum itacp tempons cft ab ingreifu Sol

cqu

nocljj autumnalis ufi^

proximum eius ingreflfum

s in

puncfKi

m idem pundum,

tantam quanatatem annus haberc dicitur . Verum propter inftrumentoru,

quibus tales ingreftus depr^hendijtur,fallaciam, uix poteft uera anni quan:s
dtas muenin nifi per multoru annorum fpacium. Quantoqp inter duas ob
feruanones maius tempons mtercidat, tanto ueracius hanc anni quantita*
tem repcrire potcrimus.Hinc Hypparchus reperit annum 3 6 5 .dierum,S^
quartaeunius. Ptolemaeu^ucro^^^r, dierum,& quartcc uniusminus^oo.
partcdiei.Hac uia procedens fumit obfcruationeHypparchi,qua fubtilitcr
ijt dicit, equinociiij aunjmnaleconfidcrauit in anno tricefimo fecundo re^:
uolutionis tei ticC, Fuitcpa morte Alexandrianno 178. a^gyptio, dC dicit
camfiiiire die tertia cx quantitate, fuperaddita hora nocl:is media in Ale^
xandria,cuius craftinumfuit dies quarta fuperadditaru, SiMnit deindecon
fideratione fuam, qua anno 4^3. aegyptio a morte Alexandri equinoctia
autumnale confiderauit, Dicitq^ eam hiifle nona die menfis Athyr, qui eft
tertius aegyptioru,polt ortum Solis fere per unam horam Jnteruallu autem
inter ambas obferuationes fuit 285, anni acgyptrj 7o.dies,&: quarta,& uicefima diei. Quia itacp in hoc intcruallo fuerunt z 8 5,reucrfiones Solis,&:fi
annus conftitiliet ex 365, diebus,S^ qinrta unius, oportuilTet ipfum inter^
uallum fuille 28 f anni xgyptij.71, dies,& quarta unius. Scd nonfuit in*
teruallii nifi 2S5, anni 70 dies 7. horae.S^ quinta unius,ergo minor quan
titas anni eft 365,diebus,&! fex horis. Differentiauero intcr haec interuaU
la eft 23. horae, dC quatuor quinta^ unius, qui funt 19, uiccfimse unius diei.
Proportio autem 1 9,ad 2 0 . eft uclut 2 S 5 .annctfum ad 3 o o , annos, quare
condufit PtoIemaeus,qu6d in 3 o o.annis folaribus deficiat unus dics a nua
mero dierum quem facerent 3 o o, anni,fi annus ex ^6^, dicbus, 8C c uarxinius conftaret Ideo^ ueram anni quantitatemconftare dicebat ex -26^^
diebus, dC quarta unius,minus 30 o.parte diei, Hanc eandem quantitatem
.

Deinde Albategnianno a mor

d.fcilicet
Ptolemaeum
Alexandri
2
poft
o
annis 743. obfcruans confiif
te
deration? fuam cu Ptolemci confiderationibus coparando,reperit in 10
annis,unum diem deficere a numero dierum, quem 106, anni conftituut,
dum quilibetex 3<J5r.diebus,5t: quarta unius,minus lo^.parte diei,qu^ eft
13 .minma horc,&tres quint^c unius minuti. Nam confideratio Albategni
fuit poft pracdichm autumnalc annis 7 ^^.aegyptrjs. 1 78 .diebus cum mcs:
dietate dC quarta diei minus duabus quintis unius horac. Ptolemaeus enim
Al-xandria confiderauit,Albategni uero in Aracfla.quac eft oricntalior
ingr.idibusi-^-Etapqualitas Albatcgnifuitante Solis ortumhoris 4.
tniiis qiT^rtis unius fcre refpcc^fu fui meridiani. Ptolemaei uero refpec^
nicndiani Albategni fuit poft ortum hora una dC duabus tertijs unius.Sic

reperit uia limili per obferuationcs plures.

ulrira

dics integros

m interuallo fienthorac 1

tres

quinteunius fere.

An

743. unoquoqp anno ex i ^5. diebus dC quarta conftante,

Sunt743,anniaegyptij is^-dies iS.horaequaccxceduntipfimiinterualtf
lum in 7, diebus 5C 2 ^.minutis hor^quae fi diuifa fuerint per 743.annos
folares,Het ut uni aniio proiieniant 13. minuta horae, &C tres quintac unius
minuti.Pofuit iginir annum folarem ^6 'j.dies 5.horas4<^.minuta 8C duas
quintas unius.proptcr huiufmodi diucrfitate in quantitate anni a uarijs rcs:
pcrta,fimilibus tamc inftrumentis QC uijs quaefita Thebitcaufam huius di^
uerfitatis inquirenspermotus fuit,ut motu ocimx fphanrae, quem trepidas
ni autemfolares

tionis

LIBER
^onis dicinniSjfupcr duobus circiilis panas, in quibus caput Arfetis A: Lf
brae drcurafcruntur ponat

Qua pofitione tam

uariationcs dcclinatk)nun}

quam anni uarias quatitatcs faluarc niritur,ut patct hyius motus

qualitatem contemplanti. Dixitcp anni quantitatem noneffe tcmpus ab

cdipticac,

equioociio ad fi mde cquino(Sium, ncc a foiftitio ad fimile folftitium, icd rc*

ditum Solis ab aliqiio pun<3o xc^ipticac mobilis in idcmj fiuc rcucrfwfn?
Solis ab aliqua

ftella fixa

ad candeniyquod

dixit ficri ui j^^, diebus

h*r

minutisjdt^ iz.feciiitidis^

jtis

PROPOSITIO iiu
Mecliuni motum Solis tabular^:*
<|*Bx pracra

id

eft

fla

oognofcitur,quato tcmporc Soi mtdh mocufiio ciraAd

3<5o.gradus pcriidt, Per tot igitur dics S(:fra<fiioncs fuas

diuiferisjhabebis

mediijm motumSoLs inuna

dic,

fi 3^0. gr*
hunc Ptolcmacus po^

minuta S.fccunda i7,iertia X3. quaitail.qointa, dC 3i.(cxta.&c

hoc facile rabulas componcs,

fuit 59.

Propositio

iiii.

Duos dle modos, quibus motus phnctx apqualis

in

orbc

fuo djuerfus appareatm orbc {ignorum*

Vnus eft fecuiidum orbemcccntricum tantum,alius fccundig orbcnt

concentricum cum epicyclo,Sit enim orbis cccntricus a,b. g,d, cuius ccn*
trum cfit extra centrum mundi z. diametcr eius tranfiens per longitudiir
nem longiorem a, & prcpiorem d, dC per ambo centra 1 it a c. z,d, Dico
l[r

planeia moueatur acqualiter in orbc a,b, g,d, tuc motus cius apparcb it dts
juerfus

(iipcjr

mundi z, Sim enim a, b. 5Cg^ d, arais zcqualcs, durtiss

^z.g. conftabit per dtimam fcxtian^los a,c,b, QC

centro

lincis e,b. e,g, z,b,

fcd pcx ti. primia c,b, cft maior angulo a,z,b,&!g,c,d.

minor
g,z,d,
igiuir anguhis g,z,d. maior eft angulo a,z,b, Tc*
angiilo
cft
ncf, quiaqujcquidcft maius maiorc,cft maius mino; c. Sed intcmporc ae^r
,g,.efte acquales,

quajli iecat

hos an;^ulos,co qupd arcus a.b.aequalis

eft

arcui g,d, igitur mo^t

tus aequahs rcfpe^f^u.c. ccntri,fict diuerfus rclpec!h.i z, ccntri.

centncus

Item fit cona*

plaiiet3ea,b.g,d, fug centro rmindic. &C in circumfcrcnii^huiiis

ccncentricificcentrumorbis cpicydi

a.

&! circufercntia cpicychr,h.t, k.

QC d.ameter tranfiens pcr ccntrum mundi,cenirum epicycli, dC longimdit?

ncra loDgiorem cpicycli 5, 5C propiorcm

cpicycii

a,

moueaj:ur acqualiter

t, fi)

m concentrico a,b.

tur Qcqu.iliccr iqcircumferentiaz^h. t,k.

centrum
g,d. &!plane mouca^f

z,a, t,c,g.

motus

DicD

fi

ciu^ acqiralis in his apparc*

Nam duchs lineis e,h. c,k,

fi planetamo^sltt
pcr arcum epicycliz, h. raonis cius in cpicyclo addetfupcr motum ccntri
cpicycliinconccntricoarcura angiilia,c,h.&f fimotusfit pcrarcum t,k:.

bit diucrfus fupcr ccntro

c.

moiuscius ^n epicydo miouet de motu ccntri cpicycli in conccnprico arcii

motum atqualem g unam mcdietate cpciyd^
jfcihect z h,t,&! p alteramicdicctx,k,z.rainuet ab codcm, Sic in una wedic^
Xdxc cpicycli apparcns maior cft mcdic,ip altcra uero minorHincpalamcfl
qjfecundii uiam ccciitrici maior cft mptus apparcns in longitudaic^pk)r
4' in Jongiori,
Sccuoda uiam aui conccntrici cii cpicyclo,pcieft tam il
longituiinc longiori,
in propiorimotus maior acciderc, In figuracnjm
entrici angulus g, z,d,maior eft angulo a,^,b, l,n figura aut epicydi ab 3.
angiiii a,c,k.addet itac^ ftiper

ucrfu&

SBCVNDVS.
txrTus b. moucatUTjfi motus planet^fit a,z.ucrfus h, mafor eft motiis

lon
gitudine longiori, Sed fi tiic motus planetac eflet a,z. uerfus k, minor eifec
motus in longitudine longiorijSi: maior in pnori,

Propositio

V.

Sumptis duobus arcubus in mcdictatc cccntrici xqualibu^,

qui longitudini propiori fuerit uicinior,maiorem m ccntro ter^
raEfubtcnditanguIum Exhocconftat,qu6d quanto plancta
longitudini propion' uidnior fueric, tanto motus cius appa^
rcns maior crit*
^Inecentricoa,b.g,d. cuius centrume, diametcr per longitudmem
longiorem dC propiorem tranfiens fit a,c. r,g, in qiia centrum terrac r.duo
arcus t,h. b,k. fint acquales, unde angulus h,e,t. acqualis erit an^lo k,e,b.
Dico angulum k,z,b maiorem eflTc angulo h,z,t propterea quod arcus k,

b. longitudini propiori fit uicinior

t,z,

QC b,z. cotinuate occurrant pcrife*

rie ecentrid in I,&: d, duc^iscp lineis h,I, dC k, d. perpendicularibus

fuper

angulo k,d, b. per 25. tertij,

dC angulus z^X aequalis angulo z,q,d. igitiir per quartam fexti' proportio
r,d. ad z,I. ficut z,k, ad z,p. Sed z,d. maior eft z,I, per feptima tcrtrj,ergo
r,q. maior eft z,p. Linea autem h,z,maior eft linca k,z. per eandem fcptij
mam tertij, ergo per ocftauam quinti ^portio h,z. ad z, k, maior eft quam
proportio k, z. ad z,q. dC per eandem h, z. ad z,p. maior e{l quam h, z. ad
z,q. igitur proportio h,z. ad z,p, maior eft prcpoi tione k,z. ad z,k. quarc
cxrationefinuumfeuchordarum angulus z,k,q. maioreft anguloz, h,p.
Ideoqp duoanguliz,k,q. Si^ z,d,q. fimulmaiores funt duobus z,h, p. &z,
IjP, Igitur per 3 z . primi angulus k, z, b. maior eft angulo h,z,t, quod fuit
oftendendum. Correlarium manifcftum eft.
cas z,p. dC z, q. quia angulus

h,l,t. cft

aeqinlis

Propositio

vr*

Sumptis duobus arcubus in mcdictatc cpicycli fupcriori ae>

qualibus, qui longitudini longiori uicmior fucrit,

ccntro

terrap fijbtcndit

Hr Sit epicyclus

a,

maiorcm i'n

angulum*

b, g. fuper centroc, diametroa, e,g. tranfeunte pcr

a. propiorem g.dC centrum tcrra^z. Sumpti fmt

longitudinem longiorem

i'n parte fuperiori duo arcus h,t. b,k. aequales h,t. quidem uicinfor ad lou:?
gitudinem longiorem, Dico angiilum h, z, t. maiorem cfte angulo b,z,k.
Secent enimt,z.&:k,z. epicyclum inferius inl.&m.
fupercontinuast
tas h,l.
b,m. cadant perpendiculares z,p, dC z,q. Sunt itacp h,l, t,
b,m,

&

anguh aequales per 25. tertij, ideo quod eorum contrapofiti z, l,p. dC z,
m,q,funt aequales. p, autem dC q funt recfh": ergo pcr quartam fexti m,z.ad
k.

Sedm,z. eftmaiorl,z.per oc^lauatertij,

maior z,p. Sed z,h.eft maior z,b.per eandem oclauam tcrtr]',
quarcper oc^lauam quinti h,z. ad z,q,proportio maior eft quam b,z, ad z,
h,z. ad z,q. per eandem iginir h,z, ad z, p.
q. H,z. autem ad z,p. maior
maior eft quam b z. adz,q, igitur ex rationc finuum angiilus z,b, q. maior
cft anguloz,h,p. Sed cxmnrecieorum b,m,k,6^ h l,t. funtaequales,igitur
rdidui duo intrinfecifunc inxquales, fcilicet angulus h, z,t, maior angulo

IjZ.proportioeftficut z,q. ad z,p.

igitur z,q. eft

LIBER

b, 2,tc, qaodeftirttcfltmn Ex his mamfcfhitn^ ni

quam cpkydi fteUam in tcraporibus xqualibqs in orbe fignorum mxqv
les arcus dcfcriberc,

pROPOSiTio

vir,

Secundum modum ecentrid maxima differcntfa intcr mo^

tum scqualem &: apparente contrnget in pundo tranfitus mc^

quem determinat lineamotus apparentis fupcr diametrb

per ambo cenira eunte ftans perpendiculariter^

di)

Sitccentriciisa,b, g,d,per cuius ccntrumc. &! pcrccntru mundi

8<!longitudinemIongiorema,&propioremg.tranfeatdiamctcra,
Liss

nea motus apparemisftans fuper a, g.orthogonaliter

jj

fitz,b, ducflacp b,e,

angulus diuerfitatis inter motum acqualem oC apparentcm eft e,b,r. Mo;^

tus enim scquahs tunc eft angulus a, c, b, Sc<f apparcns cft anguKis a,z,b^

&

k,qui fint
Fiant etiam duo alij anguli diuerfitatum apud duo puncffat,
b,
maximum
Dicoangulum
horum
cftc.Continuctur enin?
^,c,r. &e,k,z,
ducantur t,d.ie,d. QC k,d quiapcr fcptimam tcrtij t,z, cft lonsi3,z,in d,
gior z,d,igttur per 1 9. primi erit angulus t,z,d.maior angulo t,d,z, SedCy,
<I,t. aequalis cft an^Io e, t, d. pcr diminitionem circuli, Squincamprim^
^gitur reliduus z,d,e, maior cft rcfiduo e,t,z, fed c,d,z acqualis cft angdo
c, b,z. igitur augulus e,b,z, maior eft angu]oe,t,z. Similitcr probabiiur
Vel fic oftendc, Sint h^t. pundh in arcu a,b
b,z, maiorcm eiTe c,k,z,

&

e,l pcrpendicularibus,fupcr b,z,8<: t,z. per

penuliimam pris
longiorcm
&,k.
ej,
Scdc,b, e,h. dC c,t*
rai patet e,z,iongiorem
(imtajquales ergo per ocftauam quimi proportio c,t. ad c,l. maior eft pro^
portione h,e, ad t,k,dC h,e, ad e,k. proportio maior proportionc b, c, ad e,
r. Ideo% ex ratione finus angulus b. eft maior 9ng\ioh,QC angulus h, ma^

du^is e,k.

d)C

cife e,k,

ior

angulo t. igitur QCc,

Ex

hoc infertur, quanto Iinea motus apparentis pun<flo

tranfiius medrj uicinior fuerit, tanto differentia intcr motum
apparentem Sc aequalem maior eft
Ijf

Idemoftcndcrc potcris de pun<5lis inierb, S^g.

Hinc etiam conflat arcii a longitudine Iongiori,id cft pun^

do motus minoris ad pundum tranfitus medrj efle maiorem
arcu a pun^o trantitus medrj ad longitudinem propiorcm in
pun(flummotus maioris in duplo maximse diuerfitatis*
l[f

Nam quanio angulus a, c, b,

maior angulo a,z,b. tanto ctiam an^

Ideo angulus a,e,b* maior cft angulo

icft

gulus g,^,b. maior eft angtHog,,b.

gjC^b, in duplo anguli e,b,z, quod cft intcntum,

PROPOSITIO VIII,
Secundu modu epicycli dumcentru epicycli rn concentrico,
eque cito ch-cueat, fuerit^ motusmiiior
tn longitudine longiori,maxima difFcrentia inter motu apquale
&apparentemconringet,dumKneamotus apparentisa ptm^

planeta^i^ in epicyclo

<flo

iongitudinis longioris quarta circuli

diftitcritt

T.ERTI VS*
l|f Sit

concttmiasi a,n. g,ct fopcr ccntro c. fit^a. loojs ccntri cpicydi

tdum plancta fucrit in logitudme longiori epicycli z.uero fit pundhis ceiu
fncpicycli,dum linea c,n, motus appareiitis diftiterit ab a. per quarta cir*
culi fcu angulum rc<fium a,c,n. Dico angulum z,e, n, qui eft diuerfitas in*
<cr motum acqualem dC apparentcm elTe omiiilim maximum hJitlongitUir

do iongior cpicydi,

propter motus proportionales, oportet angulu h, z,n,

acqualcm eilc angulo z,e,a. crgo pcr i primi, z, n. equidiftat a, e, ideocp

pcr 2p. anguli coaltcrni a,c,n. 6C z,n,e. funt 2equales,igitur z,n,e, quocp re
chjs crit, quarcpcrcorrclarium i5.terttj,Iineae,n. eltcontingens epicyjr
cIum,ideofietanguIusz,e,n maximus. itcmfit centrum epicycliin duo^
bus alijs puncHis, puta t. QC k.oportebit fimilitcr angulum h,t,I. acqualem
cfte angulo t,e,a. 6d h,k,m. acqualcm angulo k,c,a, propter pofitioncm mo
nium acquJlum. Sic angulus h,t,l, maior fict angulo li,k,m, ideo^ g ocfta-r
uam tertij c,m. longior fiet e. I, qudd arcus h, m. minor fit arcu h, I. dC cx
hoc angulus t,e,I.maior erit angulo k,e,m.

Palam cfl ergo,quanto

<flo traniitus

linea

motus apparcntis

puncia

t\,

in roncentrico

n. orthogonaliter ftans fuper a, g.

SC k. elfcnt inter z, Sc g.

e,

r,

pun

mcdrj uicinior, tanto diucrfiias intermotu xqusL"

lcm Sc apparentem maior efl

^ Voco autem pundum tranfiuis mcdi)
cat linea

fucrit

Hinc iterum palam

efl,

quem indi*

^ Idem poffet oftendi,

fi

tcmpus quodeil: apuncflomotus

mincris ad pundlumtranfitus medrj, maius efl:temporc quod

tii a pun(fio tranfitus medrj ad pundum motus maions in du*
plo tcmpore maximsc diuerfitatis,

C Qyo enim angulus a,c,z. maior cftangulo z,c,g. coetiam angulus

h,z,n. maior eft angijo n, z,c. fed

a, c,

z,

maior cft angulo ^,c,g, in du^pio

anguliz,c,n.igitur.

PaoposiTio
Si tres motus a^qualcs

IX.

fint, uidclicet ftella' in ccentrico,epi'^

cych in concentrico, ftellac^ in cpicyclo, motu tame eius in lon^

gitudinclongioriexiftcnte minori, fuerini^j? eccntricusS^ con^
centricus eiufdem magnitudinis,8^ (emidianicter cpicycli srqua
lls diftantia; centrorum,quicquid diuerfitatis fecundum unum
modorum accidit, contsnget etiam fecundum reliquum*
^Sit concentricus a,b,g. fupcr centro d.dC huic nequalis ntcccntriciis c,
z,h. fug centro t, diameter comuni per longitudinc longiore dC ^piorem
ambocp centra tranfiens fite,g.conccntriciarcus ad Iibjtum nta,b,fuper b.
.

tanq^ cenrro cpicycli dcfaiptus, fitepicycUisiev-undiTquantitatcfemidiaff

huius epicycli fecl o cum ecentrico fit z. Dico

q> loais ftcllae fecundu utruncp modoru crit in fecrione tah. Nam propter

metri b k.aequalis linex

acqualitatc

d,t.

motuu fcmp funt tres arrus a,b, k,z.&: e.z.fimiles.Qiiadnlateru

etia b,z. t,d. oppofita latera habct 2equalia,i^'tur

femper

eft ecquidiftantiil

latcrum,duin ccntrun cpicyclicxtra a,5^g.fuerit.quarck,b,z. &b,d,a.S^

Ideo^^motus apparcns femper determi

z,t,e.anguli fe nper funt ?equales.

nabitur linea d,z. qtiare fecundum utrumcp modum locus ftelise apparens

E
/

,'5'

iij

eft

LIBER
fecofi
ptm^o 2,Viiacp motiis scquzlfs & appar^is diffcrefltk
t,r,d.lcd
feomdu
moduepicydi ipla
dum modg ecemrid if/a cft angulus

cfl in

ftangulus b,d,zipfiaut funtcoalterni.igkur3et|uaksPaIaeft jgitur quod

icoindu -epicycli modu ftdlla ccemraca defo^bi^ ncc uf^ ab eo dircedct.

Pro^osctio

&

Idcm etiam

concentWcus
acddet, ficirculus ccentrfcus
inscqualis raagnitudiras fueritj dutn faltcm proporrio femidia^
laetrorumccentrid 3^ concentricilitiicutproporao diftanti
<cntrorum adfcmidiametrura epicycli*
b, g, fupcr centro d, diamctro a,g. in qpac^ntnjm
TOundi fite. longitudo longior a. propior g, fitcpftdUa in puncbccentrid
Pahm cft qud d iocus cius apparcns di Cuper linea t^h,hc ajigdus dajer
i(f

Sit eccntricus

a,

litatis

moGJS acqu^dis^ apparentis

ddnde e,b. eqmdiftans

cft d,b,e, iit

b. 2^ feciindum quantitatcm femidianicnri c, k, fumptam ad hbitum, ima^

ginor concenricum,(ccundum itaq^ modij cpicycli in concentrico, quado
ftella eft in

b. ccmrum cpicyclierit in k.proptcr

giilos a,d,b.

quantitatis,iit proportio a,d, ad e,k,

fit

k, h. tantae

propoafo d,c. ad k,h. Itcm fit

modumcpicycli ioais ftclfcc in

ficut

d,r. sequidiftans c,ti,eritigittH'fecundum

z,

motuu xqualitatcm^&anr

& a,c,k. aequalcs.Sitigiturfeniidiamctcrepicycli

Dico z, effc in dircdo lineac e,b, ita utc,b,z, fit iinea una, ducatur enitn

Quiaz,d. &e,h.ae:quidiftant,erit anguUis d,r,e. lequalis fuocoalterno

hjCjZ, iicm quia k,c xquidiftat d,b. &z,k, asquidiftatc^d. igittfl-p 54. pri
,z.

mi anguk)s oppoficos secjuales cifcoportct, Cdiicct b,d, e. dC e,k,z, Scd dC

laterumproportiocftuna,quiab,d,adc,k-eftficut d,e.adk,z, quareper
fcxtam fcxti triangidus b,d,e. cft cquiangulus iriangulo e,k.z, quare angu
angulo d,e,b, Sed iam angulus k,z,e.3equalis 6nt arur
guIoa,c,z. igitur aagulus d,c,b. cft acqualis angulo a,e,z, quarc Cjb^Ar-e.r,
iiinthnea un3,quod ftiit oftcndcndum. Vnde 5C angirfus z,e,k. aequalis eft
cft fuo coaltcrno fcilicct angliIoc,b,d. fcilicet angulus diuerfitatis fecundu
lus k,z,c. acqualis eft

modum epicydi,anguIo diucrfitatis fcaindum modu ccentrici. Patct itacp

cjuod femper fecundum qiiamiibet duarum radicum lccus ftcllae apparciis
determinatur per lineam c,b. dC diucrfitas in utrac^ eft una^ (iue ecentricus
concenti ico maior 1 it, fiuc minor,

Propositio
luxta modum ecentrici,diuerfitatcs

XI*

motuu acqualis Sc ap*

parentis ezedem funt,dum linea loci apparentis in orbc fignoru

alonoitudinelongiore Sc propiorearqualiterdiftiterit
IjfVt fit ccentricus a,b. o^d, fu^ centro ccentru orb is fignoru fit r. dia*
mcter per longitudinem iongiore 8C propiore I it a,e. z,g fintqp anguli a,2,
b,d, z,g, h.z,g. xquales, Dicotres angulos diuerfitatis,fcilicctb,h.^ d^
^cquales cfte. fift enim per quintam primi angulus b,aequalis angdo d.fed

^duotriangulie,h,z:, &:c,d,z, funt aequalium lateru.

Nam c,

li.

aequalis

d, ex rationc circuli,&^ z^h. aeqiialisz,d. pcr feptimum temj,in pun(5iis

ta*-

men di^SC g, niiUacrit motuum diucrfitas.Conucrfahuius ctiam patet.Sint

angulib,&:li,2cqualcs.Dico angulosa, z,b.8<!g,z,h,cfleacquaIes.Namfi[
alter eoru

maior

cifct, refe<fio

eo ad

lequalitate altcrius,

g hanc

eiri

fcquitut

cotra feptimac huius corrdariij,<j quato linea apparctis motws pn<fio traiw

fitus mcdijuicinior fuerit,no

tanto difFcretm diucrfitatis maiorccfle, quocf

;<ftimpoflribilc.i(rPalam ctiacft Iincam tranfitus medij

apparcntis inter pun<fia carundem

femg aiigulumotus

diucrfitatu cbntenti per ^qiia fecare

Propositio Klh
luxta modum epicycli idem etiam accider^,
iB*Sit

concentricus a,g,f, fupcentro

mundi d, pundus f bcus

centricpi

cycli,dum ftclla fuerit in longitudineIongioriepicycii,g, ucio dum in prit

loca centri epicycli a,I, o. in fitubus quibus Iineac
ori. Itc fint tria pun(fia

&

motuum apparcntium aequal ter diftiterint a longitudine longiori dC pro*

piori in orbc fignorum,ita utlincae motuum apparcntiu fint d,z. d,n. d,q,
ut tres anguli z,d,f,n. d,g.q,d,g. fintarqualcs. Dicoangulos diuerfitarum
fcilicet, a,d. r,I.

oportet

a,z. l,n,

d,n. QC o,d,q.cIie aequales ex polrtionemotuum arqualium

&:o,q. aequidiftare diamctro f,g,iginir tres anguli a,z. h,

m, n,I. o,q,p. funt aequales,quia eoru coalterni dC intrinfeci funt ^squales,

Hinc anguli tres z,a. h,n. I,m, q,o p, per quintam dC^i, primi funt equiW
anguli.

Sed lateraz,a,

n,l. q,o,

funt aequalia,igitur per quaitam fcxti 2,h,n,

Sed quafiuntexz,d. ind,h,&m,d.ind,nAex

in d,q. funt arqualia, co q> unumquodc^ horu aequ jlc fit ci qucd Ht ex

in. *3i:q,p.funt3equalia.

p, d,

m,n, p,q, g acqiia

l.a diuidantur,tunc per fcxtam fecundi,communemcp fcicntiam probabis
c, d. in d,t.ut

patetextricefima quinta tertij,quare

fi

z,h.

ircs Iincasz,d,m, d,p,d. ciTe fibiinuicem cequales,fuiitiguur trianguliz,a,

d. m,I,d. p,o,d. aequalium laterum, fcilicet quodlibct fuo relitiuo

p ocihtij

primi concludcs propofitum,fcilicet angulos a,d, z,l,d,m,o,d,p, clfe aequa

lcs,Cbnucrfam quoc^ huius oftcndcs,fi anguli a,d,z.l d,n, o,d,p fint aequa
les,eriam angulo^ i^d,z, grd>n, 6t:g,d,q. eUe sequales. Quonja fi altcr ma^
ior clIet,rcfc<flo ad acqualitatcm altcrius per hanc ii. fequinir contra coitc
larium oclauac huius quod cft impoifibile, HfEx hoc patet motu ccqualem,
quieft angulus a,d,I,inhac difpofitionc Dcqualceircmotuiappareti, quicft
angulus 2,d,n. g xqualiter diuidinir lineaeuntcad duos trafitus medios.
Item linea a centro mundi epicyclu fecante,&! ftella pofita in duobus puru
dtis feclionijacqualcs habcbit diucrfitates motuii scqualis SC apparentis,ut
linea z,d, fecante epicyclum in z, SC h. fiuc ftella fuerit in z. f uie h. angulus
diucrfitatis eft a, d,z, tunc autem crit in h. quando centrum epicycli fitua^
bitur in 1, Erunt enim tunc h,& n, puncliis unus,5ii: angulus motus acquas
lis alongitudine longiori,fciIicete,a,z, maior cft angulo motus apparentis
qui eft a,z,d, feu z, d, f in angulo a,cl,z.qui eft diuerfitatis.
Praeterca ansr
gulus mctus aequalis a longitudine propiori,qui eft I,d,g. feu d, l,n. minor
cftangulomotusapparentis ab eade longituclinepropiori,fc:Iicct angulo
in,n I. fcu m,d,g, in auvjulo n,d,l qui cft eiufde quatitatis cu angulo a,d,z,
Sic quantu in fiiu a, unus excedit aIiil,tanto in fitu 1, excedetur ab aIio,dum

a longitudine uiciniori fiet computatio. Iff Ex praemiftis patet q polTibilc

cft,q) in diuerfitatemows apparcntis inaliquaftella caufafiatfecundu ung
modum tanta,uelutfecundti modii eccntrici.Autfecundaepicycli in con^

ambos, In Sole tamen unatantd diuerfitatis

reperta eft,uidelicet cj) tempus a minori cius motu ad mcdiij maios cft tem
pore a medio eius mctu ad maiore femf>,idco fatis cft aifignareei unu horij
modoru tanta.Sedquiamodus ccentriciplanior fi^leuior cft, completurcp
uno motu tantii, modus aijt epicycli duobijs motibus indiget,idco coniiCdr
iiij
Pro
ojentiuseftSoliecentricuairigruirc,
centrico.ln aliqua fiat fecundu

LIBER
Prop o siTio

xiir;

Proporrfonem fcmfdiametri ccentrici Solisadccntrorucfi

ftantiamlocum^ longitudinis longioris ecentriciindagare*

fAbrachis inuemt tcmpus ab ingrcffuSolis inpuncflu equincxfiij uer*

nalis ufcE ad folftjtium aeftiuum

94. dks dC mcdium,

folftitio aeftiuo

ad

cquinoAum autumnale 92. dics BC mcdium. Similiter dicit fe repcriflc

Ptolemacus. Ex his inuenit ecentriciatc SC locu augis hoc modo, Sit orbi$
a,b, g,d. fuper centro e, A.quidcm pundlum uernale b. aeftfua
lcg.autumnale, d. hicmale. Etquiatempusabcquincxfiiouernah' adauip
tumnalefuitplus anni medietatexx hoc patuit augemecentricicfte inme
dietate echpticae a,b,g, Similiter quia tcmpus ab equinoc^iiouernali ad Cob
ftitium acftiuum fuit maius tcmpore ab aeftiuo folftitio in equinocfiium au*
iumnalc,ex hoc cognitum fiiit, augcm ecentrici Solis eiTe in quarta zodia#

fignorum

ci a,b. Sit igitur in hac

partc z, ccntrum ccentrici, QC fuper eo ccentricus

k.l,m. fintqp duaclineaca:quidiftantes

t,

duabus a,^. &:b,d. fecantes fc inz

f,r^ aequidiftans b,d, duclacplincac,^. oc urratorbi

fignorum in h, quaeritur quantitas lineae c, z. 5C arcus b h, Ex dicf js con*
ftat, q> Sol pcrambulat arcum t,k.in 94. diebus QC mcdio, dC arcum k,l, ifl
9i .dicbus dC mcd o, Ergocx tabiila mcdrj motus Solis uterc^ horum arrf
cuum notus cr;t.Si^d f,t. eft aequalis f,l.ideo f,t, notus,& f,n. cft quarta cir*
culi, ideo n, t. notus fiet, Etiam ex notis t, f.
t, k. nofcetur,
f. k. ideo
finus arcuum t n. S)C f,k.noti. qui funtacquales lineis r,c. SC c,e. cx quibus
propter rcc^im angulum c, nota erithypotemifa e,r. talium partiu acqua^
lium r,f, eft (inus totus. Inuenit autem Ptolemacus eam duarii partiu. 29,
minutoru dC mediumfcrjf jequalium z,f, cft 60, Sic ^portio fcmidiametri
adccentricitatem eft 2 4.ad unum fere. Idco maxima diuerfitatempcfuit
duorumgradu3,&! uiginti trium minutorii, Exlatcribus trigonic c,z.nos

n,q, aequid.ftans a,g,

&

&

fcetur angulus r, e, d. cuius arcus eft a, h. diftantia augis Solis a principio

Arietis.quem Ptolemseus reperit 65, gr. dC medium, ficut&: Abrachis rc*
perit. Ex hoc concluf it Ptolema^us augem Solis immobilcm dC fiam refpc:*
(flu punc^ti aequalitatis uernalis Ss^autumnalis, Albategnirepcritcccntri^
citatem duarum partium, quatuor minutorum, quadraginta qiiinq; iecun=s
dorum.arcum b,h, ie tcm gradu3,qiiadraginta trium minutoruf, Arzacd

auccmlicctmotummcdiim uariauit.tamencandem quam Albatcgni irL?

uenit ecentricitatem. Sed arcum b,h. duodccim graduum^ deccm minu*:

Quod certe mirum alpparet, cum Arzacel poft Albategni fuerit.

Indc igitur cuius obferuationi fidcm habcas Albategni ab equfnocfiio uer
naliad folftituim xftiuum inuenitp^. dies 1 4. horas fcre, Scd ab cqui?
nocft ouernali ad autumnaleiSd, dics 1 4. horas 4^. in. Ideo pofuit maxi
mamacquationcm Solis T.gr, j^.iii.io. fe. Arzaccl poft Albatcgniipj.
torum.

annis,4o2. confiderationcs fecit circa punclaquatuor mediaintcr punda

acqualitatis 6i:folftitiorum,5!r reperit b, h. cftc 2. partcs i o. in. Ideo coa*
(^us fiiit diccre, quodccntrum cccntrici Solis moucretur in circidoquo^
dam paruojudut in Mcrcurio habctur.
*

PROPOSITIO

XIIII.

Alitcr idcm rcpcrirc^

16*

Quia nonfinc magna difiicultatc per inftrumentum habcri

potcfl

ingrdlui

TERTIVS*
in pimcfia tropica, propter dedinatioiiem qux in ea partc
minime uariatur. Ideo pertria alia loca poteft effecertiorjllud idcm cogi^

/figrcflTus Solis

tauimu5iuueftigarc,uelut fint nobis per inftrumentoriJ obferuationem dati

introitus Solis in ambo equinocfliaJtem in principium alterius figni^ujcini

pundisequinocfiiorg, ^Sit itacpecentricus Solis h,l,t,fu^ centroz.centru

mundi fit e. aut, h.oppofitum augis o. dC fit linea diftingucns loca Solis in
ingreftibus in puncfiu uernale t autiimnale I. Item q, fit punc^^ij ingreftiis

in principig Tauri,aut medietatis eius.

Quod ideo eligo,q> per inftrumen

tum illudfecilius depra^hendi potcft ^ ingreftus in punc^tiiCancri.Ducftis

p.udC perpcndiculari p,r.fuper t,lquia tempus quo Sol pcramc
buht arcum t,q.cft notum cx obferuationibus,ideo arcus t,q, notus, Simili
rationcarcus t,l. notus ex nototempore quo Sol perambulatarcum 1, o,t,
Item quia angulus t,e,q. eft notus ex motu apparcte per obferuationes co^

lineis q,c,

^nito,S(^ anguhis intrinfecus q,p,t. propter arcu q,t,igitur reliqin:s mtnntf

fecus p,t,lnotus

fiet,

quarcarcus

p,I,

datus erii,hinc

ambo arcus p,t&:p,

q.dari, dC chordap,t. fimiliter chcrdap^q. notarumfictpartium,quaIiueft

diameter circuli duplumfinus totius.

fPraetereaex angulo q,e,t, feufibicontrapofito p,e,r. nota fietpropor
lio c,p. ad p,r, Similiter ex angulo p,t,l. nota fiet ^portio t p, ad p,r.quarc

o,h,

& nota

fiet

proportio t,p, ad p,e. ideoc^ p,e. SC e,q. datae erunt in partibus

quibus o,h.

eft diameter circuli nota.Sed quod fit ex p,e, in e,q, eft acquale
ciquodHtexo,c, ine,h,per 34.tertij,ideoquodft'texo,e. in e,h,nonim
cft,Sed per qiwntam fecudi quod fit cx o,e, in e,h.cij quadrato z.eft aequale
quadrato z,h. ideofubhto quod fit ex o,c. in e,h.a qu^drato z,h. remane*
bit quadratum z,e, notum, ideo nota fiet z,e, quac quxrebatur, Tunc du?
ex notis lateribusz,e,q. cognofcetur angulus h,c,q, diftantia looi
.

augis a loco zodiaci,quem oftendit linea c, q,

Poftemus etiam idcm inueftigare per quaeamq^ tria alialoca per tres
obferuationes uerificata, fed non line labore, utfic : Smt tria loca a, b,c.ex
obferuationibus tribus cognita, fit centru ecentrici z, centrum mundi d,

linea per

augem

8C oppofttu augis iit

k, z. d, n,

duciis lineis a,z, a,d, e^b,

d,f. c,d.

g,b. c,b, c,e, Item perpendicularibus z,r. fuper a,d. c,m. fug b,c.
Cjf.fuper b,d. e,g, fijg c,d. Ex angulo a,d,b,qui eft motus apparcmis inter

primam &:fecundam obferuationes,S<: fibi contrapofitof,d,e,

in triangulo

redaiigulo nota erit proportio d,e.ad e,f. ex arcua,b, quieft motus aequas:
lis inter primas confiderationes,6(!fijo angulo a e,b. item cxtrinfeco f,d,e,
notus eritalterintrinfecus d,b,e,hincintriangulo b, c,f, rcc^angulo nota
crit proportio b,e.

ad e,f, Sed iam nota fuit d,c, ad e, f,

igitur b,e,

ad e, d.

proportionotafiet,

CPrcetereaex anguloa,d,c, quieftmotusapparentis interprimam SC

tertiam obferuationes &:fuo contrapofitog,d,c. notacrit proporiio d,e,ad
c,g.Ex ar cu quoc^ a,c. qui eft motus sequalis intcrprima dC tertiam obfers:
uationcs &!angulo fuoa, e, c, extrinfecoc^ g, d, e, notus erit angulus reli*

quus intrinfecus

hinc intriangulorec1anguloc,e,g, notaeritpro*

c, e, ade, g, Sed iam d, e.ad e, g. data fuit, ideo proportio c, e.
ad d,e. nota erit. Sed&b, e. ade.d.cognitafuit, ideo proportio b,e, ad
G,e. fiet manifefta. Denicp arcus b, c, datus cft, quia motus acqualis inter
d,

c, e,

portio

fecundam

8^ tertiam obferuationes, Ideo fua chorda b,c, nota

tibus qualibusk,n,
c, c, notus,

eftduphim

finustotius.

hinc in triangulo b, c,

c,

Ex

h'et in

par*

arcu quoqj angulusb,

e,c, ad c,m,

inreclangulo, proportio

cti^uia

LIBER
ctiamCjC adc,m. data erit, hincc,m. dCc^ m. notae enmtmpattibusqair
biis c,c. nota cft, igitur dC refidua m,b. Ex b,m.S!: m,cnota crit b,c in por
tibus cifdem, fed iam nota fuit in partibus quibus k, n. cft duplum Cmus
torius, igirur tam b,c, quim e, d. in eifdcm cognitaehcnt,quarcarcusb, c,
c. datus crit, hinc a, b,e, &C fuachordaa, d,c. cuius pars d,c, iam nota fuk
igitur dc refidua eius pars a,d, nota. Scd quod fitcx c,d. in d, a. aim qisu
drator, d, ut fupcrius patuit, aequalc cftquadratoz, k. idcoz,d. notafic^
nc cx trianguli a, z,d. notis lateribus notus crit angulus a,d,k.6^c Sed
haec ufa labore plena eft,ut uides. Idco clige pr^ccdcntem,&; fcrua ingrcCr

fus in piincla aequalitaris produabusobfcruationibus, protcrtia ftimc tn

grelTuminquodcunqppuncfium medium inquartis quatuor, pun<fla 15:,

Tauri, uel Lconis, uel Scorpij, ucl Aquarij, uel prope illa. Rt ex qudibct
ho rum cum duabus acqualitatibus clicies quod dichim eft facilitcr, Potfc*
risquoqp 3equinodia duo nunc cum illo, nunc cum alio iungcre, 5C iiidere
li in eandem femper concordem imienuonem producaris,

Propositioxv
maxima diucrfitas inter spqualem Sc apparen<
tem motum, in quanta^ elongatione a longitudine longiori
Qiianta

fit

acciderit patefacere*
l[r

Sit eccntrici a,b, g.

gnorum

c, lietcp e,

diametcr a,d. c,g. ccntrum d. centnanorbisff^

a, b. du<fiacp d,b. cx fcptima

b. orriiogonalitcr fupcr

huius patet angulum d,b,c. clicqucm quaerimus.Cum autem proport:o b,

d. ad d,e.fit nota cx praemiiris duabus,5<! triangulus fit crthogcnus, nonis
crit anguKis d,b,e. qui quaerinir^hincctiam a,d,b. extrinlccus patefiet.
rfj

oblcruatores hanc

rius

dictum

cft,

maximam

quod

Va*

diuerfitatem nariam inuenerunt, utfupe

accidit propter

uariam proportionemb,d,ad d,e*

abcisuarie rcpertam,

Propositio

XVI.

Tuxta uiam ecentrici dato angulo motus acqualis a longitu

dine longiori angulum diuerfitatis reperire

C Sit orbis hgnorum a, b, g, fuper cenn-o d.

cccntricus c,r h. fupcr

ccntro t. hnea per longitudines longiorem SC propiorem dC ambo ccntra
tranfiens e,a. t,d. h,g. angulus motus aequalis datus fitc, t, z. fcilicctquan*
titas arcus c,z. du(ftis z,t,k, &:z,d. &perpendiculari d,k. fuper z,k.angu

ad motum a!qualem cft an*

trigono d,t,k. orthogonio anguli t.
d,

lus mctusapparentiserit c,d,z,diuerfitaseius

gulus d,z,k, quem quaerimus in

&

noti funt, ideo proportio laterum d,t. t,k.k,d, nota. Sed dC proportio z, t.
ad t,d. ex i^.huius nota, ideo proportioz, k. ad k, d, nota, igitur angulus
d,z,k. notus,qui quacrebatur, dC ipfe diffcrentia inter

arcum e,z, &:arconi

Eco ntra dato e,d,z. monis apparenns, notus crit ex hoc angulus
^
SiienirBt,! perpendicularis fuper z,d, propter angulum d. trianguli d,

a,b.
z.

l,t.

orthogonij nonim,fiet proportio d,t. ad d,I. dC I,t. nota ideo proportio

ad f t. data^ igitur angulus t,2,l, nonis, hincnotus fict angulus cxarin^

z,t.

fecus fcilicet,c,t,z.qui quxrebatur.

Prxterea ex angulo diuerfitatis fcilicct t,z,l. dato,potcrimus rcpcrirc

angulume,t,z,motus aequalis, Nampropter angulumz^datumnotacrit
proportio

TERTIVS*
ad t, l Scd pnus nota firit proportib r, t. ad t,d, crgo nota
erit ^jportio d,t, ad t,lquar I,d, t, 6: c, t,r, extrinfecus notus, Correlanu,

f)r6portio r, t

Quiacurtc^ trium anguloru fcilicctmotus a?qualis, motus

tpparcntis Sc diucrfitatis daio, noti quoqj rcliqui duo ficnt,

pROPOsiTio

xrii.

Idcm iuxta uiam cpicycli oftcndcrc

d. orbis fignorum f quidem pim*r
^ Sit otbis sccntricus fupcr centro
in auge

epicycli,arCus medij motus f a.cui

t^mcentri cpicydi dum Soleft
a,
z,
unde
r.acque
e,
diftabit f, d. qimitnus angulii
fimil 5 fit arcus epicydi

^dim b,f

a,d,r.

quia jngulus k,a,z. trigoniorthogonij danis eft,igitur

a,.?. quure nota fiet ,pportio d,k.ad k,z. hinc d. r

fiora cft proportio d,a,ad

dCc. Econtra datoangulo f,d,b. fcu b,r,

adr,k. quarc angulus a,d,r. notus
Ctiam duos reliquos angulos. Nam in
a. motus apparentis,cogno(ccmu5
iriangido orchogonio z, a,l noia crit proportio r, a. ad a,l. quare dC nota
crit proportio d,a.ad

idco angulus

a,(i,^f Motiis.

hinc extrinfecus r,a,c.

qui qwcrebatur,
Prscterea ex angulo diucrfitatis, fciliceta,d,r, reliqui duoariguli noti
nota erit proportio d,a. ad a,l. ideo dC nota netr, a, ad a,l. hinc
fient.
l(f

Nam

angulus a,r, l, notus,qui eft xqualis angiJo f,d,b, inotus apparcntis,igituf

&cxtriQfccus c,a,r, quieft acqualis motus,

PROposirjo

xviir,

luxta uiam cccntrici datoangulo motus apqualisalongi*

tudinc propiori angulum diuerfitatis coghofi:crc,
r Sitecentricqs c,r,h. fuper ccntro t orbis fignorum a,b,g. fupcr cen*
tro d. fitcpangiilus h,t,r. datws, quacrimus angulum d, r, t. fiinilitcr angu*
iumr,g,b. tacta d,k. perpendicularifuperr,r triangiihd,t,k,l3terumpro
portio nota erit,quare dC r,k, ad k,d. hinc r,d. ^d d,k. crgo angulus r, no*
tuSydC extrinfecus r,d,h. qui quoerebatur, Econtra ex angulo g, d,b. dato,
rcliquos fciemus, Facffa t,l. perpendiculari fuper b,d.proportio d,t.ad tj,
nota fict liinc r,t. ad t,I. ex lioc angulus r, dC intrinfecus t. noti fient.
Hf Practerea dato angulo diuerfitatis r. reliquac cjuoqp nofcentur , Nanl
t,I, ideoctiam d,t.adt,l. data,hinc angulus d,t,U

notafictproportior,t,ad

fcu d,g,b. notu

QC rcliquus cx hoc,

fcilicet b,t,r,

PROPO^ITIO

nofcctur.

xiXi

luxta uiam.cpicycliidcm rcpenVe

^ Sit conccntricus

f,a, g. fuper certtro mundi d, SC fit

g, pufKftus, fupcir
epicycli,
cft in longitudine propiori, diftet

dum Sd

ccntrum
ccntrum epicycli

a,

Sedd, a. ad

prius nota

e|iio cft

g, per arcum g, a, feu angulum g, d, a. motus scquatf

h,
t.
arcus fimilis arcui a g. proptcr motus aequaliiatc,&! an^
lis datus erit
k a. nota.
gulus h,a,k acqualis angulo,g,d,a. ideo proportio a,h. ad h,k,
a, li.

cft,

crit angulus h, d, k, diuerfitatis,

igitur
fiittc

d,k, ad k,h. nofcetur, ergo

b, dj g.

motus apparciuis.

ncnw

^(.oiirra

LIBER
<xangu*oh,d,g.motusapparcntis reliquos norcciTnisintfjangidoh,L$,
ortliogonio ex angulo h.dato, nota fiet propordo h^a, ad a, 1, quare d,a. ad
a,L data.exhocanguhl,d,a. &a,d,g. ncti.
fl^ractcrea dato aiigulo h,d,k,nota fiet proportio d,a.ada,I.ideoli,a.ad
a, l nota.

quare angulus l,h,aaequalisangulol,djg, notusfiet;6^ xcliqiius;^

d,g. qui quaercbanjr*

PROPOSITIO

XX*

Dato angulo motus apparentis apquali angulo motus mw

dt^,angulum diucr(itatisutriufq^,& diflanuami longitudine
longiori aut propiori depr^hcndcre

Sit in eccntrico a,b,d. fupcr centro c, centrum mimdi f. longitudo

longior a, prop^or d. angulob,c,c. monis medij aqualis fit alius angulus

proponium cftinucnircan^ulum c,b,f. &aiigu

b, f,c, monisapparentis,

lum a,
c,

C Dut^a Imca b,c, cum angulus b,c,c.lit aequalis angulo b,f.

f,b.

duo anguh diueifitatis b.d^

dt circulo infcriptibilc^ahas

dC angjili a,d,m, cont: apofiti atqualcs.Erunt

c. acquUes.

Ex ho:

igitu quadrilaterii b,c.

i^c,

cnim per 1 6,

tcrtij fequerctur impolTibilecontra 1 6.primi, fi circulus ucr

puncia b,e,f tranliens non irct p c. fed abic.nderct f, c. aut fupra irct.
Qijia itaqp angulus b,c.c. datus eft,ergoutercp rcliquorum acqualiumc, b,
c. dC c,c b, datus cr it. Idcocp c,f,b. acqualis c,c,b, notus,hinc arcus qui fub

tria

Quarc angtJi c,c,b.

Scd &:proportio b, c. ad c, f pcr 13;
huius nota eft quare arcus e, f notus crit. Idcocjp &angulus c, b, f. notus
fiet,quarecxtrinfecus a,e,b, dabinir. Angulumautemc,^b. a?quan'angus
tend.lcur in circulo trigono c,b,c, circumfcripto noti.

feu c,f,b, fubtenfa chorda b,c. nota,

lo d,f,c. probauit conuerfa undecimae huius, poftquam anguli f,c,c.

t;

funt xquales, crgo

b,

2>Cc,

Propositio

xxr.

Radicsm motus aliqualis ad cuiufcunq^ temporis

princfpiii

pcr obfcruationem Ermare^

IffPer tcrtiamhuius habes medium motum tabulatum, SC pcr 1 ^.htutis
habes proportionem fcmidiametn ccentnci ad id quod cadit intcr, p 1
dC iS habescxobferuatione.3(^motuapparcntcmoaimacqualcm. Bxhis
nuac ad cuiuCcmr:^ temporis principium inlbns tuacobferur^tionis antcce
dsns aut fequens poteris radiccm medi) motus firmarc. Excmplo Ptolc*
m^i,qui fuppofuit augem feu longitudincm longiorem cccntrici immobi?
le n. Reperitcp diftantiam punch cqualitatis autumnalis ab augc per 116,
gr, 40. fh. (ecundum motum medium,uelut in figura i S.huius.Si b.forct
principium Iibroc^cx angiilo b,d,g,quem putauit 6^. gr, 5 o,fn. quia oppo
fitumaugis pofuit in 5, gr. 3 o,iTi.8agittarij,reperitangula z, t, h. 6 3. gr,
io.m. Volens firmare radicem motus acqualis ad principium annorO l<ba

buchodonofaris,acccpit confidcrationem fuam fubtiliifimam Sl ueriffima

i ^.annorum Adriani,die 7,menfis Athyr icgy
horas aequales fere. Anniucro a principioro
mediam
dicm
duas
ptii,poft
gni Nabuchodonofaris ufcp ad mortem Alcxandri fijcrc 4Z4.anniaegy;s
ptij, Hinc ad principium primi anni rcgiii Augufti 2^4, anni acgypoj.

ocqualitatisautumnalisin

iTERTIVS.
Hlnc adprincipfumprimianniregni Augiiftiip^. annf,&:ihocprincis
pium firit primo dic mcnfis thus,& in incdia dic,hmc ad diclam obfcrua:^
donem idi,anni, dC 66,dxSy dC dux horse. Igitur a pnncipio rcgm Nabii
chodonofaris^quod fiiit in principiomcnfis Thus in media dic praeccdcn
66, dies,
ti ufcp ad hora huius confidcrationis fiierunt anni segyptij 8 7
dC duae horac. Motus Sohs medius in hoc temporc poft integras rcuohitio*
ncs,fuit fecundum pofitionem cius 21 i.gr.& 25, m, quem fi minuemus a

locoSohs ^quali, in di(^ cofidcratione remahcbit locus Sohs acqualis.45*

iri.primaeparris Pifcium inprincipio primi annorg Nabuchodonofaris,

Sccundum hocexcmplum in altjs facito. Fiiitautcm dicla Ptolemaei coru:

fideratio poft principium annorum Chrifti 131. anriis acgygtns 50 i.dic;;
bus

i,SiC

horis 2 5,

Nam a principioannorum Nabuchodonoiaris, ad inisf

tium annorum Chrifti tranfiuerc, 747, anni acgyptij, dC 13 o, dics,

Propositio

xxh.

Dies naturaies cfuplicicaurainscqualcsefle^

Dies

naturalis dicinir

tempus rcuolutionis Solis per motum primi

mobilis ab horironte aut mcridiano doncc ad ipfum rcdeat. Sic quanrum

temporis eft a puncio meridiei in pun(fhim meridiei,tanta eft dics natura^
lis,

Et hoc

eft

tempus in quo reuoluitur totus equinocfiiahs, dC ultra hoc

tanta portio equinot^ialis,quanta correfpondet ei arcui eclyptica^,

quem in

jllo tempore Sol pcrambulat, Hoc autem additamentum duabus de caufis

diuerfificatur, Vna quidem quod Sol in temporibus acqualibiis inaequales
arcus de orbe fignorum abfcindit. Alia quod arcus aequales cclypticjr: n.^
obliquas. Oportct iguur ^pprcr
scquales habentafcenfioncs tam rechs
diucrfificata,
caufa
dies naturales in^equalcs ciXc^
duplici
haec
additamcnta

quod eft propofiturru

C Ex hoc patet hos dies naturales qui diflTercntcs dicuntur,no cfte rrcni
furam motuum aliorum,cum inatqualcs fint. Oportuit igitur in mcnfiiram
huiufmodi alios dies qui acqualcs eftent aftumi,Hac ratione unus annus So
lis eft tempus, in quo toticns reuoluitur cquinoctiahs,quctiens eft unitas
in nitinero dierum anni repcrti iuxta doc^rinam (ccund^ hu usjaddita rc:s
uolutionc una,qua reuoluitur cum motu Solis uero petrac^to in uno anno a
Scle. Diuifo itacp hoc numero reuolutionum per numCrum dierum anni,
cgreditur quanutas diei mcdiocris,fcilicct reuolutio una equino(!liaIis cum
additamento 59. mmutorum,o(flo fecimdorum equinoc1iaIis,iuxta quaru
titatc medij motus Solis in die. Hacc uero additamcta funt inter fe aequalia,
hinc conftat mediocres intcr fe ciTc ^quales.Palam eft igitur dics naturales
differentcs unum ab alio atcp a mediocribus difFcrre.Et licet unus dics di:ir
flFerens parum a die una mediocri diffcrat& infenfibiliter,inpluribus tame
dicbus hxc diuerfitas collec^bjquantitatem de quacurandumcft efficit, ut
patebitinfra*

PR o p

o siTio

xxril,

Caufa inaequalitatis dierum propter diucriitatemotus So^

lis proueniens ab altcra longitudinu mcdiaru incipit, Sc ad op"
pofitam finit^Plurimum^ differcntiae cx hoc colIecn:ac duplii cfl
maximac diucrntads motuum ai^qualis dC diffcrentis in Solc.

Ideo

LIBER
^ Ideo incipit ab ahcnitra longitudme media,

ibi motus apparefts

per medietat^in
unam.
Procedcndo
aut
diem
ad
medio
adequatur
naotiii
me*
ecentrici,patet
longitudo
longior
eft
orbis fignorum ruperiore,in qua
diucrfu
maximx
in
dium motum differentiae maiorem effe diiplo anguli
latis, Sed procedcndo per medietatem mferiore,in qua eft longitudo pro*?
pior,medius motus rainor eft apparcnte feii diuerfo m duplo eiufdem an*
guli. Sed duplum hiiius anguli Ptciemaeus reperit 4, gr, dC 45, m. Per
fuperiorem itacp medictatem motiis diucrfus minuit a medio 4, partcs,
&tres quartasunius, ginferioremueroaccidittantundem, Quodigitur
per ambas raedietates procedcdode additione dC diminutione, confurgit

fimuleft gradus noiiem dC medius,tantum dies differentes maiorcs addijt

fupra dies difFerentes minorcs propter hanc quidem caufam,

pROPOSiTio

xxiin.

duo loco caufa insequalitatis dierum proptcr ina?qualita>

tem afcenfionum apud hori^ontera obliquum proucniens
cipiat

ueldefinat,quanta^p

fit

differcntia tota

in^

cx hoccolleda

oftenderci
HfLocus ille fccundum uarietatCm horizontiu uarius efi,in omni tamcn
regione ante tropicum acftiualem,
poft tropicum hicmalcm deprsehcn^

&

^ enim eft inceptionis.pnncipium, ubi unus gradus eclypiicae

cum uno gradu equinod:ialis oritur, Id igitur per tabulam afcenfionij obli
quarum horizontis tui depraehendas, Vide itacp quanta fitportio ecIypnV
dere,

Ibi

cae inter haec duoIoca,3(!quanta fithuius portionis obliqiia afcenlio,haruni

differentiaeft ea

quam quacris. Quantum autcm ex hac caufa foIa,dies mc

diocresadduntfupcr d;fferentcs per portioneeclyptica^, in qua cft Aries,

additt fug mediocresperreliquaportionecclyptxam;
ffEx hocconftat quod dies differcntes maiores addunt fuper dies diia
ferentcs minores duplum colleciae diffetentiae, quantum prouenitrationc
huius caufac, Palam eft iam quod differentia fic inuenta, augmcntum diei

Tantu differentcs

fuper dicm equino(ftiaIisexcedit,propterea qu6d locoru in qui*

bus inpequalitatis huius eft incoeptio,8i^ finis unus eft ante tropicum aeftuia

folftitialis

lem,aIiuspoft tropicum hiemalem.Propterea itacp

fecundum horirontium

uarietatem.

proptcr inaequalitatem afcenfionum

meridiei

eft

quod haeccaufauaria fit

Scd caufa diucrfitatis dierum,quac eft

recfi rum, quac fiunt refpccfu circuli

una in omni regione, Commodius

igitur eft ut dies iniuinn

fcjmant ab inftanii,quo Sol in mendiano fiier.t,

Pro p o
Puncflum
rentiae cft inter

SITI o

XXV.

in quarta cclipticapapudquodplurimumdifFc-'

arcum eclyptica: co tcrminatum cx afcenfionc,

fuam rccflam determinare

^Sit quarta eclipticac a principio Arictis ad principiu Gancri b,a.Gmr^

duo iolfiik
maxima decIinatio,complementa

ta acquatoris fibi conterminalis b,g. quarta coluri diftinguentis

tia

djajg.polusequinoctialis d. critg,a.

autem eiiis erit a, d. Intcr fi num arcus g, d,&! finum

d, a. fit

medio loco pro

portionalis finus.cuius arcus fitd,n, per n.eat circulws paralellus equino

TERTI VS,
^iali, fecans arcum cdypricsc in

Dico c, puncfiifm quaefitum cfrc.

Nam

duco quartam d,e,lqux fecct cquinoc^lem in I, fumamip ab utrac^ partc

c.

pumfh ad

libitum, dC finc r, SC h, per quae uadant qirartae d,2:,k. d,h,t

Ab c, ueniantduo arcus,uidelicet c,m^ perpendicularis fuper d, z. &: e,n.

pcrpcndicularis fuper h,t Probandum cft quod difFercntia c,b. fupcr b,U
cft maior c^.im differentia z, b fupcr b, lc.etiam maior quam differcntia h,
.

b. fupcr b,t, Primum fic cx theorematibus Gebri, Quia

c,

m.

SC

1,

k. cac

crgoproportio finus l,k, ad finum, c m.

ad finum d, c, Sed hacccx hypothefi eft ficut
^portio finus d,c, ad finum d,a, Et i)portio finus d,z, ad fimim d, a, ma^r
ior eft ^portionc finus d,c. ad finu d,a. quare proportio finus z, d, ad finu
d, a.maior cft ^portionefinus l,k, ad finum c,m,Sed ^portio finus z,d, ad
c,m,fint perpen*
d,a. cft ficut proportiofinus r,c. ad finum c,m, (j d,a,
&r,d,
Igitur
z,
^portiofinus
ad
finum
c, m. maior
c.
diculares fupcr z,a,
cft proportionc finus l,k, ad finum c, m, quare finus arais c, z, eft maior
finu arcus l,k, Et a\m utcrcp corum fit minor quarta circuli, erit ais c, r,
maior arcul,k, Scd arcus c,b. cft maior arcu b,l, fiait c,d, eft maior d,a, dC
iam z.b.cft maior b,k, Idcei^ cxccflus c,b fijpcr b,l, maior cft quim ex*

dunt orthogonaliter

fiiper d, k,

cft ficut proportio finus d,

1,

quod cft primum,

proportio finus I, t. ad finum c, n. cft ficut pra?
Quia
fic:
Secundum
^
ficutiinus d,c, adfinumd,a. haccautem
d,c,feu
adfinum
portiofinus l,d,
maior cft proportioue finus h,d, ad finum d,a, Sed proportio h,d. ad d,a,
rinum,cft ficut finus h,c, ad finum c,n. igitur proportio finus l,t, ad finum

ccffus r,b, fupcr b,k,

maior cft proportionc finus h,c, ad finum c,n. Jgitur cu arcus fint mi*:
norisquartisljt. arcus maior critarcuc,h,Sedh,beftmaiarb,t, etiamc,b

c, n.

maior b,l, igitur differcntia li,b, fuper b,t. eft minor differentia c,b, fupcr
b,l, quare patet fecundum^ Igitur arcus c,b. cft iUc qui plurimum fuam re*?
c4am afcenfionem cxcedit, Inucnimus autcm arcum d,c, cffc, 73. gr, 1 3,
ra. &:c,l, 16, gr, 47,111, hincarcumb,c, 4 <J.gr. 15. iri, &: arcum b,1.43,
gr, 45, iii, &:cxceirum b,c, fupcr b,l. duumgraduum dC mcdij

Propositio

xxvi,

Arcus ecly pticac plunmum a fua afccn fione recfla differens

cu fua afcenfione recflaciuartamdrcuHperficitdum

ipundo

qualitatisinitiumfumat*

Hf Vt in figura fit arcus cdypticae b, c, i\e qUi plurimum

ab afcenfione
Dico aggrcgatumcx c,b. dC b,I, quartam cir?

rccla fua differat,fcilicct b,l.

cuh fierijtrahiuir ex demonftratis Milci,

& &

mcdius intcr g,
a.
k, r. fit
maximae dcdinationis, quiaex Mileo tra
hitur,qu6d proportioquadrati finus r,d,ad quadratum finus d,k. fit ficut
proportio finus cxccffus c,b. fupcr b 1. qui eft c, m, ad finum aggrcgati c,
b. dC b,l, Quantum igitur finus aggrcgati cx c, b, dC b, 1. cft maior, tanto
fmus c,m, cft maior,fcd nonpoteft cffc maior finu toto,igitur quando c, b^
dC b,l, perficiunt quartam circuli c, m, crit maximus,quod cft ^pofitum,
l|f Vcl fic: In figura fuperioris finus c,b, ad finum b,l, ficut finus c,d.ad
finum d,a, Sinus autem e,d, ad finum d,a. cxpofito ficut finus 1, d, ad finu
d,c, Sed finus l,d. ad finum d,c.ficut finus l,g, adfinum c,a, igitur quod fit
l{f

Sit in coluro folftitialig,d, k, puncfius

quarta

circuli,crit d,r,'mcdictas

C3C finu b,c, in finu c,a, scquale eft ei

quod fit ex finu

b,l.in finuml,g.IiJiid

i)

iiero

"L

IBE R

I,
dC b;f , aqifeSfs fe,a, tn duobiK tm
tngofiisonhogoais acquilibus fupcr una bafi<:onftitutis,ncc6flc eftut duo

tjercy e(fe ncquit,nifi b,ic, fit aequalis

latera

mus fint asqualia duobus latcribus alterius,

5unttrininferiptibiles

cidem circulOjaliasifequereturipcr^o, terij impoflribilc contra id.primiJBt

cum fini

3cqtjales

^gulis coalternis

per 39, prirai erurit inter lineas aequidiftames,

8 ,tertij patebit propofitum

&i
pR of'0 si T

hsK cx

iy,

xxv

Caufa maequalitatfs dierum propteir m^uaktatcm afeen>

iionum redarumproocfMcns mxta punc^la media in quarn.s
^uaspundaprincipaliaterminant indpft, atc^ teta pun<fhmi
fcquentis quartae mediufn definit*Tota^ dinerentia ajQi cblie^a fuerit, ad qmnq^ gradus peruenit

^ Ibi enim

unus gradus cqoino^ialis cffunogra*

ducIipticacoritiir in Sphacra re<5h. Hoc autem contrngft drc i^, Tauri^
14, Lconis,&punL^is his oppofitis,ut-numcratio indicat. Sed portio a.i^
gr, oritur in Sphaera rccffa cum^^, gra=5
Tauri in 14, Leonis,quaceft
dibusequino<fiialis,proptereadiffcrentium dicrumftqscr mediocrcs diffe
4-cntia, cum colIe<fta fuerit,quincpperficit gradus. icem portio a, 1 4.Lcck?
f lis

in t

ineeptio h3cc,ubi

,Scorpij,qHae eft p2,gr. oi^itur in Sphacra rc(fla aim

gr,cquij

noGiialis,quarc mediocriura dicrumfupcr 4ifFcretes difFcrentia cura

cob

fucrit,quinc^ gradus complet. Similc acciditin quartis oppofrtis.

Pas

.4e(5ia

Jam igitur eit,quod dics differcntcs maioresfupcrant dies difercntes misr

'*iores,ob

hanccaufam quantitate i o, gradwim,

PROf051TlO

xxviir,

<*lao Joco pnndpium addirionis dierum differcntium Cu^

'per mcdioa-es fit,quantai^ differennatotafit ex utniJ^caufis
iimul collecfla dcprachendere.

Ex fupcrioribus ad fingdos dics d>iffercntias cx utrae^ caufa prouc*

tiientes Gollige. Et cm ambsc fint addentes aut minuentcs fuper dics mctf
^focres autab cis,e2ts in unum iungc, Sed cu unafueritaddens, altcra mis
nuens^minoi-emdcmaaori-deme, Sed cum una minuit tontum quantum
altcia addit, co loco dies differens arqualis eft diei mediocri. Si tunc poft

Jhocambo fimul addant, aut una plus addat quam alia minuat,fit ibi princiVs
pium additionis. Si autcm poft hoc ambae fimul minuant,aut una plus miar
nuatquamalteraaddat, fitibi principiura diminutionis. Plurimum ucro
idiffercntix htiiufraodi aggregati quo ^d additioncm repcrtum cft in por^
<ione,quaE eft a principio Scorptj ufcp ad raediu fignum Aquarij.Scd quo
^d diminutione in portionc quae eft a medio Aquarij ad fincm libr^.Nam
in prima utrac^ differentia cft addcns,inakera minucns. Et in his diffcrcn.
tiarationeinar^qHalitatis Soliscft^^.gr.&^duactertiae, Diffcrentia autc raj;
ticne inaLqualitatis afcenfionum rcc^ar eft

4^. ^ duae terti3P,quae firmd

ex utrifcp caufis colsr

:lec:i:is.niud uero cjuafimcdietatelioraefacit'^ decimamo(ftaua partehorar,
<^am kcc^: dum ncgligamus in^lc<ucl inalijs planetis tardimonis,nihi
aBrroris fcnfibilis fiar Jn Luna raraen neglecflaypropteniclocitatcm motus
ciusjfcnfibilis fiterrorj^ro t^ad tres quimas-unius gradus fer^atliiigat*
"faciunt otfto gradus,&!-tertia unius^fcilicet diftercntia

Propofitio

TERTIVS*
PROPOSITIO

XXIX*

Dics differentcs in mcdiocres conuertcrc, Sc ccontra*

C In tcmpore dato tatn curfum Solis ucrum quam mcdium numera,iic

rocurfui eleuationemmSphacrareclacorrerpondentemaccipej&eius ad

medium motum Solis differcntiam nota,

Nam ipfa erit dicru arquatio, cu*

&

quatuor minuta unius horam repraefentanr. Temsr

pus igitur huius aequationis adde fuper dies difFcrctes,ri clcuatio recla cur*
fum mcdium excellerit, Aut minucs ficcontrafucrit,&^cxibunt dies me^
diocres, Si uero dies aequales ad dies diuerfos reducere uoles in tempore,
fimiliter curfum ucrum dC aequalem numera,curfui uero afcenfioncrec^tam
rcfpondentem accipc,cius ad medium motum differentia crit dierum ac^
quatio.Cuius tempus fuper dies mediocres aut aequalcs adde,{i medius mo
lus fuerit afccnfione maior, uel minue, fi econtra,&: prodibunt dics diucrfi
foidifferentes, Hacuiacertiusdepraehendes quod prajmiiTa expofuit,
fus quilibet gradus

^ Aduertcndum autem,fi radix temporis pofita fuerit fuper principifr

additionis, hanc differentiam

utex

femper addendam fore diebus differetibus,

mediocres, femp minuendam a mediocribus, utcxcis fiant

Econtra fi radix temporis pofita fit fupcr principium dim;nu=:

eis ftant

diflFcrcntes.

l(r Bxcmplum praedidorum : Sit uerus motus Solis in dic natu^

abequinocflio 59. iri, medius uerofemperefi^^, fh. fcre afccnfio rc;^
fjwndens uero motuicff 5^4, in.diffcrentiahuius
medi^ motus efi: 5, ir),

tionis,
rali

&

uniusgradus

intempusconuerfafaciunttcrtiamunius
minnti horae. Eii igitur dies mcdius maior die diffcrcrc in tcrtia unius
nuti, Hinc igitur unus dies differcns conuerfus in mcdiocres facit medics;
crcm minus tertia minuti horac. Sed inius dies mediocris couei fiis in dif^
equinoc^ialis, qui

mu

fcrentcs

cfficit

unum

diff^crcntem dC tertiam unius minutilior^.

cxemplo habes caufam

conucrfibiiis

Ex

hoc

dicrum diffcrentium in mcdiocres,

&econucrfo.

Propositio XX2t
Pnncipium diminutionis dicrum differcntium
cribus

aliter

a mcdio>-

inquirerc Tabulam|^ cquatioms dicru coponcrc,

IjfTalc principium iam oftenfumeftcffe circa

medium Aquari]'. Scd

aux Solis immobilis, nunc uero cum aux Sclis coinperta cft
mQueri,quxrcndumefthocprincipiumpraecifius, Eriiqj principium illud
ineo loco circa medium Aquarij, ubi motus Solis ^equalis corrcfpondcns
iHii gradui motus ueri,fuerit pr^cife acqualis afcenfioni recle correfpondcs
imigradui ueri motus Solis, Et ante tale punclum principil oportct dicm
difierentem maiorem effe mediocri, 5C poft talc pimctum principrj opoiv
fiippofitafuit

tct diem mediocrem maiorem effe differente, Sit itaq^ in figura edy pticre
poruo afe(fiione uernaliucrfusprincipium Capricoriiib,a. portio a^qua^
toris fibi conterminalis p,g, polus mundi d, licm fuperhcics eccntrici So^
lisinfuperficieeclypticxiitlijccuiusccntrum fite. &centrum mundi f

longitudo propior ex fuperioribus conftatclTe fub Capricorm noftio mn^

pore principiOjfciIicet fub a.Erit itacp principium diminutionis dicrff dif=r
fcrcntium a mediocribus in portionc a,b, fit ipfum puncftu n.faclocp 111,11,

gcadu imo,

& n, o, gradu uno, du(fiisc^ lineis dC circulis ut in figura,

F

lij

iicrov

motui

"

LIBER
monii m,n. rclpondcattt cIeuatio^<fh q,p. &mcdiiis motus kfi, Sic txro
mona o, n. refpondent eleijatio recfh-t, q. SC medius motus ik, Oportef
cft puncW prmciprj dimmutionis dierum differentiom a medicte
fi
mbiis,qii6darcus+, q. ikmaiorarcu4,k, &:arcusk, h. fitmaiorarcu p,q,
Namdumdies diffcrens maior eft mediocri, oportet ut additamcntii uea:
r um maius fit additainemo medio, Sed cum dies medius maior eft diffe*
rente,oportet ut additamentum medium maius fit additamento uero, Ad^

ditamentum autem medium non eft aliud nifi medius motus SoUs in tem#
pore dato. Additamentum autem uerum eft afcenfio recfia qU2e refpondet
tempore dato.ut patet ex raabne dierum differentium
mediocrium,quare oportetutantepunc^im principij diminutionis dic
rum differcmajm a mediocribus, afcenfib retfla quac relpondet uero mo
ui Solis in tempore dato, fit maior medio motu Solis in eodem tempore
Etpoft tale punc^ium fit econuerfo. Ad inquirertdum igitur puncfium
6C componeiK^m tabulam sequationis dicrum, primo compone tabiilam^
iquac cx uero raotu Solis ab augc dato cxtrahitur,&: medius motus fibi cor*
refpondens. Idfac fecundum doclrinamdataminii^, huius, eius tabulae
adiutorio fecile habebis propofinim, Ponen, finemzi, gradus Aquari|,
n,m.uaum gradum. fimiliter n^o. unum gradum, Qc fit aux in prinas
pio cancri. Eritigitur a. principium Capricorni,ex tabula diftantiac medtj
monis auero^etl, k. 5S. iri, jj.fecundak^h.jS. fn. 35,fecunda,Extabutf
Iaafcnfionis rectecritf,q.5r8.iTii 4^.fecundaq, p, ^S^m, jS^fecundai
tiero motui Solis in

Qiiiaitac^ +,q. excedit

l,k.

etiam q, p. exceditk,h. Suntadhuc dies difft^

rentes maiores mediocribus,erit n. fcilicet zi.gradus Aquarfj ante princi*

piumdiminiKionisquccfitum, Itcmfiponesn. lu gr. 15.111, Aquarij in

enies I,k, 56,

35:,

feoia.

in, 3 ^ , fecun, f-, q. uero 5 8 .iri, 46, fecun.

q, p. e,h,k.5S.nfi,
itac^ ante puncftum n, lam dies differens maior fit medio*

Cum

dCin punclo n, fint aequales, ^ additamenta uerum dC medium finc

sequalia, ftat hoc noftro tempore ^rincipium diminutionis dierum diffc*
rcntium a mediocribus in^^JL^. m. Aquarrj,qnod quacrebamus.Mus
tabitur tamen fucccftu temporis (ecundij ai^s mutationem. Habito prins
cipiotaIi,fociIecomponestabuIamacquationis dierum. Pofui nancp prin*
cipiuftl in fine 2. i gr. Aquarij, feci deinde arcu n, m, unum gradum, poft
cri

&

arcui n, m, quaefiui cor*

duosjdeindetres S^c. ad complemctum circuli,
tefpondentiam k,h, Qc q,p, inuenicp k,h, femg maiorem k,p. Eorum diEs
ferentiam tabiiaui. Nam ipfa eft aequaud dierum, addenda quidem

ad tempus mediocre,ut dies differentes exeant, SC a differeii^

tibus minuenda,ut tempus mediocre exeat.

FINIT LIBER TERTIVS,

LIBER QVARTVS
MOT V S

VN

JE,

ET P E R E CL^.

pcr mf^mcnamedium depTghenfionem,fija?^

p{cs

mo-

tus diuerfam uariationemdemonftrando declarat.

pR0P0 5iTio Prima,

ERVM LOGVMLVNi^JN
leclypticacerrius per Eclypfeslunares cp

)ii -

ftrumeta uel confiderauohes refpedu flvl ^

larum fixarum aut edypfes folares depi vr-

lliendu

C Patet quia rerrridiamctrum rnagnuudinis

rsc fenfibilis eft qiiantitatis

refpcclu diltaritise

tcrtf

nac a terra. Ideo^p diuerfitas afpecfHis in Liina contingtt qifacimpedimriu

to ci\ utuerus eius locus per inftrumenta uel confiderationes refpecf^ii !o^

corum fteHarum Hxarura aut eclypfes Solares

depr^hendi rio lcin:'^

cert^s

fincni
per polTit. In edypfibus ucro lunaribus, cumfacile per principiu
mediumcclypfis cognofcatur, in medio ucroLuna fit diametraliter op[:6-Jita,

ex loco ScAis pcr priora cognito ccrtus habebitur Lunx locus,

Propositio

ir,

RcditionesLuna?in circulo diucrfitatis

fua*,

itl

orbc

li'

gnonim atcp laotudinc diuerfas uidcri';

f Vidcmus cnim cam fub una

cadem partc

zodiaci

nunc tarde,nuc

uclociter,nunc motu mediocri moueri,nec eandefemper fub eadem panc

rodiaci feruarc Iatitudine,Quac fatis nobis fignificat,qu6d reucrfio cius
circulo diuerfitatis motus acqualis eft alia a reuerfionc ipfius in orbe fignd

rum. Etcaam quod nodus orbis

cius dediuis moilcatur in cclyptica, hinc

dC reditioncs mlatitudinc diucrfas

cITe,

ProPositio

iii;

Qua uia

maiores noftn' in drculo diueriitatis atcp

fignorumredmones Lunaedcprachenderunt*

m orbc

^ Quia uiderotmotuLunac apparente diuerfum effe,nijc ueloccm,nijc

Oportuit irii circulo diuerfitatis fuae quatuor puncra
quoruunoconringat riiotus Lunac uelociilimus,& in huius oppoiito
iardilfimus, 8C in duobus mcdijs mcdiocris, Qux quidem punda circi.lu
in quatuor portiones diuiduntJn prima portione motus,Lunae eft a inoiu
tielocifTimocius admediuprim{j,&eft uelox diminutusjnfecunda eft ine
dius diminutus Jn tertia tardus additus Jn quarta mediocris additus.Alpi
cicntcs aat quoiidic ad motij Lun^,fcire potertit,in qua portione circuli fui
Luna moretur.Elegerijt ergo duas eclypfcs lunares in quar il una quacp Lu
ha incadcm portione circuli fu^ diucrfitates eadem motus uelocitatc mnt:\
cflTctjUndc conie(^uram fecerut,Lunaminfecunda eclypfi redqfle ad pun^
<ftumfuicirculi,in quo fuit inprimacclypfi,& quod interuailum temporis

tardii,nurtc medicicre:
clTe,in

tntcr

ambas concincrcc

intcgtas rcuolutioncs incirculo fuacdiuerlitatis.

iiq

Vrq^

LIBER
Vtc^talefpadumtcmporis certillime ueriHcatiim habcrent G^ifideiaiie
runtetiam duasaliaseclypfes lunares, Inquibus Luna inportioiic cnrcidi
fax diuerfitatis pr iori oppol ita itcrum acqualiter mota eifer, Inuenenmti^
intcr uallum harum duarum acquale interuallo primarum duarum,
ucra
imeruallo,
primo
sequalem
uero
motui
Lunx
in
eius
infecun^
motum
interualloi-lypparchus autem quantitate huius imarualli repcrit,i:^oo7
dies,&! horam unam, dC inhocinteruallo fiierunt menfcs lunares, 4i^7
quod Eicile per nuinerum nouiluniorum confiderare potuit, Redtobnes
autemincirculodiucrfitatisfuerunt, 4573, quodetiamper motus Lunz
conditionatos tardum medium uelcicem,&: mcdium dcprsehendit, Redif
medietaf
tiones uero inorbc fignorum 4912, minus feptem gradibus
tefere, TantumcnimSoIminuitin^^^^reuolurionibushutusten^Jorts,
eo quod in reditionibus iftis procefTum cft in relatione ad ftellas fix3s, lns
teruallum itzq^ di(fhim diuifumper numerum menfiiim,oIknditquantis
tatem unius menlis lunaris, Item quia inunoquocp menfelunari Luna cir
addit tantum quantum e(i motuu Solis in menfe lunari.
culum perficit,
Hoc igitur totum diuifum per fpaciirm mcnfis lunaris, declarabit mcnnn
Lunac mediocrem in uno die, Circulus diuifus per motum in die, oftensr
det reuolutionem monis Lunx mediocris, Vel ex numero reditionum in
orbe fignorum, dC per interuallum ipfura cognofces reuolutionem unam
in orbe fignorum,& motum in unodie. Sic etiam ages de numero redi^
tiomim iii circuio diucriitatis, multiplicando eum in cirailum,&! produdtg
diuidendo p dies interuallij&exibit motus in circulo diuerfitatis in uno,
Item dicti numcrijfcilicet 4267, menfium, dC 4 57 3, reditioniJ djuerif*:
tatis habentfe in proporticne z^i.ad z6^, Igitur in zp, menfibusluna^
ribus reuertitur diuerfitas fimilis motus, &: in tantotemporefiunti^^,

&

&

&

reuolutiones diqerfitatis,

Propositio

rnr,
|

Si interuallum

duarum eclypfium priorum

fuerit a?qualc

mteruailo ciuarum eclypfium pofteriorum, fucrit^p in eclypfi

fecunda motus Lunae in eacieni portione drculi diuerfitaris, 8C

ciufdem

uelocfcatis, in qua fcit in prima* Item in quarta cadem

portione, Sc eiufdem uelocitatis cuius in tcrtia.Motus^ Lung
uerus in primo interuallo equalis moiui, Lunac uero in fecun^

do interuallo Necefreeritutrumcpinterualiumintegras
tiones

Lunac in circulo

redii*

diuerfitatis contincre

z.

Habeat Luna epicyclum a^b, g,d, cuius centrum e, centrum mundi^

aux a. oppofitum g. Imea per augcm a,e. g,z, duaelincic coringenies z
.

erunt duo puntfla hySC d.tranfitos mediocris.Sit Liina in prima

j

cclypfi fupcr h, in tertia fuper p,

fit

iia

ut diio inccllus eius fint diuerfi^utunus

cum augmento, alter cum diminutionc, Sit tame iniecunda eclypfi mo

tus eiufdem uelocitatis cuius inprima, &: in portione a,d. In quartactiam

ciufdem uelocitatis ctiius iiitertia,&: in porriQneg,b. Sint^ interualla scsr

qualia, SC ueri motus Lunsc in utrifc^ inieruallis aequales, Dico quod in
fccundaeclypfi necelTarioredieritadpundhimh.&:inquarta redieritad
pundum p.quoniam fi non fit in fecunda in t, dC inquarta in q.quia igitur

iftterualla

fimt xqualia: oporrct uc t,h, fit xqualis

nactn primO interuallo acqualis

8C mc^ias motus Lir

medio motui Lunae

Et quia hu
in t, dC h^diuerfi funt ab inceflibus in q,
unus
eft
q>
cu
augmcn*
p,
to,alter aim dimiiiutiohe, Oportet ut motusLunseuerus in primo intcr^
uallo differat a motueius uero in fecundoper quarititatem duorum angn^.
ni fecndo,

ceflfus

lonim aequationum diucrlarum rdpondentium arcubxis

autcm contrarium fuic hypotefis, igftur dCc^

PROPOSITJO

t,h,

c q,p, huiu^

V,

In mquifitione tcmporis reditionum Luna?

diueffitatc
fuacauendum ab eclypfibus,in quibus Luna ei^ propc pundla
tranlltusmedfj
lirEIigibiliores cclypfes in

hac re rurit,in quibus motus Lurix ucrus

plu^^

rimum diflferta mediocri. Id uero accidit prope puncfta loii^itudinis lon^

gioris &: propioris, Minus autem accomodatse funtS:^ fallaces, in quibiis
Luna eft prope tranfitus mediocres. Nam fi in prima eclypfi fuerit Luria
prope d. fcilicet inm, proptcr mcinitatem liorumpunctoru, dC minimani
motus apparentis uarietatem poflTibileeft^utinfecunda edypfi fit fupra
d^in n. in quo motus cius apparens non eft fenfibihs uarictatis a motueius
in m. Et fi in tertia cclypfifit in k. punc^io prope b,ita ut b,k. arcus fit sequa
lis

arcui d,n, poflibibile eft in quarta eclypfi ut fit in

lit

sequalis arcui d,m.,

1.

fub b.ita ut arcus b,t

eclypfi re^

Nos itaq^ putabimus Lunam in fccuuda

ad locum eius quo fuit in prima,& in quar ta redifte ad locum eius quo
Ethcet ita fit, ut uerus motus interuaili primi fit aequahs ucro
motui intcrualhfecundi, proptereaquod angulus diuerfitatis ref^ ondcns
arcui k,l fit aequalis angulo diuerfitatis refpondenti arcui n,m.3^ ambo an
guli funt uniusgradus, fcilicetquoadaugmcntumaut diminutionem in
uero motu,& interualla etiam tcmporis fint aequalia propter arcus n,m. &C
Ijk. aequales, tamen in neutro interuallo fa(flaffuntreditioncsintegreirt
diuerfilate. Simliter fi'eret,fi in prima ecly pfi cdct in pundo tranfiuis me:^
dij primo,& inquarta in punclo tranfitus mcdtj altcro, In fecunda awteni[
tertia in uno duorum puncflorum n, dC k.aut 1,6:: m,
diflfe

fuit in tertia,

&

PR.OPOSITIO

vh

Reditionem Lunac in latitudine dapraptiendere*

llfConfideraueruntobicruatores interuallum duarum eclypfium,irt qua
fumutraqppars diamarieclypfataunius quantitatis fuit^&Luna in utraqj
in eodem puric^o diuerfitatis fuae conftiterit,&: pars eclypfata in utracp uer

merfdicmapud unum dC eundem

modumfucrit, Nam harumconditionum pofitbncm fcquctur,utIongitu-^
doLunacinprimaharumecIypfiuma nodo, fit acqualis longitudini eius a
nodo infecunda earum,&: in eandem partem.idcocp hoc interuallum con
fus feptentrioncm, aut in utracpucrfus

tinebit reditiones integras Lunae in latitudinc,5(: centii orbis rcuolutionis

Hipparchus hoc imcruallum continerc

t4?8,menfes,in quibus fuerut 5^915 reditioncs in latitudine. Diuifo itaq^
interuallo temporis per numerum reditionum,proucnjcttempus reditio.nis unius, 8d diuifo circulo per tempus uiiius reditioni jjproueniecmotlis

eius inorbe decliui. Imicnit autem

Lunx in latitudine in uno dic

Propofiiio

LIBER
pRopoJiTio

vir;

Si motus Lunae in cccntrico fuerit sequalis, aut fimilismo*

Lunae in Epicyclo^ moueatur^ ecentricus ad partem fuc^'

ceffionis fignorum fecundumquantitatcmcxccflus medrj mo-^
tuslongitudinisfupramedium motum diuerfitads* Fuennt^
ccentricus 6<lcocentricus ciufdem magnitudinis^S^ cccnmcitas
tui

sequalis femidiametrocpicydijquicquiddiuerfitatis

fecundum

unum modorum accidit,continget &:fecundumreliquum,

&

l!rSitconcentrfcusa,b,g,iupcrcentromundid,
diamctro a, d, Ic 8C
centro
cpicydus c,z, fuper
g, fitcp arcus concentrici ?,g, medij motus lon
gitudinis a punc?io a, in quo dum centrn epicydi fuerat, Luna itetit in lons:
gitudinelongiori epicydifui, Intereadumcentrum cpicydi peragit arc5
a,g, Luna in epicydo peragat arcum e,z, Et quia arais a,g, eft maior por^

de fuo. ideo fit arcus b, g, limilis arcui e,z

tio de fuo circulo quim e,
quarefecundum pofitionem oportebit centrum ecentrici eife in Iinea d,b
duc^a, Et motus ecentrici in eodem tempore fiec angulus a,d,b, qui cft ex^
cefTus angdi a,d,g. fuper angulum e,g,z, Sit ergo d,h, acqualis g,z. dC du^
34.ptimi.Superh. centrofiatecen
eiufdem magnitudinis cum concentrico,qui fit t,z, cuius longitudo
longior t, Dico itaqp fiue ponamus Lunam in epicyclo moueri, ita ut ccns
trum epicych fecundumquantitatemmotusmedijinlongitudineuoluaff
tur fuper concentrico,&^Luna in cpicydo fecundum quantitate motus dis
uerfitatis.Siue ponamus Lunam in ecentrico moueri fecundum quaniita:?
tem motus diuerfitatis, 8C cum Ixxraugcm ecentrici feu ecentricum ad ean
dcm paitem,fecundum quantitatem cxcefiiis medij motus in longitudinc
fuper motum in diuerfitate, Idemfemperapparetquoad motum ciusap^
parentem, Nam quadnlatcrum g,z, h,d. femper eil aequidrflanttum latc^
rum,quarc angulus c,g,z, aequalis angulo g,d,b.Sed dC g,d,b, a^qualis cft
angulo z,h,t, ideoqp arcus e,z. fimilis arcui t,z, quare fecundu utrunq^ mou:
<fi3h,z. ipfafiet3cquaiisline3cg,d,per

tricus

dorgm Luna apparebit fuper puncfto, quem indicat linea d,z,

Propositio

VII r,

Idem etiam accidere, fi cccntricus &conccntricus inai^qua*

cona*
lcs fuerint.Proportio tamcfemidiametrorum ccentrici
centrici fit ficutpropordo di/ianrias centrorum ad femidiamc"
trumcpicycIi,feruatarauonc motus urantca*

&

lilfSint

in figuris diuerfis circiius conccntriais a,b,g, fug centro

mundi

d. dC diametro a,d,k, fitq^ a, punt^m,in quocentrum epicycli eft dum Lii

na eft in auge epicydi,centrumcpicy di diftet ab a. per arcum a, g, epicys:
clus fit fuper centro g, SC dum centrum epicycli peragit arcum a,g, Luna

peragat arcumc,z, Itemin alia h,t,k, circulus ecentricus altcrius magnitus

centro mundi m, QC diametro t,I,p. Sittamcn
dinis fuper ccntro fiio i.
proportio t, !, adl,mXicut g, d, ad g, z, dum centrum cpicycli eft in a. Sit
in figiirafecundaLuna fuper h, &in temporcquo centrumcpicyclimo^

ueturperangulit a,d,g,motusfitecentricuspangulum h,m,t. cuiangulo

aequalis fit angulus a,d,b.in prima figura. In eodcmcp tcpore Lima inepir
cyclo defcripfit angulu e,g,z.cui fit acqualis angulus t,l,k.quem in eode dc^

faibit Luna mota ab auge in fccuda figura,Dico ^fecundii ambos modcs

TERTIVS*
Limain codcmloco
d,3. aequalcm efle

cceliapparcat, Hocpatebitfiprobabimus angiiliia,

anguIoh,m,k quia angulus e,g,r,aequalis eft an^ulo f,

r, g, d. acqualis rcfiduo m,l,k. dCduo latera z,g. &:g,d,

duobus iatcribus m,K
proporuonabilia
funt
k, igitur per fextanj fexti
eritangulusg,z,d.acquaIisanguIol,m k. Sed angulus g,z, d. cflaequalis
angulo r,d,b. propter acquidiitantiam linearu g,2.5(: d,b. quae fequitur cx
hypotcfi, igitur angulus 1, m,k. eft aequalis angulo"b,d,2. Sed 5^: a,d,b, eil
!,k.

crgo rcfiduus

sequ-alis

h,m,c,

quod uterc^fit cxceflTus medij motus in longitudine fuper

motum medifr in diuerfitate,quarc totus a,d,r,aequalis eft toti h,!n,k.quod

cftpropofitum. Qiioniam igiturfccundumambos

modos idcmcotingir,
&! ut poftea diccmus, in Luna rcpcrta cft ctiam diuerfitas fccunda,qug pros
Ucnitcx diuerfa habitudine Lunx ad Solem, commodius cftut hanc pri*

mam diuerfitatem Lunae falucmus per epicyclum dC ecentricum,

mus diuerfitati

fcrue*;

fecundas,

pR 0

? o

11o

5c;

Proportioncm (emidiametri epicycli ad lineam infer ccn*!

trum terrcc SC Certtru epicycli pcr trcs eclyp^cs notas patcf<!cerc.

C AtTumit Ptolemxus eclyprcs antiquas, quarum prima fuitinanno

primo Mardoch^i ip.diebus tranfaclis menfis Thus oegyptiorum, cuius
manefuit triccfimus dics Sole exiftente in 24, gr,
30. in. Pifcium ante
mediamnoclemin Alexandria,tribushoris,3^: tertiahorac. Sccunda fuit
irdochaeitranfaiftis iS, diebus mcnfis Thus, cuius ma
infccundoanno
dicsjin
iie fuit 19.
qua cclypfati fuerunt a partc mcridiei trcs digiti, in Ba^
bylonia quidem in media nocftc, fcd in Alexandria ante medium noclis

medictate &:tertia horae, quibus orbis mcridiei Alexandriac praeceditorir

bem meridiei Rabyloni3c,SoIe tunc in 13. gr.

dus

Pifcig cxiftentcTcrtia quocp fuit in

dC medictatc QC quarta gra^

anno fecundo Mardochxi^tranf*

nouem dicbus menfis Chamant aegypttj, co manc fuit dccimus quo

Luna cclypfata eft plus medietate a partc leptctrionis ante mcdiu no(5iis,
adiis

horac,Soletuncintcrtiogt aduS^
quarta unius figni Virginis exiftentc. Vcrus itaqj motus Solis in intcruaU

In Alexandria horis quatuor dC

tertia

loprimac dC fecundoeeclypfis, fuit343.gr. i5r.tTi.& Lunae totidem poft re

uolutioncs integras, dC n interuallofecundac &tert!ac 1^9. gr. 30, fri. Tn*

primam dC fecundam fuit 354 dies,duachorac,5(! mc

dierum diff-crentium,fed mcdiocres addunt quindccimamparteni
tcrtiafuit 17 o.dics.io, hor3c,&: me^
horae.Interuallum inter fecundam
ad dies mediocres facit 170,
fed
redu(5tum
difFercntium,
dietas dierum
dies 2 o horas,2<: quintam horae. Motus uero aequalis in diuerfitate in pri^
mointeruallo cft per tabulas poft rcuolutiones integras 30^. partcs 8>C 25,
fh, Sed motus acqualis inlongitudineeft 34?. gr,^um, Item in interuallo
fccundomotus acqualisin diuerfiate dii^o. gr,26. in. In longitudinc
170, parteSjSx: 7. rh. Manifeftum eft igitur q> motus diuerfitatis in primo
intcruallo additmotuiLuna: mcdioinlongitudine 3.gr, 24.fh.Scd mo^
tus diucrfitatis in fccundointerua lominuit ex mcdiomotuinlongitudiW
nc 37. in, Defcribamus itac^ epicydum Lunae a, b,g. fupcr ccntro k.St: fit
a.locus Lunae in medio primae cclypfisb.locusLunae inmcdiofecurLs
dac, g. ucro tertiae, dC fit motus Lunac a puncto.b. ucrfusa. dC aba,
tcrualhim uero inter
dietas

&

uerfusg.prout

modus epicych

poftulat,crit igitur arcus a,g, b.

306",

gradunin

IBER

graduum, z 5^ ni. addens ad iriotum iriedium in longijtudine 5. gr, 2 4,m.

SC arcus b,a,g, ent 1 5 o, gr, 16, m, mmuens a medio motu in longitudi*
ne 57. m. quare arcus b,a, jr 5, gr, 35. m. neceffario minuet 3 medio molii
longitudinis 3 gr. 24. iri. Ideoc^ arcus a,g. 9 0 . gr. 5 1 .fh addet fupramo
tum medium inlongitudine 2, gr. 47.111, Ex hoc neceiranum eft,ut longi*
tudo propior epicydi nonfit in arcu b,a, g. propterea quia minor eft mc
dietatecirculi,&^ minuit ex motu medio in longitudine. Ineo enim opor*
tct Lunam feaindum fucceflionem fignorum moueri,
i(r Fiat igitur figuratio, ut in his rebus confona fii^ centrum quidem d
orbisfignofumiineatranfiens a ccntro mundiper ccntruepicycfi &fuas
longitudines longiorem dC propiorem, fit d,m. k,l, m. quidem longitudo
propior 1. longior,propofi'tum eft cx his inuenirc proportioncm lineac I, k,
ad lineam k,d. Dutfiis lineis d,e, b,d. a,d, g,a. e,a,g. 8C fupcr a.d.perpenff
,

diculari e,z, dC fuper d,g. perpendiculari e,h, 8C fuper

a, e. pcrpendicubri'
z,d,c.
cft z. gr.^^.iri. ideo nota eft proportio d,e,ad e,z^
angulus
t,t.Quia
angulus g,e,a. notus propter arcum b,a, notum. Fiet refiduus angulus
intrinfecus c,a,d, notus. Ideo proportio a,c. ad c,z. nota. quare proportio
d,c. ad a, c. nota fiet. Itcm quia angulus g, d, e. eft 37, m, ideo proportio

ad e,h. nota, dC angiilus b,c,g, cxtrinfecus propter arcum b,a,g, notus

refiduus intrinfecus c, g, d. notus. quare proportjo h, e, ad e, g
ideo
eft,
iiota, Ideocp St^proportio d,e,ade,g. nota, Itemquia angulus a,e,g. notus
d,c,

cft propter arcuma,g.datum,notahetproportio e,g, ad utramcp g,t.&: t,c,

crgo 5^ proportio d,e. adfineas g,t. e,t. dC t,a. nota. quare etiam propor^
tioeius ad lincam a,g. nota fiet, Eft igitur triangulus a,e,g. notorum laterS

m partibus quibus d,e,

cft noia.

Sed

a,g, cft chorda arcus a,g. noti,idco

quibus d,c. eftnota ex fcmidia

metroepicycIi,&c, g. incifdem partibus quibus norisa,c.notacft,nofces:
lur chorda arcus c.g, ideo arcus c,g, notus, hinc totus b, a, e. fcificet 1
gf . 1 1. iri. notus,S^ fua cborda b,e, quam reperit mirsorcn^ diainctro episr
iiota fietfemidiainetcrcpicycliinpartibus

cycli,

Ideocertus fiiit, quod k, centrum epicycli eiretextraportionem b,3,

c. Erit itacp tota d, b, nota in partibus tam cl,e.quam femididmetri cpicya:

cii. Sed quod fit ex b,d. in d,e. xquale eft ei quod fit ex 1, d. in d, m. cui fi

iimxeris quadratum k, m. exibit quadratum k,d. Ideo proportio I, k. ad k,

d. nota hct,qua: qusercbatur, Inuenit autem I,k, cfte 5, partium 1 3, in.quiir

busk,d,cft6o,

pROPOSITIO

X,

Diftantiam Lunae ab. augc epicydi in qualibet trium dida^

fum^clipfium,locu^ Lungfecundum mcdiumcurfum elicere*

&

lincac a ccrL=
CSit in figura fuperiori cpicyclus l,b,m. fuper ccntro k.
tro mundi du(fbe d, m. k, U 8C d, c. b,b. quidem locus Lunae. In iecunda

duc^ia b, k- quia in praemifla

cclypfi fit k, n,s. pcrpendicularis fuper b, c,

proponiod e. ade,D. ncta, 5i:c,n. eftmedietasc, b.Etiamproportio d,c,

ad cijk.data fuit.igitur notaerit proportio d,k,add,n. quare notus crit ans
gulus d,k, n, quare &: refiduus k, cj, n. qui cft angulus diuErfitaiis medij
Lunac a ucro in cdypfi fecunda, ideo nonis erit mcdius locus Lunx in
ca.Sed anguius cl,k,n,notifieat arcum m,s.ergo refiduus deiemicirculo fci

loci

licet I,b,

iiotus.

Sed b^

eft

medietas b,

e,

arcus,ergo nota, ideocp refi^

duus

QVARTVS,
duas I,b,$; diifantia Lim^ab auge cpicycli iniccuftda cclypfi oota. Imreiiit
autem 2, gr. 2 4, iri. angulum k,d,n. jp, m.hinc locum Lunae mediOf,

&

t4.gr* 44, m. uirgmis exliis trahes, 6c radiccs

Pro p o

ITIO

alias facile quaere.

XIv

Qiiod prscmife propofuerunt per alias tres eclypfes m>

dicare
IITHactres cclypfes a Ptolemsco rubtiliter in Alexandria confideratai

Prima fuit in i^.annorum Adriani,2o. diebus menfis Tegni xgy

pdoru tranfa(ftis,cuius mane fuit uigefimusprimus,cuius tempns f uit anre
mediumnoctjsmedietatehorae&quarta, ^t^fuittotaLuna cclypfata Sole
jn 19.gr, dC quarta unius Tauri, Secunda fuit in anno 1 9, eiufdem, duoi:
bus diebus menfis Signach tranfaciis,cuius manefuit dies tertius, Mediu
(Imt.

huius eclypfis per confiderationem, fuit ante medium noc1ishorauna,S^

&

Luna a parte feptetrionis medictas tcrtia diametri eius,

Solc in 25,gr. 1 o.in. Librce. Tertiafuit anno2o. annoru Adnani,tranf=r
afflo 1 9, die menfis Formiche ajgyptiorum,cu.us mane fuit iiigcfimus,5(^
fuit medictas huius eclypfis pofl: medium notftis 4. horis, dC eclypfata cfl
medietas diametri Lunga partefcptentrionis,Solein 14.gr. j^fhPifcium,
cclypfata eft in

Motus itacp uerus Solis

8C Lunae pofl: integras reuolutiones in

primo

ins

teruallOjfuit 161.gr.55.fh. Infecadointeruallo i 38.gr.55.ih. Intcrualla

primum annus acgyptius, dCii 6.dies ^^.horae. medietas,5<: quarta horse

detempore differenti. Sedde temporc mediocri fucruntultra^^.horas
mcdictas &oc'hua horae. Intcruallumfccundum annus unus, S^i^^.dies.
5. horac de tempore differenti, fed de mediocri tempore ultra quinq; hc^
ras medictas horx, Medius autcm motus in diucrfitate in primo intcruaL
lofecundum numerationem habctur 1 o gr.2 i.fh, In fecundo interuallo
8 1 ,gr, 3 6 .m. Et med lus motu i Lunx in longitudine in primo interuallo,
1 69.gr.37.iTi, In fecundo autcm intcruallo 1 37.gr. 3 4,111, Manifei^:um
cfl:igitur,qu6d motus diuerfitatis inprimointcruallominuitcxmcdiomo
tu in longitudine 7.gr. 42.111. Et motus diuerliiatis in fecundo interuallo
.

addit fupcr mcdium curfum inlongitudinc gradum,5<: 2

fh.

HfFigurcmus nuiK circuluma,b,g. cpicyclum Lun3C,bcus Limacin mc

dio primac cclyplis fit a.fecundae b. tertise g. 5C fit motus Lunx ab a. in b,
&!a,b.ing. prout epicycli pofitio pofiulat,critcp arcus a,b. 1 10. gr. 21 .iii.
minuens ex medio motu 7.gr. 4 2 ,fh. Et aicus b-,g. S i . gr, 3 6. fh. addcns

medio moiui gradum unum,& 21

, iri. ergoaicus g,a, rcfiduus decirculo,

6B, gr.^.fn, crit addcns fuper medium curfum in longitudinc 6.
gr, 2i,iTi.Ideo^poportetutIongitudolongiorcpicych fitinarcua b, eo
quod non poteffeflre in ar cu b,g, ncc in arcu g. proptcrca qu6d utercp co^
rm fit mmor fcmicircuIo,8(! addens. Oportct cnim in arcu minorc fcmi*

fcilicct 1

drail^, in quoefllongitudo longior Lunam moueri coiitrafucceirionem

fignof-ixm.

llfFiat igitur fccundiim hocfiguratio d,

divfiis lincis d,e. a,d, b.d, g,b.

g e,

centro orbisl gncrir,

b,c,g, &!c,h. perpcndiculares fuper d,

g'5C e,z. pcrpendiculari fuper d,b. 8(!g,t. perpcndiculari fupcr e,b,

itaqj fn triangiilo c,d,z,rec'tangulo

ad c,z. eft ncta.

angulus d.

cfl iiotus

Similitcr in triangulo b,c,z,angulus b cft notus

trinlecum a,e,b,

Qiua

idco ^pportio d,e.

^pter ex*

intrinfecum c, d, b, notos, Ideo proportio b,e. ad e,r,

nora, Scd iain fuit proportio d,e.ad e,z. data, notafiet igitur ^portio d, e.

3id

HBER
ad,b, Simiiiter in triangulf) c,d,h. re(5tangulo propfer angufum cjf. ne^t%
tioa fict proport o d,e, ad e,h. Et in mangiHo g,e,h. notus crit angulus g,
propterextrinfccum a,e,g. QC ihtrmfccum c,d,g, notos,idco nota eritpto
portio g,e, ad e,h. iSed laTn d,e. ad e,h, nota fuit,qijarc ncta crit proporuo
d,e. ad e,g. Item proptcr-angulum b,e g, notum in triangulo c, g, t. nota
cf it in partibus quibiis d. c nora fuit, Ideo dC refidua t, b, Et cx g,t.
t, b.
dabitur b,g.nota. Sed cx arcu b,g, nota fict chorda b,g, refpe<fhi partium
femidiamctri cpicych, crgo QC eode rcfpecfhi nota fici e,g.quarc arcus e,g.
datus Hinc lotus b^,e: nonis,quarc 5c rcfiduns c,a. notus fiet,quem inuc
nit

nonagintaquincpgraduum,kdccimminutorum, quinquagima fccim*

dor4ira,Ex quo raanifeftum feiit,quod ccntrumcpicycli cecidit

m portionc

centrum cpicycli,du<fialrnca d,m. k,I. per m longitudi*

nempropiorcm, &Ulongimdincmlongiorcm, lammcdiantc chordae,
g. aut b,g, nota crit proportio d,e, ad e,a. ergotota d,e,a, nota crit in parst
tibus femidiametri epicycli, ^etiam d, c. in cidcm, Scd quod fit cx a,d,
a,b,e. Sit tacp k.

in d,c,cu qu.i Jrato femidiamctri epicydi cft acquale quadrato k,d.

Ergo ^

ad k,d, nota cri^ qjuod eft propofitn, Sic iiiuenit l,k. clTc quincp
partcs,quatuordecim minuta,dum d,k, cft fex^nta,quod uicinum cft m*
ucntioniSf^cclypfibus antiquis.Diftantiam autcmLunae ab augccpicycl^
radiccm medi) motus Lun^ in pr3edi(Sis fim:flitcr repcrit in torma limi:?
li priori, duccndolineam k,n, fcilicet perpcndicularcm fug d, c,a. ducf^acp
linea a,k. Qiaa iam nota fuit proportio d,c. ad c,a, 5iC e,n, cft mcdictas e,a.
crgonota erit prof>ortio n,d. ad d,k,ergo notus crit angulus d,k,n.&.' cius
portio

Ijk,

&

arcus m,c,s, quarc totus m,s,a. notus crit,Ergo dC refiduus i>,I,g cft diihna
tiaLunxabaugccpicycIi medioinprimsecclyplis^cx quo ccgnofcuntur
8t:arcusl,b.&:l,g. Inucniturautcmarcus a.Lquadragintaqumcp graduu

qu^dragmtatriura rainutorm, &!, b, fcxagintaquatuor graduum,triginta

cto minutorum,8<: 1, b,g. cenmm quadraginta lcx graduum, quatuordc:?
cim minutorum, Itcm ex d, k, ft. noio notusfiiit refiduus angulus,fcilicct
n,d,k,qucra inucnittrium graduum,uiginri minutorum.Pcr hunc cogno*
uit locumLunse medium nouem gradus,cjuinquagintaquiric^ minutaScor
pt]' in primaeclypfi, Infecundaautemnigintinouemgradus,triginta mi^
nuta Arietis, ntcrtia autem dccem
fcptem gradus, quatuor mifiut;
Virginis.

PRO

l>

Quantitatem mediorum
6<!'fliurfitate

XFL

O SIT / o

motuum Lunac

in longitudmc

ex eclypfibus prefatis certificare,

(ecunda triumeclypfium antiquarum locus Lunormedius fiiit i4

in diuerfitatc i i.gr.i^.iri, ab auge
epicydi, Ineclypfiautemfecunda trium poftericrum locus Luiix mcdius
diueifitate 64.gr, ^S.rh, ab
firit,i9. gr, ^ ,rh, Arietis,3::iocus medius
l(fln

gr,

44, fn, Virginis.Locus med.us

cominct 854.
medietate unius horcc de tempore
annos *gyptios, 75. dics 23. horas,
difFcrcnte,fed de aequali 23. horas, SC tertia unius horse, In quo per confi*
dcrationcs ultra intcgras rcditioncs mcdius motus Lunaein lcngitudinc
ftiit 244. gr, 46, fh. 5^ medius monis in diucrfitatc ?2, gr, 24, m. Sed
in pr^'dicT:o tcmporc iccundum numcrationcm mcdius motus in longitu*
au?^ccpicycli, Interuallumautem intcr has dijas cclypfcs

&

diiie

aVART VS.
6, nri* Scd in dinerfitatc 5-2.
'4ine (uii ultra fcditioncs intcgras, 224, gr.
recunduiu numerati<\'ic
longitudinc
in
motus
gr, 51. m. Concordat itaqp

cum motu in longitudine recunduobfcruarioncm,Sed in diucrritatc d;tV*

runt in 27.111 Jdcocp haec 27.111. pcr dies intcrualli diuifa oftcndcnt,qU. iu

tum motui diucrfitans in uno dic prius tabulato forct dctrahedum,ut iv.o^
tus diucrfitatis in uno dic corrccftus haberetur,
<fr

tcmporc inucnitmofum mediiiia

motu mcdio diuerfitatis qucm
Et diffcrentiam pcr numerum dicrum intcr Pro

Simili uta Albatcgni fecutus fuo

diucrfitatis a

ipfe per

Ptolem^opofitum,maiurc

cdypfcs

repcrit.

clfe

lemacum 5^ fuam obfcruationcm intcrcidentium

quodcxiuir,

diuifit,

motu diucrfitatis in dic pofitoin Ptolcinxo. Motujn ucrolou?,!;?

cundcm inuenit qucm Ptolcmacus, nifi q> addidit ei quod mccui
Sdis addideratjiliiUi cnim lunation.s acqualis tcmpus acccperii.
abltuliti

tudinis

PROPOSITIO

xin,

Radices mcdrj motus Luna? in longitudine &^ diuerfitafc

ad principtum datum ex eclypfibus firmarc.

C VelutPtolcmacus uolens adprincipium annorit Nabuchodonofarjs

radiccs hasfigcrCjConiidcrauitintcruallum nuer principiuni hoc,&:

mcd;a

trium eclypfium antiquaru,uidclicct quse fu t in lccur.do

anno Mardocliaci iS.dicbus menfis Thus acgypticrum tranfachs,antc iv.c
dietatcm nocfiis pcr horac medictatem SC tertiam. F- uitcp iiitcruallum 27,
aimi aegyptrj i7.dies ii.horac,^ fcxta uniiis hor^,tam dc tcmpore diffcrcn
cclypfis fccundac

quo quidem tcmpore mcdius motus Lunar in longi

tudinchabeturnumeratione123.gr. 22. m. in duierfitatc 103, gr, 35. fh,
quac diminun aloco medt^ motus Lunac inlongitudme &: diuerfitaic in
hora fecundac eclypfis, relinquunt radices motuum mcdioru Lun^ ad pnu
cipium aniiorum Nabuchodoiiolaris,in icngitudine quidem 11, gr,2i,iTi,
Tau i, In diucrfitate i6$. gr.49. m, Ideogp longitudo inter Solem & Lu
nam mcdiatunc fuit. 70.gr, 37, ih, ut ex radice mcdij motus Solis habec
tc quim mcdiocri. Iii

turcx2i.tertij

hmus,

Propositjo
Si.

Luna in eccntrico

xjiii,

pofitione fuperius

di(fla

mouercrur,

proportionem fcmidiametri ecentrici ad diflantiam centroru,

casicra^ quac fuperius cxpreiTa funteliccre,
^Pofitiofiiit infcptima huius,ctiam inoclauaexpreflra,qu6d

motusLu;^

fecundum prop rtioncm motus Lunaf in epicyclo,

Ita tamcn ut aux ecentrici moueretur fecundum fucccirioncm iuxta pi Oi^
portionem quantitatis cxcdfus medij motus Lunae in longitudme/upcr
mcdium motum eius in diuerfitate feu epicyclo. Sit nunc ea nobis pofiiio,
uolumus inucnirc ecentricitatem Lunac pcr eclypfes tres antiquiores, de
quibus in nona fecf^a eft mentio. Sit itacp ecentricus Lunac b,a.g, e. fupcr
centro fuo k,in quo fit centrum mundi d, Quacrimiis diftantiam k,d. Losr
cus Lunac in ecenrrico in prima ecly pi fit a m fccunda b in tcrtia g.duc^is

>
/

nae in ccentrico cflet

Iinc!sb,d,e.adg,d.a,g.g,e. &:perpendicularil3us c,z. fupcra, d. e,h. fu^

gjd, 3i^g,,fupera,e. Quoniamiii intcruallo primouerus niotus (ccundii

longitus
ij

/
/

/
/

LIBERlofligftuai^emcfl549.gf.i5"t fh.mcdius autcrti ^45r, gr.5i. m:Si. medius

jo^, gra. 25, nu In fecundouerointeruallo iierus motus

i^^,gr, jo.m. Medius autem 170. gr. 74.
longitudmemcft
lccun^m
8f mcdiu^m diuerfitatc 150. gr.z<^, m.Ergo motus augis cceiitrici in^rii:
IBO intcruallofiiit^^, gr.25,in. fdlicet excclTus medii motus in longitudi*
tnc fupcr mcdium in diuerfitate. Sed in fecundo intcrallo fuit ip.gr.^i^iii
Idcocp motus diucrfus in cccntrico in primo interuallofuit 5 o p.gr.^^.fh,
Nam mbtus ucrus Lunac in bngitudinc (ecundu pofitiGncm exccdw mo*
itumdiucrfum iticccntrico tanto, quanto medius motu> longitaidinis ck^
ccdit mcdium mOtum diuerfitatis,ut patet ex hgura fcptimar huius.Et mcfe

tn

tus

diueffitatccft

diucrfiis in tcentrico in fccutidointCFuallo

149. gr. 4$). iri.itmili

Scd arcus motus diuerfifibi
fiiit

Arcusiiacp a^bjg.cfl
gp z^, iri.
corrcfpondcns,fcilicct q,s,p. concciitricifupcr d, het 3o<5.gr. 45 fii.qua:r
ffcrefiduus dccirculo 50. gr.u.fh. St^cftangulus b,d,a,. Itcm arcus b,a,g,

irationc.

m, Scd arcus motus diucrfi fibi correfpondcns fict, 14 j/,

&:cftangulus b,d,g, NuncprocelTus eflfimiliseiqui dwf^us cft

cft 150, gr. z6,

:gr,4^.iii,

in 14, tertijhuius, Ex ang&l), ^, a, noia fict propof tio d, c. ad c, z,

Itcm ex arcu b, a flt^ fuo angulo a,c,l3, dC cjttrinfceo b, d,a. nota fict ^por'?
tio a,c, adc,2. Scd iamfuit d,c, ad c,z.m)ta, ideo.^pportto a,c. ad c,d ^iiota
fict. Itcmcx aBgiilob,d,g. nota fict^porwa d,c. ad c,h, Sedcx arcii b,g.
fuocp angiilo g,c,b. &:extrinfeco b,d.g. nota erit ,pportio g;e, ad e.k.Sed
lam d,c, ad c.h. nrota fu,'idco proportiog,c, ad c,d. nota het^quaric 3(^c.

ad c,

a,

dabitur,

Practcrea ex arcu a,g,

&

fuo angulo g,c,a. nota fic^proportio^Cjg, ad

rcfidoam
t,a, hinc cx g;-t. dC t, a. nota fiot^por^
t,e.
ad
ctiamad
quarc
g,t.
eft
notorumlaterum rcfpecHufpartium
tioc,g.adg,a. Sictrianguliisa,g,c,
i^f

d,c ncttac, Scd 8C arcus a, g. ndtus, qufe cxccftus

chorda a,g. nota crit d,c.

& a,c,

iie!

b,g, fuper b,

g, c, in partibus quibus -k,

a.

m,

crgo cx
eft finus

totUs notus. IgiDir arcus a,g,C. notus,quarc dC b,a,e.notus,hincfuachorda

b,d,c,Btcutri jportio cius d,c, in cifdcm partibus iam nota fiiit, crit Sl refis

cifdem cognita. Sedquodiitex c,d. in d,b cu quadr^tto

notum erit quadratum k,d. quarepro*
Qiiod fi uoles inucnirc arcit
ad
fi'ct,quac
quaercbatur,
d,k.
k,l. nota
portio
l,b. facics illud cxtriangiilihjd^Tc. notis latctibus, Duch cnim pcrpcndis
d, n,
cularifopcr d,b crftc,n. acqualis n,b. Ideo d, n, nota, Sic cx k, d
'duafcilicct b,d. in

d,k,eft aequalcquadratok,m. Idco

:iiofcetur

angulus n,k,d, idco rcfiduus ad comf^cmcntu rcdii ii;d,k.Tiotus,

Pkov o SiTlO

XV,

Qiianntacem mzdi) motas Lunae in laattudine

rcdlificatr^

il^fAdid fnmcndac funt cdyplcslunarcs dusc "fic conditionatae, qiiod

'Ciuantitascdypfata dc diamctrofituna, 8C fiantapud eundem nodum,

Cx cadcm paftc, fcilicctfcptcntrionis aut meridiei, QC quod Luna in^picy

do fit in loco nno pcne, fic Cnim^i ct ut difiant a Lunac aAiiodo m ambabus
Xit una,&^ in interuaHo iiitcgrac redlticnis faclae fint,

HfAfrompfit Ptdlcmv.uscc^ypfes duas:Prima fuit in^anno 2i.anncriT Darij

iprimiy tcrtio dic tranfacio menfis Toc aegyptioru, cuius mane quarta fuit
4ics,ante racdiu no<flis Alcxandri per hora^tcrtiam'nius,Eclypfaticp

aVARTVS.
liifitde L4ifU Iparte meridiei ;duo digitu Secunda iiiit in nono annorum
Adrtani,die 17 menfis Machir acgypnoru : cuius mane fuitdics 1$, ante
mcdia no^is Alexandriae tiribus horis QC tertia dC quinta Edypfata quocp

dc Luna fcxQ diamctri a partc meridiei, Fuit aiite utracp iuxta nodum
caudac,d^Luna in utrac^ iuxta longitudincs medias cpicyclifui, quodfciri
potuit pcr tabulas motus in diuerfitate iam faclas,& radiccm eius in prin^r
dpioannorum Nabuchodonofaris, &!diffcrcntiamtemporisufcpadambas cdypfcs, Fuit cnim prima cdypfis a principio annorum Nabuchodoi:
duae tertiac horac dc
nofaris ij^^annis acgyptijs tii, diebus. io,horis,
ccmpore dif{ercntc,fcd de mcdioai 10 horac QC quarta. SccCida ucro fuit
i principio annorum Nabuchodonofaris 87 i.annis acgyptrjs 2 6, dicbus
8 horiSjS^ duabus quintis unius de tempore difFerentc, fed de mediocri
8. horac,& medietas fcxtac unius horac, In prima itatpcdypfi diftabat Lu^
na a lon^inidine iongiori epicych to o, gr. 19. iri, In fccundai^u gr, 5^*
m. Ideoc^ in prima fuit curfus uerus minucns ex medio 5,gr, In fecunda
fgit curfus uerus addens fupcr medium 4 gr, ^3, iri. Quare in interuallo
duarumeclypfium,fcilicetin ^i^, annis acgygttjs 13 diebus 21. horis, SC
50iTi, unius fiet curfus Lunac in latitudine uerus,continens integras rcdtr
tioncsjfcd curfus mcdius minuet a uero reuolutionem integram, aggrega*
tum cx ambabus diucrfitatibusjfcilicet ^,gr, 5 3 iri, fcd fecundum nume;?
rationem quam pofirit Abrachis in pratdicfto interuaUo,minuit curfus mc^
dius in btitudine a ucro t o.gr, 2 , rn, Fit igitur curfus medius in latitudid:
nc in pracdicfio interuallo maior ih ^.iri, eo qucm affignauit Abrachis,qu3C
diu^a pcr dics interualli,fcilicct 2246 o ^^reodendunt, addcndum fug
motu mcdib lantudinis in uno dic pofito ab Abrachi, ut exeat curTus rc

cft

&

^ificatus*

pRoposiTio

xvi;

Diflantiam Lunaea nodo fecundu curfum latitudinis me-^

dium atq^ ueru per eclypfes indagarejatm radicem medij tno^
tus in latitudinem ad principium

datum firmare

l(f Affumpfitad hoc Ptolemaeus fciendum eclypfes duas, Vnam cx cis

quamdiximus.Secundamtrium antiquarum,fcilicetquac fuit in fccundo
annoMardochacijtranfadis iS.diebus menfis Thus antemedium nocflis
Alcxandriac mcdiepte horac QC tertia. In qua cclypfati funt tres digiti a
parte mcridiei, Et fuit a principio annorum Nabuchodonofaris 27annis

de utrotp tcmpore. Et dlftan

daLunacalongitudinelongioriepicychfui 12, gr,24,rh. quac minuebat
a curfu medio 5 9, Iti. Afiam alTumpf it, quac fuit in anno zo . annoru Da*
rij,qui regnauit pofl; Philippiim 2 8 .die menfis Thus acgyptiorii, cuius mair
nc fuit ucefimusnoniis,aiite medium no(fiis Alcxandriac per unam hoi a,
In qiia eclypfati funt fimiliter tres digiti a partc mcridiciydC fiiit a principio
annorum Nabuchodonof^ris 24^, annis,327. diebus, io,horis, SC medic
tate&quarta detempore differentc, fed demedioCTiichoris <!quai ta
horae. bt diftantia Lunx a loiigitudine longiori epicycli fui 2, gr, 44,fn,

scgyptijs 1 7,diebus, 11, horis, dC fexta horac

minuens a mcdio motu 1 3. iii. Interuallum itacp ambarum eclypfium fuir,

X i S. anni,3 ^ p, dics,2 3 .horac,&: 1 2 . unius fercf. In quo tempore medius
curfusbtitudinis pcr numcratione,habct ultra reuolutiones integras 160,
gr. 4. iTi, Sit igitur circulus Lunac decliuis a,b,g. fuper diametro a, g. no:^
dus capitis a. nodus caudac fit g,dC b.fit maxima declinatiohuius decliuis

iij

circuii

LIBER
circuli ab -cctypiica, ardis a, d.

fit

aequaiis aroJi g,

fta iJt Lirtta

in cclyj^fi

prima fii fuper d. in fecunda fuper e, Itcm fit d,Zvdiftantia rncdij loci Lu*^
nae,a ucro in primaeclypfijSt: in fecundafitc,>h,f ietitac^ arcusz,h. ifS',
gr,4, m.fedz, d,eftm, 59, ideoh, d,eftx6i,gr;3.fii.h,c.autemcftij,
m. fietideo d,e. 160, gr,^ g . iri.igitur reiiduum dc femicirculo Juit 1 9. gr.
i o.tn. cuius
latitudinc a

medicps a,d. aut g,^.fiiit

m. curfu^Lunac ucru^ in
Lunac a nodo fcar
pnimacclypfi, dCb,g, a,z:. fuit 26 c
9. gr. 35,

nodo. ergo a,r, fiiit 10. gr. 34. tti,

cundum curfu^ti latitudinis media m

diftantia

34, in. diftantia Lundtin laritudinc (mmdunl motum aquaicm^

pundo maximac latitudinisin partem feptcntrionis. Ex hoc ihtcru^iu
inter principium annorum Nabucbodonofaris firmata cft radix huius mo
tus.Nam motus mcdmsin latitudinc praedici^ interualIo,(ciIicet 27. alu
nis cCgyptrjs, 17. diebns, lu horis dC fexta fuit,28d,gr. ip.in.qucmfi au^
rru radix medij motus
fcrimus a 2 8 o. gr. 3 4 in. rcmanent 354. gr.i
in latitudinccomputandod punctofcpteiitrionali maximae latitudfnis iik
piincipio annorum Nabuchodonofaris,
gr. &!

&

PRO^OSITIO

xviK

(iyantus Ijt rticdius motus nodi contra fuccefliGncm fi>

^norum conduccrc*
iff

Qiiia medius mbtiismlong

tudincadunamdicm mfhbrcm mcdior

fnotulatitudinis aduiiadicm, ideooportetut hdc accidat |5i*optcr n-iotutrt

Aufer itacp mediu motiim in lon^

ginidinc lihius did a hied o motu latitudinisuniusdiei, rcmancbitmc;?
dius motus capitis Draconis unius diei, qui fempcr cft contra fi^ndruni
fucccirioncm
Vko t o S iTio 3CVIJI
nodijfcilicet cotra fucccifioncm fignoru.

Tabulam dfucrfitatis primsecGmpohcre*

icmper fufFfcft pro locis Lunae acquandis ad horam cohiufK^tioi^
Componinrr autem eoingenio, quodhabituin
cft ni 17. (S(: 1 9. terttj huius dc Solc, fccimdum uiam epicycli, nifi quod
hicproportio d,a. ad a e.hoccftLunceaccntro terrx ad cenfrum tpicy*
cli ad Imeam qtrae cft fcmidiameter tenetur, quaceft6o,adquin<:ppartc$
A^quaitam,
ProPositio xix.
t[ Hecc

'

aut opporitionis uerae.

Propofitioncmfertiidiamctncpicycli ad lineamintcr cen''

pro^
femid/a*
ad
ccntromundi

itrumterraeSs: centrunlepicycli inuentameflediueriam a

portioiie diftantiae ccntri ecentrici a

metrum ecentrid ex errore numerationis Abrachis, non

rum modorumepi<;ydi&:

cx ho^

eceritrici diuerfitate cohtigifle,

Idem erh feCuiidCi utracp iiiam accidere iam dcmonftratil eft in S.hii*
Abrachisautreperitfccunduuiam eceiunci riportionc femidiamciri
eceritrici ad diftantia centroru ^portidric,^!^^, ad 327. dC tertia unius, 3C
cft uclut .ppDrtio 6 o .ad 6.3C quar ta tinius, Sed fecundu uia cpicycli dixic
fe inucnille ^por^tionc linea^ a ceritro mundi ad centrii mundi in coniuii*
clioneautoppofitionc ad femidiametrucpicycli^portione? \ i J^.ad ? 47,
8C mcdietatc unius,& cft uelut ^i^portio
,ad 4,
45 .iri. Proportio afit
<io^zd6,SC quitCa urtiiis facit arigulu maximae diuerfitatis ueri motus a mc
dioin edipfibus ^.gr.59.iTi.Scd ^portio ^o.ad 4
trcs quartas facit an*

iij5.

4.miProportio aSt ^ Ptolem^u^ rcpent^fciflicrct ^ 0 ,ad

quarta uiuus,facithuc angidu 5.gi'.& unius rn.Proprcr uaria itat^^por^

giiKi hiSe 4. ^iBC

tione

^ inuehit AbrachisjCxifiimauit

uia epicycli aliud diuerfitatis daret

a dfuerfitatc qua dat iih cccntrici.Sed cu illud

potTet eflfe, neccITe fuit

iii

numeratioc eciypfiii Cu crrairc^DlcamUs itaqjcclypfcs tres gbus iifus cfi 111

uia prima.Prima fiiitLunae parlia gtc cdypfataannis Nabuchodo. j (5 ^.dic

bus 2f ,horis ig.iii.jo.tpisdifferetis/ediTicdiocrishorist 8,fh.i ^,in Aic

xandna,in qua Sol rej^itur fuilTc feajndu numeratione in z 8.gr,T8,iTj,8a?
"gittarij.Lunaueroin ^ 8,gr. 17. m, Gcmi.Sed medius motus Lunar tuc fu t
in 1 4.gr, 2 D.tTi,Gemi. Argumeta aut Lune in i 2 .gr,^ j .fh.Secuda fuit an^
nis j (5 ^ .Nabucho.diebus, 26? .ho, S . iri. i ^ . de tgc diflFcrcte,fed mediocrl
hc5ris

7.

Irt

minora.Luna in

hac Sol^ niimcrationc rcgiturfuiffc in 1

i

,gr,4'*,iTi.Sagittariij,

,gr.4<5,iTi

Qci

Sed fccadii rriohl mcdiu Ltin^ fuit

,gr,5 f ,iTi. Sagittarij,argumcntLunae ly.gr.j 7.m. Tcrtia ftjituni*

in annis Nabuchodo, 3 6 (S^diebus^ i ^.horis, 1 o.iri, i o.tgis differen

in

(icrfalis

mediocris horiSjP.iri.^o inqiiaSol g numerationc rCperit fuiilc in

7,gf,z 9,iTi Sagittarij.Luna in 1 7.gr,2 p.ni.Gemi, Sed fccundu mediiim

tiSjfcd
1

motu,Luna in 2 i.gr.zS.iTi.Gemi, Argumenm Luhx 8 1 gr, 1 2 .ni.Intcrir

uallum igitur primu fuif^ 1 7 7.dics, 3 .horx^ 5 ^iTi.tcnlporis me4iocris^&;
uerus Solis monis in co 1 7 3 , gr. ^ ^ .ih. Interuallu (ccundCj^ 7 7 d ics, horx
dux tcporis mcdiocris,<?c!ucrus Sohs motus ineoi 7 f.gr.^j .iTi.Abrac!i!s
.

aut dixit iuterualluprimufuilTe

ojrfum ucnim Solis in

co,

7 ^.dicsjiioras

7 2',gr. f 3 .irt.Et

3 ,dtl

trcs quartas unius,6(:

intcruallu fccundu dixit fuilTe

77 ,^ies,hQram unam,<?i: ^o.iri, Si^curfum Solis ueru in co 7 ^ .gr. 7.Th

Errauit igitur in tcmpore interualli in tcrt a unius hor^ fere,6(! in curfu.So
!is in tribus quintis unius gradus fere,Vfus ctia cft tribus cdypfibus alijs,
PrimafuitanniNabuchodo, jf^tf.diebus, j^^.horisz. tcmporisdifTercn
tis,fed mcdiocris ^.fri.3 o, Sol fecundu numcrationein 2 6.gr.^.iTi,Virgi
ni3,&!Luna in 2 5,gr,7,iTi.Pifcium, Sed fccundir mcdiij motu Luna in^ 2,
gradu Pifcium. Argumentrt Lunac 1 5 .gr, 1 5 ^fri. Sccunda fiiit unfucrfalis
t.

&

annis Nabuchodo. ^ 4 7,dicbus 1 jr 8 .horis 1 3 .

tcrtia utriufc^ tcmporis',
Sole fccundu numcratione in 2(5,gr. i ^.m.Pifcium, Lunain 2 6.gr. 1 7'iT'

Virginis.Seimcdius Lunac motus in i,gra.7.iTi.Librx. Argumcntu Lu

nae 1 o 9 . gr. 2 4. fh. Tcrtia fiiit ctiam uniuerfalis annis Nabuchodo, 5 47
dicbus 3 3 4,horis, 14 &:quarta teporis difFerentis,fedmcdiocris horisi 3,
tribus qt lartis unius, Sole g numcrationc in 1 5 gr, 1 2 ,111, Virginis,Lu?
na in i ^.gr.i 3'.fh.Pifcium, Sed medius Lunac motusi in i o.gr. 24.111. Pi^:
.

fcium,ArgumentuLunaj 2 49,gr.p,

primu fuit 1 78.

dics d.horac f o.iri.temporis mediocris.Etuerusmotus Solis inhoc i 8o,
gr.i

i.iii.

Secundufuit

fn. Interualluigitur

7$.dies,horaeo, iri.^f.tcporismediocris.Vcrirs

Abrachis aSt dixit intcruallu primum fuiilc

1
ucrum in co 1 8 o,gr. 1 1 .iifi. Et fcctindii
intcruallum dixit fniflfe 1 7 6.horam unam,& tcrtia unius. Et Solis curfum
iicrum in co 1 6 8.gr, 3 3 .rfi. Errauit igitur in tcmpore intcrualli in medic^r
utc,dC tcrtia,&: dccima unius hora^fcrc.Et in curfu Sohs in quinta dC fcxtd
'iinius piartis, Ex hoc igifur errorc protienire potuit, ut diucrfas propoftio?
ncs cccntridtatis adfemidiam^trum cccntrici,&{cmidiamctrum epicycH
ad lineam inter centruin mtmdi 6c ccntrum epicycli rcpcricntur,
Solis airfus in co

1 <j

8, ^ 5 .ih.

7 8.dies,horas <?.Et curfum Solis

FINIT DIBBR (iVARTVS.

Liber

LIBER QVINTVS
NONNVLLIS ASTRO
INSTRVMENTIS

nomicis motus Lunae depra?henfioncm,& i'n longitudinc Sc

htitudincprofcquitur Habitudincm^ fuaminfuis6c
tcrram 8^c cum
parribus uariamadSoIcm

&

diuerlitatc afpccflus pcr(pi'cacinime

dcclarat*

Propositio Prima.

NSTRVMENTVM

AR-

millarum componcrc*

^DiKC armillac

decentis QC ciufdcm magnitudi

nis fupcrKcierum lenium,

inferantur, ut una

primum fibi inuiccm

uicem eclypticse,

lurifolftitioriiteneat.

coluro figantur

i'ta

In polis

alia

uicem cos

eclypticac, fcilicetiil

duo clauiculi roumdi jequalis ma*

gnitudiniSjitaquodexterius&^intcrinspromincr
Vnam quidem affixam ins

neant, His fuperaddemus duas alias armillas.

ierius,ut fupcr polis zodiaci uoluatur in clauiailis pr3edicftis,ita ut

motu fa*

cilifua exteriori fuperficiecontingat eclyptic^ fup>erfidem iiiteriore. Aliam

affixam in eifdem clauiculis exterius,ut fupcr eifdcm polis echpticx motu

in pracdiciis clauiculis uolui poflit^fua interiori fupcrficie,fuperhciem
cxteriorem eclypticac conringendo, Armilla autem quac uiccm eclypticae

facili

tenetjdiuifiones habeat

3^0, gr,horarum,proutfieripoteft perfubdiuilu

oncs. Similiter armilla quac interius claiuailis affixa eft, quac uicem circu*
li latitudinis Lunae aut ftellarumtenet, ^60, diuifiones graduum habeat.

Huic interiori armillac,quac latitudinum eft, adaptabimus aliam armillam,

quc in ea moueri poffir,& habeatex oppohto diametraliter duas pinnulas,
Verum in idem redibit,fi centrohuius interioris armiUx aptaucTis regu*
lam cum pinnulis &^ linea hduciac ficut in aftrolabio fit,poteft cnim uicem
armiUae fiipplere,id

ft't

propter latitudmes Lunac dC ftellarum accipicndas.

Practerea in armillaquac uicem coluri fblftitiorum tciiet,fe

iindum quanti*

tatem maximac declinationis, fumes puncfha polis eclypticac,quibus axcs

polorum mundi figendi fiint, ut fuper eis totum hoc inftrumcntum uclui
polTit. Tandem ei fcdes pracparanda cft, quacfitarmilla,cxtcriusquidcm
quadrata,interius uero immobilis circularis, habens fibi clauiculos polcru
mundi infixos, ut totum inftrumentum fccundum motum primi mobilis
ineis uoluipolfit, habenspolosclcuatosfccundumregionis, inquafucris
habitudinem Et fit hxc ii armillauiccm mci idiana tcncns orthogonaliter

fuper fuperficiem horizcntis

erecfla,

Propositio

ir.

Locum flcllac in longitudine & latitudine huius inrtrumca

fi

auxilio inucnire^
rSituaio inftrurnenro inregione tuaut dcbct,qu6darmiIbiminobi!is

uicem meridiani fiji fup.

leat.tSi:

poh inftrumcnti polis mundiierpcndeat,

dum

QVINTVS.
dtimSolem&Lunamambosfuper tcrram uideriSjS^ uolcs locUm

Luftse

inlongitudinc&lautudmcpcr locmn Soliscognitum cognofccrc. Ponc

jffmilhm cxteriorcm uolubflicm in pobs zodiaci fupcr locoSolis in cclypti
ca cognito,3^ uoluccam fixam in loco fuo cum toto inftrumento uerfus So
km donec utracp armiUa fefc obumbret,fcilicctcclyptic^ 8<!cxterioris tran
reuntis fiiper loco Solis,2ii ficfitus cclypticaeinftrumcnti fitui in coelocclysr
pticsc refpondebit.

Fixo itacp inftrumcnto, fubito armillam intrinfccam

in partcs diuifam,uolue cum rcgula fua aut armilla in ca mobiliad Lunam

doncc per foramina autacics pinnularij Lunam in coelo uideas, paritcrq^
cclypticac dC exterior armilla fefe obumbrcnt, Et tunc fccfiio armiUac jntCsr
rioris

cum cdypticac armilla locum Lunaz in longitudine,arcuscp

armillae

regulam pinnularum latittidinem Lunac ab

Simili uia per locum Lunac cognitum loca aliarum

intcriorisinter eclypticam QC

dy pcica oftendet.

fteHarum in longitudinc QC latitiidinc uerificabis. Aducrte tamcn qudd

in Luna hacc confideratiofallcrc poteft propter diuerfitatem afpc<ftus cius,
tpatcbtt,

Propositio

iir.^

Lun^ diuerfitas fccuda,quibus indici^s repcita fitdedaraite^

f Sacpe inftrumento armillarum locumLunae Ptolcmaeus ucrificauit.

Et ut diuerfitatem afpecflus exduderet, cii in medio coeli effet obfcruauit,
Inucnitcp locum eius per confideraiionem inuentum aliquando concorit
dem efte loco eius,

qiiem ex fijperioribus numeratio dcdit, aliqiiando di*

lcordem, Etquandocp differcntiafuit parua,quandocp multa. Quanto aut
confideratiofuit uicinior coniuncflioni aut oppofitioni,tanto differcntia

mi

nor,quanto uicinior quadranirac, tanto maior. Nuflam cttamrcpcrit dum

cfllet
aiige epicydiaut oppofito augis, fed maximam compcrit diffcrcns
tiam dum Luna ab auge epicydi pcr quartam in quadratura ad Solcm di

ftaret.

Ettuncfidiuerlitasfuitminuenda,inucnitpcrconfidcratioiicm lo*

cum Lunac magis

diminutu quam numeratio dabat, Et fi fuit addenda^

auclum quam numcratio cxigebat, Ex his palamfuit,qu6dl
diuerfitaiem primam haberet etiam diucrfitatem lecundam,

inuenit magis

Luna praeter
Et quod talis maxima acciderepoteft

ad Solem, nulla
Sic bisintn^cliinari

in quadraturis cius

ucroin coniuncftionibus aut oppofitionitus

effe,

hacc fccunda diuerfitas pcrficitur,

PROPOSITIO

ii^i;

Huius (ecundc diuerficatis cauram reddere^

l^r

Qiiia itaqpin quadraturis Lunae ad Solc maxima diuerfitas ucri mof

tus Lunac a medio, maior eft maxima diuerfitatc ueri motus Lun^ a

mcdio

rcpertapernumerationem, necdleeftutccntrumcpicydi Lunac in

qua:?

mundi quam in coniun<fiionc aut oppofitio:?

nc, Propter huiusenimad terram acceffum fit, utangiHidiuerfitatis pri^

draturis uicinius

fit

ccntro

macmaiofesconcingant.Oportet igiturutccntruadcentrumtcrrac

accc:*

dat dC recedat,ut in menfe lunari bis fit in maxima acccffione, biscp in ma^
xima eius elongationc a centro madi.In maxima quide acceffionc in qua^

df aturis ambabus.in maxim^ diftatia in c5iun<fli5ibiis SC oppofitionibus.

XTBER
td iiero fit, ficcntrum orbis ccentrici moucatut* cifca ccntni mundi incon*
tranum (ucccdionis, ita dum centrum epicycli Lunscfeccrjtunam reuolii*
tionem fccundumfucceffionem ftgnorum redeundoad lineam medij mor
lus Solis,centrum ecentrici fecerit quoqp

unam

reuolutionem contra fuc*

ccilionem etiamredeundo adlineam medrj motus Solis. Hocenim motu

addito ad priorcs motus quos diximus,fcilicet motus centri epicycli in lon

ginTdinCj&^motUm medium

in latitudinc,atq5

di, manebitappareiinafupcrius dicla

de

monim indiucifitatcepicy*

diuerfitate prima, aicp

acciduw

conueiiientia iamdicfiis de diuerfitate lecunda.

I[f Vt in ftgura: Imaginemur circulum in fnperficicorbis decliuis,cu!us
centrum fit centrum mundk,qui fit a,b. g,d, fupcr centro c,
eius fcmidi;^
a,c.
ametro
Sitautcm propter excmpium aux eccntrici, centrum epicycli,
&:punc^us circul declfuis^maxim^ declmans ad fcptentnonem,locu$ So*
l:s medius,atqj prfnopium Arietis fimul fuper linea e,l. ita ut intelligamus
trcs lineas mobiles,fcilicet c,a. c,b, e,d, iacere fuper linca e 1. tan^ immos^
b'li, Dico quo J in dietjiio mouebitur punc^us ciraili decliuis maxime dc
chnan ,diCius{ecundummotum nodicapitis contra fucceilionem figno^
rum tnbus minutis fere,d6ncc fit in19.gr: 57. tTi. Pifcium, qui dcfignan^

per motriLunace,a. feparatac ab

immobili,&! centrura epicycli,mo

iicbitur ineoJe die fecundijfucceffione 13. gi", n. fh, Arietis, cuius motus
delignatur per motum Lunaee,h,b.(eparatacab c, Sic motus in latjtudmc
tiir

e,l,

ca die iiet arcus b,a. compofitus cx motu longitudinis fccundum fucceHid

nem,fi<: motu nodi contra i;. gr. i^.fh. S< aujceccntrici mouebitur contra
fucceilionem quantitate refidui de duplo longitiid nis mediac inter Solem
dC Lunain, hoc efl ii.gr.ii.iri. fcilicct per arcum I,d, Ita ut totus arcus b^a^
d, fit 14< gr, 03, iri.quodcfi aggregatum cx arcu b,a, motulatitudinis, dC
arcu a,d. inotu augis eccntrid contra fuccefl ioncm, dC fit illud aggregatu,

abauge ecentrici,3cquale duplo longitudis^

Solem dC Lunam. IdeocB duplex fongitudo uocatur. Sic
Jiriea med/j motus Solis fempcr mediaeft intercentrum cpicycliLunce, dC
jaugcm ecentrici, dum centrum epicycli nonfit in auge ecentrici Hinc ^^:^
fcilicct

rnotus centri epicycli

nis tnedijE inter

Lu?
augcm ecentncl

cidit.ut in qiiadraturismedijs line2cb,e, SCe^d, iint oppofit^c, Idcocp

iiatunc in oppofito augis ecentrici,5c renertcmrfemp ad

ilnonni coniunc^ione mediaautoppofitione. Palamefiitaq?

e,

&:hoc acr

cidere apparentiarh,qu?c huic fecundac diucrfiDti rcperte coniicniat,

cum centrum epicydi

Nan

coniunc^icne cu Sole,aut oppofitione eiusi

ni lUa fit hufufmodi duierntas (ecunda,(cd cucniunt omnia qu^ ad primain
diuerfitatem fcquuntur,
epicydus
if Vtfitccent icus a,h. fui:rccntroz. 3C centro mundic.
ilipcr auge ecentrici a. fict proportio e,a. ad a,m, quac reprrta eft fupcrius
fuerit in

&

per

tres cclypfes, Anguluscpfupe.confiftcns,c^uiepicyclumcontincf,erjc

omniu miaimus,quihnK(equenjr.Nam ,pcedente

ceniroepicycli ucrfus

oppofituaugis ecentrici^cotiiiue maiorabitur ilicangulus proptcr cpicycii

fentri ad centru e, accelfum,5^

ita

apparcbit angi Jus diuerfitatis

maior,^

portiocp linese inter centru niundi &centrij epicycl! ad femidiametrfirepu

doneccenrrumepicydiiitin longitudineproprori ccentrici,

nmc angulus dichis ertomnium maximus, 8^
proportiodicffaomnium minima. Idcocp tuncangulus diuerlitatis tnaxi*
cycli minor,

quod

in quadraturisarcidit,

mm apparebit Hinc ceritrocpicycliucrfus longitudmcm longiorc cccfJf

(rici p.

occdentc , propter ciu^ a

tejirat

.en.ro retnutioneui angulus dicflus

mmoi

dVINTVS.
ininorabfwr,5^ proportio di(fla maiorabitur, donec in longitudin^ (oti?
giorem cccntrici pmieniat,

Propositio

v>

Qyanta (it maxima fccunda diuerfita^

patefaccrev

^ In obfcruatione huius rei tria neceflfaria funt, fcilicet ut Luna

quadratura media
augiseccntrici* Et

Solis,

nam tunc
abauge

centripm epicycli eius

fic

hi

in oppofito

efi

quartam circiili,
quia tunc eft maximus angulus diuerfitatis inter medium uerumcp Iocuitj
Lunac qui ficri poteft, Atcput fit per quartam a gradu afcendente uel pro^;
pe,quia nulla tunc

utdiftet

fit

epicyclifui

cii

citer

diuerfitasafpecftus in longitudirte, quac nobis impc*^

enim per obferuationem uerus locus Cius depicer

henfus differret a medio locoeiusper numcrationem ueram inuento, ih
maximoangulo diuerfitatis qui qua^rinir.Obferuauit itacp Ptolema^us lo^
dimento

eftc poflTet.

Sic

cum Lunx ia feajndo annorum Antoni) 1 5. die menfis Chamant,qui cii

quarta uniiis.
fepamus menfis acgyptiorum ante meridiem, horis 5,
Fuitcp Sol uifus per confidcrationem in i S, gr, mcdiepte3: terriauniu^
Aquarij,& flat medium codi in hora confiderationis 4, gr, Sagittarij, Lu:^

nacp uifa cft in ^.gr, dC duabus tcrtijs Scorpionis, &!

illc

tuit

uerus cuis la^

quod tunc non fuerit ei cliuerfitas afpcc^hjs in longinidine. Fuit enim

tuncelongatio Lunac aborbe meridiei Alexandriac perhoram unamfic:
ttiedictatemhoraccircitcr, Tcmpus autema principiorcgni Nabuchodo^
nofaris, ufqp ad hanc conliderationem fuit 88 5. anni, 2 o 3,dies, 1 8,hor2e,
medietas dC quarta unius, utriufqp temporis, cum quo Sol inucntus eft fe:?
cundum curfum medium 16, gr, z/. fh. Aquarij, fed fecundum uerum,
1 8* gr.50, m, cjuod confiderationi pcr inftrumentum concordat.Inuent^
autem eft Luna fecundum medium motum in longitudine 17, gr, 20 iTi.
cus,

Scorpii, dC elongatio eius

mediaaSde

circiterquartamcirculi, 5C elon^

gatio alongitudine longiori epicydi 87. gradus, 19, minuta, quaemasr

ximum an^ulum diuerfitaris facere

fercfolet, Fuit itacp curfus

Lunae ucs

rus per obferuationem repertus minor medio per numcrationem inueni:

to, 7.gr. dC duabus tcrttjs loco ^.gr, quac funt angulus diuerfitatis primae,

Abrachis quocp in anno 50, tertise, reuolutionis annonl Philippi i6, dic
menfis Achit,uideIioetannisa principio Nabuchodonofaris c^i?, acgyi^
ptijs, 3i4,diebus i7.horis,& medietate, dC tertia unius de tempore diffc^
reiue,fed de mediocri i7,horis,medietate dC quarta, uidit Solem p coiifis^
derationem in d.gr.atcp medietate, &medictatefextaeunius Leonis,5(:
Lunam in ii.gradu, &tertiaTauriabf(^ fenfibifi diuerfitate afpec^tus.
Diftantia iiacp inter Lunam SC Soleifi fuit,8$.gr, i j.in, Per numcratione
autem Ptolcmaei inuenitur Solfecundum medium curfum finfic in i c .cr.
27, iti. Leonis, Etfecundum uerum in ocT:auo gradu, zo.m. Luna uero
longitudiuefecinidum mcdium in 4.gr, 25, iii.Tauri.Fuit itaq? longitus

do media inter Solem &Lunam circiter quarta circuli,

dC diftant a a loni

gitudinc longiori eptcydi 2 57.gr, 47,111. In qiia etiamfere contingit ma^

ximus angulus diuerfitatis medij moais a ucro. Sic diftantia inter uerum

locum Solis dC Lunae medfum eft 93. grad. 55:, rh,dC intei* ucra loca amr
borumeft 86,gradus, i?. m. Crgolocus Lunac fccundum confideratio^:
ncmadditlcKoeius medioper numeratiouem inuento 7, gradus, dC duas
icrtias uniusloco quinqp graduum, quifunt anguliis diucrfitatis primse.

Quoniam

diminuit i. gr;
i^itur confideratio Ptolemaci primae diucrfitati

Quortiam

Confideratio uero Abrachiscidemadditi.gr.fi^

confiderationibus fimiliter conditibi
duas tertias unius,&: in pluribus altjs
eire quantitatem maximamfccundx
hanc
natisidcm inuentumeft,patet

&

duas

tertias unius.

diuerritatis,quae, fuit quacfita,

PROPOSITIO
Quanta

fit

centri ccentrici

VI,

Lunae acentrotcrracdiftanta

cognofcere^
^Six. centaim epicydi in longitudinepropiori^centrici g, ccntnmi
ccentrici d. centrum mundi c. linea e,t.contingcns cpicyclum h,b,z. Du,

ch t,g. quxrimus quantitatem d,e.quia angulus t,c,g,iam repertus fuit 7*

gr. 40 m. 5C angulus t. eft recfius,ergo proportio t,g. ad g,c. cii nota. Scd
,

iam ex i i.quarti huius t,g. ad c,a4iotafuit,crgo g,c, ad c,a. nota crit. Inuc*
nitautcmPtolemaeus g,e,cflre 3 9, partes22,Th.qjribuse,a. eft<$o idcocp
a,g. 99. part5um,& 22,fh. Fiet eius mcdietas fdlicet d, a. 4 ^ partium,4i.
quibusc,a. eft^cquodquaerebatur,
rh crgodjC.fuit 10, partium i^.ih.

ProposiTio
Data elongationc

gulum

VII,

ab auge maximum an^

medio, qui in ea contingit

centri epicycli

diuerfitatis ueri

motus

uidere^.
Sitecentricus a,b,g. ccntrum cius d. ccntrummundi c&f fit ccnuu
cpicycli fuper b, ita ut angulus a,e,b.fit datus.DucTiisIineis c,t. contmgen
tibu^ epicyclum, &C t, b. quacrimus angulum t,c,b. Ducatur d,b, item d,p,
perpcndicularis fupcr e,b, quia itacp notus eft angulus a,e,b. nota erit pro*
portio d,e. ad e^p. dC p,d. ex d,b, itacp dC d,p. notiSjnota fiet b,p, hinc tO!*
ta b,e. Sic

ex e,b. dC b,

t,

notis, nofcetur angulus b, SC qui quacrebatur,

Propositio

vui.

Qua re indicatum fit, quod diamccer cpicycli

fiens per

augem

epicycli

mediam .8c

cius

Lunae tran"
oppofitum, rcfpiciat

pundum oppofitum centro ccentrici,tantum a centro tcrra: du

ftantem, quantum ab

eodem

centro tcrra: centrum cccntrici

diiliterit,

^iirFrequentauitenimPtolemaeus confiderationcs fuaspcr inflrumen*

tum inobferuando loca Lunac in reliqiiis elongationibus Limac a Sole, fci^

licet

cum ccntrum

epicycli

m c ccntrum epicycli

fiiit

extraaugemecentrici&eiusoppofinim

firit,

in medictate ab auge ecentrici ucrfus oppofita

augis eius dC Luna in auge epic)'cli,inuenit Iccum Lunac per confideratio*

nem diminutum a loco per numerationem inuento.Sed Lunatunc in op<
pofito augis epicydi cxiftente, inuenit

locum

confideraticrills

au(ftum fug

foco numerationis. In reliqua aute mcdietate eccntrici centro epicycli exiss

(knte,Lunacp in augc epicycli,inuenit locum pcr confiderationem maiorc

loco nuiTieration;s.

ScdLuna tiinc in oppofitoaiigis epicycliexiftente,intf

minorcm loco numerationis. Maximam aSt

uenit locum confiderationis

in his diucrfitatem rcperit, Lwnaexiftcntc infoctilftatcauttriplidatead

Solcm,atcp in auge epicydi aut oppofito eius, Sed Luna exiftcnte in tran<r
fitibus

mcdijs

epicycli,fcilicet

ubimiaximi anguli diuerfitatiim argumenti

conangunt: nullam diuerlitatem in his

reperit.

Hac igitur rc fignificatum

fuitci,9 diamctcr cpicycli tranfiens p aug^m mediam cpicycli'&!oppOf

fitum eius,non fcmper recfle refpiciat ceniru mundi, fed punciu aliud op*r

pofitum ci, Ad probandum aift quahtac diftandaeeiret illc puiwf^ oppo^

fitus a ccntro tcrra2,a(rumpfit duas obferuationes Abrachis ad hoc Jn qua
rum prima fijitLurta prope fcxrilitate Solis,6^ propc oppofituaugis cpicy*
di fui,foitc^ obferuatio in Rhodo in anno a nniortc Alcxandri 197, 11, dic
mcnfis Formiche odhui acgypnorij, inprincipiotcmporalishorjcfecuru
dx dicijUidit Solcm in 7,gr, medietate dC quarta Tauri,Lunam in 21, gra,
QC duabus tertijs Pifciu g afpecfiu, fed diuerfitate afpecfhjs rcmon in 21.gr, \
octaua unius gi-.PifciUjCrgo difiatia a ucroSolis in ucru Lunsefijit,
tcrtia
^i,3,gr.42.iTi, fere. Principiu aut horx (ecundae temporalis diftabat a mcri

&

dic j.horis dC duabus tertfjs unius itqualibus,ldeoqpa principioaimorum

Nabuchodo. ad hor a huiUs confiderationis fiierfit <^2o , anni aegypti j 21 9,
dies i3 .horx

& tertia tpis diffcrcntis,(cd mediocris i8,horae tfh,per cuius

numerationc airfus Solis medius fijit <^.gr,4i.iTi.Tauri,ucrus 7,gr.45.iTl

Medius Lunac 22.gr,i3.fh,Pifciu,8(: clongatio cius ab augc media epicycli
i8f .gr.^o.fh.diftantia mcdrj loci Lunse a ucro Solis 314,^^,28, fh. Sjt igit
cccntricus Lunx a,b,g. fuper centro d. SC diamctro a,d,g. centru orbis fb
gnorum e.epicyclus 2,h,tfupcr ccntrS b, SC quia mcdia Solis &:Lunae cft^
3t5,gr.32.m, duplata facit 27i.gr,4.fh.diftahtia centri cpicycli ab auge fc;;
cundum fiiccelhonc.Igitiir angulus a,e,b.Fuit S8gr,7^,fh.Supcr c,b fit j^*
pendicularis d,k,^ptcr angulu d,c,knonim,notaerit^portioe,d. ad d,k.
&:k,c.ideo inpartibus gbusc,d.eftio.partes,i9.fh d,k.2<:k,e, notsefainr.
Sed in eifdem iam femidiametcr ecentrici t, b,nota fuit, quia 4 p.partes ^V.
41.if1.idco nota erith,k.hinc b,e,Etquia elongatio medij loci Lunae a ue^
ro&Iisfuit3i4.g^iS.ih.fcdelongatio pconiideratioheucri Loci Lunae
a uero Solis fuit 3i3.gr.42,iTi.horu diffcrentia eft 46, fh, quibus eicngatio
medrj Lunae a uero Solis maior cft.Scd c,b. cft linca mcdij loci Lunae, ideo
fit angdus b,c,h,4 ^.m.fiet igitur locus Lunae confidcratus fug hiuxta op
pofitum augis epicycli t, e6 q> elongatib eius ab auge media epicycli fit 185,
gr,30,iTi,fug e,h,fit b,l.gpcndiailaris,du(ffccp b,h. proptcr angulu b,c,l.no

tum,nota crit ^portio e,b.aid bJ.Sed iam hota fuit |>portio c,b.ad (ctnidii
amctrtj epicycli,du femidiameter eft j.partcs,!^, in.nota fiet, igii ^portio
h,b,ad b,I, ideo angulus b,h,l.nolus, quarc 6C reliquus intrinfecus, fcilicet
fiiit ^,gr,2i, m, fcilicct
Sed iga diftatiaduisab augc

t,b,h-datus,cuius quatitas eft arCus t,h,qui repcrtus

diftantiaLimae ab oppolito augis uere cpicydi

mcdiacpicyclifuit i85.gr.3o,iTi.Oporlct igit utLuftafitultra oppofitii ^u^

gis mcdi^ 5^-g^.3 .m.Sit itacp oppofitu augis mcdi^ Cpicydi pun(ftus m.8C
ilipcr b,m,n.du(^

fit

ppendicularis e,s,Eriicp angulus c,b,s,

ir,

gr, 51, ih.

jdco |)port:o b,e,ad e,s. nota,& ex angulo extrinfcco a,e,b, notus fiet rclir

quus intrinfcais c,n,b.ex quo nota ftfet proportio n,c,ad c,s. quare b

e.

ad

c,n.^portio dabitur,reperta igit cft c,n.partiu to.iS.iri.quibus c,a. cft 60 ,

&ineifde d< c.ftiitio.partiiT i^.fh.quarc conftat rUnciua>refpicitipfadia
incter cpicycli tranfiens augcm media cpicydi 6C oppofitu cius tantu di^

ftarc a ceitto terrac qiiantu centrGI ccentrici abcode diftat.Secuda cofidera*

tio Abrachis fuit code anno,fcilicct i^.a mcrtc Alexandr i in

Rhodo di^
i^.mcnfiii

ij
3^>

i^il

17. menns Teguz decimi acgyptiorum 9. horis, SCtertk diei tfan/acSi)?.'

Widith^ Solem ini i.gr.Cancri minus icimius. Lunam in 29.gr. Lcw ui
fine diueriitate afpectuSjCrgo diftantia uiii loci Lunac a uero Solis fujt
S;^

^,m.Nouem aHt horac tcporalesj&tertiauniustuc fuerut poft meridic

gr.

4. horis sequalibus, Intcruallii igiiui' a pnncipioNabucho. fuit 610, annt

segypfii28^,dies 4,horae temporis difFerentis,fcd mediocn'shoractrcsy
SC du3C terti unius, p hoc Solis curfus medius numcratus cfl; iz. gr, 5. m*
in, 40. Locus Lunx medius 27.gr.2o.m Lconis.Di
Lunx
a ueroSoIis fifit 4<f.gr,4o,iii,5i: longjtudoLunjj
ftantia itacp mcvdij

Cancri,uerusxo. gr,

333, gr, 13, iri,

Defcribatur ergo fecundu haec ecentriais Lunoe a, b,g,(iipcr centr(*

ab auge media epicydi

6,dC diametro a,d,g. in quo centrii terrac fit e, dC epicyclus z,h,. fu|) ccn;*
tro b.duchs hncis d b.Ss^ e, t. b,z,Longitud,o ucro med^' Lunac a medio So
lisdupIicatafecit9o,gf.3o,ifi.tantus entangulusa,e,b.ducauircp d,k.pcrsr,
pendicdaris fuper b, e. angulus refiduus de duobus redhs, (oUcet d, e, k,^

notus erit,ex hoc proporiiones e,d,ad Iineas d,k.&: k,e, notgefient/rgoiii

partibus quibus d,c.eft 106^ 19.^11, notx fient ipfac line^,
eis d, b.femi
diameter ecentrici iamfuit 49.partium,4^rh ex his notafict b,e, Er quia
diftantia ucri loci Lunac a uero Solis g confideratioiic fuit 4 S. gr.
iii , led
diftantii loci Lunae medi] a uero Solis g nuinerationc fuit 45. partiu, 40.
ih.ergouerus motus maior eft medio in i^gr.25.iii.Sed Iinea e,b.cfi: medi|'

^m

motus,ideo fit angulus b,e,h. i. gr, 2^, mxrit b. prope augem cpicycli,
locus Luna: in cpicydo,Du<flis itacp b,h.^ linea b,J.perpendicuIar] fug e^
h.nota erit ^portio e,b. ad b,I Sed dC nota fuit e,b ad b,h. quare b,h. ad
b,l proportionota,idcc angulus b,h,Lnotus, Sede.xtrinfccus r.b^h.aequajr
.

duobus b h.l.& b,c,l. ideo notus,*deo arcus z,h, fcilicet diftant aLu
nx ab auge uera epicydi nota,&:fuit 14.gr.43. iii, Scd d ftantia Luna; ab
auge epicycli mediafuttcotra motu inepicydo 2d.gr.46,iTi,rciIicet refiduu
ultra 333, gr. 12. m. Sit itacp m aux epicydi medi !,h'ct m,z. fcilicct difiritia
augis mediac aiiera 2.gr.^.m.Duc'taaatc,s. ppcndicuhnTup b,n.cx an=

lis eft

^iilo e,b,s. noto, notafiet proportio b, e. a,e. e,s. Item ex angulo c,b s,S<:
cxtrinfeco a,e,b, notus erital2erintrinfecuse,n,s quaren,e. ade,s. ^^por
tio nota fict,igitur b,e.

ad c. n.,pportio data^St!

ita

repcrta eft e,n. 10 .partiff

ao.iri.qualiiic^a. eft (?o.quareuer{Toftenfumeft,qjcentiu

mundi medict

per aequidiftantia inter centru ecctrici &puncii{ extremu,q> diamctcr cpi;s

cydi tranfiens per longitudine longiorem <3i: prc^iorem epicycli refpicit

Propositio
Data

IX

clofigatione centri epicycli ab auge ccentrici,

tus fit arcus epicycli inter utramq^ eius

quan

augem comperire*

Sit in fi'gura praccedenti angulus a,e,b. datus, quaerimus

cx hoc arai
cpicydim,z. duc1isd,1c.& n,s.perpendicularibu> fiipcre,b.proptcr datu
angulum,eritangulus d e,!c.notus, ideo ^portiod,e.ad c,k.
k,d. nota.
d,k. notaerit b,k:,a. qua ablata k,s. quae dl dupla k,e. nota crit
fic cx b
b,s. Sed s,n.ajqualis eft d,k ideoex b,s.S:s,n.notafictb,n. Idcocpangu
lusn,b,s,notus,Gui opponitur arcus m,z,qufffitus.Hac uiafaciaeft ^qintio
centriinLuna,g cuius additionc ad argumentii mediQ: du centru epicydj
fuerit inmedietate ecctrici a,b g.auteius fubtractioeab eade in altera mcdj
mtc5furgitdift.XtiaLunae ab augeucraepicydi, quocat argumctuucru.
i[f

&

iPropofitici

QVINTVS.
PROP O SITIO

X,

Datfs mcdijs ttiotibus Lunae in longitudme S:. diuerfitatc

Sc diftantia media eius a Sole uerum locum eius demonjftrare
HfSit in figura locus Lunx e,b, datus,diftantiacp media Lunae a Sole du
plicata fit angulus a,e,b,datus. Item arcus^picycli m,li.datus, ex his quae-

rimus locum quem oftendit linea c, h. per prajmitia nota eritlinea e, b, in

partibusquibusb,h,dataeft,itemarcus m,z,qiiarearcus z,h,cognitus erit,
proportio b,U ad h,ldata, fimiliter b,h, dC I,b quare nota flet c,l. ex qua dC
l,h. cognofcetur e,h.hinc angulu^ h,e,I. ergo locus quem oilendit e,h. da^
.

bitur,

Ex hactrahitur quomodo fa(fiac fintaequationcs argumentorg ueros

rum adaugem ecentrici

atcp

oppofitum eius, tamen e,a, dC e, g. fumendo

loco e,b,quocucp fteripoflTint ad quemlibct

fitij

PROPOSITIO

centri epicycli in ecentrico.

XI;

Tabulas aequationum Lunac complere^.

HfEx 9, huius pcrfechs habeb is aequationes centri,imo quareaequatiOtf
nes argumenti Luna in coniuctione media uel oppofitioc cu Solc, cx eade
acquationcs argumcntora L\in^ccntroepicycIiexifl;cnie in oppolito augis
iam ^portio Lunae a ccntro tcrrae ad ccntru cpicycli ad hW
ccentrici,nifi
ncam qux cft femidiamctcr epicycli fit ut <5o. ad 8, hinc diucrfitas circuli
breuis diametri nota.Rcftatitacp tantu minut, ^portionaliafaccrc,qua! fic
fiunt,

Minuaspcr7. huiusmaximamaequationcargumetip fingulosgr,

centri feu duplicis diftantiae ad femicirculu,& diflrcrcntia

horg quse contin

gunt in augCjS^ oppofito augis ecentrici conftitue 6^0.111. dC fecundu pro:^

portionem hanc cflFicias rcliquas diflrcrentias,fcilicct earum qux contin);ut
fa(^um cft.
duplcx izo,gr, rcpcrictur e,b,43,p2rtt's,
43,iTi, fecundu quantitate quae femidiameter Ccentrici cft 4 p.pai r?s-,& 41
m, ideo angulus b, e,m. maximae diucrfitatis tunc eft gr. $-4.111, icvi diW
in oppofito augfs kdt,
iierfitas max ima in augc cccntrici fiiit 5. gr i , rri.
in oppofiro augis eft,
7.gr,4o.iTi. DiflFcrcntia crgo eius quae in augefit
i. gr.3 9,iTi, Sed d iflFercntia cius quae fit in augc,&! quae in diftantia ab aiige
uceft, i,gr,53.iTi. Quando itacp 2,gr,39,ni,fiunt <^o,iTi.tunc x gr,53, ih,
inaugcecentrici&alrjs locis minut,

^ Vt in cxemplo

fit

diftantia

&

fiunt 42., iTi,S^3(^,fecun.

Propositio

XII,

Aequatione argumeti dati hora uera^ applicatiois luminanu

parum difFerre ab acquatione eiufdem hora medias applica*

iffPoflribilc eiri cft,ut diftantia
fit

hora i4,fcrc, 9

uerac coniuc^ionis autoppo(it:ois a

media

accidit c{5 in horat mcdiae applicatiois Iumin?.r ^ habcat

maxima diuerfitate ueri motus fui a medio,5^

ducrfitas unius fi^taddcnda,

dC alterius diminueda,ita ut diftantia intermedia loci amboru fiat 5,5^.24,
m.fcilicet aggrcgata cx maxima diucrfitatc Lunaj, dC in tali uerz spplica^
tioncoportctdiftantiaccntri epicycli Lunse ab auge ccentrici eiTe14.gr*

46. iTi. ^jptcr hoc erit diflFcretia intcr aequationes ciufdc argumtti q fiunt
tn hoc fitu ccntri cpicycli dC in auge cccntrici.Talis aut diffcreija maxima
eft Luna exiftente in longitudinibus medijs epicycli,fcilicct in liQca cotin^

gente cpicyclu,h3ec tame difteretia i.fh.no tranfcendit, t^Sk cm angulus

a e,b,i4.gr.48.m.&!b.ccntrucpicycIi,cotingenscpicyclu('t e,t erit b,t,
duclagpendicularis fuge,t, fitcp d,m,gpcndicularis fuo b,c.cx angulo d,c

ij

m, dato

^\ ^

-LIBER
in,dato,flotacn*t^poniod,e^ade, m,8Cmyd,5dexh,d,8^d,mM^f^et
b, m. hinc totab,e, ex e,b,8^ b,t, iiotus eric angulus b,e,t, qiie Ptokmaeus
inuenit 5, gr,^,

m, fed exiftente centro epicycli in augeecentrici repertus

cft 5, gr. X, fh. eit igitur hoi^z difFcrentiai,m.tantum,quod eft ^pcfitum,

l[f Praeterea cuLuna in coiuncflione uera aut oppohtione fueritin augc

epicych' aut oppofitoaugis medi2e,poftibileeft q) diftatia loci medrj Solis i

rnedio Lun^ fit fere maxima diuerfitas Solis,qu2ecft i.gr.i^.m.diftabit cr^
go tunc centru epicycli ab auge ecentrici 4.gr, 4.6, m. fere. Sit itacp Luna

oppofitu augis epicycli mediaf,du(f^^is l,m, dC z,s, gpendiculartbus fug

iu|3

e,b,ut antea ex angulo a,e,m. nota,fiet b, e.Sc: d,

ZyS,dC s,e,

z,

ergo ex b,s,dC r,s,nota

fiet

ad r,s, ficut b,l.ad l,m, itemb,z,ad

m,

&:

m,

e. funt acqucdes,

b,r. ideo angulus z,b,s.notusfed b,

b,l. ficut

b,s ad b,m. ideo l,m, dC b,

m, notae erunt iii partibus quibus b,e

nota fuit ex \,m,d(. m,e. nota fuit e,L

ideocp angulus l,e,m. ^repertusa Ptolemgo 4.m.erit igit tunc inapplica
tione uera diftatiaueriloci Lunac a medio 4,111, quac in applicatione n-jedi|
lUjlla fuirfet.Huiufcemodiaute differentia Ptolemaeus nihilifecit^non quia
difficilis eftet

in his ueritatis muetio, fed quia paru fenfibilis erroris ea ne:^

Nam

ad maximum haec 4, iri. neglccla ad ocfaoa

inducere poteft,
unius horae jranfire poftimt.Sed fxpe huiufcemodi in eclypfibus error de:^
gle(^fa

prachcnditur, quieuenittum ^pter diuerfitate afpecftus Lunae in obferuasr

trariabilitate,8: p inftr umeta n5
femg argumeto medio ufus fue^
jris in applicationibus
^ aequato,pofIibile eft ut aliquando in maiorc en osr
in
fi
applicatione uera aequatio Lun^ eftet, 3 .gr.minucda
incidas,uelut
rem
a medio motuLunae,S< Solis centro,2.gr addcda medioeius, in tali diftaii

tionibus obmi(Iam,tum ^pter eius motu^

fatis certe uerificata. Aduertendu tamen

tia centri

fi

epicych ab auge ecentrici Heret 10 .gr.

Ex angulo itac^ a,e,b.

lo,

gr, inuenies arcum k,h. gr, i,dC femis fere,fiuefaceres opus p lineas fiue
per tabuias,&! ejc angulo b,e,r, 3. gr, inuenies arcu k,t. 4 o.gr.fere, ideoc^

arcus h,t.argumeti medij ftet,38.gr.& femis fere, cu quo tanc^ argumento

z, gr. 54 . iri, loco trium gr, iam

sequato fi quxris acquationem, inucnies,

fieretm fh,^, quaequafiquintam unius horse faciunt,

Proposjtio

xiii,

Regulas Ptokmsei fabricare*

l(f Tres reguhs planas fuperficierij parallelogramaijj longitudin 's 4, cu=j
bitoi^jgroftitudinis fufficientis,t finetortura manerepolhnt ]nuenias,in

dimidio latitudinis ciriufc^ re(fla linea ducat, quas quidc lineas prajfcntes
1 marginefignabo,a,b. a,d.cd,e,& earu fortior a,b.atcp groftibr bafif,g,
sequidiftantihorizontiinfigatur gpendiculariter, itaut in foramineb, cir;=
iajmucduipoffit, In ^iaueroqu3efita,d.duaeprimaccotineanturcij forami

nibus,more regulat in

aftrolabio. Sint uero a,b.5(! 2,d,.coniuncte fibi lam,

sta ut a, d, uolui polTit fug

axe in a,fixo g

modu crucis in circino,6: Iongitu=^

longitudo a,c,Logitudo uero regulae tertiae fcilicet c, d,

c, fit ^qualis lateri quadrati infcriptibilis circulo,cuius femidiamef eft^a, d,
iitCR c,d,e.coiun(fla reguig a,b,in c,ita ut c,d,e.iiolui fug axc poflit in c rixo,
dini a,d,acquah's

t)C

fit

nt regulaj c,e, portio e,d,aequalis lineac

de

a,c, diuifa

in

do, partes aequales,

gbus habebit totac,c,S4,gr.&5 i,iTi.ReguIaaatc,e

fit

cauata ufqjad

linea c,e, ita utextremitas regulac ad aequitate poflit fup lineac,e.linea aut
^b orthogonalc eflTe ad fugficie horizous, ^babitgpendiaili officium fa*
ximi.
^amefte,

Propositio

Laticudmem Lima^ maximam eliccrc^

PtO;:

Clvintvs.iirPtoIemaeiis in AIcxandria,cuius latinido

'^S.nijobferuauit Luna cum regulis

ab

c^fioc^/ali dicftiir jo.glP,

dum eflet in principio Cancn in cxtrc

mofuaelatitudims uerfus fcptentrione,muenitcpdiftanna Lun^a polo hosr

ocftaug unius p obferuatione cum regulis,nam eleuauit re^^
nzontis i.gr,

&

gulam d,a. cum pinnulis dohec uiditg foramenpinnulai^Lunam, dC fini

&

perchordamc,d. reperit arcum2.gr, &ocflauae

paruam
diliantia habuit a zenith,6: fuit polus feclypticae
tam
umus.Et quia
tunc in fupcificie merid.ei,qui erat circulus altitudinis,fi qua fuit d juerfitas
d, 3dhibuitlineamc,e.

afpecius Lunac in circulo altitudinis, ipfa fuit infeiifibi'isJdeocp

ochua a

fi

2.gr,

dC medium, quo
51,
3
gr,^
maximam
decIinatione,fcilicet 23.
i .iri, 5C tertiam unius in
cxcedunt
quinqj gr.fcre,quare condufit latitudine Lunae maximameife ^.gr.CogiHsr
ta

gr.58.fn,demannir,remanent 28, gr.

iri.

maxiina htitudine Lunge, p eam fient latimdincs aliae ad ^cunq? d fian:;

nodo datam per uiam qua in prima huius confeaac funt tabulac

tiam eius a

dechhationis eclypticae.

Propositio
Biuerfjtate arpe(f^:us

XV,

Lunsc in drculo

altitudinis concIucJerc

Confidcrauit Ptolemacus in 2o.annoR2 Adriani,die i^.mcnfis Athus,

horis, medictate 5^: tertia horae aequahs a media
quicft tertiui segyptioE^
l(r

die,uifa tunc fuitg

inftrumentu regularum

Luna diftarea polo

gr.5o,fTi,55. Fu.tautecofideratioa principioannoi^

acgypt!]s 72, diebus J.horis.medietatc

horizontis

Nabucho,S82. annis

& tcrtia unius horse tpis diffcrentis

fed aequalis 5.horis dC tcrtia umus.Cum hoc temporc uerificauitloca lumis:

narium,iniicn;tc^ Solem medio motu i7,gr,3 i,iTi.Librae,uero aute motu,

i5,gr.24.iTi.Libr^.Lunafecund mediu25.gr, 43. iii.S.igittarij.Mediarn

clongationcLunac a Sole 78,^^,13,111, Argumcntu mediu2<52. gr,2o. fh.

Argumcntu latitudinis medic a pun(T:o fcptentrionaIimax,n-x lotirudinis

354.gr.4o,fh.AequatioLun3eaddcda7.gr.2(5,fh.Ideo ueruslocusLun^
fecundum numerationefuit^.gr.p.iri, Capricorni. &! argiimennim uerum
fuit 4 gr 59, mi,
Declinatio autem uerilociLuncfuit 23 gr, 49,m,dC latitudo regionis 30.
gr. 5^S,vh,Fuitigitur uera elongatioLunaea polohorizontis 49 g^A^'^*

latitudinis 2.gr,d.fh,

Scd

Ideo latitudo uera feptentrionalis

uifaut dictumeftjfiiit ^o.gr.^^r. mi,ideo diuerfitas alpedius in circuld

altitudinis fuit x.grad, dC mi,

7.

Pkopositio xvr
Quanta

cjuibus femidiamcter terrac

pandere*

Lunazacentro terra?in partil^us

cH una in hora dicfla? obferuationis

fitdiftantiacentri

^ Sit in ftgura circulus terram defignans a,b. fuper ccntro

& pohim horizontis

ic.

dC fiiper eode centro circulus tranfiens per lincam

fit

q,d,Item circulus altitudinis,refpecfhj cuius corpus terrar eft punc^tus,fi't

d.centrum LunQ:,&!hneak,a,g,c ,pcedat a centro terrafp polum

axe horizontis,du(ftiscp a,d,t,&: k^d.h.crit h. uc^
rus locus Lunac,t, aut uifus h,t, uero diuerfitas afpecfkise, h. logitudouera
Lun^E a zen!di,&! e,t. longitudo cius uifa ji inftrumentum,Ex arcubus,e,h
dC e,t. datis quacrimus ,pportionem lineac d,k. ad hneam a,k. Fiata,z,aequj

r,t, Sitc^

afpicientis a,&:g. &! e, in

diftans lincae k,h.5<: h,l .perpendicularis fuper k,b. Quia a,k.eft infeniibilis
quantitatis refpec^tu a,t. igitur z,t,arcus infenfibihter differt ab h,t, arcu,8(!
iiniili

ratione arcus z,a,,infcnfibiliter differta quatitate e,k cxpofito,

iij

Idco

neceftc

LIBER
ticccfTc eft,ut 2,h, Ht inrenfibilis

arcus mrennbiliier differt ab

quanntans refpGcflii cfrculi e,t igittif

ratione angulu z^a^t irircn

h,t. arcu. Etfimili

arcus

Ex prarmiira aut r, t,

z,t.

quem fubtendit
fuit unius gr,7.in. dum arcus e^ h fuit 49.

fibiliter difFcrta quantitate angirii conftitiiti in

centro

k.

gr.^S.m, Ideo angulusr,a,t, tunc fuit i.gr.j.iri.Cuietiam sequalis arigu^?

a,l. dC etiamd,a, ad 1, d, data. Sed d,l, m^r
lus a,d,l ergo pro ortio d,3'
fenlibiliter breuior eil d,a. ergo nihil erroris fequitur,li d,l. eiufdem quan

titatis,cum d,a

poms. Angulus

48.

autema,k,l.eft 49.gr,

th,

Ideo not^

critproportio k,a. ad a,l.&:ad l.k. quare a,l.(3!l,k. nota? erunt,prouta,k,eft

f^zn una, ineifdem quoq}I,t. nota fiet.Tota itacp d,k. fu 1 39,partiu,45r,m

qualium a,k. eft una,quod erit oftendendij facilius fic.Qui2ariguluse,a,t,

per obferuationem ett notus, infenfibiliter cnim differt ab angulo e,k,t. fi
1'roduceretur

k,t. 5il

angulus a,k,d,notus per numerationc,igitur trigonus

,d,k. erit noto^z anguloj^, quare ^ortio laterij cft nota qux qua^rebatur,

Propositio

xvm,

Proportione femidiametrorii ecentrki Sc epjcycli Liinf atf^

Ccetriotatis ad femidiametru terrae ex dic^la obferuatioc infcrre
,

f Siiit inhora di<flx obfcruationis ecentricus a,b,g. fug diamctroa, g

euntc per cen rum ecennici d, centru mundic,& puncflil oppolitii z,Itcm
picydus h,l. Cuo centro b. ita ut angulus a,e,b,fit duplfi longitudinis mci^
<iiae inter Solcni 5C Lunamjfciliceti?'^ gr. i6, fn, dC locus Lunx mcpicy;?

do lit

1.

ducfl:is lincis

ut in figura uides,oppofitij augis epicycli mediae fii k,

idco fa inobferuatione dic4a argumenul Lunce medmni H.crit,

k,l. Si.gr, icm.Cum igit angulus a,e b.fitnotus
nota crit pi opoftioc d. ad d,m.a; m,e, Sed iam notafuii b,d. ad d,e.^por
tio,idco ,pportio b,d. ad d,m. dC m,e. nota,Ex duabus autcm b,d. &i d,m,
nota fict b,m. hinc ex b,n, &! n,z, nota het b,z, ergo angiilus z,b,n notus,

uerae fit

Z6i

&

t,

gr. xo.in.hct ar us

eft arcus

^r,2o
fuit

fh,

49,

t,1c,

quem repcrit Ptolemaeus 7,gr.

ideocp uit

t,l,

part!um.4i,rh.

arcus

90

dum b,l.
Sicex

40.111, Sed iam fuit k, 1. 51

an^ulu e,b,I. dCc .Lmea ucro b,d#
crat
partium d>C 1 5, in.
in cifdcm

gr.fic

&

m,
Sed iam eft oftcnfum in praemifla,q) e,l,fuit 39.partin,45.rh. quahum fcmi
fuite,b,

40.

partcs,4.iTi,

e,b. f^b,l, inuenite,L

40

partiu, i ^

diameter terrxeft una,igitur ex dich Imearu proportionc fict d,b.ta!:umj

48, partium,^; fi. fh, b,l. talium 5,partium,io, iri, d,e. talium
9, rh,qu3e quaerebantur. Ideocp e,a. talium 59, partmm fcre cft

o. partiu

dC e,g,

tas:

lium 38. artium, 43. fh. Ex his modo facile cognofcentur diftantiar Lunae
a ccntro tcrrae in partibus quibus femidiameter terrae eft pars una in horis
application!! ri Solis dC Lunae,fimiliter in quadraturis eorum.8uadco tame

inhocopcre utlineasiamdu(flas
tencas,fciliceta,e.
liis

fciliceta,e.e,d,d)b. b,l. inhis

numern

(5oooo,e,d.io3i7,d,b. ueld,a,4p<583.b,l.525o

agas^ptcr Uitarefracfiioniimultitudinc, donecin

illis

&in

qu.ititatibus re*

femp idem, fcilicct 24<?84oo439,

anucta e,l,in cifde inuenies etia e,l,in partibus gbus c,a, cft ^9,dC faciu eric;
periase,L

mancb

tqj quadratil d, a,

Propositio

xvhi,

&

Lunac uifualiimi, 5^ ctiam

Quanatates diametroru Solis
timbrarm loco tranfitus Lunscmaximc remoto decJarare.

^ Quia necp per inftrqmenta aquarCi, nec g eleuationes circulicquinoe

QVINtVS.
t^iatis nlud pracciTc fatis reperiri poteft, eleg tadhocduagcctypfeslunac^
tes.Qiiarum primafiiitiniz.diemenris Atumajgyptiom, fmtcp tempii$
^ principio annorij Nabucho ii6, anhi 86,dies i 7. horae differentis, fed
seqiialis i6ho^x medietas 8C quarta unms. Locus Lunaemedius 25 gr 22,
iri, Librae, uerus 27,gr. ^.m.Librie.Argumentij Lunae meduim^4o.gr,
5, fh &:longimdo Lunaz ab uno nodoi^ 9. gr. tertiaunius, igitur latitudo
Lunacreptentrionaitsfirit 48.111. SC medietas unius,
fiiit eclypfatum dc
p:irte
meridiei.
Secunda Fuit annis Nabucho, /"
diametro Lunac quaria fere a
224.idiebas i9<^,horis i o.&^fexta unius temporis difFcrentis, fed aequalis
horis p,dC mediaate &: tcrtia, Solein l i>.gr,i2. fh. Cancri. Luna fecundu
mediumin 20. gr. 20. fh. Capricorni. fecundum ucrum in i S. gr, 12. iri,
ArguiTientu Lunc 2^8. gr. 54.111. LGginido Lunac a nodo 7.partes, &!qua^
tiior quint:eunius. Ideoc^ latitlido Lunae meridionalis 40.111. dC dux ters
tix uniLjs. L tfii teclypfatinn de diametro medietas a parte feptentr onis,

Ponamus riaq; in figura circulum iimbrac in loco tranhnis Lunx, eo

quod in ambabui cclypfibus focritfere eiufdcm diibntiac a ceiirro mundi,
tfr

drciHiitn a,^b,e. fupcr centro

cclypri
tri

Luna

Lunx e,

fit

c.

dC uicem eclypticae reneat a,c,b.

fuper d.ccntro.In fccunda fuper e.het^

k mediet.\s cius. Fiet sgitiir

c,

d.

4S. m.

&

f,g.

Iii

pnma

quaita d

amc

ir.cdietas unius,5^

c,e.4o.m.5<^ du^tertiaeunius Sedc,e. ci\ ajqualis c,F.ig..ur i]d. cnt7.n1

dC quini:^ fextae uiiiu> Sed d,f efl: quarta diametri Lunx,fi>r igif totus dia^

&

tertia un^us,^^ fem;d;amcter umbrac

Lun^e uifibilis uifualis 3 ,iii.
Ciim
autem feccrimus proportionem k,e
duxtertiaeunius,
c,e. 4o,m.5<^
ad c,e. inuenimus q? c,e.cbntineat k,e bis ^Sc! tres quintas eius- Et cii in plu
r.bus alrjs proportionibus inucnernnus hanc proporticnem cahdem masr
nere,conuen!t ut fecundu hanc operabimur, Diametrum aiit Solis uifuac
lcm dicit Ptolemaeus g regiilas fuas inucniffe aequalem diametro LunaeuiV

imeter

fuali

iam rqjcrta.uidelicet dum Luna fuerit m maxima a tcrra longiiudinc^

PROPOSITIO

XIX.

Proportionem femidiamecri terrac ad femidiametrum Cot

|3oris Lunae atc^ femidiametrum umbrac ojftendere*
<f Sit circuIUs fiiper n,defignans tcrram,&! circulus fuper t.centro dcfi^
gnans Lunam in maxima fua emotione a tcrra, duciaqj n, t. hnca^St' n,hi
i

contmgcnte, ?C t,h.perpendiculariad n,h. quia angulus n,t,h. ex prxmiiTa

Cognifus

Sed

quia

eft

n,t, eft

^4.

ij.iri.

dC duce tert:^ iinius,ergo proportio n,t.ad t,h,datai

partes lo.iri.talium qualium m,

un.i,ut patuit ex

tionc h,t.ad

cognita

t,z.

femidiaineter terrac efl

praemilfa,ergo t,h.nota fiet 111 eifdem. Sic ex propor^

aiitc

fiet t,z,

femidiameter umbra: in eifdem partibus*

Inuenit itac^ t,h.eiTe i7.iTi.33,fecun,8(: 1,2,45,111* 38, fecundaj

Propositio

XX.

diametrum, Sc centr/ eius a centro terrae diAatitiam,

atq? longitudinem axis umbrae tcrrsc in partibus quibus femi>
diameter terracell: pars una manifcftarc*
Soti'^

Compertum

dicitPtolcm?'u^ c^

Luha ih maxima fua retrtOtrbne totil

Solcm tegat Onc mira.Qiiac res fiiitfignu eiusjq^ tunc femid^aineter Solis
cidemangulo fubtenderet apiid uii'uai,cUifemidiaineterLunefubtendit.
Sis
\

LIBER

cir^
Sitita^circuliB a,b,g, fupercentro d. rcpraeremalis Solem,
circi!
remotionc,S^
fua
maxima
Lunam
repraefentans
fupcr
t.
tulus e,h.

lus k,l,m,repr3erentans terram fuper centro n, dc fint n, t, d, in Imea rec^ta^

terram finta,k. dC g,m. concurrentes incono
Linexcotingentcs Solem

&

umbrae s.axis umbrac fiet n,s, chordac arcuum incluf^ a contacflibus in So^
le quidem fit a,d,g. in terra k^n^m. item in Luna fit e,t,h. dum n, e, dC n,h,
continuate contingunt,Solem quccp.Conftat ailt ^pter lcngitudines Solis
Lunx a terra, tales chordac infenfibiliter difterat a diametris fuorum
circulorum, Item fit n,f. aequalis n^t, &:g,f,c, diameter umbrac in loco tran

&

Lunac maxime'rcmoto,^pofitum eft inucnire proportionem d,g. ad

n,m. Itcmd,n.adn,m,&n,s. adn,m, ^cedatc,h,adr, Qiiiadi(flumeft
t,h, ad
notus,crgo g praemilfam ^portio n,t. ad e,t,
q> angulus t,n,h, fit

fitus

ri,m ert nota,S::

inucntafuit t,h,i7,mi 33,fecun.qualiimin,m,eft parsuna,

Sed ,pportio t,h. ad f,c,fuit ficut unius ad duo &! tres quintas, ideo f c

&

fuit

45.m.38. fecun. in eifdcm, Sed ^pterea

nota,

q? n^t.a^qualis eft n,f, ficnt

dux lineac f,c.5!: t,z, fimul fumptac cquales duplo n,m. quod facile pateret,
ducfla per

m aequidiftanter dC ajqualiter

c, f,

ergo f, c, d>C t,

z, fim;Iiter funt

dux partes.Quare ablatis ^c, dC t,h. manebit h,r. 6,m. 4?,fccun. Sed
portion,m.ad h,2r, cft ficutn, g. adg,h. &n,g.ad g.h.cii:ficutn,d,ad d,t.
quare n.m.ad h,z. eftficutn,d.add,t, Ideofilmean,d. fueritunapars,ent
d^t.5<^,m.4y.fecun, &:t,n, rcfidua, 3. ni. 11, fecun.ergoprcpcrtio t,n. ad
n,d.nota. Ideo etiam n,t.fit <54.paru'um,io.iTi.talium qualuim n^in.eft una
fiet n,d, mo,partium fere, Itcm n,t. ad t,h. ficut n,d,ad d,g.idco d,g,Het
talium f^partium^^o.m, fere,hinc &:nota proportio d,g,ad t,h. Item n,m.
ad f,c, ficut n,s. ad s,f, iginir f,n.ad n,s, nota, Sic inucnta cft n,s,2 c^^.partf
tium talium qualium n,m, eft una, Sed n,f, ^4,partium lo ,rn.

Propositjo

XXI,

Proportioncs trium corporum Solis, terra?,

inuicem

& Lunx ad

afTignare^.

habes proportiones femfdiametrorum fuorum,igitur

confurgent proportiones corporum fic. Qim
medietas
talium
qualium n,m, cft tma, cubi horum funt
d.g. fit quinta,8(:
i(5^,unaquarta Sc^ocfhua unius item unum,quare Sol centics fexagefiesfctf
xies eft maior tota terra,8(: mfuper tres oc^auas eius contincns.
Praetereacum d,g,contirteat t,h, deciefoclies,8<^ quatuor quintis, cu<
bus huius eft 66^^,^ dimidiu fcrcf,Ideo Sol maior eit Luna fcxies milies
I[f

Ex

prDcrniftis

tripiicitatis proportiqnibus

fexceruiefquadragcftcsquater^&infup contines mcdjetate.Itcm n,m,ccn:5

tinet t,h.ter,& duas quintas fere,huius cubus eft 3 ^,dC 4, ferc,, Ideo terra

maior Luna trigeficfnonies,& infup contines quartafcre,Hae itacp funt

portiones trium corporu inuentaea Ptolemaeo. Sed fpfe conftituitSclis dC
Lunae diametros fecundu uifum eidem angulo fubtendi.Luna in fua maxi
ma remot one a terra exeunte,diametro uero Solis nullam pofuit uariatio*
nem propter paruam eius ecentricitatem refpec^udiftantiafeius maximae,
Albategni autem cclypfes a fe obferuatas diuerfrs repent in quantitate
tempore ab his qua^ ex numeratione Ptolemaji oftcndcbantur. Inquit cifi
Quarum prima fuit anno ad Lulcarnam
fe duas folares confiderafte
i2o2,qui eft a morre Alexandri annus 1214. ueraquidem coniimtftio
poft dimidium ocftauae , dccimi menfis in Aracfb ciuitaie per fpacium
,

horac

QVINTVSi

hovx tcmporalis.Eclypfatijcp fuit cx Sole plus duabus tct trjs Cecm^nui^

<um,3^ fecunduiiumerarione fuil Solmotu medio inio, gr, 54, fii, Leo;s
nis,uero in i^^gci^'^'^^^^^ Luna medio motu in i^.gr.^ciri.Leoms,
uero ca loco Solis. Argumentu Luna: arquatn 332, gr,57.fn. ArgumentiS
lannidinismediu i74-*^'43'nacquatui<^7, gr,4,fn. Eclypfis aiit mes?
dietas, fcilicet coiund^io uifibilis, ueram coniundionc g ociana fere hcrac
partem fecuta. Eft ergo tuc argumentu latitudinis aequatu 177. gr. ii ,fn,
latitudo uera 16. in feptctrionalis,uifa aijt <5.fh.meridional!s,Secundu nu*
mcrationeaut Ptolemaeifieri debuit,ut eclypfatumplus cifet medietate QC

quarta,&^ edypfis medictas

g unius horoi ipacium uifa per inftrumentum

fuit
anno dido ante media diem 23 diei menfis
Secunda
praecederct. C
Olbat, tribus horis, dC duabus tertijs unius horae acqualis in Antiochia,
Eclypfatumcp fuit de Sole modico plus medietate fecunduuifum.In Arasr
.

<^a ueroeclypfis medietas antcmeridie tribus horis dC dimidiaunius ^'qua

hs.Eclypfatumqpibide deSoIeapparuitminus duabus tertijs e us fecundCc

uirum. Sol fecundu mimerationefua fuit medio motu,7gi^-9.m,Aquarfj,
iicro aut in 8.gr,37.iTi.

Luna mediocurfuin i2,gr.49,iTi,Aquarrj. Argu^

mentumLun^ aequatii

i2^,gr.22.fn.Argumentulatitudinis mediiji^^,

gr.25.TTi.aequati5 uero 3 (55?.gr, 41.111. Vilibiliscpcoiundiopraeceftit

uera

p dimidiij horae,ideo tunc argumentij latitudinis aequatum x^S.gr,45,fh.

latitudo ucra 7p.n1. uifaautemio.m.fuit.

Secundum Ptolemaei uero nui^

&

eclypfis mcdiu poft uifam a nobisr

mcrationc Sol totus eclypfaridebuit;
duabus horis fere contingercConfiderauit etia duas eclypfes lunares.PnV

ma fuitannoa morte Alcxandri i2o<5.die 23.menfis Kemir. Eius mediu

fuit in Aracfta poft

meridic horis 8,d<l

modicum plus ex horis

aequalibus

8C eclypfatum de diametro Lunae modtco plus medietatc dC tcrtia.Sol pet

numcrationcm fuitmcdio motu in 5.gr.2i,.ffi.Leonis,ucro in 4, gr.2, m*
jVIcdius Lunae in 8,gr, 45. iri. Aquarij. Argumentum medium 93. gr;
aequatum autcm 94,gr,io.iTi. Argumcutum latitudinis medium 10 o.gr,

49. rfi. aequatum ueroiSc^. gr. 51, iri. Latitudo Lunac meridiana 32. fri
fcrc.Sedfccundu Ptolcmaei numcratione eclypfari debuit mcdietas, tcrtia,
octaua pars diametri.Et medium eclypfis tcmpus uifum praeccdcre dc^

Secunda fuit anno 1224,

buit per dimidium dC quarta horae aequalis.
a morte Alexandri poft mcridie fccundi diei mcnfis Ab,horis i^.&^ trrtia
unius fere in Antiochia, Sedin Aracfta horis i^dC tertiaacquartafcre*
Eclypfatumq} fuit modico minus diamctro Lunae. Sccundu nnmcraiionc
Solfuit medio motu i<5.gr.io iTi.Lconis,ucro curfu autc in 14. gi*. 35, fh,
Medius Lunae in i p.gr.^^.tri.Aquarij.Argumentii eiri seqiiatum ^i.gr
f.in.Argumenta latitudinis aequatum iS^.gr.^i.iri.LatinidoLunae 28, m
Sccundum aute computatione Ptolcmaei cclypfatata cifc dcbuit medietas
dC tcrtia tm, &! tcmpus mcdiac^clypfisfcrcpcr dimidiam 5C tcrtiam horac
111 pluribus alfjs eclypfibijs lunaribus dC
dilTonantia
inucnille
a numeratis fccundum tabulas Ptclemad
folaribus
Duas tame iam expofitas fufFiccrc uduit ad inquireda diucrfitatis caufam,

tjnius pracccftifte dcbuit. Dicitc^

^ in utracp cai^ fol fucrit ^pc augcm cccntr:ci

fui,

dC Luna in lotiginidmc

mcdia cpicydi fui, 3C fcre eadem latitudo Lunx fucr it

utr:^q-,

m candcm

partcm.Diffcrcntia tamc11latitadinumcrat3.tTi.50.fccun.Scd diPrcrcntia

mcdictas odt.iuc unius quart^*.
partium cclypfatai^ fuit diametcr oclaya

&

InucnititacpdiamctriiLunDecirc tunc^ 3. fri.^o.fecun. dC fcmidiair.etrnm

uinbrae43.in.3o,feviin,fa.Confideraiui ailt^portioncs uerimeai Ln

LIBER
itx ift hora tm ad quatitate diametri Lung uifualis lam imcMx,8i (ecufidif
eandc ^portione ex motu Lunx uero in hora,Luna in auge cpicycli inaps
plicationibus exifteatc inuenit diametrum Lunac in augeepicycli 2^, nu

6C dimidij.Similiter fecundu eande proportionem ck motu

Lunx uero in

hora, in oppofito augis epicycli inuenit diametru Lune 3 ^.m,8C iinius fere,
exiftimauit eiTi proportione motus Lunse diuerfi in hora ad diametru xjie

fualem eiTe ueluti 6, ad <5,minus odlaua unius,hoc eft 48, ad 47, Seain?
dum hanc ubiqj pofuit ex motu diuerfo in horadiametri Lunae,Proporu'o
'nem uero femiaiametriLun3e ad fcmidiametru umbrae quamPtokmscus
pofuit fcruauit fcilicet j^.ad 1 5 ,hoc eit unius ad duo dC tres quintas. Sic fer
midiamctri umbrae in loco tranfitus Lunaelongioriminore reperit ea
tertia unius, Diametri qiioq^
Ptolemaeuspofuit in duobus minutis fere

qm

&

Solis uariatibne ponit.Nam in longitudine longicri dicit eiTe 3 i^m.dC tcr^

tiaer ueluti Ptolemaeus, Ideo infert tota Solem a Luna non pofle obfcurar/,

utrocp in fua logitudinelongiori exiftente.Confiderauitetia proportiones

ueri moti is Solis in hora, dum in longitudinc longiori fucrit ad hanc fuam

locis alijs, ex uero motf

diametrur,& (ecundu eam rcperit diametru Solis
fe
habeat
ad diametrum Solis
in
in
hora
hora,tenens
motus Solis
tu eius
ficut5'. ad 66^ hoceft ficut nnius ad 13. Sif quinta, quare Solis diameter in
logitudine ^piorifit35.iTi,&! duaru tertiaru unus. Sic Solis diaineter inter

fuas longitudines longfore dC propiorem diuerfificatur duobus

unius Deni(^ umbrae

contingit,

diametri ^pter Solis accefliim

dC

m,dl tertia

receflnm uarrarl

Nam in loco tranfitus Lunse remoti(Timo,.So!e in auge ccentrici

SedSoIeinauge,Luna inlongitudine
Conuenit etiam utdiameter umbraeSoIe 111 longitudinc

exiftcnte,reperiteft'e i.gr^ij^iri.

piori i ,gr. 32.111.

propioriexiftente.minor lit diametro umbr^ Scle in longitudine iongfori

Ex his igitur Albategni dfftantia ccntri Solisa

centro terrae, dC lorigitudine axis umbrae alias inucnit. Nam fecundii pr^
di(fl.i cu Sol dC Luna iu maxima eoru remotione fucrint.diamcter Lun^mi
nor eft diametro Solis (ecundu uifumin uno.fn.& ^o.fecun, Variatio ucro
diametri Lun^ ab auge epicycli ad oppofitu cius cft 5.111.5:0 .fecun.Acccpit

cxificnte i.iii.^o.fecun.

de lo.partibus dC tertia unius quibus diftantia Luna: a terra uariatur

ab auge epicycli ad oppofitum,parte .pportionalcfecundu proportioncs^r,

jgitur

iTi.5o,(ecun,ad

.iri.

^cfecun.quae fuittres partes St^quarta unius,quibtes

Lunae diflantiarclinquutur 60,

ablatis <^4.partibus lo.iTi.fciIicctmaxima

partes

55,111.

Hxc erit diftatia Lunx a terra,cu eius diamctcr uifuali^ eft 3,

femidiametcr umbraciuxta^portioneaflignatafict 40
iTi. 4 .fecun,Bx his fecundu uiam praemiifae reperta cft n^d, fcilicct diftata
tJoIis in auge fua ii4<^,partes,gbus femidiameter tcrrc eft una,5<: n,s,fciliir
cet logitudo axis umbrae, 254,partes de eade, Item ex ^portione femidif

m,dC

tertiaj,5:: tilc

ametriecentriciSoIis ad (liilantia centroru ecentrici Solis 8C terras repit,

ccetricitas Solis ^S.partes c5tineat,gbus femidiameter terr^- eft una.Ldeoqs
fiet diftatia Solii minima 10 7 o,ptes 8C media ito 8,taliu,&: cp Luna totum
Solem occultatjCum diftatia inter ambo eoi^ centra,fcilicet linea t,d. 1085:,

uicibus femidiametru tcrrae cotineat, 8C his ^portionibus quantitatu dias

metroEj^atq} diftantiaru in eclypfibus folaribus uifa rcfpondet,ut dixit Al*

bategni quo argumento concludit certas elfe

dicfias

proportioncs.

PrOPOSITIO XXII.
Semidiametros Solis Lunx Sc umbra; uifuales uia Geomc^
trka perquireret

"

Prae

QVINTVS.
Hr Prafruppottcndx funt quantitatcs diflantJarum Solis
maximiseorudiftantfjs.
midiametroru quzccomingunt

Lutix

&

Pnmo itacp dc

femidiametro Solis Sit igitur dilbntia Sol:s maximan, d, femidiamcter

Solisd,g.duclig,n.fitcp maxima diftantia n,d.ut Aibatcgni ponitii^c^
par:es,quibus n.femidiamcter terrae eft una,&: angulus d, n,g, if. 111.40..
fiec
quiaangulus g.cfl: rcd:us,nota cil igitur proportio n,d. ad d,g.
utd,g.fit5.partcs,i3.iTi. quibus n,d.e{t ii4<5,fcu qbus fcmidiametcr teif*
rae eftuna, Sit polica Sol uic^inior, uolumus reperirc quantitatc.n fcmidia^

2. 8C

IdKct pollquam cognoueris diftantiamciusatcrrani

partibus,quibusfemidiametertcrr3ceft una, IdeO fiteccntncus a,b,g. fiis
per centro e, 8C eentrum terrae Ot 2, angulus a, c, b, datus Het z, c. ^S.par^
tcs, quibus femidiameter tcrrae eft una^ dC in eifdem eft a, c.OLje b,c. iio j.
F:et igitur cx proportione e,z. ad z.k,3(: lc,e, nota z,b. in pai tibus quibus
femidiamcter tcrrae eft una, ic.licet diftantia Solis a terra,quae quajrcbatur.
Sit iraqj in Hgura talis dillantia n, u. d<. fuper u, femid amcter Solis
11, X. xqu.^hs lincacd, 9, dC tra(fta x, n. ita ut angulus u, x, n. fit rcdus
iiotaigftur crit prcportio n, u. ad u, x. q> n, u, fit diftantia Solis iam data,
&: u,x, fit 5. partcs, 13, mi. qiiarcangulus u,n x. notus, fcilicet quemfubi?
tnctri cius ui^ualis.

ccnd:t fcmidiamccer Sohs

fl*

iiifualis,

quod eft propofitum,

Huncdc femidiamctroumbrac in

"

loco tranfitus lunaerit n. ut aiitca

fcmidiametcr Solis
Centrumterrae, Semidiamctcr uero tcrrae fit n, m.
d,g. g,m. continuata concurrat axiumbrae m,s, fictqj conus umbrae s. ita

tamcn ut anguli

d, g,

m.

& m, n,

s. fint re(5ii, ficut

Ht in contac^i latcrura

iimbrac, Item

n,f.fit diftantia lunae a terra ex prioribus nota, in cuius tran^

femidiametcr umbrsc c. orthogonalis fupcr n, s. ducla linea n, g.
quaerimus quantitatcm anguli c, n, f. qucm (emidiamctcr umbrae in loco
n,f.diftantialunar*
tranfitus lun^c fubtenditcx n, d. diftantia Solis data,
Fiatcnim !, m, acquidiftans n, d, erit d, 1. acqinlis n, m. ideo 1, g. crit par.*

fitu fit

&

quibus femidiamcter terrae cft una, Scdg, 1, ad I, m, ficut

s, quare n, s. axis umbrae cognitus Het. idcoc^ ^ s. nota, Iteni
cx iTi,n,2<! n,s. nota hct s,m. Vcrum propter infenfibilem errorcm potcr s
n,s. uti pro s, m. Scd s,m, ad m,n, ficut s fad f,c, idcc f, c. nota, Simil tec
propter infcnfibilem-crrurem pctcris n, f, fumcre loco n, c, hinccx n,
6C c,f repcrircquantitatcm anguli c, n, f qui quaerebatur, Sic in maximis
diftanttjs Solc dC Luna exiftentibus ftet femidiameter umbra^ in loco traiue
fitus Lunae 40. minut. 54. fecun,&: axis umbrae 271, partcs 47, mi,
quibus fcmidiameter terraecftuna, Solciiero in au^e eccntrici, ^Luna
in oppofito augfs^picy li in applicatione cum Sole, fict fcmidiametcjf
tcs,

4. mi.

13,

m, ru ad n,

iimbrae 51, rMinut.u. fecun. Sole in auae,

tamen cum

& Luna in

longitudinc mcdia

umbrae 45.fTi
ItcmSolein oppofito augis ccentrici, &: Luna in augc cpicyiiF
cli, 111 applicationc tamen cum Solefit femidiamcter umbrie 40. mi. 2
fccun. Igitur uariatioiimbrae propter defccnfum Solis ab aiige ad oppofint
augis ccentriciumbr^ in qiiannim in loco tranfitus lunae in augc ecentrici,
cpicycli, iu applicatione

Solc, fitfemidiamcter

57, fecun.

&: oppofitio augis epicycli cxiftetc,eft 52.fecun. Sed folc in oppofitio augis
centrici,5(:luna in oppofirio augis cpicycli,femidiamctcr umbr^-

28.fccun.fit ergo propter dcfcenfum folis ab

umbr^ in loco trafitus

dl ^o.fn,

augc ad oppol Itii cius uai iatiq

minima diftanna eclypfJi 54,fei#i

cwn.ProfeniidiamettisLunae fiatopu3,ficutfaclij eft^femidiamctro Sohs
lunae cxiftentis in

L't

B eR

^upponta chim (cmidfamctrio uifibili cms in niaxima diftaniia 14, m, 45*

d,
fecun. fiet in prima figura huius angulus d,n,g. untus,ergo .pport.o
ad gjdJnota, Sicdum n,d. eft. ^4. partcs, lo.m.erit d,g, i d.m.^o.fecun,

Et cumLuna habueritdiftantiam minimam, fcilicet 33, partiu dC dimidic,

quod zccidit in oppofito augis ecentrici 3C cpicydi cx n, u. &! u,x. quse cft
scqualis d,g. reperies angulum u,n,x.e(re 28,111 1 i.fecun. Sed mirum cft,
^ iii quadratura Luna in oppofito augis cpic^ycli Cxiftcnte hon tartta appa
rcatjCum tamen fi integra luccret,quadrupla oportct apparere ad magni*
tudincm (uam, quac apparet in oppofitione, cum iuerit inaugccjjicycli.

Habent SC alrj modum alium, femidiamctros Lunac & umbrx cx cis, qtiac
inauge 8C in oppofito pcr obfertiacioncm rcpcrtscfunt inueniendj,dc qud
dicctur

iii

fcxta fexti,

f^ROPOSlTIO

xxin

Ex data Solis aut Lunae a centro

tcrrae diilantia, Sc clott*

gatione eius a polo honzontis,diucrfitatein afpcdusin circulo

altJtudinis inuef^igare

&

diftantialc, d. qiixr^
Repetatur figura 1 6, huius cx angulo g,k,d,
h,t. Nota cnim erit proportio a,^ ad a,l. dC l,k,ideoq5 d,I. no*
ta Het.qux fi uicc d,a. fumcretur,nihil fenfibilis crroris fief,hmc cx a,d. dC
a,l notus crit angulus l,d, a. qui eft acqualis angulc d a, z, Scd ipfc mfen^
fib iliter differt ao angulo,quem z,t. fubtendit in centro k. crgo z, t. arc as
notus crit, dC proptcr infenfibilem quantitatem a, k, rcfpcclu e,Ic ^^jt, i'^
fenfibiliter excedith,t.igitur h,t, notus quiquscrcbatur.

Hf

tnusai^cum

PROPOSITIO

XX II II,

Tabulas diuerfitatum a(pecfluum indrculoaltitudinis

fa^

bricare*
Iff

Ptolcmaeus in conftitucndo tabulas huiufmodi,primo fijppcfuit Soli

candem

diftanriam a terra,fcilicet tz i o. partes quilsusfcmidjametcr tcr*

Huius quantitatis pofuit d,k.ubiq5,&: reperit cum angiilus g,k,

$>o,gr.arcum h,t,z. iri. 5 1 .fecun. Dcjnde fecit pro Luna d/ucrfitatcs
afpe(^is incirculoaltitudinis quatuor terminoru. Primi tcrmini fum Lu#
nainaugecccntrici &cpicycliexiftente,tunc reptritmaximam 53.fh.34.
oppofito augis
fecun, Sed fcaindi termini ftmt Luna in augc ecentrici
rae eft una.

d.

cft

cpicycli cxilknte,tunc reperit maximam i .gr.^.in.ji.feam.Tcrtrj termi*

ni funt Luna in oppofito augis ccentrici 2iC auge epicycli exiftentc,tunc ma

3cima fuit t .gr. t $>,m, Quarri termni funt Luna in oppofito augis ecentr ici
&cpicycli cxiftentCjtunccp fuitomnium maxima, i.gr.^^.iri. k,d, in pri*r
mr>terminofuit<5^4. partes^io.in. Infecundohabet ^^.partes^o.in.Intcr
tio 43.partcs,5r3,in. InquartO 33.partes, 33.in.Deindequocp utex hisco^

Lunaextra hos qua<^

luor terminos cxiftcnte,fubtili proceffitcompendio.Et primO quafi centril
cpicycli Lunaj fit in augc ecetrici,ut in figura,e,z. fit 5o .partes,quibus e,a,
femidiamcter cpicydi cft 5, partes,&! ij.in. Sit diftantia Lunac ab auge cpi
cycli cft 5. partcs,&: i ^.fn.Sit diftatia Lun^ ab auge cpicyli,fcilicct a,b, 60,
|fraut alius arcus,crit igitur proporrio c,b^d b,h,&: h^c, nota ^ptct angu*
gnofcipoftiitdiucrfitas afpecius in circulo altitudinis

QvmTvs;
Itirfi K.

fe<fhirti,8^

araim a,K notum ex z,h. SC h,b. nota hct

igiturz,a: fupcrr,bcft duatpartcs^o:,!. notus.

panes,36,iTU Si ita<p tota a,d,

ficrct

Scd tota

a,

b, Exccdgs
d, eft deccin;

60, m, proportionalium, fierct

in

hop

idascxccffus r,a. fuperz,b, 14.111, fcrc, haccm. proportionalia fcribantur

in dircdo3o,gr. q> pdicacum ccntrum epicycH 'fuerit in auge ccenirici,

& Luna intra augem epicycli^ oppofitum cius, intrabimus labulam cum
argumcmo dimidiato,& fecondum proportioncm minutorum proportio
nahum interprimum&[ fecundu terminu ad 60 fumemus partcm ^porsr
cionalemdcdiflfercntiapnmi&fccunchtermini diucrfitatum^&^ eam ad;f
cicmus

diuerfitati afpcclus

termini primi, dC ^ueniet nobis diucrfitas afpc

ad locum Luna: in cpicydo quaefita, Similiter fient minuta proportio

naha inter tertium
quartum tcrminH quafi centrum epicydi c, fit in op#
pofito augis cccntrici,& tuncz,e. ad e,a. proportio erit ut 60, ad 8. dC ita
fumpto a,b. <> o .gr. fiet cxcdlus z,a,fuper z,b. trcs partes 37.n1. Sed a, d*
<flus

&

do^m. proportionaha,fia exccifus propofitus 13. iri, 33

fecun.quac locofuo fcribantur, Et cum centrum epicych fuerit inoppo?
fito augis cccntrici,^ Lunaintcr augem &oppofitum augis epicydi, intra
bimus cumargumento dimidiato, &fecunduproportiones minutoru jpa
portionalium terttj dC quarti termini ad 60, fumemus partem proportio^
nalem de diffcrentia diuerfitatu afpc^ium terti) dC quarti tcrmini,&: cam
addcmus diuerfitatiafpecfius terminitertij,S(:cxibit diuerfitas afpectus ad
locum Lunae in cpicydo quatfita^
^Sit practerca ccentr jcus a,b^g. fuper ccntro e. 6C centrum tcrra: fit z,
!ocus epicydi fit b. angulus a,z,b. <Jo,gr, qui fit dum elongatio Lunac a So
Iemcdiafit30.gr. Fictigiturz,a,^o.&:z,b.54. partcs, 3,m. 3.^^.39.
eft

16, quac fi fiant

partes,2xm,cxceirusz,a. fiipcrz,g.2o.partes,38,rh.cxcc(rus z,a, fuper

z,b.5, partes 57. iru Si igitur 20, partcs,38, fh.hcnt ^o. rh. proportionas;
lia,ftet cxceiTus z,a. fuper z,b. 17,111, i^.fecun. quae in dirc<fio3 o. gr.fcris

bantinrintabulaminutorum^portionalium, &:fic pcrfec^ia fuiitfripl cia

minutaproportionalia poft quanicr tcrminorum diucrfitates. Qutiticns
itacp Luna non fucrit jn augc cccnnrici ud epicydi, aequabis primo du.cr=;
iitatem afpec^us eius per primum dC fccundum modos, deinde per tcr tii1
dC quartum terminum,&: diffcrentia harum nota, mtrabis tabidam cii elon
gatione mediaSolis 2<:Lun3e,S^accipias uhima minuta proportionalia, fcs
cundum quorum proportioncm ad ^o. accipe partem ^portionalem de
<hfforentianotata,quam addc diucrfitati afpe<fius aequatacexprimo dC
cundo termino,&: proueniet diucrfias afpe(fhjs Lunae in circulo altitudjt
nis quaefita ad locum Lunac in ecentrico 6c epicydo

Pro p o siTio

xxy

DiuerfitatcmafpedusLunaeadSokmindrajIo

altitudi^

nisconfiderarc

f Inquire ex praem
!is

ffis

utriufcp diuerfitatem afpechis

feorfum poll Soj^

diuerfitatem afpec^us, aufer a Lunae diuerfiiatem afpcctus, QC mancbit

ciu3efitum,ueluti in figura uides.Nota quia diftantia

maxima Solis fecundu

PtoIemacumfuit,i2io, fedfccundu AlDategnifuiti'4<5, harum diffrrribr

tu eft <54.quae funt fere decimanona pars diftantiac Solis fecundum Ptole^

macum.Ideofiquacriscxtabulis Ptolemacf uolcns diucrfitatem afpecius

Solis rc<f^ificare,adde fuper

eam decimamnona fui partem, fic maxima

i

di^

uerfiws

IPTBER

1.
eriitas afpe(3us Solisiexiftcntc in augc Cuiecemki

ficret tnunT

miiuKOi?

rutrtitcmqiriaSole exiftentcfnfoppolito augis ecentricf, dnjerfitas

maxittia eft^.mi. ij.fecun,

Wco pro alijs locis

afpe^f^

ecentrici ibhs ciim ar*

gumentoSqlis iubetintrandum Albategni tabulamgquationum Lun^^p;

fccimdiieoruad ^Q, ,pportionem dcillis 13,
tninutis ^portionahbus,
lecundis accipere partcm proportionalem addendam, ueru id propc uex^
cifct,mch'us dligiturfccundu ante prgmiflam agere,^fiet opus certiuj, .j;

&

PROPOSII^IO

XX Vf*

Diueriitatetri afpecflus lun^' aut fohs

iii

.i^j

longitudine,& lati^

tudine dum luna fub cclypticaluerit fecernere*

,

^(fSit

medietas eclypticg a,e,g in qua locus lun^ aut folis fit c:ita ut e,a,fJt
medietas intcgri circuhaltitudinis fitb,e,d. ita

Hquarta,fimiliter Cjg.quarta,

quocp ut e,b. fit quarta, &, e,d^quarta, Circulus tranfiens per polos ambos?

rum eorum fit a,b, g,d.in quo polus eclyptic^ fit r. diuerfitas afpecftus Lu*

nx aut Sohs in circulo altitudinis fit e,h. per h.ueniat i polo eclypticac ck*
cidus

magnus z,h, t,k,^pofiium eft ex arcu e,h. dC quantitati anguli b,e,t.

fecernere arcum h,

t.

diucrfitatcm afpecflus in latitudine,8(:arcum e,t.diff

tierfitatem afpeclus eius inlongitudine,

ex angulob,e,t. nofcetui' refiduus

Proportio uero
a,z,eft
compofita
finum
e^c duabus, fcilicet proportione finus
finus a,b.ad
ib,c, ad finum e,h, &: proportionc finus h, t, ad finum t,z, a,z, autem b,e.

icilicet a,e,b.cuius quantitas eft arcus a^b.igitur a,b, notus.

&

t,z, funt.quartaj

b,a.fi^ e^i, dati, igitiir h,t,notus fiet.

Correlarium.
^

Proportio finus totius ad finum anguli ex concurfu circu^

li alti;udinis,&: cclyptice eft ficut proporrio finus diucrfitatis a^:
fpedus indrculoaltitudinis ad finum d/uerfitatis afpedus iti
latitudine
Conftituo deinde h,polum drculi magni,cuius proportio fit k, n, m;
ficmc^ h k.&! h,n,quart2e,&:|3ropter angulos uSC k.recflo k,n,m.& t,e,m*
procedent per polos circuh z,h,k.Ideo polus eius eft m^dC hinc k,m
r,m
Jiunt quart3e,quaeremus primo quatitatem arcus k,n. quieft quantitas aru
guh t,h,e,fi libet quia proportio linus h,t.ad finum t,k.componitur ex dua
buSjfcihcct proportionefinus h,e. ad finumc, n, &! ^portione finus n, m,
ad finum m,k, Sed h, t. k, h. e,c,n, 8C m, k, noti funt, iain ergo notus-eric
in,n, quare dC complementum eius n,k.cognirum fiet, quod quserebatur*
Nota tamen quod fi angulus a,e,b dematur arecfic^ manebit aiigulus ferc
sequalis angulo e,h,t, quem fi fumpferis loco anguli e, h, t. nulla fenfibilis
>

Nuncquocramus quantitatem arcus e,t;

quia proportio finusm,k.ad finum k,n.componitur ex duabus, fcilicet pro
portione finus m, t, ad finum t,e, dC proportione finus,e,h, ad finum h, n

diuerfitas ineclypfibus proueniet.

Correlarium,

Proportio finus totius ad finum anguli ex concurfu cir cu^

li altitudinis Sc circuli ucnientis a polo eclyptic^ pcr locu uifum
cft ficut proportio finus diucrfitatis alpe<fltis a circulo altitudi^

nts ad finum diuerfitatis afpedus in longitudine^

dVINTVS^
f

Scd fi libcat inucnirc c,t.abrcp notitia angultc, fi, t fcd folum pcr af#
cus e,h,h,t.iam notos, quia proportio finus k. ad finum k,t,componitur
cx
propornonc finus h.n, adfinum n,
c,m,adfinumm,t,
Corrdarium,
diiabusjfcihcet

c,

&:proporaonc finus

Proportio finus complcmcnti diuerfitatis afpecflus in lari^

tudinc ad finum totum, cn ficut proportio finus compiemcnti
diucrfitatis alpecfius in circulo altitudinis ad finum complcmenr
ti

diuerfitatis afpecT:us in

longitudine

f^Nop etiam quod angulus t,c,h.uocatur angulus Iatitudinis,quia ci op

ponitur diuerfitas afpccius in laritudincAnguIus autcmc,h,t.uocaturanLs
gulus long tudinis,quia ci opponitur diuerfitas afpedus in longitudinc,

PrOFOSITIO

XXVII*

Cuius rdinquifitioncm praecedere oporteat,cum Luna la*

titudincm ab eclyptica habuerit
^Sit portio cdypticae a,b,g. portiocp circuli dccliuis Lunx a, d, ut a, lit
d, ucro locus Lunx in circulo dcdiui, a punifio d. fit orthogonalis

nodus

fuper cclypticam d,b,a polo horirontis c.ueniant portioncs circulorum aU

titudinum c, b. c,d,h,r,fircp d,h. diucrfitas afpc(ftus Lunae iii cii culo altituk

dinum,ut locus cius uifus in codem circulo t,h,ab Ixcadant duac portioncs

quidem pcrpendicularis fiiper a, b, &: h, t. pcrpendicularis fupcr d,b,

Siclongitijdo Lunae a nodo ucra crita,b.uifaa,k.diuerfitas afpcclus inla*

h,k.

Quxrcndi igitur funt

non coniiat arcus c,d.fcd no*

titudine arcus d,t.in longitudine h,t.fecundum k,b,

arcus d,h.h,t,d!: d,t.nobis uero ex pr^mifsis

uolumus fcirc arcum d,h. opus eft fcire prius ar*

cum e,d.loco arcus c,bjtem fi ex arcu d,h.cupiamus fcirc arcus h,t. t,d,
opus cfi: fcirc angulum c,r,g.qui finc fenfibili difFcrcntia acqualis cfi angu
lod,h,t.h!C uerocx prajmifsis nondum notus eft, fcd tantum anguliis c,b,
g.notus fiiit, quare ad cognitionem arcum d,h,h,t. dC t,d,oportet praecog*
nofccre arcum Cjd.dC angulume,r,g.quod eft imemum,
tus eft arcus e, b. Idcoqp

fi

Propositio
,

xxviir.

Quando drculus altitudinis orthogonaliter cclyptica?

Hat,arcum inter polum horizontis 8c Lunam. Item angulum

cx concurfu huius circuli altitudinis,& eclypticac oftcndere*
HrSit portio eclypticac a,b,g
tis

portio^

circulialtitudinis z,d,b,e.inciden

fuper eclypticam ad angulos reciios, dC tunc idem fiet etiam circulus loh

gitudinis loci Lunac,&!

fit

d.uel e.locus Lunac palam tunc eft,qu6d ni

diuerfitas afpe(flus in longitudine,propterea

quod

lla

eft

circulus altitudinis per

polos zodiaci tranfeat.Sitautemr. polus horizontis,quia iam notus eftari

cus z,b, cx projmifsis, 2)C data latitudo Lunac b,d. uel b,e. idcoqj arcus z. d,
autr,c.ncnfi'entqui qua[rruntur.Palam etiam eft quod anguli apud puiida
d.5C e.ex circulo altitudinis,&! circulo decliui Lunae proucnjcntcs inrc ni
bilitcrarecfiis differunt propter modicamlatitudinemin cdypfibus,io\;o
iiiliil diucrfitatis fcqucretur,fi pro eis rcdiifumerentur,
I

ij

Propofiiio

^
'

"TLIBER
PROPOSITIO

XXljf,

Quando circulis ald tudin is cum eclyptica unus fuerir,arcu$

5^ angulos propofitos detcrininarc^

fSit eclypticse dC circuli htitudinis portio una

a,

b, g.

m qua polus hc*

rizontis a.portio ctrculi longitudinis locis Lunac orthogonahter edypticac

'tnfiftens fit d,b,e. Latitudo Lunae fit d,b, uel b,e, duc^tis arcubiis a,d,
e, quxrimus quantitatcm arcuum a,d,&: a,e,

&
& angulorum b,a,d.6(: b,a,r

InhisutiturPtolemacus arcubus, utlineis re(fiis, propter diuerfitatis par#

b, d.
b, c,
uitatcm, Sic cum an^ul! a, d, b. fint rec^ii, ex arcubus a, b,
datis per penultimamprimi reperit quantitatcmarcuuma, d. St^a, e, hinc

&

tanqiam in tf iangialis orthogonijs redilineis quantitates angulorum b,^

d.&: b,a,e,qui qu3ercbaiur.

PrOPOSITIO
Clim autem circulus
inciderit,arcus 5c

^Sit enim portio

XXX,

altitudinis fupcr cclypticam

obliqu^

angulos didos uerificare;

eclypticae

a,

b,

t.

cui arcus altitudinis z, b,

k cbliquc

incidatjfitq^ z. polus horizoutis, circulus longitudinisloci Lunacfit,d,b,c,

qucm^oportetorthogonaliter eclypticam fecare,fitqi Lima in d. uel e. du^

latitudine Lu*
clis arcubus z,g,d.8<: z,c,t. ex arcu z,b. 3i: angulo z,b,a.

&

quxriinus arcum z,d.uel z,e, 8C angulum z,g,a,uel z,t,a,

ducamus djk,dC e,l. perpcndiculares arcus fupcr^, b, k, Vtitur iterum 2ra
cubus t^inquam linc^s rcc^is propter diuerfitatcm infenlibilem.Fx angulo
nae b, d. uel b,

e.

z,b,a,dato,6(: recfto c,b,a,

portio c,b.ad

notus erit angulus

c,I.&: I,b,daia.Similiter

ntcum latitudines b,c.b,d.datx fint,

itaq3
r,l,
.

ex z,k>&:

e,b,I.aut d,b,k.

Idecqp proi:

proportio b, d. ad d, k, d( k, d, data.
ideo arcus d, k, k, b, c, I,iSl l,b, dati,

tanquam in lineis reAs arcus z, d. Similiter ex

quare ex proportione latcrum triangulorum anguli^

k,d, fciCtur

dC l, . fcietur z e,

fient.Sed d, z k. eit difFerentia qua angulus z, r, b. mir

angu'o a,b,z,ig;tur anguli a,g,z.& a,t,z,noti hent, qui qucrebatur,
Sic Ptolemaeus pofito arcu z,b. 4 J.gra.S^: angulo a,b,z,3 o .gra, 1 tcm latitus
dinibus Lunaf,fcilicer b,e.5.gra,iimiliter b, d. 5. gra, inuemtangulum l\
z,t,5,gra,&: 4,quintas unius,&:angulum b,z,d 5 gra,& fcxtam unius, Sic
angulus a, t, z. 24, gra. dC quinta unius, 8C angulus a,g,z, 35.gra, 8C fcxta
unius. Arcus autem z,c,repertus eft ab eo,42.partcs,&: 54.minu.Sc arcus
z,d,47.gra.54 mi.Item maxima diflferentia, qux elle poteft in d uerfitar
te afpetffus in latitudine propter Lunaelatitudinem,contingitLuna in 90,
gr.ab afcendente pofita,quia tunc ni illa er it diucrfitas afpedus in lcngitib:
dine.Bt cuLuna5,gr,habiKritlatitudinemaxima difFcrentia diuerfitatum
afpec'^ij,qu3c propter hoc acciderc poteft,eft 10 .iTi,ferc,Sed cum latitudo
Lunx in eclypfi folari maxima fiierit, qucegradus unius, medicPs ferc
cfi,maxima differentia diuerfitatum afpc<flus,quaE propter ea fit eft minuti
unius,6i^ medictas unius,quod tamen rarifsime contingit,
d,z,k.8i!: e,z,l.noti

nor

eft

&

PROPOSIXIO

XXXI.
Arcnm inter polum horisontis,& Lunam in latitudine ab
jecTyptica cxiftencem certius dcmonftrare

SU

aVINTVS.

CSit mcridianus

A (Jiifdcm pttrt*

a,b, g,d, medictas cclyptfde a,t* f,g,

Ais in mcdio coeli, f, punvfius oncntis,medietas horizontis b,h, k,^d,*poc

lus horizontis r, locus longitudims Lunae

tiidmis
z,o,k.

t,o. l,x,

ex

Lantudo Luna:

datis arcubus

a,

r. z,

t,

cclyptica t, arcus circuli longi

duoarcuscirculialtiaidmumz,t,h,&:
&t,o, propofitum eft repcnre arcum 20.
t,o.

Nam propter punc^him codum medians notum, notus crit angulus z, a,t!
hinc cx arcu

angulo z, a, t, item arcu a, z, notus crit angulus a,' t,z,

Itcm fit z,I. perpcndicularis fuper t,z. in triaiigulo z,t,L angulus z,ty l/eft
complementum anguli a,t,z. idco notum, quare ex fmu toto
finu arcus
z,t, item finu anguli z,t,I. notus fiet arcus z,l. itcm cx complemctoz,!.
z,

t,

&

& complemeto

finii

complementu t,l,qiiarc t,I. datus^ideom

o, 1, notus, Hinc in triangulo z,l,o. ex finu toto, dC finii
complemai o,T
&: finucomplemeiiti z,l, notum fietcomplemcntum z,o. quod cft k o,igi^
cur z,o. notus arcus qui quaerebatur, Haec omnia ex fcientia
triangulorum

tcto,

z,t.

reperics

&

fphseraliuirt,

pROPosirio

xxxiii

Diuerfttatem quo<^ afpe^us in longitudmc 6c latitudm^

ueracius tunc diicertlcre

C Sit medietas meridiani b,

a, r,

d.

iri

q[ua pdlus horizbntis

mcdictas horizontis b,e,d. QC portio eclyptic^ a,t.

k, e. in

Itcm
qua loctis longi
fit

r.

tudinis Lunacfit

t portio circuli longitudinis ut in pracmilia

t,o. I^x. fitcn
X, polus ecIypticac,latitudo Limaii t,o, arcUs circulorum altitudinumz,t. Zj
0, n. diucrfitas afpeclus in circulo altitudinis fit G,n.arcus a pdo edypticx
ueniens ad locum uifumLuna: n. fit x,i,n. Item arcus n^
q. orthogonaliter
tieniat fupero,t,q. propofitumeftcx arcuo,n, rcperirearcus
q, dC q,
cx pracmiira notus ruit arcus z,l. hiiic cx angulo rctfio 5^ arcubiis r,o, di r^
1, inuenics quaiititatem anguli r,o,l. (eu q,d,n. hincex
finu^toto &:*angulo
q,o,n. &: arcu o,n, reperies arcum n,q. quem de ccrto

fcimus irtfcnfibiii^
ab arcu t, i. Item compIementUm artguli q,o,n. infcilfibilitcr
quo:^ differt ab angulo q,n o.hinc igitur ex finu tdto &:anguIo q,n,o,arcu
ter dittcrre

quo::p o,n. fcieimis arcum o,q.

Sed htitudo Lunae t,o nota eft, ideocB t,

q
notus,quicp infenfibilitcr differt ab arcu i,n qui cft latitudc Lunx
uifa,Sed
dico tibi, hac prxciihnc nihil opus clTe, fed fi angulum a, t, r.
dC

augulum

tenueris pro angulis q,n,r. 5^ r,o,l. nihil uiiquam fenfibilis

diff^ereii
tix propterca inuenies. Ideo tamen Iiacc adduch funt,
ut fcires uiam cffe
qua omnia cum praecifione poffent iriueniri.

t,z,l.

FINIT LIBER Q.VlNTVa

I

0}

Lhct

BE R

S E

XTV

LVMINARIVM
DVORVM
lun^iionem&Oppofirionem^Item

CONW,

mrh\T0 Eclypfim,

cum modis fuarum uariabilicatum luci"

diHime explanau

Propositio Prima*

VO PACTO TEMP VS Et LOcus mediaeconiundforifs luminanurcperiatur,

i(f Excmplum Ptolemaei, qiirt pnina mcdiaiti coniuns
^ioni in annis Nabuchocl6n6faris ext axit, Ex e s quac
I
praemiffafunt in fupcnoribus libns,habuit quod itt me^
ridie primccdiei menfis Thus,quo ftjit pnncipmm anno
locus Solis medius fuit 45.111, pnnciptj Pjfcium.
Nabuchodonofans
rum
Mediaclon^atioLuuaca Solejo. gr. 57,m. Argiitnentum Sohs,,quod
I

'

UQCauit racdij loci Solis ab auge fui diftantiam fuit^ i6f, gr, 15. fh. Argu^r
mentum mediA nLunae z68, gr. 4^. fh. Etdiltantiamedijloci Lunici

purnflo circuli dccluiis maxime(eptentripnali,quam uocamus argumentu

laticiiiinisLunac mediiim,fuft354.gr. i^.in.Diuifit igitur clongatiuncni

thediam a Sole per elongationem hu-ufmodi,quae fit in uno dic,8^ prodie^:

tunt quincp dtes, 47. minuta, dC 33. fecunda unius diei. Fuit igitur antc
mericlieni primi dici menfis ThUs per 5. dies, 5C fiia cum proxima qua:
praccetlit mcdia luminarium coniun(fiio. Sed mcnfis luriaris, Itoc cll tcm*
pus abunaconiunc^ione mcdia iad proximam, habuitz^, dics. 31. ih, 50.
fecundauniusdei, Igitur a meridieprimi diei mcnfis Thus per 23. d cs,
4.4. ih.dCi7, fecurt.iinius dici, fuit prdxima fec^ucns mcdiakrminarium
cdniwnclid. Oportu t itacp feam fuilTc uigefima quarta diemcnfis Thus,
poft rneridiem minutis 44. fccundis 17,
Hf Praetereaaddidit radicibus pracEitis mcdios moais Soiis,argumcnti
Lu.iae,3^ argu -ncnti latitudinis Lunae in diebus 23. minutis, 44. fecftdis,
17. 3^ cxibant in pracdi<^ media cpniuncfhotie locus medius luminanum

a4.gr, S.

fh.

50. fecun. Pifciunt Argumciitum Sohs zSS.gr. 3H.

ih.

50,

Argumentum Lunae m^dium iiS, gr. 57. fh. i j.fccun.Argumcnir

tu niatitudinis Lunac medium a pun<fto nlajtimc feptentrionali compu=r

fcalHi.

cando 50 3 gr, 17, minut, ii, fecun, Adfimilitudincmhuius exemph 11

cseterisagas.

PR o p oi itio

iL

De tatuli'scomundionum& oppofitionumlutnmanum
diflercre.
l|r Fabricauit Ptolcmseus tabulas defertiicntes huicncgotio fupcr mcf
f idiarium Alcxandria:,&ad annos principrj Nabuchodonofaris. Iii diffe*
rerttia primapofuitannos collccfios Alcurrcntcs per x^, ita ut in pr mali*

neaponcrctannum primij Nabuchodonafaris, 8C

primacconiunc^ionismediac,

fcilicet

dics mcnfis

in dire(fto Cius

Thus 24,

tempus

minut.

44.

(kcmi* I7t ItemargumentaSolis,LunaCyd^ latitudinisLunxmedia, qucc

in

SEXTVS^
^

in prxmifra repcrta fucritnt. In fcoinda ucro Iiiica ijofuit anniim uiecfimS

fcxtum Nabuchodonofaris, 8C in diredo huius numcri tempus, fcihcer
dies 5C mmuta menfis

Lunx,

Thus,quo fuit cSiundio prima media, 8C argumen*

hocingenio confiderauii,qu6d i
omnibus uigintiquincp annis aegyptijs in temporcartticiparentur coniun
<ftiones mediae in 2 m, 47, feam. dC $, tertijs diei, Ideo per huius nume^
taSolis dC

ri

dC latitudinis Liinac,

fubtra(flionem perfecitaream teniporis primae coniunclionis ufcp iiol;

annum Nabuchodonofaris,
itra

integras reuolutiones

In hoc uero tempore rnotus Solis medius ul#

fuit^

353, gr, 52,

mentum Lunac medium 57, gr.

iri,

34, fccun. 13, tcrtia. Argu

m, 44.fecun, i, tertia,& argumentij

mediumlautudinisLunae U7,gr, 12, m, 49, fecun, ^^.tertia. Per horum
21,

nocuum

additiones ad primas radiccsperfecittotam diflferentiam prima,

coniunclionum mediarum in annis colieciis. Ad fimilitudinem
oppofirionum mediar;|m Di
liuius pofuit differentiani fecundam,quac
xitenimmedium menfemlunaremelTei^.dies, 45. 111. 55. fecun, mo*;
tumcpSoIismediumin hoctempore 14.gr. 33. in.u. fecun, Argumerbr
tumLunac mediumi92. gr, 54,111. 30. Scun. Argumentum latitudinis'
incdiumi^^.gr. 2o,iii. ^.fecun, Id diminutumex radicibus primaccons:
iunclionis primiartiii Nabuchodonofaris, rehquitradices prinrae oppofi*
tianis mediaeeiufdem anni Nabuchodonofaris, quibUs habitis cotinuauit
casqupcp ficut radicescpniunc^ionuaduoi. annumNabuchodonofaris..

quoc

eft

Dcinde perfecit differentiamtertiam,quac eftcoiun(fiionum&l oppofitio*

iium in annis cxpanfis. Confiderauit cnim exceifum 13, lunationum fupei'
^6^, dies, &! fuit iS, dics, 53, rn.ji.fecun, 48. tertia. Item in hoc tcmporc
lunationum mows Solis medius iS, gr, 22, iii, 59, fccun, 14. tertia.Ar
gumeti Lunac medtj 335. gr. ^7, iii. li. fecun, 51. tertia, Confiderauit eria
fpacium duodecim iunationum,quod fuit354. dies, 24, iri. i. fccun,4o
tert a. Et in hoc tempore motum Solis 349.gr, 16, m. 3^.fccuri,i^,tcrtia.

13.

Argumcntum Lunae^o^ gr.^s^, iTi.i.fecun, 53. tcrtia. Argumentum la

49,fecun, 42, tertia.Ex his pcrfccit tabu*
lam annnorum expanforum ad annos 25, Aliquandoquidcm addcndo nu
ind^
meris pofitis in primalinea duodecimlunariones cumotibus fuis,
Aliquando
exccifum
trcdecim
dic^him
lunationum
abjjciendo3<^5.dies,
cum mdribus fuis,tunc quidem duodecim lunariones cii uidit, fi exceifuni
diclum addidilfetjplus una lunatione prouemflct, Tandcm tabulam men
fium pofiiit, qiiam ad 12, extendit. Vna enimlunario fuit29, dies, 21, m
5o.fccun. 4, tertia,2o, quarta, In hoc tmporc motus Sohs medius 19 gr
111.23. fecun,i,tertia, Argumentum Lunac 25, gr, 4?, in, o,feam,8,
tcrtia,Ex hi$'
tertia. Argumcnnim latitudinis 30, gr, 4o,in, 14, (ecun,
fompkt t^iilam mcnfrum uia additionis

titudinismediumS, gr,2,

iri.

pRO p o siTio

iri;

Vfiim taliuni tabiilarum dcpromere,

ifCum

annis currentibus a prmcipio Nabuchodonofaris intra ta

quod fi praccife inucneris numcrum eorum in annis collec^is, in

direcio eorum liabebis coniiiiicftioncm 8i oppofitioncm mcdiam i'n
primo menfe fcflicei Thus , atquc motum argumcnti Solis medij,
argutn^ntfLtmac,
argumenu latimdinis Lunse ad candcm*
tulas,

iuj

Si

LIBER
Si ucro fupcrfuttt anni ukra colkcflos proxtmc mtaorcs fn tabufa rcpcffo^'
cum eis mtra tabidam annoru expanforum, quacin dire(fioeorum inue
ncriSjiunge cum eis qusc cum colle<f^is anms acccpifii, quodlibet quideni

fub fuo genere, &confurgetconiun<ftioueloppofinomedia,computando

tcmpus a principio menfis Thus,8^ motus didiad candem, Dcinde per
addiiionempofitorumintabulamenfiumhabebis quamcunqp uoiescon^
iunciionem fequentem aut oppofitionem,

Pro p

o siTio

ilir;

Superationem ucram Lunac in hora confidcrarc,

f Scire praeoportet ueros motus Solis & Lmx in hora,id communitef

dl uia aCquandi Solem dC Lunam ad principium talis
ad finem eiufdem,tunc differentia motuum erit motus in hora
quacfitus, Facilius fic,S^ habebis rationem compofitionis tabulac motus uC
ri in hora, Confidera jequationem argumenti Solis ad tempus,pro quo cu^r
qu^ritur, dC certior

IioraCjitem

pis haberc motum Solis uerum in liora,huius 3cquationis,&: cquationis arsr

gumcnti proximo uno gradu maioris diflrerentiam nota, de qua fume par^s
temproportionalemfecundumproportionemjZ, m,dCiS, fecundornad
6o,m. quam deme ai, m, iS, fecundis,fi argumCntiS Solis minus fit 93,
gr. uel addeeifdem,fi plus, ufcp ad iSo gr. QC exibituerus motus Solis in
hora,Siccompohestabulamadfcmicirailum,Ratio cft quiaargumcntti
Solis augetur in una hdra per z, m, 28, fecuru
; i(r Item fimiliter fiatinLuna, Confideraacquationem argumcnti Lunae
dati,icem scquationcm argumenti uno gradu maioris, de diferentia harum
lume partcm proportionakm fecundum proportioncm 41. m, 4^, fecun,
ad 60, m, hancfubtrate i^,m.5C ^6, fecundis, fi argumentumfuit mi^
nus 4f gr, autadde fi maior 45.gr. ad iSo. fic compones tabulam ad fcir
micirculiim. Ratio, quia argumentum Lunac uerum poft unam horam 3
"coniunclione media uel ante difFcrtab argumento medio in hora coniun^
.

cf

iionis mcdise pcr

tri

motum argumenti medij in hora, & acquationem

quae uni horac correfpondet 41,

crefcunt ufcp ad

35^.

iri.

cens

49,fccun, aequationcs etiam Lunac

gr, argumenti, poft ad femicirculum decrefcunt,

bitis motibtis ueris Solis

5^

Ha*

Lunsc in hora,aufer motum Solis de motu Luc

nx^QC remanebitfupcratio quxfita.

Propositio

V,

Veram applicationcmluminarium&Iocumdinumcrarc
Iff

Ex ante pratmifla primum mediam applicationcm cognofcas cum ar

Lunac, cx quibus fecundum do<^rinasfuperiorcsuera

loca luminarium dcprachendas, Quod fi concordia fucrit,tempus mediac
gtimentis Solis

St^

tcmpus uere. Si difcordia,difFerentiam eorum nota,huic,

Polemacus,adde fuam duodecimam,q) tantum intcrea uere Sol moueas
tui', 3i^ totum diuidc pcr motum uerumLunat in hora repertum per pra!;*

applicationiseft
tit

milfam. Vcl mclius differentiaeorijfimpliccm diuideperfuperationcue*

ram Lunx in hora, 5^ tempus quod fic ^ucniet,eft diftantia inter ueram
rjicdiam applicationc.Sequetur aut uera media,fi locus Solis pracccifit locit

Lunae.Si uero locus Lunoc pracceftit SoIcm,tunc per diclum tcmpus ex di^

media uera, hinc motus Solis in hora ducf^us,

icmpus diihnti^c intcr ueram bC mediaapplicationc,^ducet ueru motu

uifione ,pueniens,fecuta fuit

in

Scli

SEXTVS.
Solis in didlo tempore, pcrquem nofcetur locus applicationis ucraf, Vcrii

opus aliquando non lijfficit, Iicet fi prope ueruni, ideocp oportebit

3cquare ad hoc tempus licmucntum loca luminanum fecundario, dC fire#r
perietur concordja : fatis, Si difcordia,opus eft Jterum morc priori tempus
qiria id

uerum elicere,

Pro p o sitio

vr,

Duabus cclypfibus quibus Luna fuit prope longitudincm

propio rem epicy cIi,fcmidiametros umbrsc
4|fPrima

fliit

in oc^auo

& Luna^

elicerc,.

annorum Naboth,qui fuit a principio aiinorum

Nabucho.annus quingentefimus feptuagefimus quartus,tranfa(fiis 27,diC

bu> menfis Phument,quieft feptimus acgyptioru,cuius mancfuitdies iS.dd
fuit a principio horse octauac ad nnem horac decimae,p!urimu partis cclyp*
fatac 3 partefeptentrionis,fuit7.digitis.

Tempus mediumfiiitpoilmcdiu

noctis duabus horis temporalibus,6<: medieraie,&: Sol in 7.g.Tauri.Terri

pus a pnncipio anncru Nabucho.iiiit 5^73.annizo6.dies i4.hor3p,&: teiv

unius temporis difFerentis,fed medij fuit i^.horac tantum ufq} ad iv.Cff

dium huiuseclypiis.Locus Lunx medius 7.gr,4i?.mi,Scorpij,ucrus ^.gr,
tia

i9.mi.eiufdem,argumcntum i<^o.gr,4o.mi.5: argumentum latitudinis a

p jncto maxime feptentrionali 98. partes lo.mi, Scainda fuit anno <Jo7,
annorij Nabucho. diebus menlis Tobi tranfa(f^is duobus, cu us mane fuit
dics tertius ante mediu nodiis hora uiia 2cquali,medietate&: tcrtiaj&cclys:
piatu a parte merid^eifuit ^.digiris.Solein j.gra.&oclauaunius partis Aat
quarii. Tempus a pr incipio annora Nabucho.<5o <5.anni acgyptrj, dics
ho:a: io.5<;fexta horx utriufqp temporis.Lunafecundum medjum motum
in 5,gr,i5.mi.Leonis,fecundij uerum ^.gr.S.m.eiuIdem, Argumentu 17$

gr.4 5,mi. Argumentum latitudinis apuncfio maxune fcptcntnonjili 8o

gr.3^.mi,QuiaitacB difiantiaLunaca nodo inprimacclypfifuit S.gr,2o,
fecunda dilfantia ano^
mi.fuitlatitudo mcridionalis ^^.mi.^.fecun.Et
do fuit lo.gr.S!: tres quintae^fiiit htitudo meridiana j^.mi.medictas dC tcr
tia, Diffcrenriaautem partium eclypfatarum fuittertia diametri Lunac . El
diifercntia laritudinu ii.mi,47,fecun,ncceire eft igitur ut tota diamcter Lu

nac fuit 35.mi.&:tertia huius uero quarta eit S.mi.medietas

JV:

tertia fcilicet

pars eclypfata in fecunda ecly pfi ^qualis parti diametri ab extiemiiate um*
brae ad centrum Lunac.Ea ablata a latitudine Lunae in fecuiida eclypfi,ma#

ncbunt 4^.mi.femidiametri umbrae inloco tranfitus Lunc,duLiina fuerit

propc oppofitii au^is epicycIi.Sic iterij reperta eft eade prcportio fcmidia*
metriLunacadfemidiametriiumbracquaefupenus,&:itafirmauitcam,Qui
dam femidiamenros Lunx dC umbrac in applicationibus.Luna inter augem
C;-'icycli

dC oppofituejus exii l:cntc,ex his quac in auge,8<: oppofito rcpcrtac

funt fic inueniunt.Sit epicydus a,b,g, fuper centro d.in applicationibus a,

quidc aux b.oppofitiiaugis ccentfii mudi fitcp Luna in g. femidiamcter lu

nx in a.eft minima in b.maxiina quae poteft cile in applicationibus,S: diffc
rcntia ex dicflis nota eft,que fit l,m.g,z.fit fmus argumctia,g.erit igitur g,z
finus notus,&: fimiliter r,a.finus ucrfus,fcd a,b.eft notaru partirr,qu'.bus d,c
cft

60 .igitur in eifde a,z,g,z.z,d,not3e fient,igmir e,r,nota

hinc e,g.nota,

qucfit ^qualis e,h.qrea,h data.Sine fenfibib aiJtdifFcrcntia^portiob,a,ad

a,h,eft ut l,m.ad augmentu,quo femidiamctcr lun^ cxiftctis in g.cxcedit fe
fnidiametru eius exiftctis in a.qiiare illud augmentij not5erit,hmc femidja

|aet:r

umbrcnota

liet.Ccrtior

tamc uiahjcrepcricdiiniz.quinridaracft,
Oftenfis

LIBER
Oftenfis igiturquaiitttatibusfemidianietrcrumLiinse,SiJ

umbrxra maxir

maaccefsioncaa terram tempore eclipfis,pr$finiuniur tcrminieclypfium,

utfequitur

PROPOSITIO

vn,

Termmos cclypfium folarium praefinire*

HfEx praemitla patct femidiametrum Lunac maximii in ecly pfibus efTc,
7.nii,4o, fecun Scmidiameter autcm Solis cx fuperionbus habetur,i5.
ini,4o.fecun,quxlicctpropter ecentricitatem Solis uanabilisOt,id tamen
non curatur,qu6d fere fit infenfibilc Jn cotadtu itacp eclypfis folaris diftatia
inter

ambo centraluminariij fit jj.m.zo.fecun.Diuerfitatis aute afpc<f^us

maxima quae efle poteft in omnibus climatibus fcptcm com*

munitcr pofitis,uerfus meridiem quidem cfi: jS^mi.S;: nunc diucrfitas afpc

in latitudine

^us in longitudine maior quae elTe poteft,cft 15.mi.Sed uerfiis feptcntriof

nem eft $,mudC tunc diucrfitas afpccius in longitudine cft ^o.mi.Scdctia

plurimum difFcrenti^ quod caderc potcft inter locum ucrum applicationis
uerac,3(^ locum medium applicationis mediac eft 3.gr. quod habetur,fi ma^
ximae aequationes luminarium iungantur,8c: totuis tredccinia pars accipia'?

pcrambubtag
grcganim maximarum acquationum,Solintereatredccimam liu/us peram
Dulat.Et dum Luna hanc trcdecimam fccat. Sol quocp interca per tredeci^
mam huius moucatur, Quod itacp Sol fccat in tcmporc quo Luna aggrc^
gatum maximarum afquat:onum tranfit, eft 12. pars ferc huius aggrcgati,
quae duodecima fi iuncta fuerit cum maxima sequatione Solis, prouenic^
c^uod plurimum intercidere poteft intcr locum medium mediae applicatio
n s, ^ loaim uerum uerae applicationis Idcp fecundum numerationcni
tur,&! huius etiamtredecimapars,proptereaquod d.i luna

Ptolemaei eft 3gr,&: illud fere aequale eft difFerenti:e inter argumentu latiW
tudinis medium in liora mediaj applicationis, dC argumentum latitudinis

uerum in hora uerae applicationis, non enim diffcrt hacc ab illa,nifi in mc^*
tu capitis in hoc tempore. Sitiginir cclyptica a,b,deferens b,d. dC fit d. lo^

cusLunacuerus,uifiis autem in coniundtione

uifibili

fite.&arcus a,c.g.or=f

thogonahs fuper eclypticam a. locus Sol s critigitur e. LcusLunxuifus

in differentc a,z. fcmidiameter Solis c,z. feniidiameter Lunae fircp d,e.dirf
afpeclus in circulo altitudinis, erit d, g. ferc diucrfitas afpcctns in
longitudinee.g.inlatinidinc,
iginirdiucrfitas afpec^usinlatitudi^
iierfitas

Dum

ne fiierit ad partem meridiei,quodfempcr contingit,dum Luna a polo ho=^

rizontis uerfus meridiem fucrit, critc^g.^S. mi,a,z,c. autem eft 33,^11.20,
fecun. Sic ficta,g.i.gra.3i.minut,2o.fecun. Proportio autem 3,g.nd g,b*
propeeftficuti, adii.
fcmis, quod patetex maximaLunaclatirudinc,

&

& uia quac data fuperius

eft declinationis

eclypticnr,^ l.ititudiii!s Lunse ta

rum g.fitlocus ui*

Dum iginir Lima
tranfit araim g,d.qui eft 15.mi.S0l interca tranfit duodecimam huiu ,qu^
bulandi,Fiet igitur arcus b,g.i7.gra.3o,ininu.fere,Sed

fibilis coniun(flionis,

duodccimafitg,k.

Ponamus ueram adhuc

crit itac^ k.

futur jrn

locus ueracconiuncfiionis, ficarcus b,k. cric

I7.gra.3 j.minu.fcre.Ponamus quoc^ quod mcdia coruunc^ioctiam adhuc

futura fit. Sed inter locum uer um ucrac dC medjum locum med lae, ut fupe*
rius taclum cft cadcre poftunt ^.gr.Centrum ii^itur cpicydi in

iunctione diftabit a nodo 20 . grad, dC mcdio fere Sed

mcdia con^

dum e,g.d.'uerfitas

afpecius in latitudine foerit uerfiis feptcntrionem maxima,fcilicet S.minii.

Luna

SEXTVS^
Luna tamcn m latitudiltie fticfidiana exiftentc ita mtelfige b,g. ^pdrtibn^
defercntis ab cclyptica mcridianam, erit a,g.4i.mi. Hinc b,g, iecundum
proporfionem dictam efit prdpc 7.gr, ^,m. g,d. uero 30. cuius duodeciW
macft^.fh.fere. Sic k,b, crit7.gr. 55' mcui Jc,h. fcilicet j.gr.additifaciut
io.<n".?5.fh.fcre. Ptolcmaeus tamen addidit illos trcs gradus fuper aggre^

oato cx diftantia uifi loci LUnae in uifibili coniundionc 8C diuerfitate afpcir

chus in longmidine. Sed ipfi fint differentia maxima inter rncdium locum
inedisc coniuiKfiionis,& ucrum uerac coniunclionis locum.Oportet ut ad^r
dantur ad diftantiam ueri loci Lunac in hdrauerx coniundiones, ut cxeat
in hora mcdicc cotiiunclionis, qua
diftantia ccntri cpicyc2( Limae a nodo
contingat fecundum uifum.Ideo termini ecly?
boffibile cft utLuna Sole.m
ptici fui

minos

paulo maiorcs funf. Habemus igiturper

cclypticos folarcs hoSjJJidelicet

omma feptemclimata ter?

mcdiunl argumcntu latitudinis mc?

m, S^' argumentum latitudinis feptenorionalis a

nodo lo gr,&: mcdtum fere. Extra autem hos terminos non eft poftibili^
ridiaftx a

nodo 10, gr.

55.

tas edypfis folaris in

didis climaubtis, fed inmcdia coniuncf^ionc ccntro

cpicychLunac cxiftente,intra di(ftos tcriiiinos poftibilis eft Soliseclypfis;

Albatcgni autem quia ahas femidiamctrorxjmquantitates,(euaequationum
maximarum ponit,dicittermino6 hos in mcxidie qmdem 10, gr, 40, nuV
in feptentrione 20 , gr. u. ni

PRoposiTid'
Lunaris

vnu

cclypfis tertninos aflignare^

ccntrum umbrae
umbrae
circuli
8(:Lun^
Lunae^dum
uifualcs
maximi fe pri
ccntrum
g, uero
4o,fecuri.&:z,a.
m,
45.m,5d. feajn,
mumcontingantinz.eritg,z,i7.
<ju3rca,g.fietunusgr.5.iTi* 3^. fecunda. Ideocp fecundit proportionem
dichm g,b, fiet fere 1 gr. tz, miSi itacp media oppofitio fcquatur ucram
per maximam diftantiam poiTibiIcm,addendi funt gi-, 3, dc^uibus dic^u
^Siyd^ fieti5,gr. li, m.maximadiftantiacentri cpicycIiLunae a nodoirt
oppolitionc,quaLunacontingitcirculum umbrae fine cclypfi, extra hunc
terminum non eft pofTibile Lunam eclyplari, Albategni tamen dicit tcrni j
i(r

Sit a,b. cdyptica b,g.decliuis cirailus LunaE,fit^ a,

num eiTc x4, gr. 45. niinut,

PROPOSITIO
Solem

aut

Lunam

in fex

IX

menfibus

bis cclypfim pati eft

pofTibile
i(f

Intelligamus a,b. g,d. cirailumLunx decliucm,qui rccctcclypticam

g. capitis 3C caudae,&: medietas feptentrionalis fit a,b,g. me#

innodis a,

&

mc

ridionalis g,d,a. terminicdyptici a partefeptentrionahfinte,f.a partc

20, gradus dC
fidiana fint k, l. crunt itaqp a, c. &: f, g. in folaribus utef

medij, ied g,

1.

dC

a, k,

lo , gr, 55, quare arcus e, b,

f,

contiliet 139,

grad,

Medius autem motus argumenti latifudinis in icx menfibus lunaribus

sequalibus habet 1S4. gradus, &:minutum unum integris feuolutionibus
fcmotis, quare motus argumenti latitudinis in fex menfibus maior eft arsr
cu c,h,, 8C minor arcu f,d,e, Poftibile eft igitur,quod fi nunc monis latitus
dinisfitinterminoeclypticae, quod poft fex mcnfes iterum cadat intcr*
miBUtn edypticum , SoIem% in fex menfibus bis edypfari . Item iii
"

lunaribus

LIBER
lunaribus cclypfibus ficnt arcus icrminorn 15, gr, 12, m, quare tam c, b,^
quam l,d,k. fict 149, gr, 3^,m.Erit igitur motus argumcnti laiitudinis di

chisutroffihdrummaior, minortameiiarcuk,b,Uutf, d,e, Patcbititaqi

licrum cilc quod dicit propoTitio.

Pro P o SITI o

X.

Luna in quina mcnfibus bis cclypfari cft pofTibilc^Cum/^

id accidcrit,ncccfle cft, ut ambabus cclypfibus ucrfus candem
partcm porrigantur tcncbrar*

4
'

^Sit cnim ut in his quincp mcnfibus Sol uadata longitudinc mcdia

ruicccntriciperpropioremucrfusalteramlongitudinem mediam. Eritcp

/ tunc motus Solis uelox, Lunaautem in epicyclo ultra integras reuolutic^

ncs pcriiciat motum g partcm cpicycli fuperiorem, ubi tarda curfu cxiftit,
Fientigi: hi quincp menfes maiores,in quibus Sol mouetur motu fuo madr
iori,3^

Lunamfnori. Medius motus SoIis&Lunaeinquincp menfibus

incdiis,abie6:is reuoIutionibus,fi'eti45, gr, ^z, in

Etfumamus utlongini

do propiof Solis diuidat hunc per equa^addet igitur fuper mediu curium
acquatro Solis hincindcfijmpta 4,gr. 38. iruMotus autem Limaein epicy*

do inqutncp menfibus eft iz^, gr, 5.111. hunc quoc;p per acqua diuidat lon*
gitudo iongior cpicycli, mmuet igitur ex mediocurfu acquatio hincinde
fumpta 8,gr. 40, in. In temporc itaqp quincp menfium illcrum q? Sol fit
uelox,

Luna a jt tarda cinfu, praecedet

Sol Lunam in 13, gr. 18,

fn, lioc cft

uerus motus Solis maior eft uero motu Lunac in hac quantitate, Sed dum
Luna idperambulaf donecSolem confequatur,SoI duodecimamhirius mo
uetar,quaj i,gr, 6, in.haccduodecimafi addatur fuper 4,gr, 38. iri. quac

&

medij, proueiiient 5, gr, 44.'m,

fucrunt diflFerentia ueri motus Solis
quantum quinc^ menfes maiores addunt fuper quinc^ mcn(cs mesr

fcilicet

^ios.Oportet enim in talibus difpofitionibus primam hanimoppcfitiong

ucrarum pracceftiiTe mediam tanto tempore quantoultima harum media
fequitiir.Conftat autem quod diHerentialocorumappIicationum ucri quic
dcm in uera, dC medi] in media fere 3cqualis eft diflferentiae argumentorfi
latitudinis ueri in uera, 8C medij in media, quare difierentia ar^umentorff
|atitudinisueri6(Jmedij in pracdicfiis quin(^ menfibus eritferejr.gr. 44.
ni. Sedargumentumlatitudinisinquincpmenfibus medrjseft,i53.gr.2i,
iTi.ideoc5 argumentumhtinidims uerum in quincp menfibus ueris lunari*

Termini denicp cdyptici lunares Luna exiftente in

longitudine mediaepicyclifunt i i.gr, ^o.m. tiflic enimaggregatum fenii
diametrorumLunac & umbrae cft gradus unus,propterea q>Luna in augc
cpicycli cxiftente in apphcationibus lale aggregatum fit 5<5,fh. 24. fecim

bus eft,f5 9. gr. 5,

rh.

fed in propiorilongitudine epicyclifit i .gr. 3. 111,35, fecun. Refpice modofigurampraemiirac,fietiamutercparaiume,f, 6:I,k. 157.gr. idco mi^
nor argumentouero latitudinis inquinm menfibus maioribus per 2. gr*
5. th. Si igitur hic moiuslatitudinis a,b,h per unum gr.in arcu a,e.ccepetf
fitj&finieritinarcu^g.

perunum gr. ferea,b,f.poftibileeft,

ut in utraq|j

per arcum 1, d, k. Et dum motus ific

fucritpcrarcumiftumc,b,f. eclypfabimr in utracp eclypli pars meridiana
Lunaj. Sed per arcum 1, d^ k. feptcntrionalis, Verum tales oblcuranotf
fiat eclypfis LunacSic etiam oftenditur

nes fcr^ funt infenfibiles*

Propofiuo

SEXTVS^
Propositio
Lunarcm eclypfim

XI*

menfe icerari non

in fcptimo

cfl poft

ifibile*

COftenfio fimilis eft quae prsccedens, Accipiamusad hoc feptcm mcn*

minimos quipofsibilcsfiint, &oportet ut in his Sol moueatur minorc
curfu fuOjLuna uero maiore,in feptem mcnfibus acqualibus, Motiis lumi*
narium medius zo^.gra.^^.m Argumentum Limae i8o,gra,43,mi, Sit
autem ut longitudo longior folis per scqua diuidat (blis mcdium,
longlU
tudo propior Lunac per sequa diuidat argumentumiftud.Fiet igitur ut
quatio folis hinc inde fumpta minuet cx motu medio 4,g 4z,mi.&! scqua
tioLunacaddet mcdio motui?,gr,58,mi,Eritigitur in hoc tempore7,
mcnfium medius motus folis, minor motu Lunac ucro in x4gra4p,^
Huius autem duodecima cft i.gr.ij.in.addita fuper gequationem folis facii
5.gr.^5.mi, fcilicetquantitas qua ucrus folis in feptem menfibus minctfi*:
biis deficita medio curfu folis in feptcm menfibus acqualibus, fcd tantum
ctiam difFcrt argumentum latitudinis ueruminfoptem menfiiius minoriW
bus ab argumento latitudinis mcdiacin fcptcm menfibus medijs. Argu#
mentumautemlatitudinismcdium in feptem menfibus medijseftix^^
gra.42,mi.quare argumennim latitudinis uerum in feptem mcnfibus miiir
noribuserit2oS,gra,47iTi.Totusautem arcus in figurak,b,I,autl^d,c
no cft nifi 203.gra.Luna quidem iri Idnginidine mcdia epicycli exiftente.
Non eft igitur pofsibilc, fi Luna eclypfanir ih qppofiticne prima fcptcm
fcs

&

mcnfium minoru,quddctiamccIypfetur

in ijltimaillarum,

quod fuit prois

pofitum.

pRoposiTio

xn.

Solcminquinq^mcnfibusbis cclypfan in pluribus plagfs

icrrg habitatis,non cfl prorfus impofsibilc
" Ponamus

ad hoc quincp mcnfes maiores, ut in ante praejmifTa often*

motuslatitudinis
Lunse in liis eft i5^,gr5.mi. Aggrcgatum
fum cftjUerus

autem duarum fcmidiametrorum Solis dC Lunac cum ftierint in longitiidirf

nibus medfjs,eft32,mi.2o.fecun,Eft ehimmcdium inter aggrcgatij quod
fit in auge,9<: id quod fit in oppofito augis, Si itacp longitudo Lunse fuerit
32.mi,2o,feain hetLunae a nodo difbntia ^,gra,i2.mi, quarearcus e,b,
feul,d,k,inquo non contingit cclypfis fictid7,gra.35,mi,PaIamigitur,
li

Luna nulhm habuerit diuerfitatem afpec^us in

fibile,ut bis

fit

latitudine,

non efle pof^

qudd

Solis eclypfis in quincp maioribus mefibus,propterea

motu latitudinis in quinqj magnis men

uerum motum latitudinis di*
fpofucrimus,ut pcr puncnim b.maxim^ declinadonis diuidatur per acqua,
arcus e,b,f.aiitl,d,k,fit maior uero

fibus,maior inquam per gra, 8 ,d)C i3,mi,Et fi

diftabit quilibct

fuorum terminorum

a nodoperio,gra.2S.mi,fere,hoa:

rum latitudo eft j-^.mi.&^ medium fere, a qua cum fublatiim fuerit aggfesr
gatum femidiametrorum Solis dC Lunae,remanent 22.mi. dC medium fere
occelTusIatitudinisterminorumuerimotus latitudinis fupcr

tale

aggre*

&

gawm,quibis fumptus, fcilicet hiiic illinca patribus b.facit 4?,mi. quac

luntetiambtitudo argumenti htinidinis graduum 8 dC 3i.rn. utpatetcx
proportione fepc dich unius ad ii.cum dimidio, Seruatiir enim hxc pro*:

poruo dxca tcrminos

eclypticos ubic^, ut in figura g,f,adf,o, ficutg,n,

LIBER

'f

ad iVp,fic ctiam f,n.ad nmdum i\pJit aequahs fJb.Sic

dm

f, ri.

eft

gfa;

3;i.mi,rit m,n,difFercntia fcilicct n,p,ruper ^Q,45,mi. Adcpgnorc^ndinrs

autem quibushoris 8C locis edypticsc id fieri pofsit, uidciidum efi tempiw

quincp menfium maiorum,quod taliter dcpraehenditur. Tempus quinc^
pienfium aequahum habcti47, dicsx^. horas&^mcdictatcm &lquartam
nius horacln hoc:ut patuit,cum Lima fittarda curfujSol udox,ucrus mo^
tas Solis, maior uero motu Luna^ in i^.gr.xS.m. quod fpacium dum Lunii
jnmcdiomotuperambulatadSohs confecutioncm, imcrcaSoIduodeci^'
mam huius tranfit.Fit ergo totum i4.gr,24.mi. quod fi diuiCum pcr me^

dium cifffum Lunac in die fuent,proucninntdies una,horac duar quarta

nius, Lunacnim intalibus coniuncflionibusferemoni medio mouetur.
ergo quinc^ menfium maiorum fuper quincp medios cft dies
una,hor3e duac dC quarta,quarc tcmpus quinqj menfium maiorum fi't.14 8

JDiifarentia

dics iS,horac fereJLiquct iginjr,fi primaearum fijcrit iuxta Solis occafum,

fietaltera (cx horis antc occafum folis,ltcm fi primafucrit trihus horis poft
tncridicm,,crit^tcra tribus horis ante mcridicm.Itcm ucrtis motus fohsiri

prxdiclo temporc quinqp mcnfium majorum,proutcx anrc praemilTa coli

ligitur,cft i5ri,gra,fcre,quos

cuoi noftro tcmporc

it

longitudo propior Solis pcr acqua diuidit,qu3t

in principio capricornijfict locus primae coniunffti^

onis in i5.gr,librac,&: locus fccundac in

gr,pifcium:uel circitcr hec locaf.

In quibufcumcp igitur climatibus ita zccidit, quod 15, gradu librae ucrfii^
occaium dcfccndentc,itcmi5.gradu pifcium propcmcdium coeticxifterrir
te, diucrfitas afpedus Lunae in latitudine, in uno horum bcofum,aiit amir
bobus fimul aggregata maior fuerit 45r,iTi.ineis, in talibus coniundioni;r

bus fit Solis obferuatio fuper aequinodiali nota in didis

horis

S>C

locis co*^

luncSbonum, dum diuerfitatcs aipe(fhis inlatitudinc aggregantur, non at*

tingunt 45,m.Sed a cIimatefecundoincipiendo,deindcuerfiisarctos 45
fh.tranfcendijt.Ideoq^ in his plagis pofsibilc cft uidere Solis eclypfim bis

inquincpmcnfibus,quantocp plaga fcptentrionahor^tanto pofsibilitas ms^

ior,qu6d diucrfitas in latitudmc augeatur^nccp hoccontingir,nifi cum lu^

na uiam in latitiidine fccerit fcptentrionali a capitc uerfus calidam,ita ut in

primacclypfi fucrit iuxta c,&: in fecunda iuxta

Paopositio
Solis eclypfimin {eptem

f,

XIII,

menfibus

bisfien'

cidem plag^

tcrrsE contingit*

fSint fepte mcnfes minores,in his pattiitucrij argumcntum latitudmis

lunac cfle zo 8,;r,47.TTi.Scd arcus f,ci,e,ex pr^-mifta eft i^i.gr.i^.mi.qui
cft a tcrmino eclyptico

accedete ad cauda,ad terminu eclypticfi rccedcntc

i capitcQarum cft igitur,fiLuna diuerfitatem afpecfhisin latitudine non

habeat, non cft pofsibflc ut Sol bis eclypfetur in his fcptcm menfibus, fci*
licct in

primaharum coniuncftionum 5C cxtrema,propterea quod zpS.gri

47,mi,cxcedant arcum ^ d,e.in id.gr.ij.iri. Arcus autcm ucri loci iatitu*

dinis difpofitus,ut puncium d.quod cft maximo^ latitudinis in meridie di*
uidat ipfum per 3Cqua,diftabit quilibct fuonim tcrminoi um a nodo 14 gr,
i5.mi.a latitudinc his corrcljpondcntc, ablata quantitatcfcmidiamctra*
rumluminarium,cxcc(rus bis lumptus facit i,gr,25,mi.fere,6(! tanta cft c*
liam latitudo argumcnti latitudinis i^. gr.i^.mi.utpatetcx proportionc
iinius

%d n,QC femis.Ita fiincipias argumentumwerum latinidinis compu^

~

'"'mc

SEXTVS^
m

d,ipfum cxccdatarcum t,d^,

gr,di(flis, qui
quare tamen fuilatitudofcihcet ii,p, cxcedetlatitudinem puncfii
e,quae eft e,o,IciLcet aggreganim femidiametrorum luminare in parte.prQ
tarc a,b,f, proccdefido pcr

fuat

e,ii,

portionali ad K^.gra.z^.in, fecundum

proportionem unius ad ii.dC femis,

m.unius gr,25,mi. Liquet igitur,fi in feptimo meiifsc eclypfis
Solis redire debeat,quod oportetLunam habere diuerfitatem afpedus iii
una harum coniunciionum,aut aggregatum ex eis in ambabus,quac ht
ior uno gr,i^.mi. Videndum eft autem in quibus horis,& quibus lods id
fieri quaeat.Tcmpus feptem menfium acqualium habet lod.dies i7.hora^
ferCjiii qiro Sol tardiori curfu,Luna uerouelociori mouctur,Et medius fo^
lis minor uero Lunae in gra.i^.iii.^o.quc arcum cu fua duodecima Luna
medio curfu perambulat in die una, quinqp horis, Septem igstur menies
minores qui elle polTunt, habent dies 205. &!horas ii.quaretempus con^
iunc^ionis extreme Hetpoft dies integros ab hora coiundtionisprimxlio
ris 12. Ideocp fiprior fit iuxta Solis ortum,eritaltera iuxta Solis occafum.
Verus autem Solis motus in diclis feptem menfibus minoribus,ut ex an?
tepraemiiracolligitur,eft i^8,gr,fere,quos aux Solis per medium diuidi^
quac noftro tempore in prinapio cancri ffet locus primae coniuncf^^ionis
harum circa 2 1 .gr.pifcium^St^ alterius circa ^.gr.Iibrac. In plagis ucro le-

& ipfa

eft n,

ptentrionalibus a quarto climate incipicdo in praediciis locis

horis,

con

tingitut diuerOtas afpecftus in latitudine, ablata diuerfitate afpec^us Solis

cxcrefcantfuper uno gr.25.mi, Ideoqp inillis climatibus pofsibile,utSolis
cclypfis in

feptem menfibiis bis uideatur, Necefte eft autem,ut id accidat

Luna in prima coniuncftionumaccedente uerfus nodum caude,in fecunda

uero ea a iiodo

capitis recedentc,

0 p o

iTio

xiiir,

Eclypfim Solis in uno menfc bis fieri apud homincs utiu

us climatisjcft omnino impofsibile*

f Licet ad hoc omnium caufarum conuenientia ntimpofsibilis, pona^

mus tame ad imaginationem caufas congregatas
coiiiunrtionibus

iii

longitud ne propiori,& fic

efle,fcilicet ut

Luna fit in

maximam diuerfitatem a:*

&

ut fit Lunatio minima quac eife pofsit, dC fic

motusuerus argumentilatitudinis in menfe fiat minimus, ^V! minimu ad:*
dat fiiper arcum circuli decliuis inter duos termincs eclypfis Solaris corLr
tcntum,5^ ut fint coniunchones illc in horis QC locis quibus maxima? fient^
diuerfitates afpecfKis Qii a itacp in imo menfe aequali medius motus lumir
narium eft i9.gY.6,m.d(l argumentum Lunae 2?.gr.49,fh. Sit ut longitu^
dolongior Sol s per aequahunc arcum medijs Solis diuidat, &Iongitudo
propior Lun?z argumentum Lunae etiam per aequa diuidat, Fiat ut a^qua^
tio Solis liinc :nde fumpta minuet ex medio Solis x ,gr.8,m!,& argumen^

fpeclus in latitudine habeat,

tum

lunaea ldet2,gr,2S,m.Eqiiationes autcmill :coniunctaefaciunt,3,gr,

$6,m.:mius duodecima pars,fcilicet 18.111.

fi

addita aequationi Solis fi.ierit,

d fferentiaqua uerus monis Solis in minimo

menfe deficit a medio motu Solis in menfe afquali, fed tantum etiam fcre
difetargumentum latitudinis ucrumin minimomenle abargumento
latitudinis medio in menfe ajquali. Argumentum ai.tem latitudmis medi^
um in menfe eft 3 o .gr, 4 o .m. Ideocp curfus ucrus latitudinis in menfe mi
nimoeft 2^,gr,i4,iii,Ponamus autemuthunc nodus per aequa diuidat,ha
produzicur

i ,gr.2<5.iTi.fcilicet

rj

bebit

-^IBER
bcbit utiifquiTcp terminonimfuoram latitudtnem unnjs gra,i^,m.&f me>
dij fere, quaeduphcata facitz.gr,33,fh.fere, fcilicet latitudinera argumeiiri
i9,gr,i4,ifi, fecundum proportionem faepe dKfiam. Aggregatum autem

femidiametrorum luminarium Luna

in longitudine propiori exiftente,ert

53,rh.qu3C ablata agraduiinoeti5.iTi,&:medio,relinquunT 43.m.qua! ab

iitracp parte fumpta nodi, id ell bis fumpta, feciunt unum gra,Z7,fh.fere
f^on cft igmar pofsibile,irt Sol bis eclipfetur in menfe uno,nifi ut luna nul^

latiwdineinunaconiundionum,
maiorem i,gra,27.iTi, Aut fi ei in u^
in
iracp coniunciione diuerfitas afpedus fit in eanckm partem^ dC difPeren^
lia ipfaruni maior i,gr,27.fh. Aut fi ei in utracp coniui^ctione diucrfitas a^
fpe<fius fit in partes contrarias,8(: aggregatum ipfarum fit maior i,g X7,fh.
Oportet cnimin cdypfibus,ut latitudo uifa in utracp coniundione fit mu
lior aggregato femidiametrorum,quod fieri non poteft in his coniun(flio#
liibus,nifi conditiones iam dnf^^feruenuir,Eftetiam opus,utIatinido lun^
ucra in prima, cum latitudine Lunac uera in fecunda fimul perficianti.gr,
33.mi.quac eft latitudo ueri argumenti latitudinis in menfe minori. Verum
non cft locus in terra, in quo diuerlitas afpecftus Lunae ad Soiem in latitit;
dinc fit maior i,gr,27,iTi.nec eft locus in quo in utracp coniunc^ione diffe
Tcntia diuerfitatum afpecf^us in latitudine in eandem partem fit maior i.gr
j2.7,mi.Si igitur debet in uno menfe bis edypfari Sol, oportct ut d uerfitas

lam habcat diuerfitatem afpedus

in

altera diuerfitatem afpecf^js habeat

afpec^ius in utracp coniuncfiione

fit

in partes contrarias,&: aggregatumeaj;

Tum fit i.gr,maius,& 27,111, Sub aequinocfciah autem maxima diueriitas asr
fpecftus in latitudine mafor

non

cft 25,1111,

inquamcumc|ppartcm,necp in

aliquofeptemdimatum, ucrfus fcptentrionem procedendo diuerfitas a^

fpecftiis in latitudinemaior eft gradu uno,quareno eft pofsibjle,ut uni pla^
terrae Sol bis uno menfe edypfetur. Nihil tamen prohibet homines u^
in fequenti coniimcflionc
nius habitabilis plag^ edypfim Solis uidere,
alterius plag^ homines

etiam edypfim habere,

quod amb^ diuerfitates Jbc

fpecfcus cis coruingcntes in partes contrarias,fimuI maiores eife polTunt i.

gr.27,mi.ut fiuna plaga elTet ad mcridiem ab aequatore,ad feptentrioncm

non

quod in uno menfe Sol bis ecly. fetur

apud homines unius dimatisautdcuerforum, dum ab eadem parte acqua*
toris fint,ContiBgens tamcn cft in locis contrarioru fituum ab xquaiore,
alia,

Pateiiginir,

efle pofsibile,

Propositio

XV,

Tranfitum Lunse in drculo decliui ingquales arcus

in cclyp^

uerum difFerentiam longitudinum in ambobus cir^

culis admodum paruam efTe^

tica fecarc,

l[f

A nodo a.fint duo arcus fumpif,cclypiice quidem a,g.circuli deditf

uis Lunac a,b,Sit autem Luna in b,procedeT a

punclo b.arcus

circuli

mags:

ni perpcndicularis fuper edypticam,c|ui fit b,g, Palam eft,qu6d uerus lo;s

cus Lunac in edyptica eft ii\ punc^io g, jDato autem arcu a,b. per fcientiam

datam de aicefionibus Nibrecflis, notus erit arcus a,g. qui fempcr erit mir
nor arcu a,b,& (cientia 24,tenrj, huius maxima differentia quac inter hos
effe poteft,reperitur

<5.mi,&hoc dum arcus a,b.eft circiter ^^r.gra. ^c^lati*

tudomaxima Lunac fuppofitaeft iam 5^.gr,In terminis ueroedypticis

d/fFc

Tcntiaarcuum a,b,3(:ajg,maximaefle poteft 4.fh, utfi arcus a,b.fit2o.gr*

rcpedes a,g,eflre ip.^gr,5^,^. Eft cmra proportio lmusb,z, adfinura^^f.

SEXTVS.
adfinuma, g. dummodo z. fitpolus eclypticx,
autem funt b, 2.
z, f, &: b, a, Nam 1, f.
5".
ti\
proportio finus a, f. ad finum f, I. (icut proportio finus a, b;
ad finum b, g. fic dum a, b, dl lo.grad. b, g. cftunius gradus, 5C 42.
m. Item a pundog, cadat perpendicularis fupcr a, b, quac fit d, g. quia
proportio finus a, 1. ad finum 1, ficut proportio finus a, g. ad finum g, d,
ficut proportio finus b, a.

&

&: a,
grad.

a,

f.

1,

&

quartae, Cogniti

&

Nam

inucnies g, d. infenfibfliter differrc a, g, b.

dum a, b. cfl: 20. grad
rcperies g, d. eife i. grad. 42, m. fcre. Nihil crrorisfenfibiiis fcqiietur, fi
locoarcus g, d. in cdypfibus fumanir arcus g, b. ctiamfi loco arcus a, d,

fumatur arcus a, b. quoniam fi g. fit centruni Solis uel umbrac, fict b, ucsr
rus locusLunae in ucraapplicatione. Sed d. uerus Lunac in mcdio ecly^

pHs cft, tamen poflibilis eft arcuum g, d. &: a, d, fcicntia, ut iam oftenfum
cft de arcug, d. Arcumautcm a, d, inucnics pcruiam, qua inuentat funt
afccnliones recftaccx arcu a, g. iam noto, uel quia finus complcmcnti d,
g,
ad finum complcmcnri g, a. proportib fit ficut finus totius ad finum comi:
plcmenti

d, a. Si tameri quis, dicit Ptolcmacus, huius rei fcientiam

ciam quacrai,milto iuftius illu difficultas opcris angat,

Propositio

cxai

utilitas delccflet,

XVIi

In eclypfi iunari ex latitudinc Luhsc in medioecIypfis,&:

aggrcgato fcmidiametrorum Lunx Sc umbrse digitos eclypti^
ccpraendfccrc*
^Sit circulus defignans umbram in locotranfitus Lunac b, f Semidia^
metcr cius a, b, femidiamctcr autcm Lunac fit linea b, c, ita ut aggregais

tum ambarum femidiametrorum fita,b, c, portioccIypticaa,d, circulus

Lunae decliuis d, e. in quo locus Lunae in mcdio cclyplis fit c, Si itaq^ lati^
tudo Lunac a,c. fit acqualis aggrcgato femidiamctrorum, fcihcct a, c. coru
ftat

quod Luna contingct circulum umbrae,

^ Scd

dC nihil cius cclypfabitur,

a, c. ita tamen ut fit maior li*

nea a, b, fiet eclypfis Lunae partialis. Idco fublata latitudinc a, e, ab aggre^
gato femidiametrorum fcilicct a, h. rcmanebit c, h. quac cft aequalis f, g.
parti diametri Lunac cclypfatje,8[: cum tota diamcter Lunac fit nota, cunfti*
tutaipfau, digitorum,conftabit quct digitorumfitf,g. hoc fitli duxens

^ g.

fi

in 1 2,

latitudo Lunae a, c,

fit

minor Iinea

& produclum diuifcris per diamctrum Lunae,

autem latirudo Lunac miiior elTet femidiametro umbrae in quantiW

tatc, femidiameter Lunae fierct cclypfis totalis fine mora, &! fic eliet 12. dir
gitorurri, Quando uero fcmidiameter umbrae cxcedit latitudmcm Lunac
if Si

in pluri quarri femidiametrcLunc,tunch'teciypfis totalis cu mora.Qiiansr

do autem Lunacareret latitudine, tunc in medio cclypfis centrum eius

dTetccntrum umbrac,
praccipue

fi

ficretcp cclypfis

forct curfu tarda,

Lunac maxima quacpoliibihseft,

Quandc itacp uoles

inuenirc digitos eclyptitf

Lunac ab aggrcgato fcmidiametroyum, rcliquum

duc in 12. 5C diuide per diamctrum Lunac, fi proueniunt puncfta pauciorai
I2.crit cclypfis partialis, fi praeciie 12. erit uniucrfalis, fedfine mora, fi
plura, 1 2. crit uniucrfalis cum mora. Conuerfa huius quoqj nota eit, cum
uclis cx digitis cclyptids S^^femidiamctris Limx &: umbrae, lantudincm
Lunaeinmediocclypfiscognofccre, duc digitos in diamctrum Luna? ui^

cos, aufer latitudincm

iij

iualcni

LIBER
ifualem,5^ diiride pcr ii, qiK)d exit, aufcr ab aggregato femidiamctroruni

& manebit latitudo quaefita,huius argumentum,hoc

eft

diftantiam a

nodo

reperies, uel per tabulas latitudinis Lunae, uelper.proportionem unius adi

11,

dC femis,uel praecifius,

gulo d, dC latere a,
ritur,

e,

fi

uoles per triangulum fphacralcm

dC angulo e. inuenies latus

a,

Verum in praecedenti oftenfum eft, ea infenfibiliter

Propositio

a, e,

d. hinc c,d.

d.

ex an^

quod quxa

difftrre.

xvii*

Minuta carusjnimuta^ more,cum moram habct,m eclypfi

Lunsc determinare

f Sit
in quo

a,

fil

centrum umbrai in

b, circulus Lunac decliuis b,c,

umbrae ccntrum Lunae g, e^uero
e, ex praemiftis orthogonalitcr fusr

cclyptica

a,

in principio contacf^us Lunae dC

CentrumLunae in medio eclypfis,erit a,

per b,f minuta itaqp cafus quac quxruntur,funt arcus

g^e. cui

it

aequalis ar

cus e,f.eritcp fere eclypfisfinisinf. S^principium ing. duclis arcubus

magnis a, g. dC a,f fiet tam a, g. quam a, f.aggregatum ex femidiametris
umbrac dC Lunae,6:a, e. latitudo Lunae in medio cclypfi's,uel arcus parum
ab e, a, differens,ex ante pracmiffa notus. Si tribus arcubus trianguli a, e,
g, utaris tanquam reciis lineis, nihil diuerfitatis crroneae fequctur pi opter
earum paruitatem. Ideocp quadratum a, e. aufer a quadrato a, g. 8C remair

quadratume, g. quare e, g. notus,quiquaerebatur, Similitcr fi Luna

clypfabitur cum mora, fit m. ccntrum Lunac in princjpio totalis obfcura^
tionis,& n. centrum eius totalis obfcuratiOnis,fiet centru e, m.fcre afqu-ile
uterq^ horum arcuum dicitur minuta mor3e,3i: erit a,m. aut a,n.x=r
e, n.
celTus femidiametri umbrae fupra femidiametrum Luna^, ideo notus fict,
iiebit

&

Etficex arcubus e,a.&^ a,m.modo praedicfro inuenies quantitatcm arcus c,

m. Verafipraezifionemfequi placet,potcris ex fcientia trianguli fpharralis
e,a, g, cuius duo latera e, a.Sc^a, g. dC angulus e. reclus nota funt, mucn rc
quantitatc arcus e,g, Eftenim proportio finus compIemcntia,g. ad Imum
complementie,g. ficut proportio linus coplementi e, a. ad finum totum,
l(f Qiiidam minuta cafus 8C more, qua: per uiam reclarum Imcarum iiUf
uenerunt, definitiora fic reddunt. Sit eclyptica a, b. in qua a, centrum
umbrac, Aggregatum ex fcmidiametris umbrac dC Luna; lit a, m. dC
uia obliqua Lunae b, m. z, t, fitcp m. ccntrum Luna-, in contachi um^
brae z. centrum Lunac in oppofitione uera, Sk^ t. centrumLunajincon*
taciu umbrae , poftquam Iiberata eft eclypfi a, d, orthogonalis fupcr a, b,
crit in oppofitionc uera latitudo

prius inuentis,

Lunaf a,

dum duodecimam

Ex minutis

fibi fiiperadijcies,

tum latitudinis ad principium SC fincm cdypfis,

itacp itacp

cafus

addifcas argumcn^r

fcilicct

minuta cafus

cum

fua duodecima aufferendo ab argumento latinjdinis a, z 6l cidem addciiar

dendo Ex quibus habebis latitudincs Lunae ad principium Sc fincm
cclypfis. Ad principium fit a, e. ad Hnem a, d. ex e, a. &C a, m. proptcr
recftum angulum e. nota fiet e, m, dC ex m, e. dC c, r. notis, nota fict z, v
minuta cafijs a principio eclypfis aducram oppofitionem. Simiiitcr ex
t, a. 6(!a, d, propterangulum d, rec^himnota fiet t, d. cx qira 8C d, z. nota
crit z, t, fcilicet minuta c^us a uera oppofitione ad fincm eclypfis. Sjmili
ia de minutis more pro:edunt,Vcrum ut faepius oftenfumcft in anteprctf
.

mjiTa

SEXTVS*

panim utflitatis hoc opus aflfert, Si tamcn uticp praccifioncm amas,

age opus fecundum uiam ante praemifiTac, ut arcum mter uerum locum
oppofitionis, dC locum medij eclypfis cognofcas, Qc tunc inuenias cun(Sa

witTa,

definmora,

PrOPOSITIO

XVIII

Tria tenfipora ineclypfiLunseparticuIari/euquiiic^mU''

niuerfalidiffinire
l(f Si non habet moram,triatempora rcperies, fcilicetprincipium, mes;
dium &finem, Veram oppofitionem habes ex dic^is, quod mhil ucl pas:
,

runi a medio eclypfis

differt,

fi

tamen

differt,

& uoles pracdfius definire,

m 15

huius cognofces arcum b, d. infi?

medium ipfum ex
giira eiufdem dC cum fua duodecima diuide per motum Lunae in hora, uel
docflrina data

ipfum folum per fuperationc Lunoe in hora diuide, Sc exibit tempus inter

ueram oppofitionem dC medium cclypfis,ex quo cognofces medium ecly*^

pfis, Itcm minuca cafiis diuide pcr fuperadoncm Lunae: 111 hora, dC exibit
lempus a principio ad medium, tantum quocp eft a piincipioad finem,

^ Si moram habct, habebit tempora quin(^, fcilicet pnncipmm conta?:

clus umbrac, principium totalis obfcurationis, medium dC finem totalis
obfcuratioms, &:finem eclypfis, Principium Si:: finem rcperies ut antea,
Deindc diuide minuta morae per fuperationem Lunse in hora, QC exibit
principio totalis obfcurationis ad mcdium eclyplis ,
ad fincm totalisobfcurationis. Ex his facile habeir
medio
^([tantum efi: a
bitur locusLunx in pun(flis horum tcmporum, iiiie minuta cafus cum fua
duodecima addendo ad locum Luna: in medio eclypfis, QC deinde diuis^
dendo. Item minuta morsc cum fua duodccima addendo ad locum Lunx
agere per tempus cafus,& tcm^
in medio eclypfis,aut dcmendo. Siue uelis

tempu5 quod

eft a

pus morx multiplicando ipfum per motum diuerfum Lunae in hora,&! pro
ducflum addendo dC demendo, ut dicftum efi;, Ex his quot^ latitudines Li|
nx ad principia dC fines facile addifces

PROPOSITIO

XIX,

Virutn locum Lunsc in eclyptica ex uero

oftendere

cius loco

dato

datum diuerfitatem afpec^ius Lunx in longinidine ex

huius collige, Et li Luna fucrit inter afcendens QC
quinto
prxmiifis libro
in Ion
ab
afcendente, diuerfitatcm afpec^his
nonaaefimumgradum
Iff

Ad inftans

Lmx

gitudine, adde fuper uero loco eius ad inftans datum, 5C exibit locus eius
gra^:
uifus. Sed fi Luna fueritinter gradum occidentem QC nonagefimum

dum ab afcendcnte, diueriitatem afpeclus dichm minues ex ueroIocoLg

nae,2(:prouenietquodquacris.

Propositio

XX,

Latitudinem Luncc uifam comprehendere

diuerfitatem afpec^us inlatitudine,

&

ad inftans datiim,
in eande pnrtem ab
fuerint
fiambo
Et

f Expnbribushabeaslatitudinem Lunaeueram

cclyptica

LIBER
cdyptica,

unam

altcri

lungc,

fi

diuerfarum partium, ipinorcm a maicn

demc, dC rclinquetur latitudo Lunx uifa

eius partis ciiiusmaior

Propositio

fiiit,

xxr,

Motum Lunac uifum in hora affignata perpenderc*

Hr Per ante pracmiilam

ad principium horac

affignatae reperias uiV

fum locum Lunac. Lt pcr eandcm ad finem horac datac,inuenies quocp ui^
fumlocum Lunx. Et difFeienua horumeil quod cupis. Vel confidera
per praedic^a ad prmcipium,
<fius in

fimiliter

ad finem horac diuerfitatemafpc?

ad principium fit maiorquam

longitudine. Etfidiuerfitas horac

ad finem horac, differentiam ipfarum minue a motu uero Lunac

inhora. Si autcm diucrfitas adprincipium horacfitminordiuerfitatead
fincm horaCjdifferentiam ipfarum adde motui ucro Lunac in hora, dC pros
dibit motus uifus Lnnac in hora, Et hoc fi Luna ftjerit inter afcendcns 5C
90. grad, Cumuero Luna fucritinter po. grad, ab afcendente dC gradum
occidcntcm,fi diuerfitas ad principium horae fit maior diuerfitatc ad fincm
horac, difFcrcntiam ipfarum adde uero motui Lunac in hora, Si autem di<
uerlitas ad principium horac fit minor diuerfitatc ad finem horac,diflfercn^
ciam ipfarum minuc a ucro motuLunae in hora, dC proueniet iiifus morus
Lunac in hora. Simihter reperies fuperationem Lunac uifam in hora, fu*
mendolocomotus ueri fuperationcmucraminhora,
diuerlitas

PROPOSJTIO

XXII.

Coniundionem luminarium uifibilem

diffinirc*

IffAdtempus ueracconiuncftionis per pracccdentcsdocrrrinas

diuerfitatcm afpcctus Lunac ad Sokm in longitudinc,

fi

rcperfas

ea fuerit fecundfi

fuccelTionemfignora,idaccidit dumlocus coniunciionis fuerit intcrafcen*

dcns, 8C 90* grad. ab afcendentc, coniunciiouera uifibilem fequitur, Et

longitudine, fiec
liorizonte maior contingit diuerfitas afpecius
in
hora
uerac coniun^
ipfa
hora
uifibjhs
coniucflionis
maior
in
diucrfitas

cum in

<fiionis, Si autcm ea fiierit contra fuccelTione fignorum, id acc dit dum lo;?
cus coniuncflionisfueritinter gradum occidentcm 2c! nonagcfimum grasr
dum ab afcendcntc,coniuncho ucra uifibilem praecedit, Etciim iterum in

horirontc maiorfuerit&! contingit diuerlitas afpc^ftus in longitudine, fict

ipfa diuerfitas in hora uifibilis coniunctionis iterum maior,cp in hora uerac
coiuncfiionis.Si autem nulla eilet diucrfitas afpecf ius in longjtudinc, quod
folum accidit quandolocuscoiuncflionis cft in nonagefimo gradu ab alceii

denie,tuncfimul fict coniunc^iouilibihs dC uera,

Intelligamus itacp quarwm eclypticac ab horizontc ad nonagefimum
gradum ab afccndentc g,u. ita utin horizonte fit g,in nonagcfimo gradu,
u. in

qua quarta locus uerae coniuncfl onis

fit I,

in longitudinc arcus I,m, locus Solis quidem

lis

SC tuc

lit

uifibilis r,

diuerfitas afpcc^fus

locus Lunae

uifibiir

cclypticae, in quo cumLuna fecun^

Cvper r. Erit autcm diucrfitas afpec^us

m, propofitum eft inuenire punc^u

dum ueritatem, locus Uifiis

eius

fit

Lunac ad Solc arcus r,m. huic acqualis fit I,c. ad partem oppofita, Quando
igitur Lunafuit in c.fi diuerfitas afpec^us eius eft aequalis arcui I,m, feu c r,
c. cft puncius quaefitus:Sed Luna exiftente in cquia tiic uicinior horizontJ
fuit, diucrfitas aipccfius cius in longitudine maior fuit quam dumcftinL
Sit

SEXTVS;
Sit itacp Lutiac ift c,exi({ci\tis diucrfitas c,p. quae cft rtiaibr pribri in arcu ^,'
p.huic xqualis fitCjq.in contrarium fuccersionis.SiergoLuna exiflens in
q. haberct diuerfitatem afpecftus in bngitudine arcus q, c, q. eiTetpurL*

cius quacfitus.
fitas aipecfius

5ed cum fit uicinior horizonti dum eft in q.enteius diuer*

maior arcu c,p.aut q,r.Sit itacp tunc qi. excedeiis q,r, in arc

cu r,f.hinc r,f.aequalis q,sJn contrarium fuccefsionis dico eflTe s punchim

quaefiium.Nam fi Luna foerit in sjecundum uerum locum, erit locus eiui
uifus fuper riere,aut infenfibiliter ab eo difFerens. Praccifius tamenhabe*
biSjfi q,s. facies aequalem r, f.&: tanti parti r,f.quanta ipfa r, i efl pars r, p
SimiU uia procederes in reliqua quarta eclyptice. Efl igitur opus tale :
uerfitaiem afpedius in longitxjdine LunaJ ad Solem fcilicet arcum r, m.
diuidc per motum uerum Luiwe in hora, S^tcmpus quod exit,aufFer ab

Dy

fi fuerit ante nonagefimum gradum ab afceiL?

idem fibi fipoft, dC ad tempus iam proueniens quacras di^^
iKrfitatcmafpectus in longitudine^quae eft arcus c, p. eius differentiam ad
(jrimam diuerfitatem,qu3eTuit c,r,fcilicet arcum r,p.diuide per motu Lun^
in hora, & terapus proueniens iterum adde uel miniie ut antea a temport
<:urn quo fecundara diuerfitatem quacfiuifti,^ adtempus iam prouenieiis

liora uer^ coniuncfiionis,

dentCjUel adde

certio quseras diuerfitatem

afpedus inlongitudine, quae eft arcus q,

f,

eius

4ifferentia ad fecunda dtuerfitateTn,qu^ fuit q,r,eft r,ruper r,fi fenfibilis

quantitas fit,iungamustantampartcm r,f.quanta

eft r,f.pars

r,p,utr,f.cum

partc fua fit acqualc q,s.crit itac^ s, r. diucrfitas afpedus Lunac in longltiv
dinc inborauifibilisconiun(flionis fcre,diuidcarcum s,r.permotum Lu*
113C in hora, dC tempus minue uel adde ad tempus uer^ coniund:ionis, ut
exibit coniundiouifibilis, quac quacrebatur. Vel fic
antea dicium eft,

&

agas dC facilius : Ad horam uere coniunctionis quacras diucrfitatem afpe=f

<ftus Lunac inlongitudinc, dC motum eius uifum in hora, agendo in hoc
per horam antecedentem ueram couiunctioncm, fi fitante nonagefimum
gradum,aut fequcntem,fi fit poft nonagefimum gradum, diuidasm diucrsr
fitatem afpecflus inlongitudine per motum uifum Lunac in hora, cC exiuit
tempus diftantiae uifibilis coniuncflionis a uera, quodaddcuel minue, ut
ante dicftum eft, ad idcratcmpus uilibilis coniunc^ionis, fi certior fieriuc^
diucrfitatem afpcclus Lunaead folem.
iis,qu2eras ucralocaluminarium,

Qiiod fi diflantia ucrorum locorumLuminarium afqualis fuerit diuerfis:

Lunac ad Soiem in longitudine, certum fuit opus, li dift^cranr^

tati afpe(f^:us

Tcpete opus donccita fiat.Nam neceiTeeftin

4ii(th duo concordent,ut in figur a,

uifibili

comundlione ut pracff

f*Sit in circuloaltitudinis Lunafecundumucritatcm ino.fecundum

tjifum in n.Solfecundum ueritatcm in s.iccundum uifum in m.LocusLus^
nx uerus in ccly ptica t. defignatus per arcum a polo eclypticc uenientem

Vifus autem locus Lunoe in eclyptica fit i.defignatus quocp per ars?
cumeclypticc apclo uenieniemx,i,n. Siuifuslocus Solisfijcritfuper hoc

-X, o, t.

arcu, tuncfituifibiliscomunc^lio, dC diuerfitas afpecfius

Lunse ad Solem

jn longitudine crit tunc arcus t, s. Et ipfe eft etiam diftantia uerorum lo^:
corumLuminarium. In his fcias,ut fuperius di(fHimeft,quodangulusa,t,
z.fi fumpius fitloco anguliq,n,o.&!arcus o,n.loco arcus t,i. Simditcr c^t,
proai,i,m,p.pro i.mhilfenfibiiis differentiac fiet.
propofitiQ

LIBER
PR O

rr

P O

Digftos cclypfis

'

XX

TI O

r 11*'

folaris prscnofcere*

mnl.q

Ad

horam urfibihs coniun(fiionis repenas latinidmcm Lunsewaant;

fT
fimihter diuerfitatem afpecflus Sohs
latitudine uinim,Ex his fcics diftan

tiamcentrorumfecundumuifumjtem

inuenias quantitates femidiamc;?

trorum uifuahtf m, Si itaq^ aggregatum femidiaraetrorum ui(i;alium fuerrt

sequale diilahtisc centrorum lccundum i!iifum,non fiet eclypfis ad tuam rc;*
gioiiem,h'cet

Lunam Sol quo ad uifum contingat.Si aggregatum femidia:*

metrorum fit maius,auffer diftantiam centrorum ab co,8<: remanebit pars

diametri Solis eclypfata,ipfa multipiicata in duodecim,

trum

Solis uifualemjoftcndit digitos quarfitos

diuifa per diame

Et fi nulla eifct diihnm ccn

fccundumuifum ccntru foIis,^conrin^

augc eccntrici, 8c Ltma pro
pe oppofitum augis epicycIi.Nam tunc tota Luna totum Solem obtcnebra
trora uifuahs, ccntraLunaeifieret

gcret maxima ecIypfis,praK:ipue fi Sol cdct in

ret,&: in

obfcuradone moram faccrctRatio operis cfi: in ft'guris,iit fit circii

lus a,c, Solis fuper b.centro,6(: d,f.Lunaj(iipcr e,centro,aggrcgatum

diamctrorfr eft e,d& b,c,a.

fcmi

quod fi fublata fuerit b,c,rcmanebit c,d.pars

femidiametriSoIis ccIypfata.Siautcm cxoincidcritcumb.cclypfabitur dc

diametroSoh's,tantum quantum diamctcr Lunac occupat. Hancquocjjfe
cut i<5,huius conuertcrc poteris cx digitis
datis, diftantiam

& fcmidiametrorum aggrcgato

ccntrorum cliciendo.

Pro P o siTio

xxini,

In cclypfi folari minuta cafus

elicere*

Qi^iadratum diftantix ccntrorum in medio eclypfis aufFcr a quadrato

aggrcgati femidiametrorum rcfidui.Radix oftendit mmuta qua^lita. Ra?
Iff

tio eft cadem

qux in decima Icptima huius.Et fi praecfionis labor tibi pU

cerct,potcris uti fcientia trianguIifph^ralis.Nam htus g,a,cftaggrcga!um

femidiamctrorum Lunae
.dypfis,&: angulus

&Sohs a,e,eftdiftantiacentioruminmcdioes^

e.eft recfius,igitur,

Propositio

xxr

Tria tempora eclypfis Solaris extraherc*

m Minuta cafus diuidc pcr fupcrationcm Lunae in hora, 8d exihk tem*

pUs a principio ad mcdium,& tantum nunc fupponitur a mcdio ad fincm
uel adde minutis cafusfuam duodccimam,S(: habcbis uifum motum Lunst
a principio ad medium,&: a medio ad finem,hunc motum conuerte in tem
pus, diuidendo ipfum per motum Lunac uifum in hora,

PROPOSITIO

XXVI,

Ha?c tempora definitiora reddere

Lunsc in longitudineuarfaturm princip/o,
motus a principio ad mc
mcdio
ad
finem, fit in dcfcnptionc
fit ajqiiahs arcui motus uifus a

Quia diuerfitas
jn medio,S(:

iii

afpec^ius

fine eclypfis,& tamen arcus uifus

d um
horum arcuum fccundum

uifumdiuerfitas, itautlicctarcusfintaequalcs,

tamen in diuerfis temporibus uidcantur fecundum uifum defcrihiSictcm

pus ab initio ad medium,cnt aliud a tempore i medio ad finem.
Sit

<r Sit %ftuf arciJs ucn' monis Lunat a principio ad finem cdypfis a,b,V

f
,

pnncipio fit fccundum uentatem in a,m medio b.m fine in cScd

fecundum uifum prindpiofit in g, in medio in e. in fine in f. Sit mofiis
tfus a principio ad hnem g,f.erit autem gjC infenfibiktcr difFerens ab e,fw
itaiit 111

f>ropter

aggregatum femidiametrorum in priiicipio

& fine infenfibiliter f

*iariatum, Si diucrfitates afpec^us in longitudine fint fecundum fuccefsiosr

em fignorum;, quod

accidit ante

90, gt ab afcendente, oportctuta,g.fit

motus uerus a principio ad medium, maior eft mo u uifo io

codem tempore in tanto m quanto a,g, excedit b,e, Auffer igitutrdiuerffcr
tatem e,b,a diucrfitate g,a,& refiduum adde cum e,g, exibit a,b.quod dis
uide per motum Lunx uerum in hora,&: exibit temporis quo Luna fecuns
dum uifum tranfit a,g.ine, Simihterex diuerfitatibus i^c,5<:e,b inuenics
arcumbjC&tempusfuum, Siuero diucrfitaies afpedus in longitudine
fuerint contra fuccefsionem fignorum^quod fit poft 90, gradum^ erit %g.
fninor b,e. &! b,e. minor c, f, Sic iterum uerus motus Lunae a principio ad
meduim, maior efi: uifo motuLunac in eodem tempore^ in differcntQb,e,
&C a,g.diuerfitatum,quare auffer a g.a,b,e,refiduum adde cum g,e,&! pros
tdibit a,b.quem diuide per uerum motum Lunae in hora, Si: cxibit tcrnpus
quo Luna fecundum uifum a principio eclypfis cadit in medium. eclypfis^
Simiiiter ex diflferentia diuerfitatum c,f.&! b^e.SC arcuCjtinu.enies tcmpus
quc Luna a medio eclypfis ad Hnem fecundum uifum excidit.Ex his coiis
naior e,b.

Sic

quod fi difFeretia diucrfitatum afpe<51us in longitudiiie in principio QC

medio eclyplis fit acquahs differenti^ diuCrfitatum afpcAis in lortginidine
ftat,

ii\

medio Sc! fincjtempus incidentix aequale eft tempori excidenaae.Id au*

cem contingit,fi medium eclypfis in po.gradu ab afcendentc het. Quando

uero differentia diucrfitaaim afpecftus inlongitudineinprincipio&mc^
dio eclypfis fit minor diffcrenria diuerfitatum afpecius rn longitudme ia
cnedio
fine,quod accidit ante 90, gradumitempus incidentix minus cft

tempore excidenti^,Sed quando diffcrcntia diuerfitatum in longitudine iili

principio SC mcdio eclypfis fijcrit maior diffierentia diuerfitatum afpe(fhis
poft 9o,gradum,tempus
autcm differenti^ diuerfi*
utum afpcifius in longitudinc ucrfus 9o.gradum,maiorcs fintquam ucrs
fus afcendens uel occidens, traliitur ex fcientia angulorum in feamdohui
ius,5(:tabuIis fuis,Vt autcm breuiusfingulacomplcctantur, minuta cafus
diuideper fupcrationem Lxmx uifaminhorarepertamadprincipiumcje
clypfis,9(! proucniet tempus incidenti^ in mediumcclyplis.ltem diuidc cd
pcr fupcrationcm Lunae uifam m hora fepcrtam ad mcdiu ccIypfi's,&proe
ueniet tempus excidenti^ a medio cclypfis,
in longitudine in medio 3C fine eclypfisiquod

fit

incidenti^ maius eft temporc excidenti^%Quod

XX vm

PRoposiTio

IN eclypfi partiali ex digitis diamctri ecIypGitis qtiantrtateni

fupcrficici eclypfatartt metin'
Ijf

Sit circulus a,b.g,d,repr3efcritans

folcm in cctypfi folarfjaut umbranV

in eclypfi Lunari.Circulus uero a,h.g,r.fitLunac,Centrum Solis autumbrg

fit

e.Lunac uerot.punca uerOr,d, de diamctro Solis autLunae fint dat^

propofitumeftinuenirequantitatemfuperficiciouaiishgur^ a,d,g,3.inprQ
portioe ad tota fuperficie circuli a,b. g, d,in eclipfi foIari,aut a,h.g,z,in ecly
pfi Lunari, Quia linca c,t.fcilicct quse cft intcr duo cetra in medio cclypfis
<ft

not4 ex prmifsis,fcilicet ex pun<f^is datis^SC ctia femidiametris ducfiis

-

..

auteiti

(t

LIBER
autcm line{s'c,a.a,tg,e,g,t,S<: ajg.fccantc c,tin k,eri5t e,a,8<f a,t,notx,'c(ujai
femidiamctcr Solis,aut umbr^ dC Lunse uirualcs, In triangiilo autcm a,c,f
diffcrcntia quadratorum a,e,^ a,t diuifa pcr c,t.producct difFerentiam lis
ncarum c, k.& k, tquarc c, k,dC k, tnotac Kcnt,&^ quoniam angiJi a,d,k,reiff
rti funtjidco nota crit a,k,

qusc cft aequalis k,g,quarc utcr<^ triangulorum

c, a,g.8<! t3,g.noais,proUt

communis mcnfura quadratcllinn unius partis

talis qiBliume,a.a,t&^ t^*^"*^^"^^^'''"''! partiumJtem cx proportioncc,a,

ad a,k.notus erit arcus ajd,g.per tabulam finuum.Similitcr cx proportionc

t,a.ad a^k, notus erit arcus a,2r,g, prout circumfercntia circuli cft 3 do ,gra.

proportio denicp circumferCntiac circuli ^d dianictrum,ut oftendit Archi*

mcdes,cft minor quam tripla fcx qui fcptirtia, SiC maior quam tripla fupcr#
partiensio.feptuagcfimas primSs* Intcrhas autcm mcdia proportio cft

trium parrium 8 ,mi,3 o i*ecun,ad unam partcm.Ex hac

itacp Sc notis fcmi*

cruntpcriferiecirculorum
a,b,g,&: a,!i,g. dC cx
diamctris e,a. dC a,t notac

proportionearcusa,d,g,aut2l,z,g.ad tOtampcriferiam, noticrunt arcus 3,

d, g.& a,r.g,in partibus quibus e,a,8(: a,t,not3e crant, Bx du<^i autcm c,a.

in a,d,cofurgit fccftor c,a.d,g.fimilitcr cx duclu t,a,in a,z, confurgitfccfior

t,a,g,z. quarc feciorcs noti nent in partibus duibus iamtriangulie,a,g. dC
t,a,g,noti crant,

Scd ablato triangulo c,a,g,a.fc(f iore c,a.d,g. manct portio

arais a,d5g.6:chordaa,g,contcnta,igitur ipfa nota fict.Similiter portio ar^

chorda a,g,cotcnta innotefcct,quarc tota figura oualis a,2:.g,d.

eifdem partibus fit criam ncta fupcrficies circuii a,
nota fict, Quare cum
b^g.quia fi't ex dnc^tu c,b,in femiperiferiam d,a,b,nota fict proportio cua*
lis figuras a,z.g,d, ad tota fuperficiem cif culi folaris a,b d,g. Simili- er in c*
clypTi Lunari nota erit Cius pf Oportio ad a,h.g,z,fuperficici-n circuliLunaff
ris,qiiod fuitoftendendum,Exemplum Ptolem^itSemidiamcter Solis e,b.
cft i5.mi,4o,fccun.quam feruatiniianatam, Scmidiamctcr Lunx infiialis
in longitudine media epicycli cft i5,minu,4 o .(ecun, quarc fccundu Iianc
jprcportionem dum b,d,cftiz,digiti,erit z,h.u,digiti a.acminu.ferePo
rii^nus autem ut z,d,fit trCs digiti,quarc e,z,crit quocp trcs digiti,& r,tcft
cus

a,r,g.-3i:

j|

dcccm minuta, idcccp c,t. cri[ noucn digitorum, dcccm minu*

torum, quadratum c,a.cft triginta fex digiti quadrati, dC qiiadratum t,a.cft
38.1 .iri.ferc, differentia horum cft 2 ,djgiti z,mi. diuifa pcr c, t fcilicct p.

fcx digiti,

digitos io,mi,exit diftcrcntia c,k,8^ k,t,i3,mi.i8 .fecun.quarc c,k. crit

digiti zS,va,dC k,t.4,digiti

k,g. 4,digitoi'um,

42,mi,Ex his igitur

crgo triangulus a,c,g.cft 17.

fiet

4.

utraqp lincarum a,k.6<!

digiti quadrati.S^! ^i,n\,8C

Ex proportione autcm c,a.ad a,k, dii c,a, I

ert <5o,crita,k,4o. quarearcusa,d.cil: ^i.gr.^p.in, prcutcircumfercntia 1

triangulus a,t,g.i8,digiti 48.111.

circulihabct 3<5o.gr, Siccxproportionet,a ada,k,qu3ceftfexdigitorum

io,m.ad 4.digitos,dum t,a. cft <5o,crit a,k,3S,&: jr^.fh.crgoarcus a,z. cft

4.o.gr,2d.m, Itcm fecundum proporrioncm unius ad
8,111.3 o.fccun,
dum e,a, cft d.erit pcrifcria a,b.g, d,37^digiti 42.rh. Et arca circuli folari$
113. digiti quadrati, d.iri. dC fecundum candcm proportibnem dum t a.cft
^.digiti lo.m.fict periferia a,z,g,h.3 S.digiti ^J^n. Et area circuli Lunarfs
xi9,digiti 29.ni.Proportio autc pcriferie a,b,g,d, fe habct ad arcum a,d,g

1
I
I

ficut area circuliad arca {c(fions a,c,g,fede,a,d,cft i8o.a,d.4i.gra.45>.i[Ti,

I
I
I

Idco arca fecioris a,c,g.

cft 26, digiti quadrati,&! i ^ .mi.fere. Siaiilitcr fca:

cior a,t,g.fict 2<5,digiti ? i ,mi. Scd area trianguli a,e,g, fiiit 1 7.digiri 5 2*
mi. crgo portioa,d,g,k,cft 8,digiri 23.fh. Et area trianguJia,tg. ruit 1 8.

digiti 4i>,nii.crgo portioa,r,g,k,eft S,digiri3,fhigitur areaoualis a,z.g,d

sExtva
ell t(^,cligfrifijperficialcs 25,iTi,Supcrficics
iij.digiti 5.mi,c|iiam

fi

autem di^i cfrctili a,b,g^d,hrfb

conftitucmus u,digitos,catoualis a,zg,d,digitus

uiius 4J,mi,fere,quodcftintcntum,

Propositio

xxviii;
Qiianritatcm anguli ex eclypdca &: arculopcrambocen^
tra Luminanum uel^ Lunae.6^^Umbrce tranfcunte prouenientis

inquirere
i[r

cipia

Non qifetruntur hi anguirnifi ad priiicipia cclypfium fincs,&: prm

more dC fines in LiTminaribus, Sit igitur in eclypfi Lunari in prina>

pio totius certtrum umbrse puncfium a,in eclyptica b,a.&: pcrtio circuli dc*
cliiris Lunae fit e,g, qux eft tanquam acqiridilkt eclyptic^ propter paruitar
tem arcus eius,In principio eclypfis fit Luna fuper e,in principio nior^^^fu^
per d, in rnedio fupcr g, produ^tis liheis a,e.a,d,a,g.propofitumefi:inue*f
nirc angulum b,a,e,item angulum b, a, d, Eft autem angulu^ g.infeniibili*
tcraredtodifFcrens,&!a,e,eft aggregatum femidiamctrorum Lunx*'5<:
umbrac a, d, autem iemidiameter umbrac minus femidiametro Luna? a, $>,

uero latitudo Lunas in medio ecly pfis,qiKe nota funt.In trigono ifac^ c,a,
proportio laterum c,a.a,g,nop, ergo tanquam in recnlineo notiis eritaiLs
gulus a, Cjg.qiii eft ajqualis arigulo e, a, b. quacfito. Similiter per trigonuni
d,a,2,notus erit angulusa,d,g.arqualis d,a,b,quacfitoin medio uerocc)ip*
fis talis

angiilus recms^eft^fimiiiter

iri

eclypfi Solari a^c.crit

r>gi^:

cgytum ex

femidiametriSj&a, g,diftanm diiorum centrorum inmedicedyj f:Sjex

quibus notus quocp hct artgulus'a,^>8''Sed melius cft utagas in pnr.Cipio
eclypfispcr aggregatumfemidiamctrorum, S^btitudinern Luna:

tcram

autuif3m,inprmcipiocc!ypfis 6^ in principio^morae per fcm diansuu

umbrae mimis femidiametro Lunac, dC latiiudinem Lun;r ueram in pi
cipio morx^dC fict opus prxcifius.

Veru fi omni

praccifioni inriitj uoles fac

opus per fcientiam triangulorumfphacrahum, FecitenimPtolem^i;.^ ta*

bulam horum angulorum, in quam Ht introims cum digitis eclypncis, 5C
fuppofuitLunam in longitudine mediacpicycli, Ex digitiscnim 'S^aggre
gato femidiametrorum rcperit arcum a,gcum qqo cgit ut dicmm cit

pROfOSlTiO XXI x*
Flcxus tenebfatum

adquampartem accedcht

iri

ecjypfi

ctetcrminare^

C Euidentiae gratia

fit

eclypfi Lunari cirrulus

cclypticab,a,c, &propterangiilos

umbrac fuper centro a. iri

dcquibus praccedens doc^trinafinr.aGr

fignandojjfitcirculus d,n,e, cuius polus

fit

a,Si itaqj

Luna in alicuo prjoru

temporum eclypnis fiierit fijper b.flexus tenebr^ eius refpiciet ucrrus cri^
contra,in aliqua temporum poftcriorifm fi i\i Uu:
per c.flexui tcncbrarum eius refpiciet uerdis occidentem ad punchnn d*
cntcm ad puac^ium c, Et

Si uero bticudr.iem habuerit in ahquo tcmporum^ut fi in principio ccl vp*

fis ucl more fit iri latitudinc feptentrional],puta in f flcclcntur tcneh x
lus ucifus pun(fium k. in partem orientnlcm meridionalem fccuntiktm
quanritatcm b,a,anguli ex pracm;(fa noti. Sed

ti2,puUin Ldeiftentur tcnebre eius

ucrfiis

>

li fit

in latitudme mcridia*

o,ad partem oricntalcm fepten^

tricnakiil

LIBER
m

Rnecdypfis uel mor^ fucrit

Iati'tiidincfef>terti
tnonalctn.nt cofinr3,fi
ad
n.
tenebraj
uerfus
partem
m.flet^entur
occidentalerTl
piita
tnonali,
mendiana,
puta
rneridionalem. Et 0 fit in lotitudine
g, flcclcntur tenc^

brseuerfus h,ad partcm occidentalem fcptcntrionalem fecundum quanti*

Catcj, angulonim cxpr^mifTa repcrtorum,Similitcr mtelligein cdypfi Soi?

quod loco umbrac folem accipias,&: flcxum tcnebrartj mtdl:gc op

pofito modo fleri, Nam in principio cclypfis,fi fic Luna fupcr b. flexus tc<
ficbrarum Solis critucrfus occidcntcm, Et infinc, ii fitLuna propec, flc^

lanVnifi

Kus tencbrarum Solis crit ucrfus oricntem, Fecit itaqp Ptolem^Tjs quanti*
tates horum angulorum ad principia dC fines edypfiumSolarium, ut prac^
di(f^:um edltcm ad principia 5C fincs Liinarium,a: principia dC hncs mo*
jraninu

PkoP 0 sittd

XXX

Pun(^um horizontis quod flexus tencbrarum re(pidt cer^

tius diffinire
Sithorizon.n,o,p,q.N,quidcm pimcfius occidcntis 3eqi:ino^iaIis o;
ucro
p incridiam q. ieptentrionis, mcd.etas edypticaefupra horir
zontcm d^b.ajcD.puncTus quideoccidentis, 5C c.oriens d.autcm 8C c, da
ti erunt cx tcmporc dato ex praemifsis in fecundo libro.ctiam arcus (0,c 5C
n, d, acquales noti ex eifdcm fient, Sit ctiam a, ccntrum Solis aut umbrae f,
oricntis

ticro ccntrum Lun:K,latitudo Lunx f,b,circulus magnus tranlicns per

centra

fitl,f, a,

h. propoilrumcft rcpcrire

duo

arcum o, h. f<^i fibi ajqualem n,lv

polus horizontis t,a,quo quarta circuli dcfccndens pcr a,fit t,a^m,fV por
continuata ad horizontem Hac
lio fuper l,k, a,h, pcrpcndicularis fit t, k.
f,a,b,duolatera
k,t,g.Quiatrigonifphxralis
^b.&f^a
angulus b,rc6us
Si't

&

&

nota funt, igitur angulus f, a, b, notus. Angi^us siirtcm t,a,c.propter puiv

<flum a.notum, '^C tcmpus datum cx 45, (ccundi notus crit, quarc refiduus
t,a,b,notus,quarc ctiam angulus t,a,k.notus fict.TrianguIi itaqj t,a,k, duo
anguli a.5d k.noti,3!:latus t^a.notum cx ^j.fccundi, igitur oC t, k. notum,
Scd g,t.eft quarta arciis,ergo g,t,k. fciiicctquantitas angulig, h, k, notus.
a,m.noaim,quiacomplcmen
Idco trianguli a,h,m.2ngulus h.notus.Scd
aequalis
h,a,m.nonis,quia
angulo
angulus
t,a,k,quarc arcus h,m
tum t,a.5:
Xiotus ft'et.Sedctiamintrianguloc,a,m.latusc,a.noiUm, 3C angulus m. rc=s
tius^SC angulus m,a,c.notus quia ^quali? t,a,b,ciuarc latus m,c,notum fict,

Scd lam notus fuit h,m.conftabit igitur arcus c,

h.

Ex primaautCm feciii^

di libri notus efto,c,quare arcus o,h,notus,qui quacrcbatur^

FINIT LIBER SEXTVS^

SEPTIMVS
LIBER
STELLARVM FIXARVM MOTVS
tam m longitudme quam
demonflrando cnucleat*

uariabilitatem
latitudine

Propositio

in

Prima;

VOD STELL^ FIXM ZpDIA>

ci

non mpdo inter fe,uerumenti'am ad eas quae

extra zodiacum funt ftellas^diftantiam inuaria^

tam habeant,experimento docere muItipIiciV

l[f Quod huic rei tcftimonium adduci poteft, non eft
I

nifi a parte

dum

de

ftellis fixis

Abrachis, Nam ipfe ante

fe

paucas admo*

confiderationes obferuatas reperit, eas uidehcetquae

fuerunt Arfatilis 3C Timocaris, tales quidem quibus tute credi non pote=r
ad inuicem, tam earum quac in rodiaco funt
rat. Figuras tamen ftellarum
jnter fe,quam earundem ad eas quae extra funt, quas ipfe Abrachis cogno
inuariabiliter mahfifle uidemus, Dixit
uitj&l fcriptas reliquit,adhuc hodie
cahcri,
meridiano
dC ftella lucida qux antecedit ca^
labio
in
cni quod ftella

put hydrx,^ ftella lucida in cane antecedente,funt fere fecundum reditU'

dine nifi auod media earum tendit ad meridiem digito uno dC inedietate
iongitudines inter eas ferefunt aequalcs Jtem earum quatuor qui^
digiti,
funt in capite leohis,du3c orientaIes,&: ftclla ante caput hydrae funtin red
Ijneajtem quae eft fuper cauda lconis,& ea quaefuper cauda urfa2,cxtrema ^
lucida fub cauda funt fere in linea,nifi quod media Si^orientalior a linca
per digitum unum, Item lincaquac rc^h tranfit a ftella fub cauda urfae, ad

&

&

ftellamin cauda leonis, continuat duasfteliasquaefuntintereas. Tahum

figurarum plures fcripfit, quas dC Ptolomeus fuo tempore manfiflTe uidit,
Et cum inter Abrachim &eum zo o^dC do.anni circiter fluxerunt,S: iigu

rasin tanto tempore niliil mutatas fenfiftet, conclufit eas femper inuarra^
fcire pofsint,addidit figuras alias,
tas manere,Et ut etiam pofteri firmius id
quas fuo tempore coniiderauit, Inquit enim trium ftellarum quae funt in ca
pite arietis, duac feptentrionales dC ftelia lucida quac eft in genu meridiano

dida Alhaioth,funt fuper lineamreclam,

Item linea rectt tranfies Alhaioth dC Aldebaran pcrtranfit ftcllam qua^ cft

deferentis'caput Algol,&:

ftella

ita ut modicum intcriitjtem Aihaioth

tauri
3C pedi retinentis iiabcnas,&: ftclla
cornu
eft
communis
ftella qux
qux eft in humero dcxtro orionis,fiint fuper linea re(fia,SimiIes m alijs ft*

in pede anteriori retinetis habenas,

&

guras fcripfit,quas dC liodie nos manfifie uidemus. Cum tamen interual*

lum temporis a Ptolemaco ad nos milic tricentos dC circiter uigmti annos
cotinuat. Quibus rebus fatis compertum liabcmus, quod omnifi ftcllarum
fixarum ad inuicem fit una dC cadem habitudo femper, dC motus earum fit
inotus coeli unius,in quo conftituunnir^

Propositio
Stellas fixas alio

ir.

quam diurno motu moueri,motumcj? ea>

rum ad fignorum fuccersionem tcndere

HfHuius rei argumentum ex hoc, quo d
pun(fcisSoirtiti3iibus&:

diftantia earum in longitudine

sequinoctialibus non manct eademfemper, fed

crefcit

LIBER
ctcfcit fecun<3um fuCccrsionem fignorum procedeild6,ita, uf ftefiaf qtiae ati

tiquo tempore fuerunt ante punc^la tropica dC acqualitas, modo reperiun^

tur poft ipfa pun(fia tropica dC a^qualitatis Quantocp tempus intcr confi^
derationes antiqu jrum

&

noftras maius eft, tanto a locis antiquis fuis fteU

magis rcperiunturfecwndum fuccefsionem fignorum elong^ra.Ejcem*
plum Abrachis,antequem Timocaris obferuas reperitftellarr. Azennech

lae

qiise eft fpica uirginis,ante

caput Jcquinotfiij autumnalis per gr 8 ,fere.ipfe

gutem Abrachis reperit candem anie puncfkim autumrtali

gr,

6 tantiJ. in

quocp ftellis fimilem monim reperit Ptolemaeus dcmde comparans

loco lielbrum a fe inuenta ad ea quac Abrachis fcripta rcliquit. Inuemt ip^
fa quocppcrmutata eflciecundum fignorumfuccefsionem, Adducitauterti
hoc cxemplum anno featndo Antont] menfe Bromathi, quiefto<5iauus
Aegypticoru.nono dieeius,o:cidenteSoIein AIcxandria,partepcftrema
geminoru Ti ccelum mediantc,poft meridiem horis quinqj dC med a acqua
libus. Confiderauit Solem 3C Lunam per inftrumentum armillarum, dC
ocfcaua
fuitSol uifus in 3 gr.pifciiim, dC longitudo Lunae a Solac 92, gr.
slijs

&

unius.Sol tamcn fecundum ucritatem fiiit in 3.gr,5c: i^.iimus gr.pifcium.

Eft enim diuerfitas

afpccfUis eius iuxta horizonta,2 n\,8C

mcdium fcre, Sic

geminorum coelum mcdiantePer iru

ftrumentum armillarum uifa eft longitudo ftell2e,qu3e eft cor Iconis, a Lu*
na 57,gr, &! decimsc unius, Sed oportuit Lunam in medictate hora: inteir

Luna uifa fuit in

^.gr,dC fexta unius

rea motam fuilTc circiter quartam partem fexte fecundum fuccefsioncm

fignorum,&diucrfitatemafpecius eius eife contrafuccefsionem fi^^noruiti
a bco uifo fuo per medietatem fext^' uniUs 6.quare uifus locus Limac a mC
dia hora poft occafum Solis fuit J.gr. dC lertia gemirtorum. Sed inter eunl
6C ftcllam dicflam fuerunt 57.gr.&: decima unius quare oportuit ftellam cf
feinz.gr.&^medietatefereleonis.Sicdiftantiaeiu, a pundo tropsco fuft
^i.gr.Si^ medietas fere. Abrachis autem dixu ie confiderallc hancftcllam

in anno ^o.ternac reuolutionis KaIippi,fciIicetanno i$6,d. mortc Alcxanus

dri, d<. eam diftitiife poft punclum tropicum ip. gr, dC medietate dC tertia
iinius.t.rgoatempore Abrachis ufcp hanc Ptolcir.aei confidcrationem mO
ta eft 2 gr.&! duabus tertijs un:u , Tempus autem ab hora confidcrationis

Abrachis ufcp hanc Ptolemaei confiderationem fuit xdj.anniafgyptrj, dC

quibuslibet 10 o.annis uno gradu fe
paulo plus.Ex hoc cognitum e'l,ut
re fecundum fuccefsionem fignorum mouerertnir. Hinc accidille uidetur
quod Abrachis de quantitate anni dixit Puncla tropicorum SC acqualita^?
tum ad partem fuccefsionis iignorum in anno non minus ccntefimo anno

unius gradus mutari. Similcm quoc^ mutationcm in alrjs iiellis fixis inuesr
nit Ptolemacus a locis earum quac Abrachis fcripferat, Ex quibus fatis con
duditur propcfitionis intentio,

Propositio
Motumftellarumfixarum

circa

III,

axem

eclypticae 8d fupcr

eius poiis fieri*

|f

Nam latitudines ftellarum quas Timocaris fcrirfir, 5C hi qiri ante A*

&

aProIesr
brachimfuerunt,ita quocp ab Abrachi repertefuerunt fim Jitcr
maco confideratae,&: li diuerfitas aliqua intcr btitudmes ftcUarum quas An

brachis faipfit,6C latitudines i Ptolemaeo notaias re^ ertafuerit,tamen ipfa

tnodicai

SEPTIMVS^
modica ualde foif,

ita

ut

talis

eucnire potuerat rationc inRrwmcftti,aut in*

fus in confideratione.Sed dcclinationes ipfarum ab cqumcxfHah

non funt

eaedem ab illis inuentg, ita ut necp Abrachis eafdem coprachenderet,quas

Timocan's,& homines fuitempons fcnptas rehquacrunt, nec Ptolemaeus
concordes eis quas Abrachis notauerat inueniret, Verum ftellarum quac
funt in medietate fphaerg, quae eft a punclo tropici hiemahs, ad punclum
tropiciacftiuahsjper

punctum uernale procedendo,declinationes meridiasr

nx quidem minui,fed feptentrionales augmentari uif^ funt.Econtra ftella

rumquaeluntin medietate fphacre reliqua, declinationes feptentrionales
minui,fed meridianac augmentari uif^ funt.Maiorcp diuerfitas uariauonis
funt iuxta puncf^a tropica,Nam de

ftella

&

minor in his quac

Luminofa in uulture uolante fcris?

rcperta eftin his,quac funt iuxta pun<fta acqualitatis,

&

Timocaris,qu6d habcret declinationem fcptentrionalem 5, gr,

4,
quartarum unius,fimiliter Abrachis,Sed Ptolemacus ^.gr.
medictate dC
fertia, Stella media plciadum tcmpore Timocaris inclinata fuitad fepten:^
trionem 14, gradu, dC medio, tempore Abrachis i ^r.gradu.
medio,fcd
tempore Ptolemaci 16, gra.
quarta^ Aldcbaran tempore Timocaris in
cliiiata fiiit ad feptentrionem 8. gra. &! medio dC quarta, Tempore Abra^r
chis 9,gr. medio
quarta, TemporePtoIemaei quafi ii.gr, Alhaioth quac
eft Luminofior teneutis habenas, temporc Arfatilis inclinata fuitadfepi:
tentrionem ^o.gr.temporc Abrachis 4o.gra.&quinta, tempore Ptolcsr
mo^i 4i,gr.&: fexta^ellatrix quae eft in humero finiftro Orionis,temporc
Timocaris dcclinationem habuit feptentrionalcm gradus unius QC duaru
quintarum. Tcmporc Abrachis gradus unius &! 4 .quintarum. Tcmpore
Pf olemaei gr^.z.dC mcdictate, Qiig eft in humero dextro Orionis. Tepore
Timocaris habuit declinationcm feptentrionalcm 3,gr,6(! medietas dd ter#
t a. Tcmpore Abrachis 4,gr.&: tertia. Tempore uero Ptolcmaei ^^gra,^
quarta. Alhabor q\ix cft in orc canis, tcmpore Timocaris dcclinationcm
babuit meridianam i6,gr,dC tcrtia, Abrachis uero tempore X(5,gra, Ptole^s
raaei uero i^^.gr.medietate dC quarta. In his itacp 3C alijs pluribus quae funt
in hac medietate fphaer^,in qua eft puniflum ucrnale,inucnt^funt declina^
pfit

&

&

&

tioncs fucccflrutemporiSjfeptentrionalcs quidem augeri,5! mcridianac

nui, dC

plurimum

uariationis in eis quae iuxta

mis

puncfHim ucrnalc, dC miniir

mum in his quac iuxta puncl:^ tropica funt,rcpcrtum,Item ftella qisx eft cor
konis a Timocaride reperta,eft declinata ad feptentrioncm 2i.gr.&: tcrtia^
Ab Abrachi 20 .gr.Sc! z.tcrtiis, Ptolemaeo i<?,gr.medictate tcrtia. Asr
zimech quaefpica uirginis eft, reperta eft in declinationcfeptcntrionalii
Timocaride gradui.&! 2, quintis. Ab Abrachi tribus quintis unius gra=:
dus.
Ptolcmaco autem rcperta cft dcclinata ad meridiem mcdictatc (exsr
ta.StcIhm quae cft in cKtrcmitatc caude urfae maioris,ad feptentrionem in

clinatam repcrit Arfatilis 6i.gr. dC medictate. Abracliis <5o.gr.med.etatc

dC quarta, Ptolemaeus ^9.gr,dC duabus tertijs, Alramech Timocaris dixit

medietatc, Abrachis ^i.PtoIcm^us
declinatam ad fcptentrionem 31.gr.
29.gr.5^ medietatcStellam quae cft fuper cor fcorpionis Timocaris rcpc*r

&

indinatam ad mcridiem iS.gr, 3(! tertia.Abrachis ^p.gr.PtoIema^us gr,

Ex his 8C alijs fimilibus uif^ funt ftellae: in hac medietate de^
clinationes fcptentrionales fuas minucre,8(! mcridianas augcrc.Talis ucro
declin.itionum irjrietas cITc ncquit,nifi ftellsefixe in motu proprio,non cir^
ca aKcm mundi 5C fupcr polos eius, fcd circa axcm cdypticx &! fuper eius
rit

24.3: quarta.

^olosreuoIuantur.Etquoniamhuic pcfitionimotus earum dC uarietatcs

irj

praedidtac

'

conucntflmat^ conordant,io erit iiiccfiuenietts^ffc^cre mo^

hunc fuper axe polis cclypticx fier/,qii6d efi /JrcpoTitum,

prgdicft-

pROiosiTid
|Cliiantitatem

rJir^

motus ftellaruni Exarum fcc undum fuccefsio^

tiem fignoru ex mutatione declmationuni l"ua rum

fIdfacilius depraehenditur ex
^

ddclinatio

affirmare

luxta pund3.3ecj'ualitatis,qii6d illfc

ftellis

plurimam uariatur. Abrachis inucnit mcdit m t pleiadum in de*

one fcptcntrionalit^. gr,&fexta. Ptolcmacusiici'o i^^gr.&quarta.

VanatiOitaq} deciinationis huius furt in2<^5.annis ^fcxta unius&: mcdic
tate fcxtc. Sed iHud cft fere sequale qua dcchnationis dmru grad ua dC ter^:
tiarij duarij ccliptica: circa fine arictis differunt, Alhaioth tfcp<3re Abrachw
decltnatafui 4o,gr.& duabus quintis adiepjtcnt; ionc. Sc d i'^porcPtoIe=r
qiiinta unius. Facfia i^'tur fuit
i6^. annis Jecljnatfo
maci 41. gra,
huic differcnti^ dci lin.itionu cir^
nius gradus SC qutuor qumtarvim,
dfnat

&d

ca mcdictatcm Taur in cclyptica rcfpondcrtt 2.gr.&: i.tcf tiae-.Humcrus fianiftcr Orionis temporc Abrachis dcclfnauit ad fcpientrioncjm gr 1.^ 4^
quintis. Tcmporc Ptolemxi gr,2,3^ medictate.Faifh di igitur fcptcntrio^rvahor quafi in duobus tcrtijs gradus.Huic autcm diffcrentiscdccl in.itionif
circa finem Tauri rcfpondcnt fcre 2..gr,&: 2,tcrtia,unms cclyptic^. Similii^
tcr dc ftellis in alia mcdictatcfphatfrae compcrtum.Abrachis repcrit dccli*fiationcm ttcll^c, quac Arimcch fcu fpica dicitur ad fcptcntrioncm tribus
quintispartis unias.Ptdlcmscus ucro ad mcridicm mcdictatc partis.Fac^fjt
igitur fint mcridionalior in parte una dC dccima imius.Huic ucro differcn^
liac dcclinationis in finc uirginis rcfpondcnt dc cclyptica 2.gra,&: 2, Tcrtia'
iinius.StcUam in cxtrcminte Vrfae ma oris caudjc rcpcrft Ahrachis dccli^
anariadfcptentrioncm '^o.gr^medictatc&quaftaunfus.f^olcm^ ^^.gr,'
&:2.tcrtrj3, FacT:a igiturcft

mcridioftaliorparrcuna,&:<luodccima unius*

Huic aut: diffcrcntia! dcdinatioms in

principio Iibrgcrcfpodent dc cdyp^

duo gradus,5i: dnotcrtia unius,AIramcch tcporc Abrachis habmt dc*
clinationcm ^t.gr, fcd tcmporc Ptdlcmaii 2^.gr. mcdictatc
tcrtia ad fc^

tica

ptcntrioncm.Fa(fl.i eft igitur mcridiondlior gr,i,&:ixta -Huic aLtcm diffe

rcntiat declinationis rcfpondcnt in rrinc!piolibracduogradus,&duxtcr
t.eE

unius.Ex his itaqj 6^ fimilibus

fatis

compcrtunr-eft,qudd proptCr

tationcs ftcllarum in intcruaHo tempcHFis imcr

Abrachim^

Sc'

mus

Ptolemarum

ftelhs oportuit motas cffefCGundufucccf,ioncmfignor'jiTs gr.2 di

duabus

uniu3,dum ucro diiogradus,&: duae tcrtiacunixis pcr 2^5,aflnos di*

10 o .annis hic motus gradunx ait.ngat,
iiditur,fiet
tcrtijs

PROPOS^TIO
Quantitatem di<fH motus cx conuderarionibus

afTeuerare*^

IfrTimocaris in Alexaiidna anno ^i.rcuolutionis prima! Kalippif^-ilisr

cct anno 4<^5.Nabucho,2t>.dic menfis Athus,cuius craftinus crat^o.anrf
tc i-nediu nodiis quafi tribus horis tempOralibus, fcd ajquahbus tnljus ho*
ris di tcrtia. Solc cxiftcntc in fcptimo gradu Aquarij uiyiit mcdictatc Lu'?

jix iamcoopcruilTemedictatcmfequcntCmpIeiadum,fucruntq; dics diffc

rcntcs propinqui acqualibus &:medijs.Ideofccundum radiccs motus Lu*
nx pracmiffas fijit locus Lunse in 2o,minu. primi gradus Tauri, dC latitu^

do eius ab edyptica fcptentrionalis 5 gr,4^,mi.Sd locuseius uifus fuit in

AieS^andria

'

SEPTTMVS.
Alcxcsndria 2.9.gr^.2d.mi,arictis>

& latiaido eius in fcptcfitribncm ^i^gn?

3?.muQxioniam mediumccelierat2,gr.geminorum,ftjit igitur medieta

poftrcma pleiadum in i^.gr.anctis 8C medietate fere. Quoniam centrum
Lun: praccelferat ipfum aliquantulum, dC fuit latitudo eius ad partcm fcsr
ptentrionis ^.gr.St! duactertiac unius ferc,quoniamfiiit pariimfcptentrio*r

Lunac ccntro.
Cltem Agrias in bitinia in t2 annorum domit.ani,fciIicct 640, annorum Nabucho.in die fecundo mcnfis Tobi, cuius craftinus fuit dies tcrti*
us, antc mednl nocftis horis tcmporaribus fcilicet aequalibus 5. quia Sol
fexto Sagittarq,cooperiri uiditmeridianam partcm plciadum a cornu Lit?
T\x meridianojn Aicxandria autem idfuit ante medium no(flis ^^horis dC
terriahorac aequalis fecundum tempus differCns, fed(ecundtim mcdiocrc
horis
mcdictate SC quarta unius.ldeo locus Lune (ccundum ucritate fii
tt 3 gr.7,m.Tauri,& latitudo eius 4,gr, SC medictas dd tcrtia ad feptcntrio
ncm.Locus autem uifus cius in bitinia fuit ^.gr.ij.mi.Tauri, 6C latitudo ih
fcpteatnonem 4.gr.Mcdiabat cmm coelum z.gr.pifcium. Fuit igitur los?
cu"> fequcntis parns pleiadum 5.gra.&: quarta T^uri^dC latifudo in fepten*
trionem ^.gra SC dux tcrtix. Ex his conftat latitudinem manGfte inuaria^r
tam,fed in iongitudme mutatam dTc fecundum fuccefsioncm 3,gr.45,iTi
mannis ly^.crgo in ig o.annis uno gradu moucntur^
lirPrseterca Timocaris in Alcxandria anno 30 rcuolutionis primae an*
norum Kalippi/cilicct anno 454,Nabucho.diequinta menlis Tobija nost
<fte cius quem fcquitur fextus,antc medium iioff^^is 4. horis temporalibus
nalior

ctiam aequalibus fere, Solc

i j.gr.pifcium,uidit quod Luna confecuta c<i
rat Arimech f picam mcdictatc fua, quse opponitur Orienti aequalitatis, QC
fcquaebatur Limam Azimech parte 3. diamctri Lunae ucrfus fcptcntrione^
Locus igiturLunac fcamdum numerationemfuit2i.gr.2i,mi,uirginis,8C
latitudo cius ad partem meridiei gr.i.medictas 6t!tertia.ScdIocus uifusfiis
it 2i.gr. i2.mi,uirginis,S! latitudc cius ad partcm mcridiei gra.2jere,Mc

d;um cnim Cancri coelum

mediabat,fiiit itacp locus

Azimech 21.gr. &!ter

ad meridiem 2.gra,Similiter in anno 42, eiufir

de n rcuolutionisjfcihcct anno 4<>d.Nabucho.die fcptimo menfis &: me^
tia jirg]nis,&: latitudo eius

dictate,fiue tribus horis 2equalibus,8i: oClaua unius, Solc in

medio Scorprj

poftquam orta eft Luna,uidit Azimech contingerc laais Lunscfeptentnoi?

nale. Licet autcm fcripfcrit fuilfc poft ncKflis medium 3*horis temporalibus
QC medietatc.Oportuit tamcid fuilTc duabus hcris,&! medietatc acquahbus.
poft nocfiis mediuATi fecundum tempus diffcrens,fcd fccundij tcmpus me^
diocre duabus horis aequalibu^ tantij, quod tunc coelum mcdiaret 22,gr3<.
dC mcdieras gem!noru,8(: afccdercnt partcs uirginis circa Azimcch.Locusj
igitur Lunae fecundii ucritatcfuit 2i.gr.3o,m.uirginis, dC latitudoe/us adL
meridic2,gr.S(:med us.Sed Iccus uifus
2,gr.&: quarta,quarc locus

fuit 22,gr.8<:

mcdictas, &:Iariti:c(o

Azimcch habuit latitudinem2.gr ,ad

nreridieni
8C fuit ninc in 22.gr.&: medietate iiirginis.In i2.itacp annis quif ucr at inter
has condcrationcs mota eft Azimcdi pcr fextam partcm gvad.-us,quare in
fcxtuplo huius tcporis,fcilicct 72,annis moucretur ftelh per gradu unum>

Sed quia tempiK iliud brcue tuitnon erit ei ftandutri.

^TMilcus autem geometra Romac in anno primo Traiani,fcilicet anno

Mczir in no<f>e qiram fequitui'

mcdium noc^tis 4. horis temporalibus conftderare uolens A*

Nabiichodc.S^^.tranfarfo dic i^.mcnfis

dies i6,po(i

zimech,intcllcxit ea a Luna cooperta,Nam jn fine horac undecim3c,fcilicct

iii)

quincp

LTBER
qu^n^ horis tcmporahbus poft mediutn nodis luna uidebatur iam poft fc
rcliquiffe azimech per quantitatem minorem diametro Liinac, m scquiditf
ftantia a duobus cornubus eius,Fu:t autem hsecuifibihs coniundiorefpc*
ctu mcridiani Romanorum quinq; horis afqualibus poft medium nocftis,
quoniam Sol fuit in zo.gradu capricorni, In Alexandria autem fex horis

&

feciindu tempus
fecundum tempus difFerens,
quarta hor2c,aut plus parum.Tunc autem Luna uero

2cqualibus,5^ tertia horac

mediocre fex horis

curfu fuit in zjr.gr.medietate 3C quarta uirginis, habens latitudinem meri=;
dianam unius gradus 8C tertiae partis unius.Secundum afpecftum appaiuit

eadem meridiana ducrum gradu

um,quoniam in codi medioquartus gradus librsc extitit. Locus itacp Azie
mech in i6,gr,dC quarta unius gradus uirginis ftjiflTe dicitur dC cocluditur,
in2<^.gr, dC quartauirginis in latitudine

Manfit itacp latitudo ftell^- Iiuius inuariata, Verum

in annis Acgypriis 3 9u
dC
Timocaridis,eam
quxfuit
fueruntinterhancMiIeiobferuationem
qui
in anno Nabuchodo,45:4.mota eft ftella 3,^^,55.111. Similiter in 37^, an=r
iiis qui fuerunt inter hanc dC Timocaridis fequentc,fcilicet in anno
Nabuchodo.confiderationem ftella tranfiuit 3,gr. 45,mi,unde 10 o,an^

nis mota fere per unum gradum exiftimabitur,

C Amplius in anno ^d.reuolutionis primac Kalippi confiderauit in Aa
lexandria Lunamferecontingere fecundum limbum cius feptetrionalem
imam,ex ftellis tribus,qu2C ceteris (cptentrionalicreft infronte fcorpionis,
HaJC autem confideratio fuit inanno a principio regni Nabucho,45d, dic
i^.mefis Babatranfa<fio,in noclequam fequiiur dies i7.tribus horistems^

poribus poft medium nocflis^aequalibus uerotribus SC duabus quintis imi

us, quoniam Sol in 2Cfgradu fagittarrj fuit. Illiid quidem fecundum tepus
fexta horae, Tunc
diffcrens,8<: fccundum tempus mediocrc tribus horis
autcm Lima uero curfu fuo ad unum gradum 8C quartam gradus fcorpfonfs
peruenit, habens latitudinem feptentrionaleunius gradus dC tertia, Vifui
uero Luna apparuit in fecBdo gradu fcorpionis,cum latitudine (cptcntrio^
nali i.,gr,&! duodecima uniusgr.quoniam in coeli mcdiofuit mcdietas ko^
nis.Quamobrem dC huius ftellx locus fuit in fecundo gradu fcorpiomsjla?
titudinemcp i,gr,& tertiae ad feptcntnonem habuit.
^Similiter ctiam ftellam Roma: confiderauit Mileusgcomctra inanno
primoTraianijduLuna fecundu ^ftimationcfuiteiconiuncfh.Nam cornu
Lunae meridianum uidcbatur in recn linca cum ftella media,& ftella mcri
diana trii jm quae in fronte fcor pionis funt,Centr u autem cius fecundij coris
iec1:ura putabawr diftare a ftella media, quanmm ipfa mediaa mcridionah'

&

media fecundum fucceisione fig

norum.Fuit autcm confideratio haecin anno Nabucho.845,tranfa(f}oiS,
die mcniis Mefir,poft medium nodhs quam fequitur dies 9. quinq^ horis
temporalibus tranfachs, aequalibus uerofcx 8c fexta unius. Qiioniam Sol
fuit in 23.gr,capricorni, iftud quidem ad meridianum confideratoris refe?
rcndo. In Alexandria autem oportuit effe hanc confideratione poft mediu
noctis feptcm horis 3equalibus,& medietate fccundu rempus diffcrens, dC
mcdiocrefcre duquide Luna uero itinerefuoad 5.gr.io,in.fcorpioms pcr
di(fiarum ftcllaru di{bt,8(! pofterius

ftella

ueniftetjhabenslatitudincm feptentrionalem 2 gr.io.mi.fecundum uiCiim

uero in 5.gr,55.mi.fcorpionis aeftimabatur.In

latinidiiic

itidcm (cptcntrjo

quoniam mcdium coeli fuit poftremus gradus librac,

hoc tcmpore dicftam ftellam fisifte ferc in quinto gradu.

nali unius gra.20.mi.

Conftat igitur in

3r5,miuu,fcorpij,habendo latitudinem fcptentrionalcm i gradu,2o.minu,

Xn

SEPTIMVS,
In tcrnporc igrfcur 59i,annonim Acgyptiorum,qui intcr duas fijcrut coii*
fidcrationes, ftella haec fuamfcruans latitudinem, 3. gr ^^, m. mota ef^
quire in loo, ani^is.quemadrnodumfuperius,unusrelpondebitgradus>
quodhucufc^ quxfiuimus

Pr o p o

TIo

V r;

motu flellarum fixarum quid alij CmCctim cxplanare^

In ciuit^tc Ara(fia diligentitlimus Philofophix Albattgnianno n^i;
hilcarnam fiue Alexandri magni completis, fiquide a principio reglii
Ncib uchodo. 1 6z 6, annis ftellas fixas confiderauit, dC loca eariim eis quLs
l[r

Ad

tempore prscterito uidebantur conferebat. DifFerenriam quocj^ lo^

coru^n la tempus medium diftribuit,quatenus habcret motus unius qiianir
tiVatem. Stcllam cnimfeptentrionale ex tribus quae in fronte Scorpi]' fitsc
funtjdepraehenditipfe in i^.gr.fcin, Scoipijiquae quidem MiIcoGeosr

bus

in

mctre,quemadmodum

recitatum dl,uidebatur in 5. grad. 55.fn. Scorpij

OportuitigiturftcHamintemporemedioduarum cortfiderationum mOir

tain elfe per ii.gr. 55.in.efi:autcm fcmpus illud ySz, anni s^gyptij.quo:?
iiiamMilcus annoaprindpioregni Nabuchodo 84?, fuam perfecitcon
fidcrationem. Si itacpcx hoctcmporcmediounigraduifuam dederimus
portionem,uidcbitur ftellaipfa in 66, annis folaribus ferc mota per umim
gradum, Similc fccit ipfe p ahas firellas. Nam cor lconis,quod Ptolcmaeus
in i.gr. i o.m. Lconis confiderauit, inucnit ipfc in 4.gr. 50 rn. ciufdcm;
Qiiidam uero antiquorum putabant Sphaeram ftellarum Hxarum moucri
contmuc adoricnrcm, doncc 8.gr. itinercfuo defcribcrct, dcindcrcdirc
ad occidcntem moucndo tantundem,poftca ucro motum priftinum reucr
ti affirmabant. Vni autcm gradui So.annos dedcrunt. Partim exhocins
duc'^!,^"!^ pcr Solis maximam uarictatcm,3c! quantitatcs annorumfolariS
comperiebant uarias, fphrerae ocflauae motum trcpidationis opinabantur^
Siue igitur inftrumentorum incertitudo hanc iiarietatcm immiferit, fiuc
motum qucndam adhuc nobis occultum ftellis fixis natura indidcrit,diffi
Cilc admodum cft dC ert, huius motus qualitatcm cniti, proptcr tarditatcm
eius.Nam fi maiorcs noftri fuis decepti fimt inftrumCntis, 3^ nos dccipicsr
mur nccciTario, cum noftrae confidcraticnes, nifi antiquorum confcrantur
obferuationibus, nihil unquam cdocebunt. Atfioccultumillum motum
,

incife fteUis CEn:imabimus,expedict oculumad ftcllas fixas habcreaffiduUr

Pofterosc^itidcm fcriptas confiderationes libcrare,

pRoposiTio
Stellae fixjc

vii;

quantum ab Arietis initio

Sc ab cclypticaipfa

diftentjinilrumenti ingcnio comprashendere^

^ Dum fuperius locum Lunac cupiebas,inftrumcntum armillarum Sotf

liero quon am Sol adhuc fupra horizontcm ma

nonfinit, pcr locum Lunaer uifum ccrtenumCir
apparcrC
ncns, iMlas tixas
ranrn inftrumcntum aptabis, &:quamlibet ftcUarum, donccper utruncp

lc rectificabas.

Nunc

regulse foramcn ad oculum radiabit confiderabis,

na,2^ longitudo dC latitudo cogriofcetur,

mox enim

uelut iiiLutf

t>fopofitio

LIBER
Propositio

viir#

Cum di/lantte tnum intcr fe ftellarum fixarumtioiae fiie^

Httt,

quarum

pticam
l(f

dua^

exiftentis

m eclypticaloca habuerint nota, cxtra cdy<

longitudinem &: latitudincm patefaccre*

Diftantiaiii intellige

arcum circuli magm ad centra ftellarum

m ecly

ptica exiftentium terminatum,

l[f Sit in conuexo (phxrx arcus eciyptica? b, g. puncfius b. ima, dC
eclyptica exiftentium* A,uero ftt fteila extra eclypticam exi^
'adia ftellaru

ftens. Producftiscp arcubus diftantiarum a,b 8Ct,cA polo eclypticae z.dcsr

inittatur ad eclypticam per ftellam a.tranfiens arcus z,a,g, lam dico,qu6c!

cum arcu a,g, latitudiriis. Triangulus enim a,b,c. ex

arcubus circulorum magnorum notus conftat,quare per fcientiam triangu
arcus b,g, notus erit

lorum fphaeralium angulus eius a,b,c, notus erit. Etquiaangulus a,g,b.re^

^as eft,erit arcus a,g. latitudinis notus cum arai b, g

[Sed f tellac b. locus

fupponitur
cognitus,
unde
locus
ftellac
in eclyptica
g. notus ueniet, quod
intendebatur.Verum hic dC in fequentibus caute afpiciendum efi,qualiter
cuius locus quajritur,ad reliquas fe habeat.

ftella,

Nam

fi

fecundu quant/^

tatem arcus a,c, fuper b, polo d, defcripferis circumferentia, itemcjp fuper

polo c, fecundum quantitatem a,b. uidebis feclionem carum in k.puncto.
Fofita igitur ftella in k.idem per omniaerit opus ad utramc^ ftellarum z^dC
lc,

qux tamen in diuerfis

locis ftatuuntur.

Notandum igitur erit, an ftella

cuius iocus inueftigatur, alteram duarimi reliquarufecundufucceffior.em

fignorum fequatur an contra,quod quidem diftantiae ipfac fatis edocebCit..

Si namqp a, ad b. 8C c. diftantias habuerit aequales, locus eius in eclypuca
inter h^dC c, praecife medius erit.Si uero inacquales a pundo medio rcccdc
runt,Iocus eius uerfus eam ftellam a qua minus diftat. Hoc quoqp pa<flo in
fequentibus teexpedies.

PROPOSITIO

IX.

Diftantijs tnum ftellarii inter fc noti's,quarum

m cclyptica

una locum habctnotumj altera ucro duarum cxtra cclypticam

cxiflentium longitudincm cumlatitudinc cognitas habct^Tcr'
tia quantum ab Arietis initio atcp ab cdyptica diftet inquircrc.
IffSit arcus eclypticse g,I.

fignificet, b. iiero ftellam

in quo puncfius

c.

ftcllam cuius riotus eft locus

extra eclypticam exiftente,cuius

quidem inecly=r

ptica locus cognitus eft cum eius latitudine.

rimus,continuatis tribus puncfiis

a,b,fi(! c,

Et fit a,iiella cuius locum quac^

per arcus circulorum magnoru,

a,b. a,c. b,c. dC producantur a polo z. eclypticae dux quartae circumferenr:

tiarum per duo puncfla quse funt a, &: b. quae funt r,a. l,r. b,g, Quia itacp
triangulus a,b,c. tria nota habet latera, erit eius angulus a,b, c, ex fcicntia
triangulorum fphaeraliumcognitus, fed &0'ianguli b,g,c, latiis b,c. cum
latere b,g,nota funt,& angulus g. recfius, fit igitur angulus c,b,g. notus,&
ideo totus angulus a,b,g, cogninis.eiq} coniuncffus a,b,z,inucntirs, Habes
ergo triangulu a,b,z,cuius angulus a, b,z, notus cii, 3C duo latcra cius a,b^
dC b,z, nota.undearcus a,z, eritcognitus,quare dC complcmcntumeius cb
tum, arcus fcilicet a, I. qui eft latitudo ftella: quarfita. Scd &C propter idcm

quod praemiifum eft,erit etiam angulus a,r,b, notus,cuius quarititatem

de;:

tcrminat

td-itiinatarctB

gX qiriproptcr hxc cogmtus cft, &im autcm

b, in cclyptica fdatur,^n't &Iocus ftellac

fur,

loais ftcIIaE:
mcclypticarcitus, quiquaercba*

Quamins cnim uariepoffint accidcre*fteilarum habitudmes, quarum

quaec^ fuam pofcit figurationem, hac tamc unica

fi

te cxercucris,fcicntiaiTi

triangulorum fphaeralium confiderado,propofitum quodcun^^ ad

nutum

xequeris,

PROPOSITIO

X,

Trcs flellac fixse notas inter fe diftantias fi habuerint,^ dus^

hus eariim quibuslibct longitudihes latitudines^ fcitas haben^

tibus,reHqu longitudo

cum latitudine non ignorabitur

C Sit arcus cclypticae. g,l,m, pun(flus b, locus ftcllsfccuius longitudo no

ka fupponitur, atq^ latitudo c. reliquafteHaficutpraecedens nota,
'cuius locus

quSritur.

Conchifio triangulo

a,

b,

c.

A. ucro

dudiis arcubus

a,

b,

^jC.dC b,c, dcmittantur a polozodiaci z.tres quartse circulorum magnorCr,

qux fint z,b. g.r. a,I. z, c, m, Djco quod arcus g,i. notus Hat,S:f ob hoc di?
(tant a (icWx a principio Arietis .Eft
iqui

cnim arcus g, m. ex hypoteft cognitus

cum determinct quantitatem anguli g,z,m

lientus.

erit

ipfeangulus g,z,m,iit5

Cum autem triangulus b, z, c. latera omnia habeai fcita, dC angu^:

lum z,iam notum,ent ipfiiTs angulus c,b,z, notus. Item trianguIia,b,c,om

nialatera hypotefis nota rcddidit, quare dC angulus eius

quem

a,

b,

c.

cognitug,

ex angulo c,b, z. noto, dempferis, mancbitangulus a,b,z, fcitus,

i)uo autem lateta a,b dC b,z. nota funt. quare angulus a,z,b. notus erit,8i
fi

^rcus

a,z. fimiliter,

tem anguli a,z,b.

Sic igitur arcus

g,l. dicitus eft,

dcterminat. Locus

quoniam ipfe quantiia=r

hypo^

aiitem ftell* b, in eclyptica ex

tcfifcitur^undelocusftellaea, nonignorabitur,

Arcum

ucroa,z.iamno;r

tumex quadrantc,fi proieccris.reliquum hnbcbis latitudinis arcum

a,l.

ignotum,qUod intendebamus. Alios figurationum modos,quoniam

dcm propter

dicfh faciles, miflfos facio.

ferasmagnum

n5

qui=r

Tandein correlarium, filibet, iffe

Correlarium

Siuniuerfasf^cllscfcitas Tiabuerint intcrfe diftantias, duae

duntaxat longitudine 8C latitudineconftitcrintjreliquas

cuncl;as quantum ab Arictis difl:entinitio,quantum^ ab ecly^
ptica uerfus alterum remoueantur poloruma cognitas fieri ne^

tiero

FINIT LIBER SEPTIMVS.

OCTAVVS
LIBE RFIXARVM
DESCRIPTISTELLARVM

onem amphorem profequitur. Itemuanetatem habitudinunt

fieJIarum ad luminaHa Sc planetaSi Honzontem quoc^

& MendianunijDechnationem itcm earundcjCum

paflione

q uadam ipfis a Sole addudla, utili

ferie lucuIentiiHme abfoluiti

pROPOSITIO PRIMA,

lAM LACTEAM PER STEL

m

ea funt notabihores dcfcribere^

zona diuerfi coloris,&: insequalis la*
Hscc
coeli
iff
titudirtis (cr^ui apparens Ladrea uocata elt, qudd
la(fhs colorcm ut pliirimum imitari uideauir. Qux
quamuis totum firmamcnrum ambiatjhabet tame
duos ramos a fe diuifos. Qiioru qtiidcrn tini apud
imaginem Lans initium clt. Reliquus i:ero apud
Itcilasgallinae fumit originem, Soneautem prindpah mitium prolibitui
demiis apud Cen aurum. Stella autcm quaceftiniundiura pedis dextripo
fterions,fitaeft in ipla uia lactea, parum recedensa margine aut circumfc^
rcntia eius feptentrionali. Quae uero 3n genufmillroantericriinmcdio
tiuius uiac cernitur, Ea autcm quae circa poftcriores pedes pars efl fpiliior
fiuelucidiorjparum apparct.Demde margo fcptcntrionalis ^ceditsd UeU
dorfoLupi, Verum ab eauerfiks rtieridiem gradu uno
lam poileriorem
dimidio rcmouetiir, Meridionafis ailt margo periepterttriortalem dua^
rum, quzc funt igni dC pcr merid onalem duarum qiKC funf in bariLans
incedit.Pars deniq^ feptentrionaliseius; tres fpondiles poftrertias Scorpio*
nis includit, Meridionalis lero margo p eam qua^ in calcaneo pedis dc Xir
ilas

quac

&

tri anterioris S*agittarrj eft inccdit, dC

finiftra,

per cius ftcllam quae in

Pars quae (pcndiles Scorpionis Continet,rara eft.

manu eius eft

Quae uero haftu*

lam f:igitt3e comprachcndit,fpiSfa eft admodum, ab hoc loco cqualis ferua^

toui3E la(fleaeIatitudoufcpad uulturem uolanfem. Stellaaute

quam habet

poftrcmum caudae ferpentis, prascedit marginem feptcntriortalc uno gra*

dufere. Luminofam ucro qux inter (patulas uulruris cft,prope habet niar*
meridionalis. Sagittam praeterea totamin haczortauidebis, Dchinc
ad gallinam tendit. Latus cnim feptCntrionale duas,quae irt pedc meridia^

no fun.t.ftcllas

habet.Mcridionale uero eam qtixalac fmiftrae extrema cer:#

feptentrionalis meridianam triumftellarumcua: in
funt
Ceph
:i
continct,
pileo
Hoc ef iam in loco duo rami confiderantur ckc
tendi. Vnus quidem ad fcptentrioncm Si^orientem. Alius ucro ad meric
diern dC oricntem. Totam dcnicp Calliopeiam comprachendit ha^c 20na|,
dcnpta unica qux in cxtremitatc pedis cft ftella,& partcs extrema? denfi*
ores uidentur partibu^ medj|s quae in hoc loco uix lac^fear funt, Latus cx*
indefeptcatrionalc huius zon^quod multaeraritatis eft,ftella in dcxtrogc
nu Herculis fita terminatur, Meridiortaleuerolatus lucidioremHeraihs
habetftella n,qu3d quidem denfitatis eft plurimae, Ab hocpoftealcco ra<
ritatem magtiam habcthaeczona, cuius quide litus feptcntrionalc ftellani
nitur, Poftea

Alhaiotli,

margo

^ duas qux in brachio agitatoris dextro funt pra?terit,eas cnim

ia

OCTAVVS^
in tfi'Ji!a<flM uerfus occidcntc rehnqutt, Margmi uero meri^foftalj, ca
in tali fimftro cft, termmum ponit, Deinde proccdit ad pedes gemincrif,
Omncs nancp quac in pedibusfuntcompraehcnditftenas. Margoquocp
cius ocddentahs ad duas feptentrionales que funt in manu Oricnis termi
iiatur, Duos ctiam canes practerit, minorem quidem ad Orientcm, maior

rem ucro occidentcm iierfus rehncjuens. Verum margo Occidcntahs eas

quac incollofuntcanis mniorisferecontinet. Poftca procedit hacc

ad Nauim, Compra^hendit enim fere omnes

Zona

ftellas clypei,qui cft in capitc

Nauis.Deinde tranfit per duas Iucidas,quarum una cft m latere Nauis pro
pe malum, Aha in pede mali,8t! tandem ccntinuatur ci parti,a qua fumpfi^s
mus initiumPartiahs autem Zona, ciiius fupra meminimus, apud larem
incipiens primas tres fpondiles Scorpionis, quaefcilicet inprincipio Cau^
funt tranfit. Stella uero fequens cor Scorpionis, a margine occidentali
remota eft uno gradu fere.Stella uero quae eft in fpondili quarta^uidenjr in

acrepurointerhuncramum&Zonam

principalem. Poftea ramusillead

Zonam principalem inftar portionis circuii fe reflccf2:it. Mnrgo enim occi

dentalis eam quae in genu ckxtro ferpentarij eft,&eam quae in cub;to dess
xtro fitum habet compIecl:itur, Orientalis itacp margo per talem dextriini

qux in manu dextra eft inccdit, hic quoqj ramus

terminum habet.Duae nancp ftellae qvx in cauda ferpentis funt.in ca:^
lo puro cernuntur.Ramus ille plurimum habct raritatis,pr3Cter eam partS,
quac tres Scorpionis fpondiles continet,haec enim paulo denfior eft. Eft 3C
alius ramus fiuc partialis Zona,cuius quidem terminus quatuor ftellas qug
circa humerum dextrum ferpentarij funt continet. Marginem autem Ol^
rientalcm prope modum contingit lucida quac in Cauda uulturis uolantis
fix!

ftellam occidcntalem

ille

occidentalem quoqp unaftellarum quae circafcrpentarium funt,ab hus:

mero eius diftantiisima terminat Deinde procedit adroftrumgallinae
cum anguftia raritate muIta,adeo quod putetur inrerruptio apud roftrir,
Poftea uero amplior atcp denfior ufcp ad pec^us gallin^ tendit. Indccp ad
cft,

&

humerum dextrum duafqp ftellas quaein pededextrofunt, uerfus (cptcrLs

trione fcilicet cum raritate notabili uergit. Poftca uero coelum uidetur purf
rum,& ftellis carens uf<^ ad cam quae in Cauda gallin^ cft. Habes eniin
breucm uiaelacfiex defcriptionem,quam fi ampliorem uelisPtokmacifcri*
ptaconfule

PROPOSITIO

lu

Sphaera Solida quo pado fabricanda fit cxplanare^

fTSphacram cx metallo uel alia matcria durabili confice.Cui fi fit capax,
colorem adhibe coeleftinu, Et in eius conuexo duo punda per diametrum
oppofira inueni,quac polos Zodiaci repr^fennbunt.Et fuper altero eorum
defcribe circunferentiam circuh magni in ipfa fphxra,quam morc uulgato
in 3^a, partes acquales defcribe, dC apud eam nomina fignorum Zodiaci
duodccimex ordinefuo defcribc, dando cuilibet^o. gradus. Dcindela*
minamtcnuemat(^ flexibilem accipe,incuius fuperficiae lineam re(fiaiTi
acqualem femicircunfercntise prius defaipt^ conftituas,&^ cam in 180. par
tcs aequales diuide.Numeroscp harum partium a medio huius lineae diuif^
per terminos procedendo,doncc utroqp ad ^o.peruenics coUocabis.Offia;
ciocnim huius lamine ftellarumlatitudincscompraehenduntur.In duobus
lamine terminis, duobusc^ puncftis in coniiexo fphaere fibi oppofitis fora*;
tiunafacias, S^ipfam laminam corporifphacricoduobusdauis connec^ie,
Xyi

fic

LIBER
iiolut pofsit.
fic ut CiVca dauos illos leuitcr

dcrationibus tu s,fiuc rcdhficatione alia

Quo facTtOjftcIIas fixas fiuc confiV

iniongitudine dC latitudinc cogni

habeto.Cumcp carum quamcumcp fphaer^ imprimere uoksslamin^ cir

cumflex^ extrcmitatem,qu2C pcr polos Zodiaci tranfit ad locum ftellae, in
cdyptica conftitue,numeratacp htitudineadpartcm fuamapud terminum

tas

notam fere infigas,qux pofthac ftellac huius uices geretjmprefs is igi=f

tur hocprscccpto omnibus unius iraaginis fteUis, hneas ijnagmem ipfain
terminantesita producas, ut fuum qugc^ ftella aut locum aut n.embrum ha
beat.Similiter uiam ladeam m conuexo fpha^r^ delignare poteris, fi prius
cius

notatu dignas in ea fitas cognoueris,Deifide per duos polos eclypti

cx, 3C principium Cancri circumferentiam circuli magni produc, 3C in ea
duos mundi polos per maximam Solis declinatioiic inucnias, Et fuper alir

ftellas

CeroCDrucircumferentiam ctrculi magni dcfcribe uice icqumoctialis, qua

per 3<^ o.partes 3cquaIes,quemadmodiim eclypticam,diuifiire proderit, In
pclis autcm repertis duo foramina rotunda facias,ipfis namcp claui duo po
Itea immittentur,circa quos fphaera uoIuctur,Habes itaqp fpliacram abfolu^
tamPoftea armillam aptac magnitudinis confi'cics,in cuius una fiiperficie,

qu^ in racridiano femper ftanjenda eft,circumfcrentiam facias circuli,cpiS

ftidem in 3<^o,acquas diftribucpartes.Etnumeros harum partiuma duohus puncl s diametralitcr oppolitis ufqp ad ^o.utritcp extcndcjn ipfis au*
tem dujbus puncfcis foramina duofacias pr^edic^is sequalia, ut fphaera fub
hicarniiUi pofita, circaclauosforaminibus immiTfos inftarprimi mobjlis

mo

circuire pofsit.Aptabis deniqp aliam armilla.in cuius fupcrficieiterum

do prsediifb circuinferentiam circuli in ^do.partcs diuides, quac quidem

Horirontis uices tenebit,Vtrefpeciu huius alter polorum mundi eleu^.ri,

Scffotafphacra pro habitudine cuiufqp regionis lituari pofsit.Opus cr tctiS
quarta circumferentia ia nonaginta partes aequalcs diuifa.Harc hetcx lami
na tcnui,5<! fummitati meridiani adhaercbit. Veru libere fub eo ad omnes
fereHorizontis partcs decurrendo faciat ofticium fuiim.Nam fi notani ftcl

Horirontem ipfius ftellarinhac qmrta

pofucris, fphaera priiisfecundum alterius polorum cleuationem difpofita,
uidebis corpus fphxricum inftar firmamcnticlTc conftiiutum,

Iseadnumerum

altitudinis fupra

PROPOSITIO

IIT.

Varictates habitudinum quas {kdlx flxa? ad

SokmSc: LU'

nam reliquast]: fiellas habcnterfaticaspronundare

CHabitudo ftellarum hxaruni &Luminaria,8(^qu!ncp i-Ctrogradas ftcl*
nunc pcr coiun(ftionem,nunc per oppofitioncm.quandocp ucroper
afpectum trfnum,feKtiIcm,aut quartam,Per coniunc^^ionem quidem genc

las,fit

ralitcr,dum ccntrum fteUaefixac,&! cctrum pIanetaccomple(f^jtur unus

cir=j

culorum magnorum pcr polos ccIypticactranfcuntium.Simihterpcr oppo

fitionem.Per afpe(T:um uero tfinum durhcirculi magniperpolos cdyptic^
producii,quorum unus centrum ftcUae fixae.alius centrum planetac conu*
nct,a fe diiiant per tertiam partem Zodiaci. Pcr aipcdum ucro fcxtileni
dum corum,quos diximu^,circulorum diftantiafextam partc Zodiaci ha^
bet.Bt per quarnim alpecKim quando diftantiaeorum quadranti cquatur,
huiufmodi habitudincs lingulis, quas hrrriamcntum habetjftcflii acci*
dunt/Speciajiipjr

pmen

reperitur habitudo adplanetas

earum ftcllarum

OCTA VVS^
quas in fuo itincre phnetx ofFendunt, dum fcflicct alicjms quin^ retrogfa
dorum ad Iincam redam quae a centro mundi ad ftellam fixam protenditf
tur peruenitHaec enim habitudo nomen coniunclionis fibi uendicatpro*
pri^ifsime, Idem accidit eis refpeclu Luminarium, fed amplius. Sol emm
uclocior eft curfu ftellis fixis,qu6 h't ut ftella qu^ pridem poft Solis occafum
uidebanir, propter uicinitatem Solis apparere definit, hanc habitudinem
appellant occafum uefpertinum. DeindeScI tenditadc6niun(flionemc3
ftella fixa.Poftea uero dum Sol adeo recedit a ftella,ut qu^ prius propter ui>
cinitatem SoUs non uidebatur, denuo apparere incipiat ante Solis ortum,
huic habitudini ortus matutini nomen dedere Philofophi, Rclpediu de*

Lunx has habitudines confiderandas iniellige,

nicp

Propositio

iiir,

Vt uarfas ftcllsc fixse ad Horizontem

habitudines accipiV

ant cnarrare
Quatuor funt Iiuiurmodi habitud;nes,fcflicet ornjs,mediatiocoeliru#
per terra,occafus,& mediatio coeli fub tcrra,Nam in Horizonte reclooms:

cum polimotus primi funt in Horizontis fuperjr

qux ob eam remomnes aequinoc^tiali aequidiftantes circulos prr me^
dium fecatjUndeetiammora ftellae diurna noc^^rnam aequabit mora.Om
nis ftellaoritiir dC occidit,
ficie,

nis quocp ftella bis coelum medabit,aut ad meridiaml perueniet^ femelfu<r

per terram,
(emel fub terra. Vbi uero poli mundi funt poh Horizontis,

&

nulla ftellarum oritur aut occid/t.Equinocftialis

tis

cnim in fuperficic Horizon

circumuoluitur,rcIiqui ucro circuliei ajquidiftantes,&! Horizonti in cir;?

cuitione fua a^quidiftabunt. Quare iklla^ in Hemifpa^rio fuperiori non oc*

no oriuntur.Verum unaqu^.
ipfarum bis coelum mediabit in una circuitione, Hac quidem fuper terram,

cidunt.StellDcautem inferioris Hemifpserij

illc

uerofub

terra, Ceteri uero

Horizontes, ad quos acqu

nocflialis inclina<r

tur,quibus alter polorum eleuatur, hocconfiderationis habebunt.

Intelliir

gedi funt duo circuli parui aequales fibi,& aequ!nocf?"iali aequidiftantes,quo

Horizontis contingat,Hic quidem apud polum mun
di eleuatum,illc uero apud polum deprelfum. Quicquid igitur ftellarum iii
ter altcrum paruorum cirajlorum,^:: polum eleuatumcompraehenditur,

rum utercp circulum

non occidit,Quod uero inter polum depreifum, dC paruum cirailum com

ple(flitur,nunquam orietur nec occidet,fed femper occultabitur, VeriS una

quccp harum ftellarum meridianum una circu tione bis attinget, haec

quii^

dem fuper terram,!lla fub terra.Reliquaj autem ftellac omnes,quas claudijt

dicfli duo parui circuli,&! oriuntur,& occidunt, mediantqp coelum una uicc
fuper terram,alia uero fub terra^

Horizonte fiue a meridiaiio ftella moueri cocperit,

tempora reditionum apud fenfum a^qualia cenfebuntur. Tempus etia quo
ftella i parte meridiani fupra terram, ad partem meridiani fub tcrra,aut
contra perducitur,tempori quo ad principium motus reuertitur ^quale eft
quoaiam omnes paralcllos in quibus itinera ftellarum metimur, meridiatf
nus per aequaliafcindit. Qiiodautem tempus ortui atcp occafui interiacet,
in^quale eft tempori quo ftella ab occafu ad ortum fub terrareuertitur.Hoc
quide m in omniHor^zonte obliquo contingit,demptis tamen ftellis, qux
in aequino ctmli funt cir ub.quibus fupra terram dC fub terra aequalem mo
ram aequinocl:ialis ab Horizote per mcdium fedcus tribuit, Amplius quod
IffPraJterea fiue ab

ij

ab

LIRER
ab orf 11 ftellae tempus eR, ad mediationem cocli fupra tcrfam,ai:qiiatiir tem
pori quoda mediatione coeli adoccafum fluit.Meridianus enim portiones
paraleUorum quae fupra Hoi izotem funt omnes per scqualia fecat.Item ac*
Cidit fub Horizonte, Tcmpus autc quod fluit a mediationc codi fupra ter#
ram ad ftellac occafum in fphacra reda, aequale eft tempori quod tranfit ab
occafuadmediationemccElifub terrajn fphxra uero obliqua inajqualc
femper,nifi Ilella fit in ^qumocffiali.Similiter tempus a mediatione coeli fub
cerra adortum,aequaleefl: in fphacra recia tempori,quod eft ab ortu ad me:s
diationcm coslifupra terram, In obliqua uero Jion, nifi ftellam in aequinotf
ctiali reperias, Accidit deniqj infphaera recla, qnod omnes ftellae coelum
(imul mediantes,etiam fimul oriantur dC occidant.SecIufotamen motu ea;*
rum,qui inter has inftantiam facit, quamuis admodum paruus :\ccidk. In
fphsera uero obliqua non lic,fedftellarum quae una coelil mcdiant, quac fep
tetrionalior eft,raeridiana oriendo pracuenit,occidendo

PRO

o 5ITIO

Diclas flellarum habitudincs

uero fequitur dCc*

v;

utiliter

commircere

l(f Commifcebimus fiquidem has habitudines dum quxcj^ ftellarum cil

quaparte Zodiaci oriatur,occidat aut coelum mediet. Confidcrabimus e^
tiam cam qua ftellarum fixarum quifqp planetarum aut or]atiir,autoccidaf,
fiue ccdum med et. Ad eas tamen habitudines quas ftcllae ad Solc,6<: HorJ
zonxc habentjfpecialius defcendemus.In nouc cnim modcs eas partjemur,
Primo habitudo eft ortus matutini, dumfcilicet Sol, 3C ftella ipfa iii
orientali parte Horizont:s ftatuuntur.Huic trcs funtmodi. Vnus quando
fteHafub radijs Sdis cxiftens,ftatim poftSoIem ortum oritur.Ahus quan^

do Sol dC fteila fimul oriutur, Sed horum duorum neuter fenfu percipitur
Tertius

dum ftella radios aegrediens,prior Sole oritur,

CSecundo habitudo dicuur mcdiatic coeli matutina,quando fcilicet So

medio cceli.Cuiu iti^
dem tres modos diftinguimus. Qiiorum unus eft, dum ftatim poft Solem

le in orientali parte Horizontis exiiknte,ftclla eft in

ortumftelhcoelummediat.Hajcenimhabinido

uifu confiderari nequit,

modus accidit, quando Soieoriente ftella coelum mediat,qui qucc^

modus uideri non poteft. Tenius modus, quando ftatim poftquam ftella

AIiiis

coeium mediat,Sol oriiur,hicijifu notari poteft,

IfrTertiahabitudo,

quando Sol in orientali parte

&

ftella in occidentali
parte Horizontis conftituuntur,& dicitur occ:.fus matutmus, Cui trcs func

modi, Vnus quandoi^atim poft Solem ortum ftellaoccidit. Alius quando

Sol dC ftella in Horizonte ftatuuntur prxcififsime, ille quidem ex parte ori
cntisjhaec uero cx parte occidentis.Scd neuter horum modorum fenfu di^
nofcitur.Tertius modus,quando ftatim poft ftellam occidentem Sol orituc
illum fenfus compraehendere poteft,Qiiartahabitudo uocatur ortus meri;s

dum Sol in meridiano,&: ftella in oricntali Horizontis par*

te fuerint.Cui duos modos dabimus.Vnum dum Sol in medio coeli iuper
terram fuerit,& ftella oritur,qui diurnus dicetur.AIium dum Sol in medio

dianus,quacfit

coclifub terra fuerit, dC

ftclla

in ortu, quincKfiurnus appellabitur, Primum

fenfus compraehendere non poterit,fed fecundum,

llTQuinta habitudo eft mediaiio coeli meridiana,quae contingit du fteU
la cdjlum mediatj Sole mcridianu occupanie Cius duo funt modi diurni*

Vnus
\

OCTAVVS^
Vnus dum Sol 8C ftella fimul funt in mendiano
So\ eft
tcr

fupra tcrram, Alius

dum

m mendiano fupra terram,8i: ftella in medio coeli fub terra, Et neu==

horum fenfu cognofcitur.Duo quocp modi nocflurni, Vnus dum fol eft

in mcridiano fub terra,&: ftella in medio coeli fupra terram. Alius dum Sol
itidcm eft in medio coeli fub terra,
ftella cum eo in mcridiano fub terra

&

Primus horum duorum fenfui patere poteft,non fecundus,

fSexta habitudo dicitur occafus mendianus,dum kilicet Sol in meridia

no eft,2<: ftella occidit.Cuius duofunt modi. Vnus diurnus,quando fcilicet
Sol eft in me'dio codi fupra terra,&: ftella occidit,qui non uidctur, Alius du
Sol cft in mcdio coeli fub terra,&: ftella occidit, dC hic modus fenfui patefit*
HfSeptima habitudo uefpertinus ortus nominatur,dum fcilicet Sol occi
dentalem partem Horizontis occupat,fteIIa uero orientaIem,Hinc tres mo
dos diftinguimus, Vnus eft quando ftatim poft Solem occidentem ftella Oi:
ritur,

&: hic uideri poteft. AliusquandoSoIeoccidenteftellaorinir, quac

non uidetur,Tertius quando poft ftellam ortam ftatim Sol occidit, fed nes
quae modus ifte (enfum intrat,
^Oclauaj habitudini mediationis coeli uefpertin^ nomen erit,qu3e acci
dit dum Solem in occidente,6(: ftellam in medio coeh fupra terram aut fub
tus ftatuemus.Hxc habet tres modos, Quorum unus dum poft Solem oc*
cidentem ftella ftatim coelum mediat, fupra terram quidem aut fub terra.
Alius dumfimul Soloccidit
ftella coelum mediat, Tertius quando poft
ftellam cozlum mediantem Sol occidit,
CNona habitudo erit quando Scl dC ftella in occidentali parte Horizontis
continentur,&! dicitur occafus uefpertinus. Quam in tres partiemur mo*:

&

dos.Vnus accidit quando ftella fub radiis Solis exiftens, occiditpoft Solis
occafum. Alius quando Sol dC ftella coniuncfii fimul occidut. Teriius quan*

do fteUa radijs Solaribus implicita,ante quam Sol occidit

Propositio

VI.

ab arietis initio altero^^ polorum eclypti^

caeremotionofcitur,quantamab apquinodiali declinationcm
habeat elaborare^
Stclla fixa cuius

Pingam huius caufa colurum maximas Solis diftinguentcm declina^tiones, qui fit circulus a, b. g, d. fub quo medietatem aequinocT:ialis circuli
a,c,g,3^ mediam eclypticam b,e,d.dcfcnbam,&: fit puncf^us e, caput arie^:
tis

aut Iibrae^fitc^ h.pohis eclypticae^.ueropolus aequinocftialis.Ponatuir

qiiae ftella

pro

ita

inpunc^o-t.produciis arcubus h,t.k,l2^r,t.m,n.qu3e=:

Qiiia aute a pun(fio a.defcendunt duo arcus a,h,&: a,n,a.

libito

rimus ai cnm t,n,

quorum terminis alrj diio h,I.&: n,z,reflexi fe fecant in punclo t. Lrit per ui

am contuncfiionis proportio finus h,a.ad fiiia arcus a,z, compofita ex duas

bus, proportione fcilicet finus arcus h,h ad finum arcus 1 1. 6c prcportionc
finus arcus t,n,ad finum arcus n, z. Quinc^ autem horum nota funt, quarc

6C fextum cognitum ueniet.EIt enim arcus a,h.notus propter a,z,quadran

tem,fi<: z,h.equalem maxime Solis declinationi.Sic arcus a^z.notus eft,item
arais h,i.noais fit.Cumenim arcuskJ.erec^HjsfitorthogonaliterfuperecIy
pticam,erit arcus e,k.uelutafcenfiorecta,&:arcus k 1. tanquam dccl natio
refpondens fini arcus eclypticac, cuius ajftimatur hxc afcenfio recla, fcilicet
arcus e,k,Statue ergo arcu e,k.notum ex hypoteii uelut afccnfionc rcc^t^m,

iij

dt

LIBER
decfinatione ru*r

Mc tabiila arcam cdypticje fibi refpondenicm elicc/oii' circuh

am inuenias^quar critarcus k,l.Eft autem arais

h,k,quarta

totus igi

Similiter arcus l,t.propter arcum t,k.latitudmc

tuf arcushilcognitus erit,

bedarcus n, z, eit quarta
cx hipotifinotam, &:arcuml, k. prius cognitum.
Correlarium,
circuli,ergo5<:c,

{inush,a;
Propordo finush,Uadfinuml,t,eftutproportio
aclfinumt,t3*
h.BC iiftum t,n.Het prd
CSft enim mcdias pofitus fiftus totus intcr fitium
duabus,fcilicet proportione im^^
fiortio inus h,a,ad ftnum t.compofita ex
harum prima elt ex
b a.ad iinum rotum, 3C finus totius ad finum t, n. Sed
i

duabus,fciiicaproporrioncfinush,l.adfinumI,t,8^proportionefiruist,rt.
ex tribus,ic.u^
totumjgitar proportio finus h.a.ad finumt^n.eit

ad finum

li^
ad finum totum, & fmus totms ad
M A fmus t,n,
cor=r
proportione3equalitatis,igmjrpatet

cet fimjs

tiumt n.Sed ultimx dux faciunt

dtio perpendicdareslu^
relariumfacilius fic.Quia ab arcul,h,defcenduiit
l,h,ad finfilvg.cit Hcutpro
Lg.fciiicet h,2.&: t,n.igitur proporiiofmus

per

fcientiam triangulorufph^e
portio finus l,t.ad finum t,n.Qiiod fi alitei: per
angulos k,e,KC>^ c,
ralium udis condudere^fic agas,Triangulus k,e,l.duos
Ui, nonos habet.Primum quidem proptcrtnaximamfolis dcclinatiofiem

jiotam.Sccundum ucroquia rcduseft.ArcusCtiam k,e,notus eft^quare ari?

cus ki.per fcientiam triangulorum fphaeralium notus erit cum arcu l,e, QC
an^^ulo k,t,e.Sic ttaq? totus arcus t,l. nonis crit.Sed trianguli t,l,n. duo arur

guLt

l,H.5<:t,n.l,noti

fum,ergo arcus t,n, qui eft dedinatiofteilaj cognitus

uemet, qui quacrcbauir

ipfa meridionalis fit aii (eptentrionalis, hoc
Hf Vtrum autcm dedinatio
punctum
h.polum feptcntrionalcm edypticc,
pofueris
Si
iudicio.
habetur

lantudinem

ftelljc

reptentrionaIem,erit decIinatiofeptentrionahs.Si lie':

meridianalatitudo,minor tamen arcu k,I,quifciliceteK cir^

aequinoctialem cadit, declinatio iterum
culo latitudinis intCr edy pticam

ro

ftcllx fucrit

&

feptcntrfonaliserit.Stueroaequalis ei,nulla erit ftellae declinatio, Qiiod

filatinido maiorarcuruerit,erit dcclinatioitdlaj meridiana, Hocpactote

in fingulis fitibus expedias,

PropoSiTio

vir,

Punc^lum ccly pticsc cum quo ftella coelum mcdiat dircerncre*'

^ln praehabita difpofitioftc refpice fi'guram,qu5c habet arcirs a,h.a,n*

h,I,8<:

n,z.Erit

enim per inam difiunc^ionis proportio n,l.ad l,a. compofita

cx duabus,fcilicei proportione n,t,ad t,z. BC pro- ortionc h,z ad h,a.deiW

nibusiamen uolo mtelligas, cjuareetiam proportio h, z,ad h,!a compo^
fiitut ex proportione z, t, ad t,n, 8c proportionc n,l.ad I,a. quod fi conitat
Namz,h,adh,a. proportioeftquaerelinquitui' fubtratfiioni proportionis
p.ex n,t.in l,a,h'ir
q.P.autcm eft aggregata ex duabus,fcilicet t,
g. ad n,t,&: n,l.ad l,a.ut ex modo addendi proportionum fumitur,quare r,
h. ad h,a,cOmponitur ex duabus,fcilicetz,t,ad t,n.&;:n,l.ad I,a,Sed quincp
horum nota funt,nam declinatio ftcUae nota eft cum eius complemcto, Sed
arcus l,a, cognitus eft, quoniam eit compleinentura arcus Cjl, pridem noti,
ii,t.ad t,r,a.proportione n,I,ad l,a.Ex t.z.igitur in nj.fiat

at q.erit ^,h,ad h,a,fiait p,ad

uudc

OCTAVVS.
cftdearcOsn,! notasprodibit, quo dempto exarcuei 1. noto, relinquctur
arcus e, n, notus, Puncftus igitur n, notam habebit difiantia ab eo puncfo
eaquae ^in
quinocfiialis,unde afcenfiones rec^ias inchoareuoles. Quare

fecundolibro dKfhfunt,pundlus eclypticac in iftis refpondens afcenrionitf

bus notus ent,cum eo autem ftella ad meridianum motu pnmo perueniet

quod petebatur. C Quod alio proceflii idem cupias,age quemadmor

dum dicam. Ex praccedenti eratarcus deciinationis t^runotus cum angu^
fi

angulust, n, 1, notus eft, quia recftus, trianguli igttur t,

duos angulos cum latere uno notos habentis.Iatiis l,n. notum erit, Pridem

lo

t, 1,

n. fed

Qutem co^nitus erat arcus e,

igitur arcum 1, n. ex arcu 1, e, denipferis,

de quo ut prius te ^abfoluas,

I. fi

refiduabitur arcus n,e, notus,

PnOfOSlTlO
Puncium
l(f

cclypticae quo(3

cum nella oritui* nlquirere*

Sit meridianxjs drculusa,b, g,d. fub

tu m medietate horizont is ori^:ntal is

VlII,

quo

rrtedietas cclypticaea, e,'g;

b, e, d, ftella

autem quae lam oritur fit

a polo equirto<5lialis meridionah' z. quarta circuli per f undu

igitur punc^um t. cum quo ftella mediat coeIum,ex prceccir
z,h,t.
lit
h. quae

h. ducatur

denti notumCft, cum ipfotainen nonoritur Itella in Sphacraobliqua, licct

in Sphaera recfla hoc fiat, ftrd oritur cum puncflo eqiiinochalis e. Inuento
igitur puncfio e.quantum fcilicet ab eo puncflo diftct,a quo afcenfiones rci?

<tc incipiunt, cognitus erit punctus ccIyptiCac ei ad hunc horizontem re^

fpondens.cum quo dico ftelhm 6rin, Qim ^utem inter duos arcus a,e
a,z.

alrj

duo fe fecantjquifunt e,b,& z,t. erit per uiam diuifionis proportio

z,b. adb,a.compofit3 cx duabus.proportione

portionet,e, ad e,a* de finibusreciis intelligc,

fcilicet z,h,

ad

h,t,

dCcx ^#

hoi um noto
fextum cognitum erit,arcus fcilicet t,e dC erit punctus e. notus,
puncio eclypticsc qiri cum eo &fteUah. oritur, Idem per fcientiarn

Quincp autem

funtjigitur

cum

triangulorum,triangulus

c,h,t. latus h,t,

.ftellsc^x fupcrioribus nota.

Scd

notum

habet. Eft enim declinatio

angulusc,t,h. re<ftus

eft;,

& angulus h,e,t^

&

eft ar*
notusjpropter inclinationcmequinoc^tialis^quae nota fupponitur,
cus a,b. quare arcus t,e. cognitus ueniet, dC reliqua ut ante, t x hac den^cp
propofitione arcum diurnum ftellaf cognofces. Si enim arcum t, e, a. quajr
drante dcmpferis proftellis declinationcm habentibus meridionalem, aut

cum quadranti adieceris pro ftellis feptentrioiialibus,prodibitarcusfemier

diurnus cognitus. Quo duplicato ^ueniet arcus diurnus, Quemfi ex tot^
tainues circulo,arcum nocturnum uidebis rclicluirw

PROPOSltlO*

l2t,

Stella fixa,cum quopuii(n:o cclyptic^occidatitiuefligare^

In figiirapraecedenti ftatuc arcurt t, k. aequalem arcuit, c, ad partem

diuei-famab arcut, c, procCdendo . Erit cnim punc^is k. cquinocflialis,
Xum quooccidit ftella notus Pun^Us igitur cquinocf^ialis ei diametraliter
oppofitus, qui oritur ftella ocddente,cognitus ucniet, 3C ideo pundfui ccly^
piicae oriens ftella occidente,fcitus erit, cui qKidem per diametrum oppo*
fiius

pundhis

iii

cdyptica notus rit,qui qu^erebatur.

iiij

Vt

LIBER
Sjlbji.fupra qucni
fVi fidcm faciamus huic operi,{it horiron obhquiis
paralelloru l,h, s,o.quas dc*

&

duae portioncs
medietas scgnodiiahs k,a,c.
una mcridionahs fit,aha uero fc
horizonte.Quaru
rcribunt duse ftell^ fupra
z/upra
horizonte eleuato arcubus
ptentrionalisProdudisqp a polo mundi

"^^O

&

z,s, n. Stellaitacp meridionalis oritur in puncfto hori#

m,z, t,h, z,r,!.
zontis h cij pun^oe^noclialis c^dC mediatcoelu cu pundo aegno(fiiaIis U
fcd occidit in pudo horizontis 1. cn pun(flo c^nodlialis k, coelu aut mediat
cu pun(flo r. 3 idem eft ca puncflo t. Itaq^ c, qd* eft ortus, fequitur
U mediationis coeli, punc^ium aut k, quod cft occafus, praccedit idem puiu

o.

pun^

jyfl

duo arcus t,e,& k, r, aequales funt,quonia ^por*

ad finum arcus t,h, cft ficut proportio finus ar*
cus anguli r,k,l ad finum arcus r,!, Eft cmm angulus t, c,h, aequalis angu^
lo r.kjl SC arcus t,h, aequalis arcui r,K Scd haec proportio cft ficut finus tos
k,l, finum. Eft enim utercp anguloru c, t,h
tius ad utriufcp arcuum h,c
flurn mcdiationis cceh,5^

tio finus arcus anguli t, c,h,

'

&

Item finus complc^

mcntiarcus t, h. adfinumtotum ficutproportiofinus complementi arcus
li,c, adfimimcompIementiarcust,c Similiter finus complemcnti arcus
!,r. ad finum totum, ficut finus complemcnti arcus k, l ad finum complc:^
mcnti arcus k,r, Cum autcm omnia relatiua fint aequalia,erit finus comple*
menti arcus t, c, aequahs finui complementiarcus k,r. dC ideoarcus t, c.a&s
qualis arcui k, r. Hoc fimili uia oftendcs pro ftclla feptentrionali, Verum
pundus ^qilinoc^ialis qui cum ftella oritur, praecedit pun(flum mediatiosj
nis coeli.Pun(frus autem qui cum ca occidit,fcquitur puncfhim mediarioms
codijCuius contrarium in ftella mcridianaaccidcbat,
a: I,r,k, recius, quare arcus h,c, cft aequalis arcui k,

PROPOSITIO

1.

X,

Data dechnatione {kz\\x^8<C gradu cum quo coelum mcdi^

atjlatitudinem eius Sc uerum locum in eclyptica diflinguere^

&

Huius dcfflonftrationcm
^ Rcpetatur figura feptimae huius, in qua dati funt arcus c, m. t,n*
habcs
propofitum eft inuenire arcus t,k. dC c,k. Ex arcu c,m.fccundum fcicntiam
0)
declinationum notus erit n,m. hinc m,z. 8c m,t, dati. Sed proportio finus
m, z, ad finum z.b. cft ficut proportio finus t,m, ad finum t,k, igitur laritu*
doftellac nota. Item proportioh,z. adz, b. componitur ex duabus,(cilicet
h,t. ad t,k. dC k,m. ad m, b, quorum quincp nota iam fucrunt, igitur k,

notum fiet, quare e,k. notus,qui quaercbatur,

Propositio

XI*

In apparitionibus fteHarum fixaru

& occultationibus poas

ftrcmo cogitare*

f Stetlis fixis quanda Sol adducit paftioncm, ut quae nunc uiCui latcn^
quantu oportet,ab eis remoto ap=r
pareant.Quajda ucro tametfi uifu poft Solis occafum copr^hcndatur,mox
tamcn ad cas appropinquante Solc difparcrc incipiut. Inuenta eft igit ocs:
cafio illarum palTionu uicinitas fcilicet Solis ad ftellas. Verum quo in tcm*
uicinitatc Solis id eff^icientc,poftea Sole,

'

porc,quanta Solis diftanria accidat,fcitu admoduMifficiIc fuit.Si ein in ccly

ptica acccperimus duas ftellas inaequalis magnitudinis,minor erit arcus e*
clypticg,g intcr ftcllam maiore caru primo apparcnte dC Solcm ipfum eft,qp

arcus

OCTAVVS;
Solem SC fteUam minorem e/i in principfo appa^
Radij namqp ftellacmaioris, quia fornores &multipIiciores

arcus eclypttcar,qui intcr

ritionis luac.

funt iiicinis obtundiitur, Sola igitur diihntia Solis a (klla in eclyptica prirt
cipium apparitionis indicare non poterit,

^Amplius non quaclibet duac

ftellae

aequales a

Solehabemes difhntiai

apparebuntPonamus enim medietatem liorizontis orientalem b, e,d. dC

medietatem eclypticacorientalem a,c,g, Sit^ polus horizontis piinclus z,

quo diicatur arcus r,t,h. per centrij iiolis m principioapparitionis Ikll^v

quem punclum e, defignat. Erigamuscp arcum k,l orthogonaliter ad edy
pticam. Stella igitur in e, apparebit, dum a Sole per arcum cclypticae e, Iv
a.

Stellauero inl. latitudmem feptentrionalcm k, 1. habens,acqualis

ildix in e, per arcum eclypticac k,h. in principioapparitionisfuac aSoIe di
ftabit. Conftatautem arciim k,h. minorem eiTe arcue^h.
difiat.

Hf Practereaftellts aequahbus,fiue neclypticafuerint,fiueextraeam,

titudines aequales eiufdemc]^ partis habentibus no erit lud.cium idem pris

mae apparitionis, C Cum enim ex fecundo Iibro manifefta fit,ecIyptic3G

adhorizontem uariariincIinationes,fit angulus huiufmodi inclinationis^
d,e,g. maior angulo inclinationis m5 0,n.&: fit e,ftella in eclyptica primum
apparcns h. locusSolis Sitquoqjo, ftella in eclyptica aequalis ftcllae e. Si
uaqp pofuerimus Solem fub horizonte in k. du<fto arcu x,!,k. ijtarcus o, lc
diftantia fc Jicet ftelioe a Solc aequalis fit arcui e,h, cnt arcus I, k. minor arcu
t,h, Eft enim proportio finus arcus kj, ad finum arcus anguli h,e,t. minor,
quoniam utracp carum eft ut proportio finus arcus e,h. ad finuni tctij,pro*
ptcr arcus6,h. dC o,k,

acqtiales,

itemc^ angulos

t, d^. 1,

recios,

quamobrem

in fecunda figurationc Sol erit uicinior fupcrficiei horizontis,quam in pri*

mdi^SC ideo lumen eius fupra horizontem fortius dC multipl cius obtundiis

lumc ftellae in o. pofitac magis qp ftella? in e. Sed ftclla ine. primtt

ftella in o. acqualis ei no apparebit, Neceffeeft igit, fi ftcUam
apparentem
uolumus, q> Sol diftantius ab eo remoueati.r, quod fiet
in o,
dumSolem in punctoq. imaginabimur A^arcum p,q. aerqualem arcui li,r*

tur,ergo

apparet,ergo

ftatuemus. Confideranti igitur Prolemacofubtihter hsecomnia^uifumeft

ftellis unius magnitudinis unum ftatucret medium, quo

opereprecium,ut

fciretur apparitionis aut occultationis initium

ad

omnem horizontem, adi

omnemcp zodiacilocum,fiue latitudinem ftella habuerit,fiKe non. Hoc mc

dio inuenitarcum ciraili magni per polos horizontis dC Solem tranfeun^
tis,arcuminquainSoIi dC horizonti incidentem in principio apparitionis
autoccultatioiiisftcUae,

arcus

ille

quemquidemuocabimus arcum

ptcntrionalibus, ga groftior exiftit aer,arcus

tibus meridiei propinquantibiis,
tas

'

ille

Scd 6^
enim fc*

uifionis.

uarietatem habet propter diuerfa dimata. In cUmat bus

maior erit quam inclimais

dimate diuerfi

a guocp ratione in uno

quanquam modica eft, uarietate acris accidere uidebitur

PRO P

o SlTl O

5CII.

Arcum uifionis confideratione Sc numero cert/s clicere^

magnitudmes Stellarum,huiufmodi arCUm ifexcupli diffe^
Tcniia inuentum exigunt, Eligc ergo fteilas, quae oriuntur Scle apud prin*
cipium Cancri exi%nte, quod tunc aer bonam puritatem habeat eas
lamenquac propc cclypticam funt ftellas accepiflTe non erit inutile. Con*
fidera itaque lccum in eclyptica ftellaj primwm apparentis , cum fua

CSex

latitudine

LIBER
fiquam habcat. Locum quoqj Solis numcrationc ccrta cogfta*
quanto cclypticac arcu ftella djftet a Sole, Quo habito ad figii*
conucrte, In qiu circulus mendianus eft a.b, g,d. fub quo me^
oculos
ram
dietas horizontis b,c,d. medietasc]p eclypticae a,e,g, 8C ftelia primum appa
rcns fine latitudinc ine, Solcfub honzonte polito in z. produclo arcu cir^s
cuH magni a polo horizontis per cenrrum SoIis,qui fit h,t,z.qu2crimus ar*

latitiidMc,

fcCjUt fcias

cum z,t. Quiaautem a finibus duorum arcuu b,h. 8>C h,z. inpuncfto h.com
niutiicantium,duo arcus b, t, dC z,a. reflexi fe fecant in pnn<f^o c. crit pro^f
portio z,t. ad t, h. compofita cx proportionc z,c. ad a, c, dC proportionc a,

h, ad b,h, dc finibus accipe undecimam uia pcrmutationis. Proportioa,b

ad b,h. componetur ex propcrtionc a,c, ad e,z. dC proporrionc z,t. ad i,h#
declinatio
Sedarcus a,b, notus cfi: propter latitudinem rcgionis notam,

&

proptcr gradum mc
cognitos
e,z.
uero
elt
diftantia
fiellae
fiellse a Solc
Arcus
dC
locum
drj cccli
nota, dC arcus h,t. quadrans,quarccum oinnia practcr arcum z,t, nota finf,

iicm medij

cceli,arcus b,h. cfi quarta circuli arcus a c,

CQl^ocl fi brcuiori fyllogifmo uoIcs,fcias proportionc

z, ex fecundo libro noti ad finum arcus z, t. quacfiti
ellCjUtproportionem finus totius ad finum arcus c,z, noti, undc cognitus
critarcus z,t quiquxrebatur, Ipfc ueroomnibus fi:cUis acqualibus ftellacia
c. pofitse, fiuc ad appantionem, i luc ad occulrationem feruicf,
l[f Si uero ftclh primum apparens latitudinehabuerit, &:quaffiucns ar^
crit 8C ipfe fcitus,

finus arcus anguli

t,c,

cumtiifioiu's,hoc pacio te expcdies,

Maneat prior

difpofiao,hoc

tamen

notato q fielia fit in 1 pundo lion'zontis,habens latitudinem feptcntricna

lemk,I. Sitc^ poluj mundi ar<flicus x, dC polus cclypticac y, producfis arcu

bus circubrum magnorij k,I,x,l, x,d<C x, y.Si itac^ fleila

fucrit in

pnncipio

Cancri uel Capricorni,eruntduo arcu > k,l. dC l,x, fibi direck coiiiun<f}i,6;
critl,x. notusex pr3ecedentibus,quia complementu declinationis ftcUx,
Eft dC arcus d,x. xqualis latitudini regionis fcitus. Angulus uero d.cft re^
clus,quarcpfcientia.Ti triangulorumfphaeraliumangulus d,l,x,notus cnr,
8<Icicontrapofitus k,l,e. Bftautcm angulusc,k,l,re(fius,&arcus kjlfcitus.
Curn igitur triangulus k,l,c, duos angulos habeat notos, \ latus unum co

gnitum, rcliqua latcra cu reliquo angulo patcbunt, Scd locus

ptica notus eft cum loco Solis,crgo arcus k,z, notus.

angulus

t,c,

ftellac

in ccly

Triangiili itacp c, t,z,

z, fcitus e(t, dC c,t,z. rcc^us, latus ctiam c,z.

notum, quare ex
quxrcbatur notus prodts
principio Cancri aut Capricorni,triangus

fcientia ttiangulorum fphaeralium arcus t, z. qui

bit.

Quod ft ftelia non fuerit m

duo latera l.x. dC x,y,nota funt. L.x.quidc com*

plemcntumeftdeclinationis ftcilaex, y, cequalis maximac Solis declina^
tioni, Sed angulum I,y,x. notum reddit diftantia ucri loci ftcllac a pnncipio

lum l,x, y

aduertc, cuius

Cancri uel Capricorni, per fcientiam igitur fphaeraliu triangulcrjj angulus

!,x.y.

notus

crit.

Sed QC angulus d,l,x,

procelfu priori notus fuit,relinquci

tur igitur arciis dj, y, cognitus, dC ci contrapofitus k,l,e. Otcra ut ante

ftellis mcridianam latitudinem habentibus, mutata duntaxatfigurationc,

fyllogifmo triangulorumfphaeralium faciliter expcdics.

Propositio

xiii,

Cognito flcllsc loco latitudinc carcntis, quantu arcum ccly

ticx Soli &C ftcllxipfi lamprimo apparcnti intercidcre opor^
teac pacefacere
Repctitii

OCTAVVS.
CRcpctita prkiri ^gaxi^m qiia.duo arcus h,b.5<: fi,z,a piift(^o fe.dclcen
quos duo alij b,t, &C z,a, fe fecant, erit proportio z, t. ad, t,h,
compofifa ex duabus proportionibus,una rcilicetz,e. ad c,a, alia b,a.ad b,
h. deilnibos intcIhge.Et uia permurationis proportio h,t. adz,t.compolk
ta ex proponione h,b. ad a,b. 5: proportione a,e. ad e,z,Sunt.autem omn:a practer fextumnota. H t, enim quadrans eft t,z, arcus uifionis ex practf
cedenti notus h,b, quarta circuli a,b. altitudo meridiana gradus medrj coe
dnnt.S;: inter

ii.Et arcus a,e.notus eft,^pter afcendens notii. Eft efh locus ftellae orientis

cognitus, erit itacp arcus e,z. cognitus,diftantia fcilicet Solis a ftclla in prin
cipio apparftionis, fFaciliori cum fyllogtfrTfo inucnies idem,!! fcientiam

tnangulorumfphacralium confulas. Intrianguloenim t,e,z.angulus t,e,z

notus ex fecundo Iibro,&: arcus uifionis t,Z; cognitus, Angulus em e, t, z
recius, quarc arcus fibi oppofitus iniientus erit,

Pr o

p o

T10

Qjiod fi ilella latitudinem

5t

1 1

habet, ideni coticiluderc,

if Prac edentemi afpfce figuram.ubi ftella in purtc^lo

arcus

l,x.

direc^e conuinctus arcui k,

I.

dum ftella in

I, Ccit^ eft, erit aut?

principio Cancri uel

C apricorni fueritj&eritipfe arcusl,x. cognitus,quon]ah eft complemcruc

n declinationis ftellx ex praedi(ftis notae Arcus quoq^ d,x. notu> eft,cja

elemtio poli arcftid, (ed angulus I,d,x. rec4us,ergopcr fcientiam triangucr
lorum fphxralium anguhis dl,x, fcitus crit, &! ei contrapofitus k, l,e, Secl
angulus k.efi re(fius,8L arcus k,l. laiitudmis fcitus,quare arci:s e,k. dabitur
tu

notus,eritcp angulus k,e

1.

notus. Triangulus itacp t,e,z, di:os angulos t,e,

z.S(:e,t,z. recflum habet notos,citm latere t,z. arcu fcilicet uifionis

to,.ergo latus eius e,z. fcitum ueniet,cui

qyetur arcus k,z. cognitus

^ Qndd

fi

arcue,k.notum

cognus

deinpferis,relirbff

g eft diftatia Solis a ftcUa iam primij a

parentc,

non fuerit in principio Cancri uel Capricorni, fic pros=

cede. Triangulus l,x,y, duo lateral,x. &:x,y. nota habet 1 x. quidem com
fi

ftella

plcmentii declinationis

ftcllae,5i:

x,y.acquatur maxi.nae Solis de.linarionv

Item angulus eius l,x,y. cognitus

erit,

DiTtantia cfh ueri loci

ftellae

a prin^

cipio Cancri uel Capricorni nota fupponitur,quar j3 1 aentiam trianguloi^

fph?cralium angulus x,l,y. fcietur. Angiihi

aijt d, l,x.

qucmadmodij prius

inueniesj quo fi dempreris in hacfigijratione angulum x,I,y,maneb tanss

gulus d,I,y.

iiotus,3<: ci contrapofitus k,I,c.

Propositio
Quartus

arcus ecJypticaD

Deindc ut fupcrius procede.

XV,

Solem a ftella iti prmapio ocail'*

tationisremoueat dinumerare^
frprincipium occultationis apud occidentatem horizontis partcm,ficuC
initium apparitionis in orientc contingit Arcus quoqj uifioriis qui appari*
tioni feruit &: occultationi utilis erit. Nihil

ergo apparitionis opus habui^

quod occultationi non feruiet,hoc uno dempto, q> prc angulo quCm

hori*

zoncum eclyptica coiuincntoriciitaIi,in occultationibus accipias angulgiii

Dccidentalcm horizonte dC cclypt.ca Compraehcnfum

FINIT LIBER

OCTAVVa

NONVS
LIBER
SPHiERARVM
COELESTIVM^ ORDI.

fies,Planctarum motuum diucrfitatcs,eorum^ medios

motus, Theorkam quoc^ totam Mcrcuri]

fpeculando dirquirit*

Propositio Prima,

PHMR&

ccelcftcsquoordineha*

bcndsefint oftenderc
Maiorcs iioftri uarias de Iioc habuere fcn
tentias,Hoc in iino tamen conueniebant oiri:?
nes,quod Sphaeraftellaru fixarum casteris om
nibus planctarum orbibus fubhmior efiecSub
qua fphacramSaturni, inde fphaeram louis,5(!
fub hacSphzeram Martisconcorditer ordina*
bant.Lunaj item infimum deputabant locum,
dC quidem fapienterjfiue quod folaris eclypfis
perhibcatur occafiOjfiue q> diuerfitatc afpccflus
lnteromniaaftracojq;nitumanifeftiorcm habeat, De reliquis autem tribus

Mnrte Sclem, fub quo Venerem

ordinabant,
Pofteriuero, qui coniundioni^
fupra Lunam Merairium
bus Solis cum Vcnerc 3C Mercurio oculos adiccere crebriores,dum Solis
controucrfia

ftiit.

Vetuftiilimi cnim fub

cclypfim Veneris dC Mercurij uenilTcioccafionibus nun^fcntirent,eosfu

pra Solem locandos cenfebantAIpctragnis autem,qui motuu diuerfitatcs
atcp corumapparcntes uelocitatcs incurtationc

quadam

accidcre putabat^

fub Marte Vencrem,fub quaSolem, deinde Mcrcuriu ftatucbat, Minus

cnim inciirtat Vcniis a motuprimo quam Sol, ex partc quidem epicyctf,
Mcrairiiis autcm plus quam SofHarum autera opinionum,ea quam anti=:
qui fechbantur,modernis accepta cft, Nec mirum fi a Venere dC Mercu*

quo funt coniunc^i ipfe nonecIypfetur.Poteft namc^ Soli altcr

corum coniungi iecundum zodiaci longitudinem, fic tamen q? inea rcc^ta
oculi centra continuans,pcr ccntrum planetac non tranfeat, neh/t
Solis
rio Soljfub

in coniuncftionibus himinarium faepe accidit, quare tunc radios Solis ad

oailum uenirc non prohibebunt.
4jf PrxtcreacumeorumccH-poraSohs comparationc admodum parua
uideantur, ita qj antiqui Veneris diamctrum uifualem referente AlbatCdr
gni Solis fubdcaiplam ponebant, Et ob Iioc fuperficiem cius uifibus na
ftris obicdam,quaeut plana eft apud fcnfum,fubccntuplam ad fuperficiem
Solis cfte oportct. SipofuefimustnaccntraSolis Vencris dCocvU inuna

quod Vcnuscx fugftcic Solis uifui fubtrahet.

Amplius maxima Lunas a ccntro mundi diftantia femidiametrum
iSrrx 64.. fere uicibus continct.Minima ucro Solis a centro mundi diftan
tia candcm fcre (cmidiametrum io7o,uicibus aut amplius habet.Fiet igii
tur urdiftantia intcr duo luminariafibi cp uiciniftimc approximata.femidi*
reclilinca, infcnfibilecrit,
4(f

ametrumtcrracioof^ft fcre uicibus contineat, Hoc autem fpacium natura

nonfinit uacuum,neceftario igitur quoddam coclefte corpus ipfum occuc
pabit.Sed id corpus de intcgritatc crir orbium Solis 8C Lunae,fniftra enim
tanta molcs ia Col3operinitteretur,Quamobrem fpacium illud Vcneris

d<C

Mercuri)

.;

NONVS;
Mcrojrij duobusorbibuscommoditatc naturaliiicfidicabitin-, Vtcrautc
horumfupra alterum fituetur,nijlla certitudinc dcpra^hendi poteft. Mercu
plerifcp chmatibus rarifsime apparet,Et fi appare^ id ht quan*
rius enim
do eli circa longitudincs mcdias epicych, tunc autem licet habcat diucrfita
tcm afpccfluSjCa tamen multo minor cft quam ipfa, quam haberct,fi clTct iii
oppofitio augis cpicycliQuarc huiufinodi diuerfitas afpechis, ad unguem
non potcft clicijCum ncc inftrumcntis huic rci ncceflTarijs, necj in motibus
Mercurij numcrandis,omnem prajcifione habcrc pofsimus, Idcm de V&*
nrre cftimandum erit,

PROPOSITIO

it*

Dmerfitatcs motuum qua uia cognitg

(int

exprimeref

Principio in his quincp ftellis manifefte apparuit motus fecundij Ciici

cefsionem fignorum, ab occidcnte fciUcct ad oricntcm, pcr relationcm ad
ftelbs nxas.Dcmde notabant primi Philofophi ahquanto tcmporc ad fens
fum loca fua non mutare,&: poft contra fuccefsioncm (ignorum moucrijn

telhgcbant ctiam,quod huius motus diuerfitas ad Solcm habcrctcolhgarbs

tiam.

Nam poft conmiidionem alicuius triumfuperiorum cum Sole uide*

modum ueloci,6: pcdetcntim minuiuelocitatem

runt cos moueri motu ad

hanc,doiiecapparercntftationarij,&:poftca rctrogradi.Dumcp totum tem

pus retrogradationis dimidiarent,inucncrntin huius tcmporismedioSo:?

lem ipfis oppofitum.Et quia crcbris obfcruatiombus idem fub una habitu:^
dine redire uidebant, iam cc; tum conclufere, quod inomni coniuncflione
mcdia Solis cum aliquo horum trium rcdire diuerfitas huius motus, fimili:*
tcr in omnibus aequalibus corum a Sole diftanttis. Poftca uero confidcra*
bantcos dum haberent a^qualcs a medio loco Solis diftantias a coniurbs
cfnone eorum cumSole. Inuencruntqp motus corum in his teir.poribus fe^--

non aequales, Idem ctiam fcccrunt pcr diftantias locorum, in

quibus ftellaepoftconuncfiionem uidebantur ftationariae,eas naq^ diftans:
t;as inasquales compcriebant.ln uero ncquaquam accidcre potuit, nifiaut
re Dcquahbus

motus orbium fupcr centris fuis fuiftent irregularcs, quod natura quidem
Aut centra orbium corum a centro mundi eftent diuerfa, Et quist

horrct.

dupbccs inuencrunt diuerfitatcs,duphccs orbcs,quibus cas accidcrc ucrisr

fimilitcr c[fet,ponere cogebantur.Ei autem diucrf itati quae in coniun<fl:io5
ne eorum cum Sole reueritur dcdcrunt orbem rcuoIutionis.Nam tcmpus
quo J eft a motu planetae uclociori ad motum mediocrcm,uidcbatur maius
teniporequod cfta motu mediocri ad motum tardiorcm,quodmaximc or
bi reuolutionis competit,mmime uero ecentrico.Item ad motus latitudmS
faluandosjde quibus inferius, hicorbis eft accommodatior, Scd diuerfitati
fecuadsE ecentricum attribucrunt.Inucnerunt cnim tcmpus quod eft a mo
tu tardiori cx hac diuerfitate ueniente ad motum mcdiocrcm, maius tcmc
pnre quod cft a mom mediocri ad ;otum uelociorcm.
^rxterea duo Ioca,in quibus motus uelocifsimus motus tardifsimus
hT : c^iidem diuerfitate accidunt,mouen' ad motum ftellarum fixarum com
non nifi ccentrico orbi accidcrc poteft, In Venerc autcm
f jriuntur^quod
tC Mcrcurio epicyclos itidem quibus mod.s retrogradis eftet occaf io po;?
fucrunt. Dumuero aggregatum ex duabus longiwdinibus a medio loco
Sohs, ucfpcrtina fcilicet 5:!matutina confiderabant.Inunoloco Zodiaci
inueneriiiit ipfum diuerfum in quantitatc ab aggregato huiufmodi quod
.

&

alio

LIBER
""^^ locoterfcUfefofcnt
dtoIocoacddet3at, Oporhiit .^i-go^P<^y<^^""^
cpicyclus
mfigitur,nccnano
ecenir
orber^iCui
in
altero,
Ideo^
dTe quam

tckumpodierunt]

Meclios motus harum ficHarum qC "bus temporibus thcn>

/urari incertum fit enumerarc,
ad omnc
f Quia animum inducimus fdreloca harum /leJIarum uerairregdares

tempus, dC monis earum ueri ck fupra diciis in fua uelocitate

fuHt, Cogftandumftiit dc medo quo exrtraheremur huiufmodi uera loca>
fcilicet de tepore noto cui motus medius refpondcat^iotus JUud autem n5
potuit Heri per ftationes (knafum,uelutantiquoruniqtJidam fecere,fcilicet
ut arcum a

ftella

pertranfitum

m tempore quod eft

int*^cr

duas

ftationes,di*^

ccremus clle medium motum huictemporiTefpondeni^em,Nam nec^ tcnt

comprathendi potcft, com ftclla teiTipore nctabili iit
uno peneloco manereuidcatur,necp arcus huiiarnodiiuter duas ftatjoncs
primas scqiiales funt propter ecctricum.Per ortus etiam earum no erit uia*'
Stcllac cnim primoapparcntes,fubito di(parent,fta q? loca carGcoprehendf
ncqucant. At::p aer ipfe,ut nunc citius,nunctardius appat eant,ocxa{toeft,
^Practerea per confiderationes ad fteilas fixas nihil efficietur.L Jcct eniitt'
inicmporenoto phnetarum aliquis ad^l:ellam fixam rediens, arcu dcfcri*:
plerit notum, tamen quia motus cius circa centitim muiidi irreg ularis cft^
accidet forte quod hunc arcij,aut ei aequalem defcribet alias in ten ipore rra
iori aut minori.Non igitur compraehenfus erit arcus medij motus:JHudde
racp nonnihil crroris ingerit,quod ftellae apud Horizontcn^ dC af )ud coell
pu", rilud fatis prcecife

iHcdiumnon xqualiter iiuer fe diftare uidentur,

PROtositiO

iin.

Nunc qua uia incedendum fit eligerc,

IfrObfcruandum eft^ut corum alicjuis a medio loco Solis ccrtam T labeat
fit in partc Zodiaci nota fccundum Iongitud;nem. F Jeinde
diftaatiam,
uero cxpeciandum,donccplancta rciiertetur ad eundem Iocum,6 c cu hoc
cam quam prius a mcdio loco Solis diftantiam habeat,hac condif ionc ftan
te,certum eft rediilLepriorcs diuerfitates, in cpicydoquidCm pr'optcrean^
dem a lo:o Solisincdio diftantia.Et incccntrico qitia ad loain^. in quo pn>
lis crat ccntram epicych f euerftjm eft,Sed notu crit tcmpus fnter duas con
fiderattones,& notus eritnumerus reuolutionum in lcngirudir.ie, &: diuer
in tribus fupcrioribus numerus reuolutionurn iritegrarum in
rkate.

Nam

ad certum tempus asquantur numero rcuplurjonum Solis in

eodem tempore,ut facdc ex fuperioribus diclis dicics Jn enere autem,&
Mercurio numerus rcuolutionum longitudinis aequa^oir numcro reuoliia^
lionu Soiis^ hi enim trcs motus mcdios sequales hab'ent^qucnia a Scle Ve*
tliis, & Mercurius ccttos Ivmitcs nunquam exce<junt. Ceterum numcrus

diuerfitatc

rcuolutionis Vcneris,?\: Mercurij in diuerfitate facile habebitur,

fi

tcmpo*

unius reuolntioyiis huiufmodi prope uerum prius confidcrabimus. Re*

ditioncs aute has uelutex AbrachididicitPtoIemeus,&: recitat hoc ordinc^
Saturnushabet 57.reuolutiones diuerfitatis in^p.annis Solaribufe,die uno
ris

medictate 2C quarr^ diei fere.Annwm ueio wocattempus mwe fi{o,quo Sol

NONVS.
putidtum afqumodtij fcu Solftitii reuertitur.In temporc aiitem diVflo Si
turnus habetreuolutiones longitudmis duas,& ultra has gr,i,&: 2, tertias,
QC medietatem decimae unius gradus Jupiter habet
redmones diuerfk
tatis in 71. annis Solaribus, dempris 4. diebus medictate
tertia, 3C if,
partc diei fere.RcuoIutiones autem longitudinis <5,demptis ^.gra.&me^
dietate
tertia unius gradus, Mars habet reuolutiones diuerfitatis 37* in
7^,annis SoIaribus,& tribus diebus,& fexta diei,8^ icparte diei fere, Et
reuoliitiones longitudinis 42,&!gradus tres,&fextam uniusJn his tribus
numcrus reuclutionum inlongitudme cum numero reuolutiomim in du
Uerfitate fimul mncli aequales funt numero reuolutionum Solis Veiius has?
S.annis Solaribus, dempris duobus"
betquincpreuolutJones diuerfitatis
iad

&

diebus,6<;quarta diei,&: parte uicefima dieifere,Reuolutiones tiero longis

tudinis tot quot Sol,

fcilicet S,

demptis duobus gradibus dC quarta unius*

Mercurms habet i4?,reuoIutiones

diuerfitatis

4<5,annis Solaribus, SC

iri

die unoydc tricefima parte diei fere, Et reuolutiones longitudinis 4<5,qiiot

SoI,6<:

partem unam

Propositio

V,

Medios motus quinq^ ftellarum errantium ad fingulas tem^

porum dimenfiones elicerc^

CNumerum annorum Solarium,quibus fug refpondeant reuolotiones
diuerfitatis in dies

conucrte,quibus adde dies qui ultra integros annos

fu^?

aim
mmuendi,Nume
rum etiam reuolutionum huius temporis in ^do.partes multiplica,8: pros
du(ftum diuideper numerum dierum iam habitum cum firacflionibus fuis,

perfluunt

^'v.'

fraclionibus/i addendi funt,aut minue,ii

cxibit motus diuerfitatis

admedium

medius uni diei naturali correfpondens,Huius

motuSoIisin die diflFerentiaintribusfuperioribus eilmotus

medius in longitudine uni diei correfpondens. Inuenit itaque Ptolemacus

quantitates medioriim motuum inhis quinqp pIanetis,proutin hac tabella
uides,ex qua facile eft ad fingula tempora medios motus tabulare,

Medij motus Longitudinis in die

MediusmotusSaturni

|o

2 [oj^^l^i

2S|5i|
|

Medius motuslouis

1o|4[?^|h|^<^ |4^|3^|

Medius motus Martis

|o!3t|2^|?^|53

MediusmotusVeneris

Medius motus Merairij

|o|?9|8 |i7 13

5^331'
|

7^3] 12 j^i)
)3i|

Medij motus Diucrfitatis n die

i

Medius motus Saturni

|o|?7|7i43|4^i|43|4 o

jo|

-dius

motus louis

2|4^|2d

H3^|?9! 25

motus Veneris
~

McdiusmotusMercuri)

9\

|oi27|4i|4o[i9|2o 5$

M^-diusmotusMartis
T.I edius

54

|3|

^Im

t)

|53| u

28

?o
^J5g| 35
)

Proportio

LIBR
pRO*

o siTi o vr;
Trium fuperiorum 8c V^neris diuerfis moribus 6Cci(^6^
ncs coinmodas adaptarc
'

qindem fupenof ibus,& Verteri quamum ad motus lofigKU*

dinis una feruict habuudo,quam m Kgura fic accipe.Sit circulus ecenthcus
IffTribus

a,b,g.rupercentro d.cuius diamcter per cenirum brbis fignoru tranfiehs

lit a,d,g.in qua centrum orbis rignorum fitc.^ unC^us.Er t itaq} pun<ftus3
longitudoeius longior,5<: piichis g.longitudo propior,fc(ffacp linca d e.jri

{3uncio3.fu|3eofecundu quantilate 3,d.defcribendo circulum h,t,k.2ec,iia

em circuto a, d,g.5<! fupcr centro t, orbis reuolutionis circulu dcfcribo, qui
fit circulusl,m.protraci.i lincal,t,m,d.lfnag nemurautcmfuperficics horu

circulorum

omnium m fuperficie orbis fignorum cire,proptcr ficiiitnte fe*

itacp ^llimandum eft,qudd lin^ae,a,pcr longitudincm

propiorem ecentrici tranfiens moueatur ad motu orbis fir U
larum ftxarum deferendo feaim duo puncT:a 3,&! d.Deiiidc quod fupei fiV
cies orbis ccentnci h,t,k.qui defcrt orbem rcuolutionQ 1 m.moueatur fem*
per fecundu fuccefsionc i^norum iuper centro fuo 3.non tam' regulatitcr

quentiu n.Primum

loiigi6rcm,5!

fuper codc.fcd fupcr puncf^o d.Poit quod epicyclus fupcr cetro fuo mouea:?
tur deferendo corpus planetac, in fuperioriquidc mcd.ctate ad fuccefsionc
fi Jiioru TiJninfericriauteecontra.Huius tamcn motus rcgularitas ad pun
<flum irt fu rtmitate epicycli refpcif him habeat. Qui quidc punclus in linea

pcr pun<!iu nd.dC certtrCi cpieycli tranfcimte cxillit.Hoc itacp pacfro ci qu^
pcr feafum comperta elf diuerlltan fimilis uidebitur eucnire.

pRO

Ad

habitudinesdiucrforu

S Tl o
V II.
motuu Mcrcurrjcongriie (ptcuUrK
J

CDcfcribam primo circuln 3>b^ fupcr cUius ceiitro d.motus Mcrci rij
in lortgitudine regularis ftatuJtur.Tranfcatcp 1 nea rcciu per ccrttriim

a.iSC

crbisfignorum,^ centrum e.quac fita,d.e,g.crita5 a.lagitudobngio.

htHf

ius eccntrici,cuius

nomen cft cquarttis g.uero propior.Deinde ex

d,a.acGi

pio d,r.aequalem d,c.fuper centro ^.fecundii quaiititatcm z,d. Hat circulus

paruus,qui fit d,h. aeftimandum it^qp cr it,qtiod centrii circuli ccentnci dc:*
ferentis cpicydum, mcueatur contra luccefsicnem iignorum def r bcndo
c cumfercntiam huius parui circuli. Ifl^Sit nunc igitiir ccntru.cccntrici de?
f crttis in h.puncio,fuper quc fiat circulus t,k.eccRtricus dcfcrens arqua^

Ductacp Imea z,h,t angiJo a,z,t,ft'at afqua^

lis a,d,k.fuper k.defcribaepicyclum l,m lam iterum,titinccteris,puteirius
lincame,a,moueri ad mctum ftellarum fi'xarum,deferendofecu duo puns
<f^a d;3^ 3ipurtchc^ a.&! g. cilicetlongitudinc longiorem,&: propiorem ce
quantis.Punc^tum ucro h. centrum defcrentis epicyclu una cu Imca z li.f,
imaginemur mouericotrafignorafuccefsioncregularitcr fnpcrccntio^.jn
anno Solari una fecicndo rcuolutione Similiterccctricut.I- .^ftirr.cn
n o
ucri fup centro fuo h.dcferedo centru epicycli k.una cum Imea d,k,l.ad fuc
ccfsionefignoijzinannoitidefolari reditioneunafacicdo.Fieto^ n ctuscen
tri cpicycli regularis fup centro d, Idcocp circulo a,g.cuius d.eft cnitrfi nc>

circulo a,g ecctricocquanti.

me eqiiantis inditii eft.Hinc manifeftu erit,qj linea d,k,i.habcns mie cetrii

anno folari obuiet lincae z,h,t. habenti in fc ccntru eccntrici
defercnt s,una quidc uicc fup linea d,a,alia fuper d,g.q) femp dii ccntrum

cpicycli,bis in

epicycli ftt in

auge eceu ici,cetrii deferctis in augcparui circuli d ,lucoftftet.

Bpicydum

NONVSi
Epicycliun dcnw^ pmemus tirca ccntrun^ k. moueri,^ferendo cor*
|)us Mercurij, in fuperiori quidem medictateadfuccersionemfignorumj
contt a uero in inferiori, Motus tamen planetse in epicyclo regularitate fu*

mata puncflo in fumitate epicydi fignato,que indicat I nea a centro aequan

per centriim epicycli ueniens, H^c eft ergo fpeculatio motuCt in his quin
cp erralicis, qux qiiamobrcm huiuIhiodipofitaiit,inferiorilocopedeten

tis

fimaperietur,

.ui/;.:L,;ji-;.:

1>R

opo

ri

6;

-ii
?

:V 1

Centro epicych' acqualiter ab alteVtitra longitudinutn ecen*

trici rcmoto, angulos diuerfitatis qui propter ccentricum acci^
dunc, eofc^ maximos quibus in centro mundi cxiftcntibus fc^
midiameter fubtcnditur cpicycli aequales efre^undc apcrtum ^s*
rrt longitudincs Veneris maximas a loco Solis mcdio,^ cotra
rias a?quales cflc

^ffPingo propter hoc circulum ecentricum delatorem epicycli a,b.g,d.

luper centro e, cuius diameter per centrum mundi 3, traniiens {if ,a,e.z,g
f. j

in qua quidem diametro refecetur e,h,

acqijalis e,z, ut h.fitpundhjs aaoue

motus regiilaritas attenditur ajongiuidolongior g.propior, furnptis angu
lis a,h,b.5:!a,h,d,aequalibus fuper cetris b,dC d,ftatuos duos circulos xqua^
les,epicyclum in duobus fitibus reprgfentantes,6<! producfio a ccntro muii

di duas Iineas z,b.z,d,item duas r,l.r,m,ep;cycium contingcnr rs, item fe

mid ametros epicycli h,\,SC d,m,nt Venus in puciis I dC m,Qir:bus fic dis

fpofitis,dicoangulum h,b,z.3equarianguloh,d,z,itemq5

b,z,l, .naiilo

z^

m.Quia enim angulus a,h,b.^qualis politus eft angulo a,h,d,eritiinca h,b

sequalis h,d. Fada autem h,z,communi, per quartam primi Eu hdis fiet z,
z,d,& angulus h,b,z.aequalis angulo h,d,z.qui funt anguli dnicr
fitatis propterecentricumaccidentes.Deinceps quonia angulil.^m fun^
recii dC Iinea b,z,cequalis d,z,linea quocp b,l a^qujlis d,m. fiet iginir ex pe
nultima primi l,z,3equalis z,m,Inde per ocfiaua primi anguliis b Zjl.ajquas
lis angulo d,z,m.qui funt maximi ad hunc fitum cpicycli,&: quilibet femis

b.2equalis

diametroepicyclifubtendinjr,quae fuere demonftranda,

HfPro correhrio autem fint z,q,8^z,p.equidiftantes duabus h,b,&.' h,d

ipfe profecflo per medium loaim Sclis,&! Veneris tranfibunt.Ficnt autem
duo anguli b,z,q,S!! d,z,p.inter fe aequales, proptcr eoru coaltcrnos aequa^s
Ies,quibus deinptis ab anoulis b,z,I.&: d,z,m,aequalibus,relinquant q,z,K
aequalem p,z,m. Sed ipfi funt duae longitudines Veneris maxime a medio
loco Solis,8i^ contrari^ad huncfitum epicydi in ecentrico-& planeiae in c*
picyclo.Maximequidem propter z,L&: z,m,contingentes epicycliim^ccti
trarie uero

^ ima caru uefper tina fit,alia matutina,quare paict propcfiiio,

PropoSitio

IX,

In Merciirio quorp idem indubitanter accidcre,

centrum orbis fignoriim b.centrum
tnotus regularis g.uero punc^us tantum a pundob,diftans,quantum b,ab
a.Sit centrum parui circuli, cuius circumferentiam centrum ecentrici defc::
renr:s epicyclum defcribit, ponamcp epicyclu in duobus fitibus fuper cen^
l[flnlinea re(!taa,n.pun^ius a.fit

tris

d,dC

e,fic

quod produ<flis lineis d,b.$Cc,b,fiatg,b,d.&: g,b,e xquales.

ii)

Ob

LIHER
Cb hoc enim fpicydus ^eqir^ Ics a longitudiiTP fongiorfhabebit dittanflas*
Demdc a ccntro inundi quod ci? a. duco duasliMeasjquarum una fii a,l.ahi

ml

n.co itini^entcs cpicyclum

a,

tioncra

putemu

dta nctri epicych

ftcllam eac.
lint d,l.e,

di^

mAm^uhus contacftibus ad imagmair

Ab xquoq^ dtjcie finta,e.&a,d.5^ duacff mf

m.Iam dico Qoo^ angulos a,d,b,?ii a,e,b.iren^c^

e,a,m;intcr rcacquales.Super purt'<fioTnim g.ftatuoangulum

duos
n,g z.aequalcm an^ub g,b,d.pofin g,r.9qualVg,^-ft?nihtcrangi!lum n,gi
d,3,l

h. Jequalem angulo g,b c.pofita g^h.acquah g,b. Jwcfiircp Iineis r, d. &: h, c.

cx fupradKfcis proptcr a^qual tatcm motC lum centri cpicych qiil

dcmfupcr b.3(^ centri ccenn ici fupcr g. in pirtcs conCari^s duo pundh^^
epicych.lt^
dC h.uiccs haberccencrideferentis epicycluad hos duos

planu

ri

cft

z,g.continua'a occurrat b,d;in o.fimiliter h^g.continuataoc'^"''''^^ b,e.inq^

Dcnicp a pimcto ^.dcfcendatZit.perpendici.lai is fuper b d.i^:^ fimihtcr ab

h.defcendat h,k perpcndicularis fuper b.e.Quia

irac^ dito angu.'io,g,

h.dC

g,b,c.funt a.]inlrs duobu g,b,q.5^q,g,b.latcrig,b.communi,cri*f3rtgU4

lus b,o,<^.:e lualis b,q,g. 3(: b.aequalis b,q fimihtt r g,o.afqualis gjq.Kt cum
g.^z.dC g,h.(intfc 7ndia nctr; ciVaih

an^LiUis z,o,t. n^-qml is

1

r.

X kXi \t

ri:':^!,(

cll:

ingulo h

paru

,toia2,o,aeqiialis cnttoti

q, lc. dC z,o,b.fit act inlis

hjq.Scd

h q,b.& angui"

iiarc t.o.apqualis q,lc,^^ pcrpcndiciilaris z,t. arqualis pcir

Ircm r,d.2equalis cft h,e. qtoct

k &^angul t.
litracp
fichh^Zi
rectijidco d.t.aequal s cr t e,k. quarc tctob,d afqiialis tot. b,e,
Con "nuni duobu^ 3n ^ulis d,b,a,&: c,b,a.acqu3libus,h'ct a.d.sequalisa.e. dC
angtrius b,d,a.aequalis angjlo b,e,a,quifunt angijlidiucrfitatH proptcrcif
centricum acjidcntcs Dcindcquiaangulil.^m.funtrccfli &duaelinrae
a,d.5^ d l.ocqualcs duabus a e.&! e,m.fict a,l. aequalis a,m. hinc angulus dj
a l aequahs an jlo e,a, rn.qui funt anguli maximi,cuibus femidiamctri ep':i
cychfubtend Itiir ad hunc fitum, Hinc aute hcut in Vcncre probabis diiaji
lon^ tudincs Mcrcurij maximas a medio loco Solis cffe xqualcs,
priidiculari h,k. ideoqjj b,t.aequabitur

k.

&

fcmi Jia r.ctcr circu'i ccentriCi,S' z,t.?eqijal!s h

PRO

O SITI O

QuaHtatibusdmerfimotus Mercurij cogtiofccndisujatn

parare*
1"

A i qinlitatcm diucrrorum motuum Mcrcurrj cognofcendam nort

crat uia,

nili

pri.no locus longitudmis longioris aut proprioris h.abcretur,

Hicucro lo:us non nifi pcr duas elongationCs maximas a medio loco So*j
lis nequalc quidcm,3<! contrarias inucniri otuit.Du enim huiirfmodi duc
clon^noncs rcpcrte fucrint, dC diftantia locorum Solis irtcdiorum ditri*
,

diata tu;t

j:

Punclus med.Ui

f Verum
ncs mixi n \s

crit locus

logitudmis aut 1 jg.oris au propioris,

noii fatis cr^t inucniife generaliter huiufmodi di jas elon^atib

ae .]ualcs,3^ contrarias,fcilicet

quarum una fit uefpcriina,

alia

m itutim fcd cxpcdict ut ipfc fint proprie dC manitclte contrar etatiSjUoIo

dicere, ut

una

m mifcllum habcataugmcnnim,

mcntii;n.Et ut illu
tu

Ti

i pl inius riat,in figura

centri epicycli a,b.g,d lupcr ccntro

fit

c,

<Silalia

manifcll:um decre^s

circulus ecenni :us

cquan rro

cuius diamctcr a,c.z,g tranfcat

pcr centru n mundi 3 lincacp b,d.orthogonaliterfccct lineam a,g,in ptirta

cto 3. crit ita :p a,longitudo longior cquantia g.ucro propior,fed b,8t d.ldri
^iiudincs mediae,apud dyo pua(fta a^&^g. nuUa eii diucriiias qu^e propter
..^^.

tcntryin

NONVS.
centrum accidit Apodb.autem dCd, majcmia Ht, qifodprocedendo
ad b.contiiiuccrefcitangiiftfs huius diuerfitatisia puncfto nero b a,g.cont
tinue dccrercit, (ed a, g, ad d. rurfus crefcit, dC a punclo d, ad a. decrefdt
l(f Diucrfitas autem quaccli proptcr epicyclum maxima, proceden^^
do ab a. ad eum iocum it\ quo epicyclus terrac propinquiliimus eft, ccn#
tinuccrefcitjita ut fecundum maiorem accertionem ad terram, maior fif

diucrfitas^S^fecundum mmorcm minoi-. Ponamus itacp cpicyclum

arcu a,b. circulum I,.ti. fupcr ccntro k, dudis contingcntibus z,I, z, m. QC

flla

k,I. k,m. Et z, n. acquidiitante c,k. ent ci kjpradKff s 2, n. Imca

motus SoIis,5:^ I,r,n. clongatio manitina maximaa medib locoSoIis
ad liunc fitum epicycli. Et angxilus m,r.n. clongatio ucfpertina, dC ad hijc
modum intoto arcu a,b,g. clongano matutina maxirtia coftabitcx ahgiilo
diucrlitatis eccntrici, dC angulo diucrfitatis maximae cpicycli. Lorigttudo

Imcis c,k.
Hiedi]'

ucro ucfF)crtina

abangulo

maxima

rcfiduumerit poft ablatione diuerfitatis ccentrid

diuerfitatis epicycli maximae.

inicirctdo g,d,a.

Scd huius contrariu accidet

^ccdcntc uero cpicyclo ucrfiis

in fc*

b. utriufcp diucrfitatis an:s

propterca longitudo matutina manifeftamhabct caufani

gulus crcfcit,
crementi fui* Vndc facile in hoc 1 itu confiderari poteft longinjdc matutina
maxima Longitudo uero ucfpCrtirta iiicerti dC dubij cremcnti cri: aut nort
manifcfti. Licet

cmm an^^ulus k,z,m. crcfcat,tame cum hoc etiarri

ii,z,m. crcfcitqui

angulus

quidem dcmcnHus cft ab angulo k, z,in. ut relinquatut'

lo igitudo iicfpertina. Accidet itac^ in certd loco arcus

addit decrcmentum anguh k, 2, m

a,

b. ut

quantum

tantum fere mimiat angulus k,z,n, [n^

certum tac^ erit,quando plancta in hOc f itu epicycli maximam habeat \or\a
gitudincm ucfpcrtinam, imoiii pluribus parubus fibiuicinis putabitur b
bereacqualcslongitudirtes uefpertJnas.

Quamobrcm inter longitudincs

lmaximas,qu3e in arcu a,b. contingunt, maiutina duntaxat nobfs confide*

randa ccnfctur. Inarcu ucrob.g. quia diiierfitaH ecentrici decrcfcit, 5:^ di*
uerfitas cpicycli crefcit,ufc]pquo ucniat epicyclus ad locu terrae nicin ifima,

Et c5 longitudo matutina ex his tunc completur,erit ipfa inccrri cremcnti;

Qiiantum Cnim inccrto loco huius atcus diucrfitas epicycli crcfcit,tantum
fortc diucrrilas cccntrici minuit.

Longitudo aut ucfperrina,quia runc relin

quitur poft fubtractioncm diucrfitaris eccntrici a maximadiuerfitatecpic^

cli,3^ diuerfitas cccntrici decrcfcit^alia uerotunc crefcit,habebii angulus rt
fiduus poft fubtrac^iionem duplicem caufam crcmCnti fui.Idcocjp inho' arJfe
cu longitudo ucfpertina fola obfcruanda uehiet, 8C longitudo matutina n5

curanda. Inarcu uerO g,d. poft

locii

maximae acceirionis centri epicycli aci

terram,diuerfitas ^pter ep cyclu decrcfcet, fcd diucrfitas cccntrici crcfcc^

dC longitudo matutina rcfiduatur poft fubtradionem anguli diuerfitatis

cccntriciab angulo diuerfitatis cpicycli, fictelongatio matutma notabilis
dccrcmcnti,ucfpcrrina inccrti dC dubij. In arcii dcmc^ d,a. ambae diuerfcs
tates decrcfcutjCX qbiis longi tudo uefpcrtina cOnfiibt,quare ipfa ucfperti*

na clongatiO manifefti erit decrcmenti,manitina afit incerti

A d fummam

iaa longitudincs matutinae in arcua, b.longitudinibus ticfpcrtinis in

a,d.rc(fte comrariaj diccntur.

decremcnti fint.Vefpc

Glhac

arcli

manifefti crcmcnti,illaeuero manifeftl

tinac itiderri in arcu b,

ad locum centri

cpicycli,

centro tCrrsc uiciniftimu matutniis inarcu g,d.a Idco Ccntri cpicycli ccntrd
lerrxuiciniftimocontrar cexiftunt,qj illc manifefte crcfcant, hac ucro mate
mfcfte decrcfcant,RjeliquarS aut nuH^ mcrebuntur intcr fe dici contrariae;
"
Licc
iii)
"

LIBER>*
Licct enim contratias (ccimdiim manitinum 8>C uefpci-tinimi dcnominatio
ncs accipiantjtamen (ccundumcremcntum &^ decrementum mmimejllg

uero quas cotrarias recfle diximus,inflituto mbdo conducent. Duabus efri

huiufmodi rcpertisjpunctus medius inter duo loca Solis media certe locus
crit longitudinis aut longioris aut propioris ecentrici iVlercurrj,

poffuntacciderehaelongitudines contrarige ?equales,n

fi

illud

Nam non

litquod uo*

iumus, ut locus longitudinis loi igioris aut propior is fitin medio,

PROPOSITIO
Longitudo fongior Mercurrj
orbis ngnorumcxiftacdepromcre

XI

propior,qua inpart<

fiue

ad hoc accipiamus confiderationes Ptolemaci, in quibus maio*

fcs elongationcs Mercurr) a mcdio SqKs equales fuerunt.matiitmafcilirct
6^ uefpertina. Harum prmia fuitin anno i6. Adriani i6, dic meniis Phc?
tnenir,tranracT:a hora uefpcrtin.i, Videbatur enim Mercunus defcripf ife
unum gradii Pifcium,aptato inftrumcnto per Aldcbaran, Sol uerofecun^
dum curfum medium erat in ^.gr.medietate quarta unius Aquarrj.Lcn
(f Duas

&

tudo

itaqj Cius

uefpertina a loco Solis

medio fuit 2 1

gr, 15,

m,

Aha confiderat o fuit inaniio iS. Adriani, iS. dic menfis Achit?
tranfacio in mane dici deciminoni. Tunc em per Aldebaran inftriimcnto
gr medietate &C quarta Tauri,^ erat Sol |3 rriC
Fuitigitur longitudo niau;tina ma
Differentia
ximaii. partes,
autem duorum medioru mctuum Sq
15. fh,
lis fmtjiio.gr. i^.m.cuius medietatc fi adiecerimus ad 5?. gr, 45,111. Aqua
ri],ucnient io.gr, Arietis,excepta c<ftaua parte anius gradus,quare diame
ter ecentrici per longitudinem longiorcm tranfiens,iecuit crbem fignorii

re(ftjH:ato uidebatur in

dium curfjm

in 9.er,

53.

in

iii.

1.

o. gr,

li:

Geminorum,

ArietiSj^-uius petebatur

cogn vo.

Idem quoqj per alias duas

confiderationes Ptolemaei exibit. Qiraru

primafu.t in aniioprimo annorum Antoni]' pij,2o. diebu menfisafgysr
jjtwrum Achita tranfaclis cuius mane fuit dies 2i.hora quidcm ucfpertina
4[f

Mcrcurum in
maxima longitudine uefpertina in y.gr, Cancri,SoIc fccundu curfum mc*
dium exiftente in 10 .gr, lo.iri Geminorum. Erat itacp longitudo Mercu*
rectiHcato inllrumento pcr licllam cordis Leonis, inuenit

medioloco Solis maxima25.gr. 30. rh,

l|r Altera harum fuit in quarto anno Antcnij iS.diebus menfis Phcme-^
nit tranfa'Jtts,in maiic diei deciminoni. Tuncciri reciificato inftrumento
per ikllain An:iius,qiig cor Scorpionis creditur,reperit Mercuriimi in 13,
gr.30 .m. CapricornijSoIe curfum medium m lo, gr. Aqiiarrj exiftente,
Exjuit itaqj longitudo id.gr. 30, mi, Differentia autem duorum medio;?
rum locorum Solis fuit 120. gr. 30, mi. Cuiiis medietas adiecia Solis loco
rij

medio primcc confiderationis, proueniunt lo.gradus, 15, mi. Lconis. Per

Iccum diametrum ccentrici per ambas longitudines tranfcun^
lem opus eft procedere,
liuncitaq?

PROPOSITIO
Longitudinem longiorem ccentrici

xir,
aiq?

propiorem qucm^

admodum ftellas fixas moueri,

^ Exconfideration biis

Piolemafi,

eorum

qiii

jpfum^ rarcefrerunt,
coacludcre

condiiderc ilkid hoc pa<f!o conabimur. In anno i^. qucmadmpdu (cripfif

Dionyrius PtolemsEo referente ii. die tranfa<f}o menfis Idis, uidebatur
'Mcrcunus apud ftellam uehementer lucidam^quae eft onentalis in Caprir
cornojdiftans ab cadcm quantitaie diametroEV luminanum (eptentricnerti
ucrfus. Tunc autem ut numerauit Ptolemacus, hajc ftella fuit in iz, gr, dC
tertia Capricornu Fuitefh inanno 485, Nabucho, 17, die menfis Tani^
gutacgyptij tranfacfiOjinmatutinodiei^iS. Sole fecundum curfum mediu
in iS.gr. Aquarij dC fexta exiftente, Ideo longitudo maior matutina a So^
lis mcdio locofiut i^", gr,
medietas dC tertia. Huic autc longitudini Pto;?
Icmaeus ex antiquis comparem ex duabus tamen elicuithoc modo. Inarur
no prncdido z^.ut fcripfit DionyfiuSjdie quarto mcnfis Thatertum,in hosr
ra nodis prima,fuit linea quartranfit fupcr duo cornua Tauri diminuta 31
loco Mercurij trium diametroi^Iuminarium quantitate, 8c acftimabat 9 in
tranfitu cius longitudo ad meridiefuit maior tribus diametris luminaribus
donec locus eius,(ecundu q> Ptolem^us numerauit,eflet in 23,gr,& duabus
tcrtrjs Tauri.Nam fuit in anno Nabucho. ^S6,m menfe Pheminit, in uc*
fpertinodici primi eius Solcfecunducurfum mediii inz^ gr, jo.iruArie*
tis cxiftente. Ideocp longitudo uefpertina Mercuri]' a loco Solis medio fwit
a4,gr,io.fh,Item,ut fcripfii Dionyfius in anno eius 2S,die feptima menfis
ge Tiinalis,uifa fuit ftellamercuiij obuia capinbus geminoru,meridionaIior
quidem capite gemini fequentis fecundii quantitatc tertjaj partis diametri
Cunac. 1 uidebat diftare ab eodc capite paulominus duplo eius q? cft inter
duo capita. Et quia caput geminifequentis fecundu numerationc Ptolem^i
tunc erat in22.gr,4o,tTi.geminoR?,eIicitus eft Mercurius uidcri in 19.gr*
20 .in. Gemi, Et confideratio fuit in anno 49 1 .Nabucho. diebus tranlss
actis menfis Phormite,hora noctis prima, Sole fecundu mediu curfum in
2 gr. 50. in. Gemi. exiftenre,quare longitudo uefpertina Mercurij a loco
-

Solis

^ Praeterea differentia medioru locorum

medio fuit 2(J.gr.3 o ,m,

Solis in his duabus confiderationibusfuit 33.gr,2o,iT. Sed differcntia lofi

gitudinum uefpertinaru 2. gr. 2o.rh. Differentia aut longitudinis,cui co#
parem qucerimus,fupra longiuidinc primam harij confiderationij eft unus
gr.4o.m. Accipienda eft itacppars ^portionalis ex 23.gr.2o.fh,fecund5
^portionem x.gr.^o.fh.ad 2.gr.2o .ih. Ipfaautprouenitfere24.gr, adp
dendi ad locum Solis medium primac confiderationis.fcilicet 29.gr.3 o .fn
Arietis,^dibuntcp ^^.gr.jo.iti.Tauri, In quo quidem locoSoIe exiftente,
fit longitudo Mercurij uefpertina maxima 25.gr 5 o .iri. Reperta eft igitur
compar bngitudo primx,in qbus diffcrentia Iocofjz Solis mediorij 95.gr^
2.0. ni.cuiu3 medietas eft 47.^^,40. fh. adiedolocoSolisprimaeconfide
rationis,qui fuitiS.gr.i -.ih. Aquartj,producit? gr.jo.m.Arietis. Linea
propiorem ecentrid
crgo per centru mundi, QC longitudine longiorem
Mercurij tranfiens hoc tempore fuit in 6,gr Arietis,qu3e oobferuationes
Ptd
praedidias Ptolem^i uenit ad 10 Arietis.Et quia inter has Dionyfij

&

&

lemos confiderationes fuere,4o o .anni fere, conftabit hac lincam motam

ciTc 5n4oo.annisfereggr,4,quare in loo.annismotafuit pgr, i.ferc

fcd dC in Tauro in tanto tempore tantus ftellarum fixarum motus fuo iii
1x0, ut per Ptolemacum prsedicabatur, quare apertum eft q> mtendimusT

Propositio

xlH;

Amplioriobreruationum teftimonio i4em confirmarc^

Dionyfius

LIBER
CDionyfius illc,qucmadmodum fcnpfit Abrachis in afifio i^.iS.diCs^
bus tranraciis menfis Lconum, con iderauit Mcrcurium hora uclpertina
prajccdcrc rpicam,(cihcct contra fijccefljionem fignoriim plus tribus gradi

busparum, Et idco fccundum Ptolemaei confidciationcm

6<:

numeratiO

nem Mcrcunus erat in i$>, gr, 30 m. Virginis. Fuit aiit hxc conlideratib
inanno Nabucho. 4S6, 30, die menfis dccimi Bcnn, Idco Sol fccundii
numerationeper mediu curfum fuit in 27, gr, 5o,m, Lconis,quareIongi;r
tudo uc pertina alocoSohs medioft.iit2i.gr, 4o,iTi,Huic uero longitudi
ni nefpcrtin^non reperit Ptolemaeus matutinale comparcm infcnptis an^

tiquorum, Elicuit tamcn can ex: duabus alijs, quCmadmodfi in premilfa

facium eft,In anno namcp 7^,Chaldeorum,4,die mcnfis pofircmi Tifim^
uiius dl Mercurius apud ticllamorientalem, quae eft fupra lanccm Librac
jncridionalem.Erar aut hxcftcUa diftans a Mercurio in latitudine quidem
per cubitum dC dimidiu,& locus cius in 1 4, gr, 10. fh. Librac, Fuitauteni
confideratio haecin anno 5:12. annorii Nabucho, 9, diebus menfis Thus
tranfacfiis, in matutino diei decimi,Solc fccunda mcduim curfum in 5 _gr,
lo,m, Scorpij exiftente. Ideocp longitudo matutina i medio Solis fuit 2i
gr, Itcm inanno 67, Chaldcoi?^ 5, dicbus mcnlis Cheus primi tranfacfiisj
uidebatur Mercurius apud ftellam orientalem Sc fcptentrionaIc,quc eft in
fronte Scorpf],cuius quidcm tunc 1 cus fuit fccundu computatiorie Ptolc;?
mae in 2.gr, 20 .rh. Scorpfj, Sed hafc confidcratio fuit in anno Nabucho.
504, 27, dicbus menfis Thus tranfaclis,in mane diei 28,Solc fccundum

mediumcurfum

irt 24,^^,50, in.ScOrpij exiftcnte.ldeologitudo Mcrcu*

matutina d mcdo loco Solis fijit 22 ,g.& mcdietas, Habcmus itacp duas
longitudincs matutinas, Vnam 2i.gr,Sole fccundij curfum mcdm in 5r,gr.

rij

10,

mS

o:pij

exiftcntc,Aliam22.gr,3o,m.Solefecunducurfummediuin

Z^.gr.j^o m.Scorptj.Quaerimus igit quo in loco curfus mcdius Solis exi-?

Itat du ma-^utina logitudofi't2i,gr,4o,m. q> ita facimus.DiffcrentialocoEjj

medioru cft 19, gr, 40. iri, Diff^erentia aut longitudinum matutina*
lium didars cft, 1 .gr .30,11% Sed dffcrentia primx longitudinis matutinai:
lis,&! eius cuius locUs quafritur,eft 4o.m,Sumatur ergo de 1 9,0^,40,111.
pars ^portionalis fccundum proportiortem 40. fh.adi.gr.^o.fh.ipfacft
8 gr.45r. iTi,fcre.Proquibus,quia modicu intereft, fumpfitPtolemaeus y,
gr quibus adie<fiis ad locaSolis medium primae longinidinis cxiburtt 14.
gr, l o.rii.Scorpij, Solc igitur fccundu mcdium curfum in 14. gr, 10. mi,
Solis

Scorprj exiftentc,fit logitudo matutina

par longitudini ucfpertinsc,qu3e

maxima2 i.gr.^o.fh.quac: eft com

Sole fccundij curfijm mcdiij in 27* gr,

yo.rh.Leonis cxiftcnte.lntcrharulongitudinijmedia locaSolis diftantia
fit

Idco punc%s medius intcr ea eft <5,gr,Libr3e. Hocigitur

lortgioris
^ppioris lirtca ccentrici Mcrcurfj tranfit
fex
gradus
pcr
fex
Arietis
gradus
Librae. Sed tcporc Ptolcmaei 'res
atcp
^
perta fuitin 10. gr. Arictis QC Librae.Non dubium ergo quin temjorc tne
gio,q() cft 400, artnoru,ad 4.gradus mota lit,8^ tantundc fcntcntia quide
Ptolcmaeiftellasfixas moucri conftat. QuarCper hxcQC fimilia irt ccctcris
ftellis errantibus iudicia aeftimari cogimur, quod longitudines lortgiores
&propiorcs ad motum ftcllarum fixarum colligarttiam habeant,
eft 7<^,gr.2o.fh.

tcmpore longitudinis

&

pROPosiTlo

xiiii

Qua in parte orbis fignorum longitudo Mcrcunj longior

fit

cxperiru

NONVS^
"Oisx <roftfidef ationcs Ptolemari fllud doccbimt. QuanTm prfma ftjit
tnartno i^.Adriani 14, dtebus menfis Atus terttj acgyptiorum tranfadis^
reclificato iiiftrumento per ftellam, quSc
tn matutino diei 15, Tunc cnim
cft
Mercurius
maximam habere a loco SoUs
cli fuper cor de Leonis,uifus
mcdio matutinam elongationcm in 20 .gr.ii . nu Virginis.SoIe fecundunt
gr.15.iTi, Librac cxiftente,&: fuit ipfa longitudo mof
curftjm medium in

C AUa coniidcratio in ^odem anno

1 9. dic meni i$
in
complcto,
quo uidcbatur -Mercurius per in^
JViachirnOFMaegyptiorum
ftcHam
pcr
hicidam
Aldebaran
re<^ificatum
4, gr.io
ftrii nentum

gr. 3 . in.

tucina

Tauri. Sokfccundummedium loaim

in

gra. 5,

11,

m. Arietis

exiftcntei

quare longitudo ucfpcrtina iukz^, gr, 15, m, Quia itac;^ bngitudo maiof
inuenta eit in Ariete quam in Libra, certum cft longitudirtem longiorcm
in An'cte,quoniam quod diuerlitatem in hii
cilc iti Libra propiorcm,quam
iufmodi a Soleelongattonibus faciat, pra^ter afcenfionem cpicych adccn*
cru

n mundi nihilcft.

enim quaepcr eceiitricuincucmrcfolet^

Diuerfitas

nhis duabus confidcrationibus nullacft^

PROPOSltlO
ProporMohcm

XV*

(emidiamctri epicycli adllineani tontchta

idcm centru

inter centrum epicycli in longitudine lohgiori,

cpicycliin oppofito conftituti numerare;
l(f

Linca rec^h a g. tranfeat pcr longitudinem longiorcm &^ propiorcni

Inquapunchisb.fitcentrummundib, a, tranfeatpcr 10. gn

Libr2e,b,g.uero perio.gr. Arictis,& fupcr duo punda ^dCg, duccirculi
epicydi uicem habituri pmganiur,du(rtis b c.dC b,d. contingcntibus cpi*
sequantis,

cu n lineis a,d. dC g.e. Sitcp adimaginationeplaneta inlonginidinc

miiti:tina irt puncto d. in uefpertiha uero ih c. Qiiia itaqp angulus a,b,d. o
pi^Ecedentem notuseftjquoniami^.gr.j.in. 8:angidus d,eft rec1:us,notai
critproport.o d, a. ad a, b. Similitcr aiigulus c,b,g. nctu pcr praemillatn,
gr. i^.m,3C ahgulus e. cft re Ais, ideo quoc^ hota fiet propor
qubniam

cycl

tio e,g.

ad g,b. Quare nota erit proportio d,a. ad

Piolemcus

dum a, b. eft

partes, inuenit

a,

a,g. quae qiiaerebatur. Sic

d, cfte

3-9,

partes, 9.

m,dC

i
fh. Diiiifa autem a, g.
g
b,g, ^^Lpartes 9.ni. Ideo tota a,g. 1 9. partcs, 9,
partes,
a,z,
minut.Ideoq^
z,
erit
10
z^b, i o. par*
puncb
9.
mcdium in
J5.

tes,ij.ihinuu

PROPOSITIO

XVI.
Ccntro epicycli Mcrcurrj bis in anno foiari iiicinitatcm acl
tentrum mundi maximam acciderc Vnde liquidum fict,epicy
th delatorcm ecentricum fuper centro contra fignoru fuccefTio
tiem moto circumuolui,
iT

~x confiderationibus Ptolcmaei fupcrius in xi. huiu^ redtatis id acciW

pcre. In quibus dillantia centri epicycli utrinc^ a longitudine longiori fuit

quatiior Ilgnoru fcre. fii ea namc^ quse fuit in anno i5. Adriani,Soie fecuii

du n currum media in 10. gr.aquarrj Fereexiftente,logitudouefpertinafuit

zi.?r. i;.h.Item in confideratione,qux fuit in anno quarto Antcnif, Solc
\lcrctjrio fecundu curfum media iterum in lo.gr.Aquarij cxiftctibus,

&

inucnra fuit longitudo matutina z^.gr. ^ o.ih. Aggrcgati^ ^ut his duabus
lotigitilc

LIBER
47. gr, 45. m, taiito arcui fubtenditur epicyrliis
in hoc fitUjdum fcilicet a longitudine 4. fignis diitat Idem per a'ias & ad
fongitudinibiis ucfiiunt

ficum epicycli alium elicies, In anno enim iH. Adriani,Sole fecundum me

diumcurfumexifl:ente,inio, gr, Geminorum inuenta fuit longitudo mau
tutina 21, gr, 15, m, In anno uero Antonij primo, Sole iterum per curfiim
medium in xo gr.Geminorg exiftente longitudo uefpertina reperia fuit
3t<^gr*3o,in,quibus quo(]p longitudinibus coUec^tis 47.gr.45,m.proi!C;^
niunt, &^tanto arcuifubtenditur epicyclus in lioc fitu. Verum longitudo
efpertina a lccoSoIis medio in longitudine ^piori repcrta fuit 23. gr, 15*
ni. cui aequalem longitudinem mamtinam in eodem loco fieri manifeftum
cii, Duplatis igitur 25. gr,i5,fh. ueniunt 4<^,gr. 30 m. quibus fubtendi*
tur epicyclus in longitudine propiori exiflens. Conftat igitur uiciniorem
centro mundi

eife epicyclum a longimdine longiori pcr quatuor llgna di;*

ftantem,quam in longitudinepropiori conftitutum,Propter hanc efh cau*:
famarcum maiorem de coelo occupat, quare infigura fuperioripiincm z.
non effe ecentrici,fed erat puncius aequaliter a centro cpicycli in Icngitu^
dine propiori 5^ eius oppofito conftituto elongatus. Ccntrum autem ep!cy
c\i a centro ecentrici ipfum deferente.inuariabilem habct diftatiam,a pun^
<fio ueroz. uariabilem, Oportetut CGntrumccentrici deferentisepicyclu
mobile fit,&^ in tempore quo epicyclus motus eft a logitudine longiori ad
eius oppofitum,centrum ecentrici defcripfit arcum femicirculi parui ccn^r
tra fucceftionem fignoi um,cuius centrum fmt puncfius r. Sic autem accid c
re potuit maior epicycliad terramuicinitas in diftamia 4, fignorum a Icritf

gitudine iongiori,quam in longitudine propiori,

pROPosiTio
llis

xvii;

Pundlum cuius rcfpec^u Mercurius

habetmotum determinare

regularetti longitudi'

Duabus ad hoc peruenicmus confidcrationibus long/tudinum ma^?

gnarum, quarum utracp fitin eodem 1 jco a longitudine longiori. Et ut ka
cilius fiat opuSjfit in utraqj longitudinum diftantia epicycli fccundum niCtf
dium curfum a longitudine longiori per tria figna comimia uerfus eande
partem. Primam accipiainus quac fuit in anno 14. Adriani iS. dic mcRfis
Mefre,duodecimi afgyptiorum completo, hora ucfpcrtina, Taione confiir
derante Mercurium diftantiorem a principio Leonis in

3. gr, 50, minut

Lconis,fuft
cor
ipfum
itacp Mercu:?
^
riusiecundum numerationem Ptolemaei infcxtogradu 20, fh, Leonis.
Sole fecundum curfum medium in to gr. 5,ih. Cancri exiftente. Qiiare

quemadmodum refert Ptolemasus,

longitudo uefpcrtina relinquebatur 2<^,partes,i5. iri, Alia fuit confidera^?

tioPtolema^i in anno 20, Antontj, ii, die menfis Mefre duodecimi ^gy=?
ptiorum in matutino,in quo uidebatur Mercurius armillis redificatis pcr

Aldebaranin2o.

partibus,

5,111,

Geminoru,SoIepermediumcurfum

in

io,gradu2o, iri. Cancriconftituto, Fuitigitur longitudo 20. gr. 15. fh.

Sic aggregatum ex ambabus longitudinibus maioribus crat 4<5, gradus-,
ifT Nunc propofiti habendi gratia,fit linea tranfiens pcr loni^itiijr
3 o , iri,
dincm longiorem dC propiorem a,g. in qua puncTus b. ccntrum mundi,&f
punifius z. centrum parui circuli. Huiusquidemlineaepars b,a,tran(cat
pcr xo ,gr, Librce,

q) ibi

fit

longitiido longior, b, uero pcr 10 gi\ Arietis*

^^^^^^

NONVSv
Ddndeapimaob,cngatiirb,rn,perpendiaiIarisfupcra,g,qu3e critlinca
mcdij motus Solis in his duabus confiderationibus, Sitc^ circijlus cpicycli
kj.fuper centro c,dercnptus,quem contingant b,k,&:b,l.
pundtis k, 8C
l.ductis duabus remidiametns e,k,&c,I,a puncT:o e,ad hneam a,g.demitto
pcrpendicularem e,h. dC continuabo e. cum b.linea e,b, erit itaqp punclus
h. quem quaerimus, cum linea b, m, fupponatur etiam mcdrj motus Mer^

curij,

Quiaautemaggregatum exduabus longitudinibus maioribuscft

notuin, erit medietas eius nota,&! efl: angulus e,b,l. Et erit proportio c,l.ad

e,b,non,cum angulus

Ifit

rcAis, Item dempto angulo c,b,m, longitudii:

nis matuting noto,ab angulo e,b.I,manebitangulus e,b,m,notus,cui5qiia^

r.jr

angulus b,e,h.propter linearum h,c.b,m, a^quidiftantiam Et quoniam

h.efl: re(ftus,crit proportio c,b,ad b,h,nota. Scd lam nota tukpro^

angulus

portio e,b,ad b,l.quarc etiam proportio e,l,remidiametri circuli epicycliad

b, h,nota dabitur.Scd fuperius erat proportio e,

1.

ad z, b, nota,

erit igitur

proportio z,b.ad bjh.nota.SicPtolemaeus in partibus quibus inuenit z,b,

dfe io,partes,&! i^.fh.rcperit b,h,forc ^^.partcs i2,iTi Jdcocp punclus h.fc^r

re in medio efl intcr 3. dC b.quod fuit oflendcndum, Tu ucro non crcdas
neceflarium efle, ut in ambabus huiufmodi confidcrationibus mcdius lo^
cus Mercurij diftet a longitudine longiori per quartam circuli, imd potcs
acciperc diltantiam ad libitum quantum libct.Huius tamenexecutionem,
quia plana cft,miffam facio.

Propositio

xviir,

CViantutn circulus centrum reuoluens ecentnci femidia;*

metrum habeat abfoluere,.

Iff

Manente priori figurationc,a punc^o z,cducatur uerfus finiftram pcr

quod utracp cas

pendicularisad Imea a,g.quae iit r,n.aqualis lincae z,a, ita

yum cx femidiametro ecentrici,& femidiamctroparui circuli conftct.Dum

autcm centrum epicycli in e, puncl:o fuerit, erit propter motuum fimilitus:
dineiTi,3(! in contrarias pofitiones centrum ccentrici in linca z,n, Sit igitur
jpfum centrum cccntrici punclus m.quaeritur itacp lineaz, m, hocpa<fio,
Angulus m,z,li, eflre(ftus,& angulus c,z,h.a rccio parum diffrrcns, qua^
re duae lineae n,z,& z,e.fere dire6:e libi coniuncfle funtcx una Iinea,Ex i^*
autem huius a,z,refpccflu femidiametri epicycli reddcbatur cognita,fuit Cs
nim a,z,io9,partes ^^'.mi,^ femidiameter epicycli 39,partes 9.mi. quare
z,n.nota.Sed ex pra^cedenti nota fuit b,c, eodem refpecfiu, cui aequalis cft

z,e,

quare n,z,e. tanquam rc(fia cft nota, dC eius medietas n,m,fine m,z,e,
dempta igitur m,n.ex n,z, rehru

nota, 5^ ha^c cft remidiameter ecentrici,

quDetur m,z.nota,8! Dcqualis fere lineae z,h,cuius petcbatur fcientia,

^Qiiod fi precifius eniti uoles omnia ut in hac figura,lineas n,c.& m,c*

rccftas

producito,5<!quiacx praecedenti linea b,h, ck fuis fuppofitis

praect::

fereperta fuitrefpe<fhilinc3cb,z,manfitctiamlinea h,z, nota praecift.

c, h,notacrit
liter e,z,Hct

Sed

piopter lineas c^b.dC b,h,notas, 3C angulum h.rccf^um, Simis:

cognita

& angulus c,z,h,notus, unde totus angulus c,z,n, fci^

tus ueniet.Sed trianguli z,e,n.duolatera n,z,8^ z,c,iam notafunt,& angus:

lus quem ipfacontinent,quare angulus ^,n,e. cognitus erit, qui aequalis cft
aiigulo m,e,n,cum utrac^ linearum n,m.8(f m,e,fit fcmidiametro ccentrici
aequolis.Erititaqp angulijs z,

m,

e,

extrinfecus cognitiis. Triangulus itac^

2,e,m,

L IBER
r,c,m, trcsangulos habctnotos, quare laterum proportiones notJe erunt,
Sederatz,e, notarefpecluremidiaraetn epicycli, aut refpedii Iinexz,b,

quare m,z,re(peclu eodem notaent,quare dCc^

Propositio

Ad remidiametrum

cccntrid

XIX,
omnes

Iineas rcliquas certis

fub proportionibus refcrrc^

llfPonatur pro Iibito femidiameter ecentrici qootlibet partium ut 6q,

more Ptolemaci.Cum autem proportio femidiametri epicychad Iincam n,

z.inuenta fit ex i5.huius,&: proportio n,z.ad n,m.^emidiamerrum ex prc

propornoremidiametricpicycliad femidiamctrum e
centrici in partibus quibufcuncp noia, quare etiam epicydi fcmidiametri^
inpartibus fcmidiametri ccentrici ad libitum poiitis notaerit proportio,
Item ex i7.3(:praccedente,proportiofemidiametriepicy Iiadlineamb,h,
dC^d femidiametrumparuicircuh clicita eft. Sed b, h.ad h,z. notaconi
dudebatur.Iam uerd proportio femidiamctri ecentrici ad femidiamctrum
cpicycli notacft, quareexibunt proportionesfemidiametriccentriciad li*
cedenti patcat,

erit

&

neamb,h,&: m,z,not3e, quod quidem irtendebatur,hu;cnrtauiem Ptolc*

macus,ponendo femidiametrum Gccntrici<5o .partiuin, femidiametrum e*
|5icycli zz.

partium^&: 30, mi, dC

unamquamqp Imearum b,h,h,2, &: m,z,

triumpartium,

pROPosirro

xx>

Ea qux de motibus Mercurfj,^ hnearum proportionibu*

condufafunt, anexperimentis concordet uifualibus attentare*
repenmus perbinas obfeniationes
aiorum Mcrcurtj, quod co pcr medium curfum a longiif

ifrSuperius inquintadecimahuius

longitudinum
ludine cccntrici longiore diftaniiam 4, fignorum communium habcnte,
aggregatum ex duabus longitudinibus magnis,matutina (cilicet,Sc' ucfper
tinafit 47,gra,45,mi.tcre,Siigitur pcrnumeraticncmfuppolitis propoi-js
tionibus I:ncarum,& c^teris ante hac concIufis,idcm concorditcr inucnies
n

'

muSjfidem habcbimus omnibus lam inucntis,

Huius itaqj gratia i it lis
nea a,c,tranficns pcrlongitudinem longioremccentrici,(S<: propiorcm, 6C
fit a longitudo longior cx partc libr^,e ucro propiorex parte ariens Intiac
Ifnea d.lit ccntrum mundi,g,ucro centrum motus aequalis,6(: b.centru par
ui c;rculi. Sit^ angulus a,g,r, quatuor fignorum communfum,fcilicer'i2o,
graduii, utquatuorrecftifunt 3^o,&:fupercentroz, dcfcr boepicychc;r^

culum t,k,du(fiis duabus rccfliscum contmgcntibushncis d,t,&: d,k.punir

cia uero contracfiuum centro epicycli copulabo per Kncas t;z,&lc,z. Ccn^s

rum autcm cpicycli cum ccntro mundi continuabo pcrlincam d,z,f?.ciam

quocp angulum a,b,"h. sequalem angulo a,g,z, 8(:iine^m b,h,feinidramcfru
parui circuli a^qualem b, g. continuando^iio punch h,&: g.pcr lineam h,
g,Deindc a pun(fio d,ad lincam g,z.demittam pcrpcndicul^re-in d,l. Quitf
bus ficaptatis, inquiram angulumt, d, k, quiaggregatdua i longitudines
Mcrcurrj magnas, In hoc fim cpicycli, quia angiilus a,b, h,:qualis cll
angulo a, g, Z.&: hnca b. h, femidiamcter parui circuh, crit propter motu*
f

ttin fimilitwdinem|)un<^tus h,centrumcentrk;i,Atigttliis autcmli,b,g,clt

r

tertia

NONVS^
icrtia

pars

duorum rc<^orum, cum angulus a, b, h,

fit

duac tcrtfae duorum

recflorum,quare duo anguli li,b,g.&: b,g,h.aiquales,cquantur duabus tertf

cqs duorum re(florum, Et ideo unufquifqp eorum ent tertia pars duorum

re(fiorum,& erit tnangulus b,g,h,acquilatcrus, dC aequiangiilus,& angulus

b,g,li acqualis angulo d,g,z,quarc duaelineae h,g. QCg^z, libi direc^e con:?
iun^^lae runt,&: linea una,en't igitur Iinea

h^z.femidiameter ecentnci.Dem*
eft
g,d,l.notorum
anguIorum,ent d,I, nota refpedu d,
de quia tnangulus

g,dC rimiIiterg,l.eodem refpedu,unde tota Imea h,l.nota,&:refidua defe^

midiametro ecennrici l,z,nota.Et quia linea d,I.efi nota,erit d,2r,nota refpcs:

femidiametri ccentrici h,r. Sed eodem refpeciu z,t, nota eft, dC zngue
lus t.rec^hiSjquare angulus r,d,t,notus,& duplus ad eum angulus t,d,k,Fal
<fla igitur diligenti numeratione,exibit angulus td,k,47.partium 45,ffi;
<flu

Tantus etiam expcnmento uifuali

quidem
haclenus attentauimus
comperitur hic anguIus,quod

fcre, ut quatuor re(fli funt 3<^o. partes,

iffQiiod fi ludendo te oblechre uelis,poteris ad cgera loca, in quibus

maxime longitudincs confideratas hibes, numeros tuos aptare, ut maio*

rem ccrtiaidmem habeas de proportionibus lincarum fuperius inuentis,
iSienim numerus obferuationirefpondebitrhaud dubium,qumoccafioncs
diueriitatibus motuum Mercurij expedite inuencrimus

PrOPOSITIO

Quod maior

XXI,

ad tcrram uianitas,dum

longi*
tudinc longiori quatuor fignis communibus dirtcritjquam
dum in longitudincpropiori ecentrici fucrit, gcomctricae dc^
fit

epicycli

monllrare

^ Sit linea a;e.tranfiens per longitudinem longiorem,

8>C propriorcm
qua puncfius d, centrum mundi g.centrum motus aequalis, 5^
b.parui circuli,f,uero puncftus in quo eit centrum ecentrici epicyclo in lon*
gitudmelongioriexiftcnte. lamcp contra fuccefsionem fignorum defcri*
pferit femicirculu, ita quod fit in g.punc^o, fuper quo tanquam centro dcs
fcribatur circulus a,e.uiceecentrici epicyclum dcferentis,Propter fimil tus

acquantis, in

dinemautcm motuum eritcentrum epicycli in e.punc^io.Deinde ftatuatur

angulus a,g,z,i2o,gra,ut quatuor anguli fint ^do.gr.S^^inlinea g,2,fit pun
cius z.centrum epicycli a longitudine longiori per 120 gra.diftans.

Angu

lo quocp a,g,r, ponatur acqualis a,b,h.2<! linea b,h,afqualis b,g,fiue b,f,du

cla Iinea g,h,erit itacp uniifquifcp angulorum b, g, h, dC b, h, g. tertia pars

duorum reciorum,&trianguIus b,h,g.aequilaterus,cum duolatcra b,h,5^

duorum reciorum.Scd dC an
duorum recftorum^quare duae linex h,g,& g,r,

b,g.fint aequalia,5(: angulus h,b,g,tcrtia pars

gulus d,g,z.eft

tertia

pars

fibi direde coniuncfcsc funt ex una linea. Et quia h. eft centrum ecentrici,
dC cpicyclicentrum ponebatur in z.erit h,z femidiameter ccentrici,acquaff
lis quidem g,e. Ablatis autem h,g.8t: g,d.a?qualibus,mancbitg,z.3equalis
d,e.Item ex ip.huius linea g,d.cft tres partes,&.' totidem g,h.ut tota h,z.eft

do,partes, erit ergo g^z.^j.partes, quare angulus g,d,z. maior eft angulo

g,z,d,Sedduo anguli dicli sequantur duabus tertijs duorum rcc^lorum,

crgo angulus g,d, z. eft maior tertia parte duorum recflorum, unde maior
erit angulo d.g z.Et idcolinea g,z,Iongior Iinea d,z.Sed crat d,e- xqualis
g^z,^uarc d,e,longior eft d,z,Ytracp auiem harum eft diftantia cenuri epbr

i)

cycU

LIBER
cydi a centro mundi,Iinea quidem d,z,dum centrum cpicycli diftat a lowr
gitudine iongion per quatuor figna communia d,,uero dum eft in oppo*
iito augis ccentria Conftat igitur propofitum,

Propositio

xxii*

Motum medium argumenti Mercuri] certum t^ddcrt^

&

quinta elicuimus huiufmodi motum mediunt

IjfSupenus ex quarta
quantolibet,Et
tempori
quia
conl iderationes quibus numeri reuolutio
fuo
num temporumfortafte reperti funt,groflr^fuerunt,&! non fatis exa(fle,du
bia fides habetur earum recitationi, Id igitur certius reddituri, hoc padto
procedemus per unam confidcrationem,quemadmodum infra uidebitUr*
Cenfiderabimus diftantia, fiqua iit, planetx a longitudine longiori media
cpicycli, dC per aliam confiderationem fimiliter. Quod fi differentiam
corum planetas in epicydohoc ingeiuo comperta ei motui argumentime=?
dio,qui per tabulas iam effedas tempori inter confiderationes medianti
qualem uidebimus,fatis eft.Si uero non, exceffum per dies illius temporis
diftribuemus, S(:portionemunius dieimotui medio per tabulas inuento

addenda fuerit, Aut minuemus fi minuenda, Addenda au^^

tem eritjdum motus per cofiderationes inuentus motu per quarta quin
tam huius inuento maior fuerit.Minuenda autem fi econtra. Vnamautcm
conOderationem,qux propofito conducet noftro,fecit Ptolema? us in anno
adrjciemus, fi

&

zo, Antontj,duobus diebus mefis Achita undecimi tranfa(5iis uefpere quiss

dem,inftrumeto per ftcllam cordis Leonis re(fciHcato, Reperit enim Mcrs:

curium in i7.gra,3o.mi.geminorum,quoniam locuseius fuper lecum Lu^

nae uifum addidit gra.i.mMo Fuit autem ha^c confideratio ante medietai?
tem nocflis in Aiexadria,quatuor horis 2equalibus,&medietatc hcr^,dum
in medio coeli eflet,ut docuit inftrumentum i2.gr.uirginis,6(^ Sol per cm^:
fum medium in zi.partibus 34,mi.Tauri,
l(fNunc in figurafit linea tranfiens per longitudinem Iongiorem,8<f pro
piorem Mercurij a,b,g,d.e in qua fit a.IongitudoIogior,e,uero propior d,
centrum mundi,g. centrum motus afqualis,b. centrum parui circuli, Sitcg
epicyclus defcriptus fuper centroz,
produco lineam d, r, quidcm in lc,
rummitatefiue augem epicycli ueram g,z,uero in puncfhim t.quem uocant
.

&

augem epicyclimediam,planeta ipfe.quemadmodum in hac confideratios^

ne cecedit iii pun(^o I.fituetur,quem continuabocu duobus pij(fHs d.&z,
per lineas l,d,&:I,z,duc^aperpendiculari z,s,conftituodeniq5 angulirh^b,
g. aequalem angulo d,g,2,&!lineamb,h acqualeb, g, dudiiis duabus lineis
h, g.2<: h,2:.i'am quaerendus eft arcus t,l.per quc planeta diftat logitudine lon
giori media epicycli, Qiiia aute triaguli g,b,h,angulus g,b,l,norus eft,quo
niam aequalis eft angulo d,g,z,propter locum longitudinis Iongioris,&[los:
cum Solis medium noto.Sed duo anguli b,g,h b,h,g,funt aequales, pro
pter latera b,g,& b,h.aequalia,erit ergo unufquifqj eorum notus,
propor
tio lineac h, g. ad b,g.nota. Eft autem b, g. refpe(^ui femidiametri ecentrici
nota, quare dC h, g, refpecHru eodem cognita, Sed propter angulum b,g,h^

&

notum,fitangulus h,g,z.triangulih,g,z. notus, &: proportio h,z.fcmiaia^

metri ecentrici ad h,g, iam nota eft, unde proportiol.neae h,z,ad g,z, nota
crit,quareg,z,nota.TrianguIus itaq^ d,g,z,duolatera d,g,&g,z,habet no-

t^dC angulwm d,g,z, notum, unde linea

d, z, refpe<flu aliarum nota fiet, dC

angulus

NONVS*
angulus d,g,r.notus,cuicontra pofitus t,r,Icquocp notus cn'f,&: arcus t,Ic.
notus,fimiliter angulus g,d,z.habebitur nonis. Jtem locus planetx uerus
longitudinis propioris locus cft notus,
obfernatione comprachenfus eft,

&

fitergo angulus e.d,I.notus.Sed 3^angulus e,d,z, cognitus efi, relinquitur

crgoangulusr,d,l.notus, triangulus itacj d,z,I. duolatera d.r.&z,!, nota
-

angulum r,d,l,fit ob hoc angulus 2:,d,l,cognitus,Eft autem angus

lus k,z,l.acquahs duobus z,d,l.&z,l,d.iam cognitis,quare ipfe nctus erit,
QC arcus k, 1. qui ei fubtenditur numeratus,cui ii arcum t, k. ante hac notum
adiecerimus, colligemus tandem totum arcum t, 1. cognitum, qucm quaei
rcbamus . ^ Alia confideiatio ad Mercurium fuit in annoii. quemad^;
habetjSc:

modum fcripfit Dionyfius

referente Ptolcma^o 22, diebus

menfe Alatrabi. Et fuit illud anno Nabuchodonofaris

anfadis

t.

dc

4Sc>.tranfaclis i8*

diebus menfis Thochtin mane diei deciminoni. Videbatur enim Mercu?

rius fplendidus fecundum fignorum fuccefsionem rcmotus a Imeaqugc
iranfit per itellam feptentrionalem in fronte Scorpionis, dC per ftellam me

diam quac in frcnte

quantitate diametri Lunac, Diftabat

autem a
ieptentnonem quantitat^
duarum diametrorum luminarium,Ccnieciura itaq^ dabit firma ipfum fu*
ifie in 3, gr,2o .mi. Scorpionis : Sole pcr mcdium curfum tunc exilknte in
2o.gr,5o.mi.Scorpionis, Et non erat tunc Mercurius in longitudine ma
xima a loco Solis,quoniam poft quatuor dies,fcilicet die 2^.menfi's Alatra
eius

efl,

/lclhfeptentrionaliin fronte Mercurius uerfus

&

medietate
bi uidcbatur diftare a dii.T^aIinea quantitate diametri Lunar,
ciufdcm. In his autem quatuor diebus motus Solis medius aucftus eft fere
per 4,gr.&! motus planetae per medietatem diametri Lunae duntaKat.

fl"Nunc autem eliciamus locum eius in epicyclo,Sit in linea a,e. puncftus

a,lpngitudo longior,5::e. propior d, centrum mundi g.centrum motus
qualis, dC b, centrum parui circuli, Sitqj cpicyclus fuper centro z.defcrip*
tus,du6:is lineis z,d,z,g.z,h.z,g
cli

autcm Iinea fecctcircumferentiam epicy*

in inferiori parte fuper puncfio k. 5C

fit

locus planetac in epicyclo fccun*

dum quod confideratio fuerit puncTus l.quem continuabo cum ccntro cpi
cycli,5t;centro

mundi per lincasl,z &:l,d.Deinde ftaiuamangulum a,b^h,

acqualem angulo a,g,z.5<: lineam b,h.aequalem lineaf b,g.produc1a linea h,

z.Sc^linca hjg.quia itacpangulusa,b, h. notus e{\ quoniam apqualis angtlo
a,g,z.propter

medium locu folis,2t longitudinem longiorem noto,& duo

anguh b,lT,g.^ ^jg,fi'

unufquifcp

corum notus,

dC Iinea
h,g.nota rcfpe(ftu b,g.Sed dC nonis cft angulus a,g,z, quare totus angulus
h,g,z.triangulih,g,z.notus eft,Sc: duae lineae h,g.&: h,z,notae,fit igiiur g,z.

refpeclu

^''^f aequales, erit

h,z.?<: b,z.fiue

d.nota.Sed

nea z d.refpecftu d,g,5: ideo

& angulus d,g,z.notus cft,quare \u

refpecftu h,z.nota erit, Angulus

quoq? g,d,z,

cognitus eritcum angulog,z,d. Etquia angulus a,d,I,nctus cil.prcpter lo

cumuerum planetae, quem dedit confideratio, dC propter longiUidincm

longiorem notam, erit angulus refiduus

z, d,I.

notus. Eft autem proportio

d,z.ad z,l.nota,utracp enim earum rcfpcclu h,z. nota cft, quare angulus d,
autem cognitus erat angulus g, z,d. relinquctur

z,I.notus exibit.Superius

itacpangulu5k.z,l,notus,Sc:arcus k,l.fimilitcreifubtenfus,
diftantia planctae a longitudme propionmedia

quiquidem

epicycli, cui

fi

cft

{emicircu^

Iumadicceris,diftantiaiTi eius a longitudine longiori conficies.Habcs tan*

dem

duas plaaetac a longitudine longiori epicydi,

2<:

media

diftantias,
iij

quas

5l

LIBER
ad fc confcras, SC difFercntiam earum, fiquafit, a^ofcc, qux rkfucnt
scqualis motui mcdio argumenti ad tempus intcr confidcrat/ones mcdi.is
per tabulas extra(fio,tabulis ipfis fidem habebis, Si uero non fucrit ei ccjua
tjoas

lis,agc ut fuperius praecipitur

pROposiTio
Radiccs Mercurij mcdiorum

3CxnI,

motuum ad m/tatis tcmporis

certum conftitucre*

f Medius motus iri longitudine fibi radicem accipit 5?oIis, Pro motu
autem medio argumenti fiue diuerfitatis fic agito, Ex una confiderationum
fupra fcriptarum, aut per tc facflarum eliciasdiflaiitiam planetac a longitiu

dine longiori mcdia

tempus quod ell inter confidcra^

quod radicem conftituendam uoles, motum
per tabulas fuas addifce, quem quidcm motum aigu^
epicycli, Poftea per

tioncT! tuam, SC inilans ad

medsum diuerfitatis

mcnti fubtrahea diftantia planetac ab augc epicycli,quam dedit confidcras

tio,accommodatis integns inorcfolito, fiopusrucritreuohitionibus. Illud
cui radicem elaboras po^r
ftcr us fucrit, Si uero pr/us fucrit, diclx diftantiae addas hunc motum me^
abiecflis intcgris, fiquxexcrcuerin^ reuolutionibus,
dium argumenti,

quidcm facics, fi inftans confiderationis inftantc

habcbis radiccm cupitam

tlNIT LIBER NONVS,

LIBERDECIMVS
VENERIS THEORICAM M
A R.
omnimoda rubtiJiflime percundari.Tnum item
luperiorum Theonc^ fpeculadoms partcm non

tis^

mimmam

accuratiflime coniedatur*

Propositio Prima
[lameterecentrici Veneris per longitucJiDe

ilongiore eius atq^ ^pioreni tran fiens,quiV

ibus in puncfliseclypticam lecet expcriri.

4 Non aliter quim in Mercuno inueftigQndum

Confiderabimus erh duoloca Solis media,yesr
nere maximas&^interletequalesaloco Solismc^f

eft,

dio longitudines cotranas habcntc.

inter haec Icca Solis

mctraluer oppofito crunt quos quserimUs,

Nam pun(ftus

medians cum puncw fibi diaar

1 n aniip aut id, Adnani zt,

diebus menfis Phormuth oc^hui trahfadis coiiderauit Taion,ut refcrtPto

(cmaeusftellamVenens lam in maxima longitudine ucrpcrtina a loco Solis
mcdio conllitutam, dd. uidebatur praecedere mediam pleiadum quantitatc
longitudinis pleiadum, Fuit iuq^ fecunda numeratioiie Ptolemaei Venys
in i.gr, 30 fh, Tauri. Sohsautlocusmediustunceratini4,partibuf:,8^
1 ^.m.Pifcium. Quarc lorigitudo uefpcrtma maior erat 47,partium dC 15.
tTi.Deiiide in anno 4. Antorifj ii.diebus rncnhs Thoth traiac^is in manc

duodccimae Ptolemgus cofiderauit ftella Veneris diftantc a ftella fixa^

eft in genu finiftro gemini fequentiSjp^r qtiartam partem gradus fere'
iierfus orientem 5C feptentrione. r uit ergo locus Vener is in iS.panibus, dC
5o.rh,Gcmi. Sols aSt locu? medius tunceratin 5.gr, 45.m.Lconis,quare
diei

qu3e

longitudo matutina fuit maxima 47.gr.15.rh.Dum aut arcum duolDus So

med/js locis interccptu dimidiabimus,ad fincm i^.g.taunjpueniemus

lis

&

Quare logitudo longior ^pior in 25- grTauri,6<: i^.gr.fcorpionis erut,

quod inueftigauimus.lfrldemper alias duas cofirmabimus obleruatione?,
Taion ille in anno quarto Adriani 19, diebiis menfis Athus tertfj tranf*
actis, in mane diei uicefimi, cofiderauit Venerem diftantc a ftella fixa quae
cft in

extremitate

alae

meridianac Virginis, (ecundu quantitate loginidinis

ftella Veneris fi.btenditur.ViW

debatur cm Venus uerfus mcridie diftare a dicb ftella fecundu quantitate
diametri lunaris. Etquia fecundu numeratione Ptolcmci haecftella in quar
to anno Adrianifuit iniS gr.^.fh.LeoniSjfiaddidcrimus quantitatclongi
tudinis Pleiadum fcilicet, i.gr.^o.fh.uenietlocus Veneris ad lo.fh.primi
gradas Virginis.Sol autem medio curfii fuo erat in ly.^r.QC 5Xih,Librae,
quare longitudo maior matutina fuit 47. .gr^ 23. mi, Deinde in anno zi^

plet3dum,dempto fortaiTearcu,cuiipiamet

Adriani nona die menfis Mcfor fexti, ho a uefpertina confidcfauitPtoIc<

maeus Venerem apud ftcllamuicefimamfextam Aqiiarfj, eamfcilicct,quac
fcptZtrionalis cft in paruoqiiadrilatcro, quodcirc^ primam infiniiat bncmi
aqu^ eftj&^uidebatur praccedcreeam in duabus quintis unius gradus Ap^r
{)aruitetiamVenus ninc fcintillans admodum. HuiUsautem ftellae fixae
ocus fijit in 20. gradu Aquarfj fecundumcomputationcPtolcmaei, quarc
locus uerus Veneris fuit in i?,gr.3 ^,m. Aquarij Sol uero fecundu cur fum'
mcdiumi
uij
.

LIBER

mcdiumeratmi.gr, 4,m.Capricorm',quarelongitudomaior ijerpertina

mediorum
gr 32.iTi,Qu6d fi difFerentiam duorumlocorumSolis
fuit

47

fu*

dimidiabimus,ad z5.gr, Tauri,&: 2?. gr, Scorpionis,quemadmodum

longitudmem cccntrici
perius, perueniemus. In quorum uno poncmus
propiorem,
Vener is longiorem, in alio autem

PROPOSITIO

II,

Longitudini Veneris longiori atcp propiori fua feorfum

loca affignare,
longitudinum eflfe in z^.gc* Tauri,&: altc^
raminij. gr. Scorpionis. Sedutrum hicuelillicfit, duas perccnlidera*
docebimur, Quarumunam fecitTaionPtolemaco recitante in aru
Hf Certitudo iam eft altcram

tiones

ii^ 13,

Adriam,inmenfeaegyptiorumAchita undecimo, duobus

fcilicet

pracce
diehus tranfacfl:is,ininane diei tertrj. Tuncenim uidebatur Venus
dcrclineam re<ftam,quae tranfit per praccedentcm trium ftellarum in capi*
per eam qux in pedc eius poliremo cft. Praece^f
te Arietis cxiftentium,
dere inquam uidebatur per i, gr, 24. iri, Et erat diftantia Vcnens ab ea

&

quse eft in capite Arietis fere dupla diftantiac ipfius Veneris a ftella
quse in poftremo pede eft, Stellac autem qux in capite Arietis eil:,locus erat
tunc iii 6. gr, dC^6,m, Arietis, dC eius latitudo feptentnonalis 7. gr. 20,
m. fecundum numcrationem Ptclemsei, IIlius autem quse in pede pcftre*
eftjlocus erat in i^.partibus &45',fh. 8C latitudo eius meridionalis 5.
ftella

mo

&

3^^, m, Anc:s
gr. dC 15, ih. Vnde condudetur Venerem fuilfe in xo. gr,
per cur:*
autem
Sol
i,gr.
meridionalcm
30.
fh.
&:
tis,!iabendo latitudinem

fum mediu erat in z^.gr, 8^:24, m,Tauri, quare longitudo matutina ma*
ior fuit

44. gr, & 48,

ih,

diebus
ifT Alia fuit confideratio Ptolemaei in anno 21, Adriani, duobus
enim
Videbatur
menfis Tobi quinti fcilicet tranfacfiis, hora uefperrina.
Venus per relationem ad duas ftellas, quac funt in duobus cornibus Ca*
pricorni, ini2.gr,
50, ih, Capricor ni. Sol autem medio curfii fuo erat in

&

25. gr. 8C 30.111. Scorpionis, quarefuitlongitudo uefpertiiiamaior 47.

gr, dC^o^ m. Qiiia autem longitudines maiores refpecflu medi^ loci bolis

fiuRtfolum propterepicyclum, dum ipfe in ai^e ueloppofito augis cceii^

trici fuerit,Quonia diuerfitas qua ingent ecentricus,tunc nulla eft.Husurs
modi aut longitudo maior inuenitur apud ^^'.gr.Scorpionis, qua apud 25,
jrr, Tauri.Palam eft quanta fuit longitudo p oblcruationc precedentem q>
in 25.gr.Scorpionis hoc tempore fiicrit longitudo longior ecentrici Venc
jrisj&longitudo propior in eius oppofito patet, cuius petebatur cognitio,

PrOPOSITIO

III,

Semidiameter cpicycli Veneris ad femidiamctrum cccntri^

dy quam proportionem habeat iniiertigare
llfPro cuius xpIanatione

fit

circulus ecentricus Venerisa^ b, g. fu*

pcr centrod. in cuius diametroa,g. fit puncius e. centrum mundi, g.,

ucro longitudolongior ,
fupcr duobus centris a, dC f^,
a, propior,
duos circulos uice epicycl! defcribam, quos contingant dux lineac c, h. dC
e, zAn punciis h, SC z, du(fiis lineis g, h, dC a, z. fitcp ftella in duabus ccn^
fiderationibus praediclis in duobus punctis h, &z, Quiaautem exprie*
inilTa angulus g, e, h. longitudinis maximae, fcilicei mstuiinsc notus cft,"

&

&

DECIMVS.
proportio g, h. femidiamctr/ cpicycli ad fmcam
e,g, nota, Item propter angulum a, e, z longitudinis uefpertinae maximc
notum,&: angdum r. re(^um,fit nota hhea a,e, refpecfiu a,z, quarc tota h>
nea a,g. refpedu g,h. fiue a,r.femi*diametnepicycli nota ft'et,&: eius media

8C anguliis h,

rcc^il?, ^rit

medietas eodem refpedu nota,unde 3C hhca d, c, nota, tt quia aggrcgatif

duarum longitudinu maiorum, cpicyclo exiftentein trartfitu mcdio ecens

trici,qucmadmodum cx confiderationibus crebris compertum cfi, iion cft

longitudiir
minus aggrcgato huiufmodi,quodacciditcpicycIocxiftcnte
maius
co,
quod accidit epicyclo cxiftentc in
nelongioriccentnci, Neccft
longitudine propion'eccntna,ficut in Mcrcurio contingebat, Immopros?

cedentecpicycloa longitudine longiori ucrfus propiorcm, continuc cresf

fcit hoc aggregatii,fiue angulus lUccui cpicyclus fubtenditur, dC a longitus^
dine propioriuerfus longiorcm cundo cotinuc dccrcfcit, liquido conftabit
cccntricum Veneris cfte ftxum uolo dicere^q^ ccntrum eius non mouetur
ficut

Mercurrj,

nihil diireritur,

midiametrum

nifi

quantum

Habemus

cccntrici, &:

dC circuheccntrici.Pofita

ad motum ftellarum fixarum, dc quohic

^portioncmfemidiametri epicycli ad fc?

ftt

igitur

ad diltantiam duorum centroi^, mundifcilicct

autem fcmidiametroecentnci 60 partium,inueir

nitur dijlantia huiufmodi

duorum ccntrorumuniuspartis,

8(:i5, in,fere,

&:femidiametriepicycli 43,partium, 8<:io,fh^fere,quod intcndebatur,

Propositio

II II.

PutKflum quoddairij cuius rcfpcdu motus Veneris

gitudine

irregularis ed:

f Hoc pcr duas

m lotl

dcterminare*

habcbimus confiderationcs.

Quarum una Ptolcmxi

Adriani,fecado die menfis Phormuth, fcilicet odaui tranfs?

acT:o,inmanedieitertij. Videbatur cnim Venus plurimae longitudinis a
medio loco Sclis in u. gr.&: 5 in.Capricorni^aptato inftrumento armil?

fuit in anno i3.

larum per

ftellam cordis Scorpionis. Sol

dC medietatc gradus Aquarij, Fuit

itacp

autem medio curfu fuit in 25. gr^

longitudo maior matutina a me^

dio loco Solis 43, gr. 3$. m.

ijf Alia confideratio Ptolemaei fuit in anno tertio Ahtonij, dic quarto
menfis Phormuth,o(fiaui fcilicet hora uefpcrtina. Videbatur cnim Venus
i?. ih, Arietis, dunl
plurimac longitudinis a loco Solis mcdio in 13, gr.
Sol medio curfu fuo etfetin i^.gr, dC medicDtc gradus Aquartj.Fuit itacp

longitudo maior uerpertinaamcdioIocoSohs 48. gr. dCio,m, CoIIccftis

autcmhis duabuslongitudiiiibus maioribus, habebimus arcum circuli ma
gni,cui fubtenditur epicyclus 91. gr. &: 55. ih. co quidem diftante a longi*
tudinc longiori ccentrici per quartam circuh,2<: hic arcus propofito noftro
Sit igitur dia meter ccentrici a, g, pcr longitudinem longiotf
infer uiet.

rem SC ^ppioremtranfiens, in qua punciu b. fitcentra mundi a. longitudo

longior,8(:g.logitudo^pior,d.uero pundus fitiHcquffitus,cuius rcfpecfHl
motus regularitas perpenditur,a quo educo perpcndiculare d e.adlincam
defcribo circulu epicycli, duclis duabus lineis b, z, 3C
b, h.eu cotingentibus in pun(fiis z.&: h. quos continuabo cu centro epicy^:
cli lineis e,z. 8C c,h. Centru quocpepicycli c. continuabo ca ccntro mundi

a, g.

dC fug centro

e.

b. ^ducam etiam b,n.3equidiftantcm d,e. quam conftat cfte lincam me^

dij motus Solis &: Vcneris. His ita difpofitis,qu3eramus quanta fit d,b,rc#

fpe(ftu fcmidiametri epicych,Anguls h,b,z,noti|s eft,

qih aggrcgatus eH

ex

LIBER
exduabiis longitudinibus, Quarc cfusinedietas,fcilicctangulusc, b,li
cognita, dC angulus h. rc(fius,unde proportioe,h. ade, b, nota, Angulus
ucroc,b,ti.fcitus relinquitur,fubtracioangulon,b,h, longitudinis niatuti

nx noto,ab angulo e,b,h, noto,erit itacp ci coalternus angirfus b, e, d. in*

Sed angulus b,d, c, rcdus cft,fit igitur triangulus b,d e, notorum
angulorum, undc proportioe, b. ad b, d. nota, Sed erate,h,fcmidiametri
cpicycli ad e,b. nota proportio,crgo proportio e,h. ad b,d, nota fit,&: pro
ptcrea crit proportio b,d. ad fcmidiametrum eccntrici noia, Pofita autem
femidiametroecentrici 60, partium,rcperitur linea b, d, duarum partinm
30, fh, fere. Superiiis autem linea,quateft inter centrum misndi dC cen*
trumcccntrici,erat unius partis,5^x5,iTi. Conftat igitur ccntrum ccentrici
inediarc inter ccntrum mundi, Qc centnjm motus regularis,
l|f Poteris ctiam idcm cxpcriri ad quemcuncp fitum epicycIi,non diflan
tis a longitudine longiori per quartam circuh, dum faltem habeas acgre*
gatum huiufmodi duarum longitudinum maiorum ad unum huiuunodi
iitum epicycli, Verum uia qua iam inceiTimus, ponendo diftantiam a bn^
gitudinc longiori per quartam circuli planior eft,
uentus.

&

Propositio

v;

Diftantiam Vcneris a longitudine longiori epkydi mcdia

comperire

f Pro huius cxccutione fupponcmns locu longitudinis longioris eceh*

tricifuperius repertum, 8C proportiones lincarum quas elicuimus,locum

dcnicp uerum planetse,qui per confiderationem manifeftatur. Ptolemceus

obfcruauit Vcnerem in annofccundo Antonij 29, diebus menfis Tubi
quinti fcilicet tranfacflis, Quae quidem tunc noii erat in maxima longitu^
dine a loco Solis medjo,& uidcbatur in
gr.
30. fh, Scorpionis, Erat
cnim tunc in linea rec^quae fecundum uifum tranfiuit per centrum Lung
ilellam primam Scorpionis,eam fdlicct quae in fronte Scorpibnis magi
ad feptentrionem tendit. fit erat diftantia Lunac a Venere fecundum fuc*
ceftionem fignorutn <5, gr, ab altera diftantia Veneris a ftella pracdic1a,La
titudo autem Veneris feptcntrionalis Ptolemaeo uidcbatur z, gr,
3 o, in,

&

Fuit namqp ccnfideratio illa poft medium nocflis 4. horis tranfacns xqua*
libus, 8C 45, iTi, Sol enim fuit in 23,gr, Sagittarij, dC medium coelifuit zd,
grad. Virginis. Sol uero fccundum curfum medium erat in 22, gr, dC 9,
minut,Sagittartj,

^ Hoc prajmiiTo

diameter ecentrid per longitudinem longiorcm dC

propiorem ecentrici Veneris tranfiens a,e. cuius quidcm pundus a.fit lon
fit

gitudo longior, c.uero propior, In hac diametro d. punc^His fitcentrum

mundi,g. centrum cccntrici, 8C b,ccntrum rnotus aequalis, Sitcp quemad*
modum in confideratione ceciditcentrum epicycli h,t,k.pundus z,8C pla
neta ipfe in puncfio k,a. punc^iis denicp b, 8C d, educantur lineae per cen=;

trum cpicycli b, z, t, 8C

H
^

d, r, h. Item femidiameter ecentricig,z.Puncfius

quoc^ k. continuetur cum punc^tis d,8C z, lineis d^k. 8Cz, k, 8C tandem fi
libet, ducantur perpendiculares lineaig, I, quidcm ad b, z. d, m, ad ean
dem r,n. uero ad d,k. Quia autem locus longitudinis propioris notus eft,
locus Solis medius fiue Veneris erat angulus g, b,z,notus.quare cum
portio g,b, ad g,z. iiotafit,eritb,r. nota refpec^tu g,r, 8C confcquenter rc^
lpeclb,d. undeetiam djZ, nocaerit, S^angulus b,z,d.fimiliter,cwi aequa*

&

lii

DECTMVS,
liis

c{11i,2

1.

Atigiilus quoc^ b,d,r, notus fit,&: fibi coniun(5?us z, cJ,e.

Cum

aatcmlocus planetx compcrtus lit,en't angulus e, d,k.cognitus,&: propte^

rca angulus k,d,r. refiduus datus ent. Sed proportfo d,r, ad r,k. cognita
efJ, quoniam utracp linearum d,z, St: z, k, ad lineam g,z, proportionem ha^:

bctnotam,

fit

igitur angulus d,k,z notus.

dempfens angolum h,

z, t.

quare

& extrinfecus h,z,k,a quo

notum, rclinquetur angulus

dC
cognis
tusy dC ipfe eii diftantia planetaea longicudinc longioriepicyclimedia,
quam quserebamus*

arcus

k, t.

notus

fit,

k, z,t.notus,

refiduus quocp de circumferentia arcus

PrOPOSITIO

t,

h, k,

VI,

Huiurmodi dillantiam iterum muefligarc,undemeclium

motum argumcnti Vcncris certiorcm , Ci opus fueric, con'ftitucmus^

C Cimocaris confiderauit,Ptolemaeonarrante,in anno ^i, a morte Ale

xandri iS,die menfis at^ypt orum idtimi Mefi aj ildlam Veneris, &! uidit
cam coniunchm ftelia: Virginis,eifcilicetfequenn,illam qua^ eil infum*?
mitate alse mCridianse Virginis. Fuit itac^ locus Veneris in 4, gr. 10, m,'
Virginis. Sed tunc fuitlocus longitudmis prop oris Vcneris in 20. gr, dC
5?^, ni,Scorpionis^pter motumeius cumftellis fixis, Non autem fuit Vcsr
nus inhacconfiderationeplurimajlongitudinis aloco Solis mcdio,quonia
poft tres dies, die

fcilicct 21, dicii

noc^equidem quamfcquituir
ludicium igitur fuit, Venerem?

menfis, in

dics 2Z. uidcbatur iam in 8,gr. &50. rh.

tunc elle in fuperiori medietate epicycli, 5c prseteritam eile hanc longitu^
dinem maximam matutinam. In hac uero confide. atione medio fuo curfu
Sol crat in 17.gr. 6c!2o,iTi. Librac fere, quare diftantia loci Veneris a me^
dio loco Solis fuit, 43.gr.
10 iri. In fecunda ucro cofidcrationc, fcilicct
poft tres dies locus SoI;s medius erat in io.gr
59, rh, Librae, Et idea

&

Veneris a loco mcdio Soiis erat 42, gi-. Bc <>. rh,

His ftantibus, refiimo fupcriore figuram in nullo uariatam, prsetcrc^
quod cpicyclus fit ante longitudinem propiorem ece-ntrici.quemadmodu
confideratio ipfa cogit.Eritautcmangukis g,b,z,notus propter locum lon
gitudinis propioris notum, 8C locuni Solismedium. Scd propcrtiob,g ad
g,z. eft nota, quare b, z, nota refpcclu b,g. 2C coniequcnter rcfpccftu b,d,
ondc &iinca d,z, hoc refpectu nota dabitur, 8C duo angidi b,^,d, d, 8C b,
d,z. dati erunt. Itemcp duoanguIih,z,t, dC z, d, e. Et quialocum planetje
in zodiacoconfideratio fecit notum,crit anguius c,d,k.nonis, a quo ii fub*
traxeris angulu e,d,z.nota,manebit angulus k,d,z. notus.Eft aut ^porrio
d,z ad k,z, ncta,quonia ambae ad linea g, z. ^portioncm hrbcnt nctam,
crgo angulus d, k,z.notus, &cxtrinfccus angulus h,z,k.datus, dC tandcm
angulus totus k, z, t. cognitus,cui arcus t,h k. fiibtcnjRts cnt notus,quo dc
toto circulo dempto,manebit arcus t,k. notus,&! ipfc cft diftantia planet^- a
logitudine longiori epic^^cli media,habebimus itaqj cx duabu^ huiufmodi
confidcrationibus duas planetac aiongnudinelongion^epicycli diftantias
Et inde patebit arcus epicydi, fi quis fit,poft integras reuoluuoncs defcn>
ptus. Qiii fi acqualis iit motui argumenti fuie diucrfitatis ad tempus me
diftantia

diumper

tabulas extra<5l:o,

bonx funt tabulac.

Si ucro inaEqualis,cxceftus

diuidatur in dies, qui funtintcr duas confiderationes

dC exicns

iur motiu argumenti uniusdieiex tabuiisitiwemo^fi arajs

adrjciasr

c^Jicycli

pc

^LIBER
quem tabulac dederunt, Aut

confideratiolics exfrac^ius, maior fuent arcu

minuatur ab

eo,

fi

minor fuerit, QC habebitur motus argumenti medius ini

no die rediificatus,quod intendebat correlarium.

Propositio
Mediorum motuum

VII,

Veneris pro temporc placito radi^

ccs conftituere*
Sol

iff

Venus dC Mercurius, dC in quantitate dC

longitudinis conueniiint.
uerfitatis in

Venere

radicibus medij motus

Sed pro radice medij motus argumenti fiue di-?

elige confiderationem^cui

fidem habere potes,

per

eam,uelut in praemiiTa, difl:antiam planetac a longitudine longiori epicycli

inedia conclude. Deinde pro tempore quod eft inter dicfiam confideratio
nem dC primum inftans temporis,ad quod radiccm ftatuere uoles, ex tabu

lamedium motum
.

diuerfitatis collige, Si itacp inftans,

pro quoradicem

quseris.praccedit inftans confiderationis, fubtrahe motum

medium diuer:^

tempori medio correfpondentem a diftantia planetae a longitudine

longiori epicycli media, Aut adde eidem,fi fequitur,8^ habebis quaefitum,
hoc excepto quodreuolutiones integr^ mutuentur,fi opus fueritjaut abijs;
ciantur,fecundum operis exigentiam,
htatis

PrO

P O

SITIO

VIII

Qualiter dmerfitas in motibus trium fupcriorum;, Saturni

fcilicctjouis &C Martis cognofci poflit oftendere
Iff

Principio omnium opus

ris dC propioris

eft,

ut inueniaturlocus longitudinis longio^

cum diftantia centri ecentrici a centro mundi,Nam deins:

de poterithaberi quatitas diuerfitatis fecundae, cuius epicyclus occafio eft,

Sed in his tribus ingenium, quod nos ad loca augium Veneris dC Mercu^
rij perduxerit,Iocum non habet. Illi enimcertos limites refpedu Solis no
poftuntexcedere^quamobrem in hora certa nobis conftabit eos efte in lii:
neis a centro mundi epicyclum contingendo ducfiis, In iftis autem no fic,
quoniam motus eorum in longitudinc ad Solem non habet colligantiam,
Cogitandum igitur fuit, quo pac^o ad id ueniendi eftet facilitas, Melior
autem dC certior uia non eft, nifi ut locus uerus centri epicycli aliqiiotiens
inueniatur, Hoc enim habito,procdemus fere ficut in Luna fecundu mo^
dum ecentrici, Vifum autem fuit Ptolemaeo,qu6d hi tres fuperiores in cen
tris orbiumfuorum eam haberent habitudinemquam Venus, fcilicet
centrura ecentrici deferetis epicyclum mediaret inter centrum mundi
centrum motus aequalis, dC quod aux media epicycli femper ccntrum

&

refpiceret, quemadmodum in Venere

Mcrcus
quid
rationis
ad
Sed
eijm
compulerit,non
hoc
(atisliquet,nifi
rio,
quia pos

motus aequalis di(ftum

fitioni

S<:

concordatexperimentum, autquia in omnibus alijs

uerfitates

habentibus inuenit duplicia puncfta,

ftellis

Vnum quidem

duas di*

quod

eftet

centrum ecentriciepicyclum deferentis, Aliud ueroutcftet determinati^

iium motus a?qualis,liue in epicyclo uelut in Luna,fiue in epicyclo dC ecens:
trico,quemadmodum in Venere dC Mercurio*

Propositio
Cluilibet trium fuperiorum in

ix^

auge uera

cpicycli aut cius

bppofito exiftcsjin linea medrj motus Solis forc coprobabitur*

Omnes

DECIMVS,
Omncs fupcrficics cpicyclorum, dC ecentricorum m fupcrficie

ecly^s

pticc nunc fupponamus elle propter facihtatem negoctj.Nam quod earum

ab eclyptica dcdinatio ingerere poteIlerrons,infenrib]leeft.

Sitcirculiis

augem dd oppoOtum
Jn
a,g.indicct
qua
quidcm
fit
e.ccntrum
diamctcr
mundi
z. cen::
augis
cccntricus epicycli delator a,b,g,fupcr centro d.cuius

trum motus aequahs,&: fupcr centro b.dcfcribo circulum epicycli t,k,I,difcr

^iis duabus lineis pcr ccntrum cpicycliz, t,a. ccntroquidem arquantis, dC
c,h,a.ccntro mundi.Erit itaqp pundius h aux ucraepicycli,&! k.oppofinim
eius,punc'ius autem t. airx media, cuiusfcilicctrcfpe(flu motus argumcnti
regulam habet,5<! fit l.oppofitum cius,3^ fit planeta aut in punc^o k. aut in
!i. dicoquod linca c,h,erit medrj motus Solis,aut l.nca ei direclcconiunc^a,
Nam intclligamus lincam meciij motus SoIis,& ccntrum epicicli incozpiC:
fc moueri ab augc a. &C lam pcrucniire ad hunc, quem figuramus, finim. Et
fit primo planeta in pucfto h.In hoc itaqj temporc plancta deicripfit arcum
t,k,h,epicycli pcr medium curfum diucrfitatis,& centru ep cycli circa cen^
trum motus aequalis anguluma,z,b,dcfcripfit, qui ualct ducs angulos b,c,
Z.& c,b,z. fiuc ci contrapofitum t,b,h. Si ita collcgcrimus motiim planctat
jn epicyclocum motuIongitudinis,ucniettotus circulus,6c: angulus a^e,b.
Illud autem aggregatum scquatur mcdio motui Solis in hoc tcmpore,qucrni
ad Tiodum ck cis quae circa principium noni di(fta funt clicienda. Defcn'i:
pfit itacp linea mcdij motus Solis tctum circulum,& amplius angulum a,c,
b. Etquiaipfa incoepit moueri a p-lGto a.confiat iam eam etTe candcm cum
linca c,h. Nunc ucro ponamus planetam m k.cseteris utante inanent.bus*
lam critangulus t,b,k. mcdii motus argumcnti in hoctcmpore, cui addasr
mus angulum a,z,b.motusIongitudinis,fiuc duos c,b,z,&: b,c,z,proucniir
ent itacp duo anguli redli cum angulo b,c,z,quare linea mcdij motus Solis

am

quamfemicirculii defcripflt,quannim eftangulus b,c,z. Sit iguur

ipfa Iinca c,m.ita quod angulus g,c,m.3?qualis fit an ulo b,e,z. propter lU
!ud igitur linca c, m. dircclc coniunda crit Imcae e,b, planeia ergo crit in
lius

linca medij

motus Solis utrincp continuata quantum libet, quod erat proj

pofiaim,

Propositio

X,

Lineam a centro epicycli ad centrum corpons planetg ex^

tra augem uel oppofitum eius exiftentis produdam, linetC mes:
drj motus Solis apquidiflare^
frR.cfumo figurationem proximam,hoc tamcn attcnto,quod planeta fit
in paclo n.St^Iinea mcdij motus fclis e,s,incoepcrintcp fimilitcr moucrfccn
trurn cpicycli,5(! linea mcdf) motus Solis ab augecccntrici a.planeta autcm
ab auge epicycli media.Defcripfit igitur hnea medij motus Solis angiilum
plancta in cpicy lo angul um t, b ,n. centr um uero epicy cli angulum
a c s
,

a,z,b.qui aequipollet

duobus angulis

e,b,z,&: b,c,z,Tres igitur angul t,b.

n,b.c z.&:e,b,z.quicft aequalis h,b,t.:cquabuntur angulo a,c,s.dciTipto]gi

tur

comuni anguIoa,c,b,mancbitanguIus b,c,s,aequalis angulo h,b,n.qua

rcline3ec,s,&; b,n,coniungunturaeqiu'diftantcs,quoderatdcmoftrandum

PrOPOSITIO
QjLnlibet trium

XI.

fuperiorum in linea medrj motus Solis quan

auge uera epicycli aur eius

tumlibet protracfla conftitutus, in

oppofitio

LIBER
oppofitio fore coflUincctur^ Vtldc con/labi t centru

m epicycli^

6^ ccntrum corporis planetac fub uno cali punc^lo repenri,

IfTHscc cft conucrfa nonae huius, Tunc

autem planeta cnt auge ueri

ad medium Sblis locum ipfe per
ucnietjn oppolito uero augis quandoeidemopponetur, Quodficde?
monftrabo, Si enim plancta non fuerit in auge,aut eius oppoi ito, non ent
centrum cpicycli inlinea mcdij motus Solis, quantumhbet protrada, fed
cxtracam, Protrahatur igitur linea a centro planetse ad centrum epicycli,
qux quiden? per pracmilTam xquidiftabit lineae medjj motus Solis, Scd SiC

epicycli, quando fecundum uerum curfum

ipfafccatcam, quoniam hae

dux lineac concurrunt

j
'

in centrocorporis plas

neiae,duaeigitur lineaeacquidiftatites fefecabunt,quod eft impofsibiie.Dcir

ftru<fto igitur

hoc impofsibili aftruetur intentum, Veritas autem correlarij

aperta eft.Planeta cnim nunquam eft in auge epicycli aut eius oppofitOj nii
fi fit in linca a ccntro mundi pcr centrum epicycli producfta.Cum igitur ne

auge uera epicycli,aut eius oppoiifo,ut probatum eft,eritipfc

quocp in huiufmodi linea a centro mundi per ceutrum epicycli producfla,
quacquidemadfirmamentum ufc^continuata unum punc^tum offende^
fub quo dC planeta,S^ centrum epicycli conftituentur.
KflTariofit in

Propositio
Vcrutn locum

cpicycli alicuius

XII

trium fiipcriorum

pet'^

cuncflari
HfInftrumcnto ueridico planetac locum obfcrua,aiit ad ftellas fixas^qua*

rum loc^ nota funtjrefeVasjUt locum eius uerum agnofcas,Quem fi in oppo

fito medij loci Solis comperiesj idem erit, quemadmcdum conclufit prac^
miflTa, iierus

epicydi

& planetae Iocus,quare ipfc cpicycli locus inuentus e^

^juOqp haberes,fi inftans quo planeta ad medium Solis locum aj^

deprachendere poffes Verum haec coniuncfnocomprafhendi nc^
quit,quoniam radij Solares,ne planeta uideatur impedimento funt. In Soa
lis igituroppofitionibus,quas prifci uocabanthabitud.nes cxtrcmitatis nb

ritjd^m
plicat,

<ftis,pofsibiIe erit inuenire

ff ^ uidebitur,
tilis

uerum epicycIiIocum,qui, queinadmodum

iiLr

ad Centricitatcm,&: locum augis ecentnci comperiendus

uenict,

Propositio
Loco

Xiii.

augis Martis reperiendo oportuna media ptx^

ttiittere

fPer tres h^bitudincs extremitatis rtdtisjin quibtis trfa IocacpicycIifui>

cxplorata funt,id cff^iciCnlUs,quemadmodum in Luna iuxta modunj

cccntrici tribUs locis cius cogltitis operati fumus. ^lfFuit autem una PtolCsr
mxi confideratio ad Martem in anno 15, Adriani id.diebus mehfis Tobi"
quinti fcilicct tranfadis, in no<5ie hbta ijidchcet una poft mcdium no^flis
COnrtpIeta^Tunc cilinl ftellauidebatur in ii.partibus g^minbrumjUndce:
tiam uerus Ibcus ccntri epicycli ibidem fuerat. iTSecunda fuit 111 anno i^)^

tilitcr

Adriani, fexto die menfis Phormuth tranfacfto, ante nicdictatem notflis

tribus horis aequalibus.Et uidebatur ftelia in zS.gra.&^ ^o.mi.Leonis.
Tertiam confiderationem fecit ille Philofophus clanfsimus in aiino fci
Antom j, die u^menfis Athica,undecimi fcilicet tranfa<fto ante mc^

I
I

dictatcni

DECIMVS^
dfctatCtH

duabus horis aequalibus,&: apparu^t flella Mart/s in 1,^^

flOcftis

&33.mi.Sagittarij.IntGriiaUum autemtempons,qu6d

pnmac & fecundiafc

quatuor anni Aegyptij 9^,dics,?c!2o Jio

inter
autem
recundam,&: tertiam fuit 4.anni Aegy*
aequalcs.Tempus
rac
ptij 9<5,dies,&! una hora acquaiis Jn primo autem temporis mteruallo mcx
confidcrationibus

intcrcidit,fijit

medius longitudinis Martis fiiit Si.partes fiuegr.&: 44.mi.ln feaintf

do 9^. partes, iS, mi, Motus amem longirudinis uerus mterualli primi
crat d7,partes,& ^o.mijnterualliauiem fccundi p3,partes,&! 44.mino^
Diis recitatis principio fupponamus id quod etiam in Luna exercuimljs,
guodc^ circa principium noni praemifimus,computando motus omnes iri
(uperficie eclypticae, tametfi ipfa mobiiia non fcmper in eclyptica fint,qU0s
niam error circulorum reliquonim fuper cclypticam inclinatione proue^
niens,aut nullus accidit, aut modicifsimus, ad illud nos inuitatfacilitas op^
tus

&

rationum. Defcribantur igitur in fuperficie eclypticDC tres ciraili aequa^s

lcs. Eccntricus quidem delaior epicycli a, b, g. fuper ccntro d.circulus acs:
quans e,z,h. fuper centro t,dC circulus k,l,m. fuper centro n. quod fit ccn^
trum mundi.Hacc tria ccntrafunt in recf^a linea s,q.f,c.&! Ot linea n,t.diuis
fa pcr medium in punclo d.quemadmodum circa principium noni inftitu
tum efl.In cccntrico autem epicydi delatorc finttria puncftaa>b g.tria loca
centri epicycli mdidis tribus obfcruationibus repraefcntatiua^QuacquiW
dem punch cum ccntro t.motus sequalis continuabuntur lincis t,a.e,rb,z^
dC t,h,g.Itcm producemus lincas n,k,a,n l,b.6L: n,g,m,Erit itaq^ arcus e,?,
circuh aequantis,

quem dcfcripfit centrum cpicycli

in

primo tempDris inn

teruaUo z,h.ueroarcus qucm dcfcripfit in fccuiido intcruaIIo,quora utcrcp

notus uenitpropter tempora interuallorum nora.Similitcr arcus k,l,quem
dcfcripfit linea ueri motus epicycl. in primo interuallo notus eft,&:arcus I,
ni.notus,qucm peragrauit in fecundo interuallo.Si igitur arcui e,z,2equantf
tis,arcus k,I.fubtencleretur, &arcuiz,h,arcusl,m. refpondcrct,nonopori
teret pofuilTe ad fortunam,ut fic loquar, puncfrum d.medium intcr n,& d

necp ahccr quam fupcrius in Luna iuxta uiam ecentrici primae: diuerfitatis
operarcmur.Sed a; cus k,l,notus fubtenditur arcuia,b,ignoto,6: arcus I,m,
nonis arcui b,g.ignoto rcfpondct,cportcret autcm hos,&! illosfuiire notos,
Quod fi duxerimus lintas n^c^OL^dC n,y,fecantes circulum k,I,m,in pun^
ciis r,o,y,arcui e,z.noto,fubtencietia:^cuyi^o.ignctus,fcd &C arcui z,h,no
to,arcus o,y.rcfpondcbit ignotus,Oportuit aiitcm binos cil notos, ad hoc
ut faciliter, dC praecife propofitum enitercmur, hoc autem clTe nequit, nifi
fcianturarcusilhparui r,k,l.o,&y,m,Hiscnim adicclis autdcmptis,quem
admodum res ipfa CKigit^ prodibunt arcus r^o.dC o,y. noti, Sed iftos arcus
paruos cognofcendinoneft uia,nifi habcatur locus augis cccntrici,alterum

quidem ex altcro pendet.Facilius tamen erit dC ccrtii;s,quandoquidcm rc

cta uia,3(f praecifa inccdenda non efi potcftas ex loco augis fccundum ^ftiV
mationem cogn to arcu^ hos paruos inueniirc, quam arci Iis ilhs paruis ad
sefiimationcm acccptis, locum augis inquirerc,6(: cactera,fi cxpcrimentis
confonent, attentare,

Propositio
Didanriam ecentrici

xiiir.

apquantis a centro

mundi propc ue^

rum ^ftimando inueftigare^

HfNon enim ad prxciiiimluenicndi primis p?fsibus inter efi,{ed prius aca?
cipiemus in figura prashabita arcus e, z, dC z, h, in rci ueritate cognitos, SC

ij

arcus

"

LIBER
arojs r,G.6^ 0,y,ignoto$ tanquam notos arais.Qu^ quidcm paulo differunt
aib arcubus k,l.&l,m.^ ex eis inuenjemus locum augis.S^ ecentricitatem^

quia deinde per medium diuifa qusercmus arcus paruos f^lc l,o, dC m,y. dC
eos adiiciemus arcubus prius notis,aut ab eis dememus, fi res ipfa poitulasr
bit,

ut arcus quos cupiiTRis exeant nobis not^, QC

augis,

denuo inuerMcraus locum

& ecentricitatem, dC arcus huiuTmodi iterum paruos, hoc opus quocp

repetemuSjdonec ad fufficientem prQccifioncm penieniemus,

llfPingamigitur huius caufa circdum ecntn'cu,fijper cuius centro moi?
tus planetac in longitudine eft acqualis.qui fit cirailus a,b,g.&:fit.arcus,qu3

motuaequah defcripfitepicyclus,ab habitudineextremitatis no(fiis prima

ad fecundam. Arois uero b,g.quem defcripfit in temporc quod cfi: inter fe
cundam dC tertiam habitudines inter hunc circulum fitpuc^us d,centrum
mundi, a quoproducnmlineas d,a,d,b.8i:d,g.&: continuabolineam d,g.
donec (ecabit circumferentia circuli xquantis in puncfio c.Tria quocp pun
e,a,b,Iineis recflis continuabo complendo triangulum e,a,b. Tandcm
&lineas pcrpendiculares producam e,r.c[uidcm ad d,a.a,t. ad b,e.
e,h^
in
hac
figuraangulus
a,d,b.uelut
anguUis e,n,z.in fupc:*
ad d,b.Erit autem

&

riroiiigura.Itcm angulus b,d,g.ficut angulus z,n,y.qui licetignoti

fint,tair

men anguli a,n,b.&: b,n,g. noti funt ex praccedenti, qui paiilo a praidKflis
diffcrunt his igitur intcrcautar.Qiiia itaq? angiilus b,d,e.fiuea,d,e. notus
cft proptcr angulum b,d,g,notum,^ angulum h,re<fium,eritprcpcrtio d,
,ad e,h.nota.ltem angulus b,e,d.propter arcum b, g. notumnon ignora=r
bitur,quarc angulus e,b,d.fcietnr,unde proportio b,e.ad c,h,cognita ucniW

ct,& idco proportio d,c.ad b,e, manifeftabitur. Itcm anguUis e,z,notus eii
propter angulum a,d,g, cognftum,S: angulum z.rcc%m,quarc proportio
d.e.ad c,z,nota crit. Sed dC angulus d, c, a, notus cft proptcr arcum a,b,g,
numeratum,quarG propottio a,e.ade,z,&:ideo etiam proportio d,c ad a^e.
non erit ignota.Cum iDc^ utrac^ linearum b,e.&: a,.ad lineam d,c, notam
habeat proportionem,erit preporcio b,c,ad a,e,cognita.
^PrDetercaanguIus a,e,b. notus eft propter arcum a^b.noium, SC aru
giilum t.rcciuin, ergo tam a,t. quam t^e.rcrpcciu a,e. cognfta fict, urtde 5C
Jrefidua b.t.nota, dC ideo a, b.cognita. Itema, b. nota cftrcfpcdu diametri
circuli

a,b,g.cum ipfc arcus a,b.numeratus

fit,quarc a,c. nota critrcfpc(ffii

ciufdcm,S(: confequcnterarciis a,c.nottis,undctotus arcuse,a,g,nonjs eft,

Cuius quidem quantitas,utrum ccntrum

cirCuIi a, b, g. in linca c, g. fucrit

an in portione c,b,g .aut in alia portione c,g.indicabit Ex

praedicftis

linea d,e,nota erit rt(pcta diam^tri circuli,&: ipfa tota e,g.

etiam

cum arcus ciu$

fitnotus.Vtautemhabcamus diftantiam centrorum,fic proccdcmus.Siar=r

cus e,b,g,cffet fcmicircumfercntia,conjbrct ccntrum circuli arquantis cftc
in linea c,g,Et quia e,d,effet nota rtCpeciu e,g.diamctri dC medietatis eius,
effet faciliter dillatia centrorit

nora.Sed quia nSc cadit cxtra lincam c,g.

portio c,a,b,g.maior eft remicircuIo,fit puncftus k.in aha quidcm figuracen

triim a:quantis,ducatur diameter tirtuli a,b,g.per duo pun(fla k.
d.quac

&

m, Cum igitur urraqp linearum c,d.dCd, g, refpec^u diamctri cir^r

culi nota fit, crit quod fit cx altera in altcram notum, Id autcm aequale eft ei
quod fit C3t d,m,in d,l.quarc 3C illud notum,Quo dempto cx quadrato (e=s
midiamctri, relmquctur quadratvim linese d, k^ notum, nde 2C ipfa norj
fitl,k. d,

enit,quod intendebatur.
Propofitio

DECIMVS.
PrOPOSITIO

XV,

Qiiantum in unaquaq? trium habitudinum ab auge cccn^

tnci plancta diflct conicdarc

In figura CimHi prachabit^' ducatur (emidiamcter k,s.diuidens lineam c,g;

medium dC orthogonaliter in puncflo z,erit autem d,z.hnea nota,quo;s
eiiis medietas cum Iinea d,g, Trianguh' igitur k,
niam ton e,g,nota eft,
d,z,duo latera k,d,dC d,z,nota runt,& angulus z.recmsjquare angulus d,k,
pcr

&

z.notiis,S^ arcus

m,s.cognitus.Scderattotus arcus c,g,datus, a cuius me^

dietate g,s.arcu m,s.ablato, relinquetur arcus g, m, notus, qui efi: diftantia

tertiac habitudinis ab oppofito augis ecentrici,quem fiex femicirculorei]*

ccremus,remanebit cius ab auge diftantia cccntrici, Eratautem arcus b,g,

notus, qui eft arcu l,g. iam notofublatus,relinquctarcijl,b,notum,diftans:
tiamfcilicetfecundajhabitudinis ab auge ccentrici, Itcm arcus a, b. notiis
fuit,a quo fi demas b,I,arcum iam cognitum remanebit diftantia habiiudirf
nis primae ab auge cognita, Inuentio autem loci ueris augis ecentrici, nccp
ccrta adhuc potcfteffe,necp utilis,fed diftantiae habitudiiium ab augc,quas
iamextrahimus,ad arcus paruos inuenicndos ualebunt,

Propositio

XVI.

Arcum paruum primac habitudinis numcrarc*

Hf Repeto partem figurac trededmje huius,&' intendo inuenirc arcum
paruum k,r, Prius tamen continuo lineae, t. ut fupra ipfam cadcrc pofsint
duxperpendiculares d,p,2<:n,h, Quia igitur ex praecedenti angulus e,i,s,

notusfuit,eritanguIusd,t,p,notus,8(:angulusp.cftre(^s,quare proportio
d,t,qu3e eft medietatcs n,t,ad d,p.notaerit.Itemcp
nita erit proportio.Erit autem d,t.ccgn

eiufdcm d,t.2d p,t.ccg

ta rcfpe(5tu d,a,fiue

t,e,quare ctJam

utracp hncarn d, p-&: p,t,codem refpec^iucogncfcctur^unde liiic?. a,p.nota

crit,cui fi h,p.aequalem p,t.addiderimus,proueniettotaa,h,(cita,Bft autcm

n,h.dupla ad d,p.cognitam, igitur proptcr lincas n,h.& a,h. notas, angu?

lumcB h recf^um nota erit hnea n,a cum angulo n,a,h.Itcm t,e.nota cft,qi:o

niamTemidiameter
cognita

angulus

fit,quac

circuli sequantis eccntrici,& t,h.cft

nota,ergo tota e,h.

cum n,h.fuperius fcita manifcftabunthneamc,n, unde

n,e,h,fcietur,qui fubtracftus

dC

abangulo n,a,h.prius noto,relinquet

angulum a,n,e.notum,quare arcus k,r,notus ucnict,qui quaerebatur,

Propositio

xvii

Sccundaj babitudinis arcum paruulum indagarc^

HfPartcm figursc fuperions,in quam

a.cecidit fecundam rcpetitam uolo,

& pro arcu o,l,reperiendo opcram dabo. Cum autem angulus

fit,

utracplinearum d,p, 3C p,t.refpeclu d,t.critnota.

z,t,s. notus
tideo rcfpecffu d,b.

femidiameter eccntrici nota,lineaj quocp p h.quidem ^qualis p.t.d^ n,h.du

pla ad d, p, not3c ficnt, quare cum angulus h. litrec^tus, nota fiet n b.lmea
cum angulo n,b,h, Linea autem z,h, ex duabus notis z, t. fcilicet fcmidtas
metro acquantis,8L' t,h,alias ncta conftat,ex qua ?t'l.nea n,h.cognita peitcfiV
ctlinea n,z.unde angulus n,z,h.innote,cit.Qucm fi cx angulo n,b,h,noto

dcmpferis, rcmancbit angulus b, n, z. notus,

idco arcus I.cognitus, qui

pctebatur.

iij

Propofitio

LIBER
pRO p
in

tcrtia

o siTio

xvni

habitudine quantitatem arcus parui cott1prsc>

hendere
i|"Huius habitudinis ex figura dida fecabo partem, in quaproptcr an^
gulum f,t,h.notum,erit proportio d,t. ad d, p, nota, Similiter proportio e*
idro refiduah,x,
iufdem d,t,ad p,t,cognita erit, unde tota x.t.fiet nota,

de h,t femidiametro ajquantis nota manebit qux cum n, x, dtipla ad d, p.

notam eliciethlieam il,h.cOgnitam,unde angulus n,h,x.manifeftus ent.
Deinde propter d g.femidiametrum ecentrici notamj&Iineam d,p. inc^

&

tefccth'ncad,g. cuifihneam p,x. aequalemp,t. abftuleris, rehnquctur g x,

nota,qu3e cum hnca n,x.dabunt lineam n,g.notam, dC angulum n,g,x,fci^

itum,quodemptoex angulon,h,x.noto,relinquetur angulus g,n,h.inuerLs

arcus y,mi, cognitus crit. Inuentis igitur illis tnbus arcubus paruis,;
tus,
rcuertcre ad figuram primam i^. huius. Nouifti autem ex 15. huius augem
cccritrici cadere inter duas primas habitudines, unde oportct duos arcus
o, l iam notos ad propirtquum addi arcui k, 1, noto, utinde;
paruos r, k,
colligatur totus arcus r, o, quantum adhuc pofsibile eft notus, Itcm arcus
ijtn.notus cft per conGderationcs circa 13 huius recitata3,&: duo arcus par^
Ui 0,1.2^ m,y.iam numerati funt. Qiios fi a toto J, m. demas, rchnquetur
arcus o,y.ad propinquum notus.Nunc denuo inuemamus cceritricitatcm,
dC diftantiam umufcuiusqp trium habitudinum ab auge ecentnci, utendo

&

&

arcubus mediorum

motuum quibus ante,fcilicct e,r,^z,h.itemcp arcubus

iam cdgnitis prope uerum, Extrac^ia autem cccntricitate, dC di^

ftantiatriumhabitudihum ab augeecentriciper numeros,enitcrcitenxiii

r,o,&^ o,y,

arcus paruos r,k. r, o, 3C m,y. pCr cofdem arcus r,o. dC o,y. ucro uicinicics
reddc, Dcinde 5c tertio tottimopus repctc, dando operam inucntiomc;?
ccntricitatis,6<: diftantig trium habitudirium ab auge.Quid multis moror^

opus illud itcrandum eft,donec arcus illi parui in nouifs ima operatione iie*
nentcs aequentur primis, idcfthis quos in priori operatione rcpcriebas.
Hoc cnim ui(o, gaudeas te mctam attigifle. Habebis enim cccntricitatem
quantum opus cft praccifam, d>C trium habitudiiium fepae didarum ab au^:
geeccntrici diftantiam, quibus infra uteiris. Inuenit autem Ptolemxus fiV
naliter diftantiam illam inter centra mundijS^! circuliaequantis
partium
huiufmodij qiiarum femidiameter ecentrici deferentis habct 60, und^
diftantia centri defercntis a ccnnro mundi concluditur hoc reipec^u habe^

jfefcxpartcs*

pROPositlO

XIX,

Quae pro ccentricitate, Sc trium habituclinum ab auge df*

fiantijs conclufa funt^

an experimentis confonent obferuatio'

num,ingeniofe fcrutari
IffPatctcK fupra

di<flis

proportio ecentriatatis adfcmidiamCtrum ccen

cum diftantijs trium hab-tudinum ab auge eccntrici, diftantrjs iiL;

quam numcratis in circulo afquantis, Confiderationes autcm oftcnderunt
rici

trium habitudinum intcr fe rcfpe(fcu centri orbis iignorum.

quas quidem nunc perlineas rationales iicmendi paratiim eft itcr.

diftantias

Ad

DECIiVIVS,
Qi^rod fi eas

tafttas

Tata cenrebimus
l[f

rcpenemus,quantae ex confiderationibiis repef tg Funt,

omnia qux hactenu; funt conclufa.

8it igitur ecentriais epicycli dclator a,

dianietro c,z. pcr centrum

tus xqualis,

dtl fit

e, z,

fuper centro d. In cuius

mundi n, tranfeunte fit puncfltus t,centrum mp

centrum e, epicycli in prima habitudine fuper puncfto

quem cum tribus

punciis njd,t. per tres lineas a,n. a,d. dC a,

t. continua^
bo.produciisfuper lineama,t. fatis continuatam duabus perpendiculari=.bus d,p.&: n,h, crat autem per poftrcmam operationem praccedent/s an^
gulus a,t,e. cognitus,quarefit utriufqp linearum d,p.
p,t. ad lincam d,t,
Jtota proportio.Sed d,a. femidiameter ecentrici nota eft,igitur 2C a, p, nota
cric,cui fi p,h.aequalem p,'t. adiecens,coIligetur tota a, h, cognita. Ex qua
deniqp 8C linea n,h. cognofcentur linea a,n. &angulus n, a,Ii, Hicant an^
ri^a,h. ex angulo a,t,e,demptus,relinquet angulum e,n,a.fcitum,qui eft diV
ft^ntiahabitudinis primacab auge ecentrici/irfpecfiu quidem centri orbis
fignorum.

Ctn feconda ucro habftudiiic reliquis iit antehac difpofitis,cpicycIi cen

trum in puncto b. conftituto, propter angulij iterum e, t,b. ex praecedenti
notum,nota fietutracplinearum d p. &!p,t. refpecfhi femidiametri ecen^
trici, quare linea b,p. nota fiet, 5C quemadmoduinprima habitudine tot^
lincabJi .cognitauemef,cumlinean,h, propterquas etiam innotefcet li^
ftea b,n. dC ideo angulus h,b,n, fcicnir,qui ex angirio e,t,b.reie(niis,rclin:?
ijiictangulum e,n,b. cognitum, quioftendit diftaiitiani fecijndaj habilu^
dinis ab auge ecentrid refpeclxi centri orbis fignorum.

Pr^terea in tertia habitudine epicycli centrum in g,pun(5io ftatuatur

reliqua autem fimilia lint prioribus, hoc denipto, quod perpendiculares
li,h,6::d,p aliter cadent, Ex praemiiTa conftabat angulus g,t,z, notus^qua*
re proportio d,t.ad d,pi nota erit,eiufdem^ d,t. adlmeam p,t. noii igno^
I(r

rabitur proportio.Vtracpigirtirlinearum

d,p,&

p,t.

refpectu femidiamcar

Reliquaquoc^ g,h.ma*r
Sed n,h, duplaeftad d,p. cognitam,erir
golineag,n. nota erit,<3i: angulus h^g, n, innotefcet, quem fi angulo g,t,z^
adiecerimus,prouenietangulus g, n, z. cognitus, qui fubtracius.a duobus
rc(ftis,relinquetangulum e,n,g. notum,qui eft diftantia terttehabitudinis
ab aUge ecentricirefpeciu centri orbis figrtorum. Q)lle(flis igituir duobus
triecentrici d,g, notafiet,S^ideop,g,nota ueniet.

iiifeftabitur ablata p,h. arquali p,t.

angulis

a,

n, e. dC b,n.e.

& feciindx^quam
ftantiarri
Ti,e.

ii

habebis diftantiam duarum liabitudinum primac

diligentiamnunierandofeceris, xqualem inuenies

fuperius circa tredecimam huius recitatse. Similiter

dis:

angulum b,

nquetur diftantia duarum habitudinum,

nimirum aequalis ei,quam dederuni confidera^

ex anguIog,n,e,minuas,

fecundae fcilicet 3C tertiaj,

fi

rel

tiones fuperius recitate,

PROPOSITIO
Tandem

augis ecentnd lociim

ktizm diftantia epicydi ab augc

icycli'

XX.
ucrum

inueftigsrc;

eccntrici,&: planeta

Vflde

ab auge cpi

fccundum curfus conftabit mcdios

Quamlibet trium habitudinum didarum,aut per te confideratamrfi

cligc , dC modo praetado inuenias diftantiam unius earum ab auge aii't
l[f

cius oppofito,

quam

diftantiam

fi

a loco

ftellae

in hac habitudine rioto

tiumei?

LIB BR
niimcraucris fecundu fignorum fucce(rionem,aut contra, Cicut res ipfa po#
ftulat,ad locum augis perducens ExempJo Ptolcmaei,qui rcpent dilhntia

&

epicyclimtcrtiahabitudinealongitudinepropiori^z, partmm,
5^.m.
^^,m^ Sagittarij,cui quidem Iocofcci:n*
dum continuationem fignorum adiecit ^i.gradus &: 5<5,iTi, inuenit ops
Stellae autem locus erat in 2. gr,&:

&

pofitum augis fiue longitudinem ^piorem in 25.gr, <^3o,iTi.Capricorn!.

ugem uero ei oppofita m in 25. gr. 3 o rh. Cancri, Sed pro Correlario 1 it
epicyclicirculus k, I, m.fuper centrog. in tertiahabitwdine.Hratfuperius

angulus

e, t,g,

mcdium.Item

notus,&: ipfe efl: difiatia epicycli ab augc fecundum curfum

locus augis iam notus eft^&Iocus planetac erarnotus,angu*

lus g,n,r.fcitus,a

gulus

quo fiangiilum g,t,n,notum abfiraxeris,relinquetur an*

g, n. ccgnitus,&: arcus k,l. iiiuentus. Ule igitur ex femicirculo res;

iecius, relinquet arcum m,k,notum,qui efl: diftatia planetsc ab auge epicy*
t,

di raedia,

Proposjtio

XXI

Qua in parte zodiaci aux ecentrici fitjalio proceflu copcrin*

Memorata fuperius omnia, hoc ijnum nun^ dcmonflratum fuppo^
Tiunt,quod centrum ecentrici deferetis a duobus centris, mundi fcjlicet&
sequaatis aequidiftet, in una quidem recl^a linea cum eis cxiftens. Speciofae
autem demoftrationi/i quid mcern admifcebitur, naufeabit cxinde intclj
!cd:us. Quod fifligereuolcs hancamplcciere uiam, Veriim non mirus
4ff

fortaflfe

molefti^ pariet hic difficultasi| aIibiincertitudo,Quatnor habitu;:

dines cxtremitatibus notis,taIes obferuabimus,ut temporis intcrualla qu^

inter binas funt.a^qualia fint, Haec enim conditio augem in medio binani
habitudinum elfe indicabit
l([

Hoc tamen utplanius appareat,infi'gurafpeailaberis. Sitcirculuscr*

bis fignoium a, b. g,d. fuper centro

e,

& fint quatuor habitudines ccnfi:s

deratae g lineas e,a. c,b.c,g.&: e,d,duo quocp tcpora,quac funt mter a.&: b.

habitudines, 3^: intcrg,&: d. h?.bitudmcs,fint acqualia,diuidaturcp arcus b,

g. pcr mcdium in punc^to r, ducla Iinea z,h, in qua dicoefte augem dC op^
poliDi auais ecetrici.

Nam cortnuatis lineis a,e. b, e, g,e.3^ d,e,donecieca

bunt circumfercntiam in pundis t, k, I,m. erunt haec quatuor loca Solis mc

dia 111 habitudinibus dicffis. Et quoniam tempora inier binas Iiabinidincs
funt aequalia,critarcus t,k, a?qualis arcui ), m, undeetiam arcus a^b. acqua
lisarcuig, d. igitur tn his duobus interuaHis aequalibus centrum epicydi
planet^ de orbe fignorum arcus xquales (ecui^quod equidem fieri nequit,
nifi arcus ifti aequaliter ab augc,auteius oppofito diftcnt, quemadiTiodum
Cis quac de Sole dida fqnt, faciliter elici poteft

PrOPOSITIO
Proportionem

ecenincitatis

XXII*

ad femidiametrum ccentrid

concludere

CAd hirius executionem pono cirailum ccentricum epicycli dclatore

a,b,g,fupcr centro d.Incuius circufcrcntia tria

puncw a,b,g.epicycli cen^

trum in tribus habitudinibus repr^fentent, Linea uero tranfiens g aiigem

dC oppofinim augis ecentrici fit r,h. in qua fit centrum mundi puncfus e,
&centrum motus acqualis u, d<: ipfa Iinea z,h. diuidat arcum b,g. per me*
diumProduca de iide lineas a^e, b,e, &: g,e. mmc^ lineas a,u. b,u.&:g,u.

DECrMVS.
Iria etkm piitt<f^a a,b,g.tfltcr fe

contmuabo a,b, b,g. a,g taflcfcm quo^

producam diametrum huius ccentrici, quacfitb, d,l, Quia igitur tempus
terttam notumeft, entangulus
quod eft mter habitudinem fecundam
medietate
undeangulus
b, u,c. notus. Scd
b,u,g.ncs, cumcius
b,u,^,

propter locum augis exprsccedenti notum, &:propcrlocum habitudinis

fccundaenotum,datus eritanguIus bc,u,Trianguliita(p b,u,c. notos an^
gulos habentis latera interfc notaerunte,u, igitur ad b, u, proportionenl
habebit fcrtam, Sed trianguli a,u,e. angirfi notierunt per fimilia media,ca
locus habitudinis primac fit datus&locus augis. Obhoccnim angulus
a,e,u,notuscrit.Sed&:aHgulusa,u,r, datus,quoniam b,ii,z, notus eit,
a,u,b.fiiniliter propter tempus,quod eft inter primam habitudmcm dC Cem

&

cundamcognitum,quare proportio e,u. ada,u.nota. Cum autem angulus

a, u,b.d3tusfit,critproportio a,u. ad a,b.nota, angulus quoqj a,b,u.cognirf
tus.Item triangulusb,u,g. angulum b,u,g. habetnowm.Sed angulusg,by
11.

cft aequalis

anguto b,g,u igitur unurquifcp coru fatus,

proportiO b,u*

adb,g. data,quareetiam b,g. refpectua,b^not2. Cum aut angulusa,b,

g, ex duobus angulisconftetiam noti^/cilicet a,b,u,
g b, u. dC duoht&s
fint, erit angulus b, a, g, notus, qiiare etiam arcus
b, d. datus, &eius chorda b, g refpeciu femidiametricirculia,b,g. nota
Szd erat b,g.nota refpcciu u,e,g. ficut diiines reliquae linesc,crgo ctiam

ra a,b, b,g. inter fc nota

e. linea rcfpec^tu femidiametriecentrici notaeri't,Sc: ipfa eft eccntricitas cir#

culi aequantis,

Dcinde quia arcus b

angulus g,b,l.fcitus.

g, notus eft,erit refiduus,g,l,notus, SC

Dempto autem angulo g,b,

u.

noto,

manet angulus

dC propcHtiob,u, adb,4. fcmidiametricccntnanotaeft|>

Sed
rgo eodem refpecfiu linea d,u, nota h't. qua dempta de cota e, u, lelinqui*
lur d,c. nota,& ipfa eft cccntriciias circiAi dcferentis^Sic igitut iitracp cccn
tricitaseiicitaeft, Inhoc tameprocclTucemra quantis S^: dcferenris, fiip*
ponuntur clTc diuerfe. Quod utrum ita fit an non^ hac uia cognofccs. Anss
u,b,lnotiis.

gulum g,b,u, habuiftinctum cum angulo g,b,i. quifi diuerfifuerint, cen<

traprcdicabis diuerfa, Si uero coscoincidcntes inueneris,dic &:ccentricos

m cencrocomunicare.Haec omnia lenent,poncdocentrij niimdi ciXcentris

eccntricorij in

una linea rcc^ta.Quod

fi

Propositio

sliter dTct>aIitcr

procedcnduclfct

XXIIU

S^midiamctriim cprcycli ad femidiatnetruth ccentria Mar^

tiSjCertafub proportione conferrc,
tfAptrores ad hoc confidcrationcs funt, quaeprope habitudines, "quas
uocant extremitates nocftis fiunt, Hiccm fenfibiliter uariatur angulus di*:
ucri"itatis,qu^ propter cpicyclum accidit,unam confideratione habuit Pto*
lemaeus in anno i, Antonij, tertio die polt habitudinem cxtremitatis no
<flis tertiam fuperius recitatam fciliceti^.die menfis Athica imdecim',fcilis:
cettranfacf^o.tribushoris ante ined etatem nociis.Confideraiiit ciri Mar*
tem p inftrumentiiarmillarij ad fpica reciificatij,3;!iiidcbat in ugt,8>C^6,m

medio motu in ?.gr,S:! 27,rh.Gemi.uerfabatur,&: me^

diumcozlierat lo.parsLibrat. Apparuit etiam ftella Martis fequi centriS
Lunae tunc per gr, i. &! 3<^.fh. Vifum autem loaim habuit Luna in prin*

Sagittarij ,dum Sol

cipioSagittarri imdccerti^Timuscrat locusMartis,

HfNunc defcribo circuIiJ eccntricij cpicycli delatpre a,b,g. fug cchtro c!;
cuius diameter g augceius dC oppofitij tranfies fita^d^g. in qua pirc^is z.IiC
ccntrij motus 3eqIis,6(^e,centro mudi,Ef icydus aiii h,t,k ccntru fuu hab eat
iq

LIBER
m

pimc^io n.ducoqplincas ?,b, ]i,d. l5,e,fee,n,,6:

<n pimcfto b, SC fit plancta
pcrpendiculares
e^hSC d,m.fuper Iincam z,b, Aliam uero pcf:?
diias
b,n.dC
pendicularem b,s, fuper lmeame,n.conrinuatam,Eratautem diftantia cen
cri epicycli ab auge ecentrici in tertia habitudine nota,& ab eo infhnti con

ufqpnunc fluxittempus notum,quare dC nunc diftantia ccntrJ

epicydi ab auge fcitaeft,unde angulusa, z,b, notus,&:angulus d,z,b.pro:s
z,m, cognita erir, quare utracp earg
portio,igitur d,z, ad utramc^ d,m
refpcclu femidiametri ecemrici d, b, nota fiet, imdectiam b,l fcictiir, Eii
autcm I, m, aequalis m, z. dC e, l, dupla ad d,m. igitur h^h nota cum c,l, dC
ideo Imca e,b, numerata, Angulus quocp c,b,l. inuenietur cognitus. Cum
liderationis

&

autcm locus longitudinis prcpioris icitus fit,& locus aftri cofidcratus, crit
angulus g,c,s. datus, Angulus uero g, e, b, notus rcdditur proptcr duos
angulos b,z,c, SC c,b,z. cognitos,reIinquitur iginjr angulus b, e,s. cogniir
tus. Vnde b,z. refpec^iub.c, notaueniet* Itcm diftantia planctaea long'*?
tudinc lonf^iori cpicycli mcdia nota eft, quare angulus k, b,n. notus, Sed
crat ccgnitus k, b, t, angulus, crgo reliquus n,b,t, angulus fcietur,qui cum
angulo b,c,n,cognito manifeftabunt angulum b,n,s. dC ideo proportio b,
li.ad b,s.fcita emergct,undc ctiamproportio b,e. ad b,n, femidiametrum
cpicy di manifcftaent, Scd fuit b, e, refpe(fiu femidiamctri ecentricinot^

crgo ctiam b,n.codem refpcdu cognofcetur, quod fuit oikndendum. Iru

ucnit autcm Ptolemaeus femidiamctrum epicycli Martis 3 9, partcs
3 o
minut. partis unius completap, dum femidiametrum ecentriciponcret^o
[>artium^

PRoposrTio

xxiiir,

Pro mcdrjs tnotibus Martis rcdificandis operam dare

ff In anno 13, Dionyfi^.anno fcilicet 52, a mortc Alexandri,fiue 47^*
a principioannorum
iT.cnfis

Athus terttj

Nabucho, quemadmodu narratPtolemaeus, 20. dic

fcilicct

tranfado, in diluculo diei 2i.

dcbatur cooperire ftellam fixa,qu3e

ftella

pionis, In hacautem confideratione Sol fecundum curfum

23. gr.

Capricorni,

Martis ui^
Sccr

eft in latcre feptcntrionali ftontis

medium fiiitin

hxc ftclla fixa in 2. gr, & 14. m, Sccrpij

54.
Locus aat augis in 2i,gr. QC z^,m, Cancri {ecundijcomputaticnc PtoIem^%
quonia inter hanc coniiderationc SC primam Antonrj fuerunt anni aegypri]
fere 409, qbus seftimatione quide Ptolemaei refpondct 4, gr.dC 6. m, fcrc,
^-ioc pra^milTo fit ecctricus epicyda dcfcrcs a,b,g.fup centro d.in cuius
rn,

d<C

diametro g augc dC cius oppofitii trafeuntc punci:us a,fit airx,& g.oppofitu

cius e,centru mndi,3:^z.centru motus aeqlis, Sitcp epicyclus h,t.fug centro
b,&^ planeta ipfe in puncfto t.Linca aGte,l.fit medij motus Sohs. Ducantur
ctia lineacc,b,8<!z,b, h,d, b,b,t,6<: b,n. ^pendicularcs

ad lineam e,tLinea

wero t,c. continuctur ultra e.donec d,m,ad cam perpcndiculariter incidcrc

polTit,Ducaturc:p linea d,s,3equidiftans c,t,Iine^,Qi5ia itac^locus Solis

mc^

diu3 datus eft,S(! locus planaae ucrus fit angulus t,c,l. datu^, cui aequalis eft;
b,t,c.angulu5,cffcx 10 .huius lineac b,t,& e,I, a^quidiftcnt, triangulus crgo
b,t,n, notorij cftanguloru,quare^portiob,t,femidi2mctriepicycli

adb,

& linea b, n. rcfpcc1:u femidiametriccentrici nota. Dcindcquia

angulus t,e,g,aut cotrapofitus d,e,m. cx loco planetac & longitudine^p^
n.notaeft,

ci

piori cognitus notus eft, bC anguUis

m,

rcclus,crit d, m, refpeclu d,e, nota;

Sed djC.rcfpccnij femidiameiri ccentrici eft nota, ergo QC d,m. cui

cft

aequalis

s,n,odem refp^unota criitScdcrat nota b,n, hoc refpe(fiu,quare b,s,

refidua

'

DECIMVS*

imdc ctiam proptcr (cmidiamctrumb,d. notam,data cr/t

d,s. & angulus b,d,s, cognitus, Lft autcm angulus s,d,e, tiotus, quoniam
rcfidua data cnt,

sequahs.angulo
iuncius b,d,z

t,e,g. dato,

crgototus angulus b,d,

c.

cognitus, dCcicoTh:

Scd &:^portio b,d.fcmidiametn' ad d,r.nota iam cft,quare

angulus b, z, d, notus cxibit cum angulo a, 2, b. qui efl angulus diftantisc

medij loci planeta: ab augccccntrici, Anguli autemduo b,z,g. &^g,c,I,
aequipollcnt angulo h,b,t. quarc cil ipfi notifint,crit angulus h,b,t. cogni?
itus,qui oliendet dilbntiam planetg ab augc cpicycli media,Habemus itacp
motum mcdium planetae ad hanc confiderationem,Superius quoq^in tcr;?
tia habitudinc motUs huiufmodi notus cra^ quarc difFerentiacorummo^
tuum,fi qua fit nota. Scd tcmpus i'ntcr duas confiderationes cxiftcnsno^

tum eft,&:motus

longi^tudinis

pcrquartam

&

quintamnoniLibrihuic

itempori correfpondcns cxtrahi poteft,qui fi ajqualis

fiicrit

differentisc mfcr

diorum motuum cx confiderationibus accepte,certa cft mcdij morus tabu

latio.Siucro ina!qualis,cxccffum notabis,'S^ cum morcufitatoin dics tcms
mcdij diftribucs,ut cxcat portio crroris pro una dic. Addcnda quiW
motui unius diciprius tabuIato,autfubtrahenda,qucmadmQdum rc^

jporis

dcm

ipfa poftulat,

pROPositio

XX V;

Radices mcdiorum motuum Martis certo tcmpori cO"

aptare^

Clam habcs mcdium motumm Iongitudinc,numcra fgiturtcmpus

quod cft inter infians confidcrationis, & inftans pro quo radiccm fundarc
inftituisj

huictcmpori

motUm mediumex

tabula rccflificata collcdum, i

jmotu mccbo,qucm dedit confideratiofubtrahc,

tadiccm ad practcntum
uoIes,aut addc,fi ad futurum, &!qUod refultabit,erit radix cupita. Similisr
terproradicc diucrfitatis agcs. Vcrlim cum diftantia, fi quafit, inter duo
planctac fcmpcr aequalis fit diftantiae plancta: ab augc
ioca mcdia Solis
mcdia cpicycli, fatis crit pro mcdio moai planctx in lon^tudinc radiccni
fi

&

jtetuifrc.

FINIT LIBER DEClMVSi

LIBER
fuiii d,a,ptin(5^o

di(!ans,

produ A's Imeis z,3,s, d.a,e.c,s. Ex augufo if ac^

n,z,s.noto,erit proportio r,d.ad d,h,&: h,z.nota.Sed cx a,d.remidiaiTietro

ccentricijS^ d,h.iam notaconftabit linca a,h.cui

fi

h,f.

aequalem h,r,adiece#

exqua&Iineae,t.dupla ad d,h.notafi'eta,C4 quare

angulus e,a,t.cognitiis erit.Simihter ex r,s femidiametro afquantis,a: z,t*
nota fiet tota s,t.quac cum e,t.notam facieiit lincam s,e,unde angulus e,s,f,
fcitus erit,quo de.npto ex angulo e,a,t.relinquenir angulus a,e,s.cognitus,
oiius quidem arcum loco epicycli in prima habitud.ne fuperaddamus, 3C
collech iii noua operatione utamur.
fecunda aiuem hab itudine ponamus dirpofitionem pnbri fimflem,
nifi quod puncium b.uicinius fit oppofito augis.Ex angulo itacp n,z,b,per
praecedentem notaerit proportio z,d.ad utramqplinearum d,h,8: h,z.no*
ta,un(le etiam utraqp earum refpetftu femidiametri sequantis nota crit, Ab
iata igitur t,z.dupla ad h,z,ex linea s,z, manebit s,t.nota, quae cum linea e,
t.dupla ad d,h.notificabuntIineam s,e,unde angufus e,s,.nctuscrit. Item
cx d,b,femidiamctro ecentrici,8^ d,h.nota conrtabit linca b,h.cui fi dcm^
pferis lineam t,h.manebit Iinea b,t.nota,ex qua 8C Imea t,e,dupla ad liiie:?
am djh.cognita uenictlinea b,c A^ideo etiam angufus e,b,t.notus erit, que
cx anguloe,s,t,minuemus, ut relinquatiH" angulus b,e,s,notus, huius aute
anguli arcil ex ueroloco cpicydi in (ccunda habitudine minuemus,6(:cum
rcfiduooperamur in nouaoperatione,queadmodumetia inMaricacf^uefi:,
f hi tertia deniq} habitudme non mutemus figurac carac^icres. Vcrinn
huius habitudinis notam pcfiioppofitum augis ftatuamus. Erat autcm aru
gulus g,z,d, cognitu", quare uti-aqj lincaium d,h.& h,z.refpeCtu d,z,cogtf
nita ent Dempta igitur z,t, quae dupla eft ad h,z.ex z,s, femidiametro acs
quantis relinquitur f,s.nota,ex qua quidem,&:I nea e,t.nota redditur Iinea
c,s undecliamangulus e,s,t,notus net. Item ex d,g.&: d,h.notis, manifesr
ftabitur linea h,g, Inde autem reiecfia linea h,t,manebit linea t,g, cognita,
cx qua dcniqjjSt: e,t.nota erit e,g.6i: angulus e,g,t.niuentus,quem fiex an*
guloe,s,t.minuerimus, re!inqucturangulusg,e,s,notus, cuius araimad uc
rum locum epicycli in tertia habitudinc addamus,&: collecto in nouaope^
raticne utamur, H.s ueris motibus iam repcrtis utamur uicc eorum quos
per coniiderationcs accepimus, &per difl^rentias eori.m,retenTjs medijs
motibus antea iniient s, extrahamus denuo ccentricitatcm, dC diftantiam
fingularum habiu idinum ab augc ecentrici, uel ab eius oppofitb. Jterum
quocp arcu5 huiufmodi paruos mquiramus , Et ut prius pergamus donec
ceriitudinem bonam nadii fuerimus. Cuius quidem indicium erit quando
riSjUeniet lota a,t.nota,

^ro

arcus ifti parui in aliqua operatione mucnti, eisqui in fequenri inueniuni:

tHr,arcubus aequantur.PtoIemacus autem optimus hanc centrorum diftan*

tiam ad iemidiametrum ecentrid ^o.parcium conftitutam rcperit 5.

PROPOSITIO

partic:

IIIU

quae dt ecentridtatc, Sc irium habitudinum

ab auge ucl cius oppofito diftantiis conclufa funt, expe^
rimcnto refpondcant obferuationuni , numcris offendc*

QuocTca

must
Si

'

VNDECIMVS*
cx diftanttjs trium habitUf
If^Sicx cccntridtate nouifsimc conclufa,
di-lum ab augc ucl oppofito augis afquantis reperiemus eas diftantias in^
tcr fe tnum habitudinum reipeau centri mundi,quas per confiderationes
accepimuSjCertumcrit omnia bene inuentaeHe.Sit it.icp ecentricus epicysr
clidelator, circulus I,a,m. fuper centro d,ln cuius diamctro per augem, dC

oppofitum eius tranfeuntCjquae cft l,m,fit puncfrus r,centrum motus aequa

!is,&e.centrum mundi, fitcp a punclis habitudinis primae duclishneis a,
r.a,d.&:a,e.Ex praccedenti autemangulus l,z,a,notus erat,quareutrac^h'=:

ncarum ci,h.8: h,z,refpecflu d,r.erit cognita. Et cum a,d. fit femidiameter

fi h,t.aequalem h,z.adiccenmus,erit tota a,
tcogn;ta,fed e,t,dupla eft ad d,h. unde ipfa nota, per qua.dC lineam a,t,no^
ta fiet Iinea a,e.& angulus c,a,t.qui demptus ex angulo I,z,a.relinquetan*

ccentrici, crit linea a,h.nota,cui

gulij a,c,I.notu, qui eft dift jiitia uera habitudinis primse

ab auge ccentrici,
infecunda habitudine, quam puncfius b.notat,quia angulus
b, z,m. notus cft ex praecedenti, crunt lincx d,h.h,z,t,h. dC e,t, modo iam
facpc dicto notae.Ex liiiea autcm d,h.&: d,b.cognofcetur linca b,h.&: refi;;
dua b,t.qu3e cumlinea t,e, manifeftabitlineam b,e,quamobrem &:an^ulus
Cjbjt.noois erit,qui cum angulo b,z,m.noto acquantur angulo b,e,m.fciliV
cetdiftanuaeferefecundaehabitudinis aboppofito augis cccntrici, Priu;
autem conftabat diftantia habitudinis primac ab auge ecentnci, manifefta
IffPraeterea

jgitur crit diftantia

duarum habitudmum inter fe.

Cln tertia denicp habitudine,quam repr^fentat pimc^tus g.quia angulum

\

g.z,m.notum fecit praecedens, crunt iterum lineae d,h,h,z,t,h,&: c,t,notaj.

Ex linea itacp d^g.St: d,h,nota fiet g,h,a qua fubn-ac^ t,h.manebit t,g.cog^
nita.quac cum c.t.manifeftabitlineam g,e,unde etiam angulus c,g,t, notus

angulo g,z,m.prius noto coniunxerimus,prodidit angulus g,

c, m. nonis,fciIicct diftantia habitudinistertixaboppofitoaugis. Quam
quide diftantiam,fi diftantiaefccundac habitudinis ab oppofito augis conjr
crir,quem

fi

iunxerimus, proueniet diftantia illarum

duarum habitudinum inter fc, Si

igitur diligenter numerabimus,repcricmus diftantias has afquales eis,quas

per conliderationes accepimus,quare contenti crimus in his,quae fupra de

eccntricitate,2<: rcbus alijs condufimus,

Pr O P O SITIO
lupitcr

qua

in parte orbis

V*

fignorum augem eccntrid ha^

beat peraindari

f Diftantiam tertiae habitudinis ab oppofito augis cccntrici praeccdens

dicuit, fed dC huius habitudinis in

orbc fignorum notus eft locus cx con^:

fideratione,quare 5(:locus oppofiti augis cognitus crit,&confcquenter lo:?

cus augis. Inuenit autem Ptolemajus locum augis in ii.gra. uirginis, nam

locus tertiathabitudinis crat ini4.gra.&: i^.mi.arictis.Diftantia uero cius"

ab oppofito augis fecundum fignorum fuccefsionem erat 33.gra,
z^.mi,

&

quam

li

a i4.gr,8<:23.mi.dcmpferimus,accommodata unaintcgra reuolus

cione,prouenietoppofitum augis ad ii.gr.pifcium Jn cuius diamctrah ops

pofitione conltat augcm cfle,

PrOPOSITIO

VI*
fj

Locuni'

LIBER

mcdiutn louis in Zodiaco, ciufcp diflaritiam

ab auge epicycli media in aliqua tnum habitudinum pate-

Locum

faccre.
4[lHuius cognitio fequcntibus feruiet.In habitudine itacp tertia notus
cratangulus g,r,micilicet medi^ diflantiac ab oppofito augisA erat locus
oppofiti augis cogniais, quare per additionem huiurmodi diftantiac ad lo*

cura oppofiti augis ad medium locum louis perducemur. ^Amplius de^

fcripto cpicydo h,t,lciiiper ceniro g. quaerimus arcum h,t,k. Ex prioribys
autem conftabat anguhis g, e,m, diftantiae fcilicet uere ab oppolito augis,'

iiemcp angulus g,r,rrudiftantiae raediac ab eodcm,unde notus erit reliquus

angulus intrinfecus e,g,z,& arcus t,k,cognitus, quem fi femicirculo addup
derimus^rodibit arcus h,t,k,quacfitus.

pROPOilTIO

fcr

Proportioncm fcmidiametri

vit,

cpicycli

ad femidiamctrum

^ccntrici manifcftarc,

f In anno fecundo Antonn 16, die mcnTis Mcfrae, ultimi fcilicct,afite

ortum Solis,quinc^ horis nfqualibus Fere a mcdio noctis Ptolemseus per af
millas ad aldebaran rcclifiicatas locum louis uerum reperit in 15.gr, 8C 4^.
mi.gcminorum. Erat cnim omnino lupiter fecundum uifum coniuncius
Lunac, nifi qtiod Luna modico dediuior fuit ad mcridiem. Et locus Lunac
cx numerationc Ptolemsci tunc itidcm fecundij uifum crat in i^.gr.St: 4 5,
ini.geminorum, In hac autem confidcratione crat Sol mcdio curfu fuo in
i6.gr2i,dC ii,mi,cancri, dC

mcdium codi 2.,gra. arictis.

Qiio recitato defcribo ecentricum epicycli dclatorcm fuper cchtro d*

qui fit a,b,g.In cuius diamctro pcr augcm,& oppofitum cius tranfcuntc a,
g. pun<fius z.Iitccntrum motus equalis.&e.centrum mundi,dcindc fuper
pundio b, poft oppofitum augis, qucmadmodum ipfa ccnfidcratio exigit,
defcribo epicyclum h,t,k.fitcp planeta in punclo k.Producam deniqj Ime*^
ijf

as r,b.H,d,b,c.b,t,S(: c,k,&: b^k.duascp perpendiculares d,m.&:e,l.ad Imcif

am z,b,dC pcrpendicularcm b, n, Quia autcm tcmpus,quod eft inter hanc

eam proquampraecedcnti locum medium planeix
mcdius motus planetac huic tcmporircfpondenscogsr
nitus. Qiii quamuis nondum fatis corrc(fius fit, niliil tamen in hoc crruris
inducctScd crat loais mcdius in ca confideratione notus,ergo &: nunc da^
tus erit. Ex loco autcm oppofiti augis, dC medio loco planetx iam cognito
r,ad lincam
hotus crit angulus b,r,g, oCtrii utriufcp linearum d,m, dC
d,z.proportio nota,quarc quslibct earum refpecftu d,z.crit nota. Ex fcmii^
linea d, m. nota Hct linca b,m, dC refidua I^b.poft*
diamctro autcm d^ b,
quam l,m,acqualis m^r.abijcitur.Ex qua quidem,&: e,l,dupla ad d,m.coga^
hofcetur b,e,quamobrem ciiam angulus c,b,l.cognitus crit. Proptcr angu
confidcrationcm,

didicimus

d)C

notiT,crit

&

autee,z,b.8^ e,b,r. notos, fcietur angulus g,e,b, diftantia fcilicet centri

epicydiab oppofito augis ccctrici.Deinde ficut inuentus eft locus mcdius
fcis

planetae, ita inueniCtur diftantia cius

h, k, Prius

autcm notus crat angulus

ab augc epicycli mcdia, fcilicctarcus

e,b,r, cui contrapol itus cft angulus

bjt.unde arcus h,t.notus,quo dempto ex arcu h,k,relinquetur arcus t^k.arsf

gumcnti ucri planetae, dC ahgulus t,b,k,notus crit. Ex loco autem planctae
per obferuaiionem cognito,2<: ex loco oppofiti augis fcietur g e,k,Pn'us au

tem

VNDECIMVS<f
tcm notus cratangulus g, c, b. quare rclmquetiir angulus b,c,lc. fcitus qui
dcnfqp demptus ex angulo t,b,k,rclinquetangulum b,k,e.cognitum.Et
cg
anguUis aritre(fhjs,ent utriufcplincaru e,b,& b,k,rerpectu b,n.nota pro^
portio,quarc b,k.femidiameter epicych refpeclu c,b. nota erit. Scd erat e
b. refpec^iu femidiaiiictn' ecentrici nota quare etiam b,k. refpcdu eiufdem
data ucnict,quod cxpc(fiabatur demonftrandum. Inucnit autcPtoIcmTus
femidiamctrumcpicycIiii,partium>&:3o*mi.huiufmodide quibus 60 ha^
bctlemidiamcter ecentricf

PROPOSITIO

vili.

Vtmcdij motus louis inuenti certiores habeantur in^en^

iim fatigare

f Quemadmodum in Martc illud attcntando proccfsimus, hic perg&s

mus eligcntes confiderationem unam, qu3c nos locum
ccrtifsime in anno ^^'.fccundum

minati,

luuenum Ptolemaeo

louis doceat

quam

tcmpus Dionifij die decimo menfis noi?

recitanteuidcbatur ftellalouis coopcrire (icU

lam fixi Cancri,cuius Afinus meridianus nomcneft.Fuit autemhaec confi-?

dcratio in anno 83,^ morte Alcxandri i7,dic menfis
thica,undecimi fcii:
licet tranfa(fio,in matutino diei iS.dum mediocurfu fuo Sol effct in p.gra
5<^.mi,uirginis. Huius ftellae ftxac locus erat in anno primo Antonrj in
II. g[r.5<: 2<^,mi. Cancri. Scd prajcefsit ha^c confideratio in 378,annis fere,
quibus fecundum numerationcm Ptolemaei de motuo<flauas fpha?raere#
fpondent3.gra.&: 47,mi, quare in ipfa confideratione locus ftcllae fixar^

&

qui dC louis crat Iocus,fuit in 7,gr,&! 33.mi.Cancri.Similiter quia locus au:^

gis louis Ptolemaci tempore fuit in

gr uirgi nis, in hac confidcratione o^s

.

portuit fuilTc in 7.gra.8i:: i^.mi.eiufdem.

ff'

Nunc propofito parata eft uiai

noftro, Pingamus eccntricum a,b,g. fuper centro d,in cuius diametrc a,g*

per augcm,& cius oppofitum trarifeunte fit pimc^us e.centrum miindi, 6c

z.centrum motus rcqualis.Sitqpcpicyclus defcriptus fuper punc^o hincus
lus circumferentiapuncfhis t.planetaminconndcratione ipfa rcpra?fcntct
fuper lincam e,t. perpendicularis
Duclis lineis z,b,h,d,b,c.b,e.t.3(: b,t.
haec
b,n.
continuetur
d.quae
doncc occurret hneac
puncto
fit
demittatur a

&

d,s, aequidiftanti c, n, ita ut angulus s, fiat rccfkjs, Ducantur praetcrca duac

perpendiculares d,m.5<^ z,h.ad duas lineas c^t.SC d,b. Linea autem m.edij

motus

Solis inhac confideratione

fit

e,I.Qina itacj locus augis notus cft,cg

loco Solis medio,6^ loco planetae ucro,crit angulus

I,c,t

notus,6i^ ci coalter

nus b,t,c.Sed angulus n.eft recftus,crgo latus b,n.trianguli t,b,h.notu erit

Itcm propter locum augis notum, &C locum planetac datij,aru
giilus b,t,e.fcietur. Sed angulus m.cft rccfcus,ergo d,m. refpcc^u d,e,nota,
rcfpcc:'iub,t.

Cui quidem aequalis

cccntrici d,b.

cft s,n,u.fic tota b,s.eft

cognita refpcc^tu femidiametri

cum b,t.&: d, e. refpecftu eiufdcm notsc fint trianguli, igitur

b, d,s. rec^anguli

duo latcra nota funt, quarc omnes eius anguli dati cu rc*

hoc totus angulus a,d,b.cognitus,undc zM.dl k,d,rej

fpcclu d,r.&: fcmidiamctri cccntrici notx crunt,relinquetur erro k,b, noa
ta,cxqua5<:Iinea r,k.patefict lineaz,b. cumanguIoz,b,k. Sic dtioanguli
z,d,b.i?<:z,b d,notifunt,S(! ideo angulus a,z,b. cxtrinfecus notus dabitur,
qui quidcm cft dilbntia media epicycli ab augc. Scd crat notus ^ngelus a,
c, I.diftantiae mediac Solis ab auge ecetrici louis.Hi duo anguli cx luj: ra de*
claratis aequantur angulo b, h, t. Eft enim puncftus h. aux media epicycli,
quare
Q. itj

liqiio Iatere,eritcpex

LIBER

quare an^Ius h,b,t.cognitus,8(: arcus h,t.rcinis.ConcIufimus itac^

tiamplanctx fecundum curfummedium longitudinis ab auge ccentrici,
locus planctx daoisjnfexta
Eft ciTi locus augis cognitns,quare dC medius
duorum locorumj fiqua fit.
differentia
huius hmile docuimus.Patcbititacp
xii^^^ne

Quod fi medius motus per tabulas extrac^ius huicdifFerentiac acqtialis fue?

non, cxceffum diuidemus in dies
rit^bonas crcdemus efTe tabulas, 8i uero
confiderationes,
dC quod xibit, addemus moi;
omnes,qui imcr duas funt
accepto,fi addendum fuerit, Aut
tui dieiunius ex tabuhs

minuemus,fi mi*
nuendum, 5^ proueniet motus unius dieicorreclus,exquodcnic;p nouas

fabricabimus,quemadmodum iii cxtCris acfhim eft.Simihter pote^

rimus emendare motum medium diucrfitatis . Veruntamen cum morus
trium (uperiorum
diucrfitatis medius a motibus medijs Solis, dC ahcuius
dependeat,fatis erit craendalfe medium longitudinis motum,

tabuias

PROPOSITIO

Ad

IX.

tempus ftatutum medio motui louis inlongitudine

^adicem firmare

^Ex prxmifla habcs mcdium motumlods ad certumtcmpus.Accipc

iam innouatis m^dinm motum correfpondentem diffcrcn^r
temporum,iUius
fc.licet ad quod medium praecedentis cl.cui*
tix duorum
^i^QC alteriuj cui radicc adaptare inftituis. Hunc itacjp mowm demc ab co,
quem cx confiderationeclicuifti, fi ad tcmpus praeter tum radiccm cupis,
aut adde eidem,fi ad tcmpus futurum,8i: habebis radiccm cupitam. Radi*
cem autem medij motus diucrfitatis dabuiit duae radiccs,mcdri motus So
iis fcilicet,& medij motus planetae, poft^ altcr ex alterofubtraiietur,

itacp ex tabulis

PROPOSITIO

X.

In diucrfitate motuum Saturni tandem rationablliter

(peculari,
Hf Principio locum augis compcrifte ftudebimus, quoniam praetcr eum
qui ianua cxteris eft,ficut nec^ in Marte loue nihil un^ in Saturno c?ficie

Ex tnbus itacp confidcrationibus, qua in parte rodiaci

docebimur. Quiruin primam Ptolcmaeus fecit inanrto

mus.

Cius

rit,

Dusn enim in duabu

i.

aux fiiCi
Adriani.

nocflibus fe fcquentibus ad Saturnum rcfpiceret,re*

prima
nondumperueniire ad habitudinem extremitatis no=^
periteum
clis. In fecunda ucro nocle rcperit eum tranfiuiirc huiufmodi habitudinc,
Trutinando eum elicuit fuilTe :n huiufmodihabitud ne poit mcridiem fc:*
ptimo die menfis M3chur,fex horis aequalibus, cium locus eius uerus cflTct
;

in

in i.gr.

1 3

rn Lt.brsc^quoniam Sol fuo curiu mcciio erat in i.gr.i 5. fh.

anno 17, Adriani 4. horis

sequalibus tranfactis a meridie diei iS.meiifis Athica, undccimi fcilicct,
Saturnus erat pcroppofitumad locum Solis medium in 9. gra. Sc ^o.m,

Afictis. Infecuridaconfideratione,quae fuit in

Sagittari].

In ahrto autem io.Adriani,Saturnus

fint in

hac habitudinc ex^

tremitatis noclis in meridie dici i^.mcnfis Mefrac.ultimi fcilicct,&: uerus

cius locus in
(dine fluxit

14 .gr.i^.fh.Capricorni. Tempus itacp quod a ptima habitu?

iii

(ecundam,fuitfex arini xgyptij,7o.dies,&!i2.1iorG a^qualcs,

In quo ciiiidem rciTjporc mediiis motus Saturni fuit /'>*. pai tCs fiuc gr.
Terdpiis uero afccundahabitudirte ad tertiam fuittres anni argy^
43,

VNDECIMVS,
ptif, 5 5. diesy^ 10 horac acqualcs. Et mcdius motus Saturnf in co 37.gf
53.1TI. Motus autcm uerus eius in primo mteruallo tempons fuit 6S^ gr*
27, m, Infecundo ucro interuallo 34.gr, QC 34.m.
His rccitatis rcpetamus figuram,quam fupcnus louiexarauimus. In
qu3 cum angulus b,d,g. notus fit,crit proportio d,c. ad Cjh.nota. Sed an^r
gu!us b, e, g. notus eft,proptcr arcum b, g. numeratum,Ht igitur angulus
c, b, d. rehquus inrnnfccus cognitus, &: proportio b,e ad Cj li, fcita. Cum
itaG^ tam d, e, quam b, c. refpcduc, h, habcat proportionem notam, crit
b, c, nota rcfpcciu d,c, Similitcr cx angulo a,d,e, propter angulum a, d,g^
notuin crit r,c, refpccfhi d,c, cognita. Eft autem angulus a, e,d. notus proa^
.

pccr arcum a,b, g. notum,qiiare refiduus e,a,d. fcitus, Et idco ^porrio a,c^
avie,z, inuenta,Proportioigitura,e. add,c,cognitaueniet. Du^ itaq^IiW
neae a,c,

Sc!

b,e. refpecflu lineae d,c.

ipfe inter fe notae erunt,

manifeftamhabent quantitatcm, quare

Cum autem angulus a,e,b. cx arcu a,b, fciatur,crit

utraLphnearum a,t.a!:t,e, rcfpedua,c, cognita^ undeS^rcfiduat,b. Indc

qiiocp a,b, not ficabitur, Eil: autema, b. refpec^u diametri ecentrici nota,
quoniamipfa ellchOrdaarcusa^b.noti, unde ctiamomnesreliquac linesc
hoc refpeclu patefient. Pfopter lineamigitur a,e. chordam fcilicet arcus a,
cognofcetur arcus a,e. quare totus arcus

c.

e^ a,

g. notus crit cum fua chor=r

da g,e. Erat autcm linea d,e. refpedu 3,b, cognita,quare etiam nota
ipccfiudiametrieccntri:i,quacquidemfubtrac1aexg,

e,

crit rc
rciinquetur d,g

numerata, Quantitas autem arcus e,a. b g.dcmonftrabic,an centrum cccn

hac fit portione,an cxtra,aut in ipia chorda e, g. Si cnim maior fuc;?
rit portio h^c fcmicircuIo,centrum ccentrici intra cam crit, Si minor,cxtr3
trici in

Si femicirculus erit in chordac, g. Si igitur centrum ccentnci in chordae,

g. eiTet,faciIe conftaretipfius a punc^o d.diftantia,quam cccntricitatem uo^

cam. Extrahancautera eoexiftente,aliauiapergendumcrit, ut ecentri*

citas ipfa eliciatur,

Propositioxiv
Vna quxqf; trium h3bitudinum,quantum ab auge ccchtri**
clite,quarltum^
icro mun Ji remoueatur conrjcere
ci

ucl eius oppofito

if Defcripto ccentrico fuper k,

'g,'e.

cuins

rat3e,8c^

punclo

cemrum

ccehtrici i

cen*

ccntro, ponatur in cochorda

quidcmpundus g.fitnotatertiachabitudinisfuperius memcte

fupcr circiimferentiam eius fmt duac notac,a,b. reliquarum habitu?

intrahancportioneme a. b,g, Diameter auten^

<eceiitrici,quat per centrum eius dC ccntrum mundi tranfit,fit I,k, d,m,fitcp
d. centrum mundi,&! L aux ecentrici.Ducatur denicp adchordam gjC.pcr

dinum.

Sitcp k.ccntrum

prea jiaibris k,z, quse continuctur in

dcns autcm duas lineas e,d.

punclum circumfercntiae, Praecc;;

s.

^ d,g. r^fpeciu femidiametri ccentrici notas

Dempt3

igitur quod ex earum altera in alteram fit, ex quadrato

mancb it quadraaim liiicas k,d. notum,quare &! ipfa linea nd
t3,qu3e fcilicct efl: difiiantia duorum ccntrorum.
ijr Praetcrea e,r. medietas chorda? e,g.notacft,quarcr,d,nota &:it,bL an

cfficiet.

fe .ni d

ametri

gulus z.eft
fcied ^i!

recl:i!s,igitur

angulus d,k,z,

fcitus erit.S^ arcus

g,m. cognitusw

arcus g,s. notus eft, qrh ipfe eft medietas arcus g,s,c,cogniri.quare

coUcctis duobus arcubus g, s.bC Sjm.efficietur totws arcusg,Sjm,cognitus.

"

CJ.

"ij

Quem

LIBER
Quem

fi

exfcmicirculo proiecerimus,

rctidmbim

arcusl, g, hotus, qui

dt dilhntia tcrtiac habitudinis ab augeecenn-ici. Item arcusb,g. notus

crat,quo demptoexl,g, manebitl,b. arcus diftantiac fecundac habitudinis
ab auge notiis.

Quo denicp ex arcu a,b, reiecto, manebit arcus a,

cogni^

1,

tus,qui eil dilbntia primae habitudinis ab auge^quod intendebamus.

pROPbSITlO

XII

Vt uidniores ad prgcifum uem*amus,arcus paruos Gue an^

gulos difcerner^*
Hr Satis iam conftare cenfeOjquamobrcm arais huiufinodf parui inquiV
rantur. Hpicyclum deferatcircuUis n,a. fuper centro d. lineanis. Cui alurs
aequalis l,m. fupcr centrozftaniaturjquemuocantacquantem.Sitcp incir?

primae habitudinisi 6c in diamctro \,z, d,m. puncrus

c. centro mundi feruiat, Producftis itaqp lineis e,a, d,a, r,a,s. dC e, s, Duai?
busc^ pCi pendicularibus d, h, &e, t. anguluma, e, s, qua^nmus. Ex pra:;^
culo n,

a.

punclus

a,

milfa autem I,r,a.notus erat,quare modo faepe dic^o cmhes liiiCc d,h. h,r.
c, t. t,h, refpecHiu lineae d, z. fix: refpeciu iemidiametri ecentrici hotx erunt,

Propter lineam igitiir a,d. fcilicet femidiametrum ecentrici,& hneam d,h.

hnea c,t. cognofcc:ur a, c, unde etiarn
notacr ta,h dC inde h, t. ex cj^ua
angulus c,a,t fcitus erit. Quod fiiunxerimus duas lincas notas 2:,s. {cihcet
fcmidiametrum,&: z,t. fiet tota t,s. fcita,proptcrquam &:Iineam c,t. pate=r
Kct linea e,s. dC angulus e,s,t. quem fi ex angulo e, a,t. extrinfeco minuei^
rimus,relinquetur angulus a,e,s. inuentus,qui qu^erebatur.
Iff Inhabitudinc ucro feamdafimili fillogifmo esc angulo I,z,s. omnjurrii
linearum d,h, h,z,c,t. 8C t,h. ad lineam d,r.^portioncs riota? erunt,quare
unaqiiscqjcarumrefpeclufemidiametri eccntricinotacr/t. Ex lineisaucS

&

d, b. dC d,h.nctaerit b,h. cuiadiecfta h,t.h'ettotab,t.fcit3,prcptcr quam dC

lineam c,t, fcietur linea e,b,cum aiiguloe,b, t.Lineae a jtc s,z. dC z,t. noiar,
cum e,t. notificabunt lineam c,s. ariguliim e, s,t, quofublaio cx angulo
,b,z. rehnquetur angulus b,c, s. quaefitus,
#fEt in habitudine tertia peromniafimilitcragcmus, doncc angLli.m
g,e,s.reperiemus, Sed ne fermonelongiori obtCidaris^hjsangulis autcoru
arcubus utaris, ficut in loue dC Martefecilii, totiens repetcndohoc opus,
quotiens oportunum fuerit.Inuenit autemPtoIemacus,dum poneret femiW
diametrum ccentrici <5o,partium,S(! 50. minu. ccntrum auteiri deferentis
epicyclum mcduim itidempofuitut in alijs inter centrum mundiSc: cciu

&

trum xcjuantis*

pROPOSlTIb
Arcusaflella

iri

XII^

duobus temporum

interuallisucro curfii

dc(criptos,exeisquse condufa funt reperire,

eritjccentricitates

Vndc

liqiiidum

cum cccteris rebus bene inuentas efTe

quam in Jcuc cccidiflent, ad

rupcricrate remittcre.OcuIis itaqp niis figuras tres obieci, qucmadmodit
trina compellit cbferuatio. Accipe ergo primam,inqua circulus I,m. deh:t
llfNifi trcs illehabinidinesSaturnialiter

torepicycli aeftimenir fuper centro d. In cuius diametroI,d,m.pun<ftus

fit aux^z, uero centru motus a^qualis.

&

e,

1,-

centriim mqndi,fitq3 a, puncius

primx

VNDECIMVS.
primachabittKlmis, ducfe linds c,a, d,a.Si:z,a;duabQscppcrpcndicuIarfcf
t. Ex proceiru autem pracccdentis !,z,a, angulus fit notus, &C

Lus d,tu &: c,

ideo proportioneslinearum d, h, h,r.

t,h.

e,t.

ad hneam d,

z. cognitac

omnes igitur illcchneac refpecfHi femidiametri ecentrici notac erunt,

crunt,

Ex hneis autc d,h, dC a,h. cognofcetur a, h. cui adiet^ia t,h, nota ueniet tota
a,r,prGpter quam deinde

lineam e,t- innotefcet linea e,a. dC ideo angu^

lus e,a,l.notus erit,quo demptoex angulo I,z,a. prius noto,rehnquetur anr
gulus l,e,a.notus,g eft diftantia ueraprimac habitudinis ab auge ecentrici,
In fecunda uero habitudine omnHnofimilibus medrjs utaris. Angu^
erit, diftatta fcihccihabitudinis fecundse ab auge, Hos itacp
b,c,l.notus
his
S)C

duos angulos fi coniuncfios uidebis aequalcs arcui,qufem ftella uero curfu in

primo interuallo temporis dcfcripfit, re<fte ftat.
l(r Dcindc pro habitudine tertia non diftimilitcrangulus g, c,l, notus
crit.
quo quidem aagulo g,e,tangulum b,e,l.demas,6(: rcnduum,fi fucff

rit

arquale arcui

quem ft ella per motum ucrum in fccundo temporis inters

efi, omnia bene inuenta cfle, Quandoquidem

uallo defcripfitjiam ccrtum

cuiu confideraiionibus planecoflcordant,igitur ^c^

Propositio

xiiii,

Satumodeniq^ inorbefignorum
cus ab Aftronomo fcitus defideratur

cxiftcnte fusEaugisIo^'

f Quia uniufcurufcp trium babitudinum ab

auge diftandam praccc*

fignorum pcr cdnfidcraticfcr
nem patuit^crit dC locus augis fecilime cogniius. Ptolem^us enim diftantiSi
lertiae habitudinis ab auge mjmerauit 5 1 .gradus,& 14, minuta, Erat aut
locus huius mtix habitudinis iKrus in 14, gra. Qc 14. miuu, CajMricorni
quare contra ftgnorum confequentiam a 14. mi. 14. ^ad. CapriccMrni fi
numerauerimus ^i.gradus &i4.minuta,ad finem23,gradus,4^. minu
Scorp.onis pcrueniemus. InquoetiamPtolemseus augilocmninprincii?
pio regni Amonij deputauit,

dens eli(iuit,&

oiiuslibet earum locus in rbe

?*R0P0SITIO

5cv.

In quauero parte zodiaciSaturnilocusmediusfjtmaliW

qua trium habitudinum,quantum^ ab auge epicydi media dlV
ftetinueftigare

fLocusaugis iamnotuscft cx prsccedenti Media ueroum^ufcuiufcp

trium habitudinum ab augc diftantia fupcrius inuenta eft,quare medius lo
ous erit notus. Quod fi fuper puncfto g, tcrtix habitudinisrpicyclum h, f,
k. dcfcripferimus,eritarcus h,

dia in tertia habitudine

non

t,

k. diftantiac planetaeab

augeepicycli

mc*

igpotus. Eft enim angulus g,r,

U cognitus ex
Sed dC angulus g,c,l, ucrac diihntiae tcrtise habitudinis ab augc
per 13, notus,quare rcfiduus intrinfccus c,g, z. cognitus,&: arais t, k. nu*
meratu >. Qiiem fi a femicircuio h,t. dem^eris, rdinquetur arcus |hk.qui
1 2. huius.

quserebatur notus.

PROPOSItlO

XVI*

Ecentrtd Sc cpicycli duabus femidiamecrts I/gam propor<

tionibus laborare*
Certiftima

CIBER
fCcrtidima quadam ad hoc propofitum opus cft confiderat/oftc. Pto*
lcmseus nofter in anno fecundo Antonij,fexto die menfis Mefir,fextifci^
licettranfado ante medietatem nocfiis 4, horis aequahbus Saturni locum
inftruinento fuo ad Aldebaran redificato dC ad Lunam relatione, deprx*
hendit 111 p. gr, &: 4, iri. Aquarij, dum fcificet medium coeli inftrumento
indice eflet ih Alexandria ultimus gradus Arietis, 8>C Sol curfu fuo medio
iniS, partibus v\: 41, minutisSagittarij, Eftimauit autem intercornufctf

Saturnumtunc (ecundumuifumquidemcadere 30,111, ad

fucceirionem fignorum.Sed locus wifus Lunsc tunc fecundum numerationem Ptolemaei fuitin S.gra, &34.mi Aquarij, unde certus fuit locus Sa^

ptentrionale QC

Etquiatempus, quodintcrcedit huic confiderationi&^habitudini

tertiaefuperius memoratae notum crat, notus fuit mcdius tnotus longitu<s
dinis Saturni in hoc temporc, Qui tametfi nondum reclificatus habcatur,
tamen non poterit fenfibilem in hoc operc crrorem ingererc, Erat ctiam
medius locus Saturni in hac habitudine tcrtia notus,quare dC in hac confu
turni,

deratione motus mcdius Saturninonignorabitur, Simili pac^o diftantia

Lunae ab augc cpicycli media in hac confidcratione innotuit.

CPofthacc itacp recitata pinoamus circulum ccentricum epicycli dela*

torem a, b, g. fuper centro d. In cuius diameiroa,g, punc^us a, fit aux g,
oppofitumaugisz, centrumaequantis^St^e, centrum mundi, Sitcpin e^us
circumferent a punciu> b. centrum epicycli Ii,t, k, dC locus planctae in coj?
dem puncflus k.productis lineis c,b,t, &d,b, z,b,h, erit h, aux media
cpicycli,6i: t. aux uera. Itemcp duae lineac e,k.
b,k, producantur, duatcp
perpendicularcs d,m, di. c,I, fupcr lincam b,I, Afiaq^ perpndicularisb,n*
fupcr lineam c,k. Quia autem locus medius planetae ad inftans huius com
fiderationis notus eitj&Iocus augis fimiliter, crit anguhrs a,z,b. notus, Et
I,m refpecfiu d, z, 6c femidiametri
ideo omnes illae lineae d,m. m, z, c,I,
ccentricinotacfiunt,Ex fcmidiamctroautem b,d,S(:Iinead,m. cognitaied
diturlinea b,m, Cui fi adieccris linea l,m, crit toia b,l.fcita, Ex qua dcnicp
linea c,I, inucnietur linca c,b, cum angulo c,b j, Prius autem hotus fuit
angulus a,z,b, quarcreliquus intrinfecus a,e,b,notus erit. Eft autem locus
ucrus planetac ex confideratione patens, dC locus augis notus, quare angu^
iui a,c,k.fcitus erit. Quo dcmpto ex angulo a, e, b, relinquciur angulus k,
C,b,notus,undeptoportiolmcace,b.adb,n,notaueniet, Item angulus h,
b,k.notus cft, Ipfe cnim cft diftantia planetac ab augemcdia epicycli, Ex

&

&

quo fi proijciemus angulum h,b,t,aequalem angulo e,b,I,prius noto,manc:;

bit angulus t,b,k.fcitus, &C ideo reliquus intrinfecus b,k,e. unde proportio
b,k,ad b,n. cognita fict, Scd rcfpeau b,n, fuitctiam nota e, b. crgo femiW
diamcter cpicycli tcfpccflu b,c, dC c5fequcnter refpe<ftu femidiamctri ccen
tricinoncritignota,qu3d intendebatur, Ptolcmaeus autem huic epicycli
diametro fcx partium &: 30, m, fcre menfuram dedit, huiufmodi inquam
partium,quarum femidiametcr cccntrici dcfcrentis epicyclum habet 60^

Propositio

XVII

Medios Saturni motus admodumcertosefRcerc

Qya^ pro Marte

& louc aperta

ad intcntum nos pcrducct, fi

locum Saturni ucrum acccpcrimus, In anno
itacg Chaldcorum 8oz,inmenfe corum nominato Cheftcndefih, indie
fl*

eft uia,

prius pcr cianfiderationem

quinto

VNDECIMVS*
fluinto,circaprincipium rtodis, uidebatur Saturnus fub humcrd mctidia*
Virginis duobus digitis. Hacc autem confideratio fiiit a prindpio Na*

no

bucbodoiiafaris in anno5<?*i4 dicmenfis Tobi,quinnTciIicettranfa<fio

medio curfu Sol perucniiTet ad 6, gr. QC lo
circa principium nodis,dum

ininut.Pifcium.Huiusautem

itellac

hxac fecijndum numerationem Ptole*

primo anno Antonij in 13.

gradu,(3(: 1 o, minut. Virgi*

antiquam
confiderationem
QC primumannum Anto*
nia, Sed inter hanc
nrjjfuerunt anni acgyptrj fere, ^66, quibus de mcni ftellarum ftxarum re*
10. minuris
40, minut. fere. Quos ii a 13, gradibus
fpondent 3. gr.
dempferimus,manebitlocus huius ftellae in p.gr a:2o.minut.fere Virgis

mxi locus

fuit

in

&

nis.SimiliterauxSaturni,qu3ctempore Ptolemxifuitini^, grad, Scortf

zo .minu. fere Scorpionis.
pionis, tunc erat in ^.gra.

f Defcribamus

igitur figuram,

qualem

fiiperius

prolouepofuimus,

n^fi quod epicyclum hic aliter, dC planetam in epicyclo, locumcp Solis mcP
dium,quemadmodumin hacconfideratione accidit fiatuamus.Erat autem

locus planetae, quare angulus

in hac confideratione 6^1ocus augis notus
medius
loais
Sdis
patens,
quarc angulus a,e,l, im
dC
Scd
a,e,t. cognitus,
c,
t
I,
cognitus,cui
aequalis propter aequidi*
ucntus. Et ideo totus angulus

ftantiam liiiearum

e,l.S: b,t,

angulusc,

t,b,

undeangulus b,t,n.cognitus

igitur proportio b,t,femidiamctri epicycli

ad
angulum
a,e,t.
notum,
fiuc
a,e,
m,
Sifangulumm,
Sedpropter
t) n. nota.
rectum, fit proportio d, e, ad d, m. nota. Vtrac^ igitur hnearum d, m. dC
b n. refpechi fcmidiametri eccntricinota crit. bft autcm d, m. acqualis n,
igitur angulus s. fit redius, dC d,b. fcmidia*
s 'hinc toa b,s. cognita. Cum
b,d,s.
notus. Scd angulus a,d,s,notus eft,qrTi
meter cccntrici.erit angulus

Sed angulus n. cft redtus,

fit

sequaiisanguIoa,c,t.noto, quarecrit totus angulus b,d,s. c6gnitus,e^crit

k,r. refpeclu d,z. 8C ctiam rcfpe(f^u rcmidiamen-i
utn:^ linearum d, k.

notaex qua SC linca k,z. innotcfcet linca

b z. undc etiam angulus d,b,r. fcifus crit. Sed ex duobus angulis b,d,r,
d,b,r. iam notis cognofcctur angulus cxtrinfecus a, z, b. qui eft diftaas
tia media ab auge eccntrici. Et quoniam locus augis eft notUs,crit mcdius
locus planctae cognitus.Scd inedius locus Solis in hac confidefationc con#
diftamia inter duo loca Solis 3C planctar mcdia,
ftat, hinc manifeftabitur
planetac ab augc cpicycli media,unde ip^
diftamiac
acquatur
Qu^c quidcm

ccentrici nota^hinc eritlinea b,k.

Conftabiiigiturtanderaraotusmcdiusplanetacintcmpore,
quod mediat inter duas confiderationes, quarum una erit tertiac habitudi*
habcmus. Cui motui fi acqualcm ad idem
iiis, &: alia quam fub manibus
mancbunt tabulac, Si uerono,diffc
inueiiicmus,bona:
tempus pcr tabulas
diestemporismcdij
diftribucmus,S(^propor
rcntiamduorummotuumin
fa nota crit.

tionem unius dici cxcumem a mcdio motu unius dici fubtrahcmus,fi fub#
trahcnda fucrit, aut addemus fi addenda, qnemadmodum in alijs feci*
mus . Pro motu ctiam diuerfitatis fimiliter agcmus, Verum redificato

motu longitudinis, dC medio motu Solis

certiKcato,

motus

ipfc diucrfiwff

tii ceratudinem habcbit.

Propositio

xviii;

Poflrcmo medijs modbus Saturni rabiccs con'

ftitucre

Tcmpori

LIBER
l|f

Tcmpori quodeft mter confiderationem,in qiia mcdius

planetje motf

tus cognitus cftj&^inter m(hns,cui radicem conftituendam cenfes^per

tar

bulas iamemendatas motum eiice medium, quem deinde a mediomotu

planetac minue^fi ad praeteritum radicem conftitucre uoles, auteidem ad*

pro futuro,& habebis radicem cupitam.Qudd fi fpecialem motuidi^:

uerfitatis radiccm uoles, fimiliter agito. Verum cum motus ille a motibus
SoIis,a[: planetae medtjs pendeat,radix quoc^ ipfius ab coruudem medijs
motibus nimirum fijmet originem.
de,fi

Propositio

XIX.

Mcdijs motibus fuppofi tis, ueros planetarum motus nu*

merare
^Paucis dabo prdceniim,qua!idoquidcm cx fcienti^ triangiilorum pla*
noru omnia ueniant apertifsime.Sit ecentricus a,b,g.ruper ccntro d.pun^^
Ctus a,fit aux ecentrici g.oppofitum eius.In diametro a,g,z.fit ccntrum rr.o
fus 3equalis,&^ e.ccntrum mundi. Epicychis autem fupcr b, dcfcriptus ha^s
beat planetam in puncfio k. Dudis lineis z,b,t,e,b,h,d,b,c,k. dC k,b. erit
pundus t.aux media epicycli,a qua regularis argumenri motus dcpendet,
SC aux epicycli uera, Ducantur eriam perpendiculares duae d,m,&: e,n.fu^
per lineam b,z. Alia quoc^ perpendicubris k,I,ruper Imeam e,h,continua;s
tam.Cum autem anguliis 3,z,b,rupponatur notus,eruntomiies lineae d m,
iii,r.c,n,&: n,m,refpedu lineae d,z.cognite,ideocp etiam rcfpccfHi femidia
metri ecentrici, Ex femidiamctro autem d, b. 6l linea d,m,inotefcet linca
!b,m,cuifiaddideris m, n. ucnietlineab,n, nota, propter quam &:Iineam
e,n.nota erit e^b.hinc angulus e,b,n.cognitus erit.
^Praetcrea fupponitur argumcntum medium, fcilicet arcus t,k. Eft aitr
tcm arcus t,h.notus, propter angulum t,b,h, jequalem c,b,n,anguIo prius
cognitOjfic totus arcus h,k.fcitus el\dC idcoangulus Ivk,b.notus,quare pro

pter angulum 1. reclum, utriufcp Iinearum k,l<S<:b,l. ad lincam k,b, femiir

diametrum fcilicet cpicydi proportionem habebit iiotam. Scmidiamcter
autem epicycli refpccflu femidiametri ecentrici nota cfl:,unde hoc refpeciu
pracdicfc linese norae erunt. Sed erat nota Imea e,b,cuiaddamus b,l,linea,

^/f

dC tota e,l,nota fict, cx qua 8>C linea k,l,fcita erit linea e,k.hinc angulus k,e,l.
notus ueniet.Cum autem angulum e,b,z.prius notix ex angulo a,z,b.dem*
pferimus,rehnquetur angulus a,c,b,&: b,e,k.ex quo habcbitur totus angu*ius a,c,k.quaeeft diftantia uera planctae ab auge ecentrici.Cum autemlocus

augis refpecfiu principrj arietis patcat, erit difiantia uera planeia^ a princiar
pio arietis ncta,qua uerum motu uocant, quod expecftabatur oftcndcndu,

llfNeautemnumeranti crebra numerorum multiplicatio atcp diuifio,

radicum extra(!iio, autalia quaeuis operatio tedium pareret, maiorcs
iioftri tabulas operantium confecere, in quibus angulos huiufmodi cognfcr
fiue

tu neceftarios induftrise coUocauerunt.Quas equiclem tabulas,fi aufcultarc

Veneri una fufficiet uia,
uolesjdabo conficiendas. Tribus fuperioribus,

&

Centro igirjr medio,utuocabuIis utar modernis, fi minor fuerit quadraru

te,finum recfcum quaerefinumqj complementieius,quorum utrumqp ines:
centricitatcm mu!tipIica,2<:producT:um per finum totum diuide, quodqp
propter finum centri medt) exibit in ie multiplicatum a quadrato femidia*
metriecentrici demas.Et rcfiduiradicemaddifccquadratam, eicR radiciid
quod propter finijm complementi prouenerat fu|:eradde, proaucftoqp in

VNDECIMVS^
quod per finum ccntri medij
mundi ad hoc
centrum medium,quam ferua, Demde duplum eius quod per finum ceru
multiplicato

adde quadratum dupli

cius

ucnerat.EtcoIIecli radix erit diftantia centri epicyclia cctro

tri

medij uenerat,

m finum totum extende, producfrum uero per radicem

,j,

feruatam partire.Exibit enim finus aequationis centn,cuius arcus eft ipfa ae;j
quatio centri. Quam,fi libet, in tabula ex direc^^o centri medtj collocabis,
Vt eam quandocumcp opus fuerit,abfcp proIixa,quahs iam oftenfa eft ope*
raiione paratam habeas

centrum medium plus quadrante fucrit,ipfum a femicirculo

fubtrahe,refiduicp finum primum,ut breuius dicam finum quocp fecundii,
iiue finum complementi eius elicias,quorum utrumcp inecentricitate mul*
tiplica, dC produc^orum utrumcp per finum totum diuide, cjiiaeautemexiW
bunt cuftodi,Quadratum itac^ eius quod per finum primum exiuit,a qua^
drato femidiametri deme, dC a radice quadrata refidui id quod per finum
fecundum exiuit fubtrahe. Qiiodqp remanferit, in feduc^um, duploeius
quod per finum pnmum ueneratin fe mulriplicato coniunge.ColIec^i nac^
radix erit diftantia centriepicycii a centro mundi,qua ferua.Deinde duplu
eius q> per finu primum uenit,in finum totu mulriplica, &C producftum per
f" Si uero

radiccferuata diuide.Exeuntis enim arcus erit ipfa centri acquatio qu^fits;

centrum medium quarta circuli fuerit,ecentricitatis quadratum

a quadrato femidiametri abijce, Rcliclum uero duplo ecentncitatis in (e
mulriplicato adiungc,6:: collecfli radix quadrataeft linea,qua centrum epfc?
cychacentro mundi diftat,eam ferua.DupIum denicp ecentricitatis in fing
totum extende,produ(flum uero per radicem diuide feruatam, Nam finus

Quod

fi

exeunris arcu^eftaequatiocentriquaefita.Iam itaqp patet inter omnes a?=r

quariones centri per femicirculum cognofcendi, Rcliqui uero femicirculi
^quationes,quia inuctu fimiles,&: in quanritate prioribus ^cjuales funt,prae:
tereo.Centro enim epicycli^qualitcr utrincpab auge medio quidem irincir
re diftante equales accidunt ccntri aequationes, Argumentorum deiliqi ac;?
quationeSjUt cognite fiant,ordo pofcit argumenri planctac ueri,fi quadiarbr
tc

minus fuerit, finum primum habeas,& fecundum^ dC utrumcp eoriim in

numerum femidiamctri

epicycli refpecl:u femidiametri ecentrici fuperius

clicitum multiplica, produC^torum quoc^ utrumqp in finum totum diuide

8C quod per finum fecundum exiuit,diftantiae centri epicycli a centro

mun

di adtjce,colle(fiumcp infe ducflum,ei qiiod per linum

primum exiuit,in fe

multiplicato comiinge, Aggregati enim radix quadrara diftatiam corporis

mundi numerabit,quam tene ad partem.Deinde id quod

exiuit,in finu totum extende,&! producfiu per radicc par
primu
finum
per
tire feruata^Exibitenim finus,cuius arcus eft aequatio argumenti qu^fita.
HfSi ueroargumentum aequatum plus quadrante fuerit, ipfum ex femiV
circulo abijce,&:refidui finum primu,5<! fecundum ex tabulis fiiis addifce^
Vtrumc^ autemeorum in femidiametrum epicycli muItiplica.Vtrumq}
tiam productum per finum totum diuide, dC quod per finu fecundum exi-?

planetac a centro

uerit.ex diftantia centri cpicycli a centro

mundi minue,relicftum iiero infe

duclum^ei quod per finum primum exiuit,in feitide multiplicatoadijciar*'

Congregati enim radix quadrata diftantia corporis planetse a centro mun

quam feruabis. Deindequod per finum primum exiuit in

finum totum multiplicajproducwm ueroper radicem feruatam diuide, na

di praedicabit,

quod exibit,eft finus

recius,cm'us quide arcus erjt^quatio argumcri cupita,;

Quod

LlBER
Quodfi humfmocli acrum

argftmentiim xqitAt quadraflti ftatueris,

qu^

dratum femidiamctri epicydi quadrato lineac,qu3c<!picycla a ceritro mun*

di rcmouet, coniungc, dC collecii radiccm planetaei ccntro mundi diftan*
liam appdla, Dcinde femidiametrum cpicycli in finum tofum multiplica,
produ(4um uero pcr radiccm partire fcruatam. Excuntis namcp arcus erit
sequatio argumcnti quacfita.Per femicirculum igitur argumcntorum ^quai^
lioncs non ignorabis.Rdiquus autemfemicirculus acquationes prioribus
habct 2equalcs,quarc ipfum nunc miifum focio.Has duas aeqiiatiofiesOppo

ne numeris fuis in tabula,cum quibus quserifolent,fiiabulas udes habere

compofitas. Si itacp iii motu fuo oentrum cpicydi acqualemfcmper habeat
a centro mundi diftantiam, fatisfeccrent hae duae aiquationes pro motibus
jcqiiandis.ld ucro non eft,unde ut motus scquer6r,& ne tabula; folitophi^
rcs fiant, cogitandum erit de minutis proportionahbus, 8C diucriitatibus
diamctri, quemadmodum in Luna. Aequationcstamcn argumentoruhic
reperientur ad fitum epicycli in longitudinc eccntrid mcdia,&:ob hoc du*
plicibus minirtis proportionalibusOpuscritiExceflTus namcp ^qUationum,
quae relitiuis argumentis in augCj&^eius oppontorefpbndcnt,adeo magnl
(unt,quodfi minutis proportionalibus fimplicibus uelut in Lunautaris,ni^
tnirij a ucro reccdes. Pro his ergocaquae circa Luna rccitatafunt confulc
(^r Ad aequationes Mcrairij dcnic^ quo pacto deprachendi quacarrt,operf

ram dabimus,& primo ad acquatioilics centri ueilicmus.S itzq^ centrCi mc^

diu fucrit minus 60 ,gradibus,ipfum a fcmicirculo remouc,^^: refidiii chor*
dam per eccntricitatem muitipiica produdum ucro pcr finiim totum diui*'
de^dC quod exibit ferua.Deinde centro mcdio adde fuam mfedietatem, dC
finum primu:n

cum finufecurtdd,

iitrumc]^ eorUm

prius
(eruatummultiplica, Vtrumcp etiam producfium pcr fiilumtotumdiuidci
quodcp per finum primum exibit,irt (t multiplicatum a quadrato femidiait

colle(fli

clice

5:

ii\

ei quod per finum fecundiint

aggregabitur, erit diftanti^ centri epicyclii

mctri auflfer, dC refidui radicem quadratam,

exiuitfuperadde. Nam qiiod

ccntro motus acqualis, quamferua. Poftea fiiium primum ccntri mcdfi ac:s
cipCjfinumq^fecundum, BC quemlibct^orum in ecentr;crtatcm multipiica
fingula,&! produchper liiium totum dfuidc.Qiiodcp per finum fctundum
cxiuit,diftatiac priiis feruatg fuperadde,3[! Co\\c<fka

iti

fc

dudfi eiquod pcr fi

num prima exiuit in fe multiplicato coftiunge.Nam collech radi^c qUadrata

diibntia ccntri epicyclia centro mundi numerabii,qua ferua.Dcinde uero
id cj> pcr finum primS cxiuit,in firtum toaim mulripIica,Si: t)rodii(^um per
radicempartire feruatam.Exeuniis cnim arclis crit,acqliatid cchtri qU^fitd.
c^ntrum mcdium fucrit do.gra.triplum quadratiecemncfta*
8<:quartam femidiamctri minue. Rclicfti cmm radix qliadrata rritdirr

0^Si uero
tis,

ftantia cctri epicycli a cdritro aequantis,

cum qua deriicp ut prius prbccdes

Qiidd ccntrunwnedium plus fexaginta fuent,minus tamen jpcipfuiii

a {emicirculo deme , dC ircfidui chbrdam addifc^, quam pcr cccntricitatefn
mu'tiplica,&: produdium in finum totum diuidejquod uero exibit ciiftodi.
fi

ItemccnmJm inediumcum medietatc fiia a femicivculo auffer, &:refidui

finum primum accipe finuracp fecundum,&: utrumc;^ corum in prius fcn
tum multiphca,utrumc^ ucro produAim per firiu totum diuidc, QiKDdqj
per finum primum cxiuit in fe dU(fhim, a c^uadrato fcmidiamctricccntrici
dcme, dC a radicc rclidiii id duod per finum fecundum cxiuit fubtralie,
^am quod rdinquitur^^erit diUantia ccntri cpicydi 3 cemrb 3cquantis,curti

VNDECIMV&
qtta deindeutfupenus procede. Si autem centrum medium

^o.griuen^

ccentncitatem in fe multiplicata a quadrato femidiametri ecentnci minue^^

&C a radice refidui ecentricitatem ipfam deme, quod cnim remanebit, erit
diftantia centri epicydi a centro acquantis,
ti

quam in fe duchm ecentricita;;

in ie multiplicat^'fuperadde,&! coUeifii radix quadrata erit diftantia ccn^

triepicyclia centro mundi,quamferua.Deinde ecentricitatem per linum

totum multiplica, 8C produc^um per radicem diuide feruatam, exeuntis es

nimarcuseftaequatiocentriquacfita,

Sed ccntrum medium 0 pofueris plus ^cgr.minus tamen i2o,proccde

utanteaintcrtiocafu ad habendum centri epicydi a centro acquantis di;;
ftantiam,quamquidem inuenta ferua.Deinde centrum medium a femicirs:
ailo fubtrahe,& refidui duos finus primum,
fecundum accipe, utrumcj
corum in finum totum multipbcando,5i!^ produ^^orum utrumqp per finum
totum diuide,& quod per finum fecundum exibit,a diftantiaprius feruata
deme, Refiduum uero in fe duiflum,ei quod per finuni primum exiuit infe
ducio coniunge,Nam collech radix quadrata erit diftantia centri epicycli

&

a centro

'

'

mundi,quam feruaPoftea idquod per finum^rimum exiuit,in [is

num totum multiplica, dC producftum

per radicem feruatam diuide. Eiiis

uero finus,qui exibitarcum,fcies eftc aequationem centriquaffitam
ilfEt li centrum medium i2o,gra,fuerit^ ecentricitatem a femidiametro
cccntrici deme, 8>C relinquetur centri epicydi a centro acquantis diftantia,

cum qua.ut in praecedenti cafu operaberis

uero centrum medium plus uo.gra.fuerit minus tamen remicircij

!o Jpfo ex ferriicirculo fubtra(fio,refidui chordam accipe, quam in ecentris
dtatem multiplica,&: producfium per iinum totum diuide,quod uero exisr
bit feruandum eft, Item a centro medio cum fui medietate femicirculum
tf(Si

deme, 8C eius qui remaiiferit arcus finum primum addifcc atcp fecundum,
Demum utrumc^ eorum per prius feruatum multiplica,&utrumcp produs
ciam per finum totum diuide, Quod itaqp per finum primum exibit in fe
ducfium,a quadrato femidiametri minuc^dC a radice refidui id quod per fi*
num fecundum exiuit,abijce, Relinquetur enim diftantia centri epicydi a
centro aequantis, cum qua ut in quinto cafu procede, Habes igitur centri
acquationes ad femicirculos abfolutas. Argumentorum uero^quationes in

Mercurioficut in reliquis elaborabis,MinutaquocpproportionaIiaficu

Verum acquationes argumentorum, quasintabulafaibi conuenit,
ac
fi centrumepicydifitin mediocrieius a centro mundi diftantia,
fiant
dum fcilicet ab auge a^quantis per <5o,feregradus diftat, Haecdeangnlis

alibi.

diyeditatum breuiter perftringere libuit

FINIT LIBER

VNDECIMVa

'

DVODECI^
LIBER
MVS SPECVLATIONES AMPLIORES
Pafstonem planetarum diuerfam, Progreflum
RegrefTum Variatione*
uidehcct Stationem,
nonnullas in longitudinem motus epicyclo'

circa

&

rum pratia accidentes lucidilsime difcernit

Propositio
I

PRIMA,'

PLANETIS ALTIORI*

hus unicam pofueris diuerfitatcm, epi^

cyclus in concentrico, aut ecentricus

ne epiciclo eidem fufficiens

l(f Diuerfitati

fi-

erit occafio^

qiKC foli collig^ta eft intelligc.

Ponamus Jtacp quod motus cpicycli in concen

trico, dC

motus planetae in epicyclo collec^ti dCif

quentur medio motui

Solis,

quemadmodum

fuperius oftenfa pofkjlant.Ecentrici uero cen;

trum moueatur ad fuccefsionem fignorum

qu^ uclociter cum SolCjdC pUneta ipfe fimilitcr ea ucloatate procedar, qua
cpicyclus in concentrico. Eius quidem medium locum dcterminetline;i a

centromundi duch
ccntrum planetx*

acquidiftanter

Im^

cxeunti a centro eccntrici, per

CSitigitur circulus mundo concentrfcus a,b,g,fupcr centro z,&: fit pun

quo fuit centrum epicycli,dum planeta fuit in auge epicycl/, fcilirf

c^iis a.in

cet puncio d,

dumc^ Sol medio curfu coniundius fuit planctce,

dC punc^tus

centrum ccentrici.Nunc uero epicyclus fit fupcr puntHo b,d>C pianea

ta in cpicyclo fug pucto o.Duclis igitur lineis z, b.d,b,o,n.o.z,o,&: z,s. crit
angulus n,z,b,motus mcdr],&: angulus d,b,o,diucrfitatis fiuemotus medi)
argumenti,Sitautemangu!us a,z,s.mcdi] motus SoIis,hinc inlinea z,s,erit
centrurn ecentrici.quod fit nPonamus itacp primo conccntricum,&: ecen
triaim gquales,& proportionem fcmidiametri conccntrici ad fcmidiamc^
h.fuit

trum epicycli aequalem proportioni femidiametri eccntriciaddifi:antiani

cemrorum. Erit igitur linea z,h.fiue z,n. cqualis b,o, Cum autem duo an*
guli a,z,b.5<! d,b,o,aequantur angulo a,z,s,ujbIato communia,z,b,crit an^r

gulus b,z, s.acqualis angulo d,b,o.quarc z,b.&: n,o,3equaIes6^ fibi acquidi^

fiant . Et quia funt aequales , crunt duae lincac, z,n. &b,o, acquidiftan*
tes, undc fupcr ccntro n. defcripto circulo fecundum quantitatem
qualem fcmidiamctrocccntrici.circumfercntia eius trahfibit pcr punc^ium
o.Et quia hrieaz,b. poninir medii motus planetx, quac quidem aequidiftat
lineae n,o, a centro eccntrici ducflac, erit plancta in linca n, o. dC ob hoc in
pundlo o.Scd dC fccundum uiam cpicycli in codem pun(f}o pcfitus efl,qua
re fccundum utramcp uiam unaeftlinea,per quam uidctur planeta oculo

in ccntro mundi nofito,^: erit angulus s,n,o,argumenti mcdij acqualis an*

gub d,b,o, Qijod fi pofuens femidiamctros cccntrici,&coccntriciin^qua
les, proportfonc tamefemidiamctri concentrici ad fcmidiametru cpicycli,
ficut proportione ccetrici

femidiamctri ad dii^antia ccntroru ide fequetur,

quemadmodii ex eis^qugproLunafunt conclufa,ehcercpoteris a fecillime,

Pfopofitio

DVODECIMVS^
PrOPOSITIO

II,

Vcnereidcm,& Mcrcurio uidcri ncccfle eft

fPonamus motum epicydi in concentrico a:que uelocem medio mof
In

motum argumenti unicuicj^ fuum,motum uero centriecenirici

ad fuccefsionem fignoni aequalem aggregatc ex mediomotu Solis,&: me^
tui So\is,dC

dio motu argumenti. Repetita igitur figura priftina, in qua angulus a,z,b,
eft medij motus Solis, crit angulus b,z,s, sequalis angulo d,b,o. motus arsr

gumenti.quare linea z,n,ajquidiftabit lineac o,b,&:reIiqua ut ante,Ex his a*

perte fequitur,quod fecundum uiam epicycli,8<: concentrici,quicquid pla*
netae accidit de ftatione, dC retrogradatione acciditetiam eifecundii uiam

ecentrici,quamuis &!cetra ecentrici,&: lineamedij motus planetac non niii

ad fuccefsionem fignorum moueantur, Verum illud erit in locis proportip
nolibuSjUoIo dicere,fi incerta diftantia planetac ab auge epicycli planeta uis
detur ftationarius, in acquali diftantia ab auge ecentrici itideapparebitfta#
tionarius.IamigiturfipIanetae eflet unica diuerfitas fui motus, utputabat
AppoUonius, di ceteri uetuftiores, fatis eflet oftedifte occafionem ftationis
aut retrogradationis per uiam epicycli, Cum autem fuperius duplicem con
cluferimus diuerfitatem,proptcr ecentricum fcilicet, 6C epicyclu^fruftra dc#
terminare laboraremus puncla ftationum in ecentrico Solo,aut epfcydoS^
concentrico,quarc mifiaifthaec facio. Ad rem ergo ipfam ueniamus,quam,
iit planius coiiiequamur,pra?ambula quazdam audiamus,

Propositio
Si bafis trianguli rc(fli linei in

iik

duas

fecfla

fucritportiones,

duarum una latere fibi contcrminali non minor fucrit,erit eiuf

dem ad reliquam bafis portionem maior proportio, quam an<

guIorum,qui fupra bafim funt ordine permutato

f Trianguli a,b,g.bafis bjg.diuifa

fit

in duas portiones b,d.8^ <l,g.c[ua

rum una,fcilicet g,d.non fit minor latere a,g. Dico lineae g,d,ad hneam d,
b. maiorem eiTc proportionem, quam anguli a,b, g, ad angulum a,g,d. Sit
enim primo g,d,atqualis a_,g. produdia linea diuidente a,d, ei acquidiftan*
tem a pundo g.cduco, donec cum a,b. continuata concurrat in puncio
Lineae quocp g.d.a^quidiftantem, quaz fit a,e.producam. Erunt itaqp para^
leUogrami a,d,g,e,duo latera

2L,c,dC

d,g.aequaha, Itemcp ^d,dC e,g,fibi ac^

fecundum quantitatem
punc^um e.fitcp arcus g,c,h,Proportio igitur triangil^

qualia.Defcripto igitur arcu circumferentie circuli

a,g.ipfe tranfibit per
li

z,a,e.ad triangulum a,e,g.maior eft proportionefedoris h,a,e,

gulum a,e,g.cumfedor h,a,e,fit pars

ad triani^

trianguliz,a,e, Sedfecftoris h,a,e,ad

triangulum c,a,g, maior eft proportio.quam fectoris eiufdem ad fc(florem

c, a,g. quoniam triangulus e,a,g. eft pars fecfroris e,a,g. quare multo maior
fecfioris h,a,e.ad fc
cft proportio trianguli z,a,e.ad triangulum e,a,g.qua
<ftorcm e,a,g,Eft autem proportio trianguli r,a,e.ad triangulum e,a,g,fi'cut
lineac z,e,ad lineam e,g,cum fint triani^uli eiufdem altitudinis. Et z,e,ad e,

g,ficut z,a.ad a,b.&: ideo ficut g,d.ad

d b Jgitur trianguli z,a,e,ad triangu

lum e,a,g.ficutlineacg,d.ad d,b.Item fecloris h,a,c.ad fedforem e,a,g,pro

portio eft,ficutproportiotriangulih,a^c ad triangulume,a,g.quibusangus
|is aequales funt duo anguli a,b,g. 3C a,g,b. Proportio igitur fecforis h,a,e

ad fec^^orem e,a,g,ficuc anguh a,b,g,ad angulm a,g,b, Sed erat proportio

iij

trianguli

triangiili ?,a,c*

LIBER

ad oriaflgulum c,a, g maior proportrolic rcdoris ti,a,f , ad

fcc^orem e,a,g.quarc ctiamproportio g,d.l-nc2ead d,b.maior critpropor?:

ione anguli a,b,g,ad angulum a g,b.quDd fuitconcludcndum,
IffSi aHtcg,d.maior fuerita,g,di;ciis linds tecfiis irtantc,&:a,c,ma^^^^
fecundu quantitatem itacpa,e,defcriboarcum)Iineauero a,g,continuo,doir

necarcui ipfiobuiabit.Qxiodifpofito argumcntabimur,utluprafec4mus>

Propositio
Ouibus

fieHis ftatk)

iiii.

aut rctrogradado acddat,

& quibu

'tion,dircernerc^
4[r Stella

uhicum habcns itiotum ad fignorum fuccefsioncm, Stf rcgula*

rcm fuper centro mundi,nunquam retrogradari uide^ur.Quar uero dupli

ccm habet motum,fiue proptcr cpicyclui^n, Qc concentricUm,fuie ecentricu
Solum,cuius ceiitirum mobik cft,retr6gradationcm paticiir. Si tamen mosr
"tus eius,

quo feorfum moueretur, cofitra fignorum fuccefsioncm tenderet,

Vt aiitem manifeftius fiat illud,fit cirdilus cpicydi a,b,g.fuf er centro d.&

c^ntrum mundi c,a.quo pcr ctiitru cpicych ducatur liiiea e d^xdC fit a. au^
picycli g. uero oppol itum augis, Dico

proportio Ime^c
djg.adlineam c,g.non fuerit maior proportionc uelocitatis motus epicydi
ad uelocitatem iiellac in epicydo, noneft pofsibile, quod fiella retrogadari
uideatur,Si enim hoc pofsibile clTet,maxime Heret apud punclum g, ibi c<s
nim plurimum minuit motus diuerfitatis ex motu longitudinis.fcd non ac
ita<:^

geheraliter,

fi

ddit ibi quod dicftu.n eft , Acdpiamus cnim arcum g,t, quam minimum,
du^fa linea tt,dC linea d,t,Quia igitur bafis trianguh d,t,e, diuifa cft in dii
as pcrtiones d.g.St^ g,t.dC uha ^rum,fci1icct d,g.non eft minor latere d,r,
trit per pr^cedentem maior proportiolineac d,g.ad g,c.quam anguli d,t,e,

ad angulum e,d,t.Et ideo minor proportio anguii d,e,t.ad angulume;d,t.

quam Hncae d.g.ad g,e.Sed proportio d,g,ad c^g. pofita eft non maior pro
portione uelocitatis epicydiad uelodtatem planetac in cpicyclo,Muito igi*
tiH" minorproportio anguli d,e.t.adangulum e,d,t,quam fit proportioue^
iocitatis epicycli ad uelccitatcm ftella:. Sed uelocitatcm ftellae nimc deter^

minat angulus g,d,t.angulus igitur uelocitatis epicycli maior eft angulo

g>
e,t,Sitcp angulus ipfe g,e,l. In tempore igitur quo ftella defcribit arcum e*
|McycIi t,g.uidetur ipfa defcrmfiffe angdum t,e,g,circa cemru

ra iignorum fuccefsionem,

fi

rmmdi coiis-

centro epicycli quiefccnte ftcllal. dumtaxat

in epicyclo mouerctur, Sed dCin co tcmporc epicychis defcripfit circa cen

trum mundi angulum I,e,g.maiorcm angulo t,c,g, fecundumfucccfsionc
fignorum,uifa gitur cft ftella moueri ad fignorum (uccefsionem fccundum
<^uantitatem dilrerenti^ horum angulorum,fcilicetfecundum quantitatem
nguli I,e,t,Nequaquam igitur palTa cft retrogradationem,
l(f Idcm probabitur, fi acccperimus arcum g,z. productis lineis c,z. 3^
^i,\lrk ehim iteru angulus g,e,r,minor angub uelocitatis motus epicycli,
Sit igitur

angdus

fcribit angulum

ille

g,d

g^e^m.Dum igitur plancta circa ccntrum epicycli de

uidentr in cemro mundi e.propter cpicyclu defcri^

z,

angulum d,c,z,contra fignonim fucccfsioncScd in co tempore ccn"?

irum epicydi defcripfit fecundum fignorum fuccefsioncm angi.Iu mjC, d,
Qui cum luperct angulum d,e,z,commifcendo motus duos, uidebiair pla
neta non retrogradar^ fed fecundum fucccfsionem fignorum moweri, E?t
pfilfe

his

DVODECIMVS^
hufcqumir^quSd ncc^ Soli accidat retrogradatio ncqj Lnfia^ Solcnim (e*
cundum uiam cpicycli eam habet uelocitatem in cpicyclo quam epkyclus
circa ccntrum mundi, Proporno autem (cmidiamctri epicycli ad parterri
(cmidiamctn conccntrici quac cft cxtra epicyclum,ert: multo minor hac^*
portionea^qualitatis.Eftenimfecundum numeros Ptoiemaci fcre ficut 1.
ad 25. Similiter de Luna praedicabi$

C In reliquis ucro quincp erraticis aliud apparet, Nam proportib lihcae

g,d. ad lineam c, g, maior cft proportione uelocitatis cpicycli ad uelocitatc
ftellac. Contingit igitfjr a pun(fl:o e, produci lineam cpicyclum fecantcm,
r!iter ul

proportio medietatis eius panis,qua^ in epicydo cft, ad partcm li^

ncacduclacextrinfecam, fitficut proponio uelocitatiscpicycli adtielocita*^

tem ftellac. Nam a fituiincae c,a, rccedcndo utrinqplineac partiales,quaein*tra cpicyclum cadunt pedetentim minuuntur, quac

ucrocxtracpicydum

funt maiorantur. Signaris igitur huiufmodi duabuslinds c,t,k.&:c,r,b.

t,k, ad linearn c,t. fii ficutproportio ueloar
ad uelocitStemftellartalis, Iternfitproportio mcdictaris li^
hcap 2, b, ad lincam c, z, DiCO quod planeta in utrocp pun(florum t,
cxiftens uidebitur ftationarius. Et pcr totum arcum t,g,z, apparcbit rerrb
gradus. In toto uero epicycli arcu reliquo uidebitur direc^us, qucmadmpf

ficut

proportio mcdictaitislinca:

citatis epicycli

&

dum infra dcmoiiftrabitur,

pROPOsttiO

V.

Putlftum fiationis fteUa? in epicyclo determmar^^

C Sit cpicycli circulus a, b, g. fuper ccnrro c, Et ccntrtim mundi fit z, 3
quo per centrum epicycli ducatur linea z, e,a. Et fit proportio e,g, ad g,z,
maior proportione
ftcllac

nonaccideret

uelocitaris cpicycliad uelocitatem ftellar,

ftatio

Alias cnim

nccp retrogradatio,quemadmodumpra:ccdcns

oftcndcbat. Sitqjalia Iincaz,b. fecans epicyclij in duobus pundis b;&! h.

taliter ut proportio medictatis b, h. ad lineam h,z, fit ficut proportio uclo:?

ad uelociotemftellac,quod quidempolfibilc cft,utprseta(ftii

cft.Dico hanc lineam detcrminare puncfium ftati6nis,Nam ftella in h.cxi*
ftens, apparebit ftationaria, Quantufcuncp cnimarcus ab h.uerfus augein
accipictur,ineolocopIanetauidebiturdirecfhis, Inarcu ueroabh. iierfus
oppofitumaugis epicycli protenfo.quantucunqj modicusfuerit,ftcllauidc
citatis epicycli

bitur retrograda,quare neceifario in pun^o h, uidebitiir ftationaria,

IffHuius reiaudi dcmonftrationcm:Accipiaturprimoarcus h,k.ucr{us

linea b,k. Itemc;^ duac fcmidiamctri
iaugcm cpicycl^ ducfta linca z, k, 1.
Quia
itac^ trianguli b,k,z. bafis bjZ. di*
producantur.
cpicydi e,h,&c,k,
uifa eft in duas portioncs b,h. 8C h,z. 3C h,z,maior eft latere b, k. crilt pro*
portio lincac b, h. ad h,z. p fertiam huius maior proportione anguli b, z,ki.
d angulum k,b, z, dC ideo maior proportionc dupli anguli b, z,k. ad du*
plum anguli k,b, z. Igitur maior eft proportio medictatis Iincacb,h. ad Iir
ncam h, z, quam anguli b, k, z. ad duplum anguli k, b, z, fcilicct ad angu
lum h, c,k, Scd crat pofita proportio mcdietatis b, h. ad h, z. ficut pro*
poriid uelocitatis cpicydi ad udocitatcm planctae, quarc uelocitatis cpi*
cydiad uclociiatcm planetac, fcilicetangulum h, e,k, maioreft proportio
<juamanguli b, z, k. ad cundem angulumh,e, k, Igitur angulus ucloci*
tatiscpicycli refpondens angulo h,c,k.uelocitatis planetac,maior ieftaiigu*
|o b, z, k, k. Sit igitur angulus Ii, z,n. scqiialis angulo udocitaris cf)icydi,

iiiii

Dum

LIBER
Dum crgo plancta in cpicydo defcribit angulimi !i,e,k, uidetur circa cen^r
trum mundi dcfcripfilTe contra fignorum fucceffionem,quantu eft ex par^
te epicycU angulum h, z, k, Sed in eo tempore centrum epicyclj defcribic
arcum h,n, QC ideo etiam totus epicyclus motus eft ad fucccftionem fignc*
rnm per angulum h,r,n PIus igitur ^cedit cpicyclus, quam ftella prcptcr
motum eius in epicyclo retrocedat in angulo quidem k,z,n, S>C tannindem
uidetur ftella moueri ad fignorumfuccei{ionem,quare in totoarcuh,k,aptf
paretplanetadire(ftus, Qijod fia puncfto h,fumpferimus uerfus oppofitu
augis epicycliarcum h,m quannimcunq? paruum, planetain totc hocartf
cuapparebit retrogradus,Ducftisenim lineis z,m. &b,m, &:e,m, Ex ter*
tia huius maior erit proportio z,h, ad h,b. quam anguli m, b, z, ad angulij
b,z,m. Eft enimbafistriangulib,z,m.diuifa in duas portiones z,h, ^Vh,b,
Quarum una fcilicet z, h, maior cft latere trianguliz,m, quare conuerfim
minor cft proportio b,h,ad hjZ.quam anguli b,z,m, ad angulum iTi,b,z,Et

ideo minor quam dupli angufi b,z,m, ad duplumanguli m,b,z,Hinc ctia

minor erit proportio mcdietatis lineae b,h, ad lineam h,z.c^ anguli b,z.m,
ad duplum angulim,b,z. fcilicetad angulum h,e,m,Sed erat ^portiome*
dietatis linesc b, h, ad lineam h, z, ficut uelocitatis epicydi ad uelocitatem
planetae, Ergo minor eft proportio anguli uelocitatis epicycli ad angulum
elocitatis planetae,quam proportio anguli h,z,m,ad angulum h,e,m.Cum

m. fit uelocitatis planetaeinepicyclo,eritangulus epi^

cydi uelocitatis minor angulo h,z,m,Sit iginir ipfe h, z, t. Diim ergo pla*
neta in epicydo defcribitarcum h,m, m angulum b,e,m. uidenir circa ccn*
trum mundidefcripfilTeangulum h, z, m, contra fignorumfucccftionem,
quantum eft ck parte epicycli. Sed in eo tempore centrum epicycli fecun^
dum fignorum fucceftionem motum eft g angulum h,z,t, Maior itacp clt
retrocelfio planetae circa centrum muiidi propter motum eius in epicyclo
quam fit proccffo eius proptcrmotumepicyclitotius,in anguloqufdem
ni,z,t,quare ftella dum mouetur per arcum h,m, uidebitur retroceft;fl'e per
angulum t, z,m, Cum igitur in toto arcu h,k. ftella, fit dire<fca,in toto arcii
autem angulus

h, e,

h,m. fit retrograda, necefte eft h, pun<flum elTe hnem direcf>ionis,&: ini*
tium retrogradationis, Et idco ipfum eritpunctum ftationis, quod fuit dcr?
monftrandu. Idem per omniafi'militeroftendetur,pofitoplanetapoftop'?
pofitum augisepicycli,uelut iampofitus eft ante huiufinodiaugisoppo^
fitum,

PROPOSITIO

VI.

Data ^portione duarum Iinearum,fi quod fub cis re(flan>

gulum continetur notum fucrit,utramcp earum notam fieri*
4|fDuaj lineaca,b.&:b,c,proportionem inter fenotam Iiabeant,fitcp d,

b. acqualis a, b, dC orthogonalis ad lineam a,c, Sc^compleatur paralellogra^

reclangulum b,d,g,c,quodmotum fupponatur.Dico quod utraqj
linearum a, b. 8C b, c. fcita ueniet, Continuetur enim g, d, in e, jta ut a,e
orthogonalis ad a,c, fibi occurat in e. Erititaqp proportio quadrati a, d, ad
paralellogramum b,g. ficut lineae a,b, adlineam b,d. qiprecum harc pro^

mum

portio nota fit, 8C fuperficics b,g, cognita, ueniet quadratum

dC latus

a,

d.

nonim,

fuum a,b. quod quaerebatur, Sed 8C propter proportionem a,b,li*

nee ad b,c, fuppofitam,Iinea b,c* nota Bet.

Propofitio

DVODEC MVS^
Propositio

VI

Cognita epicycli ab auge ecentnadirtanti'a,ucIocitatescpi

cycli dC planetae,propo(ko medio c^irfui refpondentes ehcere
Hf Vt fi diftantia centri epicycli ab augciuerit to, gr, uolens fcirc duni
centrum epicydi medio quidem curfu per gradum unum mouctur, quaiLs
quanmm plancta
tuminreiueritaierefpectu centrimundi moueatur,
in cpicyclo, hoc pacio procedam, Cum centro medio, quod cft difbntia
epicycli mediaab auge ecentrid, accipioatquationemcentri, quamreruo,
Deinde ccntro medio, quo iam ufus fum, addo arcum mcdij motus pro*

&

Etcum aggregato iterum morc folitocentri aequaiioncm addifco,

Harum duarum aequationum diffcrentiam,fi qualit, ab arcu mcdij motus

pofiti.

propofiti

demo, fiepicyclus

foerit inter

gemecentrici, Autaddoeidem,
fiet

dum

duos tranfitus mcdics iierfus au

oppofitum augis. llludtame te^e

fiuerfus

epicyclus in eademparte refpccluaugis aut eius-oppofitifuerit*

Volo dicare, fi centrum mcdium datum pofueritepicyclumanteaugem,

quod aggrcgatumexcentro medio dC arcu mcdi] motus prbpofiti, fimilii?
ter poiiat epicyclum ante augem,autpoft augem,fi alterinm ccrdm pofuerit
cpicyclum, quod d)C rdiquum id faciat. Si uerourium cx eis pofueritepicy
clum ante augem,6<! alterum pofl: augcm,oportet duas ^equatibues coniun^f
gi,&: collectum dcmi ex arcu medij mutus propofiti. Qiiod fi unum eorg
pofuerit epicyclum ante augis oppofitum,&: aliiid poft. CoHeclum ex hu^:
lufmodi centri a:quationibus adijciendum ell medio motui propofito. Pro
uelocitatc uero planetaein epicyclo accipiatur medium argumentum,pro
pofito medio motui rcfpondens,quod facile fiet, fi cjuaiKotempori motus
iUemedius propofitus refpondeat fcietur. Huic argumento medio, quodi
adhabcndamuelocitatemepicyciiminuiftiadde, aut minuequod fuperius
addidifti. Ratio autem huiufmodi operationisexeisquaefuper ius dcaru
gulis diuerfitatum propter ecentricum uenientium data funt, fimenteni
appofueris,plane conftabit,

Propositio

viiu

CiLiantum in principio retrogradationis aut dire(Jlionis ati

Siuge uera epicycli planeta diftctcertificare,.

f Sit epicycli circulus d, c. z,h.fupeT centro a. notam habens ab augC

diftantiam,& ob iioC ex pvacmifta uelocitatem refpecfiu uclocitatf
cognitam.Ducatur^
tis
a centro mundi,quod fit g, linea recta epicyclunt
fecans in duobus puncns c. &2.taliter i/t^portio medietatislineaee,
fcilicet lineae t,z.ad lineam r,g, fit at proportio uelocitatis cpicydi ad uelo;
citatem planetae in epicyclo,du(f^is ante tamen hncis a, t. quidem perpeh*
diculari ad c,z. dC a,2, femidiametro epicycli,cum linea g,h,d. cpi ycli aii*
gem d. oppofitum eius g.indicantibus, quaeritur arcus d,e,z. Eft enim
per quintam huius puncl:us z. in loco, in quo planeta ftationariiis appa
incipiens rctrogradari.Qui etiam punclus,fiin latere epicycli dexe
rer,

fecentrici

&

&

tro fignabitur, fimili conditioneerit ipfe initium direcTiionis.Quia autern

proportio lineas

r,

t.

ad lineam

z, g,

iam nota cft,quoniam

uclocitates

cpicycli dC planetas prsemifta docuit, erit proportio c, z. dupla ad

kncam z, g.

noia, Qiiare coniunL^im proportioe, g,

t,

z,

ad r,g, cognita

ad

fiet.

LIBER
Itcm cx cis quoelibripraeccdcntes explanarimt,ftota fit propof tio (emidui
ametn* epicydi ad Imeam a,g. 5C ideo a,h. refpecfiu a,g, notaj&confequen
d,g. refpec^tii h,g.cognita Het,igitiir quod fitexg,d,
ter d,h, ad h,g,Sed
mh,g.fcitumueniet,Sedipfumacquatur ei quodfitexe, g, inz,g. ergo
quod fit ex e,g, in z,g, notum dabitur, Cum autem proportio e g. ad z.g,
iam conRet, erit per fextam huius utracp hnearum e, g,dCz,g. cognita re*

&

fpeciu hneae a, h. femidiametri fcilicet epicycli, linea denic^ e,z. nota pro*^
dibit,& medietas eius t,z,Trianguh' igitur z,t,a, redanguh duo latera t,z,
z,a noca fiunt,quare latus eius a,t.fcitum,&: angulus t,a,z,cognitus,Sed
&:linea t,g,nota cA,dC angulus t reclus, quare angulus a,g,t. notus fiet, dC

&

quo ii dempferis angulum t,a,zmotum,

reliqims ex vcdio angulus t,a,g,
refiduus de
manebitangulus z,a,h,notus,8: arcus z, h. cognitus, unde
hunc
Ad
epicy
erit,qui
quaerebatur,
igitur
d,z,
inuentus
arcus
femicirculo
notac
punclo
fuerit,
uidci?
puncto
z.
diftantiac
d,
a
ch fitum dum planeta in

&

bitur ftationarius.
il[f

Si uero initiu direcftionis optaueris, translatas intellige

omnes lineas

epicych ad latus eius dextrum, dC fillogifmo fruaris priftfno,

Concludes etenim initiumretrogradationis&: initiumdirec^tioniSjCpicys:
di fitu non mutato,aequaIiter ab auge epicydi uera diftare.
finiftri lateris

PrOPOSITIO

IX.

Motum diutriitatis medium pro tempore

dimidix retro'

Sradationis numerarc

^Arcus hic q ue m quaerimus,eft de circumferentia

S;

'

epicych^defcriptus

planeta,medio quidem curfu diuerfitatisa principio retrogradstionis aci

medium eius. Medium autem iftud, ut nunc fupponimus, eft inftans quo
planetaeftin oppofito augis uer?e epicycli, oppofitus fcificet medio loco
Soh3,quod fi oppofitum augis ueraeepicydi no uariaretur refpeciu oppo*
fiti augis mediac epicycli,praecedens fatis docuiffet arcum quacfitum. Non
autemita eftjimmouariatur pundus illefemper,
^Sitenim,ut cognitufacihus Hat, infiguralineaz, e. ducla pcr augem
ccentrici z, dC ccntrum mundi e, In quafit centrum motus aequalis t, Sta^
tuaturq^ epicyclus inter augem dC longitudinem ecentrici mediam, qui fi't
circulus a,b,g.fuper centro d, defcriptus, Duc1:a linea e, d,a ad augem epi
cycii ueram,quce fit a.
jipofita aiit augis uerae fit pundus g, fed oppofitil
augis niediae cpicycli fit pundus h,du(fta linea t, h, d, Planeta uero retro^r
gradari incipiens,fit in puncflo b, Arcu igitur b,g,ex praccedenti habebir

mus notum,Gum autem nort deicribit planeta praecife a principio retrogra

ad eius medium, Accedente ciTi planeta ad oppofitum augis
ille recedit amplius ab auge ecentrici, Angulus igitur
diuerfitatis e,d,t, ob cam rem maior erit in medio retrogradarionis quam
in eius initio,3(^ inde oppofitum augis uerae epicycfi plus diftabit ab opposr
fito augis mediae, In medio itacp retrogradationis lit oppofitum augis uerg
cpicycli punclus m,Defcribet igitur planeta arcum cpicycli b,m, a princijr
pio retrogradationis ad eius medium, In fine uero retrogradationis muta*
bitur oppofitum augis cpicycliper arcu fere acqualem arcui g,m,Aeftime^
tur igitur uenifte ad puncfium n, ita
a medio ad finem retrogradationis
dationis ufqp

epicycli, epicyclus

j^

arcumepicyclifere acqualem arcui b,m,defcribcre conuincatur^Quacrimus

itac^ arcil b,m,

qui equidem ftatim ineniretur,fi arcws g,m,cognitus eifet.

Sed

VNDEerMVS,
feVd ipfc fcin' iio poterit, in'fi fciantur anguli draerfitatom ptoptercctntxi^
ctlm ueni'entium,quorum unus in pnncipio retrogradan'onis,aIter uero la
cius mcdio contiiigit,orum enim angulorum dirFerentia arcum g,m,ma*
tiifcftaret, fi

derent. Si

medium retrogradationis ante aut poft au^em accis*

acro alterum ante & alterum poii augem fiue cius oppofitum
initium dC

contingeret, ipfi angul diuerfitatum coUecfii idem efficerent,

Vt igitur hos diuerfitatum angulos prope uerum eliciamus^
i

operam

g. notus eftjSi^proportio uelocitatis cpicycli ad uelocita*

tem planetac cognita efl: . Quare cum arcuS b, g, uelocitatem planctac ini
cpicyclo menfuiet, erit arcus quem epicyclus corrcfpondcnter defcribic

demus. Arcus b,

atquanonenl ccntri cum centro niedio, quo utebaris

in praccedenti, dum quxrebas arcum z,h, quamferua. Deinde huic ccn^
tro medio arcum iielodratis epicycli fuperaddc, quem iam nouifiime ex
traKi{?:i,8:cum collec^o iterum quacrc acquaiioncm centri. Cuius acquatio*
nis dC prioris dif^ercntiam nonDis,3cquaIis riamc^ erit fere in propofito ar*
cui g, m. Subtrahc igitur cam ab arcu b,g. prius noto,&: manebit arais b,
fcitus.

Accipe

iginir

m. quaefiftis, dum epicyclus inter duas longitudincs ecentrici mcdias ver^

fus augem fuerit, auteidcm addc, fi in reliqua cccntrici parte coriflituniJ
fucrit.lIU!d quidem obferuabis,dum initium dC medium rctrogradationis
in cadem parte augis,aut eius oppofito Ccciderint. Si cin in diucrfis acci^
derint partibus, centriarquationcs coniungc,&:cum aggregato utpridem
opci abcris. RepertUm autcm hunc arcum fi dupiaueris, habebis arcu iFcrc
totius retrograclationis Facilc denicp conftabit

dens,fi tabulas

tcmpus huic arcui rcfponc

mediorum motuum confulueris.Qpod fi uclis opus huiul*

modi praecifius rcdderc,inuento arcui ciiuerfitatis,mota longinidinis me#

dium correfpondentem inquire,^ co confcqueter uDris uicc arciis, qiierti
ifuperius per proportionem uelocitatum ttionium elicuifti

pROPOSltlb

2ti

Arcum dimidix rctrogradationis difccrnere^

ff Rcfumamus fi'gtjram fuperiorcm,qux dcdft angiilum a, g, tnofum,
perqucm planeta quidem retrotederet in temporc dimidiseretrograda*
tionis, fi in hoc temporc cpicyclus ad motum ecenti-ici non mouerctur

VcrUm interea mouetur ipfe fccundum fignorum coniequentiam, Qpotis

anguhim,qucm linea ucri motus epicydi in hoc tcmpOre dimu
die retrogradationis defcribit,minui cx angulc a,t,g.Rcfiduum cin qmn^

tebit igirur

him planetarctrogradabitur in hoc tcmporc iridicabit,

Eft autem cx praesr

cedcnte tcmpus dimidiae rctrogradationis notum, cui mcdiurn motCt Ion*E

gitudinis tabulac fuac dabunt cognitum, Sic igitur diftantia cpicycli ab aiix
gc cccntrici nota cft,ad principlum rctrogradationis quidcm cx fuppofi*
to.ad medium ucro rctrogradationis per additionem huiiis motus medri,
qui corrcfpondet tempori dimidiae retrogradationis,quarc tabulas sequai
tionum norus crii arcus,quem epicydus uerb fuo motu in tcmporc dimis
diae retrogradatis dcfcribit. Hic igitur arciis ab arigulo ag,t. demptus, rcss
iinquit arcum rctroccftioriis quatfitum, Quemfi duplaucris, habebis pro

pc ucrum arcum a plancta contra fignorum fucccftionem in tempgre tc^

tids retrogradatioms defcriptum*

Propositio
Arcus ftauonum

xr;

induftria tabiilare;

LIBER
HrPtolemaeus hunc operandi tenet modum, Principio qvtxrit ftationem
primam cuiuslibet planetae ad longitudinem mediam ecentrici, Deinde
oppofitum augis ecentrici,
ftationes primas fimiliter accipit ad augem
hanc
pr^cifam
operationem,quam
curat
tamen
nonahuius docuit.In^
Non
ad
hunc
triphcem
fitum, fic procedit, Differen;;
uentis autem ftationibus
tiam maximae remotionis centri epicych a cenrro mundi dC mediocris fta:=
tuit primum numerum, Differentiam uero remotionis huiufmodi ad eum
"

&

fitum, cuien ti liationem proponit,

&

remotionis mediocris pro fecundo

iiumero fumit. Item exceiTum duarum ftationum, quarum alterainauge,

altera uero in longitudine media accidit,protertionumero. Multiphcat

fecundum in tertium,&! produciumin primum partitur, dC quartum

cxeuntem fcilicet fubtrahit a ftatione,quam dat longitudo ecentrici mediaj
aut eidem addit,quemadmodum res ipfa poftulat. Haud fecus operatur ad
itaqj

cos epicycli fitus,qui inter longitudinem ecentrici mediam 5^: augis oppo=r
fitum clauduntur,Sicqp uidetur extraxifte ftationes planetarum ad omnem
cpicycli inccenn'icopofitionem.

Hoc tamen unum fupponit,quod quanm

cpicydus recedcndo i longitudine ecentrici media, centro mundi aut ap^:

propinquat aut remouetur, tantum proportionaliter aut creicant aut de^
crefcant ftationes huiufmodi, Quod equidem fuppofitum neceftitatem

non
Hf

habet.

Ad uarias enim epicycli a

centro

mundi

diftantias

eafdem inueniri

primas hoc pa(fco demonflrabo, Sit epicyclicirculus ajb,g. fuper

d,6i^centrum
mundi e. quod continuetur cum centro epicych pcr
centro
lineam e,d, ufcp adaugem epicych a, educendam, Producaturq? a centro
mundi linea e,b. fecans epicyclum determinando pun(flum ftationis g.hi
neae^p a, e, fit aequidiftans b, z, quam fecet h, t,per puncffum g, tranfiens
e,
qualitercunq^ ceciderit in purtc^io I, Erunt igitur duotriangulib,! g,
g,t, aequianguh,quare proportiohneaeb,g.ad lineam g,l, cft ficut propor^
tiolineae h,g, ad g,t. Ideo permutatim b, g.adg,e, iicut g, I. ad g, t, quare
maior eft proportiolineae h, g. ad g, t, quam proporrio b, g. ad g,e. unde
ctiam maior eft proportio mcdietatis lineae b, g. ad lineam g,e, Ponamus
itac^ puncftum ftationis g, ad longitudinem mediam ecentrici, quando fci=:
licet centrum cpicycli diftat a centro mundi per lineam d,e,Deinde imagi^
nemur epicychim recedere ab hoc fitu uerfus oppofitum augis ecentrici,
donec diftantia centri eius a centro misndi fit utlinea d,t. lam propter huc
ftationes

&

recelTum a longitudine media ecentrici iriaior fit proportio medietatis li:;

neae h,g,ad Iineam.g,t. quam fit proportio medietatis linex b,g. ad lineam
g,e.ut often um eft.Similiter maior Ht proportio uelocitatis epicycli ad ue^

bcitatem planetae pro diftantiad,t, quam fitproportio uelocitatis epicych'

ad uelocitatem planetae in diftantia d,e, Qiionia motus longitudinis tanto
maior redditur, quanto epicyclus augis oppofito propinquauerit, Si igitur
polTibile eft,qudd quantum addit proportio medietatis 1 inec h,g. ad linea
g,t.fuperproporrionemmedietatishneae b,g, adg,e tantum addatpro.^
portio udocitatis epicycliad uelocitatem planetae, in diftantia quidem epi^
cycli djt.fuper proportionemuelocitatis epicycli ad uelocitatem planct^ in

proportio medietatis lineae h, g, adhneam g, t, ficut pro^

portio uelocitatis epicycli ad uelocitatem planetae, Quare tunc punc^tus g.

diftantia d, e,

fit

critlocus ftationis,

dum epicyclus a centro mundi diftat per hneam d, t.

dum epicyclus elfet in longitudinemedia^fuit locus

qui punciusSCantea,

ftationis

bVODECIMVS^
centro epicycli a centro mundi rcmotibnc, focus
manfit.quod
intcndcbam,Veruliin'uspraeciiionis nesr
ftationis immutatus
gledio haud fenfibilem iminittetcrroreni, quare Ptolemaci operatibnen^
quae tametfi enucleatanon eftjiamenquantumfatiseftcommodaprofeff
ftationis. Variata igitur a

quendam cenfeo,

PROPOSITIO

Xll/

Loco Vcneris in orbc fignorum

fit

efle

propofito, quanta poCplurima ipfius in co loco cxiftcntis a Solc longitudo uc^

fpcrtina pcrcundan,.

ffFiguram ante oculos pofitam contemplarejn qua linea a^bjC.per air^:

geniecentricij&eius oppofitum incedat.Cuius alter terminoruma/cilicet
aux,alter uero e.oppofitum augis Jn ea linea pun(ftus d.fit centrum mun

\it

di g.ecentrici b,uero motus aequahs epicycli, Item circulus h,t, fuper cerb;
tro z.defcribatur, Quem contingat linea d,t,in puncfio t Ccntrum quocp

cum tribus punc^iis b,g.5:: t.cominuetur per lincas z,b,z,g,Si[: z,t.prosr

ducra b,z.in h,augem media epicycli,deniq^ per pendiculares protrahan^
tur b,m.quidem ad gjZ.&g^k.ad d,t,itcmcp g,z,ad z,t.Quaerimus itacp du
Vcnus eft in linea d,t, maxime a loco Solis remota,quanta fit eius longitutf
cius

do uefpertina.Superioribus autem pafsibus locus augis ecentrici Vencris

dabatur cognitus,& nuc quidem locus ftellae huius fcitus fupponitur, quas
obrem angulus a,d,t. inuenietur notus, unde proportio g,d,ecentricitatis
fcilicet ad lineam g,k.afqualc l,t.non ignorabinir, Erat autem utrac^ lineai

rum d,g.&:z,t,re^eclu femidiametri ecentricinota,quare l,t,refpecfiu eo;;

dem cognita ueniet,refidua quocp z,l,ad lineam g,z.femidiametri ecentri:*

menfurata erit.Trianguli igitur z,l.duo lateraz,g.& z,I.nota fuht, &an
gulus l.recius,quare angulus eius z,g,l,notus erit Jam igitur totus angulus
d g,z, ex tribus conftat angulis, fcilicet z,g,I, iam not6,angulo l,g,k. recffo,
ci

& angulo d,g,k,cognito,propter angulum g,d,k,prius notum,& k,re<fia,

quarc ipfe cognitus ucniet,Reliquuf(^ angulus,uidelicetb,g,z,ex duobus
rec^tis angulis cognitus erit, dC ob hoc utraqp tinearum b,m,dC in-g jineac

b,g.commenfurabuntur.Quae quidem

linea b,g.refpe(^u g,z,femidiaiiic

tri ecentrici nota eft.Sic igitur reliqua linea m,z,cum linea b,z,fcite

dabun

tur,unde angulus b,z,m,non ignorabitur,qui cum angulo b,g,z,pridc no*:

to sequipoUent angulo a,b,z, unde ipfe ahgulus a,b,z, cognitus erit, quare
difianti-i ueri loci Veneris, qui SC Soli communis eft,ab auge ecentrici con
ftabit, igitur locus ille medius nequaquam occultabitur, Per ea autem quac
in tertio libro difierebannir ex loco Solis mediolocus eius uerus haud in^
fcitus prodibitCum igitur locus Veneris ad nistumpofitus fit,&:Iocus So^
uerus pateat.Cognitum erit interuallum quod ipforum locis ueris inter^
cidit,2^ hoc erat cupitum,
lis

PROPOSITIO
LongitucJo itidcm matutina
idat compraehcndere^

XIII

quam maxima Vcneri acci>

^rPaulo diuerfioremfubijciemus fi'giTrationem,in qualinca ueri loci

Vcs

neris continget latus epicycli dextrum.Lincauero g,l.perpendicularis,qu^

pridem femidiametro epicydi

obuiauit,

nunc femidiametro epicycli con=:

tinuatc

LIBBR
tiniiata extrmfecusad rccflos incidat angulo^

SyllogiTmb aiitcm fuperiofl

cogn:to,S<^ loco planet^ pro latitudine fumpto,ent nota Iinea

cx loco
g,k.acqu3lishneseI,t.Hinc total,2.refpedufcmidiametriecentricig,z.no^
ati Tis

ta habcb:tur,<3(:

ideo atigulus z,g,l.mcnfur3tus,qui ex

redo I,g

k,

abbtus,

relinquet anguliim r,g,k.non ignotum,6<: dcjiicp angulus z,g,k,angulo d,

g,k.fociatus,conflab t angulum z,g,d,fcitum, unde dC refiduus de duobus
re-ciiSjangulus fcilicet

b,g,z.nequaquam ignorabitur.Cuius fufFragio reli;?

qua,utantchac fcceras,feduIo eniteris,quare 5Cc,

Propositio

xiiii
Mercurrj longitudines a fole maximas ex loco cius uero iti

^ OTbefignorumcognitodeprsehendere*
^lnlinea a,b,g.punc1us a.fit aux ccentricig. centrum mundi b.centrij
motus acqualis,& t. centrum ;-aruicircuIi,quem ccntrfi ecentrici defcribit,
Epicydi autcm circulus z,h.fuper centro e.liatuanir.qiicm contingat linea
g,h.in puncio h.Eiufq^ centrum continuetur cum tribus punc^tis b,g,h,h>
lorus planetac,quem oftcndit linea g,h.in orbe fignortim uo
fieis fuis,fit
tus.Propofitumcft inuenire maximam Mercurij a uero Solis locolotigitu
dinem.Qiiod nequaquam poterimus excquiingenioquocirca Vencrein
fretifumus.Namlicct aiigulum a g,h.notum habeant, lamc nulladiftantia
centri epicych ab aliquo trium punclorum g,b.& t.cognita eft;,cuius quidc
fcieiitia ad han: rem el^ neceiraria. Cogicandfi igitur hjit fuper alio mcdio,
quo ini^ftutum noftra attingendi fiercTccpia,Certi autem fumus,quod ccg
nito angulo a,b,e.fcilicet inotus medij logitudinis, cognofcetur pcr ea qu^
fuperius oilenfa fiint,angulus diuerfitatis b,e,g.cum angulo b g,c. Et idco
etiamlineae,g.rcfpe(ftu(emidiametri ccentrici,quoquidem refpeCm,^: fc

midiametcr epicydi nota crit, hinc angulus e,g,h. SC indc totus angulus

a,

medio planetae fuppofito,ucrum ipfius elaborar

ianua.
edio
autem
loco Solis dato,uerum ipfius eniti quis ignora
T di patet
B bit Quare mcdio loco Solis,aut Mercurrj, qu^niam his ^mbobus commusr
Q nis ell, ad libitu.rj fuppofito, f.icile agnofcemus maximam Mercurij fiue
matutinam longitudinem fiue uerpertinam,
^
Hf Nunc ad rcm ipfam foeliciter properemus. Quae ut intellcciu iocuni:
dior habeatur, e^emplari utar fcrmone. Doceri uellem Mercurio fecundfr
g,h,noti crunt,Siccx loco

ueru fui curfiin

in principib arietis confiituto,

xima a ueroloco Solis

quanta pofsit cife ipfius ma-?

longJtudo,fiue matutinam malim,fiue uefpcrfinam

Pono ad ibrtuaa, ex rationabili aclhmatione tamen,medifi locum Solis fiue

tale,ut explcto operc,cuius niic minimi, uerus locus Mercurtj ca
dat in principia arictis,aut prope.Si igitur ucrus iocus Mcrcurij ad princLs:

Mercurrj

piuarietis pertingct, certus ero,

9 Mercurio in principio arietis coftituto,

maxima a Sole longitudo,quantix opus ipfum docuit,

CSi aucc locus Mercurij uerus citra principiu arietis ceciderit,intclIigo

tanta poteft accidere

A.

Zodiacii b,a,c.in quopuncfius a.fit principiCi arietis,^ pun(5ius b.fit Mer^

cunj locus ucrus,EIig3 dcnicp locumaliij medium,ita ut uerus motus Mef
cunj in maxima logitudine cxiftetis cogatur cadcrc ultra principiu arictis

Vt uidelicetin figura cadat in puctwc.Habebo itacK duas logitudincs Mer

curti

maximas quaru una mercurio in pu(fiob.ex!ltcteaccidir,aIteraueroiri

maxima ad pGctoa.hocingenio.Dc

pacf^o c.p qiias inuenialogitudineeius

CXceiTu duarij logitudinu in duobu> locis b.&^ cmercurio accidetiu accipio

jparte ^portionale feciindij ^portionc arcus a,b,noti,ad loiwarcu b,c.notrr,

Hanc

IDECIMVS TERTIVS;
Hatic autcm partcm proportionalem addam longitudmimaximg ad puiu
cium b.contigenti, firehqua maiorfuerit, aut minuam ab ea,fi reliqua miW
nor fuerit, & habebo longitudinem a loco Sohs uero maximam, qu:e acci^
dit Mercuno in principio arietis exificnti,quod intendcbam,No aliter ad

ceteralocaZodiacioperaberisJgiturquo fimplici conatu rerum media^

rum egeftate proficifcendino eft poteftas,Gemims uiiibus pertingerc non

tua te dcterreat fecordia

)FINIT

LtBER DVODECIMVS.

LIBERDECIMVS
TER
TIVS SPECVLATIONIS THEORICArum Partem po{lremam,IVlotus uidelicet m latiiudincm pla^*
netarum, fuasq^ confidcrauones planifsimc dimctitur*

PnoposiTio Prima*

ATITVDINIBVS

TRIVM

fupcriorum uiam fpeculationis aperire

CCrebris Ptolemajus obferuationibus conieciC
tcmpore fuo maximas Saturno,8(: loui accidere la*
titudines, dum in principio librae, aut prope con^
ftiti!erentur,Marti uero circa finem Cancri,fortaftf
fcinaugeecentricipofito,Iatitudines

inquam

fe^

ptentrionales.In partibus uero diametraliter oppo

I iris

maximas

mxus

latitudines meridionales.

obferuare planetas,

Quo fatis explorato, cocpit Ptole*:

unumquemcp in meta latitudinis

fuae

maximae,

nunc quidcm in augc epiCycli uera aut prope,quoniam in auge epicycli uix
autnunqua oculofatis apparet planeta,radrjs folaribus id agentibus, nunc
uero in augis oppofito.Notauit autem plurilatitudine planetam in oppofito
augis epicycli exiftentem ab eclyptica remoueri quam in ipfa auge, tam in
parteecentrici fcptentrionali quam meridionali,Vtracp autemlatitudinum

ad augem

epicycli ueram,&eius

oppofitum pertinentium,in medietate es:

centrici feptentrionaliuidebatur feptetrionalis,&!in medietate meridiona^^

ccrncbatur^Qiiaeres fignifi'cauit,totaepicycli diamc

trum uerfus feptentrionc ab cclyptica,auttotam uerfus meridie remoueri*
Quod haud euenire potcft,nifi centru epicych',S^ pars fuperftcieiecentrici,

lijUtracp meridionalis

in quaipfumepicycli centri5ftatuitur,uerfus eandempartedecIinet,Conchi

igitur Ptolemaeus nofter fuperficie ecentrici adfuperficie eclypticae indt
nata efte.Duoscp feclionis terminos,quemadmodii in Luna nodos appcLr
lauit.EpicycIi itidem fuperficies ad (i jperficie ecentrici eodem iudicio com;^
probatur inchnata,Nifi cnim id certum efiTet^nequaquam cerneres planet^
fit

ad augem epicych,8i^ eius oppofitum accidc

rc.Deinde haud inertius expeciauit aduentum centri epicycli in alteru no
dorum,ita ut ipfum a termino Boreali per quadrantem diftare intelligeret*
Sed 5^ corpori planetx diftantia quadrantis ab auge epicycliuera delegit,

diuerfas quantitate latitudines

quotieiifcumcf confiderationes duas

iftas

confli}xifteuidit,non depr^henis

x\

dit

LIBER
Idem qiiocp c6mper;'C, plancta in ali^s cpicycli
dit aftri aliqinm latitu<iine.
in nodo manente, hoc iudicio cohuicit
Epicyclotamcn
partibus cxiilehte,
in
hoc
ecly pticac fuperticiem nufquam trarU
fitu
totam cpicydi fuperiiciem
rirc.

Ad fummum igitur Ptolemaci uefiigia fectando aiici-cmusjquod fupcr

fici^s ecentrici in his tribus

fuperioribUs ad fupcrficfen eclypticar inclinata

fupcriicicscp cpicydiad fupcrficiemecentrici, non ta^

iit inclinatione Hxa,
men Hxa indinatione.lta quod longitudo cpicycli propior ad cam parieni
ab ecentrico clongatur,ad quam tendit pars eccntrici,)n qua ipfc epicyclus

coitituitur.Diamcter uero epicyclipcr longitudines medias tranficns,ficut

infupcrficic eclypticx iacerecognofcitur,epicycloin altera nodorummair
nente,Ita extrahos duos fitus edypticae ccncludinir sequidiflare.

PROPOSITIO

II,

Pro Veneris detiic^, dc Mercuri) latitudinibus prarambula

quacdam abloluere

fDum fedulo afpiccret Ptolcmxus, quid mrietatis in

fiiis

habercnt la=;

titudinibus VcmSydC McrcuriuSjdcprsehcnd.tquod centroepicycli in au

ge ecentrici conlbtuto, eandem habcret plancta latitudincm in auge epicy

c\i ucra cxiftens,quam in eius oppofito, Similc rcpcrit quod centro cpicy^
cii in oppofito augis ecentrici manente.Haec autem latitudo in Vencre qtii
demad ambosfitus epicycli dic^os erat feptentrionalis, in Mercurio ucro
ineridionalis, Vnde liquidum crar,qu6d tota diameter cpicycli pcr

augem

eius,^ oppofitum tranfiens.Et ideo etiam centrum cpicycli in Vcncre qui

demuerfus feptentrioncm tendcrct,in Mcrcurioauteadmeridicm.Quod
accidere nequit,nifipars ecentrici,quae n;ncepicyclijcontinct,co dedincr
Hf Poi^ca uero alios planctae in epicyclo fitus obieriiarc iiuduit,cpicycIo

tameninaugeccentrici manente.Potifsimc camcn maximas planctaea So

le longitu Jmes, SC matutinas, di uefperrinas aducrtcndas ccnfuic. Inucnit
igitiir epicyclo Venens in augc eccntrici confiituro, longitudinem uefpcr
tinam pluris decliuitatis ad feptentrioncm quam longitudincm itiatutin?,
Contrarium uerohuius expertus eilinoppollroaugiscccntrici, Ibicnim
plus adfeptentrionem tendcrenotauitlongitudinem mattitina!n,quam uc
fpertinam.Se in Mercurio aliter.ln auge enim eccntrici longitudinceius
ue pertinam lus ad meridiem rcperic dedinaram,quara longitiidinc ma^*
tutinam.ln oppofito uero augisccentrici huius contrarium Non pigrius iii
dc expcrimenta habuit,dum epicydi centrum in altero nodoru fituarctur,
Conliderau t cnim quod planeta utr inc^ ab augc epicydi pcr quartam cir
culi dirtans, nuUam ab edyptica haberet Iat:tudinc. In auge uero atqj eius
oppofitolatitudinenoncarerct, &quidcm differcntcr, Vidit enim quod
lon^itudo propior cpicycli Veneris in parte ecetrici finifira, ubi fcilicet cil
mo.us longitudini diminutus,dediuior ciTct ad mcridicm,quam eius lon
gitudo longior.Contrarrum autem in reliquo nodo,ubi cnim longitudo Car
picycli decliuior erat ad fcptcntrioncm,has autcm latitudines in Mcrcurio
l

per omnia contrarias inucnit. Innodaenim mcdictatis ecentrici finiRrar,

longitulo propiorepicycli decliuior erat ad feptcntrioncm,quam longinr*

dobngior.Bconnario autem in reliquo nodo.Summatim ig;irur intclligc*

mus urriuf:^ iftorum dworum ecent iciim ab cdyprica dechnationem pan,

non quidem fixam/ed uariatam,cuius quidem mutatio curfum cpicych vts
rtwn imitatur, Epicyclo enim in auge

eceutrici aut eius oppofito exiftcnre,

tnaxima

DECIMVS TERTIVSj
maxima eft hiuufmodi dcuiatio, Eo autem ab hoc (itu recedente, pedetetu
tim minuitur,dQiiec nulla fi:et,fed tota fiiperhcies ecentnci in fuperficic cs
clypticacfituetur, dum fcihcet epicych centrum
ahero nodorum fiicnr*
Inde uero recedens, iterum deuiatio ecentnci crefcere mcjpitjn Venere
quidem,ut dicliim eft,femper uerfus feptentrionem,in Mercurio aute ucr^
fus meridiem, Epicychis uero hoc habet uarietatis in nodis, diameter eius
pcr aiigem, &eius oppofitum tranfiens, non in fuperficie defcrcnt s cft,
fed ad eam inclinatur, In auge autem ecentrici atqp eius oppofito tota ilh

diametcr in fuperficie ecentrici fita eft.Diameter uero epicych orihogcna

lis ad dichm diametrum ineo fitu/cilicetaugis eccntrici aut eius oppofiti,
non in fuperficie ecentrici eft,fed ab eareflexione maxima feparata in no^
dis,non modo in fuperficie ecentrici,uerum etiam in fupcrficie eclypticac
fitiim fibi uendicat,Hanc fpeculationem fi ampliorcm cupias,introductOi?
rios

ad artem noiiram Iibellos confule,

PROiPOSlTlO

JII,

Nunc quantg fint uniuerfa: Vcneris, & Mercurij latftudi*

ncs difcercjunde liquido fingularum fuperficicrum ad alias

con

ftabunt inclinationcs^
ilfVenus in auge epicycli aut cius oppolito manens, comperitur habere
latitudinem io,mi,fiue epicyclus ipie in auge ecentrici,fiuein eius cppofito fuerit conftirutus.Mercurius 45,mi,Tanta igimr eritcuiufqj eorum de
uiatio fiue declinatio ecentrici ad fuperficiem eclypticae. Nec mirari opors
tct,quo pacfio id confiderandi fit potefl:as,cum utcrcp eorfi in auge epicydi

maiiens aut in eius oppofito,ne confideratori appareat,radius folaris impc

dimentum afferat.Dico equidem planctam non in his duobus obferuatum
clTe fitibus,fed in locis eis

propinquisjta ut conijcere pofsis,tanta accidere

latitudinem planetae in auge epicyclijauteius oppofito cxiftente,

Prseterea in locis memoratis ecentrici reflexioncs diiferre
cft in 5,gr

compertum

Jn Venere quidem fine diuerfitatefenfibili in auge at(^ eius op

pofitoin Mercurio autem differentia reflexionum in oppolito augis ecen*

trici coiitingentium, fuper eas quacin auge ecentrici accidunt, addunt me^
dietatem gradusJta ut fi mediocrem inter extremas reflexionum differen
tiam penfabcris,quincp gra.quemadmoda Veneri,& nunc Mercurio uen^f
dicabis.HinceIicitur,maximam reflexionem alterius medietatum cpicycli
a fuperficie ecentrici eife fere duorum graduum,&^ dimidjj, Ha^c enim re*
flexio duphcata quinqj gradus integrat. Angulum autem inclinationis fu*
perficiei epicycli ad fuperficiem ecentrici paulo inferius eliciemus, Tande
autcm Veneris cpicyclo inaltero nodorum confl:ituto,fteIIa ipfa in epicycW
auge exiftens, latitudinem ad utrumc^ latus eclypticoe habuifle cernitur u*
tertiac unius gradus*
nius gra Jus, in oppofito augis epicycli fex graduu,
Vnde concluditur angulum inclinationis fuperficiei epicycli ad fuperficis
cm ecentrici in hocfitu continens duos gradus,8i:! medietatem unius gra#
dus.Si enim a centro mundi pcr centrum epicycli inhocfitu reclam duces

&

lineam,

qux fecct fuperficiem conu^xam epicycli in duobus punclis,

dC a

fummo earum quociimcp uelis 2.gra.8(l dimidium numeraueris,du3e Imeac

terminos huiufmodi arcus continuantcs anguhim in centro

mundi conti*

nebuu^unius gra,ut quatuorrecnfunt^i^o.Abinfimoucro punc1o,fi tan

lij

tundem

L I B ER
tundem numcraiieris, 5C modo dii.% lineas m centro mundi ccnflutntcfi
mipOs comprcehenrus d,gra,2o.mi.fcre,Hicaiu
cem indinationis angulus latitudinibus fingulis eliciendis inferiori loCo ii^

intcUcxens,erit angulus

fu ueniet.Latitudo uero Mercurij in augeepicycliexiftens uno gr,&:

45.
mi.complecflitur Jn oppofito uero augis epicycli 4.gra,fere.Itautinclinacr
tio fupcrhciei epicycli

ad fuperficiem ecentrici fex gra,a(: quanantpartem

gradus unius fibipoliulare uidetur,

PROPOSIT^O

IIII,

Angulos inclinauonumhiuufmodigeomctrica

uia inuc^

ftigare*
^irAnguIos inclinatioiium huiufmodiitincrc gcometrico didiciirc ucy?
fuperficiemplanam pcrpendiculariter incidentcm eclypticae

Icnsjiutellige

&

tranfeundo per nodos utrofcp. Qua? quidem fccet epicycli fphacram^

fe*
ciiocommtinis fitcirculus h,k,e,circacentrum d,dc(cnprus,Linca augis c*
centrici fit a b.centrum mundi g.in fe continens,a quo fluat linea g,d,ecly

pticam nufquam Tranfiliens.Itcmcp

linea g,h, quae continuetur d,z,ei pcr*

ucro nunc intelligatur in c.auge cpi

cydi nunc in h.oppofito augis.Cum igitur angulus latitudinis d,g,h. notus
(it ex confidcrationc,erit proportiog,d.ad d,z.nota.Sed h,d.femidiametcr
pendicularitct inrifiere pofsit. Planeta

adg, d. diftantiaiTj epicycli a centro mundi prcportioncm fcitam

habct, ergoeiuTdem ad d,z. proportioerit manifelb, unde angulus d,h,z,
dafus,ideo^ rehquu^ angulus g,d,h,intrinfecushaudignorabitur, &:ipfc
rpicycli,

tft

aftgulusincLnationis quacfitus,

Propositio

V,

Pcr maximas Martis latitudirics, quanta? fint circulorum

fuorum indinacioncs patefaccrc*
Vencri Sc! Mercurio hoc unum commime n(^ufmus,quod tamctfi fiet*
tamcn altcra carum rcperiri fo*

la ipia multifar as patiatur lat!tudincs,dum

lct maxima,reI:quauero nullaclt,altera itaqpalteri csedit, quafcnus utramcp

fmgulatim quanta fit perfpiccrc pofsit Afironomus.In Marte aut Saturno
deaicp, dC loue longe diuerfius cucnic. Maxima enim quam quifqp corum
folct habcrc latitudo partim cx epicyclo, partim ucro ex ccentrico pendet,

Itacp altcram altera apertc, SC feorfiim cognofci non

finit.

Jgitur propofi*

tum cxccuturi, alio tramite prohcifccmur, Mars inuppofito iugis epicycW

fedcm habcns, dum epicycliis ipfe in auge ecentrici ibtuitur, phozbeum
iter tranfilirc cernitur fpacio

4. gra, QC quai tae unius gra, in oppofito i**Cro

augis ccentrici quantitate 7,gradibus#

llfPingamus ergo fi'guram,in qua

duxMncx a,b,t3(f g,d. fccfhoncs conv

muncs fint fuperhcici pcrpendicularitcr eclyptic,&:a ccntro incidcnti cCE

ipfis fiiperficiebus fecflis

fupcrficicm

a,b.quidcm in eclyptica iaccatg,d, ucro cccntrici

in qua dcnicp fuper duobus ccntris g. 8C d,

nufquam cxccda^

duos circulos epicyclum rcpracfcntaturos,defcribamus,quifint h,t,k.& m,

HjS.Sitcp diametcrcpicycli h,g,k.inclinataaddiamctrum ecentrici, fimihW
candem produc^iis a centro mundi cjineis e,h.c,k.e,m,A^

ter m,d,s.fupcr

,s, ad quatwor pundiah,k,m,2Cs,Stellaigiturinoppofitoaugiscpicycli

exiftens.

DECIMVS TERTIVS*
txiftenSjCpicyclo in

augcecenmci pofitCjUidetur haberclatitudinercciwi?

dum quantitatcm anguli 3,e,k.In oppofito uero augis ecentrici ab eclyptir

ca fccernitur per angulumb,c,s. hiduoanguli cOgnftifuntjUtfuprauifum
eft.

Neuter tamen angulorum g,e,k,8^

d,e,s, fcitus habetur,

rentia,qua alter alterum fuperat,comperta ell.Ipfa

enim eft

Verum difFctf

difFerentia duo

rum angulorum a,e,k.& b,e,s.datorum, cu angulos a,e,g,&b,e,d fibicon

cra pofitos a^quales cire oporteat. Si itaq? proportionem anguli g,e,k.ad an
gulum d,e,s.fcitam quis daret^mox eofUm uterc^ prodiret inuentus, Vt igi
tur hacc proportio propc uerum oognofcatur, imaginemur lineam re<frain
tranfire per cenn-um mundi SC centrum cpicycli in duobus finbus jntellc*
xfti,

puncla fecftionum huius lineac cum fuperficie conuexa cpicycli ex par*

Quotquot igiair arais circumferenti^

horum puncftorum numerabimus ajquaIcs,Sc^ eorum ter
minos centro mundi continuabimus,crunt omnes angu!i,quos dicle iineae
cum linea per centrum cpicydi^dC centrum mundi ducfta continent, inter
le oppofiti augis epicycli noternus.

cpicycli ab altero

xquales.Idcm accidit in reliquo epicyCli fitu, Ex eis ^utcm qua? in undcsr

cimo libro circa angulos diuerfitatum ab epicyclo pendentium explanata
funt, li certum arcum ab oppofito augis Cpicycli nuir.ci abimus, facile con^r
ftabit, quanto angulo apud centrum mundiipfefjbtendetur, Si^qufdem
non difficilius in oppofitoaugis ecentrici quamin ipfaaugc, Tales igitvx
arcus acquales accipiamus de circumferenna cpicycli in auge eccntrici, dC
eius oppofito inte!Ic(fti.Ex partctamc oppofitiaugisepicych,&:2cquantis,
quia angulis in centro mundi ipfi fubtenduntur,expIorcmus, Si enim lios
duos intcr fe confcremus anguIos,propc uerum habebimus proporfioncm
cam quam noflri nunc habcntanguli htitudtnum.Ea proportio in rem no
ftr am erit hoc pa<f^o.Sit aker illorum angulorum p.5<: alter q.p.quidem ma
lor q.uero minor.Differetitia eorum fit r,Cum itaq^ proportfo p.sd q.fit fiW
cut anguli d,e,s,ad angulum g,c,k.eritd uifimproportio r.adq.ficut drfFeff

fe

duorum angulorum d,e,s,& g,e,k, ad angulum g,c,k. Sed r,& q. an

gulicum difFerentiaangiriorum iam di<fla noti funr, quare angulus g,e,k.
non ignorabitur. Cui fi differeniiam faqpe mcmoratam adieceris,angulus

renti^

d,e,s-notus refultabit, IgituTtriangulig,e,k,cuii]s duolatcra g,c.&:g"k,no

cum angulo g,c,k.angulus c,g,k, fcitus ucmet per fcicntiam triantf

gulorum planorum,6c^ ipfeeit angulus inclinationis epicycli ad fuperftciem
cccntrici.Qucm Ptolemaeus ccnclulit habere duos gradus,& quarta imius
gradus, Angulum ucro a,e,g. inclinationis fcilicet ecentrici ad edypticam
imica gradu contineri didicit.Qi:6d fi opus huiufmodi praecifius redden
tli libido inceiTerit ArcuT,Icfiue angulo e,g,k. utaris ad cxtrahendum ters
minos proporcionis fupeiius memorat^, Indeucro ut prius per omniaprp
ta funt,

cedas.

PROPOSltlO

VI*

Saturnus poflr^mo cum loue fuorum inclinationcs ciVcu**

lorum Afironomo cogniras uolunt.
fHi duo tametfi plcrifc^
fiones,

hoctamenunoafe

dines in auge eccut;

diffcrentias

relat:uis

ici,

ad

cum Marte comuncs in mctifcus habeant paCf

diueilrorcs pcrfpiciuntur,

quod Marti^ btitu*^

atcp eius oppofiro accidcntcs ffnfibiles

fe coUatis latiiudinibus

habent

Qi 6d uero bnni*:
S iii) dinibus

LIBER
dinibus Saturni, 6<! louisin oppofitis

augmm epkyclorum exideifitiuf, atcp

in tcrminis maximarum ladtudinum (iiarum accidentibus intercfl:, fenfui

non apparet, Quamobrem aliud medium proporiti noftri Hiiem apper et.

Conuerte oculos ad figuram prajcedentis, Verum non afpicias circulu epi*

cycl',nifi eum qui in auge ecentrici lituatus eft fuper centro g. Inucnta aute
cftlatitudo Saturniinaugeepicycli conlbniti, epicyclo autemin termino
boreaIimanente,per coniecfturam quce in apparitionibus atcp occultationi
bus haberi potuit i.gra, fere. In oppofito uero augis cpicycli trium gradu*
um, Icuis ucro in auge epicycli unius gradus, In oppofito uero augis epi*
cycli

duorum graduum

l|f Igitur

rentia

nota

in hac figura angulus h,e,k.prodit cognitus, Ipie cnim cfl: difFe

duarum htitudinum.

eilet,quis ignoraret

t fi

proportio anguli li,e,g,ad angulum g,e,k

utrumc^corum, Item

fi

arcus h,z, fiue t,k,fibi ae^

duorumangulorum h,e,g.&
adlineam g,h.fiue g,kvnota fit. Scd

qualis foret cogniti]s,fl:atim haberetur uterqj

g, e,k.

cum

proportio etiam hneae e.g,

ne]5 iiii arcus cogniti fimt. Accipiamus iginir duo^

arcu- aequales,

quanti*

cumcp fint,propinquos tamen fecundum eftimationem araibus h,z,dC k,r

adhuc ignotis.Qiiodtaciemus per tabulas diuerfitatum, coniungendo du
os diuerfitatum angulos arcubus ccqualibiis apud augem,&: oppofitum su
gis epicycli rcfpondentes, donec reperiamus aggrcgatum sequariangulo
h, e,k.noro,5<^ quanti fint anguli quibus ipfi apud centrum iTiundi fubten-?
duntur,cxpIoratum habeamus per eaquae in libro undecimocircafinccon
clufa fuat. Erit

nam p e jrum auguloru proportio sequalis fcre proportioni

anguli h,e,g,ad ang lu ng,e,k Sitc^ unuseorum p.&! reliquUs q.P quide
niaior,2<:q,minor,8i igitur proportio p.adq.eft ficutangulj k,c g.adanou

lum g,c,h,erit coniundim proportio p, dC q,ad q.ficut totius anoul.

noti ad angulCi h,e, g.
fcilicet

h.ej^.

Ex tribus igitur notis quantitatibus nota fiet qiiarta,

angulus h,e,g.Quoadiccfto ad angelum a,e,h,minimcfcJicet latitu

dini^jCoUigctur totus angulus a,e,g.notus, qui eft angidus inchnationis ea

centrici ad ecIypticam.Proportio dcnic^lmeaee,g.aci fcmidiamctrum epi
cycli g,h.nota e;l,propter fitum epicyclinotum,Si:: angulusg,e,h.quarc pcr

fcientiam triangulorum planorii angulus e,g,h,cognofcinir.

ex duobus rcc^is,manebitangulus

h,g,z.fcitus,

cpicycli ad fiiperficiem ecetrici.Quod

z.niinc propter

fi

Qizodcmpto

quimenfuratinchnationc

praecifius eniti uoles utcrc arcii

angulum h,g,z,noto,Ioco eius quomediante fuperius pro

portionem huic rei neceflTaria elicuifti. Rcliqua iiero ut ante hac exafquaris,
opusqj huiufmodi itera tamdiu donec ad bonam praccifionc anguli g c,h,
iienies. Ptolemaeus uero proportionem,qua ufiis eft ad Saturnum pcfuit ut
ad louem uero ut i^.zd 43, Angulum inclinationis ecentrici ad
iS. ad
cclypticam in Saturnoconclufitclfe Z.gr,S>C 2<5.mijn loue autc unius gra.
dC 24.mi,Verumfacihtateoperationis perfuafus,in Saturno acccpitproin
clinatione ecentrici duos gradus clTe,& dimidiu.Inlouc autcm unum gra*
du.TitSi^ dimidiii, Epicych autem ad ecentricii inclinationc dimenfus cft
Saturno quide 4.gr.& dimidio.In loue auie duobus gradibus,S<: dimidio,

Propositio

VII.

Quod prscccdens docuit,uia geometrica lucubrare*

Hacc praccedenti fupperaddit nouum illud, quopacio cxhncag, k*

cognita refpecl line^ ^z,dC angub h,e,k,iiter9 anguloru h,e,g.a: g,e,k.
cognofci

DECIMVS TERTIVS^
ft)gnorci poflrit,& indc ^nguli iiKlinationiirri quaciiti, E)c Kgufa/^ftlff prjS
cedcrtti triangiilum h,e,k. rerecabo,an circumfcriptus circulus h,l,k, cciw

trum o.liabcat. Conrinuata

dem

c,g. in L punrturri circumferentiac,

centro procedanttres femidiamctrio,p, fciliceto,

unalineam l,c.

in puncfto

r. altera

uero lineam k,h. per

k.

A quoquia?

2Co, x, quaruni

mcd um 8^ orthoss

gonaliter fecans in puncfto d, Pcr quod dcnicp puncium g. linea c,g,I,edu

Ex dato itacp angulo h,e, k. cum proportione c,g, ad g, k. quacrimus

tntentum. Quia igitur angulus h, c,k, notus fupponinir, crit chordah,k
catur.

rcfpechi diametri circuli nota,8t! cius incdietas g,k, cuius quadratum a qua

drarofemidiamctri fubtracium, relinquel quadratum lincxg, o. notum^

unde ip(a hnca g,a,ncta dabitur. Item linca g,c. ad lincam g,k, fcmidiamc
tru:n fcilicet cpicycli proportionem habct notam, q^uarc hnea g, e. ad dia*

imetnim circuli relata h:u J ignotae fict quantitatrs. bx qua quidcm 3^ liiica
tantum fit, quantum cx I^g. in g,k,liueg,k. in feunde I,g,nota crit hcc
refpeclii^ideocptotaljC&fcius medietasI,r.A quafi dempferislincaml,g
renduabiuir d, r, not2. Trianguli itacp o,g,r, rcdanguli diio latei-a o,g.
l,g.

g,r.cognita funt,qu3rc anguliis eius acutus g,o,r.fcietur, idcocp arCus

p x,
Qi:em fi ex mcdietatc arcus e^ x L propter chordam fuam l, c. nc ti r ciccc*

ris,mancbitarcusl,p. notus.
arcus h,

1,

Hoc dcnic^exarcuh,

notus, d< ideo angulus h,

e,

I,

p, fubIato,rcIinquetur

non ignorabitur. Item arcum p,

1,

cum

arcu p, k lam notis,cx totoarcu I,c, minuas, &C habcbis arcum refiduu
k,c.fcitum,quareangulus c,h,k,fcienjr. Duo anguliintrinfecih, e,1, 8C e,h^

iam noti afquipoUcnt anguio c,gjk. cxrrinfcco, quare ipfc ilotus cr:t,qirf
cli angulus inclinationis cpicycli quaefitus. Ex angulo autcm h c,l. cognito
k.

cum latitudine afiri minore,cognofcctur angulus inclinationis cccntrici a<Si

cclypticam,quse f iicrat demonfiranda,

PROPOSITIO

Vllti

Quantam iatitudinem (Tuc Venus fiue Mcrcurius

irt

omni

^ius ab augc cpicycli dinantia habcat pcrpendcrc

(ff

Vencri 5^ Mcrcurio idcm proceflTus eademc;^ fi'gUratio inferuict.Igi^

tur epicyclum e,t,d. in altero

nodorum coriftitutiim fecct fuperhcics plana

^clypticae pcrpendicuhritCr infiftc s,&: per

centrum

epicycli b.tranficns

Sitqp fuperhciei huius cumepicycIofec^iocommunisIinead,e. Se6lio auf

c5mun!s huic fuperficiei fecanti cu eclyptica fit linea a,b.ita quod b.repraf*

fentet centrum epicycli in tranfitu ecentrici

cpicycli d,e.fecet alia

eii;s

cpicycli dic^De fuperficir i

medio manentis, diamctruni

diameter h,z, j^pendicularitcr, totacp fiipCf Kcics

cc: nti,ad re/los incidat angulos. Quo fit, ut om*

ad Unea d, efupcrficiciccly
pticcE acquidifiet una duntaxatlineah,z.dempta,qu3ein ipfacclypticac fu<
pcrficie iacet.Sit igitur planeta in punc^^o t. notam ab auge cpicycli aut ciu;
nis linea infuperficic epicycli perpendicularis

oppofito habens diftantia. Aquoquidem punc^to t, ad fugficicm eclypticac

ppendicularis t,m.demittatur,duocp puncfla t,8^ m.centro mundi copulen
tur per lineas a,m,& a,t. Quacrimus itaqj quantitare anguli t,a m. cx notis
quibufcbm rebusfcilicet angulo a,b,e. oC ^portionc lineaj a,b. 8>C b c. diV

fiamiacppunctit ab altero duorupuncloru d,^!: c.Huiuscxecutionc facic*

mus,fi orthogonalc lineam i puncfto t ad linea d,c,^tendcmus,quaj fit t,l^
l,m.
Itc ppcndiciihre l,k,a'l fjgficic cclyptica:,pdui.^is duabus lincis t,b

&

undc

LIBER
ndeconfequitur quadrilatcrutn t,k.

I,

m,

effe aequidiftantiiimlatcrum

recflorum angulorum,Nunc fyllogifmo inmtans,

tus fupponatur,

& angulus k,

fit

recius, utracp

refpecftu femidiametri epicycli b,

t,

Cum angulus e,b,t, nos:

duarum linearu t,k. & k,b

m, Imea data. Item

cognitaent,hinc 1,

trianguli k,b,h angulus k,b,I, notus eft per quintam huius,8^ angulus

I,

re*

Linea quoc^ l,b,

c^tus, igitur k,
nota erit.unde omnes refpedu lineae b,t notae {iunt,& inde refpcdu linee
a,b.cx qua fi lineam b,I,fubtraxeris,mancbit a,I, non ignota.Quae cum li*
nea l,m. propter angulum I,recfhim,fufcitabitlineam a,m.notam,& angua
I.

nota erit refpecftu k, b, aut ei sequaLs

t,rn,

lum l,a,m, cognittim, Qiii quidem eft angulus diuerfitatis in longitudine,

Ex linca autcm a, m. fcita iam QC Iinca t, m. fuperius clicita conftabit linea
a,t,

cum angulo t,a,m.qui eft angulus laatudinis quajfitus.

PROPOSITIO

IX*

Inclinationem cpicycli nihil erroris

fenfibilis

motui longi^

tudinisimmittere*
Iff

In principio nohi libri

dum habitudincs crbium cxplanaremus, fu*

pcrhciem ccentrici a fupcrficie eclipticee nufquam rccederc, fupcrficiemcp

. Quod ctiam fccimus
dum g confidcrationes plerafc^ occafibnes diucrforum motuum eniterc;s
mur quafi fuperficicrum adfeinuicem incIinationcs.Qiic fi circnt,nihil
rietads afFcrrcnt. Necp id ante hunc Idcum cxpcriendi fuit poteftas, nondu
enim idonea apparuerunt media. Nunc ucro huiufmodi rem abfolucrc
epicycli in fupcrficie eccntrici iaccrc fuppofuimus

nihjlprohibcr,
llf

Sit igitur circulus epicycli d,t. fuper ccntro b. iTnaginatus in fupcifi':?

cie ccIypticae.Et in piicio

t.

plancta ipfe ftatuatur,nota habcns d pun<f?:o c,

Ex qua quidem angulus t,b,k,notus fit. Sed

angulus k red:us

ft,quare 3C k,t.dC k,b, linece rcfpccflu b,t, cognofcentur,

undc 8>C rcfpcdu

diftantiam,

a,b. igitur rcfidua a,k.

haud ignota.Quas cumlinca k,t. fufcitabuntlmeam

a,t,cognitam,quarc etiam angulus b,ajt,danis Hct, quieft angulus diucrfita

tis,non quidem ucrus,fcd confcrcndus ad angulum diucrfitatis b,a,m,uc^

rum cx praecedcnti notum, Inucnit autcm Ptolemaeus in Vcncrc plurima

horum angulorum diffcrcntiam 2, rn, In Mercurio uero tria minuta.Quac
utic^ erroris jnfenfibilis ueftigia cenfentur,

i^RO P O SITIO

Latitudines uniuerfas trium (iiperiorum dimetinV

<|Pro his tribus fupcrioribus,quoniam inclinationcs cpicyclorum pcr*
mixtacfunt inclinationibus ecentricoru, alia uia pcrgcndum cft, Sit igitur

quidcm
communis fit a,b,linea, DifFerentia ucro communis ip::

fupcrficies plana crecflafupcr cclypticamfecans,cpicycIum,Cuius

S>C

cclypticae fcctio

fius

cum fuperhcie cpicycli fit Iinca d,g,c,

dC fit centrum orbis fignorum

puncfium^&ccntrum orbis reuolutionispuncfiumg.

circa

a,

quod cpicyclus

d,c, z,h, lincetur, producfia diametro cius h,r, orthogonaLter fccante dias:

metrum

d,e, Sicq? cpicycli fuperficics fituctur,

utomnis Iinea m fupcrficie

picycli perpcndicularitcr fuper lincam d,e,pruducfta,fupcrficici cclypticac

xquidiiter. Sit igiturarcuse,

t,

datus, diftanti*e yidelicct planetae abops:

pofito

DECIMVS TERTIVS;
pofito^iJgis cpicydu

A quoquidempuncflopcrpcndicularem prOctuco,^

Szd a duobus punciis t,dC k.duas perpendiculares ad fuperficieni edypti^

cac dcmkco, qua: fint tJ.dCk, b. continuando duo punc^h b, SC l, Produa
clisc^ lineis duabus a,t. &:a,l.intendimus cx angulis inclinatibnis ccentnW

d dC epicycli, dC ex proportione line^ a,g. ad g,e. ex fitu planetae in epicys

clo angulum b,
t, a, 1.

a,

htitudinis.

in. produc^is

1.

fcilicet diuerfitatis

prius adlineam

Sed

etiam duabus

lineis g,

in

motu longitudinis, dC angulum

g, demitram perpendicularem k,
dC a, k. Ex triangulo itacp g,k,t re*

a^

t.

notus fupponitun Vnaquxcp linearum t, k,

crc.mgulo,cuius angulus
ec k, g. refpecflu g, t. femidiametri epicycli notam habebit quantitatem,
Scd angulus k, g, m, indinationis epicydi notus eft,&: angulus m. rccfKis,
t,g,k.

igitur duac lineac

nient.

Cum

k,m.

& m,g. refpecflu k,g, Et ideo refpecf^ g,t, notae ue*

autc (itus epicycli

fupponatur notus,

crit proportio linea? a,g,

ad lineam g,t, cognita. Omnes igitur lineae k,t.k,g, k,m. dC m,g, refpecfu
line^E a, g. innotefcent. Dempta autem m, g, iam nota, ex a^g. relinquitur

non ignota. Ex qua aimlinea k,m.nota ueniet linea a, k.propter an^r

gulum m.rccium,hincetiam angulus m, a,k. fcitUs. Erat autcm angulns g,

a, m.

b. inclinationis ecentrici cognitus, quare totus angulus k,a,b.notus erit*

Etangulus b.rc(ftus,iginn: utracp linearum k,b.&:a,b, rcfpeclu a,k, priui

ij,

notx cognita dabitur. Itcm linca b,I.eft nota, quoniam scqualis k, t. fupe?
rius cognitac. Eft enim quadrangulum t,k. b, I.a^quidiftantium laterum,
notorum angulorum^ex lineis itacp a,b, SC b,I. cum angulo b, rec^^o, dabi^
bitur linca a 1. cognita, idco^angulus b,a,l,fcitus,qui eft angulus diuerfi*
motus longitudinis.
linea a,I iam
i^f Prarterea ex

tatis

QC angulo

a,l,t,

nota, 8c:Iinea

re(fio,prodibit linca

ignorabitur, qui

t, 1.

a,t. fcita,

quidem cfi: angulus

jcqualik, b,

Qc angulus

pridem

t,a,l.

latitudniis quacfitus,

notae,

ncqtiaquant

Quod

fi angulix
b, a,l.diuerfitatis uerum,anguIo diuerfitatis. qui eIicitur,epicydo in crdypti
ca iacente conferemus,nuiIam aut infcnfibilem diiFerentia ientiemus. Pto^

lemxus namc^ difFerentiam horum angulorum in Saturno dC loiic

fere unius minuti, In Marte autem penitus infenfibiiem*.

Propositio
Maxiraam

iniieiul

Xlv

reflexionis latitudinem

m pundd

tbntadus

lacciderc

ponamiis centrum c^icycii in fuperffcic orbis fu

ipfum b, circa quod defcribatur epicydus d, c, z, h
pucfta^ lineaa centromundi per ipfumepicyclicentrum,quaefita,b,g;4
Ducaturalialinca contingens cpicyduma, e. Aliaitemiecans epicydum
pundlis uero d, e, dC z. lineae protendan*
in duohus puncftis d, dCz,
tur perpendiculares . Vna quidem ad fuperficiem orbis fignorum d, m;
rcilicet e, n, dCz^ s. Aiix uero d, t. e, k. dC Zj 1, ad lineam a, d, Continu^
cnturqj termini harum perpendicularium lineis t, m. k, n, SC s, I. Duca*
turcp Ifnea a, n. itemcp linea a, s, m. Oportet enim hacc tria punc^ta a,s,m,
inunarecla lineaefre, quoniamipfafunt in feclione communifuperfiicici
orthogonaliter fecantis edypticam, &C tranfeuntis per lineam a, d, Qui
bus ita difpofitis oftendendum eft,quodpIaneteinpundo e. cxiftent^
inaxiim
l(f

Facilitatis caufa

gnorum

Sitcp

LIBER
maxima reflcxioftis latitudoeuenire folet.

Suttt eftim trcs triaflguli d,t. nty

acquianguh, quoniam unufquifqp habet angulum recfhim, RciS

autem anguli aequaks runt,quoniam bin^ lineae eos continentes inter
fe aequidiftant. Eritigitur proportio e, k,ad e,n, ficut d, t, ad d, m. 6<!ficut
z,I, ad r,s, Sed maior eft proportio e,Ic. ad e,a. qp d,t, ad d,a. itemcp maior
quam z, I. ad z,a. Si itaq^ a proportione k,e, ad e, a. quae maior eft proporir
tione d,t. ad d,a. fubtraxeris proportionem k,e. ade, n. aequalem propor^
tioni t,d. ad d,m, limiliter proportionem t,d. ad d, m, reieceris ex propor
tione t,d. ad d, a. manebit proportio n, e. ad e, a, maior proportione d,m.
ad d,a, Ipfac]^ proportio n,e, ad n,a. maior ex fim li medio^portionez,s.
adz,a, Cum autem tres anguli a,n. e,a. m,d. &:a,s,z,nnt recfii, erit angulus
e,a,n. maior angulis d,a,m.
z,a,s, Simili uiaprobabis de reliquis plane*
tcC in{emicirculog,e,h. fitibus,omnes uidelicetconferendo adpunctue,
c, k,n, z,I,s.

liqui

&

Propositio

xir,

Epicyclo in auge ecentrici aut eius oppofito manente,quan^

ta

fit

ad fuperficie ecentrici inclinaao cle ^mere,

Mercurius hac in reunam fiifcipiunt difpofitionem. Inqua

fuperficiei fuae

Venus 8C

fuperficies epicyclifitcirculus g,d,e. fuper centro b, inclinatus ad fuperfi^

centro autem orbis fignorum prodeat linea a,d. contins:
ciem ecentrici,
gens epicyclum in puncflo d,&! alia linea a,e,d. per centrum epicycli t- an^
fiens,epicyclicp circuferentiam in duobus puncftis g,&: e. fecans. Deinde
apuncfio d,treslineaeproducantur d, b.quidem femidiametcr epicydid,
z. perpendicularis adlineamg, e. &: d, h. perpendicularis adfupeificiem
ccentrici. Punclum quocj h. cum duobus punc^is a,
z. cotinuetur Ijncis
z,
h,
Erit
perpendicularis
z.
6<:
a,
autem
neceirario
ad lineam g,e, Ex
h,
h,

&

quem praecedens demonfi;rauit in hocfitu

maximum, Qua^rimus angulum d,z, h, qui determinat

anguloigitur reflexionis d,a,h,

planetseaccidere

inclinationem quaefitam, Extertia autem huius angulus d,a,h. notiis con?

dudebatur, Quia igitur proportio Imcae a, b. ad b, d. nota cft,erit&: a,d
refpecfiu utriufcp earum nota propter angulum a d,b.re(flum.Sed propor^

ad a^d. iam notam,eft utproportio b,d. ad d,z, ex fimilitudine tri?

angulorum, qiiare cum tres primse fint notae, eritquarta fcilicethnea d,z,
refpecfiu reliquarum nof a, Item proptcr angulum d, a, h. notum,&: angus
lum h. re(fium,fi't nota proportio lineac d,h. ad lineam d,a. unde linea d,li,
adlineam d,z.proportionemhabebitnotam. Cum autemanguhis d,Ii,z^
tio a,b,

iitreclus,eritangulus d,z,h. cognitus,quieftanguIus inclinationis

quxfu
Venere quidem conrincir
re tres gradus,8t:medietatem gradus,ut quatuor recH fint^ 6oJn Mercu^
rio autem fcptem gradus, Non conturberi autem ex eo in tertia huiufino
tus, Inuenit autem Ptolemaeus hunc angulum in

di latitudines reflexionum refpec^ eclyptic^ confideratariim aggrcgauir

inus,&: medietatem aggregari propofito praefenti adaptauimus.Gl tamen

centrum epicydi in liis confiderationibus non fuerit in fuperHcie edyptLr

tam parua eft enim centri ad edypticam inclinatio, qudd niliil ad hoc

cae,

crrrorisfenfibilisacciderepoteft.

Propofitio

'

DECIMVS TERTIVS*
PROPOSITIO

XIII,

Maximum angulum diucrfitatis uerac apu J punc^um coiri

ta(flusrepmrit

^dTcrminos quibus iitemur,inteIIeKifl"econfil um eft. Angulum diuer^

in longitudine ^imatum,uoco euin qui prouenirer,fi fuperficies epi
cycli in fuperfJcie eclypticae iaceret,quemadmodum in fine undecimi fup?
pofuimus, Angulum autem diuerfiratis uerum non imaginaberis,nifi per^
pendiculariter erexerisduas fuperficies planas ad eclypticaefuperficiem,
Quarum una centrumepicycliincludat,altera ueroper quemlibetcircum
ferentix epicycli puncflum incedat. Angulus enim quem continebunt duac
fitatis

fec^iiones

communes harum fuperficierum duarum cum ecIyptica,uocabij

tur QC efi angulus diueriitaas in longitudine uerus,qu6d duobus locis,epij

cycli fcilicet &planeta ueris in eclypticaintercidar.Pracfenti tamen propo

hunc angulum diuerfitatis uerum, facilitate operationis perfuafi, iii [us

perficie ecenrrici confiderab jmus Tanta eft enim ecentrici ad eclypticam
fito

inclinatiOjUt uarietatem fenfibilem

non adducat.

l[[Reperita igitur prorfus Hgura undecimaehuius^oftendendum efi:,qu6d

angulus n,a,k,maior fit omnibus diuerfitatum angulis in femicirculo g^e^h

contingentibus Jn ea enim undecima oftendebatur, quod proportfo iiticae
e,n.ad e,a,maior fitproportione lineac d,m,ad lineam d,a. Fitigitur couer
Om proportio e,a.ad e,n,minor proporcione d,a.ad d,m,quarequadrati e,
a.ad quadratum e,n,minor erit quam quadrari d,a,ad quadratij ci,m, Qua

dratum autem e,a,propter angulum e,n,a,rectum ualetquadrata duaruni li

nearume,n.&: e,a,Similiter quadratum d,a. aequipollet duobus quadratis
linearum d,m,& m,a.Fit igitur proportio duoriim quadratorum n,a. dC n,
e,ad quadratum n,e,minorproportione duorum quadratorum m,a.&:m,d
ad quadratum m,d.unde diuifim nimor proportio quadratin,a,adquadra
tum n,e,quam quadrati m,a.ad quadratum ni. d, Igitur etiam proportio lis
ne3E n,a,ad lineam n,e,minor erit quim linca m,a,ad m,d.Eft aute propor;:
tio lineafe,n.ad n,k,ficut d,m.ad m,t,quare proportio n,a,ad n,k.minor eft

quam m, a, adm, t, Etconuerfim maior concluditur proportio k,n.ad n,a,

quam t,m,ad m,a. Angulus igitur diucrfitatis n,a,k,maior eft angulo diuer
fitaris

m,a,t,Idem inferesubicumqj defemicircuIog,e,h,aliudab e,puncfra

fignaueris,quod quidem proponebatur olkndendum.

PROPOSltlO

xiiiu

Maximam difFcrentiam angulorum diucrfitatis, quoruni

unus eftimatus , alter autcm ucrus, apud contadus pundum
cuenirc*

CApud punc^hjm contacflus aiebam,Non enim in ipfo punclo femper

maximam reperies huiiifmodi differentiam, nifi in Mercurio, In Venere
autem alibi plerumqp diffcrentiam hanc maxima reperiri contingit,quem
admodum inferius paulo explanabitur, Sequar igitur nuncPtoIema^um,
ponendo circulum epicycli g,e, h, fuper centro b, Centrum autem mundi
a,intelligitur, a quo ueniet Iinea a,g,per centrum epicych,8^ linea
c,a.contingens epicyclum in e puncflo, Sitqj alius puncftus epicycli ubiliW

punc^us

bet fignatus d,quem iridem centro mundi copulaboper lineam d,a.Deins

LIBER
d.binas educam pcrpendicularcs. Vnas qmdcm
dc a duobus pun(flis
3^d fupei Hciem ecentrici,qu3e fint d,m,&: c,n, Altcras ad diametrum epicy
e,k.Terminos^ harum pcrpendicularium continuabolitf
di d,t.fcilicet
neis m,t.6^ n,k. Sed 5^ duo puncia m.dC n.centro mundi copulabo per
neas m,a,&: n,a.Oikndcndum itacp cft more Pfolem3ri,quod maior fit dif
fercntia duorumangulorume,a,k. &C n,a,k. quam duorum d,a,t. &m,a,t.

&

Cum enim trianguli e,k,n.angulus n,(itrcd:us,erit lanis e,k.longius latcrc

k,n. Rcfecetur itacp ex e,k,aequahs k,n.quaefit k,x.

Dudalinea x,a.fimih*

ter fit t,l. aequalis t, m. Coniinueturcp punctus l.cum ccntro mundi a. Erit
igitur angulus e,a,x.differentia duorum anguloru c,a,k.& n,a,k. Eft cnim
k,a, jcquaha
angulus x,a,k.ajquals angulon,a,k.propter duo latera x,k.
Similitcr
a,k,n.redos.
angulus d,
a.k,x,&:
k,a.6<:
angulum
duobus n,k,5<:

&

a,KdifFercntia eft

duorum angulorum

d,a,t.& m,a,t Siigiturexccirus an^r

guli e,a,x.fuper angulum d,a,T. confcqueretur cxccflTum proportionis hnc^

e,x. fuper proportionem linex d,l. ad lineam d,a.qucmadmodum fuppo*;

nebat Ptolemxus, procederct intentum noftrum hoc pzOo, Linea a,d.neiceftario fecabit hnea e,k. fecct iginir

m A punc% c. ducauir apquidiftans

r,

linee a,r,quam necefte eliconcurrere cum k,a.quantumfatis eft continuata,

Fiuiit enim duo anguli apud k.dC e.minores duobus recfiis.Concurrat igi
tur e.in

puncio p. Ent autem e,p,longior c,a.quoniam maiori angiilo

triar

anguli e,a,p,opponitur, quare proportio k,e.ad c,a. maioreft proportionc

eiufdem k,c.ade,p.k,c.autem ad e,p. eft ficut k,r.ad r,a,fiuc d, t.ad d,a, Jgisr
tur maior eft proportio k,e.ad e,a.quam d,t ad d,a, qudd etiam in undcci*
ma huius tanquam certum anTumeDatur Proportio autem e,k.adk,x.eftfi:?
cut d,t,ad t.l.quoniam k,x,3equahs refech d\ kvn.S<: l,t,a;quahs t,m.Eucr:;
fim igitur proportio e,k.ad e,x,eli ut proportjod,t,ad d,I,Proportio autcm
6,k,ad e,a.conftatcx duabus,proportionefcilicete,k.adc,x. dC proportios:

nce,x.ad e,a.Similitcr proportio dt.ad d,a, Aufferendo igitur ab inaequas

libus xqualia,utrobicp fcilicet proportionem unam,manebitproportioc,x

ad e a.maior proportione d, 1. ad d,a. Qiiod fi confcquentia Ptolemaei re*

cfbeflct, fequcretur eueft gioangulum e,ajX.fupcrareanguluni d,a,l,qiiod
ciat dernonftrandum,

Propositio

XV.

Maximamhuiufmocii angulorum

ciifFerentam

Mcrcurio

m puncflo contadus infallibihter accidere*

fConfufionis

tollendae gratia,

duos triangulos c,a,k,

& d,a,tin figui

prxccdenti multiplicatos hic fegregabo.Eo tamen pa<fro,ut in a,puncfio co

Quia igitiir in Mercurio angulus c,a,k.eft minor medictate rccfti,

maximuscnim d uerfitatis fuae angulus, quiabepicyclopendcti^.grai:

tncidct.

dibus, ut quatuor

rccfii

funt3<5o. nonexcedit, critangulusd,

minor medietate rc(fh, cum

gulus

a, c, k.

maior

erit

a. t.

muho

fit minor angulo c, a, k. undc ctiam an^

angulo a, d, t. cumutercp angulorum k^SC t.fit rc?

ipfe

clangulus. Angulus igitur d, t,f.aequalis

fit

angulo a,e,k.duclis hneis d.f.dC

duo trianguli a,e,k.8i!:f,d,t, aequianguh,quare proportio a,c.'

ad e,k.erit ut proportio f,d.ad d,t. Sed proportioe,k.ad c,x.eft ut propor*
tiot,d.ad d,l.quemadmodum in praeccdcntifirmatumcft. Per afquamigi^

l,f.crunt itacp

tur proportionalitatcm concluditur proportioa, e. ade, x. a^qualis propor^^

tioni

d.

^d d, 1, Sed

an^us

d,

1,

acqualis ponebatur a,c, x

duo igitur
trianguU

DECIMVS TERTIVS^
Vrfanguli a,e,x,8(: ^d,l,cnmt aequiangul/, S^crit angulus a,x

aa?
gulo d,l,f, fiimliter angulusc,a,x,afqualis angulo d,f,l. Angulus autem a,x
cualct angulum recium cum angulo k, a, x. qui mmor eft mcdictatc rcdti
quarc,& angulus ^d,l,cofdcm ualct. Item angulus d,a,t. mmor ci\ mcdics:
tatexcifti, undeduo anguli d,l,f,&:

igttur circumfcribcntis

li

c, acqualis

d,a,t.minbrcs funt duobus rcclis.Orcu

triangulum d,l,f. circumfcrcntia fccabitlmca l,a.

pcr puncium a, fic cnim duo an^

Non cnim potcft haec circumfercntia irc

guli oppofiti
res

d,lX^ d,a,fquadranguli d,l,f,a,infcripii circulo cftcnt mino

duobus rcclis.Si ucro tranfirct infra a,itcrii longc minorcs eftcnt duos:

bus recliSjCjuod contrarium cft uiccfimaeprimac tcrtij Euclidis. Sccct igisr

tur dida circumfcrcntialincam l,a,in pun^o q.producfia linea d,q. cum li
nea q,Erunt itacp duo anguli d,f,1.5<: d,q,l.in circumfcrentia conliftcntcs,
dCin arcum unum cadcntcs intcr fc equales.Scd angulus d,q,l,cxtrnifccus
ad angulum d,a,q.maior eft co,quare ctiam angulus d,f,l,maior cft angulo

a,l.

Sed erat angulus d,f,l.a^qualis angulo c,a,x.igitur angdus Cja^x.ma^

ior cft angulo d,a,l.cuius petcbatur demcnftratio,

Propositio

XVI

In Vcnerc autcm maximam huiufhiodi angulorum difFcren

tiamcxtra pundlum contaduspkrum^ reperiri necefle ell
(f*

Refumo figuram praccedcntem nihil prorfus uariando, AnguWs aui?

minor cft mcdictatc

rc(fii,quemadmodu ex fccunda decimi trahitur.lbi cnim angulus illc ccn^
duditur 4.gr3,&: 48.minu.ccmpIcti.Tunc igitur uclutin Mercur oma:?
xiinahuiufmodiangulorum diffcrcntia inpunctocontac^^us inucninir Du
ueroangulus k,a,e.maior cft mfedictate rccti,quod cquidcm in irultis cpi?
cycli fitibus accidit, pofsibile eft darc puncfiu circumfercntic cpicycli,in quo
diftcrcntia dictorum angulorum maior cft.quam ca qua^ folet ficri in puna
fto ccntactus.Sit cnim utcrqj duorg angulorum k,a,x.&; k,a,c.maicr mc*
dietate rccfli,quoduticp pofsiDilccft. Angulus ucro d,a,t,fumcdictas n dii
Frctus itac^ mcdi]'s in pr^ccdcnt. abfumptio,concluc!am angulum d,l,f Ctf
qualem angulo a,x,c,Scd angulus a,x,e.maicr eft rec\o,dC mcdictatc iccH,
Ipfc cnim aequipollct duobus angulis k.fciiicct rcdo,& k,a,x,qui cx hy\pOf

tcm

k,a,x.ccntro cpicycli in augc cccntrici conftituto,

maior cft medictate rccfii. Et quia angulus d,a,t.poncbatur mcdietas rc

duo anguli d,I,f d,a,f. maiorcs duobus rccfiis. Circuinfcrcntia
igiuir circuli circumfcribcntis iriangulum d, 1 f. non fecab:t lincam 1, a. Si

tcii

fli crunt

&

enim fecabitcam,fit ut in puncio q.produc^is lincis f q Sif d,q.ut infigura

prxccdenti3,cruat duo anguli d,l,r. dC d,q,f aequales duobus rec^is. Scd i^
dcm angulus d, I, f. cum angulo d,a,f crunt maiorcs duobus recf>is, qusrc
angulus d,q,f. minor cft angulo d,a,f. quod cft impofsibile pcr uiccfimam
prima primi EucIidis.Nccptranfibit pcr a.ficcnim idcm cfletmaiusfcipfo,
Tranfeat itac^ infra a.dC continuctur l,a,doncc occurrct liuic circumfcrcn
tigad imaginationcm in puncro s.Produc^tis autcm lincis f^s^dC d,s.critan
gulus d,s,l,acquali"> angulo d,f,l,cum in circumfercntia confiftcntcs,in unu
cadant arcijm. Scd angulus d,a,l,maior cft angulo d,s,l. cxtriniccus intrin
feco, igitur SC maior aiigulo d,f,l. qui crat aequalis angulo c,a,x. Si igitur a
centro mundi duarum Imearum cxcuntium, una pcr ccntrum cpicycli,ali3

ucroepicyclum fccans tranfeat, qiix medictatcm anguli

rccf^i

contincant,

ij

fit

LIBER
fif ut iii utrocp

poiKflo fc(fii'onaitimaior accidat dKfloritm atigulorurii diff^;

rcnt!a,quam in ipfo punclo contac^us.No itacp inpiincfio contadlus femsr

pcr acci Jet plurima horum angulorHdifferentia,fed quandoqp extra,quod
erat dcducendam,Qu6d fi pofoeris angulum d,a,t.minore medictate rei?
<5ii,5qualem tainen angulo a,x,l:,quietia minor eft: medietate re(fii,reliquis
ut ante manentibus,tranfibitcircumferenciacirculi circumfcribentis trian

puncium a.& erit ad ultimu angulus e,a,x.acqualis angulo

<l,a,l.Huius autem deduoiionem ipfe enitariSj Umi\is cft enim prioribus
gulum

djljf.per

PROP o siTio

3cvir*

Quanta ut plurimum pofsit inueniri ahgulorum humftmodi djfFcrentia concludere Vnde liqucbiircflexionemepi'''
motui longitudinisimmittere;

cycli nihil uarietatis (enfibilis

^Dum fuperius in nono,& decimo occafionibus diuerforum motuuni

Mercurij repcr iendis operam dedimus,fuperficiem epicycli in
comprxhendifuppofuimus, Non autcm ita eft,fecun
librooftendimus.lnueftiganda
igitur nobis cft maxima
dum quod in hoc
diffcrcntiaangulorum Iongitudin!s,quorum unus accideret,fi epicyclu in
fuperficie eclypticsc poneremus,aIiU3 uero fi ponercmus ci inclinationem
Veneris,<2<:

fuperficie eclypticsc

ut fciamus refcllerc niaJedida huic diuino ftudib aduerfantium,qui fuppo^^

lita fuiidamenta fufpicantur infirma.Dabunt enim ueniam,fi error ille que
Aftronomo impMtantjinfenfibilis fuericlti hoc enim quicfccndum eftjCum

inhac arte pundium geomctricum

fiue praecifionem attingendi

teftasjinftrumentis ideiTicientibus.Nunc

non fit po

autem tametfi plur/ma huiufmo

di angulorum difFcentia non femperinpuncflocontadusaccidat, cum

Ptolem^o cbrifsimo ftabirnus,facilitate opcrationis perfuafi, acfieadifFe^'
rentia in puncfio contaclus fuerit

maxima.

l[fFigurationem tgitur duodecimae huius refumamus. In qua proptcr

angulum a,d,b,rcclum, dC duas lineas a,b, Sc b,d. interfenotas,Iineaa,d;
notaerit,6L angulus diuerlitatis b,a,d,acft iTiatus,ac fi fuperficiesepicyclific

in fuperficie eclypticx, cognitus

fiet.

Eft autem proportio b,a.ad a,d.ut b,

d. ad d^r.l X tribus itaq^ notis,quarta Ccilkct d,z,haud ignorabitur.Ex an*

gu^o etiam d,a,h.maximefcilicet latitudini-,&:anguloh,recl:o, notafietu*

du^Mntx d,z,& d,h.Iineam z,h,notamfufci*
tabunt,qU2e denicp cum h,a. Imca, lineac z,a. cognofcendc uiam parabunt*
Vndc quoqj augulus z,a,h,cognitus erit.Qucm fi angulo b,a,d,pridefcito
tracp lin^arum d,h.&: h,a,&:

Venere difFerentia unius minuti,recitan:e Ptolem2ec,in Mer

minutorum reperies. Quae quidem diffcrentiaeparui perw
declaranda propofuimus,
hxc
funt,Et
dende

conferas in

curio uero fex

Propositio
Qua^ pro indinatione

xviii

ad fuperfidctti
eccntrici dcterminata funt, an confiderationibus refpondcant
ruperficiei epicycli

{enfualibus indagarc*
tffQiiserendo

angulum

inclinationis, tndelatitudorcflexionis, pofui*

mus epicyclum in longitudmc ecentrici media, Nunc autem feruatoecv

dem incUnationis angulo^ ponemus epicydum primo in auge ccentrici,
pofte

DECIMVS TERTIVS*
numcrora inucftigabimus,qinnta pof
maxima prouenircrcflcxioproptcrcpfcyclihumfmodi indina
lioncm.Quod fi rcpcricmus latitudincs reflcxionis maximas xqualcs his^
(!cJi

in cius oppofitcEt pcr opus

ucrobicp

qu3c fcnfuali obferuatione depraehcndimus.non iniuria Iaudabimus,8(^ ap*

probabimus inuentionem dicfiajinclinationis, Qua quidcm inclinationc

rcflexionislaatudincs ad cactcros planctac fitus quoslibctcliciemus
Figura igitur qua ufi fumus drca duodcdmam huius rcfumcntes,cx li*
neis a,b.& b,d,notis,c5 angulo a,d,b,recfto/cicmus lincam a,d. Siuc cnim
ponamus cpicyclum in auge ccetricijfiuc in augis oppofito,Iincam a,b.pcr
ca quae in nono, dC dccimo explanata funt, rcfpecfhi (cmidiamctri cpicycli
cognitam intuebimur.Cum autc fit proportio a, b,ad a, d.ut b, d.ad d,r.crit
linca d, z, propter reliquas tres fcitas cognita. Ex duodecima autcm huius
angulum d,^,h,notum fccimus, quarc ca angulus d,h,z,fit rcdus,crit djh,
rcfpectu djZ.QC idco rcfpecflu d,a,cognita,Scd angulus a,h,d.rcdus cft,igj
tur angijlus d,a,h, cogninis erit, qui eft angulus reflexionis quacfitus. Nu^
mero aufcm Ptolemaeus didicitangulum d,a,h.ad augcm ecentrici Ven&s

ris^,gr.& i7,mi, ad augis aute oppofitum 2,gr,34,mi, Reflexio itaq^ pcr

hanc opcrationcm ad augem eccntrici inucnitur minor ea, quam longitu*
dini mcdiae uendicauimus in tribus minutis, in oppofito autc augis maior
cadern in quatuor minutis, Scd nccp tria,necp quatuor minuta fenfu com*
praehendcrc poflTumUSjbenc igitur ftat ncgocium Veneris,Mercurius au*
tem in augc cccntrici,fi numcro Ptdcmaei crcdimus,habet rcflcKfonem
gar,&: i7,ini. In oppofito augis 2,gr,4<5,mi,Eccc minor cft rcflexio hic in
maior ibi in fcdecim, ea quam in longitudine mcdia
tiedccim minutis,
pofuimus. Diminutio quide in quarta partc gradus fere accidit, dC additio,
qu3e fatis rcfpondcnt cxperimentis inftrumentorum. Bene igitur res (e ha

&

bet circa Mercurium,quod dudumoptauimus.

Propositio

xix;

Maximus angulus diuerfitatis in longitudinead maximum

angulum latitudinis, eam fcrme proportioncm ri.{fcipit, quam
quifpiam longitudinis angulus ad angulum latitudinis
hi corrcfpondcntcm*

alius

fNoftro propofito imdecimeC huius ftguratio in{cruict,In qa angulus

maximus ad angulum latitudinis e,a,n. e3
quam habctangulus d,a,t,ad angu
quilibet
alius
longitudinis angulus ad angulum latitudinis
lum d,a,m, aut
fibi corrcfpondentcm,IntelIigantur enim duobus triangulis e,a,k,& e,a,n
ciLCumfcribi duo circuIi,quos acquales eflfc conftat,cum unam habeant dia;*
merrum, fcilicet lineam e,a, quod utcrcp angulorn a,k,e.& a,n,e.re<^us fit,

e,a,k. diucrfitatis in longitudine

fcre proponinir habcreproportioncm,

Sirmliter

duobus triangulis

d,a,t,6L d,a,m,circuIos

duos circumfcri}?ariij?s

qui pari rationc fibi jcquales probabuntiir, Eft aute proportio linc^ I, r.ad
lincam e,n.fi'cut proportio t,d.ad d,m, Sed k,e.ad e,n, propcrtio c(i; L re ut

proportiofuorum arcuum,Itcmc]pproportio chordarum t,d,dC d i

riunarcuum fcre, prcptcr paruitatcm earum, quarcarcus qucm cL,
nca k,c.ad arcum quem chordat e,n,eft ut proportio duorum arcu
chordant t,d.6tl d,m.Horum autem arcuum proportioeftutangui
circumferemia fuper puncfio confiftentium , 6c in eos arcus cac

i t

uio

.v^at \ij

os

\i

ni

LIBER
cum circuli bini funt xquales, quarc angulus e,a,fe.ad anguftjm c,a,n. fcrc
proportioncm habebit eam, quam angulus d,a,t, ad angulum d,3,m,quod
crat condudendum, Vnde manifeftumcft, quod cogmtis duobusangulis
c, a, k. 5<^e, a,n. cumfingulis angulis diuerfitatumin longitudine coguo^
fcentur fingul^ reflexionumlatitudines, quanimgratiaprsciens cudebatur

theoreuma,

PrOPOSITIO
Data planetae ab auge

XX,

epicycli diftantia,angulum rcflexio

nis eius dimetiru

^Epicycli circulum g,d,e.fecet Iineaa,g.pcr e^rttrum mundia, dd. cciu
frum epicyclib.tranriens. Sit^ platieta in d, punclo notam habens a purb?
^o g.quod eftaux epicycli,diitantiam,duciiscp pei'pcndicularibus d,t.qui
dcm ad diametrum epicycIi,-S<:d,m.ad fupcrficiemccentrici,protrahantur
lin2?j a, d.a,m.S(! t,m. cum iemidiamctro epicycli b ,d, Ex angulo igitur g,
b,d,noto, dC angulo t,rec^o, linea d t. refpecftu fcmidiametri epicycli nota
ueniet cum hnea t,b,unde etiam tota a,t.hoc rcfpe(5iu fcita erit, quae cum \i
nea d,t,fufcit3bunt a,d,cognitam Jtem ex angulo d,r,m.inclinationis cpi-?
cydi noto,8(:angulo d,m,t.re(fto,crit d,m.linea refpedu d,t,&ideorefpc^
^ua,d.cognita, Quarccumangdus a,m,d. fit re(5tus, inueiiictur angulus
latitudinis d,a,m.numeratus.Pariformiter ad rcliquos planeta; fitus'opcra=r

bcris.Si igitur incertitudinem,quam antecedens prae fe fert propofitio lior

feasjhanc confule prafentem,quac ambigui nihil admittit.

PROPOSITIO

XXI.

Minutaproportionalia latitudiiium adaptar^

ijfVniucrfa de htitudinibus fuperius data, pofueruntcpicyclumautin

maximarum punc^tis
acftum cft.Si igitur

latitudinu, autinnodis.ProIocisautem medijs nihil

ad loca media latitudines fingulas

eniti

uoIemus,angusf

lum inclinationis epicyd; ad fuperficiem ecentrici praefdaraus nccdic eft,

non enim inuariatu manet ille indinationis angulu ,ut erat in tcrmmo bo
;

rcali,aut meridionaIi,aut

innodis,

Verum huiulinodi inchnationcs ad om

nem epicydi fitum in ecentrico inuenire,Iabor eft non modicus. Cogitaiu

dum igitur erat de alio mcdic,quo latitudines ad fitus epicycli ccteror, pro*
pe uerum addiicerentur facile. Eam autem habere debuit mcdium illud
conditionem,ut quemadmodum latitudines
cyclidecrefcunt in alrjs fitibus,ita8(!

Quo quidem

h't,

ut cognito

maxim^ propter motum cpi*

medium iftud proportionabiliter hciu

decrcmento

iftius

medij, palam Hat

quantum

latitudines ipfe dccreuerimt,

i|rVt autem haec re> cognitu facilior habeatur,exemplari pofftione ute^

mur.Sit igitur edypticae circulusa,b,g,d.fiiper qucm indinatus fitcirculus
dediuis Saturni, quibus centrum mundicommune fit, Polus cclypticscfic
pun(ftus 2,a.quodemittantur duse quartae circulorum magnorij, Vna qui*
dem z,a,per pun(ftum maxim^' latitudinis,terminum fcilicetborealcin iii*
cedcns fecando circumfcrentiam circuli decliuis in punclo c, Altera uero
z,h,fccans circulu decliuemin punc^of, Qucmadmodum itaqjquaflibcc
Saturni Iatitudo,du epicyclus in e.ponitur eucniens,pedetentim dccrcfcit,
proccdente epicydo ab e uerfus b.nodum,donec ibi manens nulla fiat. Ita
arcui circuli per polgm eclypticac tranfewntis,qui eclyptica dC termino bo*

DECIMVS TERTlVSv
rcali

intcrcfpuur,paulatim mmuitur,doncc

Arcus

m pun(fio b,nullus repcriarui',

igitur dicli,&: latitudmcs ipf^ uidentur

habereproportionale quaru

dam colligantiam,ita utquantum arcus illc dccrefcat, tantum proportiona

illi arais collati ad arcum
idouea fient media ad conijc.endum quantumlatitudoqu^Iibet dimi*
nuta fit.minutacp proportionalia uocabuntur non iniuria.Quac fi in numc
ris.ad opcrationemaccomodaticribus cognofccre iiolcs,hanc audi do^rie
nam.Ex arcu e,a. notus Het arcus f,h, non alicer qiia in latitudinibus Lunac

biliter, dC iatitudo ipfa cenfcatur dccreuiile, Igitur

c,a.

particdaribus acflum eft.Ponc igitur arcu c,a,^o,ini, dC quot dc huiufmo^

di minuris in arcui^h.inucniantur addifcas.lpfaenim erunt minuta propor
tionalia

ad fitum cpicycli in

nutis proportionalibus

f.

minuunt ex totis miV

^o.tantumetiam proportionabiliter qu^li*

ptmcf^o, quac qiiantum

fcilicet

bet latitudo planctac ibi penjcniens,minuitex altitudincfibicorrelatiua,

quam dat epicyclus in punc^oc.conftitutus.Ptolemams tamen,qui non mo

do inucniendis rebus ingenium habuit, led

dC inuentis fubtiliter utendi,

iam dudum numeratas,8^quemadmotf

dum totam latitudmcm quincp fcilicct graduum in i;i.multiplicauit,ut pro
dircnt tota minuta proportionalia do.ita fingulatim rcliquas omnes latitU
dines duodecies reperiuit,ut cseteris locis fuafebricaret mimita proportio^s

accepit uniucrfas Lunaelatitudincs

naba.His iraqp minutis proportionalibus inomnibuslatitudinibus reliquo

rumfituumutifoIemus,ucIuti tabularucxplanatores prsEcipiunt,quarc 6cc^

PrOPOSITIO

XXII,

Crrca apparmones planctarum atq? occulcationcspofirc'*

mo fpccularu
^Non iniuria Ptolcmonis apparitionibus planctaru,atcpoccuItationibus
locum ucndicauit poftrcmum,poft latitudincs uidelicet iam cxplanatas,qui
buspraetermifsis,hacfcientiaapparitionum,

& occultationum

attingi

nc

quit.Quicquid igitur fupcrius in finc otflaui Iibri de apparitione,&: uccuLs

tatione itcllarum fixarum diximus,hoc

admodiJ cnim

iIIcE

m loco rcpetitum uolumus, Quem

nunc apparentes fero poft Solis occafi]m,aIiquando diis

fparcre incipiunt,Solc adeas acccdentc,indc iicro aliquamdiu latent,pcftea

ucro Solc ab cis reccdentc,mane iterum apparere incipmnt: Ita dC quincp

ftcUx crraticse faciunt,diffcrcntcr tamcn. In ftellis cnim fixis accelfus Solis

ad eas,fiue receirus ab cis,occuItation;sfiuc apparitionis duntaxateft occ^
fio^quod ctiam in tribus planetis fupcrioi ibus comrnime cft, Veru in

Mer

Vcncre copiofior eft appariticnis uel occultationis occafio.lUi c^s

nim non modo proptcr Solcm ad cos acccdentem aut ab eis recedcntcm
has habent pafsioncs, fcilicct & ipfimet Soli appropinquantes,aut cum fu*

curio atcp

genus fibi inferunt.

Quo

ut licut ftcllis fixis fimsr

plices eucniuni illsc pafsioncs,ita S)C tribus fupcrioribus, Vcneri autcm, SC
Mercurio geminatc.Tres cnim fupcriores occultationc patiuntur uefper*

gientc-s,hoc pafsionis

tinam,& apparitionem matutinam,

curius apparitionem

uelut

fit,

ftellac fixac.

Vcnus aute& Mcr*

non modo matutinam, fcilicct & uefperrinam occul*

tationem,itcmcp gcminam fuftincrc comperiuntur.Vt igitur his pafsioni*

bus fcitu iocundifsimis,priufquacucnirent,tempcra praefig^rc difccrct
ftroiiomus,Inquirendu crat mcdiu unu,aiius praecognitio tcpera apparitio
nu, QC occultationil nobis aperirct.Ipfum autc non potuit cllc arcus cclipticg
Soli 5C ftell^ primu appareri interiaccns. No cnim potcft efle unicus ad ocs
quincpcrraticaSjqiTifteUamaiorinprincipioapparitiQisfueautocciiltatiois

uij

mimis

LIBER
mmus a Solc diftarc cognofcitinr quam ftella minor.Sed Sc in ima ftclla ua
reperitur,Eadem cnim ftella nunc in eclyptica exiftens,nunc uero ab
cclyptica latitudinem habens, uariamhabet a Solc di!]:antia initioappari*
tionis aut occultationis fuac. Ilemcp uariam fi nunc fcptentrionalem habue
riatio

rit

latitudinem,

nunc meridionalem, Minori enim arcu a

Solediftatftella

primum apparens,fi latitudincm habuerit feptenti"ionaIcm,quam fi in ccly

ptica conftituta fuerit,aut extra eam uerfus meridiem,
IfrPrseterea

fi ftellae

non fuerit latitudo aliqua,aut fi lat tudo fuerit tma,ta

men horizon alius aliam ftellae primum apparentis a Sole facit diftantiam*
Inuno deniqp horizonte propter uariam eclypticac

fuper horizonte incIiV

nationem idem euenire nemo dubitat. Inuenit autem Ptolem^us mediu u

num,quod uariationem non patitur,nifi fecundum magnitudincs ftellaril
-Arcum uidelicetcirculi magni per polos horizontis, dC Solem tranfeuntis
in principio apparitionis fiue occultationis, Arcum inquam qui inter So"?
Icm fub horizonte exiftcntem,& horizontem ipfum clauditiir.Quem qui*
dcm arcum ex officia fuo,uti etiam fuperius in oclauo Iibro arcum uifioriis
nuncupabimus, Quiquatus unicuiqp debeatur,qualiter^ propofito feruict
noftro,inferius aperietur

Propositio

xxiir.

Arcum Vifionis ftudiofe percundaru

ff Qiiemuis planetarum initio apparitionis fuac aut occultationis obfcftf

iia,quantum uidelicet a Sole fecundum Zodiaci longitudinc remoueatur.

Et fiquam latitudinem habeat,addifcccuiufcumq; partis,an fcptentriona*
fiuc meridionalis exiftat. Obfcruationes autc huiufmodi eo amplius lau
dabo.quo Cancri u ciniores funt initiOjinipfo autem Cancri principiocom
modifsime habebuntur.Eo enim in loco dum Sol cxtitit,aeri mediocrisac
Cidit fercnitas. [nuenta igitur diihntia inter SoIem,& ftellam primu appa*
rciitcm,eas qug duodecimae ocfiaui libri feruiebant,rcpete figuras.Primam
lis

quidem fi lacitudine carcatplaneta,fecundam autein fi latitudinchabuerin

Qiud multis mororCad cam duodecima prorfus fugies.Ibi cnim quicquid
hcio opus eft intueberisjnuenit autem Ptolemaeus chaldeorum uetuftifsi^
mas ad hanc rem confiderationes,quas in Syria habitas conHtctur.Ex quiW
bus trahitur,qu6 i Saturnus initio apparitionis fuae in principio Cancri ma
ncns,diftat a Sole 14. gr. lupiter autcm primum apparens in eo loco diftat
a Sole iz.gr.dC tribus quartis unius gradus.Mars uero i^.gr.Sc mcdietatc
gradus.Sed Venus in eo locouefpcre oriens,a Sole remouetur ^,gr.5C dua
bus tertqs unius gradus,Mercurius autem a Sole iam diftans ii.gr, a::dua
bus tertijs, in didlo Zodiaci loco conftitutus,ferotinam habet apparitionc.
Ex his dirrantnsunicuicp planetarum fuum uifionis arcum elicuit.Saiurno
quidcm ii.gr.Ioui lo.Marti autem ii.gr.&^ dimidium fere.Veneri j.Mer
curio i,o.gr.Conftat igitur cx his,arcum uihonis Veneris minorc cifc

maxima cius latitudine,qnac repcritur (^.gra.&^-o.mi.dum in oppofito augis

cpi :ycli fucrit. Quo fit, ut ipfa quandoqp mane appareat ante ortum Solfs,
quando tamcn nondum ad oppofitum augis cpicycliperuenit. Vnde etiam
locum eius profundiorcm oportet efte, in eclyptica uero diftantiorc a prin
cipioarietis,quam locum Solis.Quod uticp miraberis, nifi am dicffum Ve
ncris lingulareaccidens infpexeris.Reliquis autem planetis hoc non repC:
ritur commune. Cuilibet cnim corum maior debctur uifionis arcijs,quam

DECIMVS TERTIVS;
fit

cius

maxMTia Iatitudo,nequaquam igitur mane 3pparebunt,nifi Solpro

fiindior in

Zodiaco quam aliquis eorum repenatur.

pRoposiTio

xmu

Qiiantus arcus cclypticsc Soli, &:planetse pnmum appa>

rct3ti aut difparenti intcriaccat,fiue lautudinem ab eclyptica
ha
beatjfiuc non,cxpIorare*
l^TQiiod praefens addjfcendum proponft, tres ultimae c<fbui Iibri apcr*
tifsime docuerunt, Eas igitur, ne pluri obtundaris fermone, confutuin^

cxpedict,

pROPosiTio

XixV,
;
Tempus quod cfl ab occafu ucfj^crrino ad ortum liiatutt'-

num alicuius trium fuperiorum menfurare

CAd huius rei inueftigationem circulus eclypticse a, b, g. fuper ccn*
fit

tro d.Locus planet^' fero primum difparentis

fit b.&: locus Solis a,Ex pun

b.noto per prrecedentem habetur a,b,notus,quo uidelicetplane^
ipfe diftat a Sole.Ex quo denicp arcu fcietur, in quanto tempore Sol dctf

icto itaqp

ta

fcribet arcum a, b. Intcrca tamen planeta non quiefcet, moueatur ita(^ a'd
puncium c. Sole igitur pundum b. attingente,planeta erit in c. Ex d ftans:
tia autem eorum fcilicet arcu b, c, inuenies tempus inquo Sol defcribit arse

cum b,c. Quo dcfiripto,

^

planeta erit in h. pun(fto propter

motum eius in

hoc tcmpore.Ita confequenter procedes>donec adfenfum uidebuntur con

iuncli, Sintergo nunc coniunc^^i uerbi gratia Sol, dC planeta in punc^toh,
Ab inft.lti igitur occultationis ufcp ad inftans coniuncflionis Sol defcripfit
arcum a,h.notum, dC planeiaarcum b,h.nctum, tempusqp in quodi^i ar^
cus dcfcribuntur, per ea quae iamdudum fuperius diciafunt,notum fi'et,
Qiio duplatohabebis propetempus totum, quodefta principioocciilta^
tiotiis ufqp ad principiumapparitionis.Quodli praecifius habereuelis tem
pus illud,pone arciim kji.aequalem arcui b,h.Erit igitur in pnncipio appa=r
ritionis plancta aut in k.pundo,aut infenfibiliter ab eo diftabit. Per praecc
dcntem igitiir inuen as diftantiam inter Solem, dC planeta in principio ap^;
pantionis fuse, eo in k. punclo exiftente, Sitcp diftantia illa k,g.aggregati$
Jta^ tribui arcubus a,b, b, k. dd k.g, iam notis, refultabit notus arcus b,g,
totus, quem in quanto tempore Sol peragrare poteft non ignorabis, fi tersr
tium huius operis Iibrum iatis uidifti,Et lUud tempus erit a principio occul
tationis ufcp adprincipium appariticms,quod quaerebamus.FaciIius tamc
haec omiiia comparabis fi motum planetac uerum in uno die a motu Solis
iinius dici fubtraxeris,8(^ per refiduum diuifcris arcij ab.Exibit enim tem
pus,quod inter principiu occuItationis,&; tempus coniunciionis comprac*
,

henditur.QuodupIato.tempustotiusoccultationis intcgrabitur,
CAut fi praecifius totius occultationis tempus habere uoles,ad tcmpus
^llud.quod uidclicet inter principium occultaticnis, dC coniuncflionem cft,

nuenias

motum

planetacuerum,

quem hic repraefentat arcus b,h, Etcum

Ex quo denicp

dupla, ut habcas locum planctae in principio appariticnis.

diftantiam eius a Sole,utprius inucftigabis.

Qua

diuifa per fuperationem

SoHs in uno die,exibit tempus,quod eft inter inftans ccniun<fiicnis, dC iru

ftans apparitionis.Coniunge igitur

hxc duotempora,^<:habebis intetum,

PRvOPOSITIO

XXVI,

Ab

tlBER
Ab Occafu matutino Venens (luc Mcrcuri) ufrp ad ortum
ucfperdnum,quantum

flucre temporis oporteat inuertigarc,

lirNecK figiiratio huius propofiti neq^ executio in ullo a praccedenti diffc

runt,nili quod ubi prius

curium.Vbi ucro

ponebas Solem,nunc ponas Vencrem aut Mer*

nunc Solem ipfurn

in pracccdentf plaiietaelccum dabas,

colIocabis.Sicutenim fol tribus fuperioribus appropinquans,eos cogitocci

derCjita Venus,Sc: Mercurius Solc infequentes,fua! dirparitionis fimt oc^
/

cafio.Quod &:fimiliter deortu accidere manifeftum eft. Verum hic numc

ramus tempus, quod fluit ab occafu matutino ufcp ad ortum uefpcrtinum.
Pracccdens autem mcnfurare docuit tempus occafui uefpertino,atcp ortui
matudnointeriaccns. Hocautem qualitatem proceiTus
quaquam alterat,igitur liabes quod proponebatur,

ProPosITIo
Tantum tempons ab

fiue operationis

nc

XXVlf,

occafu Veneris aut Mercurij uefpcr

tino ufq^ad ortum mr^tutinum tranfirc debeai; enodare

CDuseprsecedentes docuerc tempora, in quibus planetas conlVatfem^
per elfe direc^tos.In tempore autem quod praeCens eliciendu proponit, ph
netauterqprctrograuus inuenitur.QuarealiaOpcrandiuia rCs ipfi poiKilat
In hac autcm SC prjecedi^ntibus duabu^ locuti fumus,ac fi MercuriUs qua^
tiior femper habeatapparitioi\um,& occultatiomim tempora,quemadmo<

dum Venus,Quod equidem non acciditjUt infia determinabitur.

llfSicigitur

propofitihabendigratia circiilus ecIyptiC3ea^b,g,fuper cen*

tro djn quo punciui b. locum (idlx uefperae primu difparentis fjgnificcc

a ueroloco Solis. Per uicefimam quartam itaqj huius inueniatur arcus a, b.

quo quidem a Sole diftcc iklla.Et quia planetam hoc in litu retrogradu eHe
liquetjfit ut ab inlhnti occultationis ufcp ad inftans coniunctionss ciiis cuni
Solc contra fuccefsionem fignorum defcripferit arcum b,c.ita ut plancta ip
fc,&^SoI in punc^ioc.coniungantur.Tonim igitur arcum a,b.Sol
pLnc^j
taconiundim defcripferc. Et ideo motum plaiietx in uno die motui Solis
in unc die adi]'cias,& in coUcifium ex eis arcum a,b.difl:nbue, exibit eiiim
tempus futurum inter principium apparitionis, 5C inftans coniunciionis,
Quo duplato, utbreuius habeatur opus, tempus quod occafui uefpertino

&

Aut praecifius operaturus quanti*

tatcm arcus b,c,ex tempore,quodoccafui uefpertinOj&coniunchbniinter
cft,addifcas,Cui iam cognito arcum c,h,conrro fignorum fuccefsioncm go:

ortuic^ matutino intenacet conflabitur,

qualem ftatuas. Erit enim prope uerum h, locus ftellae manc apparentis,
Cuiusiteruma punclrog.loco fciIicetSofis diftantiam uicefima quarta hu*
ius notam efficiet.Qiiia autem ab inftanti coniunctionis ufqj ad inftans ap
paritionis matutin^ lotus arcus b,g,iam notus, a Scle Sc planeta una pcrj*
gratur, cum morc priftino in colledlum ex motu planctae motucp Solis in
uno die partiaris.Exibit enim tempus,quodcaditinterconiun6tionem,6<:
matutinam apparitionem.Hacc igitur duo tempora aggregata,tempus futu

rum inter occultationem uefpertinam,&: apparitionem matutina integra*

buiicQuod quidcm hoc theorematc efficere inftituimus

Pj^OPOSITIO

XXYHU

DECIMVS TERTIVS^
Qyodeaquac pro appantiombus

atq^ occultationibu^

Vcneris afleruimus, experimentis confbnent uifualibus pro#i

mulgare

fVenus circa
dum

pf mcipium pifdiim in oppofito augis cpicycli cxiftcns,

fcilicet latitiidinem feptentrionalem habet fex gr.dC ^-o^m, compcr*

ta eii latere

fub radrjs folaribus ad duos duntaxat dies, Ita quod ab occafu

cius uefpertino ad

cquidem

praeter

rei afpicias,

ortum eius matutinum duo intercipiantur dies,

oppofitioncm

accidit, dC

Quod

admirabile uidetur, nificaufam

Cum ipfa, quemadmodum compcrtum cft

iiirginis in oppofito augis epicycli exiftcns,

circa

principium

dum fcilicet latitudine meridia

nam habet <^.gr.&^ zo ,mi.nequaquam apparcat in fpacio fedccim dicrum,

qui funt ab occafu ucfpertino ufcp ad ortum cius matutinum
sfSi itacp uoles cxplorare, an ea quac determinata funt dc occultationt*
bus,&: apparitionibus iftis refpondeantcxperimentis,ficproccde,Adprin
cipium occultationis per uicelimam quartam hufus clicc diftantiam planctg
a Solc, fimihter ad principium apparitionis, ex quibus per prsecedentem
feciliier numerabis tcmpus,quod occafui uefpertinoatq^ ortui matutino in
tcrerit.

Aut fi placet,inuenta diftantia planetae a Sole in occafu ucfpertino,

qu3e eft tanquam angulus diuerikatis diftantiae ccrtx Veneris ab oppofito

augis epicych correfpondens.Nam centrum epicycli,& Sol ipfe fere in u*

noiOCoZodiacifecundum longitudinem fitumhabent, Huic deniqp an#

gi ilo diuerfitatis, quantus apud oppofitum augis cpicycli arciis refpondeat
addifcas. Tantum enim arcum oportebit defcribi per planetam ab occafii
uefpertino ufqp ad coniunciionem cius cum SoIe.Huiufmodi quocp cpicy
cli arcum inuenias ad principium apparitionis, aut prius inuentum dupla,
Habcbis enim, quantum arcum circumferentise epicycli plancta defcribit
ab occafu ucfpertino ufcp ad ortum eius matutinum.Ex quo tandem quaefi
tum tempus clicies quam facilhme, Ptolemaeus itacp numerando rcpcrit
Iiuiufmodi arcum, Venere in principio pifcium exiftente,unius gradus, dC
quartae partis gradus unius, aii refpondent duo dics fere. Ad principium
autem uirginis inuenit huiufmodi ai cum lo gra, quibus dc tcmpore de*

bentur i<5,dies. Bene itaq? refpondent experimcntis

quod optauimus dedarandum,

PROPOSITIO

fuperius cxplanata,
.

XXI X,

In Mercurio deniqj idem attentare^

fCompcrtum eft,quod Mercurio in principio Scorpfonis cxiftemi, &

maximam quam ibidem habere poteft a Sole diftantiam habenti, non ac*
cidatortus uefpertinus. Sed dC in principioTauri exiftens, uifus cft no ha*
bere ortum matutinum,quamuis eftet in maxima Solis elongatione, Si igi
tur conclufiones quas hadeniis apparitionibus , S;^ occultationibus ad
,
aptauimus, huiufmodi confonabunt experimentis

dignc crunt nimi

rum qiiibus fidcm habeamus Igitur per uicefimam quartam huius

ut quam breuifsimc dicam, inueniatur arcus cclypticae, quem necefte cft
Soh , dC Mercurio circa principium Scorpionis exiftenti interiacere,
ad hoc,ut ftella uere oi iatur. In eo quocp loco numeretur maxima, quam
Mcrcurius a Solc poteft habere in eo fitu clongatio, pcr eaquae infine
duodccimi

LIBER^
daodccimi librf exphnm fimt, Quod fi hcc masdima Mcrcurij 5 So!c cloil
gatio minor fiicrit ca diftanti3,quam cxi^it uefpertina apparatio,cer lum hai
bebimus,Mcrcurium in eo loco conftitutu,fero oriri non po(re,Ipfe enim
tantum euadcrc non poteft folares radibs,utlumine fuo uifum moucat. Et
fi illud Mercurio maximc a Solc rcmoto non poteft accidcrc,muIto minuf
accidct ci a Sole minus diftantc,
CProortuautcm matutinoprorfus agamus fimilitcr. Ptolcmseus ita<p
Mcrcurio in principio Scorpiom'scxiftcnti,numerauit arcUm apparitionii
hoc cft, Mcrcurium in eo loco appariturum diftarc opor#
tl|it a Solc per 22,gr Vcrum plurima quam ibi a Solc poteft haberc io.gr
oC jrz.ttiinuta complccftitur, non potcft igitur Mcrcurius apparitionisiuae
tcrminum attmgcrcJn principio dcnicp Tauri apparitionis fuae matutin^
arcumextraxit 22,gra,6^ id.minu.Maximam aiitcm a Solcelongationcm
ineo fitu22.gra,i3,mi, Quae, quoniam tcrmino apparitionis matutin^mi*
lior cxtat, Mercurium, ut uifui apparcat, folares non finit cuadcrc radios*
CdTabitigitur innobis uulgaris admiratio, Nam Vcncri fcro occidcnti^
nuncfubitumffrmcaccidercortum,nunc uero tardum,Mercuriumdc<
nicp olim dC fero, dC manc oriri,S^ occidcrc,alias autcm prorfus non uidcri^
tamctfiplurimuma Solc diftiterit,ratioconuincit, Quodpoftrcmohocui
thcorcmate cxplorarc,^coepto labori motum ftatucrc deacuimus.
fu3e 11. gra. ferc,

PfaL
Beattis

LXXXIX

populus qui fdt iubilauoneou