1

eLeceJe<e& keuee
jepeMeem$e DeYeemeHeef$ekee-1
jepeMeeeeeer DeesUKe

2
Revised Syllabus for
F.Y.B.A. - Political Science
INTRODUCTION TO POLITICS
FYBA - PAPER I
SECTION I
Module 1 The study of Politics
1.1 Definitions and nature and scope
(Note: The definition should reflect the changing
understanding of politics)
1.2 Normative and Empirical Approaches
1.3 Feminist Approache
Module 2 Society, State and Nation State
2.1 The state and society
2.2 Nationalism and Nation State
2.3 The Civil society
Module 3
3.1
3.2
3.3

Meaning and types of :

Power and Authority
Legitimacy
Sovereignty

Module 4
4.1
4.2
4.3

Select Concepts :
Law : Definition, Nature, Scope and Types
Political Obligation
Resistance : Civil Disobedience, Revolution
SECTION II

Module 5
5.1
5.2
5.3

Basic Political Values

Liberty
Equality
Justice - Procedural, Distributive

Module 6 Rights
6.1 Definition, Meaning and Nature
Types : Civil, Political, Socio, Economic
6.2 Contemporary Issues and Debates
Module 7
7.1
7.2
7.3

Forms of Government
Democratic and non-democratic forms of Government
Pre-requisties of Democracy
Democracy in India.

Module 8
8.1
8.2
8.3

Ideologies
Significance and classification
Communism
Gandhism
(w.e.f. from academic year 2011-12)

3
List of References
1. Ball, Terence, ideals and ideologies : A Reader, AddisonWesley, Bostan, 1995.
2. Ball, Terence and Dagger. Richard, Political Ideologies and the
Democratic Ideal, fourth Edition, Longman, 2003.
3. Barry, Normal, An Introduction to Modern Political Theory,
Macmillan, London, 1981.
4. Bird, Colin, An Introduction to Political Philosophy, Cambridge
University Press, Cambridge, 2007.
5. Farrelly, Colin, An Introduction to Contemporary Political
Theory, Sage, London, 2003.
6. Gaus, Gerald F., Political Concepts and Political Theories,
Westview Press, Boulder, 2000.
7. Goodin, Robert E. and Klingemana, Hans-Dieter, A New
Handbook of Political Science, Oxford University Press, Oxford
1998.
8. Greenstein, Fred I. and Pclsby, Nelson W, Handbook of Political
Science, Addison Wesley Longman, Reading, 1975.
9. Hawkesworth Mary and Kogan, Maurice (Eds.), Encyclopedia of
Government, Vols. I, II Oxford University Press, Oxford, 1992.
10. Held, David, Political Theory and the Modem State, Polity
Press, Cambridge, 1989.
11. Heywood, Andrew, Political Ideologies : An Introduction
Palgrave Macmillan, Basingstoke, 2003.
12. Heywood, A, Political Theory - An Introduction, Third Edition,
Palgrave Macmillan, Basingstoke, 2003.
13. Hoffman, John and Graham, Paul, Introduction to Political
Theory, Longman, Harlow, 2006.
14. Kaviraj, Sudipta and Khilnani, Sunil, Civil Society. History and
Possibilities, Cambridge University Press, Cambridge, 2001.
15. Mackenzie, I., Political Concepts : A Reader and Guide,
Edinburgh University Press, Edinburgh, 2005.
16. Marsh, David and Stoker, Gerry, Theory and Methods in
Political Sciences, Macmillan, Houndmills, 1995.
17. Mohanty, M, Contemporary Indian Political Theory, Sanskrit,
New Delhi, 2002.
18. Okin, S. M., Justice, Gender and the Family, Basic Books, New
York, 1987.
19. Plant, R., Modern Political Thought Blackwell, Oxford, 1991, 20
Varma, S. P., Modern political Theory, Vikas, New Delhi, 1983.
21. Vincent, A., Modern Political Ideologies, Blackwell, Oxford,
1992
20. yekeeCes eee, `eejbefYeke jepeeem$e' eer efJeee ekeeeve HegCes.

1
cees[etue 1

jepeMeem$eeee DeLe&, mJeHe, JeeHleer

Ieke jevee :
1.0 Ger
1.1 emleeJevee
1.2 jepeMeem$eeeer JeeKee
1.3 jepeMeem$eees mJeHe
1.4 jepeMeem$eeeer JeeHleer
1.5 jepeMeem$eeee DeYeemeees cenJe
1.6 efoIeexejere eMve

1.0 Ger

jepeMeem$eees yeoueles DeLe&, mJeHe, JeeHleer mecepetve IesCes.

1.1 emleeJevee
ee ekejCeele jepeMeem$eeee JeeKee DeeefCe DeLe& mecepeCes ee erkeesveeletve efJeefJeOe
JeeKee efouee Deensle. keejCe jepeMeem$eeeer Skee mHe DeeefCe efveefele JeeKee osCes keerCe
Deens. jepekeere peerJeveeee efJeefJeOe yeepet ue#eele IesTve; lej keener efJeeejJebleebveer jepeMeem$eeee
efJeefMe yeepetuee cenJe IesTve jepeMeem$eeee JeeKee kesuee Deensle. jepeMeem$eeee
DeYeemeeeer megjJeele F.me. HetJeea eerke efJeeejJebleebveer kesueer Deens. leeveblej ceOeegieerve, DeeOegefveke
efJeeejJebleebveer jepeMeem$eeee JeeKee kesuee Deensle. eemeJe& JeeKeebJeve jepeMeem$eees mJeHe
DeeefCe JeeHleer mecepeCes meeshes peeles.

1.2 jepeMeem$eeeer JeeKee

1) jepeMeem$eeee Giece (origin)
`Hee@ueerefkeme` ne eerke Meyo `Heesueerme` eeHeemetve leeej Peeuee Deens. `Heesueerme` cnCepes
veiejjepe. eerke efJeeejJebleebee celes veiejjepeeMeer mebbyebOeerle meJe& ke=leer, Ie[ecees[eRee DeYeeme

5
kejCeejs Meem$e cnCepes jepeMeem$e nese. `Heesueerme` cnCepese `veiejjepe` eeceOes Deveske ieeseRee
meceeJesMe neslees. eeeerve keeUer eerke efJeeejJeble jepe DeeefCe Meemeve mebmLee leeeeceeCes jepe DeeefCe
meceepe eele Yeso kejerle vemele. meeceeefpeke peerJeve DeeefCe jepekeere peerJeve lemese Jeefkeleiele peerJeve
DeeefCe meeceeefpeke peerJeve eelener Yeso kesuee peele vemes, cnCetvee eerke efJeeejJebleebee celes
jepeMeem$e cnCepes ceeveJe, meceepe, jepe, veweflekelee ee meJeeeee DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens.
2) `jepee`ee DeYeeme kejCeejs Meem$e cnCepes jepeMeem$e :
jepeMeem$eeee HeejbHeeefjke JeeKeebeceeCes jepeMeem$e jepeeee DeYeeme kejCeejs Meem$e
Deens. Deej. peer. iessue, pes [yuet ieeve&j yueFbueer DeeefCe Flej Deveske efJeeejJebleebveer leebee
JeeKeebletve Demese cele Jekele kesues Deens.
Deej. peer. iessue : ``pee Meem$eeejs Yetlekeeueerve jepe kemes nesles, Jele&ceevekeeueerve jepe kemes
Deens DeeefCe YeefJe<ekeeueerve jepe kemes DemeeJes eeeer ceeefnleer efceUles les Meem$e cnCepes jepeMeem$e
nese.``
ieeve&j : ee FbefiueMe efJeeejJebleebee celes ``pee Meem$eele jepeeee eejbYe Je MesJe FleeoeRee efJeeej
neslees leeuee jepeMeem$e cnCeleele.``
3) jepeMeem$e cnCepes MeemevemebmLesee DeYeeme kejCeejs Meem$e
Hee@ue pesves, pee@pe& ke@ueerve mej pee@ve meerueer ee jepekeere efJeeejJebleeee JeeKee eeJej
Yej osleele keer jepeMeem$e cnCepes MeemevemebmLesee DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens.
Hee@ue pesves : jepeMeem$eeeer JeeKee kejleele keer, ``jepeMeem$e meceepeMeem$eeee Ske Yeeie
Deens. peeceOes jepe DeeefCe MeemevemebmLeseer leJes eebee DeYeeme kejCeele eslees.``
pee@pe& ke@ueerve : eebee celes ``jepekeere #es$eeleerue efeeebee DeeefCe eefeeebee DeYeeme kejCeejs
Meem$e cnCepes jepeMeem$e nese.``
mej pee@ve meerueer : eebee celes ``peeeceeCes DeLe&Meem$eele mebHeeeree, eeCeerMeem$eeceOes peerefJeleeee,
yeerpeieefCeleele Debkeebee Je YetefceleerceOes mLeU Je Gbeeree efJeeej neslees; leeeeceeCes jepeMeem$eele
Meemeveeee DeYeeme kejCeele eslees.``
Dee@kemeHees[& FbiueerMe ef[keMevejer eceeCes jepeMeem$eeeer JeeKee DeMeer kesueer Deens keer,
``jepeMeem$e cnCepes jepe DeeefCe Meemeveeee HeleeRee DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens.``
4) je^ere mebmLeebee DeYeeme kejCeejs Meem$e cnCepes jepeMeem$e
yeer[ue eebveer Demes cele Jekele kesues keer, ``jepeMeem$e je^ere jepekeere mebmLee, leebee
Fefleneme, leebeer Jeweeefjke lelJes, lee mebmLeses keee&, leebee keeee&Jej eYeeJe Hee[Ceejs Ieke, lee
mebmLeeee osMeeee SketCe peerJeveeJej eYeeJe Hee[Ceejs Ieke, lee mebmLeeee osMeeee SketCe
peerJeveeJej eYeeJe, lee mebmLeebee Mespeejer je^ebMeer mebyebOe ee meJe& ieeseRee Skeef$ele DeYeeme
kejCeejs Meem$e nese.``

6
HejbHejeiele erkeesve : Jejerue meJe& JeeKee jepeMeem$eeee HejbHejeiele JeeKee Deensle.
jepeMeem$eeee DeewHeeeefjke (fFormal), mebmLeelceke (fInstitutional) DeeefCe meweefvleke
(fTheoritical) yeepet Jej Yej osCeeNee ee JeeKee Deensle. jepe DeeefCe MeemevemebmLee keWefle ee
JeeKee Deensle. jepeMeem$eeeer JeeJeneefjke yeepet DeeefCe JeemleefJekelee ee JeeKeebceOes ogue&ef#ele
Deens. leecegUs DeeOegefveke efJeeejJebleebveer leebee JeeKeebceOetve jepeMeem$eeeer JeeJeneefjke yeepet
mHe kesueer Deens.
5) jepeMeem$e cnCepes meesee DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens
n@jeu[ ue@meJesue eebee celes meee, meeses JeeHe, meesuee Deekeej osCeejs Ieke Fleeoeree
DeYeeme kejCeejs Meem$e cnCepes jepeMeem$e nese.
je@ye& {eue eebee celes ``jepeMeem$eeceOes Mekeleer, meee, DeefOemeee eebee DeYeeme neslees.``
DeMee ekeejs Jejerue efJeeejJebleebee celes meee efceUefJeCes DeeefCe efceUefJeuesueer meee efkeefJeCes
eeYeesJeleere jepekeere ke=leer keWefle nesleele. jepekeejCeeceOes ``meee`` ner ceOeJeleea mebkeuHevee
Demeles. meee kegCeeuee efceUeueer, keMeer efceUeueer, kesJne DeeefCe keee efceUeueer eeYeesJeleere jepekeejCe
efHejle Demeles.
6) jepeMeem$e cnCepes mebIe<ee&ee DeeefCe les mebIe<e&& mees[efJeCeeee (conflict
resolution) DeYeeme Deens
``vesej Dee@He Hee@ueerefkeme`` ee DeeHeuee Hegmlekeele efceuejves mebIe<e& DeeefCe les mebIe<e& mees[efJeCeees
meeOeve ee jepeMeem$eeee yeepetJej Yej efouee Deens. jepekeere ke=leeRee nslet yeoue Ie[Jetve DeeCeCes
efkebJee yeoueebvee eeflekeej kejCes ne Demelees. pesJne ueeske JesieJesieee ieeseRmeeer mebIe<e& kejleele lesJne
les mebIe<e& mees[efJeCeees meeOeve cnCetve jepekeejCeeee GHeeesie kejCeele eslees. leecegUse
jepeMeem$eeceOes jepekeere mebIe<ee&ee DeYeeme kejCeele eslees.
7) jepeMeem$eele Deveske mellee Iekeebee Je leebee mebyebOeeee DeYeeme kejCeele eslees.
SvemeeekeueesefHeef[ee Dee@He meesMeue meeevmesmeceOes Demee GuuesKe Deens keer,
Jele&ceevekeeueerve jepeMeem$eeceOes meee efceUefJeCes, meeses efJeYeepeve kejCes eeee DeYeeme Demeleese;
Hejbleg jepekeere mebmLee DeeefCe jepekeejCe HeeskeUerle keece kejerle veener. jepekeere mebmLeebJej DeeefCe
jepekeere eefeeebJej Deveske meeceeefpeke, DeeefLe&ke Iekeebee eYeeJe neslees DeeefCe leeletve jepekeejCe
Ie[le Demeles. cnCetvee jepeMeem$eeceOes jepekeejCe, jepekeere mebmLee, jepekeere Heleeree
DeYeeme kejerle Demeleebvee leeJej eYeeJe Hee[CeeNee efJeefJeOe Iekeebeener DeYeeme kejeJee ueeielees.
Hee@Jesueee celeevegmeej ``jepekeere JeJemLee, jepekeere Heleer DeeefCe leeJej eYeeJe Hee[Ceejs efJeefJeOe
Ieke eebee DeYeeme jepeMeem$eeceOes neslees.``lee<erves jepeMeem$e cnCepes meee, DeefOemeee,
eYeeJe eebee DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens.

7
efve<ke<e& : Jejerue JeeKeebJeve jepeMeem$e efJe<eeees yeoueles mJeHe ue#eele esles. jepeMeem$eeee
DeLe& meebieCeejs cegKele: oesve erkeesve efometve esleele. 1) HejbHejeiele erkeesve, 2) DeeOegefveke
erkeesve. HejbHejeiele erkeesve jepeMeem$e cnCepes jepe, MeemevemebmLee, je^ere mebmLee
FleeoeRee DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens Demes meebietve jepeMeem$eeee DeewHeeeefjke DeeefCe efLeDejer
(mewOoeefvleke) YeeieebJej DeefOeke Yej osleele. DeeOegefveke erkeesve jepeMeem$e cnCepes meee,
DeefOemeee, jepekeere eefeee, jepekeere IekeebJej eYeeJe Hee[CeeNee Meefkele, mebIe<e& FleeoeRee
DeYeeme kejCeejs Meem$e cnCepes jepeMeem$e eeJej Yej osleele. jepeMeem$eeeer JeeJeneefjke,
JeemleefJeke yeepet les oeKeefJeleele.
meejebMe :- jepeMeem$eeee DeLe& meejebMeHeeves Keeueerue syeue Jeve mHe< neslees.
jepeMeem$eeee JeeKee DeeefCe DeLe&

1)
2)
3)
4)
5)

1
HejbHejeiele JeeKee

Goe
eerke efJeeejJebleeee celes
jepeeee DeYeeme
MeemevemebmLesee DeYeeme
je<^ere mebmLeeee DeYeeme
ee JeeKee DeewHeeeefjke, mebmLeeHeke,
mewOoeefvleke yeepetJej Yej osleele.

2
DeeOegefveke JeeKee

1) meesee DeYeeme
2) jepekeere mebIe<ee&ee DeYeeme
3) meee DeefOemeee eYeeJe eebee DeYeeme
ee JeeKee jepekeere eefeee, jepekeere Ievee
JeemleefJeke jepekeejCe ee yeepetbJej Yej
osleele.

efve<ke<e&: jepeMeem$e cnCepes jepe, MeemevemebmLee, meee, DeefOemeee, jepekeere eefeee, mebIe<e&,
jepekeere JeJemLee Je leeJej eYeeJe Hee[Ceejs Ieke ee meJeeee DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens.

1.3 jepeMeem$eees mJeHe (Nature)

emleeJevee - jepeMeem$e ns Ske meeceeefpeke Meem$e Deens. leecegUs efJe%eeveMeem$e Goe. efHeefpekeme,
kescesm^er ee Meem$eebHes#ee jepeMeem$eees mJeHe efYeVe Deens. jepeMeem$eeee Goe, Gleebleer,
efJekeeme eebee DeYeeme kejerle Demeleebvee jepeMeem$eeee mJeHeeefJe<eeeree efJeefJeOe yeepet DeeefCe
celeeCeeueer ue#eele esleele. jepeMeem$eeee JeeKee DeeefCe DeLe& ue#eele Iesleebvee ns mHe nesles keer,
jepeMeem$e jepekeere mebmLee, jepekeere eefeee, jepekeere Iekeebee HeleMeerj Je JeJemLeerle
DeYeeme kejCeejs Meem$e Deens. leeDeLee&ves jepeMeem$e ns Ske `Meem$e` (science) Deens. Hejbleg
pesJne jepeMeem$eeuee DeeHeCe `Hee@ueerefkeme` Demes cnCelees lesJne eeefJe<eeeuee `Meem$e` efkeleereceeCeele
cnCelee esF&ue Demee eMve GodYeJelees. jepeMeem$eees mJeHe mHe kejleebvee jepekeere efJeeejJebleebveer
efJeefJeOe celes Jekele kesueer Deensle. keener jepeMeem$e%eebee celes jepeMeem$e Meem$e (science)
Deens. keener efJeeejJebleebveer jepeMeem$e keuee (Art) Deens Demes cnues Deens. keener DeYeemekeebvee
jepeMeem$e cnCepes jepekeejCe (Politics) Deens Demes Jeeles. lej keeneRvee jepeMeem$eees

8
mJeHe jepekeere efmeevle DeeefCe jepekeere lelJe%eeveeeceeCes (Political theory and
political philosophy) Jeeles. jepeMeem$eeee mJeHeeefJe<eeer Demeuesuee ee meJe& celeebee
meefJemlej DeYeeme KeeueerueeceeCes Deens.
1)

jepeMeem$e `Meem$e` Deens? (Is it a science):

jepeMeem$eees mJeHe efJe%eeveMeem$eemeejKes Deens keee? Demee eMve vesnceere GHeefmLele
kejCeele eslees. jepeMeem$e%eebceOes eeefJe<eeer Skecele veener. keener efJeeejJebleebee celes
jepeMeem$eees mJeHe Meem$eeeceeCese Deens. lej Gue keener DeYeemekeebee celes jepeMeem$eees
mJeHe Meem$eeeceeCes veener.
jepeMeem$e efJe%eeveMeem$eeeceeCes veener:
cesueB, yeke&, iessue ee jepeMeem$ee%eebee celes jepeMeem$eees mJeHe
efJe%eeveMeem$eeeceeCes veener. DeeHeuee celeebee meceLe&veeLe& leebveer Keeueerue cegs efoues Deensle.
1) jepeMeem$eeee JeeKee, mJeHe, DeYeemeHeleer DeeefCe jepeees efmeevle ee meJe&e yeeyeleerle
jepeMeem$e%eebceOes Skecele veener. jepeMeem$eeee efmeebleeceOes mHelee, efveefelelee veener.
jepeeMeem$eees efmeevle DeeefCe lelJes meJe& efkeeCeer meJe&keeUer Skeee ekeejs GHeeesieele DeeCelee
esleerue Demes veener.
2) jepeMeem$eeleerue efveece Je lelJes MeeMJele veener : efJe%eeveMeem$eeceOes Goe. efHeefpekeme,
kescesm^er, ieefCele ee efJe<eeebceOes efveefele, Meeele efve<ke<e& kee{lee esleele. Goe. ieefCeleele oesve
DeefOeke oesve eeje nesleele. efHeefpekemeceOes ieglJeeke<e&Ceeee efveeceeeceeCes Jej Heskeuesueer Jemlet
vesnceere Keeueer esles. cnCepese efJe%eeve Meem$eees efveece efveefele DeeefCe Meeele Demeleele. leeeceeCes
jepeMeem$eees efmeevle Je leJes Meeele Je efveefele vemeleele. Goe. meebmeoere ueeskeMeener Fbiue[ ee
osMeele eMemJeer jueer. cnCetve ner Heleer Yeejleelener eMemJeer nesF&uee Demes veener. keejCe eleske
osMeeee meeceeefpeke, DeeefLe&ke Iekeebee lee osMeeee jepekeere mebmLeeJej eYeeJe He[lees. leeletve
lee mebmLeebvee Deekeej eslees. eleske meceepeeeceeCes, JesUseceeCes, osMeeeceeCes ceeveJeer cetues DeeefCe
erkeesve yeoueCeejer Demeleele. leecegUse jepeMeem$eeceOes efveefele, keeskeesj, MeemJele efmeeble
kee{Ces Mekee veener.
3) eeesieebee DeYeeJe : efJe%eeveMeem$eebes Goe. efHeefpekeme, kescesm^er FleeoeRes eeesie eeesieMeeUsle
kejlee esleele. keejCe ee efJe<eeebee mebyebOe Jemlet (Non living objects) Meer eslees. eeesieMeeUsle
eeesie keve Jemlegee yeeyeleerle efveefele efve<ke<e& kee{lee esleele. eeGue jepeMeem$eeceOes ceeveJeer
eeCeer (human beings) DeeefCe ceeveJeeves mLeeHeve kesuesuee mebmLeebee DeYeeme Demelees. ceeveJeereeCeer
leeee mJeYeeJe, cetues, celes yeoueCeejer Demeleele. leecegUs jepeMeem$eeee cegKe efJe<ee `ceeveJeer eeCeer`
ne eeesie kejCeeNeeee efveeb$eCeele vemelees. ceeveJeer JeleCeg&keeryeeyeleerle eeesie keve kee{uesuee
SKeeoe efve<ke<e& veblejee eeesieeceOes JesieUe Demet Mekelees. eeesieMeeUsle efJeefMe JeeleeJejCe leeej
keve efJe%eeveMeem$eeee efve<ke<e& kee{Ceele esleele lemes jepeMeem$eele eeesieMeeUsle ceeveJeer
eeCeebJej eeesie keve efve<ke<e& kee{lee esle veener.

9
4) jepeMeem$e Subjective DeeefCe Relative Deens : jepeMeem$eeceOes Ieveebee keee&keejCe
mebyebOe meebielee esle veener. efJe%eeveMeem$eeeceeCes jepeMeem$eele Skee efJeefMe keejCeebcegUs efJeefMe
HeefjCeece Peeuee Demee efve<ke<e& kee{lee esle veener. Goe. eWe jepeeebleer Meemeveeee
o[HeMeenercegUse Peeueer Demee efve<ke<e& kee{lee esle veener. keejCe Deveske osMeebceOes o[HeMeener
kejCeejs Meemeve Demetvemege eebleer nesle veener. leecegUs o[HeMeener ns Skee keejCe jepeeebleeres
Demeles Demee efve<ke<e& kee{lee esle veener. jepeMeem$eeleerue efve<ke<e& Deveske mebyebOeerle IekeebJej
DeJeuebyetve Demeleele.
5) jepekeejCeMeem$e (statecraft) efkebJee jepe kejCeeeer keuee efMekeCeees Meem$e:
jepeMeem$e efJe<eeeee DeYeemeecegUs jepe kejCeeeer keuee DeJeiele nesles efkebJee Jekeleer jepekeejCeer
yevet Mekeles Demes veener. jepekeejCe efMekeefJeCeejs Meem$e Demes jepeMeem$eees mJeHe Deens Demesner
cnCelee esle veener. jepeMeem$eeee DeYeemeke jepekeejCeer Demeleese Demes veener.
DeMeeekeejs jepeMeem$eees mJeHe efJe%eeveMeem$eeeceeCes veener Demes meceLe&ve Jejerue cegeebee
DeeOeejeJej keener efJeeejJebleebveer kesues Deens.
jepeMeem$e Meem$ee Deens! [Politicalscience is a science] jepeMeem$eeee mJeHeeefJe<eeer
Demes cele Jekele kejCeeNee efJeeejkeebveer DeeHeuee efJeOeeveeee meceLe&veeLe& Keeueerue cegs efoues Deensle.
1)
jepeMeem$e meeceeefpeke Meem$e Deens : jepeMeem$e jepe, Meemeve, jepekeere Ievee,
eefeee, meee, jepekeere Jele&Cetke Fleeoer efJe<eeebes HeleMeerj %eeve osCeejs Meem$e Deens.
jepeeMeem$eeceOes efveefj#eCe, Heefj#eCe, DeJeueeskeve, leguevee, mebKeeMeem$e, HeenCeer, cegueeKeleer
Fleeoer DeYeemeHeleer ejs ceeefnleer efceUefJeCeele esles. SKeeee efJe<eeeeer Meem$eere, megJeJemLeerle
%eeve osCes cnCepes Meem$e nese, leeDeLee&ves jepeMeem$e Meem$ee Deens. jepeMeem$e efJe%eeveMeem$e
veener lej; meeceeefpeke Meem$e Deens.
2)
jepeMeem$eele eeesie kejleee esle veener Demes veener : SKeeee efJe<eeees DeJeueeskeve,
efveefj#eCe, Heefj#eCe, HeenCeer keve ceeefnleer efceUefJeCes. leeveblej lee ceeefnleeres efJeMues<eCe kejCes DeeefCe
leeJeve SKeeoe efve<ke<e& kee{Ces eeekeejs jepeeem$eele eeesie kejlee esleele. Deveske
jepeMeem$e%eebveer Yetlekeeueerve DevegYeJe, Jele&ceeve HeefjefmLeleer eebee legueveelceke DeYeeme Je efJeMues<eCe
keve YeefJe<eeleerue jepekeere peerJeveemebyebOeeres efve<ke<e& kee{ues Deensle. DeMeeekeejs jpeMeem$eeee
DeYeeme De@efjme@ue ee efJeeejJebleeves keve jepeMeem$e efJe<eeeuee Meem$eeee opee& eeHle keve
efouee Deens.
3)
mHe, efveefele, MeeMJele efve<ke<e& Mekee vemeues lejer meJe&meeOeejCe efve<ke<e& jepeMeem$eele
kee{ues peeleele. GoenCeeLe& mJeleb$e, efveHe#eHeeleer veeeeueeerve JeJemLee, mJeleb$e Je=eHe$es
ueeskeMeenermeeer DeeJeMeke Deens. Deeeekeejes efve<ke<e& jepeMeem$eeceOes meJe&keeueerve Deens.

10
4)
jepeMeem$eeee DeYeemeeves jepekeejCeele%elee esT Mekeles : jepe kejCes,
jepekeejCe kejCes ner Ske keuee Deens. leemeeer efJeefMe iegCeebeer DeeJeMekelee Demeles ns Kejs; Hejbleg
jepeMeem$eeee DeYeemeeeer pees[ pej Demesue lej jepekeejCele%eebvee esT Mekeles.
5) jepeMeem$e efJekemeveMeerue Meem$e Deens : jepeMeem$e efJe%eeveMeem$eeeceeCes Jemlegefve Meem$e
veener; ceeveJeefve Meem$e Deens. ceveg<eeee jepekeere Jele&veeee DeYeeme keve jepekeere
Ie[ecees[eRee Deboepe jepeMeem$eeceOes Ieslee eslees. jepekeere Ie[ecees[eRee DeYeeme keve
HeefjCeeceebeer megmebiele veeWo jepeMeem$e sJeerle Demeles. veJeerve jepekeere Ieveebee DeYeeme kejleebvee
ee megmebiele veeWoeree GHeeesie neslees. eeletvee jepeMeem$eeee efJekeeme neslees. jepeMeem$e efmLej
Meem$e veener lej efJekemeveMeerue Meem$e Deens.
2)

jepeMeem$eees mJeHe jepekeere leJe%eeveeeceeCes Deens? :

eeeervekeeUer jepeMeem$eeuee `leJe%eeve` ee efJe<eeeee Ske Yeeie mecepeCeele esle Demes.
jepeMeem$e leJe%eeve efJe<eeeeer Ske MeeKee veener lej Ske mJeleb$e efJe<ee Deens Demes cele eLece
De@efjme@ue ee efJeeejJebleeves ceeb[ues. jepekeere lelJe%eeve jepeMeem$eeee DeYeemeeee Ske Yeeie
Deens. keewefue, Hueses, De@efjme@ue, ne@ype, cenelcee ieebOeer DeeefCe Flej jepekeere efJeeejJebleebveer
DeeoMe& jepe kemes DemeeJes, les kemes DeeCeeJes, jepeeee Dee%ee kee HeeUeJeele Fleeoer efJe<eeer
efJeeej ceeb[uesle. leeeee GuuesKe lee lee efJeeejJebleebes jepekeere lelJe%eeve Demee leeee GuuesKe
kejCeele eslees. jepekeere leJe%eeve jepeMeem$eeee DeYeemeeee Ske Yeeie Deens, mebHetCe&
jepeMeem$e veJns. leecegUs jepeMeem$e cnCepese lelJe%eeve Demes mecepeCes egkeeres Deens.
3)

jepeMeem$eees mJeHe jepekeere efmeOoevlee eceeCes Deens keee ?

jepekeere efmeevlee (Political theory) ee DeYeeme jepeMeem$e efJe<eeeee
DeYeemeeee Ske Yeeie Deens. jepekeere efmeevleeee DeYeeme kesueeefMeJeee JeeJeneefjke
jepekeejCeeee DeYeeme kejlee esle veener. Goe. meebmeoere ueeskeMeener cnCepes keee eeee meweefvleke
DeYeeme kesueeefMeJeee SKeeee osMeele meebmeoere ueeskeMeenereer keee&Jeener keMeer nesle Deens eeee
DeYeeme nesT Mekele veener. eeee DeLe& jepekeere efmeevle cnCepese mebHetCe& jepeMeem$eefJe<ee nesT
Mekele veener. jepeMeem$eees mJeHe JeeHeke Deens.
4)

jepeMeem$e keuee Deens?:

jepekeere %eeve ele#eele Debceueele DeeCeCes ner Ske keuee Deens. eebieueer jepekeere Je
meeceeefpeke JeJemLee efvecee&Ce kejCeemeeer keee kejeJes eeeer ceeefnleer jepeMeem$e efJe<eeeletve efceUles.
jepe kejCeeeer keuee keMeer DeJeiele kejeJeer eeesner %eeve ee efJe<eeeletve efceUles. DeeOegefveke
jepekeere efJeeejJeble je@ye& {eue eebee celes `jepeMeem$e' `Meem$e' DeeefCe `keuee' oesvner Deens.`
Goe. jepeMeem$eees efJeeeLeea DevegYeJe efvejer#eCe HeenCeer ee DeeOeejeJej jepekeere efmeevle
He[leeUtve; leees efJeMues<eCe kejleele lesJne jepeMeem$eees mJeHe Meem$eeeceeCes Demeles; Hejbleg pesJne
kesuesues ns efJeMues<eCe jepekeere mebmLeeee keee&JeenerceOes Deceueele DeeCeCeele esles lesJne
jepeMeem$eees mJeHe keueseceeCes Demeles.

11
5)
jepekeejCe (Politics) keer jepeMeem$e (Politicalscience) ?
jepeMeem$e ee efJe<eeeuee `Hee@efueefkeme' Demes cnCeCes efkeleHele eesie Deens. De@efjme@ueves
jepeMeem$eeee GuuesKe `Hee@efueefkeme` Demee kesuee neslee. uemkeer eebveer DeeHeuee Hegmlekeeuee `eecej
Dee@He Hee@ueerefkeme` Demes veeJe efoues nesles. es[efjke Heesue@ke ee efJeeejJebleebves jepeMeem$eees oesve Yeeie
kesues Deensle. 1) meweefvleke jepekeejCe (Theoritical Politics) DeeefCe 2) JeeJeneefjke
jepekeejCe (Practical Politics) meweefvleke jepekeejCeceOes jepeeeer GlHeeer DeeefCe Flej
Deveske efmeevleeee DeYeeme neslees. JeeJeneefjke jepekeejCeeceOes ketveerleer, Meemeveeeer keee&Jeener,
owvebefove jepekeejCe Fleeoeree meceeJesMe neslees. Deueerke[s `jepekeejCe` ne Meyo efnlemebyebOe,
jepekeere [eJeHese, Oetle&HeCee, ketveerleer ee DeLee&ves JeeHejCeele eslees. jepekeejCe kejCes ner Ske ke=leer
Deens. eleske osMeeee jepekeere veerleeree lees Ske Yeeie Demelees. jepekeere veerleer Je OeesjCeeee Ske
Yeeie cnCetve `jepekeejCe` ne jepeMeem$e efJe<eeeee DeYeemeeee Ske Yeeie Deens. leecegUs
jepeMeem$e efJe<eeeueee jepekeejCe Demes cnCeCes egkeeres Deens.
jepeMeem$e%e DeeefCe jepekeejCeer eelener Hejke Deens. jepeMeem$e%e jepeMeem$e ee
efJe<eeeee le%e Demelees. jepekeejCeer ele#e jepekeejCeele menYeeieer Demelees.
meejebMe : jepeMeem$eees mJeHe efJeefJeOe Debieer Deens. jepeeemeee Meem$e, keuee, leJe%eeve,
efmeevle, jepekeejCe ee jepeMeem$eeee mJeHe oeKeefJeCeeNee efJeefJeOe yeepet Deensle. eemeJe& yeepet
SkeceskeebMeer mebyebOeerle Deens.
jepeMeem$eees mJeHe.

1
2
3

Meem$eeeceeCes lelJe%eeveeeceeCes
jepekeere
efmeOoevleeeceeCes
(Science eceeCes)

Meem$e Deens
Meem$e veener
5 cegs

keuee
Deens

jepekeejCeeeceeCes

5 cegs

1.4 jepeMeem$eeeer JeeHleer

jepeMeem$eees DeYeemeefJe<ee cnCepese jepeMeem$eeeer JeeHleer nese. jepeMeem$eeee
JeeKee DeeefCe mJeHe eeyeeyeleerle jepekeere efJeeejJebleebceOes Skecele veener. egvesmkees neTme esLes
meHWyej 1948 meeueer jepekeere efJeeejJebleebeer Ske kee@vHejvme IesCeele Deeueer nesleer. lee
kee@vHejvmeceOes jepeMeem$eeee JeeHleerceOes Keeueerue yeeyeeRee meceeJesMe kejCeele Deeuee.

12
1)

jepekeere efmeevle DeeefCe jepekeere leJe%eeveeee DeYeeme :

eeeervekeeUeHeemetve les DeeOegefveke keeUeHeele jepekeere efJeeejJebleebveer meKeesue DeYeeme
keve, lee lee keeUeleerue jepekeere mecemeebJej GHeee MeesOeCes eeletve efJeefJeOe jepekeere efmeevle
ceeb[ues Deensle. Goe. Huesesves veee DeeefCe DeeoMe& jepe efmeevle, ne@ype, uee@ke, mees ee
efJeeejJebleebveer ceeb[uesues jepeeee Goeees efmeevle, ceekeme&ves ceeb[uesuee meeceJeeo Fleeoer Deveske
jepekeere efmeevle keeUeee DeesIeele Goeeme Deeues. ee efmeevleecegUs jepeMeem$e efJekeefmele Peeues.
jepeMeem$e efJe<eeeee HeeeeYetle DeeOeej leeej Peeuee. jepeMeem$eeleerue ee efmeevleeee
DeYeemeeveblej jepeMeem$eeleerue YeefJe<ekeeueerve efve<ke<e& kee{lee esleele. leecegUse jepekeere
efmeevle DeeefCe jepekeere lelJe%eeve jepeMeem$eeee DeYeemeeee Ske cenJeeee Yeeie jlees.
2)

jepekeere mebmLeeee DeYeeme:

jepeMeem$eeceOes efJeefJeOe ekeejee jepeIevee, MeemeveHeleer, lee lee MeemeveHeleeres
iegCeoes<e Goe. ueeskeMeener, ngkegceMeener, DeOe#eere, meebmeoere MeemeveHeleer FleeoeRee DeYeeme
kejCeele eslees. DeMee DeYeemeecegUs DeeHeuee osMeeee jepekeere mebmLeeceOes megOeejCee kejlee
esleele. jepeMeem$eeee DeYeeme kejleebvee cetU mJeHeeleerue jepekeere mebmLeeee DeYeeme kejCes
DeeJeMeke Demeles.
3)

jepekeere He#e DeeefCe oyeeJe ieebee DeYeeme:

jepekeere He#eHeleer, jepekeere He#eebes cenJe, keeex, Yetefcekee, oyeeJeie, efnlemebyebOeer ie
eebee jepekeejCeeJej eYeeJe Demelees. oyeeJe ie, efnlemebyebOeer ie, efyeiej Meemekeere mebIevee
(NGOs) ele#eHeCes Meemeve keejYeej kejerle veener; Hejbleg Meemeveeeer OeesjCes Je veerleerJej Deele#e
eYeeJe Hee[leele. leebee eYeeJeeletve jepekeejCeeuee Deekeej Je JeemleJeJeeoer mJeHe esles. cnCetvee
Hekele Meemeveeee DeYeeme keve jepeMeem$eeee DeYeeme HetCe& nesle veener lej MeemeveeJej eYeeJe
Hee[CeeNee efJeefJeOe jepekeere He#e, oyeeJeieebee jepeMeem$eeeee DeYeemeefJe<eeele meceeJesMe neslees.
4)

Deeblejje^ere mebyebOe:
Deeblejje^ere mebmLee, mebIevee, OeesjCes, osMeeosMeebes SkeceskeebMeer mebyebOe eeeener meceeJesMe
jepeMeem$eeee JeeHleerceOes neslees. Deepe keesCelesner je^ Skes jent Mekele veener. eleske osMeeeer
veerleerOeesjCes DeeefCe Deeblejje^ere OeesjCes eebee SkeceskeebMeer Ieefve mebyebOe Demelees. Deepeee
peeieeflekejCeeee egieele peieeee keeveekeesHeNeele Ie[CeeNee Ieveseemege eleske osMeeJej HeefjCeece
neslees. leecegUs Deeblejje^ere mebyebOe jepeMeem$eeee cenJeHetCe& DeYeemeefJe<eeke jlees.
Meemeve DeeefCe veeiejer meceepe (Civil Society) eebeeleerue mebyebOeeee DeYeeme:
jepeeceOes veeiejer meceepe (megmebmke=le meceepe) DeeefCe MeemeveJeJemLee eebee meceeJesMe
neslees. veeiejer meceepe DeeefCe Meemeve JeJemLee oesvneree jepeeee MeemeveeJej JesieJesieee Heleerejs
eYeeJe He[lees. veeiejer meceepeeceOes veeiejerke, efyeiej Meemekeere mebIevee oyeeJe ie, efJejesOeer
jepekeere He#e FleeoeRee meceeJesMe neslees. ee veeiejer meceepeeee Meemekeere eefeeebJej Deele#e
eYeeJe He[lees, Meemeveeves efJeefMe OeesjCes kejeJeerle cnCetve veeiejer meceepe leebeeJej Deele#eHeCes
oyeeJe DeeCelees. eeGue Meemeveeke[s meee DemeueecegUs Meemekeere eefeeebJej leebee ele#e eYeeJe
Demelees. cnCetvee Meemeve DeeefCe veeiejer meceepe eebeeleerue mebyebOe jepeeleerue Meemekeere eefeee

5)

13
jefJeCeejs cenJeees Ieke Deensle. jepeees mJeHe DeeefCe Meemekeere #ecelee mecepetve IesCeemeeer
jepeMeem$eeee DeYeeme kejleebvee Meemeve Je veeiejer meceepe eebeeleerue mebyebOe mecepeCes DeeJeMeke
jles.
6)

meee, DeefOemeee eebee jepekeere ke=leer DeeefCe jepekeere eefeeebJej Demeuesuee

eYeeJe DeYeeme :
jepeMeem$e JeemleefJeke DeeefCe DeeoMe&Jeeoer oesvner ekeejes Deens. DeeoMe&Jeeoer
erkeesveeeceeCes jepeMeem$eeleerue cetues, DeeoMe&, veweflekeleJes, lelJe%eeve Fleeoeree DeYeeme
jepeMeem$eeceOes neslees. Goe. DeeoMe& jepe kemes DemeeJes, jepeees mJeHe kemes DemeeJes Fleeoer.
eeGue JeemleJeJeeoer erkeesveevegmeej jepeMeem$eeceOes jepekeere ke=leer, jepekeere mebmLee eebes
efvejer#eCe keve efJeMues<eCe kejCeele esles. meee, DeefOemeee cnCepes keee, leebee SkeceskeebJej
eYeeJe, leebeeleerue mebIe<e&, meceepeeleerue meeceeefpeke DeeefLe&ke Ieke leebee jepekeejCeeJej eYeeJe,
jepekeere mebmke=leer, jepekeere meeceeefpekejCe eemeJe& ieeseRee DeYeeme jepeMeem$eele neslees.
7)

jepekeere meceepeerkejCe, jepekeere efmeevle, jepekeere mebmLee eebee DeYeeme :

DeeOegefveke jepeMeem$e%eebee celes ceeCemeees meeceeefpeke peerJeve Ske mebHetCe& Deens.
ceeCemeeee meeceeefpeke peerJeveeceOes nesCeeNee eleske yeoueees ceeveJeeee jepekeere peerJeveeJej ner
HeefjCeece nesleele. jepeeleerue meeceeefpeke, DeeefLe&ke, ceevemeerke, meebmke=efleke Iekeebee jepeeJej
eYeeJe He[leese. leecegUs jepeMeem$eeee DeYeeme kejleebvee Hekele jepekeere mebmLeebes efJeMues<eCe
keve nesle veener lej; jepekeere mebmLee DeeefCe lee mebmLee pee meeceeefpeke DeeefLe&ke JeeleeJejCeele
keee& kejleele lee meJeeb&ee DeYeeme jepeMeem$eeceOes neslees.
jepeMeem$e eOeeveMeem$e (Master-science) Deens :
De@jerme@ueves jepeMeem$eeuee `ceemj meeevme` cnues Deens. keejCe jepeMeem$eeee
cegKe efJe<ee jepe DeeefCe MeemevemebmLee nese, jepe Je MeemevemebmLesves jefJeuesuee, efvecee&Ce kesuesuee
JeeleeJejCeelee eleske Jekeleeruee DeeHeues peerJeve peieeJes ueeieles. eleske Jeefkele, mebmLee, mebIevee ee
meJeeJej jepeees efveeb$eCe Demeles. jepeeee keeeeebleie&lee eleskeeuee peerJeve peieeJes ueeieles DeeefCe
keee& kejeJes ueeieles. kegCeerner jepe DeeefCe jepeeee keeeeeMeer ceePes keee mebyebOe Demes cnCet Mekele
veener. eeeerve eerke Jeefkelees jepekeere peerJeve DeeefCe Jeefkeleiele peerJeve eele Yeso kejerle vemele.
jepeMeem$e cnCepes jepe, meceepe, Jeefkele, vewleerkelee eemeJeeee Skeef$ele DeYeeme kejCeejs Meem$e
Deens.
8)

9)

jepeeMeer mebyebefOele ceeveJeer ke=leeRee DeYeeme :

jepe ner Ske ceeveJeer mebmLee Deens. ceeveJeeuee megKeer, megmebmke=le peerJeve osCeemeeer jepe
DeefmlelJeele Deeues Deens. Deepe jepeeee DeeefCe ceeveJeeee eleske ke=leeree Ieefve mebyebOe eslees.
eleske Jeefkeleee pevceeHeemetve ce=letHeele jepeeMeer mebyebOe eslees. leecegUs jepeeMeer mebyebOeerle eleske
ceeveJeer ke=leeree jepeMeem$eeceOes DeYeeme kejCeele eslees. Goe. ueeskeebee jepekeere menYeeie,
Meemeveeke[s yeIeCeeee erkeesve Fleeoer.

14
10)

ueeskeeMeemeveeee DeYeeme :
Meemeveeee efveCe&eebeer DeeefCe OeesjCeebMeer DebceueyepeeJeCeer kejCeemeeer eMeemekeere eb$eCee
DeeJeMeke Demeles. DeeOegefveke jepes ueeskekeueeCekeejer jepe DemeueecegUs eMeemekeere eb$eCeseer
peyeeyeoejer DeeCeKeere Jee{ueer Deens. eMeemekeere eb$eCee leebeer keeex Fleeoereener DeYeeme
jepeMeem$eeceOes kejCeele eslees.
meejebMe: jepeMeem$e efJe<eeeeer JeeHleer efoJemeWefoJeme yeouelee HeefjefmLeleer DeeefCe keeUeeceeCes
Jee{lee Deens.
lekelee jepeMeem$eeeer JeeHleer.
jepeMeem$eeeer JeeHleer

JeeHleeree DeLe&

JeeHleer

1) jepekeere efmeOoevleeee DeYeeme

2) jepekeere mebmLee
3) jepekeere He#e DeeefCe oyeeJeie
4) Deeblejje<^ere mebyebOe
5) Meemeve DeeefCe veeiejer meceepe mebyebOe
6) meee DeefOemeee eebee jepekeere eefeeebJej eYeeJe
7) jepekeere meeceeefpekejCe
8) jepeMeem$e ceemj meeevme
9) meJe& ceeveJeer ke=leer
10) ueeskeeMeemeveeee DeYeeme

1.5 jepeMeem$eees cenlJe

ceveg<e meeceeefpeke eeCeer Deens. ceeveJeeee vewmeefie&ke eJe=eer DeeefCe iegCeebee efJekeeme
meceepeelee neslees. meceepeeceOes Deveske mebmLeebee meceeJesMe neslees. Goe. kegbgye, Oece&mebmLee,
Mew#eefCekemebmLee, jepemebmLee. ee meJe& mebmLee ceeveJeer efJekeemeemeeer ceole kejleele. meceepeeceOes
Meeblelee DeeefCe megjef#elelee emLeeefHele kejCeeee GsMeeves jepemebmLee DeefmlelJeele Deeueer. ueeskebee
iejpee HetCe& kejCes, leebvee peerJeve Je mebHeeeeer megjef#elelee osCes jepeees keee& Deens. leeefMeJeee
ceeveJeer JeeqkelecelJe efJekeemeeuee Hees<eke HeefjefmLeleer efvecee&Ce kejCes nsner jepeees Ger< Deens. eeeee
DeLe& Demee keer ceveg<eeeCeer jepeeHeemetve JesieUe jent Mekele veener. eleske Jekeleer jepeeee Ske Yeeie
Deens. lee<erves eleske Jeeqkeleuee jepeeeer ceeefnleer DemeCes iejpeses Deens. jepeMeem$e
veeieefjkeebceOes peeiekelee DeeCeCeees keee& kejles. ueeskeebvee leebee nkeke Je kele&Jeeeer,
mJeeleb$eeeer peeCeerJe keve osles. DeMeeleNnses peeieke veeieefjke ueeskeMeener JeJemLeses cegKe Keebye
Demeleele. HeefjHekeJe DeeefCe peeieke veeieefjkee eebieues Meemeve osT Mekeleele. keesCeleener jepeeee

15
efJekeeme lee jepeeee veeieefjkeebJej DeJeuebyetve Demelees. eebieues veeieefjke efvecee&Ce kejCes jepeMeem$e
efJe<eeees Gef< Deens.jepeMeem$eeuee De@efjmeueves `ceemj meeevme' cnues Deens. keejCe
jepeeleerue meJe& mebmLee,mebIevee,Jekeleer jepeeee efveeb$eCeeKeueer keee& kejleele. DeeHeCe meJe&
jepeeee keeeeeeceeCes Jeeiele Demelees.ueeskeebee meeJe&peefveke peerJevemebyebOeeres meJe& efveCe&e jepe
Iesles. ee efveCe&eebJej Meemeveeee eYeeJe Demelees. Meemekeere efveCe&e mebHetCe& ceeveJeer peerJeveeuee eYeeefJele
kejleele.lee<erves jepe DeeefCe Meemeveeee DeYeeme kejCes eleskeeee efnleees Deens.

1.6 efoIeexejere eMve

1)

jepeMeem$eeeer JeeKee ee DeeefCe jepeMeem$eees mJeHe mHe keje.

2)

jepeMeem$eeeer JeeHleer eeJej meefJemlej efuene.

3)

jepeMeem$eeee DeLe& meebietve; jepeMeem$e Meem$e keer keuee Deens les efuene.

4)

jepeMeem$eees cenlJe meebiee.

16

2
jepeMeem$eeee DeYeemeees efkeesve (II)
Ieke jevee :
2.0 Ger
2.1 emleeJevee
2.2 DeeoMe&Jeeoer erkeesve
2.3 JeemleJeJeeoer erkeesve
2.4 m$eerJeeoer erkeesve
2.5 efoIeexejere eMve

2.0 Gef

jepeMeem$e efJe<eeeee DeYeemeHeOoleer DeeefCe <erkeesve mecepetve IesCes.

2.1 emleeJevee
jepeMeem$eeee DeYeeme efJeefJeOe <erkeesveeletve, efJeefJeOe ceeieeejs kejCeele eslees. eeeerve
eerke keeUeHeemetve jepeMeem$eeee DeYeemeeeer megJeele Peeueer Deens. De@jerme@ue ee eerke
efJeeejJebleeuee `jepeMeem$eeee peveke` cnCeleele. eeeerve keeUeHeemetve meeOeejCeHeCes jepeMeem$eeee
DeYeemeeee efkeesve DeeoMe&Jeeoer neslee. ee erkeesveeletve jepeMeem$eeee DeYeeme Peeuee Je
leeejs jepe DeeefCe MeemeveemebyebOeer Deveske efmeevle ceeb[Ceele Deeues. eeeerve keeUeHeemetve
ceeveJeeee jepekeere ke=leeRee DeYeeme nesle Deens. eeeerve keeUer Yeejleelener jeceeeCe, ceneYeejle,
cevegmce=leer, keewefueees DeLe&Meem$e ee ebLeebceOes jepekeere efJe<eeebJej efJeJeseve Demeueees efometve
esles; Hejbleg meeOeejCeHeCes DeeoMe&Jeeoer erkeesveeletvee ns efJeJeseve Demeueees mHe nesles. Heefnuee
ceneegeveblej Jele&veJeeoer erkeesveeletve jepeMeem$eeee DeYeeme nesT ueeieuee. jepekeere efeee,
eefeeebee DeYeemeeJej Yej osCeele esT ueeieuee. DeMee ekeejs DeeoMe&Jeeoer HeejbHeeefjke
erkeesveeke[tve DeeOegefveke JeemleJeJeeoer DeeefCe Jele&veJeeoer erkeesveeke[s jepeMeem$eeee
DeYeemeeeer Jeeeeue Deeueer. mebmLeelceke DeYeemeeke[tve jepekeere eefeee, jepekeere Ievee,
meee DeefOemeee Fleeoer efJe<eeebvee jepeMeem$eebee DeYeemeele cenJeHetCe& mLeeve eeHle Peeues.
leecegUse jepeMeem$eees mJeHe, DeYeemeefJe<ee DeeefCe JeeHleer eeceOes Deecetueee yeoue Peeuee.
jepeMeem$eeee DeYeemeemeeer DeeefCe mebMeesOeve kejCeemeeer veJeerve erkeesveeee DeeefCe ceeiee&ee
DeJeuebye kesueecegUs jepeMeem$eeee JeeHleer Je mJeHeeceOes Decetueee yeoue Peeuee Deens.
<erkeesveeee DeLe& :- jepeMeem$eeefle erkeesve cnCepes jepeMeem$eeee mebMeesOeve Je DeYeemeees
ceeie& efkebJee HeOoleer (method) nese. jepeMeem$eeee DeYeemeees cegKe leerve erkeesve Deensle.

17
1) DeeoMe&Jeeoer erkeesve, 2) JeemleJeJeeoer erkeesve, 3) m$eerJeeoer erkeesve.

2.2 DeeoMe&Jeeoer erkeesve (Normative Approach) :

emleeJevee :- jepeMeem$eeee DeYeemeeee, DeeoMe&Jeeoer erkeesveeuee HeejbHeeefjke efkeesve
cnCeleele. Hueeses les keeue&ceekeme& eebveer jepeMeem$eeceOes pes efJeefJeOe efmeevle ceeb[ues les DeeoMe&
jepe, mecelee Je veeeeJej DeeOeeefjle jepe mLeeHeve kejCes eeJej DeeOeejuesues Deens. leebveer jepe
DeeefCe MeemevemebmLeebee DeYeemeeJej DeefOeke Yej efouee. efJeefMe DeeoMe& DeeefCe cetues ue#eele
IesTvee leebveer jepeMeem$eeee DeYeeme kesuee neslee. DeeoMe&Jeeoer erkeesveees mJeHe
lelJe%eeveelceke, Ssefleneefmeke, mebmLeelceke, DeewHeeeefjke DeeefCe keeeosMeerj Deens. ee <erkeesveeee
cegueebJej Yej Demelees. keee Deens eeHes#ee kemes DemeeJes ee <erkeesveeletve cegueevee cenlJe osTve
efJeeej ceeb[Ceele esleele.
JewefMees:
1) DeeoMe&Jeeoeuee eeOeeve : veee, mecelee, mJeeleb$e Fleeoer DeeoMe& DeeefCe cetueebvee ue#eele
IesTve jepekeere efJeeejJebleebveer jepeMeed$eeee DeYeeme kesuee Deens. DeefmlelJeele Demeuesuee,
Deens lee HeefjefmLeleerke[s ogue&#e keve YeefJe<ekeeueerve DeeoMe& JeJemLee keMeer DeeCelee esF&ue
eeJej ee <erkeesveeee Yej Demelees. Goe. Hueseseer DeeoMe& jepeeeer keuHevee, ceekeme&eer
meeceJeeoer jepeeeer keuHevee efJeefMe cetues DeeefCe DeeoMe& ceveele sTve ceeb[uesues efmeevle
Deensle. eeJeve Demes efometve esles keer, DeeoMee&uee cenJe osCeeje ne erkeesve Deens.
2) vewefleke cetueebvee cenJe : meceepe, jepe, MeemeveJeJemLee keesCelee vewefleke leJeebJej
DeeOeejuesueer DemeeJeer eeke[s DeefOeke ue#e efoueecegUs ne erkeesve cetueeOeeve Peeuee Deens.
Goe. eebieues, JeeF&, eesie, Deeesie Fleeoer. DeeoMe& DeeefCe eebieuee jepeemeeer keee eebieues
Demesle les vewefleke <erkeesveeletve jefJeCeele esles.
3) DeewHeeeefjke, mebmLeelceke DeYeemeeJej DeeefCe JewOeeefvekelesJej Yej : jepeeeer GlHeeer
keMeer Peeueer, jepeees ekeej, jepeeeer keeex, Meemeveees ekeej, Meemeveees iegCeoes<e,
jepeIevee, keeeosefveefce&leer keMeer nesles. veeeceb[U kemes DemeeJes DeMee mJeHeeee
DeewHeeeefjke, meweefvleke, mebmLeebvee cenJe osCeeNee DeYeemeeJeje ee erkeesveeee Yej neslee.
leecegUs jepeMeem$eeee DeYeemeeuee Ske ekeejs DeewHeeeefjke DeeefCe JewOeeefveke mJeHe Deeues.
leecegUs jepeeleerue JemlegefmLeleer eeke[s ogue&#e Peeues.
4) keeuHeefvekelesJej Yej : keuHeveseceeCes efJeefMe ie=nerle ieeser ue#eele IesTve efmeevle ceeb[Ceele
esle Demes. ie=nerle leJeebeceeCes eebieueer JeJemLee keMeer DeeCeeJeer eeke[se jepeMeem$eeee
DeYeemeeee DeefOeke jesKe neslee. Goe. jepeeee Goe kemee Peeuee ns mHe< kejCeejs efmeOoevle
keeuHeefveke Deensle. lee efmeOoeleebvee Ssefleneefmeke DeeOeej veener.
5) Fefleneme DeeefCe lelJe%eeveees Jee&mJe : Ssefleneefmeke peerJeve DeeefCe Ssefleneefmeke HeefjefmLeleeres
efJeMues<eCe keve efve<ke<e& kee{ues peele. DeeefCe leevegmeej jepekeere lelJe%eeveelceke efmeOoevle
ceeb[ues peele Deemes. ee <erkeesveecegUs jepekeere efJeeejJebleeee keue efmeOoevle ceeb[Ceeke[s
DeefOeke Demes.

18
DeeoMe&Jeeoer erkeesveees cegueceeHeve :
ee erkeesveees Heeeos DeeefCe leess oesvner Deensle. ee erkeesveevegmeej jepeMeem$eeee
DeYeeme PeeueecegUs Keeueerueekeejes oes<e, $eger efvecee&Ce Peeueele.
oes<e : 1) Ssefleneefmeke HegjeJee veener- HejbHejeJeeoer DeeoMe&Jeeoer <erkeesveevegmeej efJeefJeOe
efJeeejJebleebveer pes efmeevle ceeb[ues les Ssefleneefmeke HegjeJeevegmeej He[leeUtve yeIelee esle veener keejCe
yengleske efmeevle keuHevesJej DeeOeejuesues Deensle.
2) Deeflemeweefvleke- ne erkeesve Deeflemeweefvleke DemeueecegUs Deveske ekeejes efmeevle
jepeMeem$eele efJekeefmele Peeues Hejbleg JeemleJelee ogue&ef#ele Peeueer. DeeoMe& peie DeeefCe JeemleefJeke peie
DeMeer leHeeJele efvecee&Ce Peeueer.
3) celeefYeVelee- ie=efnle lelJeeeceeCes jepeeMeem$eeee DeYeeme PeeueecegUs eleske efJeeejJebleeee
keuHevesvegmeej jepekeere efmeevle, jepeMeem$eees mJeHe, jepeMeem$eeee JeeKee, jepeeee
Goe eeefJe<eeer efJeefJeOe ekeejee celeeCeeueer DeefmlelJeele Deeuee. jepeMeem$eeeermege Skee
meeJe&ef$eke DeMeer JeeKee DeefmlelJeele esT Mekeueer veener. DeMee ekeejs DeeoMe&Jeeoer erkeesveeJej
efkee nesle Demeueer lejer ee erkeesveees meceLe&ve kejCeeNeebveer DeeoMe&Jeeoer erkeesveees Heeeos
Keeueerue eceeCes efoues Deensle.
iegCe : 1) ee erkeesveecegUs jepeMeem$eeee HeeeeYetle DeYeeme Peeuee. Goe. efJeefJeOe efmeevle
efJekeefmele Peeues. leeee Heeeoe JeemleJeJeeoer erkeesveeletve DeYeeme kejCeeNeebvee Peeuee.
JeemleJeJeeoer erkeesveevegmeej jepeMeem$eeee DeYeeme kejCeeNeebvee leecegUs ceeie&oMe&ve efceUeues. 2)
veee, veweflekelee Fleeoer eebieuee cetueebveer HeejeKeCe kejCeeefJe<eeer DeeoMe&Jeeoer erkeesve
DeeJeCe oslees. 3) jepeMeem$e efJe<eeeuee DeeOeej eeHle Peeuee. Heeee DeeefCe DeeOeejYegle efmeOoevle
efJekeefmele PeeueecegUs jepeMeem$e efJe<eeeee Heeee jeuee iesuee.
lekelee :DeeoMe&Jeeoer (Normative) <erkeesve

1
2
3
emleeJevee
JewefMees
cegueceeHeve

DeeoMe&Jeeoer cegueeOeeve DeewHeeeefjke keeuHeefveke Fefleneme Je

mebmLeeHeke
lelJe%eeveees
1
2
JewOeeefveke
Jee&mJe

Heeeos
leess
1) HeeeeYetle DeYeeme 1) HegjeJee veener
Peeuee
2) DeeflemewOoeefvleke
2) keener DeeoMe& efoues 3) celeefYevvelee
3) JeemleJeJeeoeuee
Hetjke

19

2.3 JeemleJeJeeoer erkeesve (Empirical Approach) :

emleeJevee : Deeweesefieke eebleer DeeefCe leeveblej DeefmlelJeele Deeuesues meeceeefpeke DeeefCe DeeefLe&ke eMve
kemes mees[JeeJes, leeJej keesCeles GHeee kejeJes eeee efJeeej jepekeere efJeeejJebleebvee kejeJee ueeieuee.
JeemleefJeke peerJeveeleerue jepekeere mecemeebJej GHeee MeesOeleebvee efJemeeJee Melekeeleerue efJeeejJebleebvee
DeeoMe&Jeeoer erkeesveeleerue $e=er ue#eele Deeuee. DeeoMe&Jeeoer erkeesveeuee Hetjke JeemleJeJeeoer
erkeesve jepeMeem$eeee DeYeemeemeeer GHeeesieele DeeCeuee peeT ueeieuee. 1940 veblej
JeemleJeJeeoer erkeesveeeee jepeMeem$eeee DeYeemeemeeer DeefOeke GHeeesie nesT ueeieuee. e@nce
Jeeueeme, DeeLe&j yesvues, eeueme& cesefjece ns JeemleJeJeeoer erkeesveees meceLe&ke Deensle. e@nce Jeeueeme
eebveer `egceve vesej Fve Hee@ueerefkeme` ee DeeHeuee Hegmlekeele jepekeere DeYeemeemeeer
ceevemeMeem$eere yeepet DeeefCe JeemleJelesJej DeefOeke Yej eeJee Demee efJeeej ceeb[uee. Dee@Le&j yesvues
eebveer jepeMeem$eeee meeceeefpeke yeepetJej Yej osCeeefJe<eeeree efJeeej ceeb[uee. JeemleJeJeeoer
erkeesveeeer JewefMees Keeueerue Deensle.
1) DeeOegefveke erkeesve : JeemleJeJeeoer erkeesveeee efJekeeme eecegKeeves 20 Jee MelekeeceOes
Peeuee Deens. eeeerve keeUer ee erkeesveevegmeej jepe Meem$eeee DeYeeme keener efJeeejJebleebveer
kesueeeer GoenjCes Deensle. Goe. De@efjmeueves 158 osMeebee jepeIeveebee DeYeeme keve
legueveelceke Je efJeMues<eCe Heleervegmeej jepeees efmeevle ceeb[ues nesles. ce@ke@Jnueerves (14691527) jepekeejCeeee ele#e DevegYeJeeletve jepeeee keuesmebyebOeeres efJeeej `efevme` ee Hegmlekeele
ceeb[ues. DeMee ekeejs keener efJeeejJebleebveer JeemleJeJeeoer erkeesveeletve jepeMeem$eeee DeYeeme kesuee
Demeueeeer GoenjCes Demeueer lejer; efJemeeJee MelekeeceOes cee$e jepeMeem$eeee DeYeemeemeeer
JeemleJeJeeoer erkeesveeuee eeOeeve osCeele Deeues. leeerves ne erkeesve DeeOegefveke Deens.
2) Meem$eere HeleeRJej Yej : jepekeere Ievee, jepekeere ke=leer, eefeee FleeoeRee DeYeeme
kejleebvee Meem$eere HeleeRJej DeefOeke Yej osCeele Deeuee. Goe. HeenCeer, efveefj#eCe, Heefj#eCe,
cegueeKeleer Fleeoerejs ceeefnleer efceUJetve legueveelceke Je efJeMues<eCeeejs efJeefMe efve<ke<e& kee{Ceele
esleele. Goe. `celeoeve eefeee` ee jepekeere efJe<eeeee DeYeeme kejleebvee DeeoMe&Jeeoer
o=<erkeesveJeeoer celeoeve kee kejeJes, kemes kejeJes eeJej Yej osleele; lej JeemleJeJeeoer ele#eele
HeenCeer, cegueeKeleer IesTve celeoeve eefeee keMeer Ie[les Je Ie[ueer eeJej Yej osleele.
3) cetueefJejnerle efkebJee cetuelemLelee : JeemleJeJeeoer erkeesve DeeoMe&cetues, vewleerkecetues,
eebieues keee, JeeF& keee eeke[s Heejmes ue#e ve oslee Jeweeefjkelee, JeemleJelee Fleeoeruee DeefOeke
cenJe oslees. `kemes DemeeJes` eeHes#ee `keee nesles`, `kemes Deens` ee JeemleefJekelesuee eeOeeve osTve
SKeeee jepekeere efJe<eeeee DeYeeme kejCeele eslees. JeemleJeJeeoer cetuelemLelesuee cenJe osleele.
4) DeeblejefJeeeMeeKeere : jepekeere mecemee efkebJee jepekeere Ievee eeee DeYeeme kejleebvee
JeemleJeJeeoer meceepeMeem$e, ceevemeMeem$e, DeLe&Meem$e, mebKeeMeem$e, ieefCeleMeem$e Fleeoer efJe<eeebeer
ceole Iesleele. keejCe ceeCemeees jepekeere Jele&ve leeee mebHetCe& Jele&veeee Ske Yeeie Demelees. SKeeee
Jekeleeres efkebJee mecegnees jepekeere Jele&ve Demes kee eeee DeYeeme kejleebvee lee mecegneeer
meeceeefpekelee, DeeefLe&kelee, ceeveefmekelee eeeener DeYeeme kejCeele eslees. Goe. ueeskeebes
celeoeveefJe<eeke Jele&ve eeee DeYeeme kejleebvee ueeskeebJej peele, Oece&, jepekeere He#e, DeeefLe&ke
mecemee ee meJe& ieeseRee kemee eYeeJe He[lees eeeener DeYeeme kejeJee ueeielees.

20
5) jepekeere #es$eeleerue DeveewHeeeefjke ieeseRveener eeOeeve: ee <erkeesveeeceeCes
jepeeem$eeee DeYeeme kejleevee mebmLeelceke DeYeemee yejesyeje lee mebmLee pee eYeeJeeKeeueer
keee& kejleele lee Iekeebeener DeYeeme nesT ueeieuee. cnCepese DeewHeeeefjke DeYeemeeyejesyeje
DeveewHeeeefjke Iekeebee DeYeeme kesueeefMeJeee jepeMeem$eeee DeYeeme nesT Mekele veener ns
ue#eele IesCeele Deeues.
6) JeemleJelesuee eeOeeve : keeuHeefvekelee, ie=efnle lelJes eeHes#ee ele#e JeemleJe keee Deens eeJej
ue#e keWerle kejCeele esles. Goe. DeeoMe&Jeeoer erkeesveevegmeej pee jepeele ce=legob[ osCeele esle
veener les DeeoMe& jepe mecepeCeele esles. eeGue JeemleJeJeeoer erkeesveJeeoer meebefKekeer ceeefnleer
HeenCeeree DeeOeejeJej ieesUe keve Demee efve<ke<e& kee{leerue keer, ce=legob[ osCeecegUs KegveemeejKes
iegvns keceer Ie[leele Demes mHe kejleerue.
7) Jele&veJeeoeuee eeOeeve : JeemleJeJeeoer erkeesveeeee Ske Yeeie cnCepes Jele&veJeeo nese.
Jele&veJeeo cnCepes ceeCemeeee jepekeere Jele&Cegkeeree DeYeeme kejCes. jepekeere eefeee Ie[leebvee lee
eefeesMeer mebyebOeerle JekeleeReer jepekeere JeeieCetke Meem$eere Heleeree ceoleerves DeYeeme kejCes eeJej
Jele&veJeeoeee Yej Deens. SKeeoer jepekeere Ievee efkebJee efeee DeYeemeleebvee ueeeyejerle yemetve
Deboepeeves SKeeoe efve<ke<e& ve kee{lee, HeenCeer, HegjeJee ieesUe keve ceeefnleer ieesUe kejCes, lee
ceeefnleeres efJeMues<eCe kejCes. efceUeuesueer ceeefnleer He[leeUtve yeIeCes. cetU mecemee keee Deens leeee
He[leeUe IesCes DeeefCe veblej leeJej GHeee megeefJeCes Fleeoer ekeejs Jele&veJeeoer erkeesveevegmeej
DeYeeme kejCeele eslees.
JeemleJeJeeoer erkeesve `JeemleefJekelee` ele#e HeefjefmLeleer ue#eele IesTve jepeMeem$eeee
DeYeeme kejCeeje erkeesve Deens.
cetueceeHeve: JeemleJeJeeoer erkeesveeJej efkee DeeefCe ee erkeesveees Heeeos KeeueerueeceeCes
oeKeefJeCeele esleele.
efkee: 1) JeemleJeJeeoer erkeesveele cetuelemLelee Demeles; Hejbleg HetCe&HeCes cetuelemLelee ceeveJeer
mebmke=leeree erves eesie veener.
2) efJemeeJee Melekeeleerue jepekeere efJeeejJeble JeemleJeJeeoer erkeesveecegUs DeefleMee eYeeJeerle Peeues
nesles. peemleerle peemle ee erkeesveeee GHeeesie keve jepekeere mecemeebee DeYeeme nesT ueeieuee
Hejbleg peeieefleke mecemeebJej GHeee MeesOeCeeme ne erkeesvemege DeeMemJeer Peeuee Deens.
Heeeos :
1) jepeMeem$eeeer JeeHleer Jee{ueer : ee <erkeesveevegmeej DeYeeme kesueeveblej jepeMeem$eele
veefJeve mebkeuHevee efJekeefmele Peeueele. Goe. meee, meesJejerue eYeeJe, jepekeere Jele&ve, jepekeere
mebmke=leer Fleeoer leecegUs jepeMeem$eeee DeYeemeeeer JeeHleer Jee{ueer Deens.
2) jepeMeem$e DeeCeKeer Meem$eMeg Peeues : JeemleJeJeeoer erkeesveevegmeej efJe%eeveMeem$eeeceeCes
HeenCeer, efvejer#eCe, DeJeueeskeve Fleeoer Meem$eere Heleeree jepekeere mecemeebee DeYeeme kejleebvee
DeJeuebye nesT ueeieuee. DeLee&le leecegUs efJe<eeele DeeCeKeer Meem$eerelee Deeueer.

21
3) HeejbHeeefjke DeeoMe&Jeeoer erkeesveeleerue GCeerJee ee erkeesveevegmeej Yeve efveIeeuee. mebmLee
DeeefCe mebmLeees ele#e keee& oesvneree DeYeeme nesT ueeieuee. Goe. DeeoMe&Jeeoer erkeesveeeceeCes
DeeoMe& ueeskeMeener keMeer DemeeJeer eeee DeYeeme Peeuee lej JeemleJeJeeoer erkeesveevegmeej Yeejleere
HeefjefmLeleerceOes Yeejleeuee DeOe#eere ueeskeMeener eesie keer meebmeoere ueeskeMeener eesie? Yeejleele
efkeleer kekes ueeske celeoeve kejleele. celeoeve kejleebvee mJeleb$eHeCes kejleele keer SKeeee Iekeeee
eYeeJeeKeeueer kejleele Fleeoeree DeYeeme MeesOe IesTve kejCes jepeMeem$eele JeemleJeJeeoer
erkeesveeeceeCes Mekee Peeues Deens.
lekelee :- JeemleJeJeeoer <erkeesve
1

emleeJevee

JeemleJeJeeoer <erkeesve

JewefMe<s

1
2
3
4
5
6
7

DeeOegefveke Meem$eere
DeeblejefJeeeMeeKeere
JeemleefJeke Jele&veJeeoeuee
cetuelemLelee
DeveewHeeeefjke
cenlJe
cetueceeHeve

efkee

Heeeos

2.4 m$eerJeeoer erkeesve (Feminist Approach) :

emleeJevee - jepeMeem$e ee efJe<eeeee DeYeemeeceOes veefJeve efJekeefmele Peeuesuee erkeesve cnCepes
m$eerJeeoer erkeesve nese. m$eereebes nkeke eeefJe<eeereer Jee{le Demeuesueer peeie=kelee eeletve ne
erkeesve efvecee&Ce Peeuee Deens.
m$eerJeeoer erkeesveeee efJekeeme efkebJee Gleebleer :
Ske jepekeere Meefkele (Force) efkebJee Ske jepekeere eUJeU cnCetve m$eerJeeoer erkeesve leerve
HHeeceOes efJekeefmele Peeueees efometve esles.
1) 19 Jes Meleke DeeefCe 20 Jee Melekeeee megjJeeleeruee m$eereebes celeoeveefJe<eeke nkeke
eeefJe<eeereer eUJeU ne Heefnuee HHee nese.
2) ogmeje HHee cnCepes efm$eeebvee meeceeefpeke DeeefCe keeeosefJe<eeke meceevelee eeJeer ee
mJeHeeleerue nese. 1960 veblej ee HHeeeer megjJeele Peeueer. Goe. keeeeeejs efuebieYeso
ve kejCeele eeJee. keeceeee efkeeCeer efm$eeebvee meceeve mebOeer eeJeer Fleeoer.
3) ueQefieke Mees<eCeeee eMve eemebyebOeerle meeOeejCeHeCes 1990 veblej ee HHeeuee megjJeele
Peeueer.

22
DeMee ekeejs m$eerJeeoer erkeesve efJekeefmele Peeuee Demeuee lejer m$eerJeeoer erkeesveeee
yeeyeleerle efJeefJeOe celeeCeeueer efometve esleele.
m$eerJeeoer erkeesve mebyebOeerle efJeefJeOe celeeCeeueer :
1789 ee eWe jepeeebleerveblej mecelee, mJeeleb$e, yebOeglee, veee ee mebkeuHeveebvee mebHetCe&
peieele cenJe eeHle Peeues. leeletvee m$eer-Heg<e meceevelee, m$eercegkeleer DeeefCe m$eerMeefkeleuee eeueCee
osCes, efm$eeebvee meceeve nkeke osCes, ee cegeebveener cenJe Deeues. DeLee&le eeyeeyeleerle efJeefJeOe
celeeCeeueer DeefmlelJeele Deeuee. lee celeeCeeueer (different schools of thought)
KeeueerueeceeCes Deensle :1) GoejceleJeeoer m$eerJeeoer erkeesve
2) ceekeme&ee m$eerJeeoer erkeesve
3) meceepeJeeeebee m$eerJeeoer erkeesve
4) peneue efJeeejJeeeebee m$eerJeeoer erkeesve
5) meebmke=efleke m$eerJeeo
6) Heee&JejCeJeeoer m$eerJeeo
1)

GoejceleJeeoer m$eerJeeo :
jepekeere DeeefCe keeeosefJe<eeke megOeejCee keve m$eer-Heg<e mecelee efvecee&Ce kejeJeer eeJej
GoejceleJeeoer Yej osleele. Goe. keeeeeHeg{s meceevelee. m$eer DeeefCe Heg<eebvee meceeve keeeoe ueeiet
kejCes.

2)

ceekeme&Jeeoer m$eerJeeo :
ceekeme&Jeeeebee celes efJeefMe ekeejeer meeceeefpeke-DeeefLe&ke-jepekeere JeJemLee nere
cegKele: m$eereebJej Deleeeej, o[HeMeener Je Mees<eCe kejCeeme keejCeerYetle Demeles. cnCetve leer
JeJemLeee yeoueCes iejpeses Demeles Demes ceekeme&Jeeoer efJeeejkeebes cele Deens.
3)

meceepeJeeoer m$eerJeeo :
meceepeJeeeebee celes m$eereebJej nesle Demeuesuee meJe&ekeejee Deleeeejees keejCe
DeeefLe&ke Ieke Je DeeefLe&ke JeJemLee nese. Goe. meceeve keeceemeeer m$eerHeg<eebvee meceeve Jesleve ve
oslee m$eereebvee keceer Jesleve osCes Je leebes Mees<eCe kejCes. lemese keggbyeeHeemetvee m$eerHeg<e
Demeceevelesuee megjJeele nesles. cnCetve keewgbefyeke mlejeJej m$eerHeg<e meceevelee DeeOeer DeeCeeJeer.

4)

peneueJeeoer m$eerJeeo :
m$eercegkeleer, m$eerMekeleer DeeefCe m$eereebes mJeeleb$e eeyeeyeleerle eskeeeer Yetefcekee IesCeejs
cnCepes peneue m$eerJeeo <erkeesveJeeoer nese. m$eer-Heg<e eskeefvelee, Heg<eebeer meJeexelee DeeefCe
Jee&mJe FleeoeRuee les efJejesOe kejleele. meJe&e DeeefCe peerJeveeee eleske yeeyeleerle m$eer-Heg<e
meceevelee DemeeJeer Demee les Deeen Oejleele.
5)

meebmke=efleke m$eerJeeo :
meebmke=efleke m$eerJeeoer Demee efJeeeme kejleele keer efm$eee esceU, kele&Jeo#e Demeleele. pej
m$eereebke[s jepekeere meee Demeueer lej eg Jeiewjseer Yeerleer jenCeej veener. peieeceOes meieUerke[s
Deevebo, esce efvecee&Ce nesF&ue.

23
6)

Heee&JejCeJeeoer m$eerJeeo :
meJe& eeCeercee$eebeleer Deeoj eeJej Heee&JejCeJeeoer m$eerJeeo Yej oslees. SketCee m$eerJeeoeeer
Gleebleer DeeefCe efJekeeme eeyeeyeleerle Demeuesues efvejefvejeUs efJeeejeJeen m$eerJeeoer erkeesveeletve
jepekeere efmeeble DeeefCe efeee eeke[s yeIeleele. m$eerJeeoer erkeesveeeer cegKe JewefMees Keeueerue
Deensle les mHe nesles.
m$eerJeeoer <erkeesveeeer JewefMees :
1) m$eercegkeleer DeeefCe m$eerMekeleerJej Yej osleele : efm$eeebes mJeeleb$e, efm$eeebvee Heg<eebyejesyej
meceeve nkeke Jeefkeleiele peerJeveele DeeefCe jepekeere peerJeveelener DemeeJeer eeke[s ee
erkeesveeee keue Deens. m$eereeeer yebOeves DeeefCe Mees<eCeeHeemetve cegkelelee kejCes; leeeyejesyej
efm$eeebvee efMe#eCe osTve m$eerMekeleeruee eeuevee osCeejs eeJej Yej osCeele eslees.
2) efuebieYeso meJe& mecemeebes cetUkeejCe Deens Demes cele : m$eerJeeoer erkeesve DemeCeejs
jepeefJe<eeees emLeeefHele efmeevle veekeejleele. leebee celes ee efmeevleeeceeCes jepekeere
peerJeveele Heg<eer Jee&mJeees meceLe&ve kesues Deens, m$eereebvee meceeve nkeke veekeejCeele Deeues.
Goe. meJe& ekeejeee Meemekeere mebmLeebceOes Heg<eebes eceeCe peemle Demeles DeeefCe Heg<eebese
Jee&mJe Demeles. mLeeveere, je^ere, Deeblejjeer^e meJe& mlejebJejerue efveCe&e Heg<eer
erkeesveeletvee Iesleuesues Demeleele. jepekeere mebyebOeeceOesner Heg<e DeeefCe m$eer mebyebOeele Heg<eer
Jee&mJee Demeles. DeMee ekeejee efuebieYeso DemeueecegUse meJe& mecemee GodYeJeleele Demes
m$eerJeeoer mecepeleele.
3) Heg<eeOeevelesJej erkee : m$eerJeeoer erkeesve ee ie=nerle lelJeeJej DeeOeejuesuee Deens keer,
Meemeve, Meemekeere keeeos, Meemevekelex, veeskejMeener, meveoerveeskej meJe&$e efHele=meeeke Heleer
efometve esles. ee meJe&e efkeeCeer Demee mecepe efometve eslees keer m$eereebHes#ee Heg<e es Demeleele.
m$eerJeeoer ee Heg<eeslesuee, Heg<eeOeevelesuee efJejesOe kejleele. DeMee ekeejeer Heg<eeslee
ie=nerle OejCes cnCepes m$eereebJej Deveee nese Demes cele ceeb[leele.
4) m$eermecemee mees[efJeCeeJej Yej : efuebieYeso ve kejCeeee erves DeeefCe m$eereebefJe<eeke
mecemee mees[efJeCeeee erves m$eerJeeoer GHeee megeefJeleele. m$eerMeefkeleuee eeuevee osCeeee
erves Meemeveeves keee kejeJes lesner megeefJeleele.
5) jepeeem$eeee Flej erkeesveebyejesyej m$eerJeeoer erkeesve pegUefJeCes eeJej Yej :
DeeoMe&Jeeoer erkeesve, JeemleJeJeeoer erkeesve, meeceeefpeke Je legueveelceke erkeesve
Fleeoeryejesyej m$eerJeeoer erkeesve pees[Ceele eeJee eeJej Yej osleele. Goe. m$eerJeeoer
JeemleJeJeeoer erkeesve Ske$eerle keve m$eereebes celeoeve Jele&ve ee DeYeemeeJej Yej oslees.
m$eerJeeoer erkeesveees cetueceeHeve : efkeekeejebee celes m$eerJeeoer erkeesveeceOes
GCeerJee Deensle.

Keeueerue

1) m$eerJeeoer erkeesve ie=nerle Oejlees keer, Heg<ee m$eereebeleer keefvelee oeKeefJeleele. m$eereebJej
Deveee kejleele; Hejbleg Deveskeoe Demes efometve esles keer, m$eereee m$eereebee Me$et Demeleele.
Goe. meemetmetve, vebCeoYeeJepee veelesmebyebOe.

24
2) meJe& m$eerefJe<eeke mecemeebes cetU efuebieYesoe Deens Demee erkeesve IesCes egkeeres Deens. keejCe
Deveske mecemee m$eer DeeefCe Heg<e oesIeebeener yeeyeleerle meejKeee Demeleele.
Heeeos m$eerJeeoer erkeesveees :
1) m$eermecemeebeer keeUpeer kejCeeje erkeesve Deens. ee erkeesveecegUs m$eerMekeleeruee DeeefCe
m$eerceggkeleeruee Ske ekeejs eeueveee efceUeueer Deens.
2) jepekeere mebMeesOeve DeeefCe DeYeeme m$eerJeeeebveer keve m$eermecemeebJej Deveske GHeee MeesOeues
Deensle. Goe. m$eereebes oeefj, m$eeryeeyeleerleerue iegvnsieejer Fleeoer.
3) ee <erkeesveecegUs peeieeflekemlejeJej m$eereesieoeve Je m$eermenYeeieeuee eeuevee efceUeueer. Goe.
Meebleleemeefcelee, meebmke=efleke osJeeCeIesJeeCe, mee#ejlee ceesefnce Fleeoer yeeyeleerle m$eermenYeeie
Jee{uee.
4) jepekeere #es$eele, jepekeere HeefjYee<eebceOes yeoue kejCeele Deeuee. m$eer ee Iekeeke[s ue#e
osCeele esT ueeiesue.
5) keewgbefyeke mlejeJej, JeeJemeeefekemlejeJej, meeJe&peefveke mlejeJej m$eereebeer Yetefcekee eeceOes
ceesse HeefjJele&ve Iesle Deens. DeLee&le m$eerJeeoer <erkeesveees eeceOes Heej ceess eesieoeve Deens.
lekelee
m$eerJeeoer <erkeesve
1

Gleebleer

efJekeeme
efJeefJeOe celeeCeeueeRee
mJeHeele

3 mlejeJej
1) celeoeve nkeke
eUJeU
2) keeeosefJe<eeke
mecelee eUJeU
3) ueQefiekeleseer
mecemee

1) GoejceleJeeoer
2) ceekeme&Jeeoer
3)meceepeJeeoer
4)peneueJeeoer
5) meebmke=eflekeJeeoer
6) Heee&JejCeJeeoer

JewefMe<s

cetueceeHeve

Heeeos
leess

1) m$eercegkeleer Je m$eerMekeleerJej
Yej
2)efuebieefJe<eeke mecelee
3) Heg<eeOeevelesJej efkee
4) m$eermecemee mees[efJeCes eeJej Yej
5) Flej <erkeesveebMeer cesU

2.5 efoIeexejere eMve

1) jepeMeem$eeee DeYeemeeee DeeoMeJeeoer erkeesveeeer JewefMees meebiee?
2) jepeMeem$eeee JeemleJeJeeoer erkeesveees cetueebkeve keje.
3) m$eerJeeoer erkeesveeeer cegKe JewefMees meebiee.

25

3
cees[etue 2
jepe, meceepe, veeiejermeceepe
Ieke jevee :
3.0 Ger
3.1 emleeJevee
3.2 jepeeee JeeKee Je mJeHe
3.3 jepeees Ieke
3.4 jepe DeeefCe mejkeej
3.5 meceepe
3.6 efoIeexejere eMve

3.0 Gef
meceepe, jepe, veeiejer meceepe ee mebkeuHeveebee DeLe& DeeefCe mJeHe mecepetve IesCes.

3.1 emleeJevee
Deepe jepe JeJemLeseer JeeHleer Jee{ueer Deens. peerJeveeee meJe& #es$eele jepe eb$eCeses
DeefmleJe Dee{Ules. Meemeve eb$eCee keOeer ele#eHeCes lej keOeer Deele#eHeCes DeeHeuee owvebefove
Deeeg<eele efMejuesueer Deens. DeMeer efmLeleer keener MelekeebHetJeea veJnleer. leekeeUer jepe JeJemLesee
peyeeyeoeNee DeefleMee ceee&efole neslee. lee keeUee jepe Je Meemekeere eb$eCesuee 1) keeeoe DeeefCe
megJeJemLee DeeefCe 2) kejJemegueer DeMee oesve peyeeyeoeNee meebYeeUeJee ueeiele Demele. lee keeUeee
jepeeee ceee&efole peyeeyeoeNee les Deepeee jepeeee meJe&JeeHeer peyeeyeoeNee Demee jepe
JeJemLesee eJeeme Deens.

3.2 jepeeee JeeKee DeeefCe mJeHe

jepe cnCepes keee? ns mHe< kejleebvee Deveske DeYeemekeebveer jepeeee JeeKee kesuee
Deensle. De@efjme@ue eebveer jepeeeer JeeKee kesueer Deens. lee JeeKesvegmeej jepe cnCepes Deveske
keggbye DeeefCe Kes[eebee mecegee nese. megKeer Je eebieues peerJeve Jekeleeruee osCes jepeees Gef<
Demeles.

26
keener DeYeemekeebee celes De@efjme@ueves kesuesueer jepeeeer JeeKee Deetke Deens. ee
JeeKesceOes jepe eb$eCesee eOeeve nsletuee cenJe osCeele Deeues Deens. De@efjme@ueeer JeeKee
cenJeeeer Demeueer lejer DeeHeueeuee Flej DeYeemekeebveer kesuesuee JeeKeebeener DeYeeme kejeJeeeee
Deens. keener cenJeeee JeeKee Keeueer efouee Deensle.
1) ne@ueb[ : jepe cnCepes jepekeereee Ske$e Deeuesuee Je peefceveeree Skee efJeefMe
legke[eeJej jenCeeje meceepe.
2) ee.efJe[^es efJeumeve : jepe cnCepes keeeeemeeer mebIeerle Peeuesuee DeeefCe efJeefe<
peefceveeree YetYeeieeJej jenCeeje meceepe nese.
3) [e@. pes. [yuet. ieeve&j : jepe cnCepes ceespelee esF&ue Demee ceeveJeer mecegn, pees Skee
efveefele peefceveerJej keeece mJeHeer JeemleJe kejlees, pees mJeleb$e efkebJee yeNeee DebMeer mJeleb$e
Deens, peeeeJej keesCelesner efveeb$eCe veener. pesLes megmebIeerle mejkeej Deens, peees lee ceeveJeer
mecegneleerue ueeske Dee%ee HeeUleele, leeuee jepe cnCeleele.
ee. nsje@u[ ueemkeer : jepe cnCepes efJeefe< peefceveerJej keeeceer Jemleer kejCeeje meceepe nese.
peele mejkeej DeeefCe pevelee Demes oesve Yeeie Demeleele. DeeefCe Meemeve eb$eCee Flej eb$eCeeHes#ee
meJeexe Demeles.
ee oesve efJemle=le JeeKeebes efJeMues<eCe kesueeme jepeees eej Ieke Demeueees ue#eele esF&ue.
1) ueeskemebKee, 2) peceerve, 3) mejkeej, 4) meeJe&YeewcelJe.
Deepe DeeHeCe peeieeflekeerkejCeeee keeUele JeeJejle Deenesle. esLes Deeblejje^ere mebyebOe
cenJeees Demeleele. eecegUse DeeHeueeuee efHeueerceesj eebeemeejKee DeYeemekeeves efouesuee
JeeKesee efJeeej kejeJee ueeielees. efHeefueceesj eebvee JeeKesle Deeblejje^ere jepekeejCeeee efJeeej
kesuesuee Deens. efHeefueceesj eebee celes, jepe cnCepes keeeceee peefceveerJej jenCeeje ceeveJeer mecegn, pees
keener meceeve keeeos, meJeeer DeeefCe HejbHejebcegUs Ske$e jenle Demelees. esLes Ske JeJeefmLele mebIeefle
kesuesues mejkeej Demeles, meeJe&YeewceJe Demeles. ns jepe lee peefceveerrJej jenCeeNee ueeskeebJej efveeb$eCe
sJeles. ner jepe JeJemLee eg ke Mekeles, leeeeceeCes Meeblelee kejej ke Mekeles, Flej osMeebMeer
kejej-ceoej ke Mekeles.
efHeueerceesj eebee JeeKesle jepe eb$eCeses Deepees JeeHeke He Jekele Peeuesues Deens.
DeeOeeree JeeKeele jepeeee eej cetueYetle Iekeebeer eee& Deens. efHeueerceesj eebveer eele
`Deeblejje^ere mebyebOe` ee HeeeJee Iekeeeer Yej Ieeleueer.

3.3 jepeees Ieke

DeeOeer GuuesKe kesueeeceeCes jepe eb$eCeses eej cetueYetle Ieke Deensle. les cnCepes
1) ueeskemebKee, 2) peceerve, 3) mejkeej, 4) meeJe&YeewcelJe. eeleerue eleske Ieke cenJeees Deens.
1) ueeskemebKee : ueeskemebKesefMeJeee jepeeee efJeeejmege kejlee esCes Mekee veener. cee$e
ueeskemebKee efkeleer DemeeJeer, eeeer eee& Mekee Deens. GoenjCeeLe& Yeejleeeer ueeskemebKee
iejpesHes#ee KetHe peemle Deens, lej Dee@efjme@ueee keeUeHeemetve ueeskemebKee efkeleer DemeeJeer

27
eeyeue eee& / Jeeo meg Deensle. De@efjme@ueves `eesie eceeCeele` ueeskemebKee DemeeJeer, DeMeer
DeHes#ee Jekele kesueer nesleer. iejpesHes#ee KetHe peemle vekees, leeeeceeCes iejpesHes#ee KetHe keceermege
vekees. peemle Demeueeme mejkeejee keeceeee opee&Jej HeefjCeece neslees, KetHe keceer Demeueeme
ceveg<eyeU keceer He[Ceeee Oeeskee Demelees. peemle DemeeJeer keer keceer DemeeJeer, Demee Jeeo Demeuee
lejer ueeskemebKesefMeJeee jepe veener, eeyeue cee$e Jeeo veener.
2) peceerve : peeeceeCes ueeskemebKesefMeJeee jepe eb$eCeseer DeeHeCe JeJemLeee ke Mekele veener,
leeeeceeCes peceerveerefMeJeeener jepe DeefmlelJeele esCes Mekee veener. eleske jepeeuee eesie,
mHe ekeejs DeeKeuesueer peceerve iejpeseer Demeles. DeMee peefceveerJej jenCeeNee ueeskeebJej jepeeuee
ngketcele ieepeJelee esles. megmHe meerceejs<ee Demeuesuee osMe DemeCes peMeer keeeeeeer iejpe Deens,
leeeeceeCes veeieefjkeebee ceeveefmekeleseer iejpe Deens. ee ceeveefmeke iejpesletve osMeesce, ceele=esce
Jeiewjs GodYeJeleele.
jepeeee meboYee&le peefceveeree, meerceebee cege SJe{e cenJeeee Deens keer, eeJeve peieYej
Deepener JeeoefJeJeeo nesleele, emebieer egmege nesleele. Goe. Yeejle DeeefCe Heeefkemleeve eeeele
keeMceerjee Jeeo, Yeejle-eerve eebeeleerue Jeeo Jeiewjs. megmHe meercee DemeueecegUs jepeeee
peceerveerJej, nJesleerue peceerve Keeueer Demeuesuee vewmee|ieke meeOeve mebHeeerJej nkeke emLeeefHele neslees.
peefceveerefMeJeee jepeeeer keuHevee kejCes pejer Mekee vemeues lejer eeuee keener DeHeJeeo
Deensle. keener Yekes, efJecegkele peceeleer Demeleele peebvee mJele:eer peceerve vemeles. cee$e `peceerve` ne
Ieke JeieUlee Flej leerve Ieke Demeleele. leeeeceeCes pet meceepeees GoenjCe Ieslee esF&ue.
1948 meeueer `Fm$eeeue` mLeeHeve nesF&Heele ne meceepe peieYej Hemejuesuee neslee. DeLee&le ns DeHeJeeo
Deensle.
3) mejkeej : mejkeej cnCepes Meemeveees penepe eeueefJeCeejer, ee penepeeuee efoMee osCeejer eb$eCee
cnCepes mejkeej. mejkeej vemeueeme Meemeve efoMeeefnve nesF&ue. mejkeej keesCeleener ekeejes
Demees (ngketceMeener, SkeHe#eere, veeskejMeener F.), mejkeej Heeefnpese. Lees[keeele, mejkeej
cnCepes Meemeveeeer OeesjCes ele#eele DeCeCeejer eb$eCee nese. mejkeej ee eb$eCesee ceeOeceeletve
Meemeve mJele:ee DeeMee-Deekeeb#ee, mJeHveb HetCe& kejle Demeles. eemeeer mejkeej keeeos kejle
Demeles, keeeos cees[CeeNeebvee efMe#ee kejles.
4) meeJe&YeewceJe : DeYeemekeebee celes meeJe&YeewcelJe jepeeee Deelcee nese. 15 Dee@iem 1947
HetJeea Yeejleeke[s ueeskemebKee, peceerve nesleer, mejkeej nesles HeCe meeJe&YeewcelJe veJnles. ne cege
ue#eele Iesleuee keer jepeeee meboYee&le `meeJe&YeewceJe` ee Iekeees cenJe ue#eele esles.
meeJe&YeewceJeeuee oesve cenJeeee yeepet Deensle, 1) Debleie&le, meeJe&YeewcelJe, 2) yeee
meeJe&YeewceJe. Debleie&le meeJe&YeewceJe cnCepes osMeebleie&le yeeyeeRceOes jepeeuee Deceee&o DeefOekeej
Demeleele. osMeeble jenCeejer ueeske mebIevee DeeefCe Flej IekeebJej jepeees DeefOekeej Demeleele.
yeee meeJe&YeewcelJeele Demes ceeve Peeuesues Demeles keer, Decegke osMe yeee efveeb$eCeebHeemetve cegkele
Deens, Demes jepe Deeblejje^ere kejej-ceoej ke Mekeles. keener DeYee<ekeebee celes 1945
meeueer mLeeHeve Peeuesuee mebegkele je^mebIeecegUs jepeeee yeee meeJe&YeewcelJeeuee ceee&oe He[uee
Deensle. SJe{se veJns lej 1993 meeueer meg Peeuesuee peeieeflekeerkejCeecegUs jepeees
meeJe&YeewcelJe DeeCeKeer keceer Peeues Deens.

28
DeeleeHeele DeeHeCe jepeeee eej cetueYetle Iekeebeer eee& kesueer Deens.

3.4 jepe DeeefCe mejkeej

yejere megefMeef#ele ceb[Uermege `jepe` DeeefCe `mejkeej` ns oesve Meyo meceeveeLeea
DemeueemeejKes JeeHejleele. jepeMeem$eele leebvee efYeVe-efYeVe DeLe& Deensle. cnCetvee DeeHeueeuee
leebee DeLe& peeCetve Ieeeee Deens.
mejkeej : DeeleeHeele DeeHeuee eexle mHe Peeues Deens keer, jepeeee eej cetueYetle IekeebHewkeer
Ske Ieke cnCepes mejkeej. cee$e DeYeemekeebveer `mejkeej`eer JesieJesieee ekeejs JeeKee kesuesuee
Deensle. ee. iesue eebee celes, mejkeej cnCepes DeMeer meJe& ceeCemes peer jepeeee OeesjCeeee
DebceueyepeeJeCeerle iegbleues Deensle. Lees[keeele cnCepes mejkeej cnCepes jepeeeer DebceueyepeeJeCeer
kejCeejer eb$eCee. eele ceguekeer, ue<kejer, Heesueerme oueeleerue kece&eeNeebee meceeJesMe neslees.
jepeeeer OeesjCes ele#eele DeeCeCeemeeer mejkeejuee ceveg<eyeU, Yeeb[Jeue, leb$eefJe%eeve
efoues peeles. eeefMeJeee meceepeeves mejkeejer ngketce HeeUues Heeefnpes. eeeeceeCes mejkeejuee osMeeleerue
DeeefCe HejosMeeleerue JesieJesieee eb$eCeebMeer kejej-ceoej kejCeees DeefOekeej IeeJes ueeieleele.
eemeJeevee eesie HejeceMe&, pes. [yuet. ieeve&j eebveer Iesleuee Deens. les cnCeleele, `mejkeejuee DeeefLe&ke
yeU, ceveg<eyeU efoues Heeefnpes keer, peecegUs mejkeejuee jepeeee Oese-OeesjCeebeer DebceueyepeeJeCeer
kejlee Deeueer Heeefnpes. leeeeceeCes mejkeejer ngketceebee Deeoj jeKeuee Heeefnpes, mejkeejer ngketce
HeeUues iesues Heeefnpes. mejkeejuee keeeoe DeeefCe megJeJemLee jeKelee Deeueer Heeefnpes, Deeblejje^ere
kejejebeer DebceueyepeeJeCeer kejlee Deeueer Heeefnpes.`
jepe DeeefCe mejkeej eebeeleerue Yeso
jepe
1) jepeele eej Ieke Demeleele
2) jepe ner Decetle& mebkeuHevee Deens
3) jepeemeeer peefceveereer efveleeble iejpe Deens
4) jepe JeJemLee keeece mJeHeer Demeles.
5) jepe ner eb$eCee meJe& keeUele Dee{Ules. cee$e
eej keeece mJeHeer Ieke Demeleele.
6) jepeeee DeKeleejerle meJe& veeieefjke esleele.
cee$e mejkeejer kece&eeNeebeener meceeJesMe Demelees.
7) Jekeleeruee jepeeee efJejesOeele DeefOekeej
vemeleele.

mejkeej
1) mejkeej cnCepes jepeeeer Spevmeer Demeles.
2) mejkeejes DeefmlelJe meMeerle Demeles.
3) peefceve vemetvener mejkeej Demet Mekeles.
4) mejkeej ner eb$eCee leelHegjleer Demeles.
5) mejkeejes ekeej JesieJesieUs Demet Mekeleele
- ueeskeMeener, ngketceMeener, jepesMeener Fleeoer
6) mejkeejceOes Hekele mejkeejmeeer keece
kejCeeNee kece&eeNeebee meceeJesMe Demelees.
7) Jekeleeruee mejkeejee efJejesOeele
DeefOekeej Demeleele.

29

3.5 meceepe
DeeleeHeele DeeHeCe ` jepe `, `mejkeej` JeiewjWeer eee& kesueer. Deelee DeeHeueeuee `meceepe`
ner mebkeuHevee mecepetve IeeJeeeeer Deens. Deepe DeYeemeke Demes ceeve kejleele keer, `meceepe` ner
mebkeuHevee efyeiej ceeveJeer me=ermeeermege JeeHejlee esF&ue. cee$e ceveg<eebyeue ner mebkeuHevee DeefleMee
cenJeeeer Deens. eees keejCe cnCepes eerke efJeeejJeble De@efjme@ueves cnueeeceeCes `ceveg<e ne
meeceeefpeke eeCeer Deens.` meceepe cnCepes efJeefJeOe veelesmebbyebOeebes ceess peeUs. DeYeemeke Demesner oeKeJetve
osleele keer, Ske ceeCetme mJeYeeJele: DeeefCe iejpe cnCetve meceepeele jenlees, meceepe efvecee&Ce kejlees.
leecegUse ceeCemeeceeCemeeleerue mebyebOeebvee Deveske Deeeece Demeleele. ee veelesmebyebOeeble Hekele jepekeere
mebyebOe esleele Demes veJns lej meeceeefpeke, DeeefLe&ke, meebmke=efleke mebyebOemege esleele.
meceepeees mJeHe: SJnevee mHe Peeues Demesue keer, ` jepe `, `mejkeej` Jeiewjs mebkeuHeveebHes#ee
`meceepe` ner mebkeuHevee peemle JeeHeke Deens. DeLee&le cetYej ueeskeb cnCepes meceepe veJns. leeeeceeCes
kesJeU ieoea cnCepesmege meceepe veJns. Deepe lej meceepe ner mebkeuHevee DeefleMee JeeHeke DeeefCe
iegbleeiegbleereer Peeueer Deens. Deepeee meceepeele efJeefJeOe ceeveJeer mecegn Ske$e esleele. meceepe Deelee
DeefleMee cenJeeeer mebkeuHevee Peeuesueer Deens. DeeOegefveke keeUeleerue ceeCemeeuee meceepeeefMeJeee
mJele:es DeefmleJee keuHelee esle veener. ceeCemeeee DemebKe iejpee, leeeer JesieJesieUer mJeHves kesJeU
meceepe Deens cnCetve HetCe&lJeeuee peeT Mekeleele. cee$e meceepeele keeeos-keevetve Demeleele, JesieJesieee
ekeejes efveece Demeleele. leeeceeCes efJeefJeOe ekeejee mebmLee Demeleele. ee efveece, mebmLeebejs
ceeCemee-ceeCemeeleerue mebyebOe efveebef$ele kesues peeleele.
mebIevee : mebIevee cnCepes ceeCemeebveer Ske$e esTve efvecee&Ce kesuesueer eb$eCee. esLes keener esme efveece
Demeleele. cegKede cnCepes ner eb$eCee / mebIevee SKeeos Keeme Gef meeOe kejCeemeeer DeefmlelJeele
Deeuesueer Demeles. mebIeveses efveece menmee efueefKele Heele Demeleele. DeeHeCe pej `mebIevee` DeeefCe
`Petb[` (mob) eebeer leguevee kesueeme `mebIevee` cnCepes keee ns mecepetve IesCes meeshes nesles. Pegb[eruee
keener efveece vemeleele, keesCelesner Gef vemeles. efMeJeee lesLes mebIevee vemeles.
`Pegb[` DeeefCe `mebIevee` eebee leguevesletve DeeHeueemeceesj mebIeveseer eej cetuelelJes esleele1) ueeskeebee mecegn, 2) Keeme efveece, 3) Keeme nslet, 4) meYeemeoebceOes Demeuesues menkeee&.
Deepeee DeeHeuee meceepepeerJeveele DeeHeueeuee Deveske ekeejee mebIevee Dee{Uleele.
meeceeefpeke mebIevee, DeeefLe&ke, meebmke=efleke, eer[e, jepekeere mebIevee Demeleele. eemeJe& ekeejee
mebIevee ceeCemeebveer ceeCemeemeeer yeveJeuee Demeleele Demes Demeues lejer ` jepe ` ner meJeexe mebIevee
Deens, ns efJemejlee keecee vees. jepeeuee mebIeveebeer mebIevee Demesner cnCeleele. Flej mebIevee
ceveg<eefveefce&le Deensle. lej jepe vewmeefie&ke mebIevee Deens, Demesner ceeveCeele esles.
(Community) : eele meceepe peerJeveeeer Deveske Debie esleele. eele Kes[s, Menj, ebele efkebJee

osMeeeemege DebleYee&Je kejlee eslees. esLes ceeCemee-ceeCemeeleerue mebyebOe yejse ceeskeUs Demeleele. meceeve
meceepe peerJeveeletve meceeve iegCeOece& meceesj esleele.

30
ee eexletve oesve Uke JewefMees oeKeJelee esleele1) peceerve/peeiee : meceepeeuee mJele:eer Keeme peceerve nJeer Demeles. (Goe. SKeeos Kes[s, ieeJe,
Menj F.) menmee Demes Dee{Uues keer, meceepe pee peefceveerJej jenle Demelees, lee peefceveeryeue
meceepeeee ceveele YeeJeefveke veeles efvecee&Ce nesles.
2) meceeve meeceeefpeke JewefMees : Kes[s ieeJeele jenCeeje, meceepe Demelees keer, SKeeee Menjele
jenCeeje meceepe Demelees, DeeHeueeuee lee meceepeeleerue ueeskeeble keener meceeve iegCeOece&,
efjleerefjJeepe Dee{Uleele. eele meceeve Oeeefce&ke meCe, efJeJeen Heleer FleeoeRee meceeJesMe Demelees.
eecegUs meceepeeleerue ueeskeeble Skeereer YeeJevee efvecee&Ce nesles.
DeeHeueeuee yeNeeeoe Demesner Dee{Ules keer, meceepe ner mebkeuHevee SKeeee Oeeefce&ke
mecegoeeeyeuemege JeeHejleele. efMeKe meceepe, efnbot meceepe. cee$e meceepe Meyoeee Demee JeeHej
DeMeem$eere mecepeuee peelees.
mebmLee :
mebmLee cnCepes meceepeeleerue Iekeebes SkeceskeebMeer Demeuesueer megJeJeefmLele mebyebOe.
mebmLeebee yeeyeleerle DeMee veelesmebyebOeebeer oKeue Iesleueer peeles, leeuee ceevelee osCes ns cenJeees
Demeles. HeCe meceepe keee efkebJee mebmLee keee, eele ceeveJeer mecegnebeer eee& Demeles. `meceepe`ee
mebkeuHevesle Deveske mebIevee, Deveske ie cees[leele.
Feflenemeeee Dee{eJee Iesleueeme Demes Dee{Ules keer, Hueses, De@efjme@ue Jeiewjsee keeUele
meceepe DeeefCe Meemeve eebeele keener Hejke veJnlee. leekeeUer veiej-jepe nesleer. ner veiej jepes
Deekeejeves ueneve DeeefCe keceer ueeskemebKeseer nesleer. Hueses-De@efjme@eceeCese DeeHeueeuee pece&ve
efJeeejJeble nsiesueeener GuuesKe kejeJee ueeiesue. nsiesueves ` jepe -meceepe` DeMeer mebkeuHevee ceeb[ueer
nesleer. Deepeee DeeOegefveke keeUele jepe DeeefCe meceepe JesieUs Demeueees ceeve Peeuesues Deens.
ns JesieUsHeCe ` jepe ` DeeefCe `meceepe` eebee GHeueyOe Demeuesuee JeeKeebJeve mHe
nesles. jepe cnCepes Demee ceeveJeer mecegn, pees ceespelee eslees, pees keeece mJeHeer Skee peefceveeree
legke[eeJej jenlees, pees mJeleb$e Deens efkebJee peJeUpeJeU mJeleb$e Deens, pesLes megmebIeerve mejkeej
Deens DeeefCe meceepe DeMee mejkeejee Dee%ee HeeUlees, lesLes jepe Demeles.
DeeOeer eee& kesueeeceeCes jepeeee JeeKeses efJeMues<eCe kesueeme DeeHeueeuee 1)
ueeskemebKee 2) peceerve, 3) mejkeej, 4) meeJe&YeewcelJe, Demes eej Ieke jepeees meeHe[leele.
jepeeee JeeKeseceeCese DeeHeCe meceepeeeer JeeKee mecepetve Iesleueer Heeefnpes. meceepe
cnCepes Skee yeepetves DeefKeue ceeveJeer mecegn Demet Mekelees efkebJee ogmeNee yeepetves Ske essmes Kes[smege
Demet Mekeles. esLes veelesmebyebOeebes ceess peeUs Demeles. eele jepekeere mebyebOe, meeceeefpeke mebyebOe,
DeeefLe&ke mebyebOe Fleeoer Demeleele.
meceepe DeeefCe jepe eebeer eee& kejleebvee DeeOeer meceepe efvecee&Ce Peeuee keer DeeOeer jepe
eeeerner eee& kejCes iejpeses Demeles. DeYeemeekeebee celes DeeOeer meceepe efvecee&Ce Peeuee DeeefCe ceie
jepe efvecee&Ce Peeues. jepe JeJemLee efvecee&Ce nesCeeee yejee DeeOeer keener eceeCeele meeceeefpeke

31
mebIevee efvecee&Ce Peeuee neslee. ceeveJeer Feflenemeeee Deieoer megJeeleeree HHeeJej ceeCetme efMekeejer
DeJemLesle nesleele. lesLes keener eceeCeele meeceeefpeke mebIeve nesles, cee$e jepe JeJemLee veJnleer.
Meemeve JeJemLesee Goe DeeefCe efJekeeme Heg{s nesle iesuee. eeJeve Demes efme nesles keer, DeeOeer meceepe
efvecee&Ce Peeuee ceie jepe JeJemLee DeefmlelJeele Deeueer.
DeeOeer meceepe keer DeeOeer jepe ee JeeoeHes#ee peemle cenJeeee Jeeo cnCepes oesIeebes
keee&#es$e Je leeeer JeeHleer. SJnevee mHe< Peeuesues Deens keer, jepeeHes#ee meceepeees keee&#es$e Je
leeeer JeeHleer. jepeeHes#ee meceepeees keee&#es$e DeeefCe JeeHleer peemle Deens. jepeeee efJeeej
kesueeme Demes peeCeJeles keer, efMemle, keeeoe DeeefCe megJeJemLee efkeJeCes, kej Jemegueer kejCes,
Debleie&le DeeefCe yeee megj#ee meebYeeUCes Jeiewjs keeceemeeer jepe efvecee&Ce Peeues Deens. cee$e meceepeeeer
JeeHleer eeHes#ee efkeleer lejer peemle Deens. meceepeele Deveske ekeejee mebmLee efvecee&Ce Peeuesuee
Demeleele, nesle Demeleele. meeceeefpeke mebmLee, DeeefLe&ke mebmLee, meebmke=efleke mebmLee Jeiewjs efJeefJeOe
ekeejee mebmLee meceepeele Demeleele. ee eexletve DeeHeCe Demee efve<ke<e& kee{t Mekelees keer, jepe
Skeee nsletves efvecee&Ce Peeuesueer eb$eCee Deens, lej meceepe efveefce&leerceeies Deveske nslet Demeleele. efMeJeee
meceepeele JeeJejCeeNee Deveske mebIeveebHewkeer Ske mebIevee cnCepes jepe.
eeeceeCese DeeHeCe jepe DeeefCe meceepe eebeeleerue veeleebee DeeCeKeer Ske Hewuet mecepetve
Iesleuee Heeefnpes. jepeeke[s yeU, Mekeleer Demeles, efpeee JeeHej keve Meemeve efveece ve HeeUCeeNeebvee
efMe#ee ke Mekeles. Meceepe cee$e DeMeeekeejs yeUeee JeeHej ke Mekele veener. meceepeeuee HejbHejsee
JeeHej kejeJee ueeielees, eee&, oe-HeefjJele&ve, {er, efjleerefjJeepe JeeHejeJes ueeieleele. emebieer meceepe
`yeefn<keej` ns leb$e JeeHe Mekeles. Meceepeele menmee Yej cele HeefjJele&veeJej Demelees.
Jej GuuesKe kesuesuee HejkeeefMeJeee DeeCeKeer cenJeeee Hejke Deens. ne cnCepes
peefceveeryeueee. jepeeuee megmHe peceerve nJeer Demeles, leeefMeJeee jepe DeefmlelJeele esT Mekele
veener. meceepe cee$e peefceveerefMeJeee, mHe DeMee meerceebefMeJeee DeefmlelJeeJej esT Mekelees. Goe. js[
ee@me meesmeeeer eebee MeeKee peieYej Demeleele.
jepe DeeefCe meceepe eebeeleerue Hejkeebeer eee& kejleebvee DeeHeueeuee `mebjkeej` ee
Iekeebeer oKeue IeeJeer ueeieles. DeeOeer GuuesKe kesueeeceeCes `mejkeej` ne Ieke jepe eb$eCesee
cenJeeee Ieke Deens, cee$e meceepeeee Giece DeeefCe efJekeemeeceOes mejkeejeer keener Yetefcekee
vemeles. Feflenemeeee oeKeuee Iesleuee lej DeeOeer meceepe efvecee&Ce Peeuee DeeefCe leeveblej jepe
DeefmlelJeele Deeues.

3.5 efoIeexejere eMve

1)
2)
3)

jepe cnCepes keee? jepeeee DeeJeeke Iekeebeer eee& keje.

meceepe cnCepes keee les mHe< keve jepe DeeefCe meceepe eeleerue Yeso mHe< keje.
efHee efuene.
1) jepe DeeefCe eemeve eeleerue Yeso.

32

4
je<^, je<^erelJe DeeefCe je^jepe
Ieke jevee :
4.0
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7

Ger
emleeJevee
je^,je^erelJe DeeefCe je^jepe ee mebkeuHeveeee DeLe&
je<^ DeeefCe je^erelJeeeer YeeJevee efvecee&Ce kejCeejs Ieke
je<^ DeeefCe je<^erelJeeee ceeiee&leerue De[LeUs
jepe DeeefCe je^ eeleerue Yeso
je^-jepeebeer Gleebleer
efoIeexejere eMve

4.0 Gef

je^,je^erelJe DeeefCe je^jepe ee mebkeuHevee mecepetve IesCes

je^eee DeeefCe je^erelJeeee Iekeebee DeYeeme kejCes
je^erelJeeeer YeeJevee efvecee&Ce kejCeejs Ieke mecepetve IesCes
jepe DeeefCe je^ eeleerue Yeso mecepetve IesCes
je^ jepeeeer Gleebleeree DeYeeme kejCes.

4.1 emleeJevee
meceepe, jepe, je<^, je^Jeeo, je<^erelJe ee jepeeem$eeleerue cetueYetle mebkeuHevee
Deensle. meJe&meceeveHeCes jepe, je<^, meceepe Skeee DeLee&ves yeesueleebvee G}sKe kejCeele eslees. Hejbleg
jepe DeeefCe je<^ ee mebkeuHeveeceOes Yeso Deens. SkeesefCemeeJee elekeeceOes Deeefeee Keb[eleerue
jepeebceOes je<^erelJeeeer YeeJevee ueeskeebceOes eKejHeCes efvecee&Ce nesTve Deveske ose mJeleb$e Peeues
DeeefCe je<^jepe Goeeme Deeueer. je<^jepeeeer efveefce&leer keeer Peeueer ns ue#eele Iesleebvee je<^,
je<^Jeeo DeeefCe je<^erelJe ee mebkeuHeveebee DeLe& mecepetve IesCes DeeJeeke Deens.

33

4.2 je^, je^erelJe DeeefCe je^jepe ee mebkeuHeveebee DeLe&

je^ (Nation)
ue@erve Meyo Natio eeHeemetve Nation ne Meyo Goeeuee Deeuee Deens. Natio cnCepes
pevce eEkeJee JebMe nese. leecegUse je^ cnCepes meceeve JebMeees ueeske Demes mecepeCeele esles. meceeve
JebMe je^eee Ske cenJeeee Ieke Deens. keeUeee DeesIeele Meg JebMe ve jenlee efcee JebMeees ueeske
meJe&$e Dee{Uleele. yepexme ns efJeeejJeble je^eeer JeeKee kejleevee jkelemebyebOeeJej Yej osleele.
efJeefMe YeteosMeeJej jenCeejs meceeve JebMeere ueeske cnCepes je^ Demes leebes cele Deens. yeeke&jee celes
je^ cnCepes efveefele YeteosMeeJej jenCeeje ueeskeebee Skeef$ele mecetn nese. j@cmescegj cnCeleele
je^ cnCepes ueeskeebee mecetn keer pees keener yebOeveecegUs pees[uesuee Demelees, DeeefCe pees ogmeNeebeer
iegueeceefiejer menve ke Mekele veener. efieueefKem cnCeleele, je^ jepeeee peJeUeer mebkeuHevee
Deens. jepe DeefOeke ueeskeebeer Skelee cnCepes je^ nese. je^ jepeeHes#ee JeeHeke Deens.
je^Jeeo (Nationality)
je^Jeeo DeeefCe je^erelJe ee oesvner mebkeuHevee je^ ee keuHevesMeer mebyebefOele Deensle. ee
oesvner keuHevee Skeee DeLee&ves JeeHejCeele esle Demeuee lejer oesvneRle Yeso Deens. je^Jeeo
(Nationality) cnCepes ueeskeebee Demee mecetn keer peebvee meceeve meebmke=efleke Jeejmee Deens DeeefCe
meceeve JebMe Deens. leebeer Ske$e jenCeeeer Fe Deens. meceeve YeefJe<e, meceeve Fe DeeefCe
ceeveefmeke, YeeJeefveke Skelesves Ske$e Deeuesues Deensle. je^ jepekeere mebIeve Demeles Hejbleg je<^Jeeo
jepekeere erves Skeef$ele vemelees. je^Jeeoees Oewe je<^ mLeeHeve kejCes ns Demeles. Lees[keeele
je^ efvecee&Ce nesCeemeeer je^Jeeo DeeJeMeke Deens. Goe. efyeefMe jepeJeerKeeueer Yeejle Demeleebvee
Yeejleere ueeskeebceOes je^ereleseer YeeJevee efvecee&Ce nesTve je^Jeeo DeefmlelJeele Deeuee neslee.
je<^Jeeoeves mJeele$eebeer ceeieCeer kesueer, mJeeleb$eemeeer eeCe efoues DeeefCe Yeejleeuee
mJeeleb$e efceUeues. Yeejle ee je<^jepeeee Goe Peeuee. efvejefvejeUee oseeleerue je<^Jeeoees mJeHe
DeeefCe ekeej eele efYeVelee Dee{Ules. Goe. Yeejle, Decesefjkee, Fbiue[ ee oseeleerue je<^Jeeo
GoejceleJeeoer DeeefCe eeieefleke mJeHeeee efometve eslees. efnuej DeeefCe cegmeesefueveeree keejefkeoealeerue
pece&veer DeeefCe Fueer esLeerue je<^Jeeo Deeeceke mJeHeeee neslee.
je^erelJe (Nationaliceue)
je^Jeeoemeeer je^erelJeeeer YeeJevee ueeskeebceOes efvecee&Ce nesCes DeeJeMeke Demeles.
je^erelJeeee YeeJevesMeer je^efvee DeeefCe osMeYekeleer (Patriotism) mebyebefOele Deens.
je^erelJeeeer YeeJevee cnCepes ueeskeebceOes Demeuesueer Skeleseer YeeJevee peer efveefele YeteosMeeJej
ueeskeebvee Skeef$ele sJeCeees keece kejles.
Deues[ [s e@efPeee eebee celes je<^erelJeele oesve ieeser meceeefJe Demeleele. Ske cnCepes
osMeeefJe<eeer esce DeeefCe ogmejs cnCepes HejkeereebefJe<eeer mebMee, jepeele jenCeeNee ueeskeebvee osMeeee
eefle esce Jeeles keejCe leebee cegueebeer osJeeCeIesJeeCe nesle Demeles. eeGue HejkeereebefJe<eeer
SKeeeeuee mebMee Jeelees keejCe cetue meejKeere vemeleele.

34
je^erelJeeee YeeJevesves ueeske Ske$e Deeues cnCepes je^Jeeo Goeeuee eslees. je^Jeeoeee
eUJeUerletve mJeeleb$e DeeefCe jepeeeer mLeeHevee nesles. Lees[keeele je^erelJeeeer YeeJevee ceeveefmeke
mebkeuHevee Deens.
je^erelJeeeer YeeJevee je^euee yeebOetve sJeCeejs yebOeve Deens. ceevemeMeem$eeee erves
je^erelJeeeer YeeJevee cnCepes eLee, HejbHeje, mebmLee, meebmke=efleke Jeejmee eeefJe<eeeres esce, jepekeere
erves je^erelJee cnCepes je^ efvee nese. pee YeesJeleer je^jepe Demeleele. DeeOegefveke keeUele
je^erelJe ne Ske MeefkeleMeeueer jepekeere Ieke Deens. pee IekeecegUs DeeefMeee DeeefCe DeeefHeekee
Keb[eleerue Deveske osMe mJeleb$e Peeues.
je^erelJeeeer JewefMees
1) je^erelJe Ske YeeJevee Deens- ueeskeebceOes Demeuesueer Skeleseer DeeefCe esceeeer YeeJevee cnCepes
je^erelJe nese. je^erelJeeeer YeeJevee ueeskeebceOes Skeoe efvecee&Ce Peeueer cnCepes je^ efvecee&Ce
kejCeeeer esjCee leebvee efceUles. mJeeleb$eeHetJeea je^erelJeeee YeeJevesves Ske$e esTve ueeskeebveer
mJeeleb$eemeeer efyeefMeebefJe ue{e GYeejuee neslee.
2) je^erelJeeee YeeJevesletve osMeYekeleerHej ke=leer Ie[leele. Goe. osMeemeeer eeCe eeeuee ueeske
leeej nesleele. mJeleb$e jepeeeer ceeieCeer kejleele.
3) je^erelJeeletvee mJeebefveCe&eeer YeeJevee ueeskeebceOes efvecee&Ce nesles.
4) je^erelJeeletve Skelee efvecee&Ce nesles. Goe. Yeejleele efJeefJeOe JebMeees, Oecee&es, Yee<eses ueeske Ske$e
jenleele Hejbleg ee meJe& ueeskeebceOes Ske je^erelJeeeer YeeJevee DemeueecegUs Yeejleele `efJeefJeOelesletve
Skelee' efvecee&Ce Peeuee Deens. peHeeve ee osMeeceOes JebMe Yee<ee ee meJe& erves Skelee DemeueecegUs
peHeeve cepeyetle je^ Deens. keejCe meceeve IekeebcegUs ueeskeebceOes je^erelJeeeer cepeyetle YeeJevee
Demeles.

4.3 je<^ DeeefCe je^erelJeeeer YeeJevee efvecee&Ce kejCeejs Ieke

je^efveefce&leermeeer JebMe, Oece&, Yee<ee, Fefleneme, mebmke=leer,
jepekeere peeie=kelee, DeeefLe&ke efnlemebyebOe Fleeoer Ieke keejCeerYetle
ueeskeebceOes Skeleseer cnCepese je^erelJeeeer YeeJevee efvecee&Ce nesles. DeeefCe
je^eee Goe neslees. ueeskeebceOes je^erelJeeeer YeeJevee efvecee&Ce nesCeeme
keeee&le Keeueerue Ieke cenlJeHetCe& Demeleele.
1)

Fleeoerleerue meceevelee,
nesleele. ee IekeebcegUs
je^erelJeeee YeeJevesletve
DeeefCe je^ GYeejCeeree

meceeve JebMe : ueeskeebceOes Skeleseer YeeJevee efvecee&Ce kejCeemeeer meceeve JebMe ne Ieke
ceole kejlees; Goe. Yeejleele Deee& Jebeees, efJe[ Jebeees ueeske. Decesefjkesle ieesjs DeeefCe
efveees Jebeees ueeske Skelesee YeeJevesves Skeef$ele esleele. Hejbleg Deepe peieele keesCeleener
jepeele Meg Skeee meceeve JebMeees ueeske veener. Goe. Decesefjkee, Yeejle Fleeoer Deveske
JebMeere jepe Deensle. Hejbleg meceeve JebMeees ueeske Demeleerue lej leeee je^efveefce&leermeeer
efveefelee neleYeej ueeielees.

35
2)

meceeve Oece& : je^erelJeeeer YeeJevee efvecee&Ce kejCeeje DeeCeKeer Ske cenJeeee Ieke
cnCepess meceeve Oece& nese. Heeefkemleeve ee je^eee Goeeee cegKe DeeOeej meceeve Oece&
Deens. pet DeeefCe peHeeveer eebee je^ere peerJeveees cegKe m$eesle Oece& Deens. leLeeefHe
DeeOegefveke je^ cee$e OeceefvejHes#e Deensle DeeefCe meJe& Oeceeee eefle menveMeerueleses OeesjCe
efmJekeejues Deens. 1971 meeueer meceeve Oece& Heekeermleevees efJeYeepeve LeebyeJet Mekeuee veener.
leecegUs Deepeee keeUele Oece& ne Skelee efvecee&Ce kejCeeee erves HetJeea Flekee
MeefkeleMeeueer Ieke jeefnuee veener ns efometve esles. meJe&meeOeejCeHeCes efnbotOece&, FmueeceOece&,
yeewOece&, efeeve Oece& Fleeoer Oecee&ee ueeskeebceOes Oecee&ee veeJeeKeeueer Skeleseer YeeJevee
eKejlesves Demeles Demes efomeles.

3)

meceeve Yee<ee : ueeskeebceOes peeie=kelee DeeefCe Skelee DeeCeCeeee erves meceeve Yee<ee ne
Ieke cenJeeeer Yetefcekee yepeeJelees. meceeve Yee<escegUs ueeskeebceOes meceeve DeeoMe&, keuHevee,
YeeeJevee, veweflekelee, Ssefleneefmeke HejbHeje Fleeoer ieeser efvecee&Ce nesleele.Yee<esee
osJeeCeIesJeeefCecegUs ueeske ueJekej Skeef$ele esleele. meceeve Yee<ee ueeskeebvee ueJekej Skeef$ele
DeeCele Demeles. Goe. mJeeleb$eeHetJeea Fbepeer Yee<escegUs ueeske Skeef$ele Deeues nesles.

4)

meceevemebmke=leer : ueeskeebes meceeve DeeoMe&, cetue, erkeesve, Je=eer cnCepese meceeve

mebmke=leer je^ GYeejCeermeeer ceole kejleele. meebmke=efleke SkelesceOes meceeve eLee,
HejbHeje, Jee*dcee, keuee Fleeoereener meceeJesMe neslees. meebmke=efleke SkelescegUs ueeskeebceOes
YeeJeefveke Skelee meeOeueer peeles. je^ere Jee*dceeecegUs ueeskeebceOes DeefYeceeveeeer YeeJevee
efvecee&Ce nesles. je^ere efMe#eCeecegUs ueeskeebceOes DeefYeceeveeeer YeeJevee efvecee&Ce nesles. je^ere
efMe#eCeecegUs meceeve cetueHeleer DeeefCe er efvecee&Ce nesles DeeefCe leecegUs jepekeere mebmke=leer
Ie[efJeCeeme ceole nesles. meceeve mebmke=leercegUs YeeJeefveke DeeefCe ceeveefmeke Skelee meeOeueer
peeles.

5)

Yeewieesefuekelee : meceeve YeteosMeeJej Deveske Je<ee&Heemetve ueeske jenle Demesue lej leebeele
je<^ere YeeJevee efvecee&Ce nesles DeeefCe ueeske ceojue@v[ Demee Meyoeeesie DeeHeuee osMeemeeer
kejeeuee ueeieleele. Meceeve YeteosMeecegUs meceeve Meeefjjerke, ceeveefmeke, YeeJeefveke yebOe
ueeskeebceOes efvecee&Ce nesleele DeeefCe ueeske Ske$e esleele.

6)

meceeve Fefleneme : je^ GYeejCeermeeer meceeve Ssefleneefmeke Jeejmee ner ceole kejlees.
ueeskeebeer meceeve megKe og:Ke, meceeve efJepee, Hejepee, je^ere Heg{ejer, meceeve DeeJeCeer
je^eee Deelcee Demelees. Goe. efMeJeepeer cenejepeebee DeeJeCeer, jeCeeeleeHe, 1857 es
mJeeleb$emecej, eebleerkeejkeebes yeefueoeve, cenelcee ieebOeeRee mJeeleb$e ue{e FleeoercegUs
Yeejleeleerue ueeskeebceOes YeeJeefveke Skelee efvecee&Ce Peeueer Deens. Deepener ee mJeeleb$eJeerjebJej
kejCeele Deeuesueer ieeCeer, HeesJee[s SsketCe ueeskeebvee mHetjCe esles.

7)

DeeefLe&ke Ieke : meceeve DeeefLe&ke efnlemebyebOeecegUs ueeske Ske$e esleele eees Gece
GoenjCe cnCepes Gej DecesefjkesceOes efyeefMeebee lesje Jemeenleer Ske$e Deeuesuee neslee.
lesLeerue ueeskeebee pesJne ue#eele Deeues keer Fbiueb[ leebes Mees<eCe kejerle Deens lesJne 1775

36
uee Decesefjkeve mJeeleb$e ue{e Peeuee. cnCepese meceeve DeeefLe&ke efnmebyebOe je^ GYeejCeeruee
neleYeej ueeJeCeeje Ieke Deens.
8)

jepekeere Ieke : Hejkeere DeceueeKeeueer je^ Demesue lej mJeeleb$eeeHleermeeer

ueeskeebceOes Skeleseer YeeJevee efvecee&Ce nesle Demeles. Goe. DeeefMeee, Deeefekee Keb[eleerue
je^s HejkeereebHeemetve mJeeleb$e efceUefJeCes ee leerJe FscegUs ueeske DeeHeDeeHemeeleerue Yee<ee,
Oece&, peele Fleeoer YesoYeeJe efJemeve Ske$e Deeues DeeefCe je^erelJeeee YeeJevesves Yeejues
peeTve leebveer osMeeee mJeeleb$eemeeer eelve kesues.

9)

ueeskeebeer Fe - ueeskeebceOes mJele:ee je<^eefJe<eeer eKej esceeeer, oseYekeleereer

YeeJevee Demesue. lej Skelesee YeeJevesves ueeske Hestve Gleele. Skeef$ele jenleele.

4.4 je^ DeeefCe je<^erelJeeee ceeiee&leerue De[LeUs

je<^ DeeefCe je<^erelJeeeer YeeJevee ueeskeebceOes efvecee&Ce nesCeemeeer Jejerue Iekeebeer
DeeJeekelee Demeles. peieeceOes Skeje<^ere jepeebHes#ee Deveske je<^ere jepes DeefOeke efometve esleele.
Deee oseebceOes ueeskeebee je<^erelJeeee ceeiee&le De[LeUs DeeCetve ueeskeebvee efJeYeeefpele kejCeejs
Ieke Keeueerue Demeleele.
De) eeosefekelee ye) meebeoeefekelee, Oece&Jeeo ke) peeleerJeeo [) Yee<eeJeeo
F) mebmke=efleJeeo Fleeoer. Goe. Yeejleele `efJeefJeOelesletve Skelee' efvecee&Ce Peeuesueer Deens.
Yeejle je<^jepe Deens Hejbleg Yeejleere je<^jepeeuee Jejerue efJeYeepeveJeeoer IekeebcegUs yejseoe Oeeskee
efvecee&Ce neslees.

4.5 jepe DeeefCe je^ eeleerue Yeso

jepe DeeefCe je^ oesvner Meyo yejseoe meceeveeLeea JeeHejCeele esleele. Hejbleg oesvner
mebkeuHeveeceOes Yeso Deens. je^ ueeskeebee YeeJevesletve DeeefCe ceeveefmekelesletve Goeeuee esles. jepe
jepekeere DeeefCe eMeemekeere Deens. jepe Meemevekeleees efnlemebyebOe oMe&efJeles lej je^ Meemeerleebee
iejpeebJej Yej osles.
1) je^ ner YeeJeefveke mebkeuHevee Deens. meceeve Oece&, JebMe eeHewkeer keesCeleener meceeve
Oeeieeves ueeske Skeef$ele esleele. leebeele yebOeglJeeeer, je^efveseer YeeJevee efvecee&Ce nesles DeeefCe
je^eee Goe neslees. cnCepese je^ Jeefkeleefve Deens. YeeJeveebJej DeeOeejuesues Demeles. DeLee&le
eleske Jeefkele DeeefCe meceepeeeceeCes ee YeeJeveseer leerJelee keceer DeefOeke Demet Mekeles. ee YeeJeveseer
leerJelee ceespelee esCes keerCe Deens. keejCe leer Ske ceveeeer efmLeleer Deens. je^erelJe ner Ske YeeJevee
Deens. leeletve ceeuekeereer YeeJevee Goeeuee esles.
eeGue jepe keeeosMeerj mebIevee Deens. jepe lee jepeele jenCeeNee ueeskeebvee
efveebef$ele kejCeees, leebeer JeJemLee sJeCeees keee& kejles. jepe Jemlegefve Deens. keeeoe,
DeeyebOeve ee mebkeuHevee jepeeMeer mebyebefOele Deens. jepeele eej Ieke Demeleele, ueeskemebKee,

37
YeteosMe, MeemevemebmLee, meeJe&Yeewcemeee nese. eeHewkeer Ske Ieke pejer vemeuee lejer jepe DeefmlelJeele
esT Mekele veener. jepeees jepekeere JeefkelelJe Demeles.
2) Skee jepeele Deveske je^erelJeees ueeske jenleele. Deveske JebMeees, Oecee&es, mebmke=leeres
ueeske Skeee jepeele Skeef$ele jenleele. DeeOegefveke jepeele leecegUs DeuHemebKeebkeeee mecemee
efvecee&Ce Peeuee Deensle. Ske je^ Ske jepe ne Gheee cnCetve leeJej megeefJeCeele eslees. ee
DeeOeejeJej pet ueeskeebes Fm$eeSue ns jepe Goeeuee Deeues Deens. Yeejleele efMeKe ee efmeebleeee
DeeOeejeJej Jesieee jepeeeer ceeieCeer kejleele. DeeOegefveke keeUele oesve ekeejeer je^ jepes
Dee{Utve esleele. 1) Ske je^ere jepe, 2) Deveske je^ere jepe. Ske je^ere jepe ns Ske
je^erelJe Ske je^ ee lelJeeJej DeeOeejuesues Demeleele. eleske je^erelJe Demeuesuee ieeuee
mJele:es je^jepe DemeeJes ee Fsletve je^ jepes 20 Jee Melekeele Goeeuee Deeueer Deensle.
Goe. Decesefjkee, Yeejle Fleeoer jepeebceOes Skeee jepeele Deveske je^erelJeees ueeske jenleele.
DeMee jepeele je^ere Skeelceleseer mecemee yejseoe efvecee&Ce nesles. efPece&ve eebveer jepe DeeefCe je^
eeleerue Yes KeeueerueeceeCes mHe kesuee Deens.
1)
2)
3)
4)
5)

je^ Jeefkeleefve Deens; jepe Jemlegefve Deens.

je^ ceeveefmeke Deens; jepe jepekeere Deens.
je^ ceveeeer efmLeleer Deens; jepe keeeeeeer efmLeleer Deens.
je^ele DeeOeeflceke ceeuekeer DebleYet&le Demeles, jepeele DeebyeOeve DebleYet&le Demeles.
je^erelJe ne Ske peerJeveeee efJeeej kejCeeee ceeie& Deens; jepe ner megmebmke=leHeCes
peieCeeeer DeJemLee Deens.

meejebMe :
je^ ne meceeve Iekeebveer Skeef$ele Deeuesuee mebIeerle ueeskeebee mecetn Demelees; keer pees
jepekeere erves peeieke Demelees.
je^Jeeo cnCepes Skelesee YeeJevesves Skeef$ele Deeuesuee ueeskeebee mecetn Demelees, DeeefCe
jepekeere meeJe&YeewcelJeeeer Fe yeeUielees. je^erelJe cnCepes Skeleseer leerJe YeeJevee, DeeHeueer
mebmke=leer, Yee<ee, Fefleneme eeefJe<eeer Deefle esceeeer YeeJevee. je^erelJe ceeveefmeke yebOe Deens keer pee
yebOeecegUs ueeske Ske$e yeebOeues peeleele DeeefCe osMeemeeer yeefueoeve eeeuee leeej nesleele.

4.6 je^-jepeebeer Gleebleer

emleeJevee :
DeeOegveerke je^jepe keeUeee DeesIeele Ssefleneefmeke Gleebleerletve efvecee&Ce Peeueer Deensle.
DeeOegveerke je^jepeebeer Gleebleer keMeer Peeueer Deens, ee eefeesleerue efJeefJeOe HeeeNeeb keesCelee eeee
DeYeeme DeeHeCe kejCeej Deenesle.

38
DeeOegefveke je^jepeeee Gleebleeree eefeesleerue cegKe HeeeNee Heg{erueeceeCes Deensle1) esUeres jepe 2) HetJexke[erue meeceepe, 3) veiej jepe, 4) jesceve meeceepe, 5)
mejbpeeceMeener (Feudal) jepe, 6) DeeOegefveke je^jepe
jepeeeer Gleebleer ner meueieHeCes, meeleleeves jeefJeke Heleerves Peeueer veener. Heefnuee
HeeejerHeemetve les Deepeee je^jepeeHeele keesCeleer Heeejer kegs mebHeueer ns meebielee esCeej veener.
efJeefJeOe ekeejee Ssefleneefmeke meeceeefpeke, Yeewieesefueke efmLeleerletve efJeefJeOe meceepe Goeeme Deeues Je
efJeefJeOe ekeejes jepe DeefmlelJeele Deeues Deens. je^ jepe ns Keeueerue mJeHeele efJekeefmele Peeuesues
Deens.
1) esUeres jepe : meJee&le DeeOeer efvecee&Ce Peeuesues jepekeere mebIeve cnCepes esUeres jepe nese.
esUeree mebIevesuee jepe Demes cnCelee esCeej veener Hejbleg efHele=meeeke meceepeeleerue esUeRee
jepeeuee Ske ekeejeer meee nesleer. ner esUer keener mLeUer YekeCeejer nesleer lej keener Skee
efkeeCeer efmLej nesleer. ns esUeRes jepe eLee, HejbHejseeejs Jeemke Jeefkelebke[tve Meeefmele kesues
peele Demes. esUer ecegKeebeer meee ner eLeebeeejs efveefele kesueer peele Demes. esUer ecegKe ne
JebMeHejbHejsves esle eEkeJee leeuee efJeefMe keeUemeeer efveJe[tve osCeele esle Demes. leeJesUer Keepeieer
mebHeeer DeeefCe peeleermebmLee veJnleer. Depetvener keener DeefJekeefmele meceepeeceOes esUeres jepe ee
mJeHeees jepekeere mebIeve Dee{Utve esles.
2) HetJexke[erue meeceepe (Oriental Empires) : eeeerve efHele=meeeke keggbye Heleerletve
je^jepe Goeeuee Deeues ns jepe cnCepese HetJexke[erue meeceepe nese. esUeree jepeebceOes
DeefleMee keceer ueeskemebKee, ceee&oerle YeteosMe DeeefCe meeOeves nesleer. jepeees owvebefove keee&
kejCeemeeer keece kejCeeje Jeie&, mebj#eCeemeeer mewve, meeOeveebeer eesie yeebOeCeer DeeJeMeke Demeles.
veoeree efkeveeNeepeJeU peer ceeser meeceepeJeeoer jepe efJekeefmele Peeueer nesleer efleLes ns Ieke
Goeeuee Deeues nesles.
Goe. FefpeHleceOes veeF&ue veefoee megHeerke KeesNeele lemese Yeejleele efmebOet DeeefCe iebiee
veoeree KeesNeele DeMee lenseer meeceepes Goeeuee Deeueer nesleer. ee KeesNeebeer peceerve ner megHeerke nesleer
leecegUs GlHeeove cegyeueke nesle Demes. mebHeeermebee Je=eer efJekeefmele Peeueer DeeefCe leeletvee iejeryeeerceble Demee Jeie&Yeso efvecee&Ce Peeuee. peebveer peemle mebHeeer keceeJeueer les FlejebJej DeeHeues Jee&mJe
emLeeefHele kejeeuee ueeieues. keener MeefkeleMeueer ueeskeebveer DeeHeuee Jee&mJeeKeeueer yejee YeteosMe
Iesleuee. lee YeteosMeeeer JeJemLee sJeCeeme leebveer mebj#eCe, Debleie&le Meeblelee eemeeer mewve,
Heesueerme, kej eespevee DeefmlelJeele DeeCeueer. leeletvee nUtnUt eMeemeve JeJemLee, kej eespevee,
keeeceee eMeemekeere Jeie&, Meemekeere Jeie& Goeeuee Deeuee. keeeoe, mewve, kej eespevee
Fleeoerletvee HetJexke[erue meeceepes Goeeuee Deeueer.
HetJexke[erue meeceepeebceOes Skemeg$eerHeCee, keWerYetle meee, ueeskeebee eeceeefCekeHeCee
FleeoeRee DeYeeJe neslee. Debleie&le erves Deveske mebIe Skeef$ele nesles. ee mebIeeceOes Oece&, JebMe,
eeosefMekelee F. yeeyeleerle efJeefJeOelee nesleer. efmLejlesee erves leebvee eMeemekeebeer keee&#ecelee,
mewve, Heesueerme eebeeJej DeJeuebyetve jneJes ueeieles. meeeOeejer ogye&ue Peeueeyejesyej mebIe JesieUs nesle

39
Demes DeeefCe lee mebIeeuee Skee efJeefMe YeteosMeeeer sJe efceUle Demes. eLee, HejbHeje Heg{s keeeeele
yeoueuee DeeefCe DeMee ekeejs jepeeee mebkeuHevesle efJekeeme nesle iesuee.
3) veiejjepes : HetJexke[erue meeceepe Mesleer, keuee eeJej DeeOeejuesueer nesleer. Hejbleg nUtnUt ue#eele
eeeuee ueeieues keer mecegeJej efveeb$eCe emLeeefHele kesueeme YejYeje DeeefCe mebHeeer esT Mekeles.
efJeMes<ele: eerke ueeskeebveer mecegefkeveeNeeueieleeer peceerve nmleiele kesueer. F.me.HetJeea 800 Je<ee&HetJeea
leebveer meeceeefpeke DeeefCe jepekeere mebmLee efJekeefmele kesuee. leebveee veiejjepes Demes mebyeesOeues
peele Demes. ns veiejjepe cnCepes mJeleb$e meeJe&Yeewce Iekee nesles. eerke ueeskeebee veiejjepeele
meefee menYeeie Demeeeee. ee eerke veiejjepeees JewefMee cnCepes ele#e ueeskeMeener, meeere
jepekeere menYeeie DeeefCe mJeeleb$e ns nesles. eerke veiejjepeele efJeefJeOe ekeejee Meemeveebeener eeesie
kesuee peele Demes Hejbleg Ske keWerYegle ceess jepe efvecee&Ce kejCeeeee yeeyeleerle eerke cee$e DeeMemJeer
Peeues. veiejjepeebes DeeHeDeeHemeele Demeuesues mebIe<e& eecegUs eerke veiejjepeebee Heeeoe jesce ueeskeebveer
Iesleuee.
4) jesceve meeceepe : jesceve meeceepe ns jesce veiejjepeeee mJeHeele, veblej efjHeefyueke jepe
mJeHeele DeeefCe MesJeer meeceepeeee mJeHeele efJekeefmele Peeues. Jeiee&Jej DeeOeeefjle ee meeceepeele
efJeMes<eeefOekeej DemeCeeje Jeie& jepeeyejesyej meee GHeYeesiele Demes. eele ieefjyeebvee DeeefCe meJe&meeOeejCe
ueeskeebvee veeiejer DeefOekeej osCeele Deeues veener. peJeUpeJeU F.me. HetJe& 510 ee ojceeve jesceceOes
GcejeJeMeener Demeuesues ieCejepe DeefmlelJeele Deeues. eerceble GcejeJe meee HeefjCeecekeejkeHeCes
Deeceueele DeeCele Demes. jescevemeeceepe leebee mebefJeOeeveemeeer eefme nesles. lee mebefJeOeeveeuee eej
lelJeebee DeeOeej neslee lees Demee. efJeYeeieuesueer meee, veeeOeerMeebee ceee&oerle keee&keeue, ueeskeebes
meeJe&YeewcelJe, ceee&oerle ue<kejer meee, meeseer JeeHleer ceee&oerle kejCeemeeer ee eej lelJeebee
GHeeesie nesle Demes. jescevemeeceepe leebee mebefJeOeeveemeeer eefme nesles. lee mebefJeOeeveeuee eej
lelJeebee DeeOeej neslee lees Demee. efJeYeeieuesueer meee, veeeOeerMeebee ceee&oerle keee&keeue, ueeskeebes
meeJe&YeewcelJe, ceee&oerle ue<kejer meee, meeseer JeeHleer ceee&oerle kejCeemeeer ee eej lelJeebee
GHeeesie nesle Demes. jesceve meeceepeele eYeeJeer eMeemekeere eb$eCee, keWerYegle jepe, keeeeeeer
meeJe&$eerke Heleer, oUCeJeUCeeeer eYeeJeer meeOeves, ueeske keueeCekeejer keeex Fleeoeruee cenJe
osCeele Deeues nesles. jesceve meeceepeele jepeeee Skelesmeeer Jeefkele mJeeleb$eees cee$e yeefueoeve
osCeele Deeues nesles. leebeer eMeemekeere JeJemLee eebieueer nesleer Hejbleg leer JeJemLee Deelcee vemeuesueer
nesleer. Heg{s jesceve meeceepe ns eesie Jeejme vemeueecegUs keesuece[ues. iessueee celes,
efekeebveer SkelesefMeJeee ueeskeMeener efJekeefmele kesueer nesleers; lej jesceve ueeskeebveer ueeskeMeener
efMeJeee Skelee efvecee&Ce kesueer nesleer.
5) meebceleMeener mJeHeees jepe : jesceve meeceepeeee Hee[eJeeveblej egjesHeceOes DeboeOegboer DeeefCe
ieeWOeU efvecee&Ce Peeuee. ee keeUelee jesceee keWere meeses efJeYeepeve Peeues. keener eseebveer
egjesHeceOes meee emLeeefHele kesueer leebvee keWere meeseer keuHevee veJnleer. ce@keDeeeJnjee celes,
egjesHeceOetve keenerkeeU jepe efomesveemes Peeues. egjesHeceOes eee ojceeve mejbpeeceMeeneree Goe
Peeuee. mejbpeeceMeenerceOes lee lee Yeeieeee ecegKe jepee neslee. jepeeves DeeHeueer peceerve DeeHeuee
mejoejebceOes efJeYeepeerle kesueer. meeseer meJeexelee DeeefCe jepeeee meeses meeJe&YeewcelJe ee

40
keuHeveebeener ueesHe Peeuee. ee&ves meeceeefpeke DeeefCe jepekeere eerJeveeJej meJeexelee emLeeefHele kesueer
DeeefCe jepeeJej Jee&mJe emLeeefHele kesues. Heerieermeee celes, ceOeegieele jepe cnCepes ee&eer
HeesueermeJeJemLee Peeueer nesleer. SketCe mejbpeeceMeenereer meJeexelee, Skelee ve Peeueer. lemese
keWerYetle meee, meceeve keeeoe, meceeve veeieefjkelJe ve Peeues. jepeeee efJekeemeeuee ceeies vesCeeje
ne HHee neslee.
6) DeeOegefveke je^ jepes : megOeejuesuee oUCeJeUCeeee Heleer, eueveJeJemLesJej DeeOeejerle
DeLe&JeJemLee, je^ere yeepeejHesebee Goe, yebogkeeree oeee MeesOe, egjesHeere Yee<eebee efJekeeme
FleeoercegUs mejbpeeceMeeneree veeMe Peeuee. Yeeef<eke, DeeefLe&ke Je Yeewieesueerke ee yebOeecegUs ueeskeebceOes
Skeleseer veJeer peeCeerJe efvecee&Ce Jneeuee ueeieueer. nUtnUt ee&ee meesee ueesHe nesT ueeieuee DeeefCe
eemeJe& keejCeebcegUs Oece&efvejHes#e jepeeee Goe Peeuee. meeOeejCeHeCes meesUeJee Melekeele Fbiueb[,
eevme, mHesveceOes je^jepeeee Goe Peeuee. Deefveebef$ele jepesMeener je^ jepeebceOes Goeeuee
Deeueer. eele ueeskeebes Mees<eCe nesle nesles Hejbleg jepesMeenerle Meeblelee, megJeJemLee, megj#ee efvecee&Ce Peeueer.
Deefveebef$ele jepesMeeneres 16 Jee DeeefCe 17 Jee Melekeele Jee&mJe nesles. ceOeceJeiee&ee Goe Peeuee
ee Jeiee&ves jepekeere meesceOes peemleerle peemle meesee Jeee ceeefieleuee. leecegUs jepee DeeefCe
ceOeceJeie& eebeele mebIe<e& meg Peeuee. Fiueb[ceOes 1688 uee jkelenerve eebleer Peeueer. ee eebleerves
Heg{s Ieveelceke jepesMeeneree Heeee Ieeleuee. 19Jee Melekeele ueeskeMeener DeeefCe eeefleefveOeerke
MeemeveHeleeree efJemleej Peeuee. ueeskeebes meeJe&YeewcelJe DeeefCe mecelee ner lelJes nUtnUt efmJekeejCeele
Deeueer. celeeefOekeejeee nkekeeeener efJemleej Peeuee. 20 Jee Melekeele meJe&$e eew{celeeefOekeejees
lelJe efmJekeejCeele Deeues. ueeskeMeener DeeefCe eeefleefveOeerke MeemeveHeleeree efJekeeme cee$e meieUerke[s
Skeee Heleerves Peeuee veener. Goe. Fbiueb[ceOes nUgnUt Meeblelesves eeefleefveOeerke ueeskeMeener Deeueer.
eevmeceOes leemeeer eebleer Peeueer. 19Jes Meleke cnCepes meeceepeJeeo DeeefCe ueeskeMeeneres efJeefe$e
efceeCe nesles. egjesHe DeeefCe Decesefjkesle ueeskeMeenerves DeeHeues Heee nUgnUg jesJeues. DeeefMeee DeeefCe
Deeefekee Keb[eleerue jepeele meeceepeJeeo DeefmlelJeele Deeuee. 20 Jee Melekeele Heefnuee
ceneegeveblej Deveske osMe mJeleb$e Peeues.
DeeOegefveke je^jepes jepeeee Gleebleerleerue MesJeeer DeJemLee veener. je^jepe Heleer
DeeefCe je^erelJe eecegUs Deeblejje^ere jepekeejCeele mebIe<e& meg Peeues. je<^ebes DeeefLe&ke
HejeJeuebefyelJe, peeieefleke Meebleleseer Fe, peeie=le efJeeej eecegUs nUtnUt peeieefleke mebIejepe ee
mebkeuHevesee Giece nesle Deens.
meejebMe :
je^, jepe Deeeveke, Skeoce Goeeuee Deeues veener. peieeleerue osMener Skeee JesUer
Goeeuee Deeues veener. esUeRee jepeeHeemetve DeeOegefveke ueeskeMeener je^-jepe eeeceeCes jepe
nUgnUg Goeeme Deeues DeeefCe efJekeefmele Peeues. jepeees keee& DeeefCe Yetefcekee eelener yeoue nesle iesues.
DeeOegefveke je^ jepe ueeskeebvee mJeeleb$e, DeefOekeej, efJeefJeOe mesJee GHeueyOe keve osles leecegUs
Deepe jepeees keee&#es$e Jee{ues Deens.

41

4.7 efoIeexejere eMve

1)
2)
3)
4)

esUeree jepeeHeemetve DeeOegefveke je^jepeeHeele jepeeee efJekeemeeee Gleebleeree

Dee{eJee Iee?
DeeOegefveke je^ jepeeee Gleebleeree ceeieesJee Iee.
je^ cnCepes keee? je^ees Ieke meebiee.
je^erelJe cnCepes keee? je^erelJeeeer YeeJevee efJekeefmele kejCeejs Ieke keesCeles
meefJemlej efuene.

42

5
cees[egue 3

meee, DeefOemeee, DeefOeceevelee

Ieke jevee :
5.0
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5

Ger
emleeJevee
meee- DeLe& DeeefCe ekeej
DeefOemeee- DeLe& DeeefCe ekeej
DeefYeceevelee- DeLe& DeeefCe ekeej
efoIeexejere eMve

5.0 Ger<
meee, DeefOemeee DeeefCe DeefOeceevelee jepeMeem$eeee DeYeemeeleerue cetueYetle mebkeuHevee
Deensle. ee keuHeveebee DeLe&, leebeeleerue Yeso DeeefCe jepeeee keeee&le leebeer Yetefcekee mecepetve
IesCes.

5.1 emleeJevee
meee, DeefOemeee DeeefCe DeefOeceevelee ee mebkeuHevee jepeMeem$eeleerue cenJeeee DeeefCe
keWerYetle mebkeuHevee Deensle. ee mebkeuHeveebee DeLe&, mJeHe, ekeej DeeefCe GHeeesefielee Fleeoeree
DeYeeme kesueeefMeJeee Meemeve DeeefCe jepekeejCeees mJeHe mecepet Mekele veener.
jepeMeem$e efJe<eeeee DeYeeme DeeoMe&Jeeoer (Normative) DeeefCe JeemleJeJeeoer
(Empirical) erkeesveevegmeej kejCeele eslees. DeeoMe&Jeeoer erkeesve keee DemeeJes, kemes DemeeJes
eeJej Yej oslees. Deepeee Melekeeleerue jepeMeem$eees DeYeemeke jepeMeem$eeee DeYeeme
JeemleefJeke erkeesveevegmeej kejCeeJej peemle Yej osleele. Jejerue mebkeuHeveeee DeYeeme JeemleefJeke
jepekeejCeeeer keuHevee esCeemeeer DeeJeMeke Deens.

43

5.1 meee- DeLe& DeeefCe ekeej

meesee DeLe& (Meaning) : meJe&meeOeejCeHeCes meee cnCepes Meeqkele (Force) efkebJee leekeo
nese. jepeMeem$eeceOes ``meee cnCepes SKeeee Jeefkele, mecegn efkebJee mebmLee eebeer ogmeNee Jekeleer,
mecegn efkebJee mebmLesJej eYeeJe Hee[Ceeeer #ecelee nese. ogmeeeuee DeeHeuee celeeeceeCes JeeieCeeme
Yeeie Hee[Ceeeer #ecelee cnCepes meee.
DeeOegefveke jepekeere efJeeejJeble je@ye& [eue eebee celes ``Skeeeer ogmeNeeJej eYeeJe Hee[Ceeeer
#ecelee cnCepes meee nese.``
yee&v[ jmesue : eebeeceles ``DeHesef#ele HeefjCeece Ie[Jetve DeeCeCeeeer #ecelee cnCepes meee.``
[sefJn[ F&mve : eebeeceles ``SKeeoer Jekeleer efkebJee ie mJele:ee Fsvegmeej Flej Jekeleer efkebJee
ieeee ke=leer efveOee&efjle kejlees lesJne lees ie ogmeNee ieeJej DeeHeueer meee emLeeefHele kejlees.``
uee@meJesue : eebee celes ``efveCe&e eefeesleerue menYeeie efkebJee efveCe&e eefeesJejerue efveeb$eCe cnCepes
meee nese.``
meeseer JewefMees :
1) meeses mJeHe meeHes#e (Relative) Demeles- meee cnCepes ogmeNeeJej eYeeJe Hee[Ceeeer,
DeHesef#ele HeefjCeece Ie[Jetve DeeCeCeeeer, efveCe&e eefeesJej efveeb$eCe sJeCeeeer #ecelee cnCepes meee
nese, Hejbleg meeses mJeHe mLeU, keeU, Jekeleer, meeceeefpeke DeeefLe&ke, jepekeere HeefjefmLeleereceeCes
yeouele Demeles.
2) meee mebyebOeelceke Demeles- Jekeleer-JekeleeRee mebyebOeeletve meee mHe nesles. meee
JeeHejCeeeer #ecelee SKeeee JekeleerceOes Demeueer lejer ner #ecelee JeeHejCeemeeer lee Jekeleeres
meceepeeleerue Flej IekeebMeer mebyebOe DemeCes pej Demeles. meee keesCeeJej lejer DemeeJeer ueeieles.
3) meee Jele&veelceke Demeles- meeeOeejke DeeefCe peebeeJej lee meesee eYeeJe He[Ceej Demelees
leebee Jele&veeletve meee Jekele nesle Demeles. Goe. SKeeeeke[s yeUmeeceLe& Demesue DeeefCe
ogmeNeeke[s DeLe&meee (cnCepes KetHe mebHeeer) Demesue lej ee oesIeebHewkeer keesCeeee FsJeve efkeleer
ueeske DeeHeues Jele&ve yeoueleele ns keUle veener. meee Jele&veeJej, DeeejCeeJej eYeeJe Hee[Ceejer Demeles.
4) emebieefJeefMe- HeoecegUs meee Jekeleeruee efceUles. HeoeJej vemeleebvee lee HeoeMeer mebyebOeerle
meesee JeeHej Jekeleer ke Mekele veener. cnCepese Heoevegmeej, emebieeeceeCes meee Demeles.
5) meesuee ceee&oe Demeleele- Skee ceee&osHeueerke[s Deefveeb$eerleHeCes meee ieepeefJeCeeee kegCeer
eelve kesueeme leees HeefjCeece DeeefCe eefleefeee efvecee&Ce nesleele. Goe. Meemeveeves Deefveeb$eerleHeCes
meee ieepeefJeCeeee eelve kesueeme ueeske lee Meemeveeuee eeflekeej kejles.

44
6) meee ner meeceeefpeke, jepekeere, DeeefLe&ke efkebJee vewefleke keesCeleener mJeHeeeer Demet Mekeles.
Goe. jepekeejCeebke[s jepekeere meee Demeles. eercebleeke[s DeeefLe&ke meee Demeles. mJeeceer, ieg
eebeeke[s vewefleke meee Demeles.

5.2 meee, DeefOemeee DeeefCe DeefOeceevelee mebyebOe :

Force is the instrument of Power, influence is the outcome of the
power and authority is the legitimised power.
meeses ceespeceeHe kejCeees meeOeve cnCepes eYeeJe (influence) nese. (Influence is
the yardstick of power) meee eYeeJeeletve Jekele nesles. SKeeee Jekeleer efkebJee mebmLesJej

eYeeJe Hee[tve pesJne meee DeHesef#ele yeoue Ie[Jetve DeeCeles lesJne meee Jekele nesles.
pesJne meesuee ueeskeebeer DeefOeceevelee (Ligitimacy) efceUles efkebJee leer meee ueeske pesJne
efmJekeejleele lesJne lee meeses Heebej DeefOemeesceOes nesles. meee (Power) + DeefOeceevelee
(Ligitimacy) = DeefOemeee (Authority).
1) Authority without power is toothless Tiger) meesDeYeeJeer DeefOemeee keUmeg$es
yeengues Mekeles. meee Demee Ieke Deens keer, pees meeOeejCe Jekeleerueemege DemeeOeejCe yeveJet
Mekelees.
2) (Power without authority is not legal and it is insecure) meesuee
DeefOemeeseer pees[ Demesue leje leer meee HeefjCeecekeejer DeeefCe eYeeJeer jles.
3) meee DeeefCe DeefOemeee eebvee pees[Ceejer DeefOeceevelee Demeles. Ligitimacy is the link
between power and authority. meee, DeefOemeee DeeefCe DeefOeceevelee ee eflevner
mebkeuHevee SkeceskeebJej DeeOeeefjle DeeefCe Ieefve mebyebOeerle Deensle. Skee Meyoele Authority is
legitimate power Demeles. DeefOemeee cnCepes DeefOeceevelee efceUeuesueer meee nese.
meeses ekeej (Types or Forms of Power):Jeefkeleke[s Demeuesues Ieke (potential elements) DeeefCe les Ieke JeeHejCeeeer
Jekeleereer #ecelee (capability of the person to use following elements)
eeJeve meesee ekeej keesCelee ns ue#eele Ieslee esles.
1) DeeefLe&ke meee (Economic Power) : mebHeeer, Hewmee (Money) eeJej DeeOeeefjle
DeeefLe&ke meee Demeles. eercebleeke[s eercebleereer efkebJee mebHeeereer meee Demeles. Jeefkele, ie, jepekeere
He#e DeeefCe je^ ee meJeeeee erves DeeefLe&ke meee DemeCes Ske cenJeHetCe& iees Deens.
YeeeejeJej GHeee cnCetve DeeefLe&ke meee DeeefCe jepekeere meee eebes efJeYeepeve kejCes iejpeses
Deens, Demes cele Hueses ee efJeeejJebleeves ceeb[ues nesles. Deepeee ueeskeMeenerceOes megOoe
efveJe[CegkeebceOes DeeefLe&ke meesee eYeeJe efometve eslees. DeeefLe&kemeee DeeefCe jepekeere meee neleele
nele Ieeuetve eeueleebvee efomeleele.

45
meceepeeceOes DeeefLe&ke meee (Economice Power) peebeeke[s Demeles
leebeeke[s jepekeere meeeOeeNeebJej eYeeJe Hee[Ceeeer #ecelee Demeles. keeue& ceekeme&ves meeceJeeoer
efJeeejmejCeer ceeb[leebvee Yeeb[JeueMeener jepeJeJemLesle cegKe oesve Ieke Demeleele. Ske eerceble
Yeeb[Jeueoej DeeefCe ogmejs keeceieej Demes cele ceeb[ues nesles. eeHewkeer eerceble Yeeb[Jeueoejebke[s DeeefLe&ke
meee DemeueecegUs leebes jepeeJej Jee&mJe Demeles. DeeefLe&ke meesee DeeOeejeJej les keeceieejebes
Mees<eCe kejleele. meceepeele Jeie&efJenerve (classless) JeJemLee DeeCeueeefMeJeee mecelee esCeej veener
eeJej Yej efouee neslee.
peefceveoejer JeJemLee, mejbpeeceMeener JeJemLeebceOes peceerveoej DeeefCe mejbpeeceoejeke[s
DeeefLe&ke meee Demeles. DeeOegefveke Yeejleere ueeskeMeener MeemeveHeleerceOes mege Meemeveeuee Debyeeveer,
ee, ieesojspe, yeeruee& ee GeesieHeleeRee oyeeJeeuee DeeefCe meesuee ogue&ef#ele keve eeuele veener.
2) ue<kejer meee (Military Power) : meeeOeejer jepeeee efveefce&leermeeer lee jepeeke[s
ue<kejer meee DemeCes iejpeses Demeles. pee je^euee peeieefleke jepekeejCeele eYeeJeer Jneees Demeles
lee je^euee ue<kejer erves mJele:uee DeeeJele DemeeJes ueeieles. ue<kejer meesefMeJeee jepe efket
Mekele veener. ne@ype DeeefCe ce@ke@Jnueer ee efJeeejJebleeveer jepe ue<kejer <erves meeeOeejer DemeeJes eeJej
DeefleMee Yej efouee neslee. leebeeceles meeOeejer jepee meJeeJej Hee[t Mekeles.
3) meeceeefpeke meee (Social status) : meceepeeceOes peele, efuebie, JebMe eeJeve Demeuesues
mLeeve Je opee& meesmeeer keejCeerYetle Demeles. Goe. efnbot peeler JeJemLeseceeCes meceepeeleerue Jeefj
peeleeRvee vescenere meceepeeceOes meee Je efJeMes<eeefOekeej nesles Heg<eeOeeve mebmke=leer Demeuesuee
meceepeeceOes efm$eeebHes#ee Heg<eebvee DeefOeke meee nesleer. peeleeree DeeOeejeJej meeeOeejer Demeuesues
jepekeere He#e Deepeee ueeskeMeenerceOes Deensle.
4) ueeskeMekeleeree Heeefbyee (Numrical strength) : pee jepekeere He#eebvee, Jekeleeruee
ueeskeebee Heeefbyee efceUlees les jepekeere He#e Meemekeere meeeOeejer nesleele. ueeskeMekeleeree Heeefbyee
DemeueeefMeJeee keesCeleere Jekeleer, ie eYeeJeer Mekele veener. cenelcee ieebOeeree meleeen
eUJeUerceOes ueeskeMekeleeree Heeefbyee Je menYeeie neslee cnCetve mJeeleb$e eUJeUeruee eMe efceUeues.
ueeskeMekeleeree HeeeRyee ner Ske eeb[ Mekeleer Deens. ueeskeMekeleeree Heeefbyee efceUJeCeemeeer Deveske
Heg{ejer ueeskeebee YeeJeveebee Heeeoe Iesleele.
5) vewmeefie&ke meeOevemebHeeer (Natural resources) : vewmeefie&ke meeOevemebHeeer Goe. lesue,
Keefvepes, peceerve, KeeCeer, HeeCeer DemeCeeNee je^ebke[s DeeHeesDeeHe meee eeHle nesles. eeJevee
jepekeejCeeceOes `lesueees jepekeejCe`, `HeeCeees jepekeejCe` Ie[le Demeles. vewmeefie&ke meeOevemebHeeer
Demeuesuee je^eee eYeeJe Flej je^eJej Demelees.
6) ceeveJeer meeOevemebHeeer (Human resources) : pee osMeeleerue ueeske eeceeefCeke,
efMeef#ele DeeefCe SKeeee keeee&uee Jeentve IesCeejs Demeleele cnCepese peebeeke[s ceeveJeer meeOevemebHeeer
Demeles les jepe DeeHeesDeeHee meeeOeejer DeeefCe eYeeJeer yeveles. eeGue Yeeeejer, DeeUMeer,
DeefMeef#ele pevelee Demeuesuee osMe ogye&ue yevele peelees.
7) efJeeejmejCeerJej DeeOeeefjle meee (Ideological power) :
efJeefMe
efJeeejmejCeeree DeeOeejeJej Ske eeb[ leekeo efvecee&Ce nesle Demeles. Goe. ceekeme&ee meeceJeeoer

46
efJeeejmejCeerves jefMeeeceOes eebleer Ie[Jetve DeeCeueer. FeueerceOes He@efmePece ee efJeeejmejCeeree
DeeOeejeJej cegmeesefueefveves Feueeruee meeeOeejer yeveefJeues nesles. efnbotlJe efJeeejmejCeer, Deepener efJeefMe
ieeuee meeeOeejer Je eYeeJeer nesCeeme keejCeerYetle jles. YeeJeefveke DeeefCe ceeveefmekeerves ueeskeebvee
Skeef$ele DeeCeCeeme Je meeeOeejer yeveCeeme efJeeejmejCeer cenJeees keee& kejleele.
8) jepekeere meee (Political power) : jepeeke[s jepekeere meee Demeles. pees He#e
meesJej Demelees lees He#e jepekeere meeeOeejer Demelees DeeefCe Meemevekeee& kejlees. keeeosceb[U,
keee&keejer ceb[U, veeeceb[U ns Meemeveees Ieke lee lee #es$eeceOes meeeOeejer Demeleele.
9) Jejerue meeOeves JeeHejCeeeer #ecelee (The capacity to use the resources) :
Hewmee, vewmee|ieke meeOevemebHeeer, jepekeere meee Hekele Demetve eeuele veener lej les Ieke JeeHejCeeeer
#ecelee JekeleerceOes, je^eceOes DemeeJeer ueeieles. leemeeer eesie vesle=lJe iegCe (leadership
qualities) DemeeJes ueeieles. eesie vesle=lJe osCeeje Heg{ejer ueeskeebvee esjCee osCeeje, ceeie&oMe&ve
kejCeeje, meJeeceOes eesie mecevJee DeeCeCeeje Demelees. Goe. ueeskeceeve efUke, cenelcee ieebOeer
eesie vesle=lJeeceOes KetHe ceeser leekeo Deens. ogmejs cnCepes efveCe&e IesCeeeer #ecelee JekeleerceOes DemeeJeer
ueeieles. eesie JesUer eesie efveCe&e IesCes DeefleMee iejpeses Demeles. eflemeje Ieke cnCepes JeeeIeeer
(Negotiation) kejCeeeer #ecelee DemeeJeer. eeej (propaganda) eecegUs ueeskeebee ceveele
eesie HeefjJele&ve Ie[efJelee eslees. eesie vesle=lJe iegCe Demeuesues veslee, leeeer efveCe&e IesCeeeer #ecelee,
JeeeIeeer kejCeeeer #ecelee, ueesskeebee eeflemeeo efceUJeCeeeer #ecelee Demeuesueer Jekeleere meeeOeejer
yevele Demeles.
efve<ke<e& : Jejerue Iekeebee DeeOeejeJej meeses mJeHe DeeefCe meeses ekeej mHe< nesleele.
meejebMe `meee ner mebkeuHevee Keeueerue lekeleeJeve meejebMeHeeves mHe< nesles.
lekelee
meee (powep)
1
2
3
4

meesee DeLe&
JewefMe<s
meee, DeefOeceevelee,
meeses ekeej
DeefOemeee mebyebOe
1) jepeMeem$eeleerue DeLe& 1) meeHes#e
1) meee+DeefOeceevelee=DeefOemeee
Power +Legitimacy=Authority
2)jmesue
2) mebyeOeelceke
3) F&mve
3) Jele&veelceke 2) eflevener Ieke SkeceskeebJej
4) uee@meJesue
4)emebieefJeefMe< DeeOeejerle
5) ceee&oerle
6) Deveske ekeejeer
1
2
3
4
5
6
7
8
9

DeeefLe&ke ue<kejer meeceeefpeke ueeskeMeeqkele vewmeefie&ke efJeeejmejCeer jepekeere #ecelee ceeveJeer

meee
ee Heeefbyee meeOevemebHeeer ee Heele
meeOevemebHeeer

47
DeeHeueer eieleer leHeemee :
1) meee cnCepes keee?
2) meeses mJeHe mHe< keje?
3) meeses ekeej meebiee?
4) meee, DeefOemeee DeeefCe DeefOeceevelee eeleerue mebyebOe mHe< keje.

5.3 DeefOemeee (Authority) - DeLe& DeeefCe ekeej

DeefOemeesee DeLe& (Meaning) : DeefOemeesuee Fbepeerle Authority cnCeleele. ne Meyo ue@erve
Meyo `auctor DeeefCe `auctoritas ee MeyoeHeemetve Goeeme Deeuee Deens. Auctor cnCepes
Dee%ee osCeeje (promoter of some order) efkebJee `originator nese.
ce@keDeeeJnj : eebveer DeefOemeeseer JeeKee kesueer Deens. ``Aucthority as the power to
command ob edience.

meeeceveee celes : ``DeefOemeee cnCepes efveCe&e IesCeeeer DeeefCe Flejebee ke=leeRvee ceeie&oMe&ve
kejCeeeer meee nese.`` (``Authority as the power to make decision which
guides the actions of others.) keeeosMeerj meee (legitimate power) cnCepese
DeefOemeee (Authority) nese.
DeefOemeeseer JewefMees :
1) keeeosMeerj Demeles (Legitimacy) : DeefOemeee keeeosMeerj (legal) Demeles. DeefOemeee
keeeosMeerj DemeueecegUs eYeeJeer DeeefCe HeefjCeecekeejer nesles. DeefOemeesee efmJekeej meJe&peCe
kejleele. keeeosMeerj DeefOemeee cnCepes ceevelee efceUeuesueer meee.
2) Jee&mJeJeeoer (Dominance) : DeefOemeeses mJeHe Jee&mJeJeeoer Demeles. DeefOemeesee
Dee%ee meJe& HeeUleele. Dee%ee osCeeee DeefOemeesuee DeefOekeej Demelees. pee Jekeleer efkebJee
ieeke[s DeefOemeee Demeles lee Jekeleer efkebJee ieees Jee&mJe FlejebJej Demeles.DeefOemeesJej
DemeCeeNee Jeeqkeleuee efkebJee ieeuee Dee%ee osCeeee DeefOekeej Demelees.

48
3) peyeeyeoejer Demeles (Accountability) : DeefOemees Jej peyeeyeoejer Demeles.
ueeskeMeenerceOes jepekeere DeefOemeeeOeejer lee jepeeleerue ueeskeebvee peyeeyeoej Demeleele.
eMeemekeere jevesle Keeueee Jejeeuee peyeeyeoej Demelees.
4) DeefOemeee efJeefMe HeoeMeer efveie[erle Demeles : lee HeoeJej peer Jekeleer Demesue lee
Jekeleeruee lee HeoeeceeCes meee Demeles. Goe. HebleeOeeve, je^Heleer, ceneefJeeeueeeleerue eeeee&,
eeOeeHeke.
5) efJeJeske (Reason) : DeefOemeeeOeejkeebee Dee%eebes Heeueve ueeske Fsves DeeefCe efJeJeskeeves
kejleele. DeefOemeesJej DemeCeeNee Jeeqkeleee Dee%ee HeeUCes ueeskeebes kele&Je Demeles.
DeefOemeeses ekeej (Types of Authority) :
DeefOemeeses GiecemLeeve (Sources) DeeefCe mLeeve (Location) eeJeve DeefOemeeses
ekeej mHe kejlee esleele. ce@kemeJesyej ee jepeMeem$e%eeves DeefOemeeses leerve ekeej DeefOemeeses
GiecemLeeveeJeve mHe kesues Deensle.
1) HeejbHeeefjke DeefOemeee (Traditional)
2) efoJeJeueeer DeefOemeee (Charismatic)
3) JewOeeefveke DeefOemeee (Legal rational)
1) HeejbHeefjke DeefOemeee : DeefOemeeses GiecemLeeve eLee, HejbHeje Demeles lesJne DeefOemeesee lee
ekeejeuee HeejbHeeefjke DeefOemeee cnCeleele. HejbHeje eLeevegmeej DevegJebefMekelee leJeeeceeCes jepee
meesJej Demelees lesJne leer HeejbHeefjke DeefOemeee nese. HeejbHeefjke DeefOemeee meelele DeeCeCeejer
Demeles. Goe. jepesMeener. jepeeee owJeer efmeOoevleeJej efJeJeeme keve jepekeere vesleeuee
jepee mecepeCeele esles. DeMee meceepeeceOes HejbHejeiele DeefOemeee efometve esles.
2) efoJeJeueeer DeefOemeee : jepe kejCeeee nkeke pesJne SKeeeeuee lee Jekeleeree vesle=lJe
iegCeebcegUs (Leadership qualities) efceUlees. lesJne leeuee efoJeJeueeer DeefOemeee
cnCeleele. SKeeee Deueewkeerke JekeleerceJeeee eYeeJeecegUs ueeske Deekeef<e&le nesleele DeeefCe lee
DeefOemeesee Dee%ee HeeUleele. Goe. ueeskeceeve efUke, cenelcee ieebOeer, Heb[erle vesn
efoJeJeueeer DeefOemeee Demeuesueer JeefkelecelJe nesleer. ee vesleebee Hee$elescegUs ueeske leebee
DeefleMee Deeoj kejerle. eYeeJeer JeefkelecelJe Demee iegCe Deens pees ceevemeMeem$eere <ee
DeefleMee esjCeeoeeer jlees. leecegUs Deveske ueeske eYeeJeer nesleele.
3) JewOeeefveke DeefOemeee : Ieveelceke efveece DeeefCe keeeos eevegmeej Demeuesuee DeefOemeesuee
JewOeeefveke DeefOemeee cnCeleele. Goe. ueeskeMeener MeemeveHeleerceOes DeefOemeeses mJeHe
JewOeeefveke DeeefCe keeeosMeerj Demeles.
Deej. Sme. Hesj (peters) eebveer DeefOemeeses oesve ekeej mHe kesues Deensle.
1) Dejure - veececee$e DeefOemeee
2) Defacto - JeemleefJeke DeefOemeee

49
1) Dejure - veececee$e DeefOemeee : veececee$e DeefOemeee cnCepes keeeeeeceeCes (authority
in law) meee Demeles Hejbleg lee meeses mJeHe DeewHeeeefjke (formal) Demeles. Goe.
efyeveee jepee, Yeejleees je^Heleer.
2) Defacto - JeemleefJeke DeefOemeee : ele#eele JeemleJeeceOes meeeOeejer Demelees.
(Defacto) leeuee JeemleefJeke DeefOemeee cnCeleele. Goe. HebleeOeeveebeer meee Yeejleele DeeefCe
FbiueceOes JeemleefJeke DeefOemeee nese.
meejebMe
1

DeefOemeesee DeLe&

JewefMe<es

1) Goe
2) ce@keDeeeJnj
3) meeeceve

DeefOemeee (Authority)
3

DeefOemeeses ekeej

DeefOemeesee
meee DeeefCe
DeefOeceevelesMeer
mebyebOe

1) keeeosMeerj
ce@kemeJesyej
Hesj
2) Jee&mJeJeeoer
3) peyeeyeoejer
1
2
3
1
2
4) efJeefMe< HeoeMeer
efveie[erle
HejbHejeiele efoJeJeueeer JewOeefveke veececee$e JeemleefJeke
5) DeefOemeeses Heeueve
efJeJeskeeves

DeeHeueer eieleer leHeemee :

1)DeefOemeee cnCepes keee?
2)DeefOemeeses mJeHe mHe< keje?
3)DeefOemeeses ekeej efuene.
4)DeefOemeesee meee DeeefCe DeefOeceevelesMeer mebyebOe mHe< keje.

50

5.4 DeefOeceevelee (Legitimacy) - DeLe& DeeefCe ekeej

DeefOeceevelee ner mebkeuHevee meee DeeefCe DeefOemeee ee mebkeuHeveeMeer Ieefve mebyebefOele Deens.
Legitimacy is an important ingredient of authority along with power.

DeLe& : DeefOeceevelee cnCepes JewOeeefvekelee (Legality) nese.

meeses DeefOemeesceOes Heeblej nesCeemeeer DeefOeceevelee DeeJeMeke Demeles. It is legitimacy
that converts power into authority.

Dee@kemeHees[& FbefiueMe ef[keMevejer eceeCes DeefOeceevelee cnCepes keeeeeeceeCes ceeve DemeCes nese.
(allowed by the law.)

DeefOeceevelee ee mebkeuHevesceOes leerve ieeser DebleYet&le Deensle.

1)DeefOemeesJejerue Jekeleereer veeelee The rightfulness of an individuals claim to
authority.

2) DeefOemeesJejerue Meemeveeeer veeelee The rightfulness of a Government

3) jepekeere JeJemLeseer Ieveelcekelee The rightfulness and constitutionality of
a political system as a whole Goe. SKeeoer Jekeleer keeeeeceOes efouesuee efveeceebeceeCes
lee efJeefe< HeoeJej Demesue; lej lee Jekeleeree lee HeoeJejerue (DeefOekeej) DeefOemeee veee nese.
jepeIevesleerue efveeceebeceeCes DeeefCe eefeesvegmeej Meemeve meesJej Deeues Demesue lej lee Meemeveeeer
DeefOemeee veee nese.
DeefOeceeveleses DeeOeej (Grounds of Legitimacy) :
1) ce@kemeJesyej ee jepeMeem$e%eeves DeefOemeesuee DeefOeceevelee leerve DeeOeejeJej Demeles Demes cnues
Deens.
1) HejbHeje traditional grounds
2) efoJeJeueeer charismatic eYeeJeer JeeqkelecelJeeee DeeOeejeJej.
3) JewOeeefveke legal rational grounds
2) De@efjme@ue ee eerke efJeeejJebleebee celes- Meemeveeeer JewOeeefvekelee eeJeve jefJeCeele eeJeer
keer les Meemeve ueeskekeueeCeemeeer efkeleereceeCeele keee& kejles. pes Meemeve ueeskeebee efnleemeeer keee&
kejles lee Meemeveeuee DeefOeceevelee eeJeer. pes Meemeve mJeeLee&meeer keee& kejles lee Meemeveeuee
DeefOeceevelee osCeele esT vees.
3) mees ee eWe efJeeejJebleeves Demes cnues Deens keer, ``pes Meemeve ueeskeebee meecegefnke Fsvegmeej
(General will) keee& kejles lee Meemeveeuee DeefOeceevelee eeJeer.``

51
4) yesLebce ee efJeeejJebleeves DeefOeceeveleses DeeOeej meebieleebvee Keeueerue cegeebJej Yej efouee Deens.
``pes Meemeve lee jepeeleerue keeeeebeceeCes Demeles DeeefCe ueeskemebceleer (consent of the
people) Jej DeeOeejuesues Demeles lee Meemeveeeer DeefOemeee veee Deens.``
5) jepekeere JeJemLesee ekeejeeceeCes DeefOeceeveleses DeeOeejYetle Ieke KeeueerueeceeCes
Deensle1) jepesMeener (Monarchical system) MeemeveHeleerceOes eLee, HejbHeje, Jeejmee
DeefOeceevelesee DeeOeejYetle Ieke neslee. owJeer efmeevleeeceeCes jepeeuee jepe kejCeeee
DeefOekeej osJeevese efouee Deens Demes mecepeCeele esle Demes. JebMeHejbHejseceeCes jepesMeenerceOes
jepeeuee DeefOeceevelee efceUle Demes.
2) ueeskeMeener (Democratic system) MeemeveHeleerceOes ueeskemebceleer, ueeskeebeer Fe ee
DeeOeejeJej Meemeveeuee DeefOeceevele efceUles.
3) mejbpeeceMeener (Elitist systems) ceOes efMe#eCe, eercebleer, JekeleerceJe meeceeefpeke opee& ee
IekeebcegUs es Demeuesuee Jeefkele efkebJee ieeee Meemeveeuee DeefOeceevelee efceUles.
6)

[sefJn[ F&mve ee efJeeejJebleeves DeefOeceeveleses leerve ekeej mHe kesues Deensle.

1) efJeeejmejCeerJej (ideological legitimacy) DeeOeeefjle DeefOeceevelee
2) jevesee DeeOeejeJej (structural legitimacy) DeefOeceevelee
3) Jeefkeleiele DeeOeejeJej (personal legitimacy) DeefOeceevelee

efJeeejmejCeer (ideology) ee Iekeeee DeeOeejeJej DeefOemeesuee DeefOeceevelee efceUles

lesJne efJeeejelceke DeefOeceevelee cnCeleele.
SKeeoer jevee efkebJee JeJemLee (structure) ee DeeOeejeJej DeefOeceevelee efceUles lesJne
jeveelceke DeefOeceevelee cnCeleele.
Jeefkeleee Jekeleeriele #ecelesee DeeOeejeJej DeefOemeesuee DeefOeceevelee efceUles lesJne
leeuee Jekeleeriele DeefOeceevelee Demeles.

52
meejebMe
1
DeLe&

DeefOeceevelee (legitimacy)
2
DeefOeceeveleses DeeOeej

1
2
ce@kemeJesyej ee celes De@efjmeue

3
mees

4
yesLebce

3
DeefOeceevelesee meee DeeefCe
DeefOemeesMeer mebyebOe
5
jepekeere
JeJemLeseceeCes

6
F&mveee
celes

1
2 3 ueeskeebes efnle meecegefnke F&ne ueeskemebceleer
HejbHeje efoJeJeueeer keeeos
Je JewOeefvekelee

5.5 efoIeexejere eMve

1)
2)
3)
4)
5)

meee cnCepes keee? meeses mJeHe DeeefCe ekeej meebiee?

DeefOemeesee DeLe& meebiee? DeefOemeeses mJeHe DeeefCe ekeej mHe keje.
DeefOeceeveleseer JeeKee ee DeeefCe DeefOeceeveleses DeeOeejYetle Ieke efuene.
meee, DeefOemeee DeeefCe DeefOeceevelee ee mebkeuHeveeleerue Yeso mHe keje.
meee, DeefOemeee DeeefCe DeefOeceevelee ee mebkeuHeveebee SkeceskeebMeer mebyebOe mH< keje.

53

6
cees[egue 3

meeJe&Yeewcemeee
Ieke jevee :
6.0
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
6.7
6.8
6.9
6.10

Ger
emleeJevee
meeJe&Yeewcemeee mebkeuHevee Gleebleer
meeJe&Yeewcemeesee yeepet
meeJe&Yeewcemeesee JeeKee
meeJe&Yeewcemeeseer JewefMees
Dee@merveee meeJe&Yeewcemeesee efmeevle
meeJe&Yeewcemeesee DeveskemeeeJeeoer efmeevle
meeJe&Yeewcemeeses Jeefie&kejCe
meejebMe
efoIeexejere eMve

6.0 Ger<
ueeskemebKee, efveefele YeteosMe, Meemevemeee, meeJe&Yeewcemeee ns jepeees eej cenJeees
Ieke Deensle. ee ekejCeele meeJe&Yeewcemeesee meJe&meeOeejCe meboYee&le DeYeeme kesuee Deens.

6.1 emleeJevee
jepeeee eej IekeebHewkeer meeJe&Yeewcemeee ne Ske DeefleMee cenJeeee Ieke Deens.
meeJe&Yeewcemeee cnCepes meJeexe meee, jepeeeer meeJe&Yeewcemeee cnCepes jepeeeer meJeexe meee nese.
meeJe&Yeewcemeesuee jepeeee Deelcee eEkeJee oe mebyeesOeleele. SKeeee osMeeuee leesHeele jepe cnues
peeT Mekele veener peesHeele lees osMe DeeHeuee Debleie&le YeteosMeeJej, ueeskeebJej meJeexe meee
GHeYeesieele veener. jepeeee DeefOemeeses meej cnCepes meeJe&Yeewcemeee nese. jepeepeJeU Demeuesuee
ee IekeecegUse jepe DeeefCe Flej mebmLee, mebIeveeHes#ee JesieUs DeeefCe es jles. eleske jepeele
DeMeer DeefOemeee Demeles keer peer meJeexe Debeflece Demeles. lee DeefOemeeseer Fe meJe& mebmLee,

54
mebIevee DeeefCe JeefkelebJej keeeosMeerjefjlee yebOevekeejke Demeles. SketCe meeJe&Yeewcemeee cnCepes
meJeexe, Debeflece, keeeosMeerj meee nese.

6.2 meeJe&Yeewcemeee mebkeuHevee Gleebleer

DeeOegefveke jepeeee GoeeMeer ner keuHevee mebyebefOele Deens. De@efjme@ueee efJeeejebceOes
jepeeee meJeexe meesee GuuesKe Deens. jesceve pegefjm DeeefCe ceOeegieerve efJeeejke eebeener
efueKeeCeele jepeeee meJeexe meesee GuuesKe Deens. ceOeegieele jepeeuee pejer meeJe&Yeewce mecepeues
peele nesles lejer Skeerke[s jepeeJej mejbpeeceoejees DeeefCe ogmejerke[s ee&es Jee&mJe nesles. Hejbleg
je^jepeeee Goe Peeueeveblej pesve yeesoerve eeee efueKeeCeele meeJe&Yeewcemeee cnCepes jepeeeer meJe&
pevelesJej Demeuesueer Deceee&efole meee nese Demee GuuesKe Deens. yeesoerveee celes keeeoe
meeJe&Yeewcemeeeeer Fe nese.

6.3 meeJe&Yeewcemeesee yeepet

Debleie&le DeeefCe yeene meeJe&Yeewcemeee
yeesoerve ee efJeeejJebleebves Debleie&le meeJe&Yeewcemeeseer keuHevee mHe kesueer Deens. jepeeleerue
meJe& veeiejerkeebJej Je ueeskeebJej Demeuesueer jepeeeer meJeexe meee cnCepes Debleie&le meeJe&Yeewcemeee
nese. egiees eesefMeeme ee [e uesKekeeves yeee meeJe&Yeewcemeeseer keuHevee mHe kesueer Deens. meeJe&Yeewce
jepeebes SkeceskeebMeer mebyebOe meceeve mLeeve eeJej DeeOeejuesues Demeleele. eleske jepe yeene #es$eele
cnCepes Flej jepeebeer mebyebOe sJeleebvee mJeleb$e Demeles. ce@ke@Jnueer ee efJeeejJebleeves jepeHeg$eeuee
GHeosMe kejleevee Demes cnues Deens keer jepeHeg$eeves yeene efveeb$eCe DeeefCe Debleie&le #es$eeleerue ee&es
efveeb$eCe Pegieeve eeJes. Lee@ceme ne@ype ee efJeeejJebleeves jepeeee meeJe&YeewcemeesJej keesCelesner
keeeosMeerj yebOeves vemeleele Demes cnues Deens. jepe keeeos efvecee&Ce kejerle Demeles. jepe ns Skee
meeses SkecesJe keW Deens. DeMeeekeejs ne@ypeves keeeosefJe<eeke meeJe&YeewcelJeeeer keuHevee ceeb[ueer Deens.
meeJe&YeewcelJeeeer keuHevee Heg{s yeWLece, Dee@merve, mees, nsiesue eebveer efJekeefmele kesueer. ee meJe&
efJeeejJebleebee celes jepeeeer meeJe&Yeewcemeee Debleie&le DeeefCe yeene#es$eele meJeexe, Debeflece, efvejHes#e
Demeles.
meeJe&YeewcemeesJejerue ceee&oe
eeGue pee@ve uee@ke, cee@smkeeg, efmHeveesPee, keeB eebee celes jepeeeer meeJe&Yeecemeee
ceee&efole Deens. Decesefjkeve eebleeree keuHevesves eYeeefJele nesTve ee efJeeejkeebveer DeeOegefveke jepe
meJeexe Deens kee? eeefJe<eeer eMve GHeefmLele kesuee. leebee celes ceeveJeeves Deveske mebmLee, mebIevee
megmebmke=le meeceeefpeke peerJeve peieCeemeeer efvecee&Ce kesuee. leeHewkeere jepe ner Ske mebmLee Deens.
ee meJe& mebmLee mebIeveebes SkeceskeebJej Jee&mJe veener lej jepeeleerue ee meJe& mebmLee, mebIeveeceOes
meee efJeYeeieuesueer Demeles. uee@ke, ceeBsmkeg eebveer meeeefJeYeepeve, ceee&efole meeJe&YeewcelJe, Ieveelceke
Meemeve, vewmeefie&ke nkekeebee efmeeble efJekeefmele kesuee DeeefCe ceee&efole meeJe&Yeewcemeee ner mebkeuHevee
ceeb[ueer.

55

6.4 meeJe&Yeewcemeesee JeeKee

yeesoerve, eesefMeeme eebveer meeJe&YeewcelJeeee pee JeeKee kesuee Deensle lee Jejee
efJeJeseveele Deeuee Deensle.
yue@ke mesveeer JeeKee : jepeeeer meJeexe, efvejHes#e, Deefveebef$ele DeeefCe keeeosMeerj
meJeexe meee cnCepes meeJe&Yeewcemeee nese.
pesueerveskeee celes : meeJe&Yeewcemeee cnCepes jepeees Demes JewefMee keer peeejs jepe
mJele:ee FsefMeJeee keMeevesner yeebOeuesues vemeles.
yepes&meee celes : meeJe&Yeewcemeee cnCepes jepeeeer cetU, efvejHes#e, Deceee&efole meee nese:
peer meJe& Jekeleer, ueeske DeeefCe meJe& mebmLeeJej Demeles.
ieeve&jee celes : meeJe&Yeewcemeee cnCepes jepeeeer meJeexe Fe DeeefCe meee nese keer
peecegUs jepe ns Flej mebmLee mebIeveeHes#ee JesieUs Yeemeles.
jepeMeem$eeee MeyokeesMeevegmeej : meeJe&Yeewcemeee cnCepes jepeeeer meJeexe meee
nese; peer Debleie&le DeeefCe yeee nmle#esHeeHeemetve cegkele Demeles.
SketCe meeJe&Yeewcemeee meJeexe, efvejHes#e, Debleie&le DeeefCe yeee #es$eele mJeleb$e, Demeuesueer
jepeeeer meJeexe meee nese. Decesefjkesee meJeexe veeeeueeees veeeefOeMe megbojueB[ eebes Yee<e
eeyeeyeleerle veceto kejCeemeejKes Deens. les cnCeleele, jepekelex esleele DeeefCe peeleele, Meemeve
DeeefCe Meemeveees ekeej yeoueleele. Hejbleg meeJe&Yeewcemeee keeece jenles. jepe meeJe&YeewmeesefMeJeee
DeefmleJeele jent Mekele veener. meeJe&Yeewcemeee jepeeee Ske DeeJeMeke Ieke Deens. pej SKeeee
osMeeves lee jepeeuee efpebketve Iesleues lej lee jepeeeer meeJe&Yeewcemeee ve nesles. jepeeeer
meeJe&Yeewmeee keeeosMeerj Demeles. jepeeee meeJe&YeewcemeescegUs jepe meJe& efveCe&e IesT Mekeles,
yeeeefveeb$eCeeHeemetve cegkele jent Mekeles.

6.5 meeJe&Yeewcemeeseer JewefMees

Jejerue JeeKeebee DeeOeejeJej meeJe&YeewcelJeeeer JewefMees Heg{erueeceeCes meebielee esleerue.
1)

efvejHes#elee : keeeosMeerj erkeesveeletve jepeeeer meeJe&Yeewcemeee efvejHes#e Demeles.

jepeeee DeefleMee cenJeeee DeeefCe DeeJeMeke Ieke cnCepes meeJe&Yeewcemeee nese.
jepeeee meeJe&Yeewcemeesuee DeeefCe Fsuee jepeeblebie&le kegCeerner DeeJneve ke Mekele
veener. yeeneyeeyeleerlener jepeeee meesle kegCeerner nmle#esHe ke Mekele veener. DeLee&le

56
meeJe&Yeewcemeee efvejHes#e Demeueer lejer JeemleJeeceOes keeeosMeerj Je veeefeke ef<ves
jepeeee meeJe&YeewcemeesJej Deveske Ieke ceee&oe ekeleele. Goe. eLee, HejbHeje,
ueeskecele, celeoej Fleeoer. yeene meeJe&YeewcemeesJej Deeblejje<^ere keeeos, mebmLee, Flej
je<^ebeer mebyeOe Fleeoer yebOeveelceke Demeles.
2)

MeeMJele : meeJe&Yeewcemeee cnCepes jepeees oe DeeefCe Deelce Deens. meeJe&Yeewcemeesee veeMe

cnCepes jepeeee MesJe nese. Meemeveele yeoue eEkeJee je^Heleeree ce=leg ee keMeevesner
meeJe&Yeewcemeee ve nesle veener. leer Hekele Skee Jekeleer eEkeJee ieeke[tve ogmeNee Jekeleer
eEkeJee ieeke[s meeelebjerle nesles. cnCepese meeJe&Yeewcemeeses mJeHe MeeMJele Demeles.

3)

meJe&JeeHeer : meeJe&Yeewcemeee meJe&JeeHeer Deens cnCepes jepeeleerue meJe& ueeske, veeiejerke

mebmLee, mebIevee eebeeJej lee jepeeeer meeJe&Yeewcemeee Demeles. jepeeee meeJe&Yeewce
meesee Jee&mJeeHeemetve kegCeerner megt Mekele veener.

4)

Deoese : meeJe&Yeewcemeee jepeeee Demee Ieke Deens keer pees jepeeHeemetve JesieUe kejlee
esle veener. ne Ieke pej jepeeHeemetve JesieUe kesuee lej lee jepeeee MesJe neslee.
SKeeoe osMe pesJne DeeeceCe keve SKeeee osMeeuee eEpekelees lesJne meeJe&Yeewcemeee
eEpekeuesuee je^eke[s peeles DeeefCe njuesues jepe, jepe ve jenlee iegueece je^ yeveles.

5)

JeieUlee eEkeJee oslee ve esCeejer meee : jepeeee Debleie&le meJe& mebmLee Je veeiejerke
eebeeJej jepeeeer meeJe&Yeewcemeee eeueles. keejCe jepeepeJeU meeJe&Yeewcemeee Demeles.
jepeeee Jeefleefjkele kegCeeueener meeJe&Yeewcemeee oslee esle veener. meeJe&Yeewcemeeses keW
jepee Demeles. meeJe&Yeewcemeee Deveske efkeeCeer efJeYeeieueeme les efJeYeepeve Meemeve
eMeemeveeee keeee&ee meeseerHegjleer Demeles.

6)

ve efJeYeeielee esCeejer : jepeeeer meeJe&Yeewcemeee efJeYeeielee esle veener. Goe. mebIejepeele

IevesHeemetve eeHle Peeuesueer meee keW DeeefCe Ieke jepe eebeele efJeYeeieueer peeles; Hejbleg
meeJe&Yeewcemeee efJeYeeieuee peeT Mekele veener.

7)

meeJe&Yeewcemeee efveefele, mHe, mebIeefle, keeeosMeerj Demeles. ner meee Skee Jeefkeleke[s
ieeke[s Demet Mekeles.

8)

meeJe&Yeewcemeesueee keeeosMeerj DeefOekeej Demeleele.

6.6 Dee@merveee meeJe&Yeewcemeesee efmeevle

FbefiueMe pegjerm pee@ve Dee@merve eebveer 1832 meeueer ueskeejme& Dee@ve pegefjmeeg[vme
Hegmleke eefme kesues. leele leebveer DeeHeueer meeJe&Yeewcemeeseer JeeKee DeeefCe efmeeble mHe kesuee
Deens. Dee@merveee ee efmeebleeee DeYeeme kesueeefMeJeee meeJe&Yeewcemeeseer mebkeuHevee mecepet Mekele
veener.

57
Dee@merveves meeJe&Yeewcemeesee keeeosefJe<eeke efmeebleees efJeMues<eCe kesues Deens. leeee ee
efmeebleeueee meeJe&Yeewcemeesee SkemeeeJeeoer efmeeble cnCeleele. ne efmeeble mHe kejleebvee
Dee@merve cnCelees, jepeele Ske efveefele Jekeleer efkebJee ie meJeexe Demelees. leebee Dee%ee meJe&
ueeskeebvee HeeUeJee ueeieleele. eleske keeeoe meeJe&Yeewce Jekeleer eEkeJee meeJe&Yeewce ie jefJelees.
1)
2)
3)
4)
5)
6)

Dee@merveee efmeebleeee meejebMe KeeueerueeceeCes Deens.

eleske jepekeere mJeleb$e mecegoeeele meeJe&Yeewce meee DeefmlelJeele Demeles. mJeleb$e jepekeere
meceepeeee meeJe&Yeewcemeee cenJeeee Ieke Deens.
meeJe&Yeewcemeee efveefele Jeefkeleke[s eEkeJee ieeke[s Demeles.
meeJe&Yeewceeeermeee keeeosMeerj ee Deceee&efole Demeles. keesCeleerner keeeosMeerj yebOeves
meeJe&YeewceeJej vemeleele.
meeJe&Yeewceeee Dee%ee eEkeJee leees DeeyebOeve ueeske meJeeervese kejleele, meeJe&Yeewceees
jepekeere DeeyebOeve eleskeeJej yebOevekeejke Demeles.
meeJe&Yeewceeeer meee efJeYeeielee esle veener.
meeJe&Yeewceeee Dee%ee cnCepese keeeoe nese. ee Dee%ee eleskeeves HeeUCes DeeJeMeke Demeles;
veenerlej ob[ neslees.

Dee@merveee meeJe&Yeewcemeesee efmeebleeJej erkee :

nsvjer cesve, keueke&, efme[efJeke, ueemkeer Fleeoer efJeeejkeebveer Dee@merveee efmeebleeJej
erkee kesueer Deens.
1)

nsvjer cesve DeMeer erkee kejleele keer meeJe&Yeewcemeee ner efveefele Jeefkeleke[s jent Mekele
veener. meeJe&Yeewceeeer meee efvejHes#e Demet Mekele veener. cenejepee jCeefpele efmebn ee jepeees
GoenjCe osTve lees mHe kejlees keer cenejepee jCeefpele eEmeie keesCeleener Dee%ee osT
Mekele Demes Hejbleg leeee Dee%eebvee keeeoe cnCelee esle veJnles. meeJe&Yeewce mJele:
meceepeeleerue eLeebveer yeebOeuesuee Demelees. DeeefMeeelee veener lej egjesefHeeve meceepeelener
meeJe&Yeewce ne eLee HejbHejebee keOeere Deveeoj ke Mekele veener. ceOeegieele meeJe&Yeewceeee
meesJej ee&es efveeb$eCe nesles. nsvjer cesve Demee efve<ke<e& kee{lees keer meeJe&Yeewcemeee efvejHes#e
keOeerner veJnleer DeeefCe keOeerner Demet Mekele veener.

2)

nsvjercesveee celes Dee@merveee efmeeble ueeskeebes meeJe&YeewcelJe ee keuHevesMeer efJemebiele Deens.

ueeskeMeener ne efmeeble egkeeree jlees. keejCe ueeskeMeenerle meeJe&Yeewcemeee ueeskeebeeke[s
Demeles. ee DeLee&ves meeJe&Yeewcemeee Skee efveefele Jeefkeleke[s efkebJee ieeke[s Demeles Demes
cnCeCes egke Deens.

3)

Dee@merveeer keeeeeeer JeeKee egkeereer Deens. ueemkeereeceles meeJe&Yeewceeee Dee%ee

cnCepes keeeoe nesT Mekele veener. meceepeeleerue meeceeefpeke, vewefleke cetueebke[s keeeoe
ogue&#e ke Mekele veener. meeceeefpeke cetues DeeefCe eLee eeyeeyeleerle Dee@merve peeie=le
veJnlee leecegUse lees meeJe&Yeewceeee Dee%ee cnCepes keeeoe DeMeer JeeKee kejlees.

58
4)

meeJe&Yeewcemeee ner keOeerner efvejHes#e DeeefCe Deceee&efole jent Mekele veener. efkeleerner
eYeeJeMeeueer, meeJe&Yeewce Demeuee eEkeJee ngkegceMene Demeuee lejer lees ueeskecele, eLee, HejbHeje
eeke[s ogue&#e ke Mekele veener. yeesueleevee meeJe&Yeewcemeee Deceee&efole Je efvejHes#e Demeles
Demes DeeHeCe cnCele Demeuees lejer ele#eele cee$e meeJe&Yeewceeee meesJej Deveske ceee&oe
Demeleele.

5)

Dee@merveves MeefkeleJej meesJej DeefleYej efouee Deens. Hejbleg meeJe&Yeewceeee MeefkelecegUs ueeske
meeJe&Yeewceeee Dee%ee HeeUleele Demes veener lej meesuee DeeefCe keeeeeuee ueeskeebee
mebceleeree DeeOeej DemeeJee ueeielees leje ueeske keeeos HeeUleele.

6)

DeeOegefveke ueeskeMeener jepeele ele#e meeJe&Yeewce meee efveefele kegs Deens ns oeKeefJeCes
keerCe Demeles. Goe. meebmeoere Heleerle mebmeo meeJe&Yeewce Demeles. Hejbleg mebmeosee ceeies
celeoejebeer meee Demeles DeeefCe celeoejebee ceeies mebHetCe& pevelee Demeles. leeueee ueeskeebes
meeJe&YeewcelJe Demes DeeHeCe cnCelees. cnCepese ueeskeMeenerle Dee@merve peeDeLee&ves meeJe&YeewcelJe
efveefele efkeeCeer Demeles Demes cnCelees lemes Mekee vemeles.

7)

ueeskeebes meeJe&YeewcelJe, jepekeere meeJe&YeewcelJe DeeefCe keeeosMeerj meeJe&YeewcelJe eeceOes Yeso

kejCeeme Dee@merve DeeMemJeer juee Deens. meemeboere Heleerle mebmeo keeeosMeerj
meeJe&Yeewce Demeles. lej celeoej jepekeere meeJe&Yeewce Demeleele.

8)

DeeOegefveke jepeeleerue Flej mebIeveebeer Yetefcekee DeesUKeCeemener Dee@merve DeeMemJeer

juee Deens. ueemkeereeceles DeeOegefveke jepeele Deveske MeefkeleMeeueer mebIevee DeeefCe ie
DeefmlelJeele Demeleele, peebee ueeskeebJej DeefleMee eYeeJe Demelees.

9)

Deeblejje^ere JeJemLesle keesCelesner jepe Hejkeere Jee&mJeHeemetve HetCe&HeCes cegkele jent Mekele
veener. DeefleMee MeefkeleMeeueer jepeebveemege ueneve jepeeee YeeJeveebke[s ogue&#e kejlee
esle veener. eeGue ueneve jepe ns melele ceesee jepeebee DeeefLe&ke DeeefCe jepekeere
efveeb$eCeeKeeueer jenleele.

10)

Dee@merveee efmeebleeee meJee&le ceese oes<e cnCepes ne efmeeble SkemeeeJeeoer Deens.

Dee@merveee celes meeJe&Yeewce ne efveefele Jekeleer eEkeJee ie Demelees DeeefCe ueeske leeeeJej
DeeOeejuesues Demeleele. Dee@merveee ee celeecegUs meJeke<eJeeoeuee eeuevee efceUles.

11)

meeJe&Yeewcemeee efvejHes#e DeeefCe Deceee&efole Demeles, ee Dee@merveee celeeMeer Deveske

meeeJeeoer mencele veener. Deveske meeeJeeeebee celes jepe meceepeeleerue Flej
mebIeveeeceeCese Ske mebIevee Deens. DeeOegefveke jepeeleerue meeJe&Yeewcemeee Deveske mebmLee
DeeefCe mebIeveebceOes efJeYeeieuesueer Demeles. yeene#es$eele mege keesCelesner meeJe&Yeewcejepe
Deeblejje^ere keeeeebke[s ogue&#e ke Mekele veener. Deeblejje^ere keeeeebes Heeueve
eleske meeJe&Yeewce jepeeuee kejeJese ueeieles. Dee@merveee meeJe&Yeewcemeesee efmeeble Hekele
keeeosefJe<eeke efkeesveeletve ceeb[uee Deens. uee@mkeeree celes eleske meeJe&Yeewce jepe
ueeskekeueeCeeMeer yeebOeuesues Demeles. Deepe Deeblejje^ere meceepeeeer keuHevee ceeb[Ceele esle
Deens. Deveske meceeve Deeblejje^ere eMve Deensle keer pes meJe& jepeebee menkeeee&efMeJeee
mees[efJeuee peeT Mekele veener. egveesee meJe&MeeKee meJe& jepeebee menkeeee&vese keee&
kejleele. Deveske je^ere menkeejer mebIeveener Deepe DeefmlelJeele Deeuee Deensle. Deepe
peeieeflekejCeeeer mebkeuHevee DeefmlelJeele Deeueer Deens. DeMee keeUele Dee@merveee efmeeble
ueeiet He[le veener.

59

6.7 meeJe&Yeewcemeesee DeveskemeeeJeeoer efmeevle

Dee@m^erveee SkemeeeJeeoer efmeebleeuee meJee&le ceess DeeJneve cnCepes meeJe&Yeewcemeesee
DevekesmeeeJeeoer efmeeble nese.
Deveske meee Jeeeebee celes meceepeele Deveske mebmLee DeeefCe mebIevee DebleYeg&le Demeleele;
jepe leeHewkeer Ske nese.
meeJe&Yeewcemeesee Deveske meeeJeeoer efmeeble cnCepes meeJe&Yeewcemeesee HejbHejeiele
efmeebleeuee DeeefCe Dee@merveee efmeebleeuee efvecee&Ce Peeuesueer eefleefeee nese. jepeeee efkeeCeer
meeses SkekeWerkejCe DeveskemeeeJeeoer ceeve kejerle veener.
Deveske meeeJeeeebee cege :
meeJe&Yeewcemeesee SkemeeeJeeoer efmeebleeuee Heefnueeboe DeeJneve pece&ve pegefjm Jnesve
efmejkes eebveer kesues Deens. SkemeeeJeeoer efmeebleele yeoue Ie[efJeCeeNee IekeebceOes Keeueerue
Iekeebee meceeJesMe neslees Demes leebes cele nesles.
1)

19Jee Melekeele jepeees keee& DeeefCe mJeHeeceOes Peeuesuee yeoue, DeeOegefveke keeUele
jepeees mJeHe Heesefueme jepe eeHegjles ceee&efole ve jenlee ueeskekeueeCekeejer jepe,
(ueeskeebvee mesJee osCeejs jepe) Demes jepeees mJeHe Peeues Deens. ueeskeebvee mesJee osCeees
keee& jepe efJeefJeOe mebmLee DeeefCe mebIeveeee ceoleerves kejerle Demeles. jepeeleerue efJeefJeOe
mebmLeeceOes jepeeeer meee efJeYeeieuesueer Demeles.

2)

Deeblejje^ere menkeeee&eer eefeee 19Jee DeeefCe 20 Jee Melekeele Goeeme Deeueer Deens.
Deeblejjeere mebyebOe DeeefCe menkeeee&meeer yeene meeJe&YeewcemeesJej ceee&oe Deeuee Deensle.

3)

Deveske mebmLee, mebIevee DeeefCe meeceeefpeke ie ceveg<eeee iejpee HetCe& kejerle Demeleele.
Goe. Oeeefce&ke mebIevee, jepekeere He#e Fleeoer eleske meeceeefpeke ieeuee mJele:ee
Fe DeeefCe JeefkelecelJe Deens.

meeJe&Yeewcemeesee Deveske meeeJeeoer efmeeble efiejkes, efHeipe, cesue@v[, yeeke&j, ee

efJeeejJebleeveer ceeb[uee Deens. leebee cegKe DeeefCe keWefYegle cege cnCepes jepe Devekes mebIeveebHewkeer
Ske mebIevee Deens. ee&, JeeHeejer mebIevee, cepegj mebIevee, jepekeere He#e, oyeeJeie,
JeeJemeeefeke mebIevee Fleeoer Deveske mebIevee meceepeele Demeleele. ee mebIevee vewmeefie&ke
Demeleele. lee mebIevee efJeefMe #es$eele keee& kejleele DeeefCe DeeHeuee #es$eele lee mJeleb$e
Demeleele. jepe leebeeJej DeeHeues Jee&mJe emLeeefHele ke Mekele veener. ee meJe& mebIeveebvee mJeleb$e
DeefmlelJe Demeles, mJeleb$e keee& Demeles. jepe Skese Jeefkeleuee Dee%ee osT Mekele veener. jepeeee
Deefle nmle#esHe DeveskemeeeJeeeebvee ceeve veener. les DeeefLe&ke, Oeeefce&ke, jepekeere, JeeJemeeefeke
mebIeveebee mJeeleb$eeJej Yej osleele.

60
jepeele Deveske meeceeefpeke, meebmke=efleke, Oeeefce&ke mebIevee cenlJeHetCe& keee& kejleele.
jepe leebee keeee&le nmle#esHe ke Mekele veener. Deveske meeeJeeeebveer jepeeee meesee
efJekeWerkejCeeJej Yej efouee Deens.
jepeeleerue mebmLee DeeefCe mebIeveebeer meee DeeefCe eYeeJe lee mebmLesleerue Je mebIevesleerue
meYeemeoebJej efveefelee Demelees. jepeeeer meee meJeeJej Demeles ns melener DeeHeueeuee veekeejlee esle
veener. jepe pej DeeHeueer eYeeJeer meee jepeele emLeeefHele ke Mekeues veener lej jepeele DeboeOegboer
efvecee&Ce nesF&ue DeeefCe jepeeeer megJeJemLee ve nesF&ue. jepeele meeJe&Yeewceeeer meJeexe meee
DeeJeMeke Deens. meesefJnS egefveeve DeeefCe Yeejle eemeejKee je^ebceOes Deveske Oece&, Deveske JebMe,
eebeeJej efveeb$eCe sJeCeemeeer, DeeefCe ceeie&oMe&ve kejCeemeeer jepeeeer meJeexe meeJe&YeewcelJe
DemeCeeeer iejpe Deens.
Deveske meeeJeeoer efmeebleeleerue oes<e eEkeJee GCeerJee KeeueerueeceeCes Deensle.
1) jepe meJeexe DeeefCe SkemeeeJeeoer Demeles. jepeeee meJeexe Meefkeleee DeYeeJeer meceepeees
legke[s nesleerue DeeefCe ceeveJe Hegvne efvemeiee&JemLesle peeF&ue. jepeefMeJeee meceepeele megJeJemLee
DeeefCe Meeblelee, veee veener. jepeeleerue Flej mebIeveebvee mJeeeleee efoueeme leecegUs jepeele
DebOeeOegboere efvecee&Ce nesF&ue. jepeeee meeJe&YeewcemeescegUs jepe meJe& mebmLee mebIeveeHes#ee
meJeexe Demeles.
2) DeveskemeeeJeeeebvee meJe& mebIeveebvee meceeve mLeeve Deens, Demes Jeele Demeues lejer, meJe&
mebIeveebceOes jepeeuee eLece mLeeve osCeeme les mege yeebOeuesues Deensle. jepeeleerue eleske
mebIevesuee jepeeves DeeKetve efouesues efveece HeeUeJes ueeieleele. keeeos HeeUeJes ueeieleele.
Dejepekeere mebIeveebveemege jepeeves megjef#elelee DeeefCe megj#ee efoueeefMeJeee keee& kejlee esle
veener.
3) Deveske meeeJeeoer jepeeee keener Keeme keeee&ke[s ogue&#e kejleele. jepe Flej mebmLee
mebIeveebeceeCes keee& ke ueeieues lej les kej kemes ieesUe keve Mekesue, keeeos Debceueele kemes
DeeCet Mekeues DeeefCe DeboeOegboerJej kemes efveeb$eCe sJet Mekesue? jepeeke[s meJeexe meee
DemeueecegUs jepeeuee ner meJe& keee& meceLe&HeCes kejlee esleele.
4) meeJe&Yeewcemeee efJeYeeieueeme leer ve nesF&ue. meeJe&Yeewcemeesee efJeYeepeveecegUs eYeglJe eLeeefHele
kejCeeeer jepeeeer Mekeleer ve nesF&ue. meceepeele Deveske efJeYeepeveJeeoer Ieke DeefmlelJeele
esleerue. eleske ie meJeexelesmeeer Yeeb[Ces kejerue.
5) Deepe jepeebceOes DeMeer meeceeefpeke, DeeefLe&ke HeefjefmLeleer efvecee&Ce Peeueer Deens keer peecegUs
jepeeuee peemleerle peemle meee efceUCes DeeJeMeke Peeues Deens.
meeceeefpeke, DeeefLe&ke, Mew#eefCeke efveeespeve, keueeCekeejer jepeeeer iejpe eecegUs jepeeeer
meee Jee{Ces iejpeses Deens.
efve<ke<e& :
jepeeeer meeJe&Yeewcemeee meJeexe, Debeflece, eeJele, DeefJeYeepe, Deese, efvejHes#e Demeles.
JeemleJeeceOes ele#eele keesCelesner jepe Debleie&le DeeefCe yeee efves efvejHes#e meee Debceueele DeeCet
Mekele veener. jepeeee Debleie&le meeJe&YeewcemeesJej Deveske yebOeves Demeleele. jepeeeer yeene
meeJe&Yeewcemeeemege HetCe&HeCes efvejHes#e veener. yeene #es$eelener jepeeuee Deveske ceee&oe Demeleele.

61

6.8 meeJe&Yeewcemeeses JeieeakejCe

meeJe&Yeewcemeeses Deveske ekeej KeeueerueeceeCes Deensle.
1)

veececee$e DeeefCe JeemleefJeke meeJe&Yeewcemeee : veececee$e meeJe&Yeewce cnCepes veeJeeHegjlee

ecegKe nese. Goe. efyeveee jepee, Yeejleeee je^Heleer, JeemleefJeke meeJe&Yeewce DeeefCe
JeemleJeele meesee JeeHej kejCeeje ecegKe nese. Goe. Yeejleeee HebleeOeeve mebmeoere
MeemeveHeleerle jepee efkebJee jeCeer, je^Heleer ns veececee$e meeJe&Yeewce Demeleele DeeefCe mebmeo
JeemleefJeke meeJe&Yeewce Demeles.

2)

keeeosMeerj DeeefCe jepekeere meeJe&Yeewcemeee : keeeosMeerj meeJe&Yeewce cnCepes peeuee

keeeos kejCeeeer meJeexe meee Demeles. Goe. mebmeo, keWere keeeosceb[U, Decesefjkeve
keeBesme keeeosMeerj meeJe&Yeewce Deensle. keeeosMeerj meeJe&Yeewce owJeer keeeos eEkeJee meeceeefpeke
eLeebee yeeyeleerlener keeeos ke Mekeleele. keeeosMeerj meeJe&Yeewceees JewefMees
KeeueerueeceeCes Deens.
1) keeeosMeerj meeJe&Yeewce efveefMele, mebIeefle Demelees.
2) keeeos kejCeeee DeefOekeej keeeosMeerj meeJe&Yeewceeueee Demelees.
3) keeeosMeerj meeJe&Yeewceeee Dee%eebes Heeueve kesues veener lej ob[ neslees.
4) keeeosMeerj meeJe&Yeewceeke[tvee meJe& nkekeebeer eeHleer nesles.
5) keeeosMeerj meeJe&Yeewceeeer meee Deceee&efole Demeles.
efyeveeer mebmeo, Decesefjkeve keeBesme keeeosMeerj meeJe&Yeewceeeer GoenjCes Deensle.

3)

jepekeere meeJe&Yeewcemeee : keeeosMeerj meeJe&Yeewceeee ceeies jepekeere meeJe&YeewcelJe Demeles.

ueeskeMeenerle jepekeere meeJe&Yeewcemeee celeoejebee neleele Demeles. jepekeere
meeJe&Yeewcemeeses efveefele mLeeve eeyeeyele celeYeso Deensle. keener jepekeere efJeeejkeebee
celes jepekeere meeJe&Yeewce Hekele celeoeje veener lej celeoejebee ceeies Deveske Mekeleer keee&
kejleele. keeeosMeerj meeJe&YeewceeJej celeoej, ueeskecele eYeeJe ekeCeeee eelve kejleele.
ueeske jepekeere meeJe&Yeewce Demeleele.

4)

ueeskeebes meeJe&YeewcelJe : ueeskeebes meeJe&YeewcelJe ner mebkeuHevee pegveere Deens. ceOeegieele

ueeskeebeer mebceleer eeuee jepekeere efJeeejJebleeveer cenJe efoues neslese. ce@ke@Jnueer cnCelees,
ueeskeebee DeeJeepe cnCepes osJeeee DeeJeepe nese. uee@ke mees eebveer jepeeee DeeOeej
ueeskeebeer mebceleer Deens Demee cege ceeb[uee neslee. pescme yeeF&meee celes, ueeskeMeeneree
DeeOeej ueeskeebes meeJe&YeewcelJe Deens. Hejbleg jepekeere meeJe&YeewceeeceeCese ueeskeebes
meeJe&YeewcelJeees mLeeve efveefele kejCes keerCe Deens. ueeskeebeer Fe ueeskecele peeCetve IesCes
keerCe Deens. ueeskeebes meeJe&YeewcelJe cnCepes jepeeleerue ueeske peebvee celeoeveeee nkeke
Demelees leebvee meeJe&Yeewce cnCelee esF&ue.

5)

[er pegjes DeeefCe [er e@kees meeJe&Yeewce : [er pegjes cnCepes keeeosMeerj meeJe&Yeewce DeeefCe
[er He@kees cnCepes JeemleefJeke meeJe&Yeewce nese. [er pegjes meeJe&Yeewceeuee keeeosMeerj ceevelee
efceUeuesueer Demeles DeeefCe Dee%ee osCeeeer Hee$elee leebeele Demeles. [er pegjes meeJe&Yeewceeeer

62
meee keeeeeeceeCes efceUeuesueer Demeles. Goe. Hueemeeree ue{eF& veblej yebieeueee veJeeye [er
pegjes meeJe&Yeewce neslee DeeefCe F&m Fbef[ee kebHeveer [er He@kees meeJe&Yeewce Peeues DeeefCe HesMeJes
[er He@kees meeJe&Yeewce Peeues.

6.9 meejebMe
1)

meeJe&Yeewcemeee jepeeee Deelcee DeeefCe oe Deens. Debleie&le meeJe&Yeewcemeee cnCepes

jepeeee YeteosMeele jepe meJeexe Demeles DeeefCe yeene meeJe&YeewcelJe cnCepes meJe&ekeejee
yeee efveeb$eCeeHeemetve jepe cegkele Demeles.

2)

Dee@merveves meeJe&YeewcelJeeee SkemeeeJeeoer efmeeble ceeb[uee. efiejske, cesue@v[, yeeke&j

FleeoeRveer SkemeeeJeeoer efmeebleeJej erkee kesueer. meeJe&Yeewcemeesee SkemeeeJeeoer
efmeebleeJej erkee kejCeeNee efJeeejkeebee ieeueee Heg{s Deveske meeeJeeoer cnCeCeele
esT ueeieues.

3)

jepeeuee DeeHeues keee& eYeeJeerHeCes kejlee eeJes cnCetve Deceee&efole meeJe&Yeewcemeee jepeeke[s
DemeCes DeeJeMeke Deens. jepeeee meeJe&YeewcemeesDeYeeJeer Hegvne efvemeiee&JemLee esT Mekeles.
Deepeee DeeOegefveke keeUele oesve eJeen Deeues Deensle. Ske cnCepes JeefkelemJeeleb$eeee
efJemleej DeeefCe ogmejs cnCepes jepeeee meesle, keeee&le Jee{. ueeskekeueeCekeejer keee&
Heej Hee[Ceemeeer jepeeee keeee&ee efJemleej DeeJeMeke Demelees.

6.10 efoIeexejere eMve

1)
2)
3)
4)
5)

meeJe&Yeewcemeesee mebkeuHevesee Gleebleeree Dee{eJee Iee.

Dee@merveee meeJe&Yeewcemeesee efmeebleees erkeelceke Hejer#eCe keje.
meeJe&YeewcelJeeeer mebkeuHevee mHe keve JewefMees meebiee.
meeJe&Yeewcemeesee DeveskemeeeJeeoer efmeebleees erkeelceke Hejer#eCe keje.
meeJe&Yeewcemeeses efJeYeepeve ee.

63

7
cees[egue 4

keeeoe (Law)
Ieke jevee :
7.0
7.1
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6

Ger
emleeJevee
keeeeeee DeLe&
keeeeeeer JewefMees DeeefCe JeeHleer
keeeeees GiecemLeeve
keeeeees ekeej
keeeeees cenJe

7.0 Ger<
oQveefove peerJeveeceOes eleske Jeeqkeleee keeeeeMeer mebyebOe eslees. keeeoe cnCepes keee,
keeeeees ekeej, JeeHleer, cenJe mecepeeJetve IesCes iejpeses Deens.

7.1 emleeJevee
DeeOegefveke jepeees `keeeoe', ns Ske cenlJeees JewefMe<e Deens. keeeoe Ske efveeceebee
mecegee Demelees. keeeoe meceepeeHeemetve efJe%eeveeHeeleee meJe& ke=leeRvee ueeiet neslees; peevegmeej
ceeveJeer ke=leer keeee&efvJele nesleele lee efveeceebvee meeOeejCeHeCes keeeoe cnCeleele.
jepeMeem$e ee efJe<eeele DeeHeCe jepeeee keeeeebefJe<eeer DeYeeme kejCeej Deenesle.
jepekeere efmeOoevleeleerue keeeoe ner ceOeJeleea keuHevee Deens. keejCe jepe ner ceeveJeer DeeefCe
(keeeosMeerj) JewOeeefveke mebmLee Deens. jepeeke[s meeJe&Yeewce mellee Demeles leecegUs jepe meJeexe
Deens. ceeveJeer meceepeeuee oesve cegKe mebIeveelceke HeMveebvee leeW[ eeJes ueeieles. Ske cnCepes ceeveJeer
Jele&ve efveebef$ele kejCes DeeefCe keeeoe Je megJeJemLee jeKeCes. ogmeje HeMve cnCepes ueeskeebceOes
Demeuesuee mecemee, mebIe<e& mees[efJeCeeeer Ske meceeve HeOole efveefMele kejCes. keeeeees Debeflece
Geer< ueeskeebmeeer veee DeeefCe mJeeleb$eees JeeleeJejCe efvecee&Ce kejCes nese. keeeoe pesJne
meceepeeleerue ceeveJeer Jele&ve efveebef$ele kejlees lesJnee Jekeleeree mJeeleb$eees j#eCe ke Mekelees.

64
meJe&meeceeve ueeskeebvee keeeeeefJe<eeer SJe{ere ceeefnleer Demeles keer keeeoe Meemeveeves kesuesuee Demelees.
keeeoe HeeUuee veener lej ob[ neslees. keeeeees Heeueve kejCes DeeJeMeke Demeles. keeeoe HeeUuee
veener lej DeboeOegboer efvecee&Ce nesT Mekeles.Fleeoer.

7.2 keeeeeee DeLe&

keeeeeee Deveske JeeKee Deensle. efJeefJeOe efJeeejJebleebveer keeeeeee JeeKee
KeeueerueHeceeCes kesuee Deensle.
keeeoe Meyoeee Giece
uee@ ne Meyo ue@ie (Lag) ee MeyoeHeemetve efvecee&Ce Peeuee Deens. ue@ie cnCepes efveefMele
(fixed) efkebJee (uniform) Skee. eeee DeLe& meJeevee ueeiet nesCeejs ceeveJeer Jele&veees meceeve
efveece cnCepes keeeoe nese.
pee@ve Dee@merve cnCeleele meeJe&YeewcelJeeee Dee%ee cnCepese keeeoe nese. ee Dee%ee jepesMeenerle
jepeeee efkebJee ueeskeMeenerle mebmeosee Demet Mekeleele. jepe meeJe&Yeewce (meJeexe) Deens. jepeeee
efveeceebvee keeeoe cnCeleele.
er.F.ne@ueB[ - ceeveJeeeer yeene Jele&Cetke jefJeCeejs meJe&meeceeve efveece pes meeJe&Yeewce jepekeere
mellee Debceueele DeeCeles lee efveeceebvee keeeoe cnCeleele.
Dee@kemeHees[& FbiueerMe ef[keMevejer - mellesves ueeouesues Jele&veees efveece cnCepes keeeoe nese.
pee@ve meeuecev[ keeeeeeer JeeKee kejleele keer, veeeeee mLeeHevesmeeer jepeeves kesuesues DeeefCe
Debceueele DeeCeuesuee efveeceebee mebe cnCepes keeeoe nese.
keeeeeee Jejerue JeeKeebJeve Demes ue#eele esles keer keeeoe ee mebkeuHevesee efJeefJeOe yeepet DeeefCe
JewefMe<es Deensle. leeJeve keeeeeee DeLe& mHe< neslees.

7.3 keeeeeeer JewefMe<es

1) keeeeeletve jepeeeer Fe Jekele nesles jepeeves kesuesuee efveeceebveee keeeoe cnCeleele. lee efveeceeletve jepeeeer Fe Jekele nesles.
2) Meemeveees keeeosceb[U keeeoe kejleele jepe meJeexe Deens. jepeeeeJeleerves keee& kejCeees keece MeemevemebmLee kejerle Demeles.
MeemevemebmLesee leerve MeeKee Demeleele. keeeosceb[U, keee&keejerceb[U, veeeceb[U nese. eeHewkeer
keeeosceb[U ner MeeKee keeeos kejCeees keee& kejles. keee&keejer MeeKee keeeeeeer DebceueyepeeJeCeer
kejles lej veeeceb[U keeeeeee DeLe& ueeJeCeees keee& kejles DeeefCe pes keeeeeee Yebie kejleele
leebvee efMe#ee osCeees keee& veeeceb[U kejles.

65
3) ueeskeebes yeene Jele&ve DeeefCe ke=leer keeeoe efveebef$ele kejlees ueeskeebes efJeeej, YeeJevee, ceve FleeoerJej keeeoe efveeb$eCe sJet Mekele veener. ueeskeebes
yeene Jele&ve DeeefCe ke=leere Hekele keeeoe efveebef$ele ke Mekelees. Goe. efuebieYeso ke vees, m$eer
DeeefCe Heg<eebvee meceeve keeeoe ueeiet JneJee, ne keeeoe Heg<eebveer efeeebvee meceeve JeeieCetke eeJeer
SJe{se ke Mekelees. eereebyeeyeleerle Heg<eebveer keesCelee efJeeej kejeJee eeJej efveeb$eCe mecelesee
keeeoe sT Mekele veener. meceepeeleerue ueeskeebveer keee kejeJes, kemes JeeieeJes eeJej keeeoe efveeb$eCe
sJet Mekelees. meceepeeleerue ueeskeebee efJeeejebJej DeeefCe ceveeJej keeeoe efveeb$eCe sJet Mekele veener.
4) keeeoe meJeevee meceeve ueeiet neslees cnCepese keeeeees jepe Skee keeeoe meJe& ueeskeebvee meejKeee ueeiet neslees. keeeeeHeg{s meJeevee meceeve JeeieCetke
Demeles. keeeeees meJeevee meceeve mebj#eCe Demeles. Goe. Debceueer HeoeLe& efJekeCes DeeefCe leees mesJeve
kejCes Yeejleele keeeeeHeceeCes iegvne Deens. ne keeeoe meJe&meeceeve YeejleereebHeemetve lej
efe$eHeme=<erleerue veeekeebHeele meJeeveee ueeiet neslees. DeMeeHekeejs keeeeeHeg{s YesoYeeJe veener.
keeeoe meJe&$e, meJeevee meejKeee ueeiet nesCeeje Demelees. keeeeeHeg{s YesoYeeJe veener.
5) Ieveseer ceevelee Meemeveeuee keeeos kejleebvee Ievesee eewkeerlee cnCepese Ievesee efveeceebHeceeCese keeeos
kejeJes ueeieleele.
6) keeeeeee ceeies ob[Mekeleer Demeles keeeeeee Yebie kesueeme jepeeke[tve efMe#ee efceUles, ob[ neslees. keeeeeeer
DebceueyepeeJeCeer kejCeemeeer jepeeceOes Heesueerme JeJemLee Demeles. keeeosYebie kejCee-eebvee Heesueerme
eesie leer keejJeeF& keve ob[ osleele. cnCepese keeeeeee ceeies ob[Mekeleer Demeles.
7) keeeeees Geer< ueeskeefnle, ueeskeebes keueeCe kejCes, ueeskeebvee megj#ee, Meeblelee osCes, mJeeleb$e, mecelee,
veee efceUJetve osCes nse keeeeees Debeflece Geer< Demeles.
8) keeeeees Heeueve kejCes mekeleeres Demeles jepeeee Debleie&le DemeCee-ee meJe& mebmLee, mebIevee DeeefCe veeieefjkeebvee keeeeees Heeueve
kejeJes ueeieles. Heleskeeuee jepeeleerue keeeoe ceeefnle DemeeJee ueeielees. keeeoe ceeefnle veJnlee ee
keejCeemeeer keeeosYebie kejCee-eebveemegOoe megkee vemeles. cnCepese keeeoe HeeUCes, Ssefke veener
lej mekeleeres Deens.
efve<ke<e& - keeeeeee ee meJe& JeeKee DeeefCe JewefMe<eeJeve keeeeeee DeLe& mHe< neslees.

66

lekelee
keeeoe cnCepes keee?
keeeeeee DeLe&, mJeHe DeeefCe JewefMe<s
2

keeeeeee DeLe&
1) Goe
2) Dee@merve
3) neueB[
4) Dee@kemeHees[& ef[keMevejer
5) meeuecev[

mJeHe DeeefCe JewefMe<s

1) jepeeee Fe
2) keeeosceb[Ueves kesuesues efveece
3) ueeskeebes yeee Jele&ve efveebef$ele kejleele
4)meJeevee ueeiet neslees
5) Ieveseer ceevelee
6) keeeeeceeies ob[Mekeleer
7) keeeeees Ger<
8) Heeueve kejCes mekeleeres

7.4 keeeeeeer GceiemLeeves (Sources of law)

SKeeoe keeeoe kejleebvee keeeeeefJe<eeereer ceeefnleer efveOee&jerle kejCeeme neleYeej ueeJeCeejs
efJeefJeOe Ieke cnCepese keeeeeeer GiecemLeeves nese.
keeeoe jepeeeer Fe Jekele kejlees eemeveees keeeosceb[U keeeos kejleele. keeeoe
yeveefJeleebvee efkebJee kejleebvee Meemeveeuee Flej Iekeebee efJeeej kejeJee ueeielees. Deveske Iekeebee
HeYeeJe keeeos efveefce&leerJej neslees. keeeosceb[U keeeos efveefce&leer kejCeejer MeeKee Demeueer lejer DeeefCe
keeeeees cegKe GiecemLeeve Demeueer lejer keeeosefveefce&leerJej Flej Deveske Iekeebee HeYeeJe Demelees.
lee <erves lee Iekeebvee keeeeeeer GceiemLeeves Demes mebyeesOeues Deens. keeeeeeer cegKe GiecemLeeves
Keeueerue Deensle.
1) {er, HeLee, HejbHeje jepe DeefmlelJeele esCeeHetJeea {ervegmeej meceepeele meJe& efveebef$ele nesle Demes. lee <erves
keeeeees Heefnues GceiemLeeve cnCepes {er nese. meceepeeceOes ueeske {er HeeUle Demes keejCe
meceepeeee <erves {er GHeeesieer neslee. {eReer meeceeefpeke GHeeesefielee nesleer. keener keeUeveblej
ueeskeebvee {er HeeUCeeeer meJee ueeieueer. {eRvee cenlJe HeeHle Peeues DeeefCe ueeske {eRee Deeoj
kejeeuee ueeieues. SKeeeeves {er HeeUueer veener lej lee JekeleerJej meceepeeee jes<e nesle Demes.
leeveblej jepeeee Goe Peeueeveblej ee {erletvee keeeeebee pevce Peeuee. {eReer GHeeesefielee
jepeeves ue#eele Iesleueer. pee {er meceepeesHeeesieer neslee lee {eRvee jepeeves ceevelee efoueer. {er
cnCepes keeeoe veener. keejCe peesHeele {eRvee jepeeeer ceevelee HeeHle nesle veener leesHeele lee
{eRes keeeeele Heeblej nesle veener. Fbiueb[ceOes Deveske keeeeebeer efveefce&leer {erletve Peeueer Deens.

67
eeee DeLe& meJe&e {eRvee jepe ceevelee osles Demes veener. pee {er < DeeefCe Deveeeer
Deensle, Mees<eCeeuee JeeJe osCee-ee Demeleele DeMee {er jepe keeeoe keve ve< kejerle Demeles.
Goe. meleereer {er, yeeueefJeJeen, DemHe=<elee Fleeoer {er keeeeeejs ve< kejCeele Deeuee
Deensle.
2) Oece& HetJeea meceepeeceOes {er, HeLee, HejbHejebvee Oecee&eer mebceleer nesleer. ceeveJeer peerJeveeeer Heleske
yeepet Oece& efveebef$ele kejerle Demes. ueeskeebee Oecee&Jej efJeMJeeme DeeefCe eOoe nesleer. leecegUs Oecee&leerue
efveeceebes Heeueve ueeske kejerle Demele. nUtnUt keeUeee DeesIeele Oecee&leerue efveeceebvee keeeeees
mJeHe Deeues. Goe. efnbot keeeos cevegmce=leerJej DeeOeejuesues Deensle. kegjeCeeJej cegefmuece keeeos
DeeOeejuesues Deensle.
3) veeeueeerve efveCe&e veeeJeJemLeses HeeLeefceke DeeefCe cegKe keee& cnCepes keeeeeee DeLe& ueeJetve ueeskeebvee veee
osCes. ns keee& kejleebvee veeeOeerMe DeeHeuee %eeve Je ceeefnleerHeceeCes, DevegYeJeevegmeej efJeefMe<
Keueeee meboYee&le lee keeeeeee DeLe& ueeJeleele. leebveer ueeJeuesuee DeLe& Flej Keueebee
meboYee&le Flej veeeOeerMe HegjeJee cnCetve JeeHejleele. leeletve veefJeve keeeoe Goeeme eslees. Goe.
Yeejleele DeeefCe Decesefjkesle veeeeueeeuee veeeeueeerve HegveefJe&ueeskeveee DeefOekeej Deens. ee
DeefOekeejeHeceeCes keeeeeee DeLe& ueeJeleebvee veeeeuee veefJeve keeeeeuee pevce osleele.
4)

le%eebeer veeeefJe<eeke efJeOeeves, efueKeeCe keener HeefmeOo le%e veeeefOeMeebee efueKeeCeebceOes DeeefCe leebveer kesuesuee efJeOeeveebceOes keener
keeeosefJe<eeke cenlJeeee iees<er DebleYet&le Demeleele. pegefjm cenlJeeeer ceeefnleer ieesUe kejleele,
DeefmlelJeele Demeuesuee keeeosefJe<eeke HeOoleeree DeYeeme kejleele, leeleerue GefCeJeebee MeesOe Iesleele
DeeefCe leele cenlJeHetCe& megOeejCee megeefJeleele. Jekeerue DeeefCe veeeefOeMeebvee lee-lee Keueebee
meboYee&le ee efueKeeCeeee GHeeesie neslees. pesJne veeeefOeMe lee efueKeeCeeuee efkebJee efJeOeeveebvee mebceleer
osleele lesJne leeuee keeeeees mJeHe HeeHle nesles.
5)

meceveeeyegOoer veee DeeefCe mecelesee efJeeej keve veeeefOeMe meceveeeyegOoerves veee osleele. leeeener
HeYeeJe keeeeeJej He[lees. meeOeejCeHeCes pesJne keeeoe Deefle Heefj{ Demelees, leele ueJeefekelee
vemeles leeJesUer veeeefOeMeebvee mJeleee meceveeeyegOoeree GHeeesie kejeJee ueeielees. veeeefOeMeebee
yejseoe Demes ue#eele esles keer DeefmlelJeele Demeuesuee HemLeeefHele keeeeeHeceeCes veee oslee esle veener.
lesJne veeeefOeMe meceveeeyegOoerejs veee osleele. Flej efkebJee leMeee Hekeejee Keueele efveCe&e
osleebvee ojJesUer Ske GoenjCe cnCetve leeke[s yeIeCeele esles. yejseoe leeletve veJee keeeoe Goeeme
eslees efkebJee petvee keeeeeceOes ogmleer kejCeele esles.
6)

keeeosceb[U Meemeveeeer keeeos kejCeejer MeeKee cnCepes keeeosceb[U nese. meJe& keeeos Meemeveeeer
MeeKee Demeuesues keeeosceb[U, keeeosefveefce&leer Heefkeeseje kejerle Demeles. Goe. Yeejleere mebmeo
keeeos efvecee&Ce kejCeejer MeeKee Deens.

68
7)

DeOeeosMe DeeefCeyeeCeeree keeUele Meemeve DeOeeosMe Ieesef<ele kejerle Demeles. pesJne keeeosceb[Uees
DeefOeJesMeve vemeles Hejblet lee efJeefMe< HeefjefmLeleerle SKeeee keeeeeeer leeyees[leesye iejpe Demeles
DeMeeJesUer Meemeve DeOeeosMe peenerj kejleele. ee DeOeeosMeebvee keeeeees mJeHe HeeHle nesles.
keeeosceb[U ee DeOeeosMeebvee ceevelee osTve lee DeOeeosMeebvee keeeeees mJeHe osleele.
8)

efJeefJeOe efJeeejJeble DeeefCe efJeeejmejCeer eebee celes keeeeeeer GiecemLeeves keeeeees mJeHe DeeefCe keeeeees GiecemLeeve eeefJe<eeer efJeefJeOe efJeeejJeble DeeefCe efJeefJeOe
efJeeejmejCeer eebveer DeeHeDeeHeueer celes Jekele kesueer Deensle.
De)

The Analytical View

Dee@merve, ne@ype DeeefCe yesLebce ns ee efJeeejmejCeeres meceLe&ke Deensle. eebee celes meJeexe
meeJe&Yeewcemelleee keeeeees Kejs GceiemLeeve Deens; les cnCepes jepe nese. jepe meJeexe DeeefCe
meeJe&Yeewce Demeles. meeJe&YeewcemelleeOeejer ee veeleeves jepee keeeoe efvecee&Ce kejerle Demeles DeeefCe
keeeeeeer DebceueyepeeJeCeerner kejerle Demeles. pes keeeosYebie kejleele leebvee ob[ Je efMe#ee osCeeee
DeefOekeejner jepeeuee Deens. jepeeke[s leemeeer ob[Mekeleer Demeles. ueeske keeeosHeeueve jepeeke[s
Demeuesuee ee ob[MekeleercegUs kejleele.
cegueceeHeve erkee ee <erkeesveeJej DeMeer erkee kejCeele esles keer, keeeosefJe<eeke ne
DeewHeeeefjke <erkeesve Deens. jepe keeeeees GiecemLeeve Deens Demes meebietve keeeeees DeewHeeeefjke
GiecemLeeveeJej ne <erkeesve Yej oslees. keeeeeeer Flej GceiemLeeves Goe. HeLee, HejbHeje, Oece&
eeke[s otue&#e kejlees. ogmejs cnCepes keeeeees GlkeebleerJeeoer mJeHe. eeke[s ne <erkeesve otue&#e
kejlees. keeeeees mJeHe efJekeefmele Demeles. keesCeleee keeeoe Skee je$eerletve jle veener. keeeoe
leeej kejleebvee keeeosceb[Ueuee keeeosefveefce&leer Heefkeeseje keeeoe kejeJee ueeielees. ee
keeeosefveefce&leer HeefkeesJej Deveske Iekeebee HeYeeJe Demelees.
ye)

Ssefleneefmeke <erkeesve
keeeosefJe<eeke De@ve@efueerkeue o=<erkeesveeuee efJejesOe DeeefCe Heefleefkeee eeletve Ssefleneefmeke
<erkeesve efvecee&Ce Peeuee Deens. ee <erkeesveJeeoer efJeeejJebleebee celes keeeoe Feflenemeeleerue HeLee,
HejbHeje, {er, Oece& ee Iekeebee ejs Goeeme eslees. meceepeesHeeesieer HejbHejebvee DeeHeesDeeHee
keeeeees mJeHe esles. Ssefleneefmeke Glkeebleer, meeceeefpeke efJekeeme Heefkeee, YetlekeeUeee HeYeeJeeletve
keeeoe Goeeme eslees eeJej Ssefleneefmeke <erkeesve Yej oslees.
ke)

meceepeMeeeere <erkeesve
keeeoe DeeefCe meceepe eebee Ieefve< mebyebOe Deens. eeJej ee <erkeesveeee Yej Deens.
keeeoe Deveske meeceeefpeke Iekeebletve efvecee&Ce Peeuesueer efveefce&leer Demeles. meceepeMeeeere
<erkeesveJeeoer efJeeejJebleebee celes JeemleefJekeHeCes jepe keeeoe efvecee&Ce kejerle veener lej HemLeeefHele
meeceeefpeke efveeceebvee keeeosMeerj mJeHe oslees. keeeoe meceepeeee iejpee DeeefCe efnle HetCe& kejlees.
ueeske keeeoe HeeUleele keejCe keeeoe meceepeefnlekeejer Demelees.

69
[)

lelJe%eeveelceke <erkeesve
mebmke=efleletve keeeoe efvecee&Ce neslees eeJej lelJe%eeveelceke <erkeesve Yej oslees. meceepeeeer
cetues, YeeJevee, <erkeesve cnCepes lee meceepeeeer mebmke=efle nese. lee-lee meceepeeee mebmke=leerletve
keeeoe efvecee&Ce nesle Demelees.
F)

meeceJeeoer efkebJee ceekeme&Jeeoer <erkeesve

meceepeele Jee&mJe Demeuesuee DeeefCe efJeMes<eeefOekeejeee GHeYeesie IesCee-ee Jeiee&es mebj#eCe
keeeoe kejlees. keejCe jepeeJej efJeMes<eeefOekeej Demeuesuee Jeiee&es Jee&mJe Demeles. leebee efnleeee
<erves DeeJeMeke lese keeeos kejCeeme les jepeeuee Yeeie Hee[leele. jepeeves mebHetCe& JeJemLee
yeoueeeuee Heeefnpes. leje Jee&mJeJeeoer ieees cenJe keceer nesF&ue.
meejebMe DeeefCe efve<ke<e& - JejerueHeceeCes keeeeeeer Deveske GiecemLeeves Deensle. keeeeeee
GiecemLeeveefJe<eeke efJeefJeOe efJeeejHeJeenner DeefmlelJeele Deensle. Hejblet efve<ke<e&le Demes efometve esles keer
keeeosceb[U ns keeeeees cegKe GiecemLeeve Deens. keeeosceb[U keeeos kejleebvee keeeosefveefce&leer
Heefkeeseje keeeoe Heeme kejerle Demeles. SKeeoe keeeoe kejleebvee lee keeeeees mJeHe
(content) Jejerue efJeefJeOe Iekeebletve jle Demeles. lee <erves lee meJe& Iekeebvee keeeeeeer
GiecemLeeves Demes cnues Deens.

1
emleeJevee
keeeeeeer
GiecemLeeveeee
DeLe&
1
2

lekelee
keeeeeeer GiecemLeeves (soupces of law)
2

3
efve<ke<e&

keeeeeeer GiecemLeeves
3

{er eLee Oece& veeeeueeerve

HejbHeje
efveCe&e

veeeOeerMeebeer meceveee keeeosceb[U

efJeOeeves Je
yegOoer
efueKeeve

DeOeeosMe
efJeeejmejCeer
ee celes

De)De@ve@ueererkeue - jepe
ye)Ssefleneefmeke Fefleneme eLee, HejbHeje
ke)meceepeMeem$eere meeceeefpeke efveece
[)lelJe%eeveelceke - mebmke=efle
F)meeceJeeoer - eercebleJeie&

70

7.5 keeeeees Hekeej

keeeeeeer GiecemLeeves, mJeHe, GHeeesie DeeefCe keee& ee DeeOeejs keeeeees efJeefJeOe
Hekeejele efJeYeepeve kejCeele esles. De@efjme@ue, pee@ve uee@ke DeeefCe Lee@ceme ne@ype ee efJeeejJebleebveer
vewmeefie&ke keeeoe DeeefCe vewmeefie&ke keeeeees jepeeceOes keee& eeee GuuesKe kesuee Deens. leebee
celes vewmeefie&ke keeeeeuee keesCeleerner mellee DeeefCe kegCeerner ve< ke Mekele veener. vewmeefie&ke keeeoe
DeeHeesDeeHe DeeefCe efvemeie&lee efvecee&Ce neslees. vewmeefie&ke keeeoe jepeeee keeeeeHeueerke[s DeeefCe
jepeeee keeeeeHes#ee es< Demelees. ee HekejCeeceOes jepekeere keeeeeee DeeHeCe DeYeeme
kejCeej Deenesle. jepekeere keeeoe jepeebleie&le DeeefCe jepeeceOes Demelees. jepekeere keeeeees
cegKele je<^ere keeeoe DeeefCe Deeblejje<^ere keeeoe Demes oesve Hekeejele efJeYeepeve kejleele. ns
efJeYeepeve Keeueerue lekeleeceOes oeKeefJeues Deens.
jepekeere keeeoe
je<^ere keeeoe
Ieveelceke keeeoe
Keepeieer keeeoe

Deeblejje<^ere keeeoe

meeOeejCe keeeoe
meeJe&peefveke keeeoe
HeMeemekeere keeeos

meJe&meeceeve keeeos

1) Deeblejje<^ere keeeoe - (International law)

peieele jepeejepeeceOeerue mebyebOeer efveefMele kejCee-ee keeeeeuee Deeblejje<^ere keeeoe
cnCeleele. Skee je<^ees ogme-ee je<^eMeer efkebJee je<^eje<^ebes SkeceskeebMeer Jele&ve kemes DemeeJes eees
ns efveece Demeleele. ns keeeos keesCeleener meJeexe keeeos efvecee&Ce kejCee-ee mellesves efvecee&Ce kesuesues
vemeleele. jepe SsefkeHeCes ee keeeeebes Heeueve kejles. Deeblejje<^ere keeeos jepeeves HeeUuese
Heeefnpes DeMeer mekeleer keesCeleener jepeeJej kejlee esle veener. Deeblejje<^ere keeeos jepeejepeebceOes
Demeuesues vewefleke yebOe Demeleele pes Heleske jepeeuee efmJekeejeJes ueeieleele DeeefCe HeeUeJes ueeieleele.
DeeOegefveke keeUele Heleske jepe meeJe&Yeewce DemeueecegUs keesCeleener jepeeuee Deeblejje<^ere
keeeeebee Heeueveeyeeyeleerle efJevebleer kesueer peeT Mekeles; keesCeleener jepeeJej mekeleer kesueer peeT
Mekele veener. Deeblejje<^ere keeeoe HeeUCes DeLeJee ve HeeUCes Heleske jepeeee MeemeveeJej DeJeuebyetve
Demeles. Deeblejje<^ere keeeoe SKeeee jepeeves HeeUuee veener cnCetve lee jepeeuee ob[ keesCeleener
Deeblejje<^ere mebIeveske[tve kesuee peele veener.
2) je<^ere keeeoe (National law) jepeeves kesuesuee keeeeeuee je<^ere keeeoe cnCeleele. jepe DeeefCe veeieefjke lemese
jepeeleerue JekeleerJekeleeRceOes mebyebOe jefJeCeees keece je<^ere keeeos kejleele. je<^ere keeeos

71
jepeeleerue meJe& veeiejerke, mebmLee, mebIevee meJeeveee meceeveHeCes (uniformly) ueeiet nesleele. ns
keeeos HeeUCes meJeeJej mekeleeres (compulsory) Demeles. je<^ere keeeeeceeies ob[Mekeleer Demeles.
pees kegCeer je<^ere keeeeeeer DeJe%ee kejsue leeuee ob[ neslees. je<^ere keeeos keeeosceb[U leeej
kejleele, leebeer DebceueyepeeJeCeer keee&keejerceb[U kejles DeeefCe lee keeeeebee DeLe& ueeJetve veee
osCeees keece veeeceb[U kejles. je<^ere keeeoe jepeeves kesuesuee DemeueecegUs jepeeee
Heesueermeeb$eCesejs je<^ere keeeeebes mebj#eCe kejCeele esles.
3) Ieveelceke keeeoe (Constitutional law) je<^ere keeeoe oesve Yeeieele efJeYeepeerle neslees. Ske cnCepes Ieveelceke keeeoe DeeefCe
ogmejs cnCepes meeceeve keeeoe. jepeeee jepeIevesceOes pee keeeeebee meceeJesMe neslees leebvee
Ieveelceke keeeos cnCeleele. ns keeeos jepeees meJeexe DeeefCe cegueYetle keeeos Demeleele. jepeeeer
jevee, Meemeveeee Hekeej, keeex, mellee, melleseer JeeHleer, veeiejerkeebeer kele&Jes Fleeoer jefJeCeees
keee& Ieveelceke keeeos kejleele. Meemeveeuee Ieveelceke keeeeebHeceeCes keee& kejeJes ueeieles.
Ieveelceke keeeos efueefKele efkebJee DeefueefKele oesvner Hekeejes Demet Mekeleele. Goe. Yeejleele
efueefKele Deens lej Fbiueb[ceOes DeefueefKele Deens.
4) meeceeve keeeos (Ordinary law) je<^ere keeeeeee ogmeje Hekeej cnCepes meeceeve keeeos nese. meeceeve keeeos kejCeees
keee& jepeees keeeosceb[U kejles. Ieveelceke keeeeeHes#ee meeceeve keeeos ogece Demeleele.
Ieveelceke keeeeebvee meeceeve keeeeebHes#ee es< mecepeCeele esles. iejpesHeceeCes ns keeeos kejCeele
esleele. Ieveelceke keeeos ue#eele IesTvee ee keeeeebeer efveefce&leer kejCeele esles. Meemeve DeeefCe
ueeske eebeeleerue mebyebOe efveefMele kejCeees keee& meeceeve keeeos kejleele. meeceeve keeeos ns
Keepeieer keeeos DeeefCe meeJe&peefveke keeeos eeHeceeCes efJeYeepeerle kejCeele esleele.
5) Keepeieer keeeos (Private) JekeleerJekeleeRceOes DemeCeejs mebyebOe jefJeCeejs keeeos cnCepes Keepeieer keeeos nese. Goe.
efJeJeen, IemHees, olleke Fleeoer. JekeleerJekeleeRceOes DemeCee-ee mebyebOeeee yeeyeleerle ns keeeos
Demeleele.
6) meeJe&peefveke keeeos (Public) meeJe&peefveke efkeeCeer JekeleerJekeleeRes mebyebOe kemes DemeeJesle ns jefJeCee-ee keeeeebvee
meeJe&peefveke keeeos cnCeleele. Goe. ceeueke DeeefCe veeskej eebes mebyebOe, jmleeJejerue Jekeleereer
JeeieCetke Fleeoer. meeJe&peefveke keeeeeJeve lee jepeeeer jevee DeeefCe keeex ue#eele esleele. lee
jepeeceOes lee jepeeleerue veeiejerke DeeefCe jepe eebes mebyebOe kemes Deensle nsner meeJe&peefveke
keeeeebJeve efometve esles. meeJe&peefveke keeeeebes Heeueve Heleske Jekeleeruee kejCes mekeleeres Demeles.
7) HeMeemekeere keeeos (Administrative) jepe DeeefCe jepeeleerue HeMeemekeere veeskejJeie& eebes mebyebOe efveefMele kejCee-ee keeeeebvee
HeMeemekeere keeeos cnCeleele. ns keeeos jepe DeeefCe Meemekeere veeskejJeieeee mebyebOeeJej efveeb$eCe
sJeleele. Meemekeere veeskejJeiee&ee mellee DeeefCe peyeeyeoe-ee keesCelee DemeeJeele ns ee

72
keeeeebceOes DebleYet&le Demeles. Meemekeere veeskejJeiee&ee yeeyeleerle Demeuesues Keues HeMeemekeere
veeeeueeele eeueleele DeeefCe ee KeueebceOes HeMeemekeere keeeeebHeceeCes efveCe&e osCeele esleele.
8) meJe&meeceeve keeeos (General) veeiejerke DeeefCe jepe eebes lee-lee mebyebOeebee yeeyeleerleerue keeeos cnCepes meJe&meeceeve
keeeos nese. meJe&meeceeve keeeeebes efJeYeepeve lee keeeeees GiecemLeeve DeeefCe keeeoe yeveefJeCeeeer
HeOoleer eeJeve kejCeele esles. Goe. kee@ceve uee@pe, DeOeeosMe, kesme uee@pe Fleeoer.
kee@ceve uee@pe HeLee, HejbHeje, {er, Oece& eeletve efvecee&Ce Peeuesues Demeleele. ns keeeos Je<ee&vegJe<ee&veblej
keeUeee DeesIeele efvecee&Ce nesleele. DeewHeeeefjke mJeHeele keeieoesHe$eer les Demeleelelee Demes veener.
Goe. Fbiueb[ceOes ee mJeHeees keeeos Deensle.
DeOeeosMe osMeeleerue meJeexe mellesves efouesuee DeeosMe cnCepes DeOeeosMe nese. Goe. Yeejleele
je<^Heleer Demee DeOeeosMe osleele. efJeMes<ele DeeefCeyeeCeeree keeUele pesJne mebmeoses DeefOeJesMeve vemeles
DeMeeJesUer je<^Heleer DeOeeosMe osleele.
kesme uee@pe veeeOeerMe DeeHeuee meceveeeyegOoervegmeej SKeeee Keueeee meboYee&le veee osleele.
DeMee Hekeejee veeeeuee kesme uee@pe cnCeleele. leMeee Hekeejee Keuee Hegvne GodYeJeuee cnCepes
kesme uee@peee meboYe& IesCeele eslees.

7.6 keeeeees cenlJe

keeeeeee nslet DeeefCe keeeos HeeUCeeeer iejpe cnCepese keeeeees cenlJe nese.
jepeeleerue Heleske Jekeleerves keeeos HeeUCeeeer iejpe Demeles. leeeer Keeueerue keejCes Deensle.
1) jepeeeer meeJe&Yeewcemellee keeeeeletve Jekele nesles SKeeos jepe meeJe&Yeewce Deens ns lee jepeeee keeeeebJeve ue#eele esles. keejCe Heleske
jepeeceOes lee osMeeeer MeemeveHeOoleer efJeMes<ele ueeskeMeener HeOoleeree keee&jle nesCeeme, eMemJeer
nesCeeme keeeeebeer DeeefCe keeeos HeeUCeeeer iejpe Demeles.
2) Meeblelee, megJeJemLee, efmLejlee HemLeeefHele kejCeees keee& ceeveJeer Jele&ve efveebef$ele kejCeees, meceepeele JekeleerJekeleeRee SkeceskeebMeer
efkeeeHeefleefkeee efveebef$ele kejCeees meeOeve cnCepes keeeoe nese. mebHetCe& meceepeees efnle ue#eele
IesTvee keeeoe kejCeele eslees. keeeoe vemesue lej meceepeele meieUerke[s DeboeOegboer ceepesue keejCe
keeeoe meceepeeleerue meJeeJej efveeb$eCe sJetve megJeJemLee, efmLejlee, Meeblelee HemLeeefHele kejCeees
keee& kejlees.

73
3) otye&ueebes j#eCe keeeoe kejlees meceepeefJejesOeer Iekeebee ke=leer LeebyeefJeCeees keece keeeoe kejlees. keeeeees
Gefodo<ecetUer efYeleercegkele JeeleeJejCe efvecee&Ce kejCeees Deens. ueeskeMeenerceOes Meemeve keejYeejeceOes
ueeskeebvee mJeleb$eHeCes menYeeieer neslee esCes cenlJeees Demeles. keeeeecegUs otye&ue, iejerye, mellee vemeuesues
meJeeveee jepeeee keejYeejele menYeeieer neslee esles. jepe keeeeeee ceeOeceeletve keee& kejles
DeeefCe otye&ueebvee HetCe& mebj#eCe efceUsue eeeer Kee$eer kejerle Demeles. cnCepese keeeeecegUs mJeeleb$eeee
GHeYeesie eerceble, iejerye meJeeveee meceevelesves Ieslee eslees. ueeskeebee nkeke DeeefCe mJeeleb$eees j#eCe
kejCes ns jepeees cegKe Gefodo< Deens. jepe les keeeeeejs kejerle Demeles.
4) ceeveJeer mebmke=leereer Heieleer meeceeefpeke, DeeefLe&ke, jepekeere, meebmke=efleke Fleeoer ceeveJeer mebmke=leeree meJe&e yeepetbee
efJekeeme lesJnee Mekee neslees pesJne meceepeele Meeblelee Demesue. meeceeefpeke megjef#elelesefMeJeee efJekeeme,
Heieleer, Meeblelee efvecee&Ce nesT Mekele veener. ner meeceeefpeke megjef#elelee keeeoe HemLeeefHele kejles.
cnCepese Jekeleer, meceepe, jepe eebee Heieleermeeer keeeeeee Deeoj kejCes iejpeses Deens. keeeoe
Deens cnCetve mJeeleb$e, mecelee, veee DeefmlelJeele Deens.
efve<ke<e& - meJe& osMeebceOes meJe&e meceepeele keeeoe Deens; keeeeeefMeJeee ceeveJeer mebmke=leeres
DeefmlelJee Mekee veener.

7.7 efoIeexejere HeMve

1) keeeeeeer JeeKee Lees[keeele ee DeeefCe keeeeeeer GceiemLeeves meebiee.
2) keeeeees efJeefJeOe Hekeej mHe< keje.
3) keeeoe cnCepes keee ? keeeeees mJeHe mHe< keje.
4) keeeeees cenlJe eeJej efHe ee.

74

8
jepekeere DeeyebOeve (Political obligation)
DeeefCe eeflekeejeee nkeke
Ieke jevee :
8.0
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5
8.6
8.7
8.8

Ger
emleeJevee
jepekeere DeeyebOeveeee DeLe& DeeefCe mJeHe
jepekeere DeeyebOeveees DeeOeej efkebJee keejCes
jepekeere DeeyebOeveees efmeele
jepekeere DeeyebOeve efvejHes#e Deens keee? jepekeere DeeyebOeveeee ceee&oe
jepekeere DeeyebOeve lekelee
jepeeuee eeflekeej kejCeeee nkeke DeeefCe eeflekeejeeer meeOeves
efoIeexejere eMve

8.0 Gers
jepekeere DeeyebOeve kesues veener lej ob[ neslees. jepekeere DeeyebOeve cnCepes keee? jepekeere
DeeyebOeveees DeeOeej keesCeles? efkeleer ceee&osHeele jepekeere DeeyebOeve kejeJes. jepeeuee eeflekeej kesJne
DeeefCe kemee kejeJee eeee DeYeeme kejCes.

8.1 emleeJevee
jepeeee veeieefjke ee veeleeves eleske JekeleerJej jepekeere DeeyebOeveeeer peyeeyeoejer
Demeles. eleske osMeeceOes veeiejerke jepekeere DeeyebOeve kejleele DeeefCe ueeske Meemeveeuee menkeee&
kejleele.
jepekeere lelJe%eeveeleerue jepekeere DeeyebOeve ceOeJeleea mebkeuHevee Deens. SKeeoer jepekeere
JeJemLee efkeCes DeeefCe DeefmlelJeele jenCes eeeeMeer mebyebOeerle ner keuHevee Deens. pesJne ueeske
jepekeere JeJemLeseleer DeeHeueer peyeeyeoejer HeeUleele DeeefCe jepekeere DeeyebOeve kejleele lesJne leer
jepekeere JeJemLee efketve jenles. jepeMeem$eele oesve eMve lee erves DeefleMee cenJeees jleele.

75
1) Ske cnCepes ueeske jepeeee Dee%ee kee HeeUleele? DeeefCe ogmeje eMve cnCepes 2) ueeske
jepekeere Dee%eeHeeueve kejerle veener leees keejCe keee? keesCelee ceeiee&ves ueeske jepeeuee eeflekeej
kejleele?

8.2 jepekeere DeeyebOeveeee DeLe& DeeefCe mJeHe :

ue@efve MeHo `Dee@efyueies` eeHeemetve `Dee@efyueiesMeve` Meyo Deeuee Deens. leeee DeLe& kele&Je
kejCes nese. SKeeoer ke=leer kejCes efkebJee ve kejCes cnCepes DeeyebOeve nese.
jepekeere DeeyebOeve cnCepes ``jepeeee Dee%ee HeeUCes nese.`` jepe DeeefCe meceepeees
meYeemeo ee veeleeves meceepeeeleer DeeefCe jepeeeleer DeeHeueer keener kele&Jes Demeleele. meceepeeuee
efnlekeejer ieeser HeeUCes DeeefCe meceepeeuee vegkemeeve nesF&ue lee ieeseree leeie kejCes, ee ieeseree
DeeyebOeveeceOes meceeJesMe neslees. jepe meeJe&Yeewce Deens. jepeeke[s meJeexe meee Demeles. leecegUs
jepeeves veeieefjkeebvee Dee%ee osCes DeeefCe lee Dee%ee veeieefjkeebveer HeeUCes ns DeHesef#ele Demeles. keener
ieeser eleske veeieefjkeeves kejeJeele, HeeUeJeele DeeefCe keener ieeser veeieefjkeebveer ke vees ns
meebieCeeee jepeeuee DeefOekeej Deens. jepeeeefle keee kejeJes DeeefCe keee ke vees eeueee
jepekeere DeeyebOeve efkebJee jepekeere GejoeefelJe cnCeleele.
2) jepekeere DeeyebOeve efkebJee jepekeere GejoeefelJe eeleerue Hejke :
meeceeveHeCes jepekeere DeeyebOeve DeeefCe jepekeere GejoeefelJe, jepekeere Dee%eeHeeueve
Skeee DeLee&ves JeeHejCeele esles. Hejbleg ee oesvnerle Keeueerue Yeso Deens. jepekeere DeeyebOeveeee DeLe&
jepekeere GejoeefelJeeHes#ee DeefOeke JeeHeke Deens. jepekeere GejoeefelJe efkebJee Dee%eeHeeueve ueeske
efJeJeskeeves, Fsves kejleelee Demes veener. Hejbleg jepekeere DeeyebOeve Jekeleer efJeJeskeeves, Fsves,
ceveeHeemetve kejles. ``mJessves, efJeJeskeeves, Debleie&le esjCescegUs veeieefjke pesJne jepekeere Dee%eeHeeueve
kejleele lesJne leeuee jepekeere DeeyebOeve cnCeleele.`` Goe. eeCeermege Dee%eeHeeueve kejleele Hejbleg
eeCeees Dee%eeHeeueve meJee, eefMe#eCe, ceeuekeeuee eeceeefCeke DemeCes eeletve eeCeer ceeuekeeee Dee%ee
Heeueve kejleele. ueeske jepeeee Dee%eeHeeueve kejleele keejCe leebvee ceveeHeemetve Heuesues Demeles,
keer jepe meJeexe Deens. jepeeuee Dee%ee kejCeeee DeefOekeej Deens. lee Dee%ee HeeUCes ueeskeebeee
efnleees Deens. jepeeee Dee%ee HeeUuee veener lej DeboeOegboer DeefmlelJeele esF&ue ns ueeskeebvee
ceveeHeemetve Heuesues Demeles cnCetve ueeske jepeeee Dee%ee HeeUleele. Dee%eeHeeueve Demes mJeFsves,
efJeJeskeeves, ceveeHeemetve Demeles lesJne leeuee DeeyebOeve cnCeleele.
jepekeere DeeyebOeeveees mJeHe :
1) vewefleke DeeefCe keeeosMeerj DeeyebOeve
2) mekeejelceke DeeefCe vekeejelceke DeeyebOeve
vewefleke DeeyebOeve : Deveske Je<ee&Heemetve eLee, HejbHeje, {er ee mJeHeele meceepeeee ceevelee Je
Fsletve peer vewleerke kele&Jes Jeefkeleuee kejeJeer ueeieleele leeuee vewefleke DeeyebOeve cnCeleele. ueeske
vewefleke DeeyebOeve kejleele keejCe eebieuee JeeieCeees efveece cnCetve meceepeeves les ceeve kesuesues Demeles.
vewefleke kele&Jeees mJeHe meceepe, keeU, osMeeeceeCes efYeVeefYeVe Demeles. vewefleke kele&Jes HeeUCes

76
Jeefkeleee FsJej DeJeuebyetve Deens. leecegUs vewefleke DeeyebOeve Ssefke Deens. Goe. meceepeeleerue
iejpetbvee ceole kejCes, ceeseebee Deeoj kejCes Fleeoer vewleerke DeeyebOeve Ssefke Deens keejCe vewefleke
efveeceebvee jepeees HeeyeU vemeles.
keeeosMeerj DeeyebOeve : jepeeves ceeve kesuesues, keeeeeves emLeeefHele kesuesues efveece HeeUCes cnCepes
keeeosMeerj DeeyebOeve nese. keeeeebvee jepeees HeeyeU DemeueecegUs veeieefjke jepekeere DeeyebOeve
kejleele. jepekeere DeeyebOeve kesues veenerlej Jeefkeleuee ob[ neslees. Goe. Yeejleere veeieefjkeebves
je^OJepe, je^ieerle, jepeIevee eebee Deeoj kejeJee ns jepekeere DeeyebOeve Deens. pej ueeskeebveer les
kesues veener lej ob[ neslees.
mekeejelceke DeeyebOeve : jepeeefle Jeefkeleves `keee kejeJes` ns meebieCeejs jepeees keeeos HeeUCes
cnCepes mekeejelceke DeeyebOeve nese. Goe. kej osCes, celeoeve kejCes Fleeoer.
vekeejelceke DeeyebOeve : jepeeves `ceveeF& kesuesuee ieeser ve kejCes` ns meebieCeejs jepeees keeeos
HeeUCes cnCepes vekeejelceke DeeyebOeve nese. Goe. eesjer ke vees, Ketve ke vees Fleeoer.
cenJeeeer jepekeere DeeyebOeves :
1) jepeeMeer menkeee& kejCes : eleske veeieefjkeees lees pee jepeeee veeiejerke Deens lee
jepeees Me$etHeemetve mebj#eCe kejCes, DeeHeuee jepeeuee mebkeebHeemetve JeeeefJeCes, jepeeuee
mesJee osCes jepeeeefle eeceeefCeke DemeCes. keesCeleener HeefjefmLeleerle jepeeee Skeelceleses
j#eCe kejCes. ueeskeebee menkeeee&vese jepeJeJemLee DeeefCe eemeveJeJemLee keee& ke
Mekeles.
2)

jepeeee keeeeebee Deeoj kejCes DeeefCe keeeos HeeUCes : ueeskeebee keueeCeemeeer,

efnleemeeer jepeees keeeos Demeleele. leecegUs eleske veeieefjkeees ns kele&Je Deens keer
jepeeee keeeeebes Heeueve kejCes DeeefCe leebee Deeoj kejCes.

3)

meJe&lenses kej JesUsJej DeeefCe efveeefcele YejCes : jepeeeer Meemekeere eb$eCee,

mewveJeJemLee, HeesueermeJeJemLee, ueeskeefnlekeejer eespevee Fleeoeree Kee& jepe kejerle
Demeles. ne Kee& kejebee mJeHeele pees Hewmee ueeskeebke[tve IesCeele eslees leeletve jepe
kejles. leecegUs eleske Jekeleeres ns kele&Je Deens keer meJe& ekeejes kej efveeefcele DeeefCe
JesUsJej jepeeuee osCes.

4)

celeoeveeee nkeke eeceeefCekeHeCes yepeeJeCes : celeoeveeee nkeke ne Hekele veeieefjkeebee

nkekee veener lej les Ske cenJeees DeeyebOeve Deens. DeLe&HetCe& DeeefCe eMemJeer ueeskeMeener efvecee&Ce
nesCeemeeer ueeskeebveer mJeFsves DeeefCe efJeJeskeeves celeoeve kejeJes. meeJe&peefveke Heo mesJeeYeeJeeves
DeeefCe efvesves OeejCe keve keee& kejCes nsner cenJeees jepekeere DeeyebOeve Deens.

77
5)

MeemeveeMeer menkeee& kejCes : Meeblelee, keeeoe megJeJemLee emLeeefHele kejCeemeeer

MeemeveeMeer menkeee& kejCes DeeefCe Meemeveeuee ceole kejCes eleske veeieefjkeees kele&Je Deens.
Ye^eeej efveceg&ueve kejCes, DeeCeeryeeCeeree keeUele mesJee osCes, DeJeJemLee DeboeOegboeruee DeeUe
IeeueCes Fleeoer keeex kejCeemeeer Meemeveeuee veeieefjkeebes menkeee& iejpeses Demeles. leecegUs
MeemeveeMeer menkeee& kejCes eleske Jekeleeres kele&Je Deens.

8.3 jepekeere DeeyebOeveees DeeOeej efkebJee keejCes

jepeeee Dee%ee efkebJee keeeos ueeskeebveer kee HeeUeJesle? ee eMveees Gej MeesOeCeemeeer
jepekeere DeeyebOeveees efJeefJeOe DeeOeej efkebJee keejCes keesCeleer Deensle leeee DeYeeme kejCes DeeJeMeke
jles. Keeueerue Ieke jepekeere DeeyebOeveees DeeOeej Deensle. efkebJee ueeske jepekeere DeeyebOeve
kejleele leeeer keejCes Keeueerue Deensle.
jepekeere DeeyebOeveeeer keejCes efkebJee DeeOeej
2
3

1
keeeosMeerj
yebOeve

yeeF&meee celes

1) ceeveJeer mJeYeeJe
2) Deeoj
3) menevegYetefle
4) efYeleer
5) efJeJeske
2
3

efJeefJeOe efmeOoevleeveer
efouesueer keejCes

4
keejCes
1) iejpe
2) keeeos
3) Yeerleer
4) meJee

owJeer efmeOoevle meeceeefpeke GHeeesefieleeJeeoer DeeoMe&Jeeoer ceekeme&Jeeoer Mekeleer HejbHejeJeeoer

kejej
efmeOoevle efmeOoevle efmeOoevle efmeOoevle efmeOoevle
osJeeeer
efmeOoevle
Fe
jepeeeer
ceeveJeer
Jeie&efJejnerle
eLee
mecepetve
GHeeesefielee
efJeJeskeecegUs JeJemLescegUs ob[Mekeleer HejbHeje
ueeskemeceleercegUs
Demeles
1)

keeeosMeerj keejCe (Legal Ground) :

jepeeke[s meeJe&Yeewcemeee Demeles. leecegUs jepe meJeexe Deens. jepe meJe& mebmLee, mebIe,
veeieefjke eebeeJej efveeb$eCe sJeCeees keee& kejles. leemeeer jepe keeeos kejles. les
keeeos HeeUCes eleskeees jepekeereDeeyebOeve Deens. jepeIevee, jepeees keeeos HeeUCes
ueeskeebvee DeeefCe Meemeveeuee yebOevekeejer Demeles.

78
2)

yeeF&me eebee celes (Acc. To Bryce) :

yeeF&me eebveer jepekeere DeeyebOeveeeer Keeueerue keejCes efoueer Deensle :
De) ceeveJeer mJeYeeJe : keesCeleener ekeejee $eemeeHeemetve cegkele jenCes ne ceeveJeer mJeYeeJe
Deens. leecegUs jepeeuee efJejesOe kejCeeee menmee kegCeer eelve kejerle veener. jepeees
keeeos ueeske HeeUleele. keejCe keeeos HeeUues veener lej pees $eeme, ob[ nesCeej Demelees, lees
vekees ee efJeeejeves ueeske keeeos HeeUleele.
ye) Deeoj : jepeeeefle, Meemeveeeefle Deeoj ee keejCeecegUsner ueeske jepeees keeeos
HeeUleele.
ke) menevegYetefle : Skeceskeebeefle ceeveefmeke erves menevegYetleereer YeeJevee DemeCes
leecegUsner ueeske jepekeere Dee%eeHeeueve kejleele.
[) efYeleer : ob[ efkebJee efMe#eseer Yeerleer ueeskeebee ceveele Demeles. jepeees keeeos HeeUues
veener lej jepeeee ob[Mekeleerke[tve efMe#ee nesF&ue Demes ueeskeebvee Jeeles leecegUs Yeerleerves
ueeske keeeosHeeueve kejleele.
F) efJeJeske : mebHetCe& meceepeees DeeefCe ueeskeebes efnle keeeos HeeUCeelee Deens ee efJeeejeves
ueeske keeeos HeeUleele.

8.4 efJeefJeOe efmeebleeeeejs meceLe&ve kesuesues jepekeere DeeyebOeveees DeeOeej :

(The theoretical justification of political obligation)
jepekeere DeeyebOeveees meceLe&veeLe& efJeefJeOe efmeevle jepekeere efJeeejJebleebveer ceeb[ues Deensle.
leeHewkeer keener cenJeees efmeevle KeeueerueeceeCes Deensle1) owJeer efmeevle : owJeer nkekeebee DeeOeej
2) meeceeefpeke kejej efmeevle : meeceeefpeke kejejees keejCe
3) GHeeesefieleeJeeoer efmeevle : peemleerlepeemle ueeskeebes megKe Je efnle
4) DeeoMe&Jeeoer efmeevle : jepe meJeexe Deens
5) ceekeme&Jeeoer efmeevle :
6) HejbHejeJeeoer efmeevle : - meJee
7) Meefkele efmeevle : - jepeees meeceLe&
1) owJeer efmeevle : owJeer nkekeebee DeeOeej (divine will) : meJe& Oecee&leerue ebLeeceOes jepekeere
DeeyebOeveeee DeeOeej owJeer keejCe Deens. eeJej Yej Deens. jepe DeeefCe jepee eebeeke[s osJeeves meee
efoueer Deens. jepee osJeeee eefleefveOeer Deens. ueeskeebvee efveeb$eCeele sJeCes, jepeees keee& Deens. leecegUs
jepeeee Dee%ee HeeUCes eleske Jeefkelees kele&Je Deens. jepeeuee efJejesOe kejCes cnCepes osJeeee
Fsuee efJejesOe kejCes nese DeeefCe les HeeHe Deens Demee mecepe DemeueecegUs ueeske jepekeere DeeyebOeve
kejleele.jepesMeenerceOes ueeske jepeeeer Dee%ee HeeUCes cnCepes osJeeeer Dee%ee HeeUCes nese ee
mecepetleerletve jepee%ee HeeUle Demele. jepesMeenerceOes ne efmeevle yejee ueeskeefee Peeuee neslee. Hejbleg
DeeOegefveke keeUele ne efmeele DeMeem$eere mecepeCeele eslees. ee efmeevleeuee Ssefleneefmeke DeeOeej
veener. DeeOegefveke keeUele ne efmeevle Deceeve kejCeele eslees. eeeerve keeUer DeeefCe ceOeegieeceOes
jepekeere DeeyebOeveeee DeeOeej Oeeefce&ke neslee.

79
2) meeceeefpeke kejej efmeevle : `ueeskeebeer mebceleer` (consent of the people) :
jepekeere DeeyebOeveeee cegKe DeeOeej Deens eeJej ne efmeeble Yej oslees. vewmee|ieke DeJemLesle ceeCetme
Demeleebvee, lee DeJemLesuee kebeUtve ueeskeebveer meeceeefpeke kejej kesuee DeeefCe jepe efvecee&Ce kesues.
jepeeee Dee%ee ueeske mJeFsves HeeUeeuee ueeieues. cnCepese `ueeskemebceleer`DeeefCe `ueeskeebeer Fe`
jepekeere DeeyebOeveees cegKe keejCe Deens. Lee@ceme ne@ype, pee@ve uee@ke, peervepeske mees ns efJeeejJeble
ee efmeevleees meceLe&ke Deensle. Lee@ceme ne@ypeves Demes cnues Deens keer efvemeiee&JemLesle jepe veJnles.
jepeeee DeYeeJeer efvemeiee&JemLesle DeboeOegboer DeeefCe DeJeJemLee nesleer. Yeerleeregkele JeeleeJejCe nesles.
DeMee ee JeeleeJejCeeletve yeensj He[Ceemeeer ueeskeebveer meeceeefpeke kejej kesuee. jepe efvecee&Ce kesues
DeeefCe Skee mebHetCe& meee Demeuesuee Jekeleeruee DeeHeues nkeke DeHe&Ce kesues. DeeHeuee nkeke mebj#eCeeeer
peyeeyeoejer lee JekeleerJej ekeueer. mebj#eCe osCeeeer, MeebleleeHetCe& JeeleeJejCe osCeeeer peyeeyeoejer
jepeeJej ueeskeebveer ekeueer DeeefCe jepeeee Dee%ee HeeUCeees mJeFsves jefJeues.
pee@ve uee@ke eebee celes efvemeiee&JemLesletve yeensj He[Ceemeeer ueeskeebveer kejej keve jepe
efvecee&Ce kesues. ee kejejeceOes jepeeeeJeleerves keece kejCeejs Meemeve cee$e Ieveelceke DeeefCe
ceee&efole Demesue Demes jefJeues. ueeske Meemeveeee Dee%ee leesHeelee HeeUleerue peesHeele Meemeve
ueeskeefnleemeeer keece kejsue. Hejbleg Meemeve o[HeMeener kejCeejs Demesue lej DeMee Meemeveeee Dee%ee
ueeske HeeUCeej veener DeeefCe DeMee Meemeveeuee eeflekeej kejleerue.
mees ee efJeeejJebleeee celes jepe ueeskeebveer kesuesuee meeceeefpeke kejejeee HeefjCeece nese.
jepe ueeskemebceleerJej DeeOeejuesues jenerue. meJeexe meee ueeskeebee meecegefnke F&nsceOes jenerue.
ueeskeebveer kesuesuee kejejeejs jepe efvecee&Ce Peeues peeceOes jepekeere meesee Dee%ee HeeUCeeme meJe&
ueeske yeebOeuesues jenleerue. Hejbleg eemeve meesee ogHeeesie kejerle Demesue lej DeMee jepekeere
meesefJe eebleer kejCeeee ueeskeebvee nkeke Deens. SketCe Meeblelesves, megjef#eleleves peielee eeJes cnCetve
ueeskeebveer meeceeefpeke kejej kesuee DeeefCe jepeeeer efveefce&leer kesueer. jepeeee DeeOeej ueeskeebeer Fe
Je mebceleer Deens. cnCepese jepeeee efveeceebes Heeueve ueeske Fsves kejleele Demes ee efmeevleeee
meceLe&keebes cele Deens.
3) GHeeesefieleeJeeoer efmeevle : peemleerle peemle ueeskeebes peemleerle peemle megKeemeeer jepe
efvecee&Ce Peeues Deens. `jepeeeer GHeeesefielee` ue#eele IesTve ueeske jepekeere DeeyebOeve kejleele.
jepe Ske meeOeve Deens DeeefCe jepeees meeOe meJe&meeceeveebes efnle Je keueeCe Deens. jepe
ueeskeebmeeer mLeeHeve Peeuesueer Ske GHeeesieer mebmLee Deens ns HeueecegUs ueeske jepekeere DeeyebOeve
kejleele Demes ee efmeevleeee meceLe&keebes cele Deens. jepe efvecee&Ce Peeues DeeefCe DeefmlelJeele Deens
les peemleerlepeemle ueeskeebee peemleerle peemle megKeemeeer Demes pesjsceer yesLebce ee GHeeesieerleeJeeoer
efJeeejJebleebes cele Deens. jepe keeeos, ob[Meefkele, veeeeuee eebeeejs DeeHeues ueeskeefnleees meeOe
HetCe& kejles. jepeees keeeos HeeUCes DeeefCe jepeeee keeee&uee menkeee& kejCes eleske Jeefkelees
kele&Je Deens.
4) DeeoMe&Jeeoer efmeevle : `ceeveJeer efJeJeske` jepekeere DeeyebOeveeee cegKede DeeOeej Deens. ceeveJeer
eeCeer efJeJeskeer Deens. ceeveJeeuee DeeHeues yeU DeeefCe ogye&uelee oesvnereer peeCeerJe Demeles. eleske Jekeleer
DeeHeues yeU Jee{efJeCeeee DeeefCe ogye&uelee keceer kejCeeee melele eelve kejlees. eleske Jekeleeres

80
peerJeveees Oese mJele:ee peemleerle peemle efJekeeme kejCes Deens. ns Oese eleske Jekeleer, meceepe
DeeefCe jepeele jentvee HetCe& kejles. DeeHeuee JeefkeleceJeeee efJekeeme meceepeeee yeensj jentve veener
lej meceepeele DeeefCe jepeele jentvee Mekee Deens.
mee@esefme, Hueses, De@efjme@ue ee eerke efJeeejJebleeee DeeefCe DeeoMe&Jeeoer efJeeejJeble
Goe. nsiesue, er.Se. eerve eebee Demee efJeeeme neslee keer jepeeee Dee%ee, efveece, keeeos HeeUCes
Jekeleeres kele&Je Deens. keejCe Hekele jepeecegUse Jekeleer DeeHeuee JeefkeleceJeeee efJekeeme ke
Mekelees. ceeveJeer eeCeer efJeJeskeer DemeueecegUs jepeebleie&lee DeeHeues efnlemebJeOe&ve Mekee Deens ns mecepet
Mekeles. ee efJeeejeletve mJeefJeJeskeeves, mJeFsves ueeske jepekeere DeeyebOeve kejleele. nsiesue ee
DeeoMe&Jeeoer efJeeejJebleebee celes ``jepe ceeveJeer efJeJeskeees cetle& mJeHe nese DeeefCe He=LJeerJejerue osJeees
jepe nese.`` jepekeere DeeyebOeve kejCeeceOese JekeleermJeeleb$e Deens. er.Se. eerve eebee celes,
``leekeo efkebJee yeU veener; Fe nee jepeeee DeeOeej Deens.`` DeMee ekeejs Fe DeeefCe efJeJeske
eecegUs ueeske jepekeere DeeyebOeve kejleele Demes DeeoMe&Jeeeebes cele Deens.
5) ceekeme&Jeeoer efmeevle : ceekeme&Jeeoer jepeeuee Mees<eCe kejCeejs eb$e mecepeleele. ceekeme&Jeeeebee
celes Yeeb[JeueJeeoer JeJemLesceOes jepe Yeeb[Jeueoejebee efnleees j#eCe kejCeejer DeeefCe
Yeeb[Jeueoejebee Jee&mJeeKeeueer keece kejCeejer mebmLee cnCetve keece kejerle Demeles. leecegUs efJeefMe
Jeiee&es efnle kejCeejer mebmLee SJe{se cenJe jepeeuee Demeles. Yeeb[JeueJeeoer JeJemLesKeeueer
Demeuesuee jepeeuee eeflekeej kejCeeee, eebleer kejCeeee ueeskeebvee DeefOekeej Deens. Hejbleg
Yeeb[JeueMeener Skeoe ve Peeueer DeeefCe meeceJeeoer JeJemLee emLeeefHele Peeueer keer, jepe meJeees
efnle kejCeejer mebmLee Demesue. lesJne meJeees efnle kejCeeNee jepeeuee efJejesOe kejCeeee eMvee Gjle
veener.
6) HejbHejeJeeoer efmeevle - {er, HejbHeje, JeefnJee : mej nsveer cesve eebee celes ueeskeebvee {er
HejbHejseceeCes jepee%ee Heeueve kejCeeeer meJee ueeieuesueer Demeles. Deveske Je<eeHeemetve egieevesegies ueeske
Fsves, meJeeerves jepekeere Dee%ee HeeUle Demeleele. leere meJee leebvee nesles. S[ceb[ yeke& ee
HejbHejeJeeoer efJeeejJebleeves Demes cnues Deens keer, jepe Gleebleerletve efvecee&Ce Peeuesues Demeles. Deveske
efHe{eebes meecegefnke MeneCeHeCe, DevegYeJe eeletve jepe efvecee&Ce Peeues Demeles.
7) Meefkeleefmeevle : `Meeefjjerke yeU, eg, Jee&mJe emLeeefHele kejCes` eeletve jepe Goeeme Deeues
Deens. jepe efvecee&Ce Peeueeveblejmege jepe efketve jenles les jepeeee ob[MeeefkelecegUs nese.
jepeele Meeblelee, megJeJemLee sJeCeees keece, Hejkeere DeeeceCeeHeemetve jepeees mebj#eCe kejCeees
keece Hekele jepeeee yeUecegUse Mekelee Demeles. jepeees yeU mewveJeJemLee, HeesueermeJeJemLee
Demeles. leebee YeerleercegUs ueeske jepekeere DeeyebOeve kejleele. keeeosYebie kejCeeNee Jeefkeleuee ob[
osCeeee DeeefCe efMe#ee kejCeeee jepeeuee DeefOekeej Deens. cnCepese `jepeeeer ob[Meefkele`
jepekeere DeeyebOeveeee cegKe DeeOeej Deens eeJej ee efmeevleeee Yej Deens.

81
4)

jepekeere DeeyebOeveees Flej DeeOeej :

1) Jeefkeleeer meeceeefpeke DeeefCe jepekeere iejpe
2) Meemeveeeer DeefOeceevelee
3) DeboeOegboereer Yeerleer
4) HejbHeje, {er, meJee DeeefCe meeceeefpeke oyeeJe
1) Jeefkeleeer meeceeefpeke DeeefCe jepekeere iejpe : ceveg<e meeceeefpeke DeeefCe jepekeere
eeCeer Deens. keejCe ceveg<eeeCeer Skee jent Mekele veener. ceveg<eeee meeceeefpeke
iejpeebceOetve meceepeeeer mLeeHevee Peeueer DeeefCe jepekeere iejpeebceOetve jepeeeer mLeeHevee
Peeueer. meceepe DeeefCe jepe oesvner mebmLee ceeveJeer efnleemeeer efvecee&Ce kejCeele DeeueecegUs
ceeveJe ee oesvner mebmLeebes jepekeere DeeyebOeveeee mJeHeele osCes ueeielees.
2) Meemeveeeer DeefOeceevelee : megefMeef#ele DeeefCe jepekeere erves peeieke veeiejerke
jepekeere DeeyebOeve kejleele keejCe leebvee ns ceeefnle Demeles keer Meemeve jepeeeeJeleerves
keece kejCeejer mebmLee Deens DeeefCe Meemeveeuee keeeosMeerj meee cnCepese DeefOeceevelee
Deens. Goe. Yeejleele mebmeosves efvecee&Ce kesuesues keeeos yengleske veeiejerke HeeUleele keejCe
meebmeoere meomeebeer efveJe[ ueeskeebveer IevesceOes efouesuee cegkele Je Keguee celeoeve Heleerves
kesuesueer Demeles. pesJne Meemeveeuee DeMeer DeefOeceevelee Demeles lesJne jepekeere DeeyebOeve
kejCes DeeHeues kele&Je Deens eeJej ueeskeebee efJeeeme Demelees.
3) DeboeOegboereer Yeerleer : meJe&meeceevele: yengleske ueeske Meebleleeefee Demeleele; leebvee
megjef#ele megJeJeefmLele peerJeve nJes Demeles Demes peerJeve jepe DeeefCe keeeeebDeYeeJeer Mekee
vemeles. pej megjef#ele, megJeJeefmLele peerJeve nJes Demesue lej jepekeere DeeyebOeve kejCes
meceLe&veere Deens ns ue#eele IesTve Deveske ueeske jpeeeefle DeeHeueer kele&Jes HeeUleele.
4) HejbHeje, {er, meJee, meeceeefpeke oyeeJe : HejbHeje DeeefCe {ercegUs Ske meJee cnCetve
meceepeele meieeebyejesyej jeneees cnCetve ueeske yejseoe jepekeere DeeyebOeve kejleele.

8.5 jepekeere DeeyebOeveeee ceee&oe

jepekeere DeeyebOeve kejCes iejpeses Deens. Hejbleg les efvejHes#e (absolute) veener, ceee&oerle Deens.
keener efJeefMe< HeefjefmLeleerle Goe. jepeees keeeos Deveeeer, meceepeefnleeee efJejesOeer Demesue lej
DeMee keeeeebvee ueeskeebveer efJejesOe kejeJee. DeMeeJesUer MeemeveeMeer menkeee& ve kejlee DeeefCe jepekeere
Dee%eeHeeueve ve kejlee jepeeuee efJejesOe kejCes ueeskeebes kele&Je jles. jepekeere DeeyebOeve [esUmeHeCes
kejeJes. o[Heeener DeeefCe pegueceer jepeeuee, keeeeebvee ueeskeebveer eeflekeej kejeJee.

82

8.6 jepekeere DeeyebOeve lekelee

1

jepekeere
DeeyebOeveeee
DeLe&

mJeHe

lekelee
jepekeere DeeyebOeve
3
keener cenlJeeeer
DeeyebOeves

4
DeeyebOeveees DeeOeej
efkebJee
keejCes

1
2
keeeosMeerj keejCe yeeF&me
3
4

5
ceee&oe

3
4
efmeOoevle
Flej keejCes
5
6
7

owJeer efmeOoevle meeceeefpeke GHeeesefieleeJeeoer DeeoMe&Jeeoer ceekeme&Jeeoer Meefkele HejbHejeJeeoer

kejej
efmeOoevle
efmeOoevle efmeOoevle efmeOoevle efmeOoevle
efmeOoevle

8.7 eeflekeejeee nkeke (Right to Resistance)

8.7.1 emleeJevee :
jepekeere DeeyebOeve efvejHes#e (absolute) veener; ceee&efole Deens. jepeeee keeeeebvee
efJejesOe DeeefCe eeflekeej kejCeeee ueeskeebvee nkeke Deens. keesCelee HeefjefmLeleerle eeflekeejeee nkeke
meceLe&veere Deens. eeflekeejeee nkeke eemebyebOeerle Keeueerue cegs cenJeees Deensle.
1) eeflekeejeee nkeke cnCepes keee?
2) keesCelee HeefjefmLeleerle ne nkeke meceLe&veere Deens?
3) eeflekeejeee nkekeees mJeHe DeeefCe meeOeves keesCeleer?
8.7.2 eeflekeejeee nkeke cnCepes keee? (Meaning) :
Meemeveeee Dee%ee DeeefCe keeeos HeeUCeeme veeieefjkeebveer vekeej osCes cnCepes Meemeveeuee
eeflekeej kejCes nese. jepekeere Dee%eeHeeueve DeeefCe DeeyebOeve ve kejCes cnCepes eeflekeej kejCes.
8.7.3 Meemeveeuee eeflekeej kejCeees Gef :
ueeske pesJne Meemeveeuee eeflekeej kejleele lesJne leebvee Meemekeere JeJemLesceOes,
keeeeeceOes, jepeeee OeesjCeeceOes efkebJee keeee&ceOes keener yeoue nJes Demeleele. jepeeee
keeeeeves ceveeF& kesuesueer SKeeoer ke=leer kejCes efkebJee peer ke=leer kejCes jepeeee keeeeeeceeCes
DeeJeMeke Demesue leer ve kejCes ee oesvneree meceeJesMe jepekeere eeflekeej nkekeeceOes neslees.

83
Deveske osMeebee FeflenemeeceOes eeflekeejeee nkeke ueeskeebveer Debceueele DeeCeCeeeer
GoenjCes Deensle. Goe. Decesefjkesle pee@pe& Jee@efMeive eebveer efyeefMe Meemeveeuee eeflekeej kesuee DeeefCe
yeb[ kesues nesles. Yeejleele cenelcee ieebOeeree vesle=lJeeKeeueer npeejes Yeejleereebveer efyeerMeebee
o[HeMeeneruee eeflekeej kesuee neslee.
8.7.4 eeflekeejeee nkekeees meceLe&ve :
eeflekeejeee nkeke kesJne Debceueele DeeCeeJee. keesCelee HeefjefmLeleerle DeeefCe keesCelee
keejCeebmeeer jepeeuee eeflekeej kejeJee? veeieefjkeebvee jepeeee keeeeebvee, Meemeveeuee eeflekeej
kejCeeee nkeke Deens. jepekeere DeeyebOeve kejCes veeieefjkeebes kele&Je Deens; leeeeceeCes Deveeeer
keeeeebvee eeflekeej kejCes nsner veeieefjkeebes kele&Je Deens. jepekeere DeeyebOeve efvejHes#e (absolute)
veener. keener HeefjefmLeleerle meesuee efJejesOe DeeefCe eeflekeej kejCeeee ueeskeebvee nkeke Deens. Hejbleg
eeflekeejeee nkeke Deew<eOeeeceeCes JeeHejeeuee nJee; jespees pesJeCe cnCetve veener. eeee DeLe& Demee keer
keeeos ueeskeebee keueeCeemeeer Je efnleemeeer Demeleele. keeeos HeeUCes ueeskeebes kele&Je Deens. Hejbleg
keener JesUer Meemeveeee keeeoe Deveeeer, vegkemeevekeejke, ueeskeebee nkekeebee Yebie kejCeeje,
o[HeMeener kejCeeje Demet Mekelees. DeMeeJesUer lee Deveeeer keeeeeuee efJejesOe kejeJee. lee Deveeeer
keeeeeuee eeflekeej kejCes meceLe&veere Demeles. eeflekeejeee nkeke Hekele veee keejCeemeeere
Debceueele DeeCeeJee DeeefCe ogmejs cnCepes efJeefMe HeefjefmLeleerlee lees nkeke Debceueele DeeCeeJee.
efJeefJeOe jepekeere efJeeejJebleebveer eeyeeyeleerle JesieJesieUer celes Jekele kesueer Deensle :
De@efjme@ue (jepeMeem$eees peveke) ee celes emLeeefHele jepekeere JeJemLesuee eeflekeej
kejCeeee ueeskeebvee nkeke Deens. lees oesve keejCeebmeeer 1) veee eeHleermeeer2) mecelee, meceeve opee&
efceUeJee eemeeer. De@efjme@ueves Deveske osMeebvee Yes osTve lesLeerue jepeJeJemLeebee DeYeeme
kesuee. lesJne leebee ue#eele Deeues keer ueeske Deveee Je Demecelee keOeere menve kejerle veener;
leemeeer eebleer kejleele. pee@ve efceueve : cnCeleele keer pegueceer DeeefCe o[HeMeener kejCeeNee
jepekelee&uee efJejesOe kejCes ueeskeebee vewmeefie&ke nkeke Deens. Jeefkele pevcele: mJeleb$e Demeles.
meJeeeee mebceleerves ueeskeebveer Skeceskeebee mebj#eCeemeeer Meemeveeeer mLeeHevee kesueer. lese Meemeve
Deveee kejerle Demesue lej, meJe&meeceeveebee efnleemeeer, Deveee kejCeeNee Meemeveeuee efJejesOe
kejCes DeeefCe meJe&meeceeveebee efnleees mebj#eCe kejCes ne ueeskeebee nkeke DeeefCe kele&Je oesvner Deens.
GoejceleJeeoer efJeeej : pee@ve uee@ke GoejceleJeeoer DeeefCe JeefkeleJeeoer efJeeejebes meceLe&ke nesles.
leebee celes eeflekeejeee nkeke ueeskeebvee Deens. Hejbleg Debeflece ceeie& cnCetve ee nkekeebeer
DebceueyepeeJeCeer kejCeele eeJeer. Meemeve KejesKeje Deveeeer Demesue lesJnee ee nkekeeeer
DebceueyepeeJeCeer kejeJeer. keejCe eeflekeejeee nkeke ueeskeebpeJeU Demeleese. Hejbleg ne nkeke JeeHejCes
lesJnee eYeeJeer HeefjCeecekeejer Demeles pesJne Deveeeer Meemeveeuee keeeosMeerj, Ieveelceke ceeiee&ves
efJejesOe kevener Meemeve ue#e osle vemesue efkebJee Meemeve DeeHeueer peyeeyeoejer HetCe& kejerle vemesue efkebJee
ueeskeebee vewmeefie&ke nkeke mJeeleb$eeJej yeboer DeeCele Demesue DeMeeJesUere Debeflece ceeie& cnCetvee
eeflekeejeee nkeke JeeHejCes meceLe&veere jles.

84
DeeoMe&Jeeoer efJeeej : er.Se eerve ee DeeoMe&Jeeoer efJeeejJebleeee celes eeflekeejeee nkeke
meceLe&veere Deens, Hejbleg lees efJeefMe HeefjefmLeleerlee. Meemeveeuee eeflekeej kejCeeHetJeea keener eMve
ueeskeebveer mJele:uee efJeeejeJes. lee vebleje Meemeveeuee eeflekeej kejCes meceLe&veere Deens efkebJee veener ns
jJeeJes. Keeueerue eMveebee efJeeej kesueeveblej eeflekeejeee nkekeeee DeJeuebye kejeJee efkebJee veener
eeee efJeeej ueeskeebveer kejeJee.
1) Deveeeer Meemeve efkebJee keeeos eele ogmleer JneJeer cnCetve meJe& keeeosMeerj DeeefCe Ieveelceke
ceeieeee GHeeesie kesuee keee?
2) eeflekeejeee nkeke JeeHejCes ner Heeejer ieeCeeHetJeea leemeeer MeebleHeCes efJeeej kesuee keee?
3) ne nkeke meJe& ueeskeebee efnleemeeer JeeHejCeeje Deenesle keee?
4) eeflekeejeee nkeke yepeeJeCeemeeer pee vewleerke Mekeleer DeeJeMeke Demeleele lee ceePeele Deensle
keee? Goe. FeMeefkele, efveee, Oewe& Fleeoer.
5) eeflekeejeee nkeke JeeHejueeveblej leeee HeefjCeece keesCelee nesCeej Deens. ceePee ke=leercegUs
HeefjefmLeleerle megOeejCee nesCeej Deensle keee?
eerveee celes ee eMveebee MeesOe IesTve vebleje eeflekeejeee nkekeeefJe<eeer jJeeJes.
ieebOeerJeeoer efJeeej : cenelcee ieebOeer eebveer efyeefMeebee o[HeMeener efJe ee nkekeeeer
DebceueyepeeJeCeer Deveskeoe kesueer nesleer. leebee celes Deveeeer keeeeebefJe eeflekeej kejCeeee
nkeke ueeskeebvee Deens. pesJne meJe& Ieveelceke DeeefCe keeeosMeerj ceeiee&ves efJejesOe kesueeveblej mejkeej
oeo osle veener. leeveblej ueeskeebveer eeflekeej kejeJee. Hejbleg eeflekeej Meeblelesee ceeiee&ves kejeJee.
peeekeeMe veejeeCe, ceeeaveueegLej efkebie, oueeF& ueecee DeeefCe DeBiemeBie mebgkeer ee meJe& ieebOeerJeeoer
ueeskeebveer Demes cele ceeb[ues keer, Deveeeer keeeos veeieefjkeebveer HeeUCes Devewleerke Deens. veee keeeos
HeeUCes ueeskeebes kele&Je Deens. Hejbleg Deveeeer keeeeebvee eeflekeej kejCes ns mege ueeskeebes kele&Je
Deens. peeekeeMe veejeeCe eebveer iejerye MeslekeNeebes Mees<eCe kejCeeNee peceerveermebyebOeer Deveeeer
keeeeebvee efJejesOe kejCeeme eeflekeej kesuee neslee. DeeefCe eUJeU meg kesueer nesleer. ceeeave uegLej
efkebie eebveer Decesefjkeve MeemeveeefJe JebMeYeso kejCeejs keeeos ve kejeJes cnCetve eUJeU kesueer
nesleer.
efve<ke<e&le: Demes cnCelee esF&ue eeflekeejeee nkeke meceLe&veere Deens; Hejbleg keener efJeefMe
HeefjefmLeleerlee ne nkeke meceLe&veere jlees.

85
Meemeveeuee eeflekeej kee kejeJee DeeefCe kesJne kejeJee
efkebJee
eeflekeejeee nkekeees meceLe&ve
eeflekeejeeer keejCes
1) Deveeeer keeeeebefJeOo
2)De@efjmeue- DemecelesefJeOo
3)efceuve meJe&meeceeveebee efnleemeeer
4)uee@ke vewmeefie&ke nkekeebes
mebj#eCeemeeer

eeflekeej kesJne kejeJee

1) efJeefMe< HeefjefmLelee
2) Debeflece ceeie& cnCetvee kejeJee
3) meJe& Ieveelceke ceeiee&ee DeJeuebye kesueeveblej
4) eeflekeej kesueeveblejes HeefjCeece ue#eele
IesTve
5) Meeblelesves eeflekeej kejeJee- ieebOeerJeeoer

8.7.5 eeflekeejeeer meeOeves efkebJee Heleer :

Meemeveeuee oesve ceeiee&ves eeflekeej kejlee eslees. 1) efnbmeelceke ceeie&, 2) Deefnbmeelceke ceeie&.
eeflekeejeeer meeOeves - lekelee
eeflekeejeeer meeOeves
1

efnbmeelceke ceeie&
eebleer
onMeleJeeo
ue<kejer nmle#esHe
1
meleeen cnCepes
Deefnbmeelceke ue{e

Deefnbmeelceke ceeie&
meleeen
2

meleeeneee nslet

lelJes

ceeie&

Deveee
kejCeeNeeceOes
yeoue
Ie[efJeCes

1)mJeefveeb$eCe
2)Yeecegkele
3)ueesYe
vemeeJee
4)Meejerjerke
eceeeer
Je=eer
5) mJeosMeer
6) vecelee

1)Demenkeej
2)meefJevee
keeeosYebie
3)njleeU
4)efyen<keej
5)OejCes
6)GHees<eCe
7)Deke
kejJetve IesCes
8)Depe&
9)efve<esOe
10)j@ueerpe

86
efnbmeelceke ceeie& : eebleer, onMeleJeeo, ue<kejer nmle#esHe, yeb[, Mem$eebee GHeeesie, peeUHeesU,
lees[Hees[ kejCes Fleeoer ceeieeb&vee efnbmeelkeceke meeOeves cnCeleele.
eebleer (Revolution) : peyejomleerves Meemeveeuee meesJeve kee{tve ekeCes cnCepes eebleer Demee
eebleeree meJe&meeOeejCe DeLe& Deens. eebleer keve Deveeeeuee eeflekeej kejCes ne ceeie& Heej pegvee
Deens. Deveee kejCeeNee jepeeefJe eebleer kejCes ee ceeiee&uee eeeerve Yeejleere HejbHejsvesmege
mJeerke=leer efoueer nesleer. meeOeejCeHeCes eebleeres mJeHe efnbmeelceke Demeles, jkelejbefpele eebleer DeMee
mJeHeees Demeles. DeHeJeeo 1688 eer Fbiueb[ceOes Peeuesueer jkelenerve eebleer. je@ye& {eue eebleereer
JeeKee DeMeer osleele keer, eebleer cnCepes efnbmeelceke ke=leer peer mecegnelceke Demeles. pee ke=leerejs
emLeeefHele meesuee ueeske Deceeve kejleele, lee meesJej nkeke kejleele, DeeefCe lee meesuee ve
kejleele. eebleeres Ger mebHetCe& DeeefCe Deecetueee yeoue emLeeefHele JeJemLesle DeeCeCes ne Demelees.
eWe jepeeebleer (1789) uee meJe& eebleerceOes cegKe eebleer mecepeCeele esles. leeveblej
20 Jee Melekeele Deveske jepeeeblee Peeueele. leeHewkeer 1917 ceOes Peeuesueer jefMeeeleerue
jepeeebleer DeeefCe 1949 ceOes Peeuesueer eerveceOeerue jepeeebleer nese.
Deepeee keeUele otjieeceer nesCeeNee yeoueebveemege eebleer cnCeleele. Goe. nefjleeebleer
keecHegj #es$eele Peeuesueer eebleer. Hejbleg eeflekeejees meeOeve cnCetve eebleeree GuuesKe neslees lesJne
meeceeefpeke efkebJee jepekeere JeJemLee peyejomleerves eeflekeej keve kee{tve ekeCes nese. eebleer ner
vesnceer ceesee eceeCeele Demeles. eebleeres mJeHe KeeueerueeceeCes Demeles.
1) jepeeee meJe& yeepetJej HeefjCeece kejCeejer Demeles- eebleer jepeeee Hekele jepekeere yeepetbJej
HeefjCeece kejerle veener lej meceepe, DeLe&, mebmke=leer DeMee meJe& yeepetbJej HeefjCeece kejCeejer Demeles.
2) eebleerves Deecetueee yeoue neslees MeemeveeceOes ese yeoue kejCeeNee Ievesuee eebleer cnCelee
esCeej veener. eebleeres HeefjCeece mebHetCe&, Deecetueee, otjieeceer Demeleele.
3) efnbmeelceke - eebleeres mJeHe meeOeejCeHeCes efnbmeelceke Demeles.
4) veefJeve JeJemLee DeeCeCes ns Ger emLeeefHele JeJemLesee MesJe kejCes, lee JeJemLesuee ve
kejCes SJe{ee GsMe vemelees lej pegveer JeJemLee ve keve lee peeieer veJeerve JeJemLee DeeCeCes ns
eebleeres Ger Demeles. yeb[ DeeefCe eebleer eele Hejke Deens.
onMeleJeeoer keejJeeee : meesuee eeflekeej kejCeeee DeeCeKeer Ske efnbmeeJeeoer ceeie& cnCepes ke,
keejmLeeve onMeleJeeoer ke=leer kejCes Fleeoer nese. keener Lees[ee Jekeleer pee meesHeemetve meceeOeeveer
vemeleele, meesves peebeer efvejeMee kesuesueer Demeles lee Jekeleer meesefJe eeflekeej kejCeeme
efnbmeelceke ke=leer kejleele. DeMee onMeleJeeoer ieeee ke=leer ueeskeebee ceveele onMele efvecee&Ce
kejleele. Goe. Keefuemleeve, leeceerueSuece Fleeoer efke[ve@HeeRie, ne@epe@keeRie, yee@cyeyueem Fleeoer
ceeieeee GHeeesie DeeHeuee ceeieCee Meemeveeke[tve kejJetve IesCemeeer onMeleJeeoer kejleele. ee
keejJeeee jepe efJejesOeere veener lej je<^-efJejesOeer ner Demeleele. leecegUs DeMee keejJeeee kejCeeNee
mebIeveebvee yeskeeeosMeerj jefJeCeele esles DeeefCe leebee ke=leeRee efve<esOe kejCeele esTve leeJej yeboer
IeeueCeele esles.

87
ue<kejer nmle#esHe : MeemeveeefJe yeb[ keve, ue<kejer nmle#esHeeJoejs lee Meemeveeuee ceeies Kesetve
meee efceUefJeCes ee efnbmeelceke eeflekeejeee ceeiee&ee Deveske osMeeceOes GHeeesie kejCeele Deeuee
neslee. Goe. Heeefkemleeve, yeebieueeosMe, yecee& Fleeoer osMeebceOes ue<kejer nmle#esHeeejs meee
efceUefJeCeele Deeueer nesleer. ue<kejeee ecegKe pej jepekeere erves Deefle cenJeekeeb#eer Demesue lej lees
ee ceeiee&ves meee efceUefJeCeele eMemJeer neslees. keejCe ue<kejeJej leeeer meee DeeefCe Jee&mJe Demeles.
Deefnbmeelceke eeflekeejeeer meeOeves : ogmeNee ceneegeveblej mebHetCe& peieeceOes ieebOeeres Deefnbmeelceke
eeflekeejees meeOeve DeefleMee ueeskeefee Peeues Deens.. leeueee meleeen Demes cnCeleele. meleeen
leb$e pegves Demeues lejer ee ceeiee&ee Keje efJekeeme DeeefCe DeJeuebye cenelcee ieebOeer eebveer kesuee neslee.
ceeveJeer meeceeefpeke, DeeefLe&ke, jepekeere eMve MeebleleeHetCe& ceeiee&ves mees[efJeCeeme ieebOeerveer meleeen
ceeiee&ee DeJeuebye kesuee neslee.
Deveeeer keeeos, o[HeMeener kejCeejs Meemeve keeeosMeerj ceeiee&ves yeouele vemesue lej DeMee
Meemeveeuee eeflekeej kejCeeee ueeskeebvee nkeke Deens. Demee eeflekeej MeebleleeHetCe& ceeiee&ves DemeeJee.
MeebleleeHetCe& eeflekeejeee ceeie& cnCepes meleeen nese.
meleeeneee DeLe& : meleeen ns vewleerke meeOeve Deens. mebIe<ee&ee Deefnbmeelceke ceeie& cnCepes
meleeen nese. MeyoMe: meleeen cnCepes meleeuee efeketve jenCes. meleeen cnCepes DeelceMekeleer
Demesner ieebOeer cnCele Demele. esceeves peie efpebkeCes DeeefCe ogmeNeebmeeer menve kejCes eele DebleYeg&le
Demeles. meleeen cnCepes Ske ekeejs meleemeeer kesuesueer leHemee nese. meleeen ogye&ue DeeefCe {eWieer
ueeskeebes veener lej peeie=ke, meeere DeeefCe Metj ueeskeebes meeOeve Deens. meleeen efnbmesuee vekeej oslees.
meleeen cnCepes Deefnbmeelceke ue{e Demelees. meleeeeneceOes mJeyeefueoeveeJoejs Deveee kejCeeNeeuee
leeee ke=leereer peeCeerJe keve osCeele esles.
meleeeneee nslet : eexves, mecepetleerves, DeelceyeUeves, mJeyeueeroeveeves, ue{e osCeeeer Deefnbmeelceke
Heleer DeeefCe mebIe<e& mees[efJeCeeeer eefeee cnCepes meleeen nese. eeceOes Deveee kejCeeNeeee
ceveeceOes, oeeceOes HeefjJele&ve Ie[Jetve DeeCeCeees Ger Demeles.
meleeeneeer lelJes :
1) mJeefveeb$eCe : efJeeej, Geej, ke=leer eeJej meleeeneres HetCe& efveeb$eCe DemeeJes ueeieles.
ieebOeeRee celes Jeefkelees mJele:ee efJeeejebJej HetCe& efveeb$eCe Demesue lej leer Jekeleer peemleerle peemle
keece, keceerle keceer leekeoerves ke Mekeles. meleeen kejleebvee lee Jeefkelees efJeeej, Geej DeeefCe
ke=leerJej HetCe& efveeb$eCe DemeeJes.
2) Yeecegkele DemeeJeer : pesJne Jekeleer keMeeueee Ieeyejle veener. Goe. ce=let, ueeereepe&, legbieele
peeCes Fleeoer lesJnee meleeen ke Mekeles. cnCetvee Demes cnCeleele, keer meleeen Metjebes meeOeve
Deens.
3) ceeuekeer vemeCes : meleeen kejCeeNeeceOes keesCeleener ekeejee ueesYe vemeeJee. SJe{se veener lej
mJele:es Mejerj, leekeo, JesUmege meleeeneruee yejseoe meceepeeee efnleemeeer Kee& kejeJeer ueeieles.
JekeleerceOes ueesYeer Je=eer, efJekeefmele Peeueer keer Yeewefleke ieeseReefle leer Je=eer Jee{lee peeles. DeeefCe

88
ceeveJelesuee mesJee osCeeHeemetve otj peeles. cnCetve meleeenerceOes mJeceeuekeereer YeeJevee HeejMeer
efJekeefmele neslee keecee vees.
4) Meeefjjerke eceeeer Je=eer : efJeOeeeke keeceeceOes Jeefkeleves MekeeleesJej DeeHeuee JesU Kee&
kejeJee. Goe. Meeefjjerke ece kejCes meJee&le ceeser meceepemesJee Deens Demes ieebOeeRes cele nesles.
5) mJeosMeer : DeeHeueee osMeele leeej nesCeeNee Jemlet JeeHejCes cnCepes mJeosMeer nese. ee ceeiee&ves
DeeHeueer mesJee DeeHeuee osMeeuee osCes.
6) vecelee : meee, opee&, Hewmee eeee ueesYe efkebJee Deemekeleer yeeUiet vees.
7) DeelceMeefkele : DeeHeDeeHemeeleerue mecepegleerves, mJeyeueeroeveeves mebIe<e& mees[efJeee&eer eefeee
cnCepes meleeen nese. leemeeer meneveMeefkeleeer iejpe Demeles. DeelceMeefkeleves menveMeefkele efJekeefmele
nesles. DeelceMeefkeleee efJekeeme lesJnee neslees pesJne Jeefkele mele, Deefnbmee, Deelceyeefueoeve ee ceeiee&ves
peeles. Jejerue meJe& lelJes cnCepes Ske ekeejs meleeenereer Mem$es Demeleele.
meleeenees ceeie& :
1) Demenkeej
2) meefJevee keeeosYebie
3) njleeU
4) yeefn<keej
5) Meeblelesee ceeiee&ves OejCes
6) GHees<eCe
7) Deke kejJetve IesCes
8) Depe&, efve<esOe, j@ueerpe Fleeoer.
1) Demenkeej : 1920 meeueer je<^ere mlejeJej cenelcee ieebOeeree vesle=lJeeKeeueer Meemeveeuee
efJejesOe DeeefCe eeflekeej kejCeeme Demenkeej eUJeU kejCeele Deeueer nesleer. 1919 meeueer
efyeefMeebveer jewue De@ke Heeme kesuee. ne keeeoe o[HeMeener kejCeeje neslee. leeveblej peeueereveJeeuee
yeeie nleekeeb[ Peeues. ee Ieveebee efve<esOe kejCeemeeer ner eUJeU meg Peeueer nesleer. ee
eUJeUerceOes Deveske vesleebveer HeoJeebee leeie kesuee. Meemekeere veeskeNee mees[uee, kej efoues veener,
MeeUe, veeeeuee eebeeJej yeefn<keej ekeCeele Deeuee. DeMeeekeejs meJe& yeepetves efyeefMeebvee
menkeee& osCeees Yeejleere ueeskeebveer veekeejues. ueeskeebee menkeeee&efMeJeee efyeefMeebes Meemeve eeuet
MekeCeej veener ns ee meleeenele ueeskeebveer efyeefMeebvee oeKeJetve efoues.
2) meefJevee keeeosYebie : keeeeeee Deeoj ve kejCes efkebJee keeeoe lees[Ces cnCepes keeeosYebie
nese. meefJevee keeeosYebie cnCepes GIe[HeCes, cegece, DeeEnmeelceke ceeiee&ves keeeoe lees[Ces efkebJee
keeeeeee Yebie kejCes nese. pesJne ueeske SKeeee Deveeeer keeeeeuee Ieveelceke ceeiee&ves eeflekeej
kejleele; lejerner Meemeve leeke[s ue#e osle veener DeMeeJesUer meefJevee keeeosYebie ee meeOeveeee
GHeeesie ueeske kejleele. keeeos kejleebvee Meemeve ueeskeebee metevee DeeefCe ceeieCeebke[s ue#e osle
veener, Meemekeere OeesjCes, ueeskeefnleeefJe Demeleele lesJne lesJne ueeskeebveer meefJevee keeeosYebie kesuee
Deens.

89
cenelcee ieebOeer eebveer 1907 meeueer oef#eCe DeeefekesceOes Meemeveeee pegueceer
keeeeeefJe meefJevee keeeosYebie kesuee neslee. Yeejleele ebHeejCe esLes MeslekeNeebvee veee efceUJetve
osCeemeeer, 1930 meeueer efceeee keeeoe cees[tve oeb[erceee& keve meefJevee keeeosYebie kesueeeer
GoenjCes Deensle.
meefJevee keeeosYebieeceOes oesve ke=leeRee meceeJesMe neslees. 1) Meemeveeves ceveeF& kesuesueer ke=leer
kejCes, 2) Meemeveeves DeeJeMeke kesuesueer ke=leer ve kejCes, SKeeoer iees efkebJee keeeoe kejCeeme
Meemeveeves ceveeF& kesuesueer Demesue, lejerner ueeskeebveer leer ke=leer kejCes cnCepes meefJevee keeeosYebie neslees.
SKeeoer ke=leer efkebJee keeeoe HeeUCes DeeJeMeke Deens Demee Meemeveeee DeeosMe Demesue Hejbleg leer ke=leer
efkebJee keeeoe ueeskeebveer ve kejCes leeueener meefJevee keeeosYebie cnCeleele.
3) njleeU : efJeefMe mecemee efkebJee eMveeJej ueeskeebes ue#e JesOetve IesCeemeeer mebyebOeerle keece
kejCes LeebyeefJeCes cnCepes njleeU nese. DeMeeJesUer ogkeeves, ne@suemed DeeefCe Flejebveerner DeeHeDeeHeues
Geesie SsefkeHeCes yebo sJeCes cnCepes pegueceer keeeeeefJe<eeer DemeeceeOeeve, Demebceefle oMe&efJeCes nese
leeueener njleeU cnCeleele.
4) yeefn<keej : Demebceleer oeKeefJeCeeee DeeefCe efve<esOe kejCeeee DeeCeKeer Ske ekeej cnCepes
yeefn<keej nese. cenelcee ieebOeerveer efvejefvejeee keejCeebmeeer oef#eCe Deeefekee DeeefCe Yeejleele
yeefn<keej ee meeOeveeee GHeeesie kesuee neslee. Goe. HejosMeer Jemlet, Meemeveeves efouesuee HeoJee
FleeoerJej yeefn<keej ekeuee neslee. yeefn<keejeee cegKe GsMe cnCepes MeebleleeHetCe& Heleerves SKeeee
ieeseree efve<esOe keve Deveeeer MeemeveeMeer Deecner menYeeieer veener Demee mebosMe meJeeHeele
HeesneefJeCes.
5) MeebleleeHetCe& OejCes : peer iees ueeskeebvee ceeve veener DeMee ieesermeeer OejCes Oejleele.
meleeeneee ee leb$eecegUs Deveee Je peguetce kejCeeNeebJej meeceeefpeke DeeefCe DeeefLe&ke oyeeJe
DeeCeCeele eslees. leeuee veee osCeeme Yeeie Hee[Ceele esles. leeeJesUer ueeskeebceOes jepekeere
peeie=kelee DeeCeCeele esles.
6) GHees<eCe : meleeenees meJee&le eYeeJeer meeOeve cnCepes GHees<eCe nese. GHees<eCe meJee&le MesJeee
DeeefCe Debeflece ceeie& Deens. GHees<eCe lesJnee kejleele pesbJne keejCe eesie DeeefCe veee Deens. GHees<eCe
kejCeeNeeeer HejcesejeJej HetCe& ee nJeer DeeefCe lee JekeleerceOes DeelceMekeleer nJeer. GHees<eCe
kejCeeNeeceOes ce=letesmege Yee Demet vees. Jeefkeleiele mJeeLee&meeer ee ceeiee&ee DeJeuebye ke vees
Demes ieebOeeres cele nesles.
7) Deke kejJetve IesCes : Deveeeer keeeeeuee eeflekeej kejCeees DeeCeKeer Ske meleeenees leb$e
cnCepes lees keeeoe lees[tve ueeske cegece mJele:uee Deke kejJetve Iesleele. lee keeeeeuee Deeceeer HetCe&
Demebceleer Deens ns oeKeefJeCeemeeer ueeske mJeFsves cegece leMeer ke=leer kejleele. Deke kejJetve
IesCeeceeies ueeskeebee cegKede GsMe Demelees keer Meemeveeves veee eeJee cnCetve MeemeveeJej oyeeJe DeeCeCes.
Goe. Yeejleeee mJeeleb$e eUJeUerceOes npeejes Yeejleereebveer DeeefCe vesleebveer mJesves Deke kejJetve
Iesleueer nesleer DeeefCe efyeefMeebveer Yeejle mees[tve peeJes cnCetve efyeefMeebJej oyeeJe DeeCeuee neslee.

90
8) Depe&, j@ueerpe, efveoMe&ves, efJevebleer : meleeeneee ne ekeej meewce Deens. meeOeejCeHeCes
Ieveelceke ceeiee&ves, keeeosMeerj ceeiee&ves, ye@ues kee{tve, He$ekes Jeetve, Yee<eCeeejs, j@ueer kee{tve
Meeblelesves efve<esOe kejCeele eslees. Demebceefle oeKeefJeCes efkebJee celeYeso Jekele kejCes cnCepes MeebleleeHetCe&
ceeiee&ves efve<esOe Jekele kejCes nese. keeeos Deveeeer Deens ns oeKeefJeCeemeeer DeMee lensee efve<esOe
kejCeele eslees. SKeeee Meemevee efJe mege celeoeve eefeesletve Demee efve<esOe oeKeefJeCeele eslees.
efve<ke<e& : Yeejleele cenelcee ieebOeeRee vesle=lJeeKeeueer mJeeleb$eeee ue{e meleeen ee Deefnbmeelceke
ceeiee&ves osCeeceOes Yeejleere eMemJeer Peeues. ueeskeMeener Meemeve HeleerceOes Deveee, o[HeMeener,
peguetce Fleeoeruee eeflekeej kejCeemeeer meleeen leb$e ee meeOeveebee GHeeesie Deepe ueeske
meJe&meeOeejCeHeCes kejleele.
lekelee meejebMe eeflekeejeee nkeke
eeflekeejeee nkeke
1
2
3
4
DeLe&

keejCes

Deer

1) Deveee
1) efJeefMe< HeefjefmLeleerle
2) Demecelee
2) Debeflece ceeie&
efnbmeelceke
3) peguegce
3) Ieveelceke ceeieeee
4) meJe&meeceeve
DeJeuebyeveeveblej
ebeleer
efnleees mebj#eCe
4)HeefjCeece ue#eele
5) vewmeefie&ke nkeke IesTve
mejb#eCe
5)MeebleleeHetCe& ceeiee&ves

ceeie&
Deefnbmeelceke
meleeen

8.8 efoIeexejere eMve

1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)

jepekeere DeeyebOeve cnCepes keee? veeieefjkeebeer keener cenJeeeer jepekeere DeeyebOeves

keesCeleer? mHe keje.
jepeeee Dee%ee veeieefjkeebveer kee HeeUeJeele?
jepekeere DeeyebOeveees DeeOeej meebiee? efkebJee keejCes ee?
jepekeere DeeyebOeveeee DeLe& DeeefCe mJeHe meebiee?
jepekeere DeeyebOeveeee DeLe& meebietve ekeej meebiee?
eeflekeej cnCepes keee? eeflekeej keesCelee HeefjefmLeleerceOes meceLe&veere Demelees?
eeflekeejees efJeefJeOe ceeie& efkebJee meeOeves meebiee?
efHee ee.
1) eeflekeejeee nkeke
2) jepekeere DeeyebOeve
3) meleeen

91

9
cees[etue 5
mJeeleb$e, mecelee DeeefCe veee
Ieke jevee :
9.0 Ger
9.1 emleeJevee
9.2 mJeeleb$e
De) DeLe& DeeefCe JeeKee
ye) mJeeleb$eees JeieeakejCe efkebJee ekeej
ke) mJeeleb$e mebj#eCe kejCeeee HeOoleer
[) meejebelekelee
9.3 mecelee
De) mecelesee DeLe& DeeefCe JeeKee
ye) meceleses Hekeej
ke) mecelesuee DeeJneves
[) meejebelekelee
9.4 veee
De) veeeeee DeLe&, JeeKee DeeefCe yeepet
ye) veeeees Hekeej
ke) Procedural veee
[) Distributive veee
F) veee - meejebelekelee
9.5 efoIeexejer eMve

9.0 Ger<
mJeeleb$e,mecelee, veee jepeeeer cetueYetle cegues DeeefCe lelJes Deensle. ee lelJeebee DeYeeme
kesueeefMeJeee jepeMeem$eeee DeYeeme nesT Mekele veener. ner lelJes mecepetve IesCes ns Ger< ee
ekejCeees Deens.

92

9.1 emleeJevee
peeieefleke jepekeere Feflenemeeceeies mJeeleb$e, mecelee, veee ner lelJes nesleer. peieeceOes
Deveske keeblee DeeefCe yeb[ ee cetueemeeer Peeueer nesleer. DeeOegefveke je<^-jepeeceOes veeiejerkeebvee
mJeeleb$e mecelee DeeefCe veee ee cegueYetle cetueebeer nceer jepeIevesejs osCeele esles. ceeveJeer
peerJeveemeeer DeeefCe je<^eee efJekeemeemeeer ner cetues cetueYetle Demeleele. ee cegueebee
mLeeHevesefMeJeee ueeskeMeener keee& ke Mekele veener. cnCetvee ee cegueebvee cegueYetle jepekeere cetues
cnCeleele.

9.2 mJeeleb$e (Liberty)

De) DeLe& DeeefCe JeeKee mJeeleb$e ner mebkeuHevee 19 Jee MelekeeceOes Goeeme Deeueer Deens. ueeskeMeenerceOes ee
mebkeuHevesuee DeefleMee cenlJe eeHle Peeues Deens.
efueyeea ne Meyo efueyej (Liber) ee ue@efve MeyoeHeemetve Goeeme Deeuee Deens. efueyej
cnCepes (Free) yebOeveebee DeYeeJe nese. mJeeleb$eeee cegKele oesve yeepet Deensle. vekeejelceke
(Negative) mJeeleb$e DeeefCe mekeejelceke (Positive) mJeeleb$e. vekeejelceke mJeeleb$e
cnCepes yebOeveebee DeYeeJe (absence of restraint) Demee neslees. mekeejelceke mJeeleb$e cnCepes
Jeefkeleuee JeefkelelJe efJekeeme kejCeeeer mebOeer nese (freedom to do something).
Hee.ueemkeer - Jekeleeruee JekeleerefJekeemeeeer eesie mebOeer DeeefCe eesie HeefjefmLeleer DemeCes cnCepes
mJeeleb$e nese.
[e@.DeeMeerJee&oce cnCeleele - SKeeeeee JeefkelecelJeeee DeefYeJekeleermeeer DeeefCe efJekeemeemeeer
mebOeer DemeCes cnCepes mJeeleb$e nese.
meerueer eebee celes mJeeleb$e cnCepes DeefleMeemeveeee efJejesOe nese.
nye& mHesvmej cnCeleele Deve JekeleeRvee DeHeee ve HeesneseefJelee keesCeleerner iees< kejCeeeer
Devegceleer DemeCes cnCepes mJeeleb$e nese.
mJeeleb$e mebkeuHevesceOes DebleYet&le cegs 1) mJeeleb$e cnCepese ceeskeUerke (Liberty implies freedom)
2) mJeeleb$e cnCepes yebOeves Demeuesueer ceeskeUerke nese (Liberty does not mean
absolute freedom) Gefele Je ceee&eoerle yebOeves mJeeleb$eeJej Demeleele. meceepeefnleeee
DeeefCe je<^efnleeee <erves mJeeleb$eeJej keener ceee&oe Demeleele. yebOevejefnle mJeeleb$eeletve
mJewjeeej DeefmlelJeele eslees. Goe. Yee<eCe mJeeleb$eeee nkeke Deens. Hejblet meceepeeeer Meeblelee,
megJeJemLee ve< nesCeej veener DeMee le-nsves ee mJeeleb$eeee GHeeesie IeeJee ueeielees
(unrestrained liberty means Law of Jungle).

93
3) mJeeleb$eeceOes ke=leeres, efJeeej kejCeees, efveCe&e IesCeees DeMee peerJeveeee meJe& Debieevee ueeiet
DemeCeeNee mJeeleb$eebee meceeJesMe Demelees.
4) mJeeleb$eeuee keeeeees HeeyeU Demeles. mJeeleb$eeeer JeeHleer DeeefCe ceee&oe keeeeeejs mHe<
kesuesuee Demeleele (Liberty is usually backed by law. Law protects
liberty).
5) meceepeele DeeefCe jepeelee mJeeleb$eeuee Keje DeLe& HeeHle neslees. jepeees keeeos, nkekeebee
lejletoer eecegUse Ke-ee DeLee&ves Jekeleeruee mJeeleb$e GHeYeesielee esles (It is responsibility
of the state to create required conditions for enjoyment of
liberty).

6) mJeeleb$e cnCepes efJeMes<eeefOekeejebee DeYeeJe nese. efpeLes ueeskeebvee efJeMes<eeefOekeej osCeele esleele
lesLes mJeeleb$eeuee DeLe& veener keejCe nkeke osleebvee jepe mecelee lelJe HeeUle vemesle lej DeMee
jepeele mJeeleb$e veeJeeHegjlese Demeles.
ye) mJeeleb$eees Hekeej (Types of Liberty)
mJeeleb$e KeeueerueHekeejs efJeYeeefpele kejlee esles.
1) vewmeefie&ke mJeeleb$e (Natural liberty)
2) Jeweefkeleke efkebJee Jeefkeleiele mJeeleb$e (Personal liberty)
3) je<^ere mJeeleb$e (National liberty)
4) jepekeere mJeeleb$e (Political liberty)
5) DeeefLe&ke mJeeleb$e (Economic liberty)
6) veeiejer mJeeleb$e (Civil liberty)
7) vewefleke mJeeleb$e (Ethical liberty)
1) vewmeefie&ke mJeeleb$e (Natural liberty) - Total and complete freedom
cnCepes vewmeefie&ke mJeeleb$e nese.
efvemeie&le Heleske ceveg<e mJeleb$e Demelees. cnCetvee mees ee efJeeejJebleeves Demes efJeOeeve kesues
nesles keer, Man is born free but everywhere he is in chains. ceveg<e pevcele
mJeleb$e Demelees Hejblet veblej lees Deveske yebOeveebceOes Demelees. efvemeiee&JemLesle jenCee-ee ceveg<eeuee
vewmeefie&ke mJeeleb$e nesles cnCepes mJeeleb$eeJej leeJesUer keesCeleerner yebOeves veJnleer. Deceee&efole DeeefCe
yebOevejnerle les mJeeleb$e nesles. It was total and complete freedom. But it was a
myth. veeiejer meceepeeceOes vewmeefie&ke mJeeleb$e Demet Mekele veener (not possible in a civil
society)

2) Jeweefkeleke efkebJee Jeefkeleiele mJeeleb$e (Personal liberty) Heleskeeuee DeeHeuee peerJeveeleerue iees<er jefJeCeees mJeeleb$e Demeles. mJeleee Jeweefkeleke
peerJeveeceOes keesCeleener Heeesie kejCeeme Heleske Jekeleer mJeleb$e Demeles. Goe. peerJeveeleerue efMe#eCe,
JeJemeee, efJeJeen, peerJeveMewueer jefJeCeees Heleske Jekeleeruee mJeeleb$e Demeles.

94
3) je<^ere mJeeleb$e (National liberty) Hejkeere Jee&mJeeHeemetve je<^ meeJe&Yeewce DemeCes (National Indepedence) cnCepes
je<^ere mJeeleb$e nese. Debleie&le DeeefCe yeene yeeyeleerle je<^eeer mJeleb$elee DemeCes ueeskeebee
mJeeleb$eemeeer iejpeses Demeles. je<^ere mJeeleb$e vemesue lee je<^eleerue ueeskeebeer efmLeleer
iegueeceeHeceeCes Demeles. veeiejerkeebee mJeeleb$eHeeHleermeeer je<^ere mJeeleb$e DemeCes ner Heefnueer De
Deens. It is foundation of all other liberties. Goe. Yeejleeuee 15 Dee@iem, 1947
uee je<^ere mJeeleb$e efceUeues.
4) jepekeere mJeeleb$e (Political liberty) ueeskeMeener MeemeveHeOoleerceOes Hekele veeiejerkeebveee jepekeere mJeeleb$e Demeles. jepeeee
Meemeve DeeefCe HeMeemeveele ueeskeebee menYeeie, Jeee DeeefCe Yetefcekee cnCepes jepekeere mJeeleb$e nese.
Meemekeere HeefkeeebceOes menYeeie IesCeees mJeeleb$e cnCepes jepekeere mJeeleb$e nese. Heew{ celeeefOekeej
DeeefCe Meemekeere OeseOeesjCeebJej eee& eeejs Heleske Jekeleer DeeHeDeeHeuee #ecelesHeceeCes Meemeveele
menYeeieer nesles.
jepekeere mJeeleb$eeceOes celeoeveeee nkeke, efveJe[Cetkeeruee GYes jenCeeee DeeefCe Meemekeere
Heo OeejCe kejCeeee nkeke, MeemeveeJej efkee kejCeeee, Meemeveeuee Heeflekeej kejCeeee nkeke
DebleYet&le Deensle.
jepekeere mJeeleb$eecegUs Heleske veeiejerkeeuee jepekeejYeejele Yeeie IesCeeeer mebOeer HeeHle nesles.
ueemkeer eebee celes jepekeere mJeeleb$eeuee lesJnee Keje DeLe& HeeHle neslees pesJne ueesske efMeef#ele
Demeleele DeeefCe leebvee osMeeleerue Ie[ecees[ereer ceeefnleer Demeles. Demese ueeske peeie=keHeCes jepekeere
mJeeleb$eeee ueeYe Iesleele. jepekeere mJeeleb$eecegUs Meemeve mellesee ogHeeesie kejerle Demesue lej
ueeske lee Meemeveeuee Heeflekeej ke Mekeleele. jepekeere mJeeleb$e lee osMeeleerue veeiejerkeebveee
Demeles.
5) DeeefLe&ke mJeeleb$e (Economic liberty) DeeefLe&ke mJeeleb$eeefMeJeee jepekeere DeeefCe veeiejer mJeeleb$eeuee keenerner DeLe& veener. oeefje,
yeskeejer, DeeefLe&ke efJe<ecelee Demesue lej ueeske DeeHeuee iejpee HetCe& kejCeeee keeUpeerle jenleele.
Heleske Jekeleeree HeeLeefceke iejpee HetCe& PeeueeefMeJeee lee Jeefkeleee meJeeieerCe efJekeeme nesT Mekele
veener. DeeefLe&ke mJeeleb$eecegUs Flej mJeeleb$eeuee Hees<eke JeeleeJejCe efvecee&Ce nesle Demeles.
n@jeu[ uemkeeree celes DeeefLe&ke mJeeleb$e cnCepes Security and the opportunity
to find reasonable significance in the earning of ones daily bread.

DeeefLe&ke mJeeleb$eeceOes keece kejCeeee nkeke, keesCeleener JeJemeee kejCeees mJeeleb$e, veeskejeree
mebOeer, keeceeee eesie ceesyeouee efceUCes, eer-Heg<e eebvee meceeve keeceemeeer meceeve Jesleve, keeceeee
peeieer eesie HeefjefmLeleer, DeeefLe&ke #es$eele eesielesvegmeej meceeve mebOeer Fleeoer mJeeleb$eeee meceeJesMe
neslees.
6) veeiejer mJeeleb$e (Civil liberty) meceepeeee DeeefCe jepeeee meome ee veeleeves Jekeleeruee veeiejer mJeeleb$e osCeele esles.
(exists in a civil society) meceepeeceOes megmebmke=le peerJeve peieCeemeeer DeeefCe meJeeieerCe

95
Heieleermeeer Heleske Jekeleeruee veeiejer mJeeleb$eeeer iejpe Demeles. Heleske jepeeceOes cegueYetle
nkekeebee mJeHeeceOes veeiejerkeebvee veeiejer mJeeleb$eeeer nceer osCeele esles.
veeiejer mJeeleb$eeceOes Keeueerue mJeeleb$eeee meceeJesMe neslees. Meeefjjerke mJeeleb$e Goe. peerJeve
peieCeeee nkeke, megjef#elelee, yeewOoerke mJeeleb$e Goe. Yee<eCe mJeeleb$e, efJeeej mJeeleb$e DeeefCe
JeeJeneefjke mJeeleb$e Goe. JeeJeneefjke peerJeveemeeer DeeJeMeke les mJeeleb$e Goe. mebeej mJeeleb$e,
mLeeeer nesCeees mJeeleb$e Fleeoer.
veeiejer mJeeleb$eeeer nceer Meemeveeke[tve Demeles. Hejblet veeiejer mJeeleb$e Deceee&efole veener.
meceepeefnle DeeefCe jepeefnleemeeer ee mJeeleb$eeJej jepe yebOeves eket Mekeles.
7) vewefleke mJeeleb$e (Ethical liberty) mJeleJej efveeb$eCe sJeCeees mJeeleb$e cnCepes vewefleke mJeeleb$e. keece, keesOe, ueesYe, ceesn,
ceeee, Yee, celmej ns ceeCemeees Me$et Deensle. leeHeemetve otj jentve Heleske Jekeleeruee mJeleuee
efveebef$ele kejlee eeeuee Heeefnpes cnCepes Heleske Jekeleer mJeleb$e jent Mekeles.
Heeeerve ieerke efJeeejJeble Hueses, eeCekee (keewefue), cenelcee ieebOeer ee efJeeejJebleebveer
ueeskeebee vewefleke mJeeleb$eeJej Yej efouee neslee. leebee celes ueeske vewefleke <erves mJeleb$e Demeleele
lesJnee DeeoMe& meceepe DeefmlelJeele eslees. jepeeceOes mecelee DeeefCe veeeeeer mLeeHevee nesCeeme
ueeskeebceOes vewefleke mJeeleb$e DemeeJes Demes leebes cele nesles.
ke) mJeeleb$eees mebj#eke Ieke (Safeguards of Liberty)
mJeeleb$eeefMeJeee Jekeleer mebHetCe& DeeefCe DeLe&HetCe& peerJeve peiet Mekele veener. leecegUs ueeskeebee
mJeeleb$eees mebj#eCe jepeeves kejCes DeeJeMeke Demeles. Deceee&oerle (absolute) mJeeleb$eecegUs
meceepeele yeUer lees keeve efHeUer (might is right) ne veee HemLeeefHele neslees. Demes nesT vees
jepeeleerue Heleske Jekeleeruee mJeeleb$eeee ueeYe Ieslee eeJee ee<erves mJeeleb$e GHeYeesieCeeme eesie
HeefjefmLeleer efvecee&Ce kejCeeeer peyeeyeoejer jepeeeer Demeles. Jekeleer mJeeleb$eeuee mebj#eCe osTve
jepe ner peyeeyeoejer Heej Hee[les. jepeeleerue Keeueerue Ieke mJeeleb$eees mebj#eCe kejerle Demeleele.
eleske jepe DeeHeuee HeOoleerves mJeeleb$eeuee mebj#eCe osle Demeles.
1) ueeskeMeener ueeskeMeener MeemeveHeOoleerle ueeske DeeHeuee eefleefveOeeRvee eMve efJeee Mekeleele. leebvee
peyeeyeoej Oe Mekeleele. ueeskeMeener MeemeveHeOoleerceOes Ke-ee DeLee&ves ueeskeMeener JeJemLee
HemLeeefHele nesCeemeeer meeceeefpeke, DeeefLe&ke, jepekeere #es$eele veeiejerkeebvee mJeeleb$e DeeefCe mecelee
osCeele esles. ueeskeebceOes ueeskeMeener mebmke=leeree efJekeeme nesCeeme efJeefJeOe Hekeejes mJeeleb$e
ueeskeMeenerceOes osCeele esles.
2) melleeefJeYeepeve DeeefCe efveeb$eCe Meemeveeeer mellee keeeosceb[U, keee&keejerceb[U, veeeceb[U ee MeeKeebceOes efJeYeeieueer
Demeles. DeMee Hekeejee mellee efJeYeepeveecegUs melleses keWerkejCe nesT Mekele veener. keejCe melleses
keWerkejCe JeefkelemJeeleb$eeuee Oeeskeeoeeke Demeles. mellee efJeYeepeveecegUs Meemevekelex menpeemenpeer

96
mellesee ogHeeesie ke Mekele veener. veeiejerkeebee mJeeleb$eeceOesner Meemevekeles& menpeemenpeer
nmle#esHe ke Mekele veener.
3) jepeIevesejs cegueYetle nkekeebee mJeHeeceOes mJeeleb$eeeer nceer jepeIevesceOes cegueYetle nkekeebeer eeoer efouesueer DemeueecegUs Skelej ueeskeebvee leebee
mJeeleb$eeeer nceer efceUles. ueeskeebee mJeeleb$eeuee yeeOee esF&ue DeMee le-nsves Meemevekelex Jeeiet Mekele
veener. jepeeleerue kegCeerner ueeskeebee mJeeleb$eeuee yeeOee DeeCeueer lej ueeske veeeeueeeke[s oeo ceeiet
Mekeleele. ogmejs cnCepes jepeIevesceOes nkekeebeer eeoer efouesueer DemeueecegUs ueeskeebvee DeeHeueeuee
keesCeles nkeke mJeeleb$e Deens, lee mJeeleb$eeeer JeeHleer efkeleer Deens, leeJej keesCelee ceee&oe Deensle
eeeer keuHevee esles.
4) keeeeees jepe jepe DeeefCe keeeoe eeefMeJeee Kejs mJeeleb$e DeefmlelJeele esT Mekele veener. pes jepe
keeeeeHeceeCes eeueles, keee& kejles DeMeee jepeeceOes veeiejerkeebee mJeeleb$eees mebj#eCe nesles.
keeeeeHeceeCes jepe cnCepes MeemevekeejYeej jepeIevesvegmeej, Ievesleerue efveeceebHeceeCes kejCeele
eslees. Heleskeeuee jepeIevesHeceeCes JeeieeJes ueeieles.
keeeeeee jepeecegUs meJe& veeiejerkeebvee keeeeees meceeve mebj#eCe, keeeeeHeg{s meceeve
JeeieCetke efceUles. ueeskeebee mJeeleb$eeuee keeeeees HeeyeU Demeles. kegCeerner JeefkelemJeeleb$eees
GuuebIeve ke Mekele veener. veeiejerkeebee nkeke mJeeleb$eees GuuebIeve kegCeer kesueeme veeiejerke
veeeeueeeke[s oeo ceeiet Mekeleele. cnCepese jepeeee keeeeecegUs mJeeleb$eeuee mebj#eCe efceUles.
5) mJeleb$e veeeJeJemLee ueeskeebvee efveHe#eHeeleerHeCes veee efceUeJee DeeefCe ueeskeebee nkeke mJeeleb$eees mebj#eCe JneJes
cnCetve mJeleb$e veeeJeJemLee DeeJeMeke Demeles.
keeeosceb[U, keee&keejerceb[U DeeefCe Flej Hekeejee nmle#esHeeHeemetve efveeb$eCeeHeemetve cegkele
veeeJeJemLee cnCepes mJeleb$e veeeJeJemLee nese.
ueeskeebee nkeke mJeeleb$eeeer Heeeceuueer Peeueeme leeee mebj#eCeemeeer ueeske
veeeeueeeke[s peeleele. mJeleb$e veeeJeJemLee DemeueecegUs veeeOeerMe ueeskeebvee efveHe#eHeeleer veee
osTve leebee mJeeleb$eees j#eCe ke Mekeleele.
6) mJeleb$e Je=lleHe$e Je=lleHe$e, ef.Jner., jsef[Dees ner HemeejceeOeces ueeskeebee mJeeleb$eees j#eke cnCet keee&
kejleele. nkeke mJeeleb$eeee Yebie nesCee-ee Ievee, mJeeleb$eeeer ieUesHeer kejCee-ee Ievee,
Meemeveeeer o[HeMeener eeJej HekeeMe eketve leeyeeyeleerle ueeskeceleeuee peeie=ke kejCeees keee&
HemeejceeOeces kejleele.cnCetvee JemletefmLeleerefve< yeelecee osCeejs DeeefCe Meemekeere efveeb$eCeeHeemetve
cegkele Demes Je=eHe$e DemeCes DeeJeMeke Deens.Meemekeere nmle#esHeeHeemetve DeeefCe efveeb$eCeeHeemetve
HemeejceeOeces cegkele DemeCes cnCepese mJeleb$e Je=lleHe$e nese.

97
7) ueeskeebeer peeiekelee meg{ DeeefCe peeie=ke ueeskecele mJeeleb$eeeer meJee&le ceeser nceer nese.mJeleee nkeke
mJeeleb$eeefJe<eeer ueeskeebceOes pej De%eeve Demesue lej nkekemJeeleb$eeee lejletoeRvee keenerner DeLe&
jenle veener. mJeleee mJeeleb$e Je nkekeebefJe<eeer peeie=ke DemeCe ne mJeeleb$eeee cegueeOeej Deens.
peesHeele mJeeleb$eeefJe<eeer Dees{ Deeblejerke Fsletve Jekele kejerle veener leesHeele mJeeleb$eeuee mebj#eCe
efceUle veener. ueeskeebveer mJeeleb$eemeeer melele ue{e osCeeeer leeejer sJeeJeer.
8) mecelee mJeeleb$eeeer ogmejer yeepet cnCepes mecelee nese. mecelesDeYeeJeer mJeeleb$e efJeMes<eeefOekeej
yevelees. jepeele peele, Oece&, JebMe, efuebie Fleeoer DeeOeejeJej keesCeleener YesoYeeJe Demelee keecee vees.
jepeeleerue meJe& veeiejerkeebvee keesCeleener YesoYeeJe ve neslee meceeve mJeeleb$eeeer HeeHleer efceUeueer leje
lee mJeeleb$eeee Heleskeeuee GHeYeesie Ieslee eslees. meJe& veeiejerkeebvee meceeve JeeieCetke, meceeve mebOeer,
meceeve keeeoe Demesue leje Heleske Jekeleeres mJeeleb$e megjef#ele jenles.
9) DeeefLe&ke efJeJebeveeHeemetve cegkelelee Yetke, oeefje, yeskeejer, DeeefLe&ke efJe<ecelee Fleeoer Hekeejee DeeefLe&ke efJeJebeveeHeemetve
veeiejerke cegkele Demesue leje les mJeeleb$eeee Ke-ee DeLee&ves GHeYeesie IesT Mekeleele. cnCetvee
mJeeleb$e GHeYeesielee esCeeme DeeJeMeke Hetjke HeefjefmLeleer jepeele efvecee&Ce kejCes Meemeveees Ske
cenlJeees keee& Deens.
10) Ieveelceke GHeeeebee nkeke nkekemJeeleb$eeJej SKeeee mebmLesves, Meemeveeves, Jekeleerves DeekeceCe kesueeme lee
DeveeeeefJeOo oeo ceeieCeeee nkeke Jekeleeruee DemeCes DeeJeMeke Deens. ne nkeke Ieveelceke
GHeeeeespevee ee nkekeeee mJeHeele Deens. ee nkekeeHeceeCes Jekeleer DeeHeuee nkekemJeeleb$e
mebj#eCeemeeer veeeeueeeke[s peeT Mekeles. veeeeuee nkekeYebie kejCee-eeuee DeeosMe osTve
leeHeceeCes eesie leer keejJeeF& kejerle Demeles.
efve<ke<e& - jepeeves kesuesuee lejlegoeRcegUs DeeefCe Jejerue IekeebcegUs veeiejerkeebee mJeeleb$eees
mebj#eCe nesles. mJeeleb$e ns lelJe ueeskeMeeneree Ske cenlJeeee Keebye (pillar) Deens. lemese ceeveJeer
peerJeveees ceeveJeer JeefkelecelJe efJekeemeees Ske cenlJeees meeOeve Deens.

98
[)

meejebMe
lekelee
mJeeleb$e (Liberty)
2
3

1
mJeeleb$e cnCepes keee?

mJeeleb$eeceOes
meceeefJe< cegs

1)Goe
2)mJeeleb$eeee oesve
yeepet

1)ceeskeUerke
2)ueesefkenleemeeer
mekeejelceke vekeejelceke yebOeves
mJeeleb$e
mJeeleb$e
3)peerJeveeee
3)DeeMeeaJeeoce
meJe& Debieevee
4)nye& mHesvmej
ueeiet nesCeejs
4) keeeeees
HeeyeU
5) meceepe Je
jepe
DeeJeMeke
6)YesoYeeJe
vemeeJee

ekeej
1)vewmeefie&ke
2)Jeeqkeleiele
3)je<^ere
4)jepekeere
5)DeeefLe&ke
6)veeiejer
7)vewefleke

4
mebj#eke Ieke

1)ueeskeMeener
2)meeeefJeYeepeve
3) jepeIevee
4)keeeeees jepe
5)mJeleb$e
veeeJeJemLee
6)mJeleb$e Je=eHe$e
7)ueeskecele
8)mecelee
9)DeeefLe&ke efJeJebeves
Heemetve cegkelelee
10)Ieveelceke
GHeeeeespevee

9.3 mecelee (Equity)

mJeeleb$eeeceeCese mecelee ns eJe megOoe ueeskeMeeneres cenlJeees lelJe Deens.
Decesefjkeve mJeeleb$eegOoeee Iees<eCesceOes (1776) Demes cnues Deens keer, All men
are created equal, that they are endowed by their creator with
certain unalienable rights. osJeeves meJeevee meceeve yeveefJeues Deens DeeefCe meceeve Deoese
Demes nkeke efoues Deensle. HeWe jepekeebleerves Ieesef<ele (1789) kesues nesles keer, Men are born
and live free and equal in their rights. pevcele meJeevee meceeve nkeke mJeeleb$es

Demeleele. meeceeefpeke veee emLeeefHele nesCeemeeer mecelee DeeCeCes DeeJeMeke Demeles.

De) mecelesee DeLe& meJe&meeOeejCeHeCes mecelee cnCepes meejKesHeCee (sameness) Demes mecepeleele. Hejblet mecelee
cnCepes meejKesHeCee veener. keejCe efvemeie&le Heleske Jeefkeleee jbie, Gbeer, yeewOoerke #ecelee,
ceeveefmekelee ee yeeyeleerle meejKesHeCee veener; efJeefJeOelee Dee{Ules. DeMeeHekeejeer vewmeefie&ke efJe<ecelee
ve< keve meejKesHeCee DeeCeCes Mekee veener. Natural inequality is afact.

99
mecelee cnCepes ceeveJeefveefce&le (Manmade inequalities) efJe<ecelee DeeefCe YesoYeeJe ve<
kejCes nese.Goe. peele, Oece&, efuebie, JebMe Fleeoer DeeOeejeJej Ske ceeCetme ogmeje ceeCetme eebeele
YesoYeeJe kejCeele eslees. leeletvee es<-keefve<lee, Geefvee YesoYeeJe esleele. DeMee le-nsee
ceeveJeefveefce&le YesoYeeJeebcegUs keeneRvee efJeMes<eeefOekeej efceUleele lej keener ueeskeebee Mees<eCeeuee les
keejCeerYetle nesleele. ns ceeveJeefveefce&le YesoYeeJe keeeoe keve ve< kejCes, meJeevee meceeve nkekeebeer
HeeHleer keve osCes cnCepes mecelee HemLeeefHele kejCes nese.
n@jeu[ uee@mkeer eebee celes mecelee cnCepes a leveling process Deens. meJeevee meceeve
HeeleUerJej DeeCeCeeeer eefeee nese.
mecelee cnCepes

1) absence of special privileges 2) adequate

opportunities and facilities to all.

mecelee ee mebkeuHevesceOes Keeueerue cegs meceeefJe< nesleele:1)meceeve JeeieCetke (identity of treatment)

2)meceeve opee& Je HeeleUer (a Leveling Process)
3)meceeve mebOeer (equal opportunities)
4)efJeMes<eeefOekeejebee DeYeeJe (absence of special privileges)
5)DeeJeMeke iees<er meJeevee GHeueyOe nesCes (Essential things must be provided to
all.)

ye) mecelesee efJeefJeOe yeepet DeeefCe Hekeej (Types of Equality)

1)
2)
3)
4)
5)

veeiejer mecelee (Civil equality)

meeceeefpeke mecelee (Social equality)
jepekeere mecelee (Political equality)
DeeefLe&ke mecelee (Economic equality)
JewOeeefveke mecelee (Legal equality)

1) veeiejer mecelee (Civil equality) megmebmke=le peerJeve peieCeemeeer pee veeiejer nkeke DeeefCe mJeeleb$eeeer iejpe Demeles les
nkekemJeeleb$e GHeYeesieCeeeer meceeve mebOeer Heleske veeiejerkeeuee efceUCes cnCepes veeiejer mecelee nese.
Yee<eCe DeeefCe efJeeej mJeeleb$e, JeefkelemJeeleb$e, efMe#eCe mJeeleb$e Heleske Jeefkeleuee peele, Oece&,
efuebie Fleeoer DeeOeejeJej YesoYeeJe ve kejlee efceUCes cnCepes veeiejer mecelee nese. DeLee&le veeiejer
mecelee HemLeeefHele nesCeemeeer JewOeeefveke mecelee DemeeJeer ueeieles.
2) meeceeefpeke mecelee (Social equality) meeceeefpeke mLeUer peele, Oece&, efuebie, JebMe Fleeoer DeeOeejeJej YesoYeeJe ve kejCes
(absence of distinction) cnCepes meeceeefpeke mecelee nese. Goe. meeJe&peefveke efJenerj, jmles,
Jeenves, meeJe&peefveke efkeeCes meJeemeeer Kegueer DemeCes. keeeeevegmeej meeJe&peefveke mLeUer mecelee
HemLeeefHele kejCeele Deeueer Deens. (Absence of distinction in respect of social
status)

100
meeceeefpeke mecelee Ke-ee DeLee&ves ueeskeMeener efvecee&Ce nesCeemeeer DeeJeMeke Demeles.
meceepeeceOes mecelee DemeCes jepekeere mecelesmeeer iejpeses Demeles. meeceeefpeke mecelee keeeeejs
HemLeeefHele kejCeele Deeueer Deens Hejbleg Ke-ee DeLee&ves meeceeefpeke mecelee esCeemeeer ueeskeebee
Je=lleerceOesmegOoe yeoue Jneeuee Heeefnpes.
3) jepekeere mecelee (Political equality) jepekeere Meemeve HeefkeesceOes menYeeieer nesCeeeer meceeve mebOeer DeeefCe meceeve
nkekemJeeleb$eeeer nceer DemeCes cnCepes jepekeere mecelee nese. Goe. Yeejleele jepekeere
nkekemJeeleb$e veeiejerkeebvee osCeele Deeues Deens. Heew{ celeeefOekeej lelJe efmJekeejues Deens.
DeLee&le Goej ueeskeMeener MeemeveHeOoleerceOes jepekeere mecelee Demeles. uemkeer eebee celes
jepekeere mecelee HemLeeefHele nesCeemeeer DeeefLe&ke mecelee DemeCes DeeJeMeke Demeles.
4) DeeefLe&ke mecelee (Economic equality) Heleskeeuee DeeefLe&ke efJekeeme kejCeeeer meceeve mebOeer efceUCes cnCepes DeeefLe&ke mecelee nese.
Heleske Jekeleeruee eesielesvegmeej keece, keeceeHeceeCes Jesleve, meceeve keeceemeeer meceeve Jesleve, JeJemeee
mJeeleb$e DemeCes DeeefLe&ke mecelesmeeer DeeJeMeke Demeles. DeeefLe&ke mecelee cnCepes mebHeeeres meceeve
JeeHe veJns. mebHeeeres meceeve JeeHe kejCes Mekee veener. eleskeeuee iejpee HetCe& nesCeeFleHele efceUCes
cnCepes DeeefLe&ke mecelee nese.
Feflenemeees DeJeueeskeve kesueeme Demes Dee{Ules keer, Deveske keeblee, yeb[, onMeleJeeo
DeeefLe&ke efJe<ecelesletve Peeuee Deensle. keejCe DeeefLe&ke mecelee meJe& Hekeejee mecelesee DeeefCe
mJeeleb$eeee Heeee Deens. meceepeJeeoer efJeeejmejCeer, meeceJeeoer efJeeejmejCeer, cenelcee ieebOeerbeer
efJeMJemlelee mebkeuHevee DeeefLe&ke mecelee keMeer DeeCeeJeer eemebyebOeer Deens.
Yeejleele DeeefLe&ke mecelee HemLeeefHele JneJeer cnCetve JeJemeee mJeeleb$e, meceeve keeceemeeer
meceeve Jesleve, efJeefMe< GlHevveeHeefueke[s peemle GlHevve DemeCee-eebJej kej Fleeoer Deveske lejletoer
kejCeele Deeuee Deensle.
leeefMeJeee DeeefLe&ke mecelesceOes Keeueerue iees<eRee meceeJesMe neslees.
1) GlHevve DeeefCe mebHelleeres keWerkejCe neslee keecee vees.
2) DeeefLe&ke efJe<ecelee DeeefCe DeeefLe&ke Mees<eCe ve< kejCes.
3) Heleskeeuee eebieues peerJeve peieCeemeeer HegjsMee mebOeer DemeCes.
5) JewOeeefveke mecelee (Legal equality) meJe& ueeskeebmeeer Skee keeeoe DemeCes, keeeeeHeg{s meceevelee DeeefCe meJe& veeieefjkeebvee
meceeve JeeieCetke DemeCes cnCepes JewOeeefveke mecelee nese. keeeeeHeg{s peele, efuebie, JebMe, Oece& Fleeoer
DeeOeejeJej YesoYeeJe ve kejlee meJe& veeiejerkeebvee keeeeeeer meceeve JeeieCetke DemeCes cnCepes JewOeeefveke
mecelee nese.

101
Yeejleere jepeIevesHeceeCes mecelee HemLeeefHele nesCeeme Keeueerue lejlegoer kesuee Deensle.
Yeejleere jepeIevesee keuece 14 les 18 ceOes mecelesee nkekeebeer lejleto kesueer Deens.
keuece 14 ns keuece keeeeeHeg{s meceevelee (equality before law) mebyebOeer Deens.
keeeeeejs keesCeleener YesoYeeJe ve kejlee meJeevee meceeve JeeieCetke, meceeve mebj#eCe
osCeele Deeues Deens.
keuece 15 - meeJe&peefveke mLeUer JebMe, peele, efuebie, Oece& Fleeoer DeeOeejebJej keesCeleener YesoYeeJe
kejCeele esCeej veener eemebyebOeer Deens.
keuece 16 - meJe& ueeskeebvee meceeve mebOeer DeeefCe meceeve opee& eeJej Deens.
keuece 17 - DemHe=Melee HeeUCes keeeeeejs iegvne Deens.
keuece 18 - efJeMes<eeefOekeej osCee-ee HeoJee ve< kejCes. Hee$elee DeeefCe iegCeJellesvegmeej SKeeeeuee
HeoJeer efoueer lejer leemeeer efJeMes<eeefOekeej osCeele esCeej veener.
eeefMeJeee jepeeeer ceeie&oMe&ke lelJes DebleYe&tle kesueer Deens. peeceOes DeeefLe&ke efJe<ecelee ve<
kejCeemeeer jepeeves Deveske GHeee eespeeJesle eemebyebOeer ceeie&oMe&ve kejCeele Deeues Deens.
ke) mecelee HemLeeefHele nesCeeee ceeiee&leerue De[LeUs (Challenges to Equality)
efkebJee mecelesuee DeeJneves.
1) keeeoe DeeefCe JeemleefJekelee eeleerue ojer yengleske ueeskeMeener osMeebveer mecelee HemLeeefHele kejCeeee <erves jepeIevesceOes lejletoer
kesuee, keeeos kesues DeeefCe lee keeeeebeer DebceueyepeeJeCeer kesueer Deens. lejerner JeemleJeeceOes mecelee
HemLeeefHele nesCeeceOes Deveske De[eCeer efometve esleele. Goe. Yeejleele DemHe=Melee HeeUCes iegvne
Demeuee lejer iegHle ceeiee&ves HeeUueer peeles. DeeefLe&ke efJe<ecelee Heej ceesee eceeCeele DemeueecegUs
keeeoe Demetvener oeefjejs<esKeeueer DemeCeeNee ueeskeebvee Flej mecelee DeeefCe mJeeleb$e GHeYeesielee esle
veener.
De) meeceeefpeke keejCe HeLee, HejbHeje, DebOeeOoe eeJej efJeMJeeme sJetve Deveske ueeske meJeevee meceeve meeceeefpeke
opee& eeeuee leeej nesle veenerle. ueeskeebee Je=lleerceOes DeeefCe ceeveefmekelesceOes Depetvener yeoue ve
PeeueecegUs DeHele#eefjlee YesoYeeJe nesleele. meeceeefpeke efJe<ecelee keeeeeJoejs menpe ve< kesueer
peeT Mekele veener. leemeeer ueeskeebveer mebkegefele ceveesJe=efe mees[eeuee nJeer.
ye) DeeefLe&ke keejCe eerceble DeeefLe&ke megyellesee DeeOeejeJej jepekeere nkekeebee Goe. efveJe[Cetkeeruee GYes
jenCes, jepekeere Heo OeejCe kejCes ee mJeeleb$eeee Heeeoe Iesleele. eeGue meJe&meeceeve ee
jepekeere mJeeleb$eeee efJeeejner ke Mekele veener. peebeeke[s mebHeefe Deens les leeee Heeeoe
Iesleele DeeefCe mebHeefe vemeCeeNeebes Mees<eCe kejleele.
ke) jepekeere keejCe jepekeere Heos efJeefMe< keggbyeeeer DeeefCe peeleereer cekelesoejer Peeueer Deens. mebIeefle
jepekeere He#e Je<eexvegJe<e& meee GHeYeesieleele. leecegUs mecelee Oeeskeeele Deens.

102
[) efMe#eCe DeeefCe peeie=kelesee DeYeeJe ueeskeebceOes nkekemJeeleb$e, Meemekeere OeesjCes leebeer DebceueyepeeJeCeer eeefJe<eeeres De%eeve
Dee{Utve esles. peesHeele ueeskeebvee mJeeleb$e, mecelee, veee, nkeke ee<erves Demeuesueer Meemekeere
OeesjCes eebeer peeCeerJe esle veener leesHeele Hekele keeeeeee DeeOeejs Ke-ee DeLee&ves mecelee HemLeeefHele
nesCes De[eCeeres Deens.
F) Yeejleeee meboYee&le Yeejleeleerue peeleerJeJemLee, mejbpeeceMeener HeOoleer, efyeefMeebveer eeslmeenve efouesueer
Yee[JeueMeener, eeceerCe Menjer efJe<ecelee, mJeeleb$eeveblej ueeskeMeeneree veeJeeKeeueer efvecee&Ce Peeuesuee
mJeeLeeaHeCee, Ye<eeej, meesee ogHeeesie Fleeoer iees<er mecelee emLeeefHele nesCeeee ceeiee&leerue
De[LeUs Deensle.
meceleses cenlJe (Importance of Equality)
1) MeebleleeHetCe& meceepe mecelesee HeeeeJeje efvecee&Ce nesT Mekelees. Demecelee ee IekeebcegUs keebleer,
yeb[ Peeueeeer Deveske GoenjCes Deensle. keejCe Demecelesletve Deveee pevceeme eslees. cnCetve
veee DeeefCe MeebleleeHetCe& meceepe mLeeHeve nesCeeme meceepeele mecelee DemeCes DeeJeMeke Deens.
2) mJeeleb$eeee GHeYeesie IesCeeme mecelee DeeJeMeke Deens. (equality is a necessary
precondition for enjoyment of liberty)
3) ueeskeMeener MeemeveJeJemLee eMemJeer nesCeemeeer meJe& #es$eeleerue mecelee DemeCes iejpeses Deens.
keejCe ueeskeMeener cnCepese meJe& ueeskeebee menYeeie Demeuesueer MeemeveHeOoleer nese.
ueeskeMeenerceOes mecelesDeYeeJeer meJe& ueeskeebee menYeeie MeemeveeceOes Peeuee veener lej leer
ueeskeMeener JeJemLee efJeefMe< ueeskeebeer cekelesoejer Demeuesueer HeOoleer nesF&ue. mecelee ns cetue
ueeskeeeneree cenJeeee Keebye Deens.
4) megmebmke=le, meg{ veee meceepejevee DeefmlelJeele esCeemeeer lee meceepeele mecelee DeeefCe
mJeeleb$e oesvner neleele nele Ieeuetve pees[tvee HemLeeefHele Jneeuee Heeefnpes.
[)

meejebMe 1

mecelee (Equality)
3

mecelesee DeLe&
mecelee mebkeuHevesle
mecelee cnCepes keee? DebleYe&gle cegs
1)meejKesHeCee veener 1)meceeve JeeieCetke
2)ceeveJeefveefce&le
2)meceeve opee&
YesoYeeJe ve< kejCes 3)meceeve mebOeer
3)ueemkeer
4)efJeMes<eeefOekeej
meceeve HeeleUerJej
vemeCes
DeeCeCes
5)DeeJeMekelee
HetCe& nesCes

meceleses ekeej
1)veeiejer
2)meeceeefpeke
3)jepekeere
4)DeeefLe&ke
5)JewOeeefveke

De[LeUs

meceleses
cenlJe

103

9.4 veee (Justice)

De) veeeeee DeLe&
veee ee keuHevesee yeeyeleerle efJeefJeOe ekeejee e efometve esleele. meJe&meeceevele:
veeeefOeMeeves efouesuee veee Demee veeeeee DeLe& keeeeeeer Jeeqkele meebiesue.
veee (Justice) ne Meyo ue@efve Meyo Justitia ee ue@efve MeyoeHeemetve efvecee&Ce Peeuee
Deens. ee Meyoeee DeLe& Ske$e yeebOeCes efkebJee pees[Ces (joining or fitting) Demee neslees. cnCepese
Justice Ske yebOe (bond) Deens pees ceeveJeer mebyebOeeceOes Skee ceeCemeeuee ogme-eeMeer pees[lees.
yeeke&j ee jepeMeeee%eeee celes veee ns lelJe bond cnCepes Skeeuee ogme-eeMeer
pees[Ceejs yebOe Deens; efMeJeee veeelelJe `Deveske jepekeere cegueebes efceeCe Deens.' (synthesis of
political values) Goe. mJeeleb$e, mecelee, nkeke, yebOetlee, Deeoj, Heefle<e ee meJe& cegueebes
Skeef$ekejCe kesueeme veee efvecee&Ce neslees. efmeHee@ume eebee celes, eleskeeves DeeHeuee Meyo HeeUCes
cnCepes veee nese.
Hueeses ee Heeeerve ieerke efJeeejJebleeves veee ner mebkeuHevee meceepeefnleeMeer pees[ueer Deens.
meceepeeleerue Heleske Jeiee&ves DeeHeDeeHeues keee& kejCes DeeefCe Flejebee keeee&le nmle#esHe ve kejCes
cnCepes veee HemLeeefHele neslees.Demes Hueseses cele nesle.s
De@efjme@ue ee efJeeejJebleeves ef[efm^eryegerJn pemerme eer keuHevee ceeb[ueer Deens. leeee celes
veee cnCepes meceepe peerJeveeleerue meJe& Heeeos DeeefCe leess meceepeeleerue meJe& ueeskeebceOes ueeskeebee
#ecelee DeeefCe Hee$elesvegmeej efJeYeepeerle kejCes cnCepes veee neslees.
cenelcee ieebOeeR ee celes jecejepe cnCepese veeejepe nese. jepeeceOes mecelee, mJeeleb$e,
ceeveJeer Heefle<e HemLeeefHele kejCes cnCepes veee nese.
Devexm yeeke&j eebee celes mJeeleb$e DeeefCe mecelee ee cegueebee cesU Je mecevJee Ie[Jetve DeeCeCes
cnCepes veee nese.
veeeeee lelJe%eeveelceke DeLe& cnCepes eesie DeeefCe eebieueer JeJemLee (right order) DeeCeCes
cnCepes veee nese.
veeeeee efJeefJeOe yeepet (Dimensions of Justice)
1)
2)
3)
4)

JewOeeefveke veee (Legal Justice)

jepekeere veee (Political Justice)
veeeeeer meeceeefpeke yeepet (Social dimension of Justice)
veeeeeer DeeefLe&ke yeepet (Economical dimension of Justice)

104
1) JewOeeefveke veee (Legal Justice) keeeos cnCepese jepeees efveece nese. jepeeves ceeve kesuesues les efveece Demeleele. ee
keeeeebee DeLe& ueeJeCeees keece veeeceb[U kejerle Demeles. jepeeee keeeeeHeceeCes meJe& mebmLee,
mebIevee, veeiejerke eebes nkeke DeeefCe kele&Jes veceto kesuesues Demeleele. keeeeeHeceeCes pees etke kejlees
leeuee efMe#ee osCeele esles. osMeeeer Ievee, keeeosceb[Ueves kesuesues keeeos veeeeeer keeeosMeerj yeepet
efveefMele kejleele. jepeeceOes meJe& veeiejerkeebmeeer meceeve keeeos, keeeeees meJeevee meceeve
mebj#eCe, keeeeeHeceeCes jepe ee lejletoer veee HemLeeefHele kejCeemeeere Demeleele. keeeeeee
ceeOeceeletve veee DeeCeCes cnCepese veeeeeer JewOeeefveke yeepet nese. keeeeeee Joejs jepeeceOes
veee HeefjefmLeleer efvecee&Ce kejCes nese.
2) jepekeere veee (Political Justice) ueeskeMeener MeemeveJeJemLesceOes jepekeere veeeeeer nceer osCeele esles. ueeskeMeener mebmLeebeer
mLeeHevee jepekeere veeeeee HemLeeHevesmeeer kejCeele esles. Goe. Heew{ celeeefOekeej HeOoleer,
efveJe[Cetkee, mJeleb$e veeeJeJemLee, ueeskemebceleerJej DeeOeejerle HeefleefveOeer keeeosceb[U DeeefCe
keee&keejerceb[UeceOes, ueeskeebvee nkeke Je mJeeleb$eeeer nceer, DeuHemebKeebkeevee mebj#eCe Fleeoer
lejletoer . ee mebmLeebcegUs jepekeejYeejele Yeeie IesCeeeer meceeve mebOeer veeiejerkeebvee efceUles DeeefCe
jepekeere veee HemLeeefHele neslees.
3) veeeeeer meeceeefpeke yeepet (Social Justice) meJe& Hekeejes YesoYeeJe DeeefCe efJeMes<eeefOekeej pes peele, Oece&, efuebie, JebMe Fleeoer DeeOeejeJej
Demeleele les ve< kejCes cnCepese meeceeefpeke veee nese.
meeceeefpeke JeJenejebceOes eleske Jekeleeruee meceeve mebOeer osCes, otye&ue Iekeebvee efJeMes<e
meJeueleer osTve leebee efJekeeme Ie[Jetve DeeCeCes, jepeeleerue meJe& Hekeejee mesJee DeeefCe Jemletbes meJe&
meceepeIekeebceOes eesie JeeHe kejCes, meJe& Hekeejes Mees<eCe LeebyeefJeCes FleeoeRee meceeJesMe
meeceeefpeke veeeeceOes neslees.
4) DeeefLe&ke veee (Economical Justice) DeeefLe&ke veee cnCepes Jeie& (eerceble-iejerye) ee DeeOeejeJej YesoYeeJe ve kejCes DeeefCe
DeeefLe&ke efJe<ecelee ve< kejCes nese. Non-discrimination between men on the
basis of economic values cnCepes DeeefLe&ke veee nese.
meeceJeeoer, meceepeJeeoer efJeeejmejCeer DeeefCe cenelcee ieebOeeRee efJeMJemlelee keuHevee
DeeefLe&ke veeeeJej DeefleMee Yej osleele. keejCe meceepeeceOes DeeefLe&ke veee Demesue leje
meeceeefpeke, jepekeere, JewOeeefveke veeeeuee DeLe& eeHle neslees. Goe. GHeeMeer Jekeleer Hees
YejCeeefMeJeee ogme-ee keMeeeener efJeeej ke Mekele veener.
DeeefLe&ke veee jepeeceOes HemLeeefHele JneJee cnCetve meeceJeeoer efJeeejJebleebveer Jeie&efJenerve
JeJemLee mLeeHeve kejCeeJej Yej efouee. meceepeJeeeebveer DeeefLe&ke JeJemLesJej jepeeves keener HeceeCeele
efveeb$eCe sJeeJes eeJej Yej efouee neslee. cenelcee ieebOeeRveer kegerjeseesie JeJemLee DeeefCe mJeeJeuebyeve,
HejmHej menkeee& eeJej Yej efouee neslee.

105
meJe&meeOeejCeHeCes Meemekeere keee&keceele DeeefLe&ke veee DeeCeCeemeeer Keeueerue iees<er
kesuee Deensle. jepeefveebef$ele GlHeeove, DeeefLe&ke efveeespeve, peceerve megOeejCee keeeos, Jemletbes
GlHeeove, efJelejCe, efkebceleer eeJej jepeees efveeb$eCe Fleeoer.
veeeeee Jejerue yeepet SkeceskeebJej DeeOeejerle DeeefCe HejmHejHetjke Deensle. veeeeee ee
meJe& yeepetbeer DebceueyepeeJeCeer Peeueer leje jepeele KeNeeDeLee&ves veee emLeeefHele neslees.
ye) veeeees Hekeej (Types of Justice) 1)
2)
3)
4)

keee&HeOoleerefJe<eeke veee (Procedural Justice)

efJelejCeelceke veee (Distributive Justice)
Restorative Justice
Retributive Justice

1) keee&HeOoleerefJe<eeke veee (Procedural Justice) DeLe& - veee ns Gef< meeOe kejCeemeeer peer keee&HeOoleer (Method) Demeles leer eesie
DemeCes cnCepes keee&HeOoleerefJe<eeke veee nese. (Procedural Justice means
fairness in the methods of securing justice) jepekeere <^erves
keee&HeOoleerefJe<eeke veee cnCepes veee osCeemeeer eesie JewOeeefveke HeOoleer (lawful
procedure) DemeCes nese.
cenlJe - keee&HeOoleerefJe<eeke veee HemLeeefHele nesCes DeefleMee cenlJeees Deens. keejCe
1) veee meceepeJeJemLee mLeeHeve kejCeemeeer Heefnueer iees< cnCepes lee meceepeeceOes
keee&HeCeeueer, keee&HeOoleerceOes veeelee DemeeJeer ueeieles. (Procedural Justice is
the foundation of a just society)

2) keee&HeOoleerefJe<eeke veeeeceOes veeeeee meJe& (eej) yeepet meceeefJe< Demeleele (It

encompasses three dimensions of justice) JewOeeefveke veee, jepekeere
veee, meeceeefpeke veee. veeeeee ee yeepet HejmHejHetjke Deensle. jepeeceOes
keee&HeOoleeree yeeyeleerle veeelee Demesue lej Jejerue veeeeee meJe& yeepet meeOe nesleele.
Deer - keee&HeOoleerefJe<eeke veee HemLeeefHele nesCeemeeer DeeJeMeke Deer (conditions) 1) veee osCeejer eesie eb$eCee (Proper and just judicial machinery and
processes) cnCepese eesie veeeJeJemLee DemeCes iejpeses Demeles.
2) eesie keeeos (Laws governing these operations should be just)
meJe& veeiejerkeebmeeer meceeve keeeosHeOoleer DeeefCe meceeve veeeefJe<eeke eb$eCee DemeeJeer.
Goe. SKeeee iegvnsieejeuee Heesueerme uee@keDeHeceOes sJeCeeHeemetve les keese&Heg{s GYes kejCeeHeele
meceeve keee&HeOoleer DemeeJeer.
keee&HeOoleerefJe<eeke veeeeee DeerceOes eesie veeeJeJemLee DeeefCe eesiee keeeosHeOoleer
ee oesve iees<er cenlJeeee Deensle. eesie veeeJeJemLee DeeefCe eesie keeeosHeOoleer eeceOes Keeueerue
iees<eRee (crieteria) meceeJesMe DemeeJee.

106
1) HeejoMe&kelee (Transparency) - veeeeb$eCeseer HeOoleer DeeefCe keeeosHeOoleerceOes
HeejoMe&kelee (openness) DemeeJeer. Goe. veeeeueeeves SKeeee yeeyeleerle pees efveCe&e efouee
Demesue; lees efveCe&e keesCelee efouee, kemee efouee, kee efouee eeeer meJe& ceeefnleer meJe& veeiejerkeebvee
efceUeeuee nJeer. veeeefOeMeebveer efouesuee veeeeceeies efJeefMe< keejCes Demeleele. Goe. SKeeee
Kegveeuee Deepevce legbieJeemeeeer efMe#ee osCeele esles lej SKeeeeuee HeeMeereer efMe#ee osCeele
esles. ee oesvner KeueebceOes JesieJesieUer efMe#ee kee eeyeeyeleerle meJe& Hekeejeer ceeefnleer ueeskeebvee
efceUeueeme veeeeueeerve keee&HeOoleeree HeejoMe&kelescegUs eesie veee efceUeuee efkebJee veener
eeeer mecepe efceUles.
2) Skeelcekelee (Uniformity) - veeeHeefkeesceOes Skeelcekelee DemeeJeer. Goe. oesve
JekeleeRveer meceeve iegvne kesuee lej lee iegvneebmeeer oesIeebveener keesCeleener YesoYeeJe ve neslee
meceeve efMe#eee Jneeuee Heeefnpes efkebJee yejseoe iegvne meejKeee Demelees HeCe lees iegvne
kejCeeeer HeOoleer DeeefCe keejCe JesieJesieUs Demeles. DeMeeJesUer oesvner iegvneebes Keues
JesieJesieUee HeOoleerves veeeeueeeves neleeUeJesle.
3) meelele (Consistency) - keee&HeOoleerceOes meelele DemeeJes.
4) efveHe#eHeeleer DeeefCe lemLeJe=lleer - keeeos kejCeejs, keeeos Debceueele DeeCeCeejs DeeefCe
keeeeeee DeLe& ueeJeCeejs veeeceb[U efveHe#eHeeleer DeeefCe lemLe Je=lleerves keece kejCeejs
DemeeJes.
DeMeeHekeejs osMeeleerue keee&HeOoleer DeeefCe keee&HeCeeueerceOes eesielee Je veeelee DemeCes
DeeJeMeke Deens.
meejebMe
keee&HeOoleerefJe<eeke veee
Procedural justice

1
keee&HeOoleerefJe<eeke veeeeee
DeLe& eesie keeeosHeOoleer DemeCes
Je leeeceeCes keee& nesCes

2
cenlJe
veeemeceepejevee
mLeeHeve kejCes

3
emLeeefHele nesCeeme Deer
1)eesie veeeJeJemLee
2)eesie keeeos
3)keee&eCeeueerle
HeejoMe&kelee
4)Skeelcekelee
5)meelele
6)lemLeJe=eerves keece
kejCeejs

107
efJelejCeelceke veee (Distributive Justice) DeLe& - efJelejCe cnCepes efJeYeeieCes efkebJee JeeCes. meceepeeee Heleske Iekeeuee leeee eesie Jeee
efceUCes cnCepes efJelejCeelceke veee nese. jepekeere <erves efJelejCeelceke veee cnCepes DeeefLe&ke
meeOeveebes, Jemletbes (Economic resources) meceepeeee meJeeceOes eesie Je veee JeeCeer
kejCes nese. efJelejCeelceke veee cnCepese DeeefLe&ke veee nese.
efJelejCeelceke veeeeceOes DeeefLe&ke veee meceeefJe< Deens. je<^eee mebHelleerceOes je<^eleerue Heleske
veeiejerkeeuee eesie Jeee efceUeeuee nJee.
efJelejCeelceke veee HemLeeefHele kejCeeee ceeiee&le Keeueerue De[eCeer esleele.
1) efJelejCeeeer meeOeves keesCeleer Deensle eeee efveefMele Deboepe IesCes keerCe Demeles.
2) Heleskeeuee ns efJelejCe kegCeer kejeJes DeeefCe keesCelee HeOoleerves kejeJes ns jefJeCes keerCe Demeles.
3) efJelejCeeHeceeCes Heleske Iekeeuee leeee Jeee efceUeuee efkebJee veener ns ue#eele IesCes.
Goe. keWMeemeveeke[tve ceneje<^euee og<keeUiemle Heb[ efceUeuee. Hejblet lee Heb[eleerue efkeleer
DeeefCe keesCekeesCelee Yeeieebvee Heb[ eeJee. cejeJee[e, efJeoYe&, keeskeCe eeHewkeer keesCeeuee peemle
DeeefCe keesCeeuee keceer eeJee. lee-lee Yeeieeuee lees Heb[ efoueeveblej leeleerue efveOeer
og<keeUiemleebHeele Kejse Heesneuee efkebJee veener Fleeoer De[eCeer efJelejCeelceke veee
HemLeeefHele kejleebvee esleele. Yeejleele ogye&ue Iekeebmeeer jeKeerJe peeiee Deensle. Hejblet ee
jeKeerJe peeieebee Heeeoe ogye&ue Iekeebvee yejseoe neslee veener Demes efomeles. cnCepese
efJelejCeelceke veee DeeCeCeemeeer lejletoer Deveske Deensle. JeemleJeeceOes lee lejletoeReer
DebceueyepeeJeCeer kejCeeceOes Deveske GefCeJee efometve esleele. meJe& Goej ueeskeMeener jepeebveer
DeeefLe&ke veee HemLeeefHele kejCeemeeer efJelejCeelceke veee DeeCeCeemeeer Heelve kesues
Deensle. lejerner leUeieeUeleerue ueeskeebHeele ne veee Heesnele veener. eeJeve efJelejCeelceke
veee DeeCeleebvee meceveeeyegOoer ee DeeOeejeJej kesueeme DeefOeke eesie nesF&ue Demes ue#eele
Deeues Deens. veeeeee efmeOoevle ceeb[Ceejs pee@ve je@ume eebee celes Distributive Justice
can be secured when the influence of luck is minimized and
goods are distributed in a fairer way on the basis of ones needs
and contributions alone.

meejebMe

1
DeLe&
DeeefLe&ke meeOeveebes
eesie JeeHe kejCes

efJelejCeelceke veee
2
je@umeee celes

3
emLeeefHele kejCeeceOes
esCeeNee De[eCeer

108
2) Restorative Justice - YejHeeF& kejCeeje veeevegkemeeve Peeuesuee iees<ereer YejHeeF& keve efkebJee ceesyeouee osTve veee DeeCeCes nese.
Je<ee&vegJe<e& pee ueeskeebes Mees<eCe Peeues, peebvee nkeke mJeeleb$e, veee efceUeuee veener DeMee Jeieevee
meJeuele osCes cnCepes YejHeeF& kejCeeje veee emLeeefHele kejCes nese.
3) Restributive Justice Ketveeee yeouee Ketveeves IesCes cnCepes jsm^erJeterJn veee nese. [esUeeme [esUe Hees[Ces.
Goe. SKeeee Kegveeuee peeee Ketve Peeuee Demesue lee keggbyeeves setve ceejCes cnCepes jsm^erJeterJn
veee nese. Hejblet megmebmke=le meceepeJeJemLesceOes DeMee Hekeejee veee ketj DeeefCe Deeesie
mecepeCeele eslees.
efve<ke<e& - DeeOegefveke ueeskeMeener MeemeveHeOoleerceOes cegKele keee&HeOoleerefJe<eeke veee
(Procedural Justice) DeeefCe efJelejCeelceke veee (Distributive Justice) uee cenlJe
osCeele esles.
F)

meejebMeveee(Justice)
123

veee cnCepes keee ?

DeLe& - 1) Giece
2) yeeke&j
3) efmeHee@ume
4) Hueses
5) De@efjmeue
6) cenelceeieebOeer
7) lelJe%eeveelceke
1

veeeeee yeepet

veeeees ekeej

1) JewOeeefveke
2) jepekeere
3) meeceeefpeke
4) DeeefLe&ke
2

keee&HeOoleerefJe<eeke
veee

efJelejCeelceke
veee

1) DeLe&
2)cenJe
3) Deer

1) DeLe&
2)cenJe
3) De[eCeer

3
Restorative
justice

4
Retributive
justice

109

9.5 HeMve
1)
2)
3)
4)
5)

mJeeleb$e cnCepes keee ? mJeeleb$eees Hekeej meebiee.

mJeeleb$eeee mebj#eCe Iekeebeer eee& keje.

mecelesee efJeefJeOe yeepet mHe< keje.
veee cnCepes keee mHe< keje. veeeees Hekeej meebiee.
efHee ee
1) mecelee
2) mJeeleb$e
3) efJelejCeelceke veee
4) keee&HeOoleerefJe<eeke veee

110

10
cees[etue 6
nkeke (Rights) eEkeJee DeefOekeej
Ieke jevee :
10.0
10.1
10.2
10.3
10.4
10.5

Ger
emleeJevee
nkekeebee JeeKee DeeefCe DeLe&
nkekeebes mJeHe DeeefCe JewefMees
nkekeebee Giece DeeefCe efJekeeme
nkekeebes ekeej
10.5.1 veeiejer nkeke
10.5.2 jepekeere nkeke
10.5.3 DeeefLe&ke nkeke
10.5.4 meebmke=efleke nkeke
10.6 nkekeebes cenJe
10.7 nkekeebes mebj#eke Ieke
10.8 efoIees&ejere eMve

10.0 Ger<
Deefueke[ee keeUele ceeveJeer nkekeebee eMveeves meJe& peieees ue#e JesOetve Iesleues Deens.
leecegUs nkeke mebkeuHevee mecepetve IesCes Deleble DeeJeMeke Deens.

10.1 emleeJevee
efJeMJeeleerue HeMetHe#eer, HeeCeer, JevemHeleer, ceeveJeer HeeCeer meJeeveee vewmeefie&keHeCes peerJeve
peieCeeee nkeke Deens. lee DeLee&ves nkeke ner mebkeuHevee Hekele ceeveJeer HeeCeebveee veener lej meJe&
mepeerJeebvee ueeiet nesCeejer mebkeuHevee Deens. leecegUse ceeveJeees nkeke, HeeCeebes nkeke,

111
Heee&JejCeefJe<eeke nkeke Fleeoer nkekeefJe<eeke Hekeej Deensle. Hejblet jepekeere DeLee&ves nkeke ner
mebkeuHevee ceeveJeees nkeke ee meboYee&le Deensle. ceeveJeer nkekeebefJe<eeer efoJemeWefoJeme peeie=kelee Jee{le
Deens. ceeveJeer nkekeebee efJekeeme Deveske MelekeeHeemetve nesle Deens. Hueses, De@efjme@ue eebee
HegmlekeebceOes leebee meboYe& meeHe[lees. DeeOegefveke keeUele ce@iveeeee&, ceeveJeer nkekeebeer meveo,
Decesefjkesee mJeeleb$eeee peenerjveecee, eWe jepeeebleer Je MesJeer ceeveJeer nkekeebee meeJe&ef$eke
peenerjveecee Demes nkeke ee mebkeueHeCesee efJekeemeees HHes efomeleele.

10.2 nkekeeee JeeKee DeeefCe DeLe& - nkeke cnCepes keee ?

n@je@u[ ueemkeer eebveer `S eecej Dee@He Hee@efueefkeme` ee ebLeele Demes cnues Deens keer pee
meeceeefpeke HeefjefmLeleerefMeJeee Jekeleeruee DeeHeuee JekeleercelJeeee #eceleebee efJekeeme kejlee esle veener
lee meeceeefpeke HeefjefmLeleeruee nkeke cnCeleele. eeee DeLe& Jekeleeree HeefjHetCe& efJekeemeemeeer
DeeJeMeke mebOeer cnCepese nkeke.
ieerve ee efJeeejJebleeee celes Jekeleeree Deebleefjke efJekeemeemeeer DeeJeMeke DemeCeejer yeene
HeefjefmLeleer cnCepes nkeke nese.
JeeF&u[ ee efJeeejJebleeee celes efJeefMe< Hekeejee ke=leer Je keee& kejCeemeeer veee ceeskeUerke
DemeCes cnCepese nkeke nese.
yeesme@kesee celes nkeke cnCepes meceepeeuee ceeve Demeuesueer Je jepeeves Debceueele DeeCeuesueer ceeieCeer
nese. ceeveJeer nkekeebee meeJe&ef$eke peenerjveeceele ceeveJeer nkekeebeer JeeKee, ceeCemeeee
ceeCetme DemeCeecegUs efceUeuesues nkeke DeMeer kejCeele Deeueer Deens.
1993 meeueer ceeveJeer nkeke keeeeeves nkekeebeer JeeKee kejleebvee cnues keer, jepeIevesves
Jekeleeres efpeefJele, mJeeleb$e, mecelee, Jekeleeree Deeoj eeyeeyeleerleerue nkekeebeer nceer osCes DeeefCe
veeeeueeeves les nkeke Debceueele DeeCeCes nese.
Heleske Jekeleeruee JeefkelecelJe efJekeemeemeeer, Heefle<sves jenCeemeeer mJeeleb$e DemeCes
DeeJeMeke Demeles. Heleske jepeeceOes mJeeleb$e Jekeleeruee nkekeebee mJeHeele efceUles. nkekeebeer
nceer osCes, nkekeebee mebj#eCeeeer JeJemLee kejCes jepeees keee& Deens.

10.3 nkekeebes mJeHe efkebJee nkekeebeer JewefMe<es KeeueerueHeceeCes Deensle 1) nkeke vewmeefie&ke Demeleele (Natural)
2) nkeke meeJe&ef$eke Demeleele (universal)
3) nkeke kele&JeebMeer efveie[erle Demeleele (linked with duties)
4) nkekeebJej ceee&oe Demeleele (never absolute)

112
5) nkeke yeoueCeejs Demeleele, HeefjefmLeleermeeHes#e (dynamic)
6) nkeke meeceeefpeke Demeleele (social)
7) nkeke ceeCemeeuee ceeCemeeHeceeCes peerJeve peieCeeme ceole kejleele (enable human
beings to live a human life)
8) ceeveJeer nkeke mebkeuHevesceOes vewefleke DeeefCe keeeosMeerj nkeke oesvneRee meceeJesMe neslees
1) nkeke vewmeefie&ke DeeefCe pevceefmeOo Demeleele Heleske Jekeleeruee pevceeHeemetvee nkeke efceUleele. ceeveJeer nkeke Ske ceeCetme cnCetve Jeefkeleuee
HeeHle nesleele. ceeveJeer nkekeebveee cegueYetle nkeke Demesner cnCeleele.ceeveJeer nkeke vewmeefie&ke Demeleele
eeee DeLe& Demee keer ns nkeke ceeveJeeves efvecee&Ce kesuesues efkebJee efouesues vemeleele; lej efvemeie&efveefce&lee
Demeleele. efvemeie&lee Jeefkeleuee nkeke efceUleele. jepe Hekele lee nkekeebvee ceevelee osTve nkeke
Jeefkeleuee GHeYeesielee esCeeee <erves DeeJeMeke HeefjefmLeleer keeeeeejs efvecee&Ce kejles. cnCepese
nkeke pevceefmeOo Je DeefJeYeepe Deensle.
2) nkeke meeJe&ef$eke Demeleele eeee DeLe& Demee keer nkeke pevcelee Heleske Jeefkeleuee efceUleele. peele, Oece&, JebMe,
je<^erelee ee DeeOeejeJej YesoYeeJe vemelees. ceeveJeer nkeke meJeeese Demeleele. leele keesCeleener
keejCeemleJe YesoYeeJe Demelee keecee vees.
3) nkeke kele&JeebMeer efveie[erle Demeleele nkeke DeeefCe kele&Jes SkeceskeebMeer Flekes efveie[erle Demeleele keer, leebvee Skeee veeCeeee
oesve yeepet cnCeleele. jepeeke[tve Jeefkeleuee nkekeebeer nceer efceUles lesJnee nkekeebee GHeYeesie Iesleebvee
keener peyeeyeoejer efkebJee kele&Je Heej Hee[eJeer ueeieleele. meceepeefnle, Meeblelee, megJeJemLee
jeKeCeeee <erves nkekeebJej efJeefMe< ceee&oe ekeCeele esleele. lee ceee&oebee DeJeuebye kejCes
Heleske Jeefkelees kele&Je Demeles. ceeveJe Ske meeceeefpeke HeeCeer Deens. lees meceepeele jenlees. meceepeele
Meeblelesves, megKeeves jenCeemeeer Heleskeeves Skeceskeebee Deeoj kejeJee ueeielees. lee <erves
Skeceskeebee nkekeebee Deeoj kejCes jepeeee Heleer Demeuesueer kele&Jes HeeUCes Jeefkelees kele&Je
Demeles.
4) nkekeebJej ceee&oe Demeleele nkeke efvejHes#e keOeere vemeleele. keejCe meceepeeee DeeefCe jepeeee Ske Yeeie ee veeleeves
Jekeleeruee nkeke GHeYeesielee esleele. Goe. pesJne Jeefkeleuee mJeeleb$e nJes Demeles lesJne Flejebveener
mJeeleb$e GHeYeesielee eeJes cnCetve ceee&efole mJeeleb$eeee Jeefkeleuee efmJekeej kejeJee ueeielees. nkekeebJej
ceee&oe ekeCeeee DeefOekeej jepeeuee Demelees. meeJe&peefveke Meeblelee, keeeoe megJeJemLee,
meeJe&peefveke efnleemeeer jepe nkekeebJej ceee&oe eket Mekeles.
5) nkeke yeoueCeejs Demeleele, HeefjefmLeleermeeHes#e Demeleele nkeke ner keuHevee meeJe&ef$eke Deens. Hejblet nkekeebes mJeHe, Hekeej, JeeHleer Fleeoer
HeefjefmLeleermeeHes#e Deens. Heleske osMeeee HeefjefmLeleerHeceeCes, iejpesHeceeCes, meceepeeee mJeHeeHeceeCes,

113
keeUeHeceeCes nkekeebes mJeHe yeouele Demeles. jepeeceOes meeceeefpeke, jepekeere, DeeefLe&ke,
meebmke=efleke yeoue Peeues keer yejseoe nkekeebee mJeHeelener yeoue nesT Mekelees. lee DeLee&ves
nkekeebes mJeHe efmLej veener; yeoueCeejs Deens. keeU pemee Heg{s mejkelees, leeeceeCes ner mebkeuHevee
yeoueles.
6) nkeke meeceeefpeke Demeleele ceeveJeer JeefkelecelJeeee efJekeemeemeeer DeeJeMeke Demeuesues mJeeleb$e DeeefCe les mJeeleb$e
GHeYeesieCeeme DeeJeMeke Demeuesueer HeefjefmLeleer efvecee&Ce kejCes ns nkekeebceeiees cegKe Gefodo< Demeles.
mJeeleb$e GHeYeesieCeeme DeeJeMeke Demeuesueer HeefjefmLeleer efvecee&Ce kejCeees keee& jepe kejerle
Demeles. meeceeve efnle, meeJe&peefveke keueeCeeee efJeeej keve nkekeebee eeoeruee jepe Je meceepe
ceevelee osleele. jepe nkekeebeer nceer osTve leemeeer DeeJeMeke HeefjefmLeleer keeeos, veeeeuee,
Heesefueme JeJemLee Fleeoeree ceoleerves kejles. leecegUs nkeke meceepe DeeefCe jepe ee eb$eCeecegUse
Ke-ee DeLee&ves Jeefkeleuee GHeYeesielee esleele DeeefCe Jeefkeleuee megmebmke=le peerJeve peielee esles.
meceepeelee nkekeebeer efveefce&leer nesles DeeefCe meceepeeee Ske Yeeie cnCetvee Jeefkeleuee nkeke efceUleele.
meceepe DeeefCe jepeeyeensj nkeke jent Mekele veener.
7) nkeke ceeCemeeuee ceeCemeeHeceeCes peieCeeme ceole kejles meJe& ceeveJeebvee nkeke DeleeJeMeke Deens. nkekeebcegUse Jeefkeleuee megmebmke=le peerJeve peielee
esles. jepeeleerue megjef#ele JeeleeJejCeecegUs ueeskeebvee DeeHeuee #eceleebee HetCe& efJekeeme kejlee eslees.
nkekeebDeYeeJeer Jeefkeleuee ceeCetme cnCetve peieCes Mekee Peeues vemeles. Heleskeeuee DeeHeuee
JeefkelecelJeeee efJekeemeemeeer nkeke DeeJeMeke Demeleele. cnCetvee ueeskeMeener osMeebceOes
veeieefjkeebvee nkekeebeer nceer osCeele esles. jepeIevesceOes nkekeebeer lejleto kejCeele esles. mJeeleb$e,
mecelee, veee nkekeebcegUs HemLeeefHele nesle Demeles. nkekeebee Yebie Peeueeme Jeefkeleuee veeeeueeele
peeCeees, keeeosMeerj keejJeeF& kejCeees mJeeleb$e Demeles. DeLee&le nkekeebcegUs JeefkeleefJekeeme lej
nesleese HeCe JeefkeleefJekeemeeyejesyeje meceepeefJekeeme DeeefCe je<^efJekeeme neslees. nkeke
JeefkeleefJekeemeees HecegKe meeOeve Deens.
8) ceeveJeer nkeke mebkeuHevesceOes vewefleke DeeefCe keeeosefMej oesvner yeepetbee meceeJesMe neslees :
ceeCetme cnCetve Heleske Jeefkeleuee ceeveJeer nkeke Demeleele. ceeveJeleeJeeoer <erkeesveeletve
vewefleke nkekeebeener efJeeej ceeveJeer nkekeebceOes neslees. Goe. ceeveJeer Heefle<e jeKeCes, Heleskeeuee
DeeojHetCe& JeeieCetke efceUCes Fleeoer. ceeveJeer nkeke keeeosMeerj nkekeebee mJeHeelener DeefmlelJeele
Demeleele. mJeeleb$e, mecelee, veee, ceeveJeer Heefle<e ceeveJeer nkekeebee ceOe Deens lee<erves efJeefJeOe
nkekeebvee jepe keeeoe keve ceevelee osles.
meejebMe - nkekeebes mJeHe DeeefCe JewefMe<es eeJeve nkeke mebkeuHevesee DeLe& ue#eele eslees.

10.4 nkekeebee Giece Je efJekeeme

nkeke ee mebkeuHeveses cetU Hueses Je De@efjme@ue eebee efueKeeCeele meeHe[les. DeeOegefveke
keeUeleerue ceeveJeer nkekeebes cetU DeeHeueeuee keener cenlJeeee omleSsJepeebceOes meeHe[les.

114
1) ce@iveeeee& - ce@iveeeee&le ceeveJeer nkeke eLecee megmHe< mJeHeele Heg{s Deeues. DeeefCe nkeke ee
mebkeuHeveseeHeeee Ieeleuee iesuee.
2) nkekeebeer meveo (The Bill of Rights)- Fbiue[ceOes nkekeebeer meveo eeejs veeieefjkeebes
nkeke Je mJeeleb$e ceeb[ues.
3) Decesefjkesee mJeeleb$eeee peenerjveecee - Decesefjkeseer Iekejepes ner SkeskeeUeer Fbepeebeer
Jemeenle. ee JemeenleeRveer Fbiueb[efJeOo GeJe keve 1776 meeueer DeeHeues mJeeleb$e Ieesef<ele
kesues. Decesefjkesleerue `nkekeebeer meveo' leeej kesueer. eele Oeeefce&ke mJeelb$e, Yee<eCe mJeeleb$e,
emeej ceeOeceebes mJeeleb$e, Meeblelesves Ske$e peceCeees mJeeleb$e, Deveeeees efvejekejCe
kejCeemeeer Meemeveeke[s eeefekee kejCeees mJeeleb$e eeee meceeJesMe neslee.
4) eevmeceOeerue ceeveJeeee Je veeieefjkeebee DeefOekeejebee peenerjveecee - eWe jepeeebleer 1789
meeueer Peeueer. ee jepeeebleerves mJeeleb$e, mecelee, yebOeglee ee Iees<eCee neslee. ee peenerjveeceele
ceeveJeer nkekeebeer eee& nesleer. megjJeeleerueee leele cnues Deens keer ceeveJe mJeleb$e pevceeuee
eslees Je nkekeebee yeeyeleerle mJeleb$e Je meceeve jenlees.
5) efJemeeJes Meleke - 10 ef[meWyej 1948 jespeer mebegkele je<^ebee ceeveJeer nkekeebee peenerjveecee
mJeerke=le Peeuee.
meejebe lekelee
nkekeebee DeLe&, mJeHe DeeefCe efJekeeme
DeLe&
1)ueemkeer
2)eerve
3)JeeF&u[
4)yeesme@kes
5)ceeveJeer nkeke
keeeeeeceeCes

mJeHe
1)vewmeefie&ke
2) meeJe&ef$eke
3)kele&JeebMeer efveie[erle
4) ceee&oerle
5)HeefjefmLeleer meeHes#e
6) meeceeefpeke
7) DeleeJeMeke
8) keeeosMeerj

efJekeeme
1) ce@iveeeee&
2) nkekeebeer meveo
3) Decesefjkesee mJeeleb$eeee
peenerjveecee
4) eevmeee peenerjveecee
5) mebegkele je<^eee peenerjveecee

10.5 nkekeebes Hekeej

egveesee [e@keegcesvmeHeceeCes ceeveJeer nkekeebes cegKe oesve Hekeej efoues Deensle.
1) veeiejer DeeefCe jepekeere nkeke
2) DeeefLe&ke DeeefCe meebmke=efleke nkeke
10.5.1 veeiejer nkeke (Civil Rights)
veeiejerkeebee veeiejer DeeefCe meeceeefpeke peerJeveeMeer efveie[erle nkekeebvee veeiejer nkeke
cnCeleele. veeiejer nkekeebcegUs veeiejer mJeeleb$e Jekeleeruee HeeHle nesles. jepeeceOes jepeIevesejs ee

115
nkekeebeer nceer ueeskeebvee osCeele esles. megmebmke=le DeeefCe eebieues peerJeve peieCeemeeer, ceeveJeer
DeeojHeefle<e eemeeer veeiejer nkeke DeeJeMeke Demeleele. ns nkeke meJe& veeieefjkeebvee, keesCeleener
YesoYeeJe ve kejlee osleele. veeiejer nkekeebceOes Keeueerue nkekeebee meceeJesMe neslees.
1) Meeefjjerke mJeeleb$e peerJeve peieCeeee nkeke, Jeefkeleiele peerJeve mJeeleb$e nkeke
2) yeewOoerke mJeeleb$e efJeeej kejCeeee nkeke, Yee<eCeeee nkeke, efJeeej Jekele kejCeeee
nkeke
3) JeeJeneefjke mJeeleb$e meYeemebIe mLeeHeve kejCeeee nkeke, keewgbefyeke peerJeveeee nkeke
mebHetCe& peieeceOes meJe& Goej ueeskeMeener jepeHeOoleeRceOes veeieefjkeebee veeiejer DeeefCe jepekeere
nkekeebvee cenlJe osCeele Deeues Deens. egveesee pevejue DemeWyueerves veeiejer Je jepekeere nkekemebyebOeele
Ske Deeblejje<^ere meYee Iesleueer nesleer. 1976 meeueeHeemetve leeHeceeCes kejej kejCeele Deeuee.
leeJej yengleske osMeebveer menee kesuee DeeefCe Keeueerue lejletoer kejCeeme yengleske osMe leeej Peeues.
Deee.meer.meer.Heer.Deej. (International Covenant on Civil and Political
Rights) veeiejerkeebvee meeOeejCeHeCes keesCeles veeiejer DeeefCe jepekeere nkeke DemeeJes eemebyebOeer meboYe&
efouee. les veeiejer nkeke KeeueerueHeceeCes Deensle 4) peerJeve peieCeeee nkeke Heleske Jeefkeleuee peerJeve peieCeeee nkeke Deens. keesCeleener Jeefkeleuee ee nkekeebHeemetve
Jebefele kesues peeT Mekele veener. SKeeee osMeeceOes ce=letob[eeer efMe#ee pej osCeele esle Demesue lej
leer Hekele Heej ceesee iegvneemeeere efoueer peeT Mekeles. leer efMe#eener keeeeeejs DeeefCe ceeveJeer
HeOoleervese efoueer peeT Mekeles. pevceeme esCee-ee Heleske Jeefkeleuee DeeHeuee celeevegmeej peerJeve
peieCeeee nkeke Deens. ee nkekeeefMeJeee Flej nkeke efvejLe&ke jleele. veeieefjkeebee peerJeve
peieCeeee nkekeecegUse veeieefjkeebee peerJeveeuee megjef#elelee osCeeeer peyeeyeoejer jepeeeer Demeles.
5) JeefkelemJeeleb$eeee nkeke Heleske Jeefkeleuee Jeefkeleiele mJeeleb$e Je megjef#elelesee nkeke Deens. efJeefMe< keejCe
DemeueeefMeJeee keesCeleener Jeefkeleuee JeefkelemJeeleb$eeHeemetve Jebefele kesues peeT Mekele veener.
SKeeee Jeefkeleuee Deke Peeueer lej leer keeeeeHeceeCese kejlee esles. pee Jeefkeleuee Deke Peeueer
Demesue lee Jeefkeleuee keesCelee keejCeemeeer Deke kesueer Deens leees keejCe eeJes ueeieles. SKeeee
Jeefkeleuee etkeerves Deke Peeueer lej leeee ceesyeouee lee Jeefkeleuee eeJee ueeielees.
6) keeeeeHeg{s mecelee keeeeeHeg{s meJe& Jeefkelebvee meceeve uesKeCes nese. meJe& Jeefkelebveee keeeeees meceeve mebj#eCe
nese. keeeeeHeg{s peele, Oece&, JebMe, efuebie Fleeoer YesoYeeJe ve kejlee meJe& meceeve DemeCes nese.
7) je<^erelee DeeefCe veebJe HeeHle kejCeeee nkeke Heleske pevceeme esCee-ee cegueeuee keesCeleener peele, Oece&, efuebie, JebMeeeer Demeueer lejer
je<^erelee HeeHle kejCeeee nkeke Deens. pevceeveblej Heleske Jekeleeres veebJe jefpemj kejCeeee
Heleskeeuee nkeke Deens.

116
8) Keepeieer Deeeg<eeee nkeke mJelees keggbye, Iej Fleeoer Hekeejes Keepeieer Deeeg<e peieCeeee nkeke Deens. efJeJeen keve kegbgye
mLeeHeve kejCeees mJeeleb$e eele meceeefJe< Deens.
9) Mees<eCeeefJeOoee nkeke DeceeveJeer JeeieCetkeerHeemetve mebj#eCe efceUCeeee <erves Mees<eCeeefJeOoee nkeke Heleske
Jeefkeleuee Deens.
10) efJeeej kejCeees mJeeleb$e Heleske Jeefkeleuee efJeeej kejCeeee, DeeHeues efJeeej Jekele kejCeeee nkeke Deens.
11) Oeeefce&ke mJeeleb$eeee nkeke Heleske Jeefkeleuee DeeHeuee FsHeceeCes Oece& efmJekeejCeeee, Hetpee kejCeeee nkeke Deens. DeLee&le
meeJe&peefveke efnle, Deejesie, veweflekelee eemeeer jepe ee nkekeeJej ceee&oe eket Mekeles.
12) cele Jekele kejCeeee nkeke Heleske Jeefkeleuee leees Jeeqkeleiele cele Jekele kejCeeee nkeke Deens. les cele Yee<eCe,
efueKeeCe efkebJee eeHeCes keesCeleener Heele Jekeleer ceeb[t Mekeles. DeLee&le meeJe&peefveke efnleeee <erves
ee nkekeeJejner jepe ceee&oe eket Mekeles.
1
veeiejer nkekeebee DeLe&
meeceeefpeke peerJeveemeeer
DeeJeMeke nkekeebvee
veeiejer nkeke cnCeleele.

veeiejer nkeke (Civil Rights)

2
vee nkekeebes Ger<

veeiejer nkekeebes efJeYeepeve

1)megmebmke=le meeceeefpeke
1
2
3
peerJeveeeer eeHleer
2) ceeveJeer eefle<seer
Meejerjerke yeewOoerke JeeJenejerke
mLeeHevee
3) meeceeefpeke veeeeeer
mLeeHevee kejCes

10.5.2 jepekeere nkeke (Political Rights)

ns nkeke Hekele veeieefjkeebveee efoues peeleele. ee nkekeebcegUs veeieefjkeebvee jepekeere eefeesle
menYeeieer neslee esles. jepekeere peerJeveeMeer mebyebefOele nkekeebvee jepekeere nkeke cnCeleele. jepekeere
nkekeebcegUs ueeskeebvee jepekeere mJeeleb$e HeeHle nesles. ueeskeMeener jepeJeJemLesle ueeskeebvee jepekeere
nkeke DeeefCe mJeeleb$e DemeueeefMeJeee ueeskeMeener MeemeveHeOoleer eMemJeer nesT Mekele veener.
cnCetvee Heleske ueeskeMeener osMeebceOes lesLeerue veeieefjkeebvee jepekeere nkekeebeer nceer osCeele esles. ee
nkekeebcegUs jepekeere HeefkeesceOes menYeeieer nesCeeeer ueeskeebvee mebOeer efceUles. cenlJeees jepekeere
nkeke KeeueerueHeceeCes Deensle.

117
De)

celeoeveeee nkeke Meemeve efveJe[Ceeee nkeke

ye)

efveJe[Cetke ue{efJeCeeee nkeke Meemeve eeueefJeCeeee eefeesle menYeeieer nesCeeee

nkeke

ke)

mejkeejer Heo OeejCe kejCeeee nkeke

[)

MeemeveeJej erkee kejCeeee nkeke

F)

je<^erelee HeeHle kejCeeee nkeke

He)

Depe& kejCeeee nkeke, eeefekee oeKeue kejCeeee DeefOekeej

pe)

Meemeveeuee Heeflekeej kejCeeee nkeke

1
jepekeere nkekeebee DeLe&
jepekeere peerJeveeMeer
mebyebefOele nkeke
cnCepes jepekeere
nkeke nese

jepekeere nkeke (Political Rights)

2
jepekeere nkekeebes Ger<
1)jepekeere eefeesle
menYeeieer nesCeeeer
mebOeer efceUles
2)ueeskeMeeneree
eMeefmJelesmeeer
DeeJeMeke

jepekeere nkekeebes efJeYeepeve

cele osCeeee
efveJe[Cetke ue{efJeCeeee
Fleeoer

10.5.3 DeeefLe&ke nkeke (Economic Rights)

ee DeefOekeejebcegUs Jekeleer mJeebHetCe& nesles. DeeefLe&ke nkeke JeefkelepeerJeveele DeefleMee
cenlJeees Deensle. Jeefkelees peerJeve mJeeJeuebyeer, mJeebHetCe& nesCeemeeer DeeefLe&ke nkeke DemeCes iejpeses
Deens. DeeOegefveke keeUele Demes ue#eele Deeues Deens keer, Jeefkeleuee meeceeefpeke-veeiejer DeeefCe DeeefLe&ke
nkeke DemeueeefMeJeee Flej nkekeebvee DeLe& Gjle veener. Devve, Jee, efveJeeje, efMe#eCe ee cegueYetle
iejpee HetCe& PeeueeefMeJeee Jekeleer Flej iees<eRee efJeeej kejerle veener. DeeefLe&ke efJeJebevesle DemeCeejer
Jekeleer Flej nkekeebee HeYeeJeerHeCes GHeeesie ke Mekele veener. Goe. Yetkesuee Jeefkeleuee jepekeere
He#e leeee owvebefove pesJeCeeefJe<eeer, keeceeefJe<eeer nceer osF&ue efkebJee Hewmes osF&ue lee He#eeuee cele
osCeeee leer Jekeleer efJeeej kejles.
yejseoe Demee DevegYeJe eslees keer, DeeefLe&ke <erves mecemee Demeuesueer Jekeleer cnCepes
SKeeoe iejerye DeeefCe meeceeefpeke<erves ceeieemeuesuee oesIeebeener mecemee Skeee Hekeejee Demeleele.
Goe. oeefje, yeskeejer, jesiejeF&, DeefMeef#eleHeCee Fleeoer mecemee Hekele DeeefLe&kee veenerle lej
meeceeefpeke megOoe Deensle. cnCetve meeceeefpeke DeeefCe DeeefLe&ke meyeueerkejCe SkeeeJesUer nesCes iejpeses
Deens. DeeefLe&ke DeeefCe meeceeefpeke <erves Jekeleer megOeejueeefMeJeee jepeeeer Heieleer nesT Mekele
veener. DeeefLe&ke Je meeceeefpeke <erves ceeieemeuesuee meceepeele ueeskeMeener MeemeveHeOoleer keOeere

118
eMemJeer nesT Mekele veener. ueeskeebeer eieleer Peeueer lej jepe ueJekej eieleerHeLeeJej Jeeeeue ke
Mekeles.DeeefLe&ke nkeke cnCepes Heleske Jekeleeruee DeeHeuee peerJeveeee opee& megOeejCes DeeefCe Hegjsmee
Hewmee keceefJeCeeeer meceeve mebOeer efceUCes nese. cenlJeees DeeefLe&ke nkeke KeeueerueHeceeCes Deensle.
De)
keece kejCeeee nkeke
ye)
ceeuecellesee nkeke
ke)
meceeve keeceemeeer meceee Jesleveeee nkeke
[)
efMe#eCe IesCeeee nkeke
F)
keeceieej mebIevee mLeeHeve kejCeeee efkebJee keeceieej mebIevesee meYeemeo nesCeeee nkeke
He)
mebHe kejCeeee nkeke
pe)
keeceeee efkeeCeer eesie HeefjefmLeleer DemeCeeee nkeke
De)

keece kejCeeee nkeke

Heleskeeuee lee Jeefkeleee FsHeceeCes keece kejCeeeer mebOeer efceUCes nese. keece kejCeeeer
mebOeer MeesOeleevee efkebJee keeceeeer efveJe[ kejleebvee keesCeleener YesoYeeJe kejCeele esT vees.
ye)

ceeuecellesee nkeke
eesie ceeiee&ves ceeuecellee keceefJeCeeee DeeefCe DeeefLe&ke megyellee HeeHle kejCeeee Heleskeeuee
DeefOekeej Deens.
ke)

meceeve keeceemeeer meceeve Jesleve nkeke

meceeve keeceemeeer Heleskeeuee meceeve Jesleve efceUCeeee nkeke nese. peele, Oece&, efuebie Demee
YesoYeeJe meceeve keeceemeeer Jesleve osleebvee nesT vees.
[)

efMe#eCeeee nkeke
DeeHeuee FsHeceeCes efMe#eCe IesCeeee nkeke Deens. efMe#eCeecegUs meceepeele DeeefCe jepeele
Jekeleer HeYeeJeerHeCes JeeJe Mekeles. cnCetvee HeeLeefceke efMe#eCe meJeevee mekeleeres DeeefCe cegkele kejCeele
Deeues Deens. eebef$eke efMe#eCe Je Ge efMe#eCe meJeemeeer Kegues kejCeele Deeues Deens.
F)

keeceieej mebIevee mLeeHeve kejCeeee efkebJee keeceieej mebIevesee meYeemeo

nesCeeee nkeke
ee nkekeebcegUs Jeefkeleuee efnleees mebj#eCe kejlee esles.

He)

mebHe kejCeeee nkeke

keeceeee efkeeCeer Deveee nesle Demesue lej veee efceUefJeCeemeeer, Deveeeeee efJeOo
Heeflekeej kejCeeee nkeke Jeefkeleuee Deens.
pe)

keeceeee efkeeCeer eesie HeefjefmLeleer DemeCeeee nkeke

ceeuekeeves keece kejCee-eebee DeveeJeMeke iewjHeeeoe IesT vees, leebes Mees<eCe ke vees
cnCetve ne nkeke osCeele Deeuee Deens. keeceeee efkeeCeer megjef#ele, Deejesieeuee efnlekeejer JeeleeJejCe
DemeeJes. Heleskeeuee keceerlekeceer Jesleve efkeleer efceUeJes cnCepese eesie keeceemeeer eesie Jesleve DemeeJes,
keeceeee JesUe efveefMele Je eesie DemeeJeele Fleeoeree meceeJesMe ee nkekeeceOes neslees.

119
DeLee&le ee meJe& DeeefLe&ke nkekeebeer meJe&e osMeebveer nceer efoueer Deens Demes veener. keejCe
DeeefLe&ke nkekeebes mJeHe Heleske osMeele efYevve efometve esles. yejseoe lee osMeeee DeeefLe&ke
efmLeleerJejner les DeJeuebyetve Demeles. DeeefLe&ke nkekeeleerue meJee&le cenlJeeee nkeke cnCepes keece
kejCeeee nkeke ee nkekeebeer nceer yengleske osMeebceOes efoueer Deens.
DeeefLe&ke nkeke
1

DeeefLe&ke nkekeebee DeLe&

cenlJe
Jekeleeruee mJeebHetCe& mJeeJeuebyeer nesCeeme 1) eebieuee peerJeveeee eeHleermeeer
ceole kejCeejs nkeke
2) Flej nkekeebvee DeLe& eeHle nesCeeme

3
ekeej

10.5.4 meebmke=efleke nkeke (Cultural Rights)

meebmke=efleke nkeke DeeefCe meebmke=efleke mJeeleb$emegOoe Jekeleermeeer DeefleMee DeeJeMeke
Demeles. Jeefkeleee meeceeefpeke, DeeefLe&ke, jepekeere yeeyeleerle meyeueerkejCe Peeues keer, Jekeleeruee
meebmke=efleke iees<eReer iejpe Demeles. meebmke=efleke nkekeebcegUs JeefkelepeerJeveeuee HetCe&lee, meg{lee esles.
Jeefkeleee YeeJeefveke DeeefCe ceeveefmeke efJekeeme meebmke=efleke nkekeebcegUs neslees. cnCetvee DeeefLe&ke DeeefCe
meeceeefpeke nkekeebyejesyeje meebmke=efleke nkekeebveemegOoe Deeblejje<^ere mlejeJej ceevelee osCeele
Deeueer Deens. Deeblejje<^ere mlejeJej Keeueerue meebmke=efleke nkekeebvee ceevelee efoueer Deens.
1) meeceeefpeke megjef#elelee HeeHle kejCeeee nkeke
2) meebmke=efleke peerJeve peieCeeee nkeke
3) yeeueeJemLesleerue megjef#elelee nkeke
4) ceele=lJeeee nkeke
5) leb$eefJe%eeveees Heeeos IesCeeee nkeke
6) yeewOoerke ceeuecellesee nkeke
1) meeceeefpeke megjef#elelee HeeHle kejCeeee nkeke Goe. DeHebieebmeeer DeeefLe&ke Heeeos, DeHeIeele Hemebieereer ceole Fleeoer Hekeejeer meeceeefpeke
megjef#elelee HeeHle kejCeeee Heleske Jekeleeruee nkeke Deens.
2) meebmke=efleke peerJeve peieCeeee nkeke meebmke=efleke meCe, GlmeJe meepejs kejCeeee, leele menYeeieer nesCeeee nkeke Jeefkeleuee Deens.
3) yeeueeJemLesleerue megjef#elelee nkeke meeceeefpeke, DeeefLe&ke Mees<eCeeHeemetve ueneve cegueebvee megjef#elelee efceUCes iejpeses Deens. cnCetvee ueneve
cegueebes Mees<eCe nesT vees cnCetve yeeuecepetjeruee Deceevelee osCeele Deeueer Deens.

120
4) ceele=lleJeeee nkeke Heleske m$eeruee ne nkeke Deens. leemeeere ce@jefveer efueJn veeskejer kejCee-ee eereebvee efceUles.
5) leebef$eke Heieleeres Heeeos IesCeeee nkeke 6) yeewOoerke ceeuecellesee nkeke Heleskeeuee DeeHeDeeHeuee yeewOoerke #ecelesHeceeCes efueKeeCe kejCeeee, les HeefmeOo kejCeeee nkeke
Deens.
meejebMe
meebmke=efleke nkeke
DeLe&

ekeej
cenlJe

10.6 nkekeebes cenlJe

JeefkelepeerJeveele veeiejer, meeceeefpeke, DeeefLe&ke, meebmke=efleke meJe&e nkekeebvee DeefleMee
cenlJeees mLeeve Deens. cnCetve 10 ef[meWyej, 1948 ne efoJeme ceeveJeer nkeke efoJeme cnCetve
HeeUCeele eslees. eee efoJeMeer egveesee pevejue DemeWefyueves ceeveJeer nkekeebeer eeoer HeefmeOo kesueer
nesleer. meJe& meYeemeo osMeebveer ee Iees<eCesuee HeefmeOoer efoueer DeeefCe ceevelee efoueer.
ee Iees<eCesHeceeCes mecelee ee lelJeeJej DeefleMee Yej osCeele Deeuee Deens. pevejue DemeWefyueves
ceeveJeer nkekeebmebyebOeer peer Iees<eCee kesueer leer Iees<eCee keesCeleener osMeeJej yebOevekeejke veener. Hejblet lee
Iees<eCesuee DeefleMee cenlJeHetCe& mLeeve Deens. ee Iees<eCesee Deveske osMeebee jepeIeveebJej HeYeeJe
He[uee Deens.
ee Iees<eCesceOes meJe& HeeCeercee$eebveener Ske Hekeejs DeeJneve Deens keer, meJeeveer SkeceskeebceOes
yebOetYeeJeeeer YeeJevee efvecee&Ce nesCeeme ceole kejeJeer. meJe& ueeskeebveer Skeceskeebee Deeoj kejeJee DeeefCe
peeieefleke Meeblelesuee neleYeej ueeJeeJee.
Yeejleere jepeIevesves veeiejer DeeefCe jepekeere nkekeebyejesyeje DeeefLe&ke DeeefCe meeceeefpeke
nkekeebveener cenlJe efoues Deens. Yeejleere jepeIevesee efleme-ee YeeieeceOes ee nkekeebeer eeoer
cegueYetle nkeke ee veebJeeKeeueer efoueer Deens. ee nkekeebcegUs ueeskeebvee mJeeleb$e, mecelee, veeeeeer nceer
efceUeueer Deens. DeeefLe&ke DeeefCe meeceeefpeke nkeke Yeejleere jepeIevesee eewLee Yeeieele ceeie&oMe&ke
lelJes ee veebJeeves Deensle.
1) meeceeefpeke cenlJe meeceeefpeke nkeke Je mJeeleb$eecegUs Jekeleer meceepeeMeer pees[uee peeTve SkeHe nesJet Mekeles. peeleer
JeJemLee Je leeletve efvecee&Ce nesCeejer es<-keefve<lee, efuebieYeso, Demecelee Fleeoer oes<e Je

121
JewiegCeeHeemetve ee nkekeecegUs Jekeleeres mebj#eCe nesles. meceepeele Heleske efkeeCeer meceeve mebOeer efceUles.
leecegUs meeceeefpeke nkeke Je mJeeleb$eecegUs meeceeefpeke veeeeeer mLeeHevee nesles.
2) DeeefLe&ke cenlJe DeeefLe&ke nkekeebcegUs Deeojegkele HeOoleerves, Heefle<sves peerJeveele DeLee&pe&ve kejCes Mekee nesles. meceeve
DeeefLe&ke mebOeer HeeHle nesleele DeeefCe Heleske Jekeleer DeeHeuee JeeJemeeefeke #eceleebee peemleerlepeemle
efJekeeme ke Mekeles. DeeefLe&ke nkeke Je mJeeleb$eecegUs DeeefLe&ke veee HemLeeefHele neslees.
3) jepekeere cenlJe jepekeere nkekeebcegUs Heleske Jekeleeruee DeeHeuee jepeeee jepekeere HeefkeesceOes menYeeieer neslee
esles. ueeskeMeener jepeeceOes jepekeere nkeke Je mJeeleb$e ueeskeebvee DemeCes ner ueeskeMeener JeJemLeseer
Ske De Deens. jepekeere nkekeebcegUs jepekeere veeeeeer mLeeHevee nesles.
4) veeiejer cenlJe ueeskeebvee pesJne DeeHeueer peerJeveHeOoleer efveJe[Ceeee, DeeHeues efJeeej, cele GIe[HeCes Jekele
kejCeeee nkeke Demelees lesJne ueeske megKeer nesleele DeeefCe meceeOeeveer Demeleele. veekejer nkeke Je
mJeeleb$eecegUs Heleskeeuee DeeHeuee vewefleke, yeewOoerke efJekeeme kejlee eslees. JeefkelecelJeeee efJekeeme
neslees.
efve<ke<e& - DeMeeHekeejs nkeke DeeefCe mJeeleb$eecegdUs mJeeleb$e, mecelee, veee ee cetueebeer mLeeHevee
nesles, peecegUs Heleskeeuee DeeHeuee peerJeveeee opee& megOeejCeeeer mebOeer efceUles.
meejebMenkekeebes cenlJe
1

meeceeefpeke
1)Jeeqkeleee meeceeefpeke
efJekeeme
2) meeceeefpeke veee
3) Jekeleeree
JeeqkelecelJe efJekeeme

DeeefLe&ke
jepekeere
1)Jekeleer
1)jepekeere eefeesle
mJeeJeuebyeer
menYeeieer nesCeeeer
mJeebHetCe&
mebOeer
yeveles
2) ueeskeMeenerle
2) DeeefLe&ke veee
cenlJeHetCe&
3) Flej nkekeebvee
DeLe& eeHle neslees.

4
veeiejer
1)Jeeqkeleee
yeewOoerke
Je vewefleke
efJekeeme
neslees

10.7 nkekeebes mebj#eke Ieke

(Safeguards for the protection of Rights)
ueeskeMeener jepeJeJemLeses eMe efkebJee DeHeeMe veeiejerkeebvee keesCeles nkeke Deensle, efkeleer
ceee&osHeele les nkeke Deensle eeJej yejseoe DeJeuebyetve Demeles. Heleske jepeeee nkekeebee eeoeree
lejletoerJeve les jepe keesCelee Hekeejes Deens eeee Deboepe Ieslee eslees. cnCetvee Hee. ueemkeer

122
cnCeleele Every state is known by the rights it maintains. jepeIevesceOes
nkekeebeer Hekele eeoer osTve nkekeebeer nceer efceUle veener lej lee eeoerleerue nkekeebee GHeYeesie ueeske
IesT Mekeleele kee ? nkekeebcegUs Jekeleeree JekeleercelJe efJekeemeemeeer DeeJeMeke HeefjefmLeleer efvecee&Ce
Peeueer kee Fleeoer ue#eele IesCes cenlJeees Deens.veener lej nkeke keeuHeefveke jleerue. cnCetvee Ke-ee
DeLee&ves nkeke Hele#eele esCeemeeer nkekeebee mebj#eCeeeer JeJemLee DemeCes iejpeses Demeles.
nkekeebee Yebie keeeosceb[U, keee&keejerceb[U efkebJee kegCeeke[tve nesT vees DeeefCe Peeueeme
leeyeeyeleerle eesie leer keee&Jeener kejCeeeer meese DemeueeefMeJeee nkekeebvee mebj#eCe efceUle veener.
nkekeebeer HeeHleer kejCes jepekeleeee cepeeaJej DeJeuebyetve jenlee keecee vees. cnCetvee nkekeebee
mebj#eCeemeeer Keeueerue GHeee kesuesues Demeleele.
1) jepeIevesceOes cegueYetle nkekeebee mJeHeele nkekeebvee mebj#eCe DemeCes nese yengleske ueeskeMeener osMeebceOes veeiejerkeebes cegueYetle nkeke jepeIevesceOes lejleto keve
meceeefJe< kesuesues Demeleele. leecegUs nkekeebvee efJeMes<e mebj#eCe efceUles. keesCeleener jepekeere He#e
mellesJej Deeuee lejer jepeIevesle meceeefJe< nkekeebceOes menpeemenpeer yeoue ke Mekele veener.
2) Ieveelceke GHeeeeespevee jepeIevesceOes Hekele nkekeebeer eeoer osTve nkekeebvee Hegjsmes mebj#eCe HeeHle nesT Mekele
veener. peesHeele lee nkekeebee Yebie Peeuee efkebJee veekeejues iesues lej leeJej keesCeles GHeee kejeJes
eeeer lejleto Demele veener leesHeele nkekeebvee KeNee DeLee&ves mebj#eCe efceUle veener. Goe. Yeejleere
jepeIevesee efleme-ee Yeeieele cegueYetle nkekeebeer eeoer efoueer Deens. leeHeceeCese keuece veb.32 les
35 ceOes nkekeebmeeer Ieveelceke GHeeeeespevee meebefieleuee Deensle. SKeeee Jekeleeree cegueYetle
nkekeebee Yebie Peeueeme leer Jekeleer meJeexe veeeeuee efkebJee Ge veeeeueeeke[s oeo ceeiet Mekeles.
yeboer Hele#eerkejCe, HejceeosMe, Heefle<eos, GlHes<eCe Fleeoer Hekeejes Depe& ke Mekeles.
3) keeeeees jepe keeeeeHeg{s meceevelee DeeefCe keeeeeHeceeCes jepekeejYeej DemeCes cnCepes keeeeees jepe
nese. keeeeeHeceeCes eeueCeejs jepe Demesue lej keeeeees meceeve mebj#eCe veeiejerkeebvee efceUles.
keeeeecegUse Jekeleeres mJeeleb$e, nkeke, mecelee, veee Fleeoereer JeJemLee jeKeueer peeles.
4) mJeleb$e veeeJeJemLee mJeleb$e efYeleercegkele veeeJeJemLee Demesue leje efveHe#eHeeleer veee ueeskeebvee efceUt Mekelees.
meJe& Hekeejee nmle#esHeebHeemetve DeeefCe o[HeCeeHeemetve, efvee$ebCeeHeemetve veeeJeJemLee cegkele Je mJeleb$e
DemeCes DeeJeMeke Demeles. veeeeueeeke[tve veee efceUCeeeer Kee$eer DemeueeefMeJeee ueeske
veeeeueeeke[s peeCeej veenerle. cnCetvee mJeleb$e veeeJeJemLeseer lejleto kesuesueer Demeles.
5) mJeleb$e Je=lleHe$e HeeceeefCekeHeCes, efveHe#eHeeleerHeCes keece kejCeejs Je=lleHe$e Demesue lej ueeskeebee
nkekeYebieeee Ieveebvee HeefmeOoer osleele. ueeskeebceOes peeie=kelee efvecee&Ce kejleele DeeefCe ueeskecele
leeej kejCeeesner keece kejleele. Meemeveeee o[HeMeenerJej HekeeMe ekeCeees keecener Je=lleHe$e

123
kejleele. cnCetvee Je=lleHe$e Meemekeere nmle#esHeeHeemetve DeeefCe efveeb$eCeeHeemetve mJeleb$e DemeCes iejpeses
Demeles. ueeskeMeener JeJemLesceOes mJeleb$e Je=lleHe$eeeer lejleto kesuesueer Demeles.
6) peeie=ke ueeskecele meg{ DeeefCe peeie=ke ueeskecele MeemeveeJej eesieHekeejs efveeb$eCe sJet Mekeles. nkekeebefJe<eeer
ueeskeebceOes De%eeve Demesue lej nkekeebes mebj#eCe kejCee-ee Flej Iekeebvee DeLe& Gjle veener.
peeie=ke ueeskecele Demesue lej nkekeebeer Heeeceuueer DeeefCe o[HeMeener kejCee-ee MeemeveeueemegOoe
mellesJeve otj ke Mekeles. cnCepese peeie=ke ueeskecele nee nkeke mebj#eCeeee cegueeOeej Deens.
7) melleeefJeYeepeve DeeefCe efveeb$eCe melleses efveeb$eCe nesTve jepekeleeeer cekelesoejer efvecee&Ce nesT vees cnCetve Meemeveeeer
mellee Deveske IekeebceOes efJeYeeefpele DemeCes DeeJeMeke Demeles. Meemeveeeer mellee keeeosceb[U,
keee&keejerceb[U, veeeceb[U DeMee efvejefvejeUee MeeKeebceOes efJeYeeefpele Peeueeme melleseer
SkeeefOekeejMeener efvecee&Ce nesle veener DeeefCe ee MeeKeebes SkeceskeebJej efveeb$eCe jenles. DeMeeHekeejee
melleeefJeYeepeve DeeefCe melleeefveeb$eCeecegUs veeiejerkeebee nkekeebveener SkeHekeejs mebj#eCe efceUles.
8) efyeiejMeemekeere mebIevee (NGOs) Deefueke[s veeiejerkeebee nkekeebmeeer Deveske eUJeUer Peeuee Deensle. Deveske efyeiej
Meemekeere mebIeveener ueeskeebvee leebee nkekeebyeeyeleerle peeie=ke kejleele DeeefCe nkeke mebj#eCeemeeer
ue{Ceeeer HesjCee osleele. Goe. vece&oe yeeeJe Deeboesueve, De@cevesmer Fbjve@Meveue, ieerveHeerme, Deiveer,
Deeee efeu[^ve nesce Fbef[ee Fleeoer mebmLee ceeveJeer nkeke mebj#eCeemeeer keece kejerle Deensle.
Yeejle mejkeejves ve@Meveue negceve jeF&med keefceMeveeer mLeeHevee 12 Dee@keesyej, 1993
meeueer kesueer Deens. DeMee Deveske mebIevee m$eeree, ueneve cegues, DeuHemebKeebke FleeoeRee nkeke
mebj#eCeemeeer efoJemeWefoJeme keece kejerle Deensle.
9) je<^ere ceeveJeer nkeke Deeeesie National human Rights Commision
Meemekeere mlejeJej je<^ere ceeveJeer nkeke Deeeesie, efm$eee, Devegmetefele peeleerpeceeleer,
DeuHemebKeeke Deeeesie keee&jle Deensle. ns ceeveJeer nkekeebee eYeeJeer DebceueyepeeJeCeeree eelve
kejleele.

124
meejebMe nkekeebes mebj#eke Ieke
Safeguards

1
mebbj#eCeeeer
DeeJeMekelee

2
mebj#eke GHeee
1)jepeIevesle meceeJesMe
2)Ieveelceke GHeeeeespevee
3)keeeeees jepe
4)mJeleb$e veeeJeJemLee
5)mJeleb$e Je=eHe$e
6)peeie=ke ueeskecele
7)meeeefJeYeepeve
8) N.GO.S
9)je<^ere ceeveJeer nkeke Deeeesie

10.8 HeMve
1) nkekeebes DeLe& meebietve cenlJe meebie
2) ueeskeebes veeiejer DeeefCe jepekeere nkeke eeJej Yee<e keje.
3) meeceeefpeke, DeeefLe&ke, meebmke=efleke nkeke keuHevee mHe< keje.
4) nkekeebes Hekeej meebiee.
5) JeefkelepeerJeveele nkekeebes cenlJe keesCeles ?
6) nkekeebes mebj#eke eeJej efHe ee.

125

11
cees[etue 7

ueeskeMeener DeeefCe ngkegceMeener Meemeve Heleer

Ieke jevee :
11.0 Gef
11.1 ueeskeMeener MeemeveHeleer
11.1.1 emleeJevee
11.1.2 ueeskeMeeneree DeLe&, JeeKee DeeefCe ueeskeeeneree yeepet
11.1.3 ueeskeMeeneres ekeej
11.1.4 ueeskeMeeneres Heeeos DeeefCe leess
11.1.5 ueeskeMeenermeeer DeeJeMeke Deer
11.1.6 ueeskeMeenerHeg{erue DeeJneves
11.2 ngkegceMeener eEkeJee meJeke<eJeeoer jepe
11.2.1 meJeke<eJeeoer jepe DeLe&, JeeKee
11.2.2 meJeke<eJeeoer jepeees mJeHe
11.2.3 meJeke<eJeeoer jepeeeer JewefMees
11.2.4 ueeskeMeener DeeefCe meJeke<eJeeoerjepes Yeso
11.3 Yeejleere ueeskeMeener
11.4 efoIeexejere eMve

11.0Ger
DeeOegefveke peieele oesve ekeejeer jepes efometve esleele. 1) GoejceleJeeoer ueeskeeener jepe
2) meJe&ke<eJeeoer jepe. ee oesvner eemeve ekeejebee DeYeeme kejCes DeeefCe Yeejleere ueeskeeeneres
mJeHe mecepetve IesCes DeeJeeke Deens.

126

11.1ueeskeMeeerner MeemeveHeleer
11.1.1 emleeJevee
ueeskeeener eemeveeee meJee&le eebieuee ekeej Deens, Yeejleele ueeskeeener Deens. ueeskeeener
Hekele eemeveekeeje veener lej ueeskeeener ner Ske peerJeveHeleer mege Deens. Deepe ueeskeeeneruee
Deveske DeeJneves DeeefCe Oeeskes efvecee&Ce Peeues Deensle. peemleerlepeemle menYeeieeOeeve ueeskeeener
DeefmlelJeele esCes DeeJeeke Deens. lee o=<erves ueeskeeeneree DeLe&, ekeej ueeskeeenermeeer DeeJeeke
lelJes Fleeoeree DeYeeme DeeJeeke Deens.
11.1.2 ueeskeMeeneree DeLe&, JeeKee DeeefCe yeepet
ueeskeMeeneruee Fdbepeerle [scee@emeer Democracy cnCeleele. eele Demos cnCepes
(meceepe) efkebJee ueeske and kratos cnCepes (meee) Demes oesve ue@efve Meyo Ske$e Deeuesues
Deensle. [scee@emeer cnCepes `ueeskeebes jepe' nese.
ueeskeMeener pegveer mebkeuHevee Demeueer lejer ee mebkeuHeveseer meJe&ceeve JeeKee GHeueyOe veener.
SJe{se veJns lej ueeskeMeeneres Deveske ekeej GHeueyOe Deensle. eleske osMeeleerue ueeskeMeeneres mJeHe
efYeVe Demeles. mebmLeelceke jevee JesieUer Demet Mekeles.
ueeskeMeeneres Kejs He mecepetve IesCeemeeer keener cenJeeee JeeKeebee DeYeeme iejpesee Deens.
pes. Sme. efceuue - ueeskeMeener cnCepes Demee Meemeveeee ekeej pesLes mejkeej yengceleeee neleele
Demeles. ele#e mejkeejer keejYeej meceepeeves efveJe[tve efouesuee eefleefveefOeejs eeueJeuee peelees. ns
eefleefveOeer jeefJeke keeueeJeOeerveblej nesCeeNee efveJe[Cetkeebejs efveJe[ues peeleele.
Dee@kemeHe[& MeyokeesMeele ueeskeMeeneree efouesuee DeLe& GodyeesOeke Deens. ueeskeMeener cnCepes
DeMeer Meemeve eb$eCee peer ueeskeebveer efveJe[uesues eefleefveOeer eeueJeleele.
ee JeeKeebejs DeeHeueeuee ueeskeMeeneres efJeefJeOe Hewuet mecepeleele.
ueeskeMeeneree leerve yeepet eEkeJee Hewuet
megJeeleeree keeUele ueeskeMeener ee mebkeuHevesuee Hekele jepekeere yeepet nesleer. Deepeee
keeUele cee$e eeuee Deelee DeeefLe&ke DeeefCe meeceeefpeke yeepet eeHle Peeueer Deens. ueeskeMeeneree DeYeeme
ee leervner yeepetves kejeJee ueeielees.
jepekeere yeepet - jepekeere yeepet cnCepes jepekeere meesle meJeeee Jeee. Meemekeere meesuee
peveceleeee Heeefbyee cenJeeee ceeveuee peelees. Deepe Hejceleeee Deeoj, efkeeefHHeCeer, efJejesOeer
He#eebeer efkee menve kejCeeeer menveMeeruelee Jeiewjs cenJeees Demeleele. eeKesjerpe esLes veeieefjkeebes
cetueYetle nkeke Ievesves efouesues Demeleelee. DeeOetefveke ueeskeMeenerle lej cepeeaeceeCes ieebvee nkekee
eoeve kesuesues Demeleele. Yeejleees GoenjCe eeees Peeues lej DeeHeuee jepeIevesves DeuHemebKeeke
meceepeeuee meebmke=efleke DeeefCe Mew#eefCeke nkeke efoues Deensle.

127
meeceeefpeke yeepet - Hekele jepekeere ueeskeMeener Demetve Yeeiele veener. eeee pees[erves meeceeefpeke
ueeskeMeener megOoe DemeeJeer ueeieles. esLes Jekeleereer eeflee cenJeeeer ceeveueer peeles. Jekeleeruee
peerJeveeee meJe& #es$eeble eesie lees ceeve efceUeueee Heeefnpes. eleske keeqkeleuee efleee DeeJe[erefveJe[ereceeCes keesCeleener mebIeveses /egefveevees meYeemeo neslee Deeues Heeefnpes. JekeleerJej kesJeU leer
SKeeee peeleereer, Oecee&eer, JebMeeeer Deens cnCetve Deveee neslee keecee vees.
DeeefLe&ke yeepet - ns meJee&le cenJeees Debie Deens. esLes pej eMe efceUeues veener lej jepekeere
ueeskeMeener DeeefCe meeceeefpeke ueeskeMeeneruee Heejmee DeLe& GjCeej veener. eele iejerye DeeefCe eeRcele
eebeeleerue ojer keceer JneJeer, Demes DeHesef#ele Deens. eele YetkesHeemetve cetkelelee, jespeieejeee mebOeer,
DeeefLe&ke efJekeeme DeHesef#ele Demelees. eeefMeJeee Deejesie mesJee, efveJe=eer Jesleve, ceefnueebvee yeeUbleHeCeeeer
Heieejer jpee Jewiesjseener DebleYee&Je Demelees.
11.1.3 ueeskeMeeneres ekeej
1) DeefYepeele (keueeefmekeue) ueeskeMeener - eeee Giece efemleHetJe& eJeLee Melekeele eermeceOes
oeKeJelee eslees. leekeeUer eermeceOes `veiej jepe' nesles. DeLesvme, mHeee& Jeiewjs ieepeuesueer veiejjepes nesleer. ee veiej-jepeele ele#e ([eejske) ueeskeMeener DeefmlelJeele nesleer. veiej-jepeebleerue
veeieefjke HetCe& JesU jepekeere #es$eele Demeeees. eleske veeieefjkeeuee veiej-jepeeleerue meJeexe
meYeeie=neee meYeeHeleer nesCeeee ceeve Skeoelejer efceUeeee. veeieefjkeebeer mebKee Flej ueeskeebHes#ee
KetHee keceer Demeeeeer. Goe. DeLesvme ns lee keeUes meJee&le ceess veiej jepe. ee veiej jepeebeer
SketCe ueeskemebKee megceejs leerve ueeKe nesleer. eeHewkeer Hekele 5,040 ueeskeebvee celeoeveeee nkeke
neslee. DeLesvme meceepeeee cenJeeee DeeefCe ceese Ieke cnCepes iegueece ! eleske veeieefjkeeke[s
Meske[eeves iegueece Demeeees. leebeecegUse eleske veeieefjke efoJemeYej yeeje ceefnves jepekeejCe ke
Mekeeeee. veiej-jepeeble iegueece, ceefnuee DeeefCe HejosMeJeemeer eebvee jepekeere DeefOekeej veJnles.
leekeeUer ele#e ueeskeMeener jeyeJeCes Mekee nesles. eeeer oesve cenJeeeer keejCes Deensle. Ske
cnCepes veiej-jepeebee Yeewieesefueke efJemleej ese Demeeeee. ogmejs cnCepes veiej-jepeeble
jepekeere DeefOekeej Demeuesueebeer mebKee Deieoere eser Demeeeeer.
2) GoejceleJeeoer ueeskeMeener Fiueb[uee ueeskeMeenereer peveveer cnCeleele. Fbiueb[veblej ne ekeej Flej egjesefHeeve osMeeble ueeskeefee
Peeuee. ee GoejceleJeeoer ueeskeMeenereer Gleebleer oesve HHeele Peeueees oeKeJelee esles. 1)
DeefYepeele GoejceleJeeo 2)DeeOegefveke GoejceleJeeo
DeefYepeele GoejceleJeeo - eeee eieleerceeies keener egjesefHeeve efJeeejJebleebes eesieoeve keejCeerYetle
Deens. efyeefMe efJeeejJeble Lee@ceme ne@ype (1581-1679), pee@ve uee@ke (1632-1704) DeeefCe
eWe efJeeejJeble mees (1712-1778) eebee efJeeejebcegUs GoejceleJeeoer ueeskeMeeneree Heeee
jeuee iesuee. leeveer Jekeleeree vewmeefie&ke nkekeebeer eee& kesueer. ee nkekeebes j#eCe Meemeveeves kejeJes
Demee leebee Deeen neslee. leebvee jepesMeeneres Deceee&o DeefOekeej ceeve veJnles. leebveer Meemeveeuee
ceee&efole DeefOekeej DemeeJesle DeMeer ceeb[Ceer kesueer. leebveer Keepeieer ceeueceee, cegkele yeepejHes JeiewjWeer
ceeieCeer kesueer nesleer. ee meJeevee efceUtve DeefYepeele GoejceleJeeo cnCeleele.

128
DeeOegefveke GoejceleJeeo DeefYepeele GoejceleJeeoeves Jekeleeree vewmeefie&ke nkekeebeer ceeieCeer kesueer. cee$e DeeefLe&ke
#es$eele eee Jekeleeruee yeepeejHessleerue je#emeer MekeleeRmeceesj Demenee kesues. ee efJeeejJebleebeer cegkele
yeepeejHessuee Heeefbyee efouee. eeee DeLe& Demee keer ieefjyeebvee yeepeejHessle keesCeer Jeeueer veJnlee.
leebeevelebj Deeuesuee efJeeejJebleebvee ner $eger peeCeJeueer. leebee ue#eele Deeues keer DeefYepeele
GoejceleJeeoele JesUere ueieece Ieeleuee veener lej eecegUs ieefjye Jeie& DeeefCe eerceble Jeiee&leerue ojer
Jee{lee peeF&ue. eecegUs meceepeele GueLeeHeeueLe nesF&ue. ns eUeees Demesue lej Meemeveeuee
yeepeejHessle ieefjyeebee yeepetves nmle#esHe kejeJeee ueeiesue.
DeeOegefveke GoejceleJeeoeee celes Meemeveeves ieefjyeebes keueeCe kejCeejer OeesjCes DeeKeeJeer leMee
eespevee jeyeJeeJee. eecegUs ieefjye DeeefCe eerceble eebeeleerue ojer Demee nesCeej veener. ns meeOe
kejCeemeeer je^ere HeeleUerJej efveeespeve DemeeJes, Meemeveeves efkebceleerJej efveeb$eCe sJeeJes. Lees[keeele
cnCepes meceepeeee DeeefLe&ke-meeceeefpeke Debieele mejkeejves cenJeHetCe& Yetefcekee yepeeJeeJeer.
3) menYeeie DemeCeejer ueeskeMeener - ner mebkeuHevee mecepetve IesCeemeeer DeeHeueeuee oesve
ceneegOoebee ceOeuee keeUele (1918-1939) egjesHeele keee HeefjefmLeleer nesleer, eeee DeYeeme
kejeJee ueeiesue. Heefnues ceneegOo1918 ceOes mebHeues Heefnues ceneegOoeee MesJeee HHeeJej
Decesefjkeses je^eOe#e efJeuemeve eebveer mJeeb-efveCe&eees He$eke peenerj kesues. Heefnues ceneegOo
mebHeueeJej leerve meeceepes ueeeuee iesueer - jMeereve meeceepe. Dee@esceeve meeceepe DeeefCe Dee@m^esnbiesefjeve meeceepe ! ee meeceepeebletve Deveske veJes osMe efvecee&Ce Peeues. ee veJee osMeebHewkeer Deveske
efkeeCeer ueeskeMeener efkeCeemeeer DeeJeMeke DemeCeejer HeefjefmLeleer veJnleere. ogmeNee yeepetves
Heefnuee ceneegOoeee Kee& Hesuelee Hesuelee, egjesHeeleerue Deveske je^ebes kebyej[s cees[ues nesles. ee
egjesefHeeve osMeeble veePeerJeeoer, He@efmem Mekeleer Lewceeve Ieeuele neslee. eMeeJekeeMe ee Mekeleer pece&veer
(veePeer), Fueer (He@efmem) osMeeble meee{ Peeuee. cee$e ee MekeleeRee 1945 meeueer mebHeuesuee
ogmeNee ceneegOoele HejeYeJe Peeuee.
oesve ceneegOoebee DevegYeJeebletve yeensj Deeuesuee peieeuee menYeeie DemeCeeNee ueeskeMeeneres
(HeeeaefmeHesjer [scee@emeer) cenJe Heues. meceepeeleerue meJe&meeceeve leeejeruee jepekeere mecemeebes
Yeeve DemeeJes, mejkeejmeceesj Demeuesuee eMveebeer peeCe DemeeJeer,Demes DeYeemekeebvee Jeeeeuee
ueeieues. eemeeer veeieefjkeebveer mejkeejer keejYeejele menYeeieer Peeues Heeefnpes. ne menYeeie jepekeere
He#eebee ceoleerves, He#eebee ceeOeeceeletve meeOe kejlee esF&ue. eeKesjerpe veeiejer meceepeeeer (efmeJnerue
meesmeeeer) eb$eCee keeee&eqvJele kejeJeer ueeiesue. eeeceeCes mJebemesJeer #es$eeuee (vee@ve-ieJnve&ceW
meskej) eele menYeeieer keve Ieslee esF&ue. efMeJeee oyeeJe ie, ceeOeceebeer ceole Ieslee esF&ue. ee
meJeeee ceoleerves, ueeskeMeeneres Heeblej menYeeie Demeuesuee ueeskeMeenerle kejlee esF&ue. eecegUse
keener DeYeemeke menYeeieer ueeskeMeeneruee ueeskeMeeneree DeeCeKeer Ske ekeej ve ceevelee ueeskeMeeneree
DeefOeke eiele, DeefOeke Gleeble HHee ceeveleele.
DeYeemekeebveer meceepeeee menYeeie Demeuesuee ueeskeMeenereer keener JewefMees meebefieleueer Deensle.
leer KeeueerueeceeCes Deensle 1) yengmebKeebkeeeer meee - esLes meee{ Jeie& yengceleeee peesjoej meee keeyeerpe kejlees. eeee
DeLe& Demee keer meceepeeleerue yengmebKe veeieefjkeebvee ee He#eeuee meee eeJeer Demes Jeeles. HeCe
eeee DeLe& Demee Keefelee veJns keer meee{ He#eeves yengceleeee peesjeJej DeuHemebKeeke

129
meceepeeJej oeoeefiejer kejeJeer. GueHe#eer DeeOegefveke, eiele, ueeskeMeener Meemeve JeJemLesle
DeuHemebKeekeevee Keeme DeefOekeej Demeleele.
2) meceepeeee Heeefbyee - eiele, menYeeie DemeCeeNee ueeskeMeenerle efveHe#e HeOoleerves, Keguee
JeeleeJejCeele Iesleuesuee efveJe[Cetkeebvee Heej cenJe Demeles. eemeeer efveJe[Cetke Deeeesieeuee Keeme
DeefOekeej efouesues Demeleele. lee efveJe[Cetkee jeefJeke keeUeveblej Iesleuee peeleele DeeefCe
Meeblelesee ceeiee&ves meeses meeeblej nesles.
3) pevecele - oj jeefJeke Deblejeves nesCeeNee efveJe[Cetkeebee ojceeveee keeUmegOoe cenJeeee
Demelees. ee ojceeveee keeUele Meemeveeuee peveceleeee melele Deboepe IeeJee ueeielees.
4) eee&, JeeoefJeJeeo, efkee - menYeeie DemeCeeNee ueeskeMeenerle meeeej DemeCes DeefYeesle Deens.
Meemeve kelee& Jeiee&ves eefleketue efkesee Deeoj kesuee Heeefnpes.DeMee ueeskeMeenerle efJejesOeer He#eebeer
Yetefcekee DeefleMee cenJeeeer Demeles. eeee Debeflece nslet Demelees keer DeeHeCe menceleeree
jepekeejCeeke[s eJeeme kejeJee.
Jej GuuesKe kesuesues menYeeie Demeuesuee ueeskeMeeneres Keeme JewefMe<es Deensle.
11.1.4 ueeskeMeeneres Heeeos DeeefCe leess pejer Deepe peieYej ueeskeMeener Meemeve JeJemLeses keewlegke nesle Demeles. eeee DeLe& Demee veJns keer
ee mJeHeele keener oes<e veenerle. ueeskeMeeneres keener Heeeos Deensle, leeeeceeCes leess Deensle.
DeeHeueeuee oesvner ceeefnleer DemeCes iejpeses Deens.
ueeskeeeneres Heeeos :
1) meceevelee - ueeskeMeener Meemeve JeJemLesee Heeee cnCepes meceevelee nese. ner meceevelee cnCepes
mebOeereer meceevelee, keeeeees meceeve j#eCe, keesCeleener ekeejee (Oece&, Yee<ee, peele, JebMe F.)
Deveee nesCeej veener, eeeer Kee$eer efouesueer Demeles.
2) mJeeleb$e - ueeskeMeenerle eleske veeieefjkeeuee efJeeej mJeeleb$e, DeefJe<keej mJeeleb$e, Geej
mJeeleb$e efouesues Demeles. leeeeceeCes Oeeefce&ke mJeeleb$e, veeskejer/JeJemeee kejCeees mJeeleb$e,
osMeele keessner peeCeees/jenCeees mLeeefeke nesCeees mJeeble$e efouesues Demeles.
3) mLewe& - ueeskeMeenerle meee yengcele Demeuesuee He#eeke[s Demeleele. HeefjCeeceer DeeHeesDeeHee mLewe&
efvecee&Ce nesles. eees cenJeees keejCe cnCepes Meemeveeee ceeies yengmebKe meceepe Demelees.
4) mebJesoveMeerue mejkeej - ueeskeMeenerle mejkeej celeoejebvee peyeeyeoej Demelese, leeeeceeCes
mejkeejuee meceepeele JesUesJesUer nesCeeNee yeoueebyeue mebJesoveefMeuener DemeeJes ueeieles.
5) meJeeeer eieleer - Deepe peieeleerue meJe& ueeskeMeener osMeeble `keueeCekeejer Meemeve' ner mebkeuHevee
ceeve Peeuesueer Deens. eeee JeeJeneefjke DeLe& cnCepes Meemeve meJeeeer eieleer meeOeCeeme JeeveyeOo
Deens.
6) peeieefleke Meeblelee - ueeskeMeenerle MeebleleeHetCe& men-peerJeveele KetHe cenJe Deens. Ske
ueeskeMeener je^ peeieefleke Meeblelesmeeer eelveMeerue Demeleele.

130
ueeskeMeeneres leess 1) cetYejebee neleele meee - ueeskeeMeenerle pejer yengmebKeekeebeer meee Demeles,lejer SKeeee
eeCee#e keHeer veslee meceepeeuee YeeJeefveke DeeJeenve keve celeb efceUJet Mekelees. jepekeere He#eebee
pej DeYeeme kesuee lej lesLesmegOoe meeNee He#eeeer meee cetYej pes vesleebee neleele SkeJeueer
Demeueees efometve esF&ue. ner efmLeleer vekekeere Oeeskeeoeeke Deens.
2) De%eeveer Jeiee&eer meee - Deepe peieYej DeMeer efmLeleer Deens keer efJeefkemele osMe Demees keer
efJekemeveefMeue osMe Demees, meJe&meeceeveebvee Meemekeere keejYeejeleerue iegbleeiegble mecepele veener.
leebeeHewkeer Skee De%eeveer Jekeleeruee les eefleefveOeer cnCetve efveJe[tve osleele. HeefjCeeceer ueeskeMeener
Meemeve cnCepes De%eeveer ceb[Uerveer eeueJeuesues mejkeej, DeMeer HeefjefmLeleer efvecee&Ce nesles.
3) Dekeee&#ecelee - ueeskeMeenerle eee&, JeeoefJeJeeo JeiewjWvee Deleesveele cenJe DemeueecegUs efveCe&e
IesCeeme Heej efJeuebye neslees. meeOes, ess efveCe&e IeeeueemegOoe Heej JesU peelees. HeefjCeeceer
Dekeee&#ecelee Jee{les.
4) Yeeeej - esLes DeeHeueeuee meJe&e ueeskeMeener osMeebee DevegYeJe GodyeesOeke Mekelees.
ueeskeMeenerleerue eMeemekeere eb$eCesle meJe&e HeeleeebJej keceerDeeefOeke eceeCeele Yeeeej
Dee{Ulees. ogmeje cenJeeee cege cnCepes ueeskeMeenerle efveJe[Cetkee ue{JeCes Heej Keefe&ke Peeues
Deens. efveJe[Cetkee ue{JeCeemeeer eleske jepekeere He#eeuee Ye ceeiee&ee JeeHej kejeJee ueeielees.
Jej GuuesKe kesuesues ueeskeMeeneres keener Heeeos lej keener leess Deensle. ueeskeMeener Meemeve
JeJemLeses keener leess Demeues lejer keesCeer Demes cnCele veener keer ueeskeMeener Hesketve ee DeeefCe
leeSsJepeer ntketceMeener/jepesMeener/ue<kejMeener DeeCee. ueeskeMeenerleerue leess keceer kejle peeCes
eemeeer eelve kejle jenCes, ns DeeHeues Ger DemeeJes.
11.1.5 ueeskeMeener eMemJeer nesCeemeeer iejpeseer Demeuesueer HeefjefmLeleer eEkeJee Deer
DeeHeCe Deelee ueeskeMeeneree Heeeos DeeefCe leeseebeer eee& kesueer. SKeeee osMeeble kesJeU
ueeskeMeener DeeCeCes Heejmes cenJeees veener. lee oseele ner eemeve JeJemLee peCes Heej cenJeees
Demeles. leemeeer keener HeefjefmLeleer DeefmlelJeele DemeCes, keener DeeReer Hetle&lee nesCes iejpeses Deens.
1) megefeef#ele veeieefjke Jeie& - }eskeeener oseeleer} veeieefjke megefeef#ele DemeeJee. lee}e DeeHe}s
nkeke Je kele&Jes ceeefnleer nJes. efeJeee veeieefjkeebke[s DeeeJele ceeefnleer Demeee}e nJeer, pesCes
keve leebveer DeeHeuee mejkeej}e JesUesJesUer peyeeyeoej Oej}s Heeefnpes.
2) keee&#ece, efveefYe&[ ceeOeceb - Deepeee keeUele ceeOeceebvee }eskeeeneree eJeLee mlebYe
cnCeleele. ceeOeces cnCepes Je=eHe$es, Heeef#ekes, jsef[Dees, otjoe&ve Jeeefnvee DeeefCe Fbjves.
ceeOeceebee ejs ceeefnleereer osJeeCeIesJeeCe nesles, yeelecee Heme ekeleele. cegKe cnCepes
ceeOeceebletve SKeeee pJe}ble efJe<eeeJej oseele meeOekeyeeOeke eee& nesT ekeles. mejkeej}e,
veeskejeener}e OeejsJej OejCeebes cenJeees nleej cnCepes ceeOeceb !
3) jepekeere He#e - keee&#ece }eskeeenermeeer meg{ jepekeere He#e DemeCes iejpeses Deens.
meee{ He#ee}e efJejesOe kejCeemeeer, meceepeemeceesj Heee&eer OeesjCes DeeCeCeemeeer jepekeere
He#eebeer efveleeble iejpe Demeles.

131
4) mLeeefveke mJejepe mebmLee -Deepe peieYej ceeve Pee}s Deens keer mLeeefveke mJejepe mebmLee
cnCepes }eskeeeneres eefe#eCe osCeeNee mebmLee Peeuee Deensle. mLeeefveke mJejepe mebmLeebee
ceeHe&leeb Geees vesles Ie[}s peeleele. HeefjCeeceer eebieuee }eskeeenermeeer mLeeefeke mJejepe
mebmLee DemeCes DeleeJeeke Deens.
5) vesle=lJe -}eskeeener eemeve eb$eCesle meJe&e cenJeeee He#eebceOes eebieuee vesle=lJeeeer iejpe
Deens. eebie}s vesle=lJe }eskeebvee esjCee osles, }eskeebvee %eeveer yeveJeles. eemeeer eebie}s vesles nJes
Demeleele.
6) DeeefLe&ke megj#ee - }eskeeener eemeveele `keueeCekeejer eemeve' ner meJe&meeceeve mebkeuHevee
Deens. eecegUs meJeeeer eieleer meeOe}er peeles. HeefjCeeceer DeefLe&ke megj#ee meJeevee efceUt ekeles. eele
efe#eCeeeer mebOeer, ke}e efe[e #es$eeleer} mebOeer, jespeieejeee mebOeer F. meceeJese Demelees.
}eskeeener eemeve eemJeer nesCeemeeer ee meJeeeer iejpe Demeles.
11.1.6 }eskeeenermeceesjer} DeeJneves pejer }eskeeener meceepe JeJemLee meJeevee DeeJe[les. eeee DeLe& ner JeJemLee meJee&bvee efee Deens
Demes veener. eleske meceepeeleer}, oseeleer} keener ekeleerbvee }eskeeener DeeJe[le veener. Deee ekeleer
efvejefvejeee ekeejs }eskeeener}e efJejesOe kejle Demeleele. ee DeeJneveeeer eee& Kee}er kes}er Deens 1) Oeefce&ke oneleJeeo - ns DeeJneve peieeleer} Deveske }eskeeener eemeveemeceesj Deens. Yeejleele
lej ee pees[er}e peeefleeJeeo ns DeeCeKeer Yeeeveke DeeJneve Deens. Flej keener oseeble HebLeeHebLeele
Yeer<eCe obies nesle Demeleele. Goe. Heeefkemleeveele efeee-megVeer obies nesleele, lej Fbi}b[ceOes
eessmb DeeefCe jesceve ke@Leeef}ke eebeele jkelejbefpele Jeeo nesleele.
2) oneleJeeo DeeefCe }<kejeener -DecesefjkesJej 11 meHWyej 2001 veblej Pee}suee
oneleJeeoer nueeveblej oneleJeeoeee Yesmetve esnje peieemeceesj Dee}e. Deelee `oneleJeeo' ne
peeieefleke e$et ceeve}e peelees. Yeejlee}e lej ies}er Deveske oekes ee DeeJnevee}e leeW[ eeJes
}eiele Deens. peccet-keeceerj, Gej-HetJe& Yeejle Jeiewjs efkeeCeer KetHe Je<eeHeemetve oneleJeeoer
meeere Deensle.
yeebie}e oseemeejKee oseeble lej melele }<kej meee{ nesCeeeer efYeleer Demeles. Deee oseebvee
}<kejeener esCeeeer vesnceer ekeelee Demeles. Deepe Deeefeee DeeefCe Deeefekesleer} Deveske ose
}<kejeee eesKee}er Deensle.
3) peeleereJeeo - ns DeeJneve Keeme keve Yeejleere }eskeeener meceesj Deens. Yeejleeleer}
meceepepeerJeve peeleerJeJemLesJej DeeOeej}s}s Deens. HeefjCeeceer DeeHeuee oseele, Keeme keve
efyenejmeejKee jepeele peeleer-peeleerle obies nesleele, ceejeceeNee nesleele. Deepener Yeejleere
mebIejepeeleer} Deveske jepeele keener jeefJeke peeleeRee neleele meJe& ekeejeer meee
SkeJe}s}er Dee{Ules.
4) iegvnsieejerkejCe - jepekeejCeees Jee{les iegvnsieejerkejCe ner Kejer iebYeerj mecemee Deens. keeeos
cees[Ceejs pesJne keeeos kejleele. lesJne Kejer eeskeebeflekee Demeles. HeefjCeeceer Deveske efkeeCeer

132
DeeHeuee}e keeeoe DeeefCe megJeJemLee keesmeU}s}er efomeles. Deveske jepekeere He#eebes, vesleebes
iegvnsieejer peieleeeer mebyebOe Demeleele. ns mebyebOe efveJe[Cetkeeree keeUele eke<ee&ves peeCeJeleele.
5) Yeeeej -ner mecemee lej Deeer Deens keer peer meJe&$e Dee{Ules. eerceble /eiele ose Demees keer
iejerye/efJekemeveeer} ose Demees Yeeeejeee je#eme meJe&$e Dee{Ulees. jepekeere He#e, vesles
DeJewOe ceeiee&ves keeseeJeOeer Heeebeer cee}ceee ieesUe kejleele.
6) oeefje DeeefCe efvej#ejlee - ee mecemee Keeme keve Deeefeee DeeefCe Deeeerkesleer} oseeble
Dee{Uleele. Yeejleeee efJeeej kes}e lej Deepener 40 meceepe oeefje js<esKee}er Deens, DeeefCe
peJeUpeJeU lesJe{ee meceepe Deeefeef#ele Deens, ieefjye Jekeleer}e }eskeeener, veeieefjkeees cet}Yetle
nkeke JeiewjsHes#ee jeser, keHe[e, cekeeve Jeiewjs cet}Yetle iejpee cenJeeee Jeeleele. Deee ieefjye,
Deefeef#ele Jekeleer}e }eskeeeneres Heejmes Deeke<e&Ce Jeele veener.
}eskeeener eemeve JeJemLesmeceesj Deepe ner Kejer DeeJneves Deensle. eeleer} keener DeeJneves
Hekele Yeejleere }eskeeenermeceesj Deensle. DeeHeuee}e ee DeeJneveebee meecevee kejeJeeeee Deens.
DeveLee DeeHeuee}e Hegvne Skeoe ieg}ece JneJes }eies}. cnCetvee ee DeeJneveebvee leeW[ eeees Deens
DeeefCe }eskeeener meg{ kejeJeeeeer Deens.

11.2 ngkegceMeener eEkeJee meJeke<eJeeoer jepe

(Non-Democratic Government)
11.2.1 meJeke<eJeeoer jepe :
DeLe& : meJeke<eJeeoer jepe ns DeeOegefveke DeefOekeejMeener jepeeee ekeej Deens. Goe. efvejHes#e
meJe&meeeOeejer jepesMeener, meJeke<eJeeoer jepe, ee MeemeveHeleerle Jeefkele peerJeveeee eleske #es$eeJej
efveeb$eCe Demeles. keesCeleener mebmLesuee mJeleb$eHeCes keece kejCeeee DeefOekeej vemelees. ef[keMevejer
HeefjYee<ee DeMeer Deens keer, meJeke<eJeeoer jepe ueeskeebee Jeweefkeleke DeeefCe meeceeefpeke peerJeveeJej
efveeb$eCe sJeleele. leebeeke[s SJe{er jepekeere meee Demeles keer kegueener Jeefkelebvee efkebJee
mecegnebvee efveCe&e IesCeeeer ceeskeUerke jenle veener. HetJeeaee meesJnerS egefveeveuee meJe&keb<eJeeoer
jepe cnues peeees keejCe les Ske He#eere jepe nesles cnCetve veener lej efleLes pee ekeejeer meee
JeeHejueer peeeeer leeJeve lee jepeeuee meJe&keb<eJeeoer jepe cnues peele. mebHekee&eer meJe& ceeOeces,
efMe#eCe Heleer, meJe& meeceeefpeke keee&ece, KesU ns meJe& kecegefvem He#e eEkeJee meesJnerS egefveeveee
efveeb$eCeeKeeueer nesles cnCetve leebveer eeee GHeeesie DeeHeuee lelJeeCeeueeree eeejemeeer kesuee.
meJe&keb<eJeeoer jepe DeeHeuee Deefveeb$eerle meesJej DeeefCe efJeeejeCeeueerJej DeeOeejuesueer Demeleele.
JeefkeleJeeo DeeefCe GoejceleJeeoeuee ee MeemeveHeleerle efJejesOe Demelees.
11.2.2 meJeke<eJeeoer jepeees mJeHe :
1) keWerYetle : meJeke<eJeeoer jepe ns GoejueeskeMeenerJeeoer jepeeHeemetve JesieUs Demetve meJeke<eJeeoer
JeJemLesceOes jepeeeer meee, efvejHes#e, efvejbkegMe Demeles. ee Heleerle jepeees ceeveJeeee mebHetCe&

133
Deeeg<eJej HetCe& efveeb$eCe Demeles. ceeveJeeee Deeeg<eeleerue keguesner #es$e ns jepeeleerue
DeefOekeej#es$eeee DeeefCe efveeb$eCeeee yeensj vemeles. nsiesueee celes YegleueeJejerue osJeees JeemleJe
cnCepes jepe nese. DeeefCe jepeeeer Hetpee Jeefkeleves osJeeeceeCes kejeeuee Heeefnpes. meJeke<eJeeoer
jepeeceOes jepekeere DeefOemeee Skee Jeefkeleke[s eEkeJee Skee He#eeke[s Demeles. ueeskeMeenerJeeoer
jepeeee Gue meJeke<eJeeoer jepeele HeefjefmLeleer Demeles.
2) Skeleb$eer : meJeke<eJeeoer jepe pevceeuee Deeues les Heefnuee ceneegeveblej, FeueerceOes
He@efmePeceee mJeHeele pece&veerle veePeerPeceee mJeHeele DeeefCe jefMeeeceOes meesJnerS meeceJeeoer
jepe cnCetve. He@efmem DeeefCe veePeer jepe jefMeeeleerue meesJnerS jepeeHes#ee JesieUs nesles HeCe
leebeele Ske meece nesles les cnCepes meesee efJeYeeieCeeruee efJejesOe. meJe&keb<eJeeoer jepeeceOes Skee
He#eeeer Skeleb$eer DeeefCe JebMeHejbHejeiele meee Demeles. jepeeee meJe& keejYeej meebYeeUCeeeer mebHetCe&
meee Ske leb$eeves eeueles. leebeee neleele mebHeke& ceeOeces Demetve, peyejomleerves meee keeece
kejCeeeer #eceleener Demeles. cegmeesueerveerves cnuese Deens keer, meJeke<eJeeoer jepeele meJe&
jepeeyeuee Demeles, leele jepeeyeensjes DeeefCe jepeeee efJejesOeer keenerner vemeles.
meJeke<eJeeoer jepeeee MeesOeeuee lelJe%eeveelceke DeeOeej Deens. Hueses ee jepekeere
efJeeejJebleeee efueKeeCeele jepe Deefveebef$ele DeeefCe DeeoMe& mebmLee Deens Demee GuuesKe Deeuee neslee.
leebee celes Jeefkeleves DeeHeuee vewefleke efJekeemeemeeer jepeeee Dee%eebes Heeueve kejCes DeeJeMeke
Deens. mees ee efJeeejJebleeves meecegnerle F&nsle Deefveeb$eerle meee Demeles. Demee efJeeej ceeb[uee Deens.
ne@ypeves Deefveeb$eerle jepesMeeneres meceLe&ve kesues Deens. pece&ve DeeoMe&Jeeoer efJeeejke nsiesue eebveer
jepeeuee meJeexe mLeeve efoues Deens cnCepese meJeke<eJeeoeuee lelJe%eeveelceke DeeOeej Deens.
meJeke<eJeeoer jepeees JeeJenejerke mJeHe cnCepes cegmeesueerveereer ngkegceMeener nesleer.
Fueerleerue He@efmem efJeeejmejCeeree lees efMeuHekeej neslee. pece&veerleerue veePeer efJeeejmejCeeree
efMeuHekeej efnuej eeves meJe&keb<eJeeoer jepe ngkegceMeeneree mJeHeele ele#eele DeeCeues. keeue&
ceekeme&ves keeceieej Jeieeee ngkegceMeeneree veeJeeKeeueer Ske ekeejs meJeke<eJeeoees meceLe&ve kesues DeeefCe
uesefveveves jefMeeele ngkegceMeeneree mJeHeele ele#eele DeeCeues.
11.2.3 meJeke<eJeeoer jepeeeer JewefMees :
meJeke<eJeeoer jepeeee JewefMeeebveee ngkegceMeenereer JewefMees keener efJeeejkeebveer cnues
Deens.
(1) Skee He#eeeer ngkegceMeener (Base on official ideadogy) : Skee meJeexe
vesle=lJeeee Ske He#e ee Heleerle jepe kejlees. jepeeee mebHetCe& ueeskemebKesHewkeer Deieoer Lees[s ee
He#eele Demeleele DeeefCe leebes Jee&mJe Demeles. DeeHeuee He#eeee efJeeejmejCeeruee leebveer Jeentve Iesleues
Demeles. He#eeee meJee&le Jejee esCeeRes eser meJe& efveCe&e IesCeees keece kejleele. lee He#eees mebHetCe&
jepekeere meesJej Skeleb$eere Meemeve Demeles. Goe. eerve.

134
(2) efYeleeregkele Heleer (No right to criticize government) : veeieefjkeebeer
Je=eer, efJeeej efeee FleeoeRJej HetCe& efveeb$eCe sJeCeeee eelve ee Heleerle kejCeele eslees. iegHle
Heesueerme DeeefCe He#e eebeeejs Ske ekeejs HetCe& efveeb$eCeegkele JeeleeJejCe jepeeceOes efvecee&Ce kejCeele
esles. JeefkelemJeeleb$e DeeefCe egefkeleJeeoeuee ee Heleerle keesCelesner mLeeve osCeele esle veener.
(3) oUCeJeUCeebee meeOeveebJej HetCe& efveeb$eCe Demeles- Je=eHe$e, jsef[Dees, sefueJnerpeve,
efe$eHe Fleeoer oUCeJeUCeeeer meeOeves mebHetCe&HeCes Meemeveeee HetCe& efveeb$eCeeKeeueer Demeleele.
keesCeleener ekeejee eeflekeej keesCeleener Jeefkeleuee, Meemeveeuee ee Heleerle kejlee esle veener
DeeefCe kesueeme Meemeve lees efJejesOe eEkeJee eeflekeej o[Hetve ekeleele.
(4) mewve DeeefCe Mem$e eebeeJej mebHetCe& efveeb$eCe (Rulers Monoplize power) :
eflevner oueees mewve, meJe& ekeejes osMeeleerue Mem$e eeJej Meemeveees DeeefCe He#eees ele#e efveeb$eCe
Demeles. He#eeleerue eser DeeefCe ue<kejer ecegKe SkeceskeebMeer HetCe& mebyebOeerle Demeleele.
(5) DeeefLe&ke JeJemLesJej mebHetCe& efveeb$eCe (Never open and democratic) :
DeeefLe&ke JeJemLesJej ceeie&oMe&ve DeeefCe efveeb$eCe eMeemekeere JeJemLesejs Meemeve sJeerle Demeles.
meeceJeeoer JeJemLesle keWerYegle efveeespeveeee efmJekeej kejCeele eslees. DeeefLe&ke #es$eeleerue meJe& yeepet
Goe.- GlHeeove, efJeYeepeve, JeeHeej FleeoerJej Meemeveees HetCe& efveeb$eCe Demeles. meJe& DeeefLe&ke
OeesjCes, Meemevee efveefele kejle Demeles.
(6) SkemeeeJeeoer meceepe (Opposition parties banned) : jepe cnCepese `meJe&
keener' Demeles; Flej meeceeefpeke mebIeveebvee HejJeeveieer osCeele esle veener. JeefkelemJeeleb$e
veekeejCeele esles. He#eees meJe& Jee*dcee uesKeve, eeej, He#eeseRee ke=leer, erkeesve DeeefCe
JeefkelepeerJeveeJej HetCe& efveeb$eCe Demeles. ueeske meceepe mebHetCe& JeJemLee He#eebee FseceeCes DeeefCe
He#eebleie&le Demeles. He#eeee mesJesmeeer JeefkelepeerJeve DeHe&Ce kejCeele Deeuesues Demeles. jepeeuee
meJeexe mLeeve DeeefCe Jeeqkeleuee ogece mLeeve Demeles.
(7) mecemeebvee leeW[ osCeemeeer Goeeme Deeuesues Meemeve : meJeke<eJeeoer jepeeee Goe
emLeeefHele JeJemLesle pee mecemee efvecee&Ce Peeuesuee Demeleele leebvee eeflekeej kejCeeletve Goeeme
Deeuesuee Demeleele. pece&veer, Fueer jefMeee Fleeoer osMeeleerue emLeeefHele JeJemLee DeeMemJeer
PeeueecegUs meJeke<eJeeoer JeJemLee ee osMeebceOes Goeeme Deeuee neslee leecegUs ee ekeejee
Meemeveeuee `ee@emesme ieJnjceW' Demesner cnCeleele.
meejebMe :
Heefnuee ceneegeveblej egjesHe Keb[eleerue Deveske osMeele meJeke<eJeeoer jepe Goeeuee Deeueer
nesleer. egeveblej DeeefLe&ke De[eCeer, yeskeejer, veeMe Fleeoer cegUs meJeke<eJeeoeee Goeeuee Hees<eke
HeefjefmLeleer efvecee&Ce nesles. meJeke<eJeeoele Meemeveees meeceeefpeke, jepekeere, meebmke=efleke, yeewerke
efveeb$eCe HetCe&HeCes Demeles. Feflenemeele meJeke<eJeeoeuee lelJe%eeveelceke DeeOeej Deens. keeb, nsiesue,

135
efvePles eebee efJeeejmejCeerletve ne DeeOeej efceUeuee Deens. jepeeuee Deefle cenJe efoueecegUs ee
efJeeejmejCeeree pevce Peeuee Deens. Fueer esLeerue He@meerPece, pece&veerleerue veePeerPece, meesJnerS
jefMeeeleerue m@ueerveee Jee&mJeeKeeueer Demeuesuee meeceJeeo meJeke<eJeeoer jepeeee meJee&le efveke=
ekeej nese.
11.2.4 ueeskeMeener DeeefCe ngkegceMeener eEkeJee meJeke<eJeeoer MeemeveHeleerleerue Yeso :
1) ueeskeMeenerceOes jepekeere efveCe&e DeeefCe jepekeere eefeesceOes ueeskeebee menYeeie Demelees.
ueeske ele#e eEkeJee Deele#eHeCes Meemeveele menYeeieer nesleele.
ngkegceMeenerceOes jepekeere efeeeeefeeebceOes ueeskeebee menYeeie vemelees. Meemeveeeer
Deefveebbef$ele DeeefCe mebHetCe& meee Demeles, Meemeve SKeeee Jeefkeleke[s eEkeJee SKeeee He#eeke[s
keWerle Demeles. leer Jeefkele eEkeJee lees He#ee meJe& efveCe&e Ieslees.
2) ueeskeMeenerceOes Meemeveeuee ueeske efveJe[tve osleele, eew{celeeefOekeej ee lelJeeeceeCes Deje
Je<ex HetCe& kejCeeNee eleskeeuee DeeHeues eefleefveOeer efveJe[tve osCeeee DeefOekeej eeHle neslees.
ngkegceMeenerceOes yeb[ eEkeJee eebleer eeejs SKeeoe He#e eEkeJee SKeeoe ngkegceMene meesJej
eslees.
3) ueeskeMeenerceOes MeemeveeJej keeeos, jepeIevee, ueeskecele Fleeoeres yebOeve Demeles. keeeos
DeeefCe jepeIevesee ceee&osle jentvee Meemeveeuee keeex kejeJeer ueeieleele.
ngkegceMeenerceOes Meemeveeuee Deceee&oerle meee Demeleele. ngkegceMeneee Dee%ee DeeefCe
Febveee keeeeees mJeHe eeHle Peeuesues Demeles.
4) ueeskeMeenerceOes DeveskeleeJeeo DeeefCe Deveske He#eHeleer Demeles. ngkegceMeenerceOes SkemeeeJeeo,
SkeHe#eHeleer Demeles.
5) ueeskeMeenerceOes JeefkelemJeeleb$e, Je=eHe$emJeeleb$e, mecelee, ee cegueebvee cenJe osCeele
esles.ngkegceeenerceOes meJe& ekeejee mJeeleb$eeJej yebOeves Demeleele. DeuHemebKekeebvee ee Heleerle
keesCelesner mebj#eCe osCeele esle veener. mJeeleb$e, mecelee ee cegueebvee ngkegceeenerceOes mLeeve
veener.
6) ueeskeMeenerceOes JeeHeej, JeJemeeeees mJeeleb$e Demeles. DeeefLe&ke mJeeleb$e Demeles.
ngkegceMeenerceOes meJe& DeeefLe&ke JeJenejeJej Meemeveees efvee$ebCe Demeles.
7) ueeskeMeenerceOes keeeeees jepe Demeles. keeeeeHeg{s keesCeleener YesoYeeJe kejCeele esle
veener. keeeoe meJeexe Demelees DeeefCe meceeve keeeoe meJeevee ueeiet neslees.

136
ngkegceMeenerceOes veeiejerkeebceOes YesoYeeJe kejCeele eslees. meJe& veeieefjkeebmeeer meceeve
keeeoe vemelees.

11.3 Yeejleere ueeskeMeener

Yeejleele ieCejepeelceke ueeskeMeener Deens. Yeejleere mebIejepeeceOes 28 jepeebee DeeefCe
meele keWMeeefmele eosMeebee meceeJesMe neslees. peieeceOes Yeejle 6Jee eceebkeeee ceese osMe DeeefCe
ogmeNee eceebkeeeer ueeskemebKee Demeuesuee osMe Deens. Yeejleeuee mece= DeeefCe eeeerve mebmke=leeree
Jeejmee Deens. Yeejleele efJeefJeOesletve Skelee efvecee&Ce Peeueer Deens. Yeejleere jepeees mJeHe meeJe&Yeewce,
meceepeJeeoer, Oece&efvejHes#e, ueeskeMeener DeeefCe ieCejepe Deens. Yeejleere jepeees mJeHe
mebIejepeelceke Deens; cnCepese keWMeemeve DeeefCe jepeMeemeve Deeer ognsjer eemeveJeJemLee Deens.
meeeefJeYeepeveeeceeCes keeeosceb[U, keee&keejerceb[U DeeefCe veeeceb[U eebeele meeseer efJeYeeieCeer
kesuesueer Deens.
Yeejleere jepeIevesee GsMeHeef$ekesJeve Yeejleere jepeees DeeefCe Meemeveees lelJe%eeve
mHe nesles. Yeejleele meeses ecegKe GiecemLeeve Yeejleere pevelee Deens. Yeejleere ueeskeebvee mJeeleb$e,
mecelee, veee, yebOeglee eeHle keve osCes DeeefCe jepeebee Skelee keeece jeKeCes ns Yeejle jepeees
Ger Deens. ee Gerebee Hetleeameeer Yeejleere jepeIevesceOes cetueYetle nkekeebeer eeoer,
ceeie&oMe&ke leJes, mJeleb$e veeeJeJemLee, meeses efJeYeepeve, meebmeoere ueeskeMeener, Oecee|vejHes#elee,
eew{celeeefOekeej ee lelJeebee efmJekeej kejCeele Deeuee Deens.
26 peevesJeejer 1950 meeueer Yeejleeeer jepeIevee ueeiet kejCeele Deeueer; lesJnebHeemetve
Yeejleeeer ueeskeMeener eMemJeerHeCes Jeeeeue kejerle Deens. Yeejleere ueeskeMeenerJej eYeeJe Hee[Ceejs
DeeefCe Yeejleere ueeskeeeneruee De[LeUe DeeCeCeejs Ieke KeeueerueeceeCes Deensle.
1) Oece&- Oece& Yeejleere jepekeejCeele cenJeeeer Yetefcekee kejerle Deens. yengleske jepekeere He#e
Oecee&Jej DeeOeeefjle Deensle. keener jepekeere He#e lej lee efJeefMe Oecee&es He#e cnCetvee DeesUKeues
peeleele. Deveske jepekeejCeer DeeefCe jepekeereHe#e Oece& ee Iekeeee DeeOeej IesTve jepekeejCe
kejleele. leecegUs yejseoe Yeejleere ueeskeMeeneruee Oeeskee efvecee&Ce neslees.
2) peele Yeejleeleerue Deveske jepekeere He#e peeleerJej DeeOeejuesues Deensle. les jepekeere He#e
DeeHeDeeHeuee peeleerese efnlemebyebOe peesHeemeleele leeJesUer je^ere efnle DeeefCe ueeskeMeeneruee Oeeskee
efvecee&Ce neslees. efoJemeWefoJeme Yeejleere jepekeejCeeceOes peeefleJeeo Deefleee peesHeemeuee peele Deens.
peeleeree veeJeeKeeueer jepekeejCe ne Yeejleere ueeskeeeneree ceeiee&leerue Heejceese De[LeUe Deens.
3) ueeskemebKee - Yeejle peieeleerue ogmeNee eceebkeeee osMe ueeskemebKesee yeeyeleerle Deens. Deefle
ueeskemebKee DemeueecegUs efMe#eCe, veeskejer, DeVeOeeve, HeeCeer Fleeoer meeseer HegjsMee DeeefCe
JeJeefmLeleHeCes efouee peele veener. ueeskemebKeeJee{ LeebyeefJeCes ne Yeejleere ueeskeMeener MeemeveeHeg{s
Demeuesuee Heej ceese eMve Deens.

137
4) eeosefMekelee Yeejleele 28 Iekejepes Deensle. eleske Ieke jepeeeer Yee<ee, mebmke=leer
JesieJesieUer Deens. eeceerCe Menjer Demeceleesue KetHe ceesee eceeCeele efvecee&Ce PeeueecegUs Menjer Yeeieeeer
ueeskemebKee eeb[ Jee{ueer Deens DeeefCe ieeJes Deesme He[ueer Deens. nemege Yeejleere ueeskeMeenerHeg{s
Demeuesuee Heej ceese eMve Deens. Deveske jepekeejCeer Deefle eeosefeke Deefmcelee peesHeemeleele DeeefCe
Yeejleere ueeskeeeneruee Oeeskeeele DeeCeleele.
5) eserpeCeMeener ueeskeMeeneree veeJeeKeeueer eserpeveMeener, IejeCesMeeneree efJekeeme Yeejleele
Peeuesuee efometve eslees. eleske jepekeejCeer DeeHeueer yeeekees, ceguescegueer eebvee jepekeejCeele
DeeCeCeeese jepekeejCe ueeskeMeeneree veeJeeKeeueer kejerle Deensle. eerceble ueeskeebeer DeeefCe
jepekeejCeebeer IejeCesMeener cnCepes Yeejleere ueeskeMeener nese Demes meeceeve peCeebvee Jeeeeuee
ueeieues Deens.
6) jepekeere He#e mebOeermeeOet jepekeejCe, Ye<^eeej, iegvnsieejerkejCe cnCepese jepekeejCe Demes
mJeHe jepekeere He#eeveer Yeejleere ueeskeeeneruee DeeCeues Deens. Iees<eCeeyeepeer, peeleeree DeeOeej,
He#eees efnle Fleeoerveee jepekeere He#eeveer Jeentve Iesleues Deens Demes efomeles. je<^ere He#e mege
mebkegefele Je=eer DeeefCe <erkeesve yeeUietve Deensle.
7) nkekeeefJe<eeer peeie=kelee DeeefCe jepekeere menYeeie - Yeejleere ueeskeebceOes nkekeebefJe<eeer
peeie=kelee veener. ueeskeebee jepekeere menYeeie Jee{le veener leesHeele Yeejleere ueeskeeener KeNeeDeLee&ves
eemJeer nesJete ekeCeej veener. cele osCes SJe{eeHegjleee Yeejleere ueeskeeenerceOes yengmebKe ueeskeebee
menYeeie Deens. KeNeeDeLee&ves jepekeere menYeeie ueeskeebvee Jee{efJeCes iejpeses Deens.
8) Deefeef#elelee - ueeskeeenermeeer megefeef#ele, megbmkeejerle DeeefCe jepekeere nkekeebee yeeyeleerle
peeie=ke ueeske DemeeJes ueeieleele. veenerlej Jnesye@ke jepekeejCe ueeskeeeneree veeJeeKeeueer keee&jle
jenles. ueeskeeeneree veeJeeKeeueer Deefeef#eleebes eemeve DeefmlelJeele Deeueees efe$e Yeejleere
ueeskeeenerceOes efometve esles.
9) oeefje - Yeejleeleerue
ueeskemebKee Deepener oeefjejs<esKeeueer peerJeve peiele Deensle. pee
oseele DeefmlelJeemeeer DeeefCe oesveJesUee pesJeCeemeeere mebIe<e& kejCeejer pevelee Deens; Deee oseele
ueeskeeener meceLe& nesCes keerCe Demeles.
10) mebmeomeome - Deveske mebmeomeome meebmeoere keecekeepeeceOes ue#e osle veener. Deveskeebes
iegvnsieejer jskee@[me& Deensle. ueeskeeener cegueebeer peesHeemevee peebeeke[tve Jneeuee Heeefnpes lese
ueeskeeener cetues leg[efJeleele. DeHee$e mebmeomeome iegCeJeee eoeve ueeskeeener keeer GYee
ekeleerue? ne Yeejleere ueeskeeenerHeg{s Demeuesues Ske DeeJnevee Deens.
11) DeeefLe&ke eve - yeskeejer Deefle ceneieeF& ns ner Yeejleere ueeskeeeneruee Oeeskee efvecee&Ce kejCeejs
Ieke Deensle.

138
12) keeeoe Je megJeJemLee - oneleJeeo, ve#eueJeeo, Oeeefce&ke obies, peeleere efnbmeeeej oseeleerue
jepekeere JeeleeJejCe otef<ele kejCeejs Ieke Deensle. Yeejleele ueeskeeeneruee ee IekeebHeemetve Oeeskee
efvecee&Ce Peeuee Deens.
13) JnesyeBke jepekeejCe - `efJeefJeOelesletve Skelee' Yeejleele efvecee&Ce Peeueer Deens. Deveske
jepekeere He#e je<^ere eve, je<^ere keueHeeCe, megjef#elelee eeHes#ee oseeleerue ee efJeefJeOelesee keeeoe
IesTve Jnes ye@ke jepekeejCeeueee DeefOeke cenlJe osle Deensle.
14) mLeeefveke eveebke[s otue&#e - cebefoj efke ceefpeo Deee eveeHes#ee eleske ieeJeees eve
keesCeles Deensle. efe#eCe, HeeCeer, Deejesie, Flej mesJee meeseer eleske ieeJeeceOes Deensle efke veener.
YeefJe<eeleerue eveebee JesOe IesTve lee mees[efJeCeeee <erves Gheee Fleeoeree efJeeej kejCeeeer
Yeejleere ueeskeeeneruee Deepe iejpe Deens. mLeeefvee meyeUlee nesTve, mLeeefvee efJekeemeeke[s DeefOeke
ue#e osCes Yeejleere ueeskeeeneres ue#e Jneeuee Heeefnpes.
efve<ke<e& - Yeejleere ueeskeeenereer Jeeeeue mJeeleb$eeHeemetve meg Deens. Deepeee Yeejleere
ueeskeeeneruee Deveske DeeJneveeHeemetve Oeeskee Deens, Demes efomeles.

11.4 eve
1.
2.
3.
4.
5.

ueeskeeeneree DeLe& meebietve; ueeskeeenermeeer DeeJeeke Deer keesCelee les efuene.

ueeskeeenerHeg{erue DeeJneveebeer eee& keje.
meJe&ke<eJeeoer jepeees mJeHe DeeefCe Jewefe<es meebiee.
Yeejleere ueeskeeenerJej efuene.
ueeskeeenerJeJemLee DeeefCe ngkegceeener JeJemLesleerue Yeso mHe< keje.

139

12
cees[etue 8
ekejCe - efJeeejmejCeer
Ieke jevee :
12.0
12.1
12.2
12.3
12.4
12.5

Gef<es
emleeJevee
efJeeejmejCeeree DeLe& DeeefCe Jewefe<es
efJeeejmejCeeres cenJe Je Yetefcekee
efJeeejmejCeeres JeieeakejCe
eve

12.0 Gef<es
efJeeejmejCeereer Yetefcekee eleske osMeebee meboYee&le mecepetve IesCemeeer efJeefJeOe
efJeeejmejCeeRee DeYeeme DeeJeMeke jlees. keesCeleerner efJeeejmejCeer DeYeemeleebvee efJeeejmejCeeree
DeLe&, Jewefe<es, Heeej ceeefnle DemeCes DeeJeeke Deens.

12.1 emleeJevee
JeeqkeleJeeo, GoejceleJeeo, GHeeesefieleeJeeo, meceepeJeeo, meeceJeeo, He@efmemJeeo,
ieebOeerJeeo Fleeoer Deveske efJeeejmeCeeRee Goe DeeefCe efJekeeme 19 Jee DeeefCe 20 Jee elekeele
Pee}e. peieeleerue eleske oseeves eeHewkeer keesCeleener Ske efkebJee oesve efJeeejmejCeeRee eqmJekeej
kes}s}e Deens. efJeeejmejCeer lee lee keeUele efvecee&Ce Peeuesuee mecemeebJej GHeee DeeefCe eebie}er
jepeJeJemLee keeer DeeCeeJeer ns megeefJeCeeletve Goeeme Deeuee Deensle.

12.2 efJeeejmejCeeree DeLe& DeeefCe Jewefe<es

efJeeejeCeeueer cnCepes keee ? efJeeejmejCeeree DeLe& - efJeeejmejCeeruee Fbepeerle Ideology
cnCeleele. ee eyoeee DeLe& The science of ideas Demee Deens.

140
Dee@kemeHees[& Fbi}ere ef[keevejer eceeCes DeefLe&ke efkebJee jepekeere efmeOoevle efJe<eeke efJeeej
HeOoleer cnCepes efJeeejmejCeer nese.
ce@keDeeeJnj eebee celes - efJeefe Gers keWmLeeveer sJetve jepekeere, DeefLe&ke efkebJee
meeceeefpeke cegueebJej DeeOeeefjle efJeeejHeOoleer cnCepes efJeeejmejCeer nese
[seqJn[ Fmve - efJeefe JeJemLesee meomeebvee pee efJeeej DeeefCe Gefebee mebeeejs
YetlekeeUees efveJesove kejlee esles, Jele&ceeve HeefjefmLeleeree DeLe& mHe kejlee eslees DeeefCe
YeefJe<ekeeUeee JesOe Ieslee eslees Deee Gefebee mecegee cnCepes efJeeejeCee}er nese.
Jejer} JeeKeebJeve efJeeejmejCeer eer Jewefe<es Kee}er} Deensle ns mHe< nesles.
efJeeejebee mebe (a set of ideas) efJeeejmejCeer ceOes Deveske efJeeejebee mecegee Demelees. Goe. Yeeb[Je}eener
efJeeejmejCeerceOes cegkele DeLe&JeJemLee, KeepeieerkejCe, GoejceleJeeo Fleeoer Deveske efJeeejebee
meceeJese neslees. meeceJeeoer efJeeejmejCeer Jeie&efJenerve JeJemLesJej Yej osCeeNee efJeeejebee mebe Deens.

1)

efJeeej kejCeeee Ske ceeie& (a way of thinking)

efJeeejmejCeer }eskeebee oQveefove peerJeveeke[s yeIeCeeee Ske erkeesve Demelees efkebJee
efJeeej kejCeeee ceeie& Demelees peeletve meeceeefpeke, DeefLe&ke, jepekeere JeJemLesefJe<eeerner o=<erkeesve
leeej neslees.
2)

je^eee meJe& yeebpetee meceeJese (Encompasses all aspects of a

nation) je^eee Jeweeefjke, jepekeere, meeceeefpeke, DeeefLe&ke meJe& yeepetbJej efJeeejmejCeeree eYeeJe
He[Ceeje Demelees. Goe. ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeer mJeebHetCe& mJeeJe}byeer eeceerCe JeJemLee, DeefLe&ke
mlejeJej eeceerCe JeJemLes}e mJeeJe}byeer yeveefJeCeejer DeMeer kegerjeesie JeJemLee, ew#eefCeke mlejeJej
ke}e DeeefCe DevegYeJeeletve efe#eCe Fleeoeree meceeJese neslees. je^eeer jepekeere, meeceeefpeke,
DeeefLe&ke, Mew#eefCeke DeMee meJe& yeepetbee meceeJesMe efJeeejmejCeerceOes Demelees.
3)

efJeefe jepekeere JeJemLesJej Yej efJeefe ekeejeer jepekeere DeeefCe meeceeefpeke JeJemLee eeJej eleske efJeeejmejCeeree Yej
Demelees. Goe. meeceJeeo Jeie&efJenerve DeeefCe jepeefJenerve JeJemLesJej Yej osCeejer efJeeejmejCeer Deens.
Yeeb[Je}Jeeo cegkele DeLe&JeJemLesJej Yej osCeejer efJeeejmejCeer Deens. ieebOeerJeeo jepekeere DeeefCe
DeeefLe&ke efJekeWerkejCeeJej Yej oslees.
4)

efJeeejmejCeer keee&esjerle (an action oriented) Demeles eleske efJeeejmejCeer ceOes }eskeebvee eYeeefJele keve keee&esjerle kejCeeeer #ecelee Demeles.
Goe. FueerceOes SkeskeeUer He@efmemJeeoeee DeefleMee eYeeJe neslee. jefMeeve meeceJeeoeves eYeeefJele
nesTve ueeskeebveer eebleer kesueer nesleer. mJeeleb$eeveblej Yeejleele meceepeJeeoeee DeefleMee eYeeJe neslee.
Yeejleele mJeeleb$eeHetJeea je<^Jeeoeee eYeeJe neslee. yejseoe ueeskeebveer lee efJeefMe efJeeejmejCeerejs
keee&eJeCe JneJes cnCetve efJeefMe Yee<ee, eeflekes Fleeoereener GHeeesie kejCeele eslees.
5)

141
eeefuele emLeeHeerle JeJemLeses cetueceeHeve emLeeefHele eeefuele JeJemLeses cetueceeHeve keve lee JeJemLesletve pee mecemee efvecee&Ce
Peeuesuee Demeleele. lee mebcemeeJej keesCeles GHeee kejeJesle DeMee eefleefeeelceke mJeHeele yejseoe
efJeeejmejCeeRee Goe neslees. Goe. Yeeb[JeueMeene DeeefCe, DeefleJeeeqkeleJeeoer efJeeejmejCeercegUs pee
mecemee efvecee&Ce Peeuee neslee lee keMee mees[JeeJee. leeJej keesCeles GHeee Je ceeie& Deensle ns
megeefJeCes DeMee eefleefeeelceke mJeHeele meeceJeeo DeeefCe meceepeJeeoeee Goe Peeuee neslee.

6)

meejebMe efJeeejmejCeer cnCepes keee ?

1
JeeKee
MeyoMeDee@kemeHees[& FbiueerMe ef[keMevejer ce@keDeeeJnj [seqJn[F&mve -

2
efJeeejmejCeerceOes meeceeefJe cegs
1) efJeeejebee mebe
2) efJeeej kejCeeee Ske ceeie&
3) je^eee meJe& yeepetbee meceeJesMe
4) efJeefMe jepekeere JeJemLesJej Yej
5) keee&esefjle
6) eeueerle JeJemLeses cetueceeHeve

12.3 efJeeejmejCeereer Yetefcekee DeeefCe Gefo

efJeeejeCeeueer ceOes eebieueer JeJemLee, eebieues peerJeve eemebyebOeeree keuHevee megefeJeCeele
Deeuesuee Demeleele. jepekeere #es$eele efJeeejeCeeueeRveer cenJeeeer Yetefcekee kesueer Deens. lee lee
keeUer lee lee osMeebceOes efJeeejmejCeer SJe{ee ueeskeefee keeb Peeueele. efJeeejmejCeeRves keesCeleer
Yetefcekee kesueer Deens. leees efJeJeseve KeeueerueeceeCes Deens.
jepekeere ke=efleMeeruelee DeeCeCeeje cegKe Ieke efJeefMe Ger Je nsletves ueeskeebvee esjerle kejCes, leebeele Skeer Ie[efJeCes DeeefCe les Ger
ieeCeeme ke=efleeJeCe kejCeees keece efJeeejmejCeeRveer kesues Deens. peieeceOes DeeleeHeele pee
eUJeUer DeeefCe eeblee Peeuee Deensle lee efJeefMe efJeeejmejCeerves esefjle nesTve ueeskeebveer kesuee
Deensle. efJeeejmejCeerletve ueeskeebvee Ske ekeejes YeeJeefveke DeeJneve kejCeele esles. les YeeJeefveke
DeeJneve eUJeUeree mJeHeele Jekele nesles. cnCetvee yejseoe jepekeejCeer jepekeere efJeeejmejCeeRee
GHeeesie Ske meeOeve efkebJee Mem$e cnCetve kejleele. leebee yeepetves efkebJee SKeeeeee efJejesOeer
JeeleeJejCe lee efJeeejmejCeeree ceeOeceeletve leeej kejleele. Goe. eWe jepeeebleer GoejceleJeeoer
efJeeejeCeeueerves esjerle nesTve ueeskeebveer kesueer. je<^Jeeoer efJeeejeves eYeeefJele nesJetve Yeejleere ueeskeebveer
mJeeble$eue{e GYeejuee neslee. efJeeejmejCeercegUs ceeseeeceeCeele ueeskeebee eUJeUer neslee.
1)

142
egOo DeeefCe leCeeJeeme keejCeerYetle jepekeere efJeeejmejCeercegUs Hekele osMeeee Debleie&lee leCeeJeHetCe& JeeleeJejCe efvecee&Ce nesles
Demes veener lej osMeeosMeebceOes megOoe egOoHetCe& JeeleeJejCe efJeeejmejCeercegUs Peeueeeer GoenjCes
Deensle. Goe. GoejceleJeeoer efJeeejmejCeer DeeefCe meeceJeeoer efJeeejmejCeer SkeceskeebefJejesOeer leCeeJe
efvecee&Ce kejCeeNee Deenslee. Hejbleg ee oesve efJeeejmejCeerceOes mebHetCe& peieeeer efJeYeeieCeer Peeueer Deens.
mLeeefvee DeeefCe Deeblejje^ere mlejebJejerue mebIe<e& efJeeejmejCeerYetle Goeeme Deeues Deens.
efJeeejmejCeeRcegUs ceesee eceeCeele ueeskeebee eUJeUer DeeefCe eeblee Peeueeeer Deveske GoenjCes
Deensle. Goe. Decesefjkee Yeeb[Jeueeener efJeeejeCeeueeree ose Deens. eerve meeceJeeoer efJeeejeCeeueeree
ose Deens.
2)

efJeeejmejCeer ceeveJeer peerJeveeuee DeLe&HetCe& yeveefJeles Jeeqkeleee Yeewefleke DeeefLe&ke iejpeebeer Hetleea kejCes eleske Jekeleeree peerJeveees Oese
Demeles. Hejbleg eeefMeJeee efJeefMe Ger, efceMeve JekeleerHeg{s DemeeJes ueeieles keer peecegUs JekeleerpeerJeve
meceeOeeveer yeveles. efJeefMe efJeeejmejCeeree ceeOeceeletve SKeeee Gereuee Jeentve IesCes Je keee& kejCes
eecegUs DeLee&le peerJeveeuee DeLe& eeHle neslees. efJeeejmejCeercegUs ueeskeebee efJeeejebvee Deekeej eeHle
neslees. keener efJeeejeCeeueeRee Heie[e ueeskeebJej SJe{e Demelees keer lee efJeeejeCeeueermeeer ueeske
eeCeees yeefueoeve kejCeeme leeej nesleele.
3)

ueeskeebvee mebIeerle kejCeees keece ueeskeebvee mebIeerle kejCeees keee& SkeskeeUer Oece& kejerle Demes. Hejbleg DeeOegefveke keeUele
efJeeejmejCeeree ceeOeceeletve ueeske mebIeefle nesleele, Skeceskeebvee pees[uee peeleele. Feqle
jepekeere JeJemLee emLeeefHele kejCeemeeer ueeskeebes eelve mebIeefle kejCeees keece jepekeere
efJeeejmejCeer kejleele. Goe. He@efmePece efJeeejeCeeueerves Feueerleerue ueeske Skeef$ele Deeues nesles.
efnuejves veePeerPece efJeeejeCeeueer Debleie&le pece&veerleerue ueeskeebvee mebIeerle kesues nesles.
4)

meeceeefpeke peerJeveeee meJe& yeebpetJej efJeeejmejCeeRee eYeeJe Demelees meeceeefpeke efveeb$eCeees Ske eYeeJeer meeOeve cnCetvener efJeeejmebjCeeRveer keee& kesues Deens.
Goe. mJeeleb$eeHetJeea ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeerves mebHetCe& Yeejleere meceepeeJej efveeb$eCe emLeeefHele kesues
nessles. ieebOeerJeeoer efJeeej DeeefCe eUJeUerveer ueske YeejeJeuesues nesles.
5)

Ske meeOeve Deveske efJekemeveMeerue osMeebceOes efJeeejmejCeeree GHeeesie meeOeve cnCetve kejCeele eslees.
Goe. jepekeere JeJemLesuee efmLejlee eeHle keve osCeeme, je^ pees[Ceeme efkebJee lees[Ceeme
meeOeve cnCetve efJeeejmejCeeree GHeeesie Deveske je^ebveer kesuee Deens.
6)

Ske efveefele efoMee osCeees keee& veJeeves mJeleb$e Peeuesuee osMeebceOes lee jepeeuee efveefele efoMee Je ue#e osCeees keee&
efJeeejmejCeeRveer kesues Deens. Goe. Yeejleele meceepeJeeoer efJeeejeCeeueervegmeej mJeeleb$eebveblej Jeeeeue
kejCeele Deeueer Deens. eerveves meeceJeeoer efJeeejeCeeueervegmeej eieleer kesueer Deens.
7)

143
efve<ke<e& -efJeeejmejCeerves DeeleeHeele cenJeeeer Yetefcekee DeeefCe keee& kesues Deens. Deepe eleske osMe
efJeefMe efJeeejmejCeerMeer pees[uee iesuee Deens. Goe. Decesefjkee Yeeb[JeueMeener, DeLe&JeJemLesMeer
pees[uee Deens. eerve meeceJeeoer Deens. jepekeere He#e, ueeskeebes jepekeere Jele&ve Fleeoeruee Deekeej
osCeees, ceeie&oMe&ve kejCeees keee& efJeeejmejCeer kejerle Demeles.
meejebMe efJeeejmejCeereer Yetefcekee DeeefCe Ger

1) ke=efleefMeuelee DeeCeueer.
2) ceeveJeer peerJeve DeLe&HetCe&.
3) ueeskeebvee mebIeerle kesues.
4) meceepeeJej efveeb$eCe.
5) Ske meeOeve cnCetve
6) Ske efveefele efoMee efoueer.

12.4 efJeeejeCeeueeres JeieeakejCe

peieeleerue eleske oseeves efJeefe< efJeeejmejCeer efmJekeejueer Deens. lee efJeeejeCeeueeree
lelJeevegmeej eleske ose DeeHeDeeHeueer Jeeeeue kejerle Deens. Goe. Decesefjkee Yeeb[Jeueeener, eerve
meeceJeeoer Yeejleeves meceepeJeeo ee eceeCes eleske ose efJeefe< efJeeejeCeeueer vegmeej keee& kejerle
Deens.
efJeeejmejCeeRes JeieeakejCe meJe&meeOeejCeHeCes KeeueerueeceeCes Deens :
efJeeejmejCeerbes ekeej
1.
2.
3.
4.
5.

HejbjeJeeoer efJeeejmejCeer
eebefleJeeoer efJeeejmejCeer
GeebefleJeeoer efJeeejmejCeer
ueeskemeeeJeeoer efJeeejmejCeer
jepemeeeJeeoer efJeeejmejCeer

1) HejbHejeJeeoer efJeeejmejCeer - HejbHejeiele meceepeJeJemLeses DeeefCe cetueebes GoeeerkejCe DeeefCe

meceLe&ve kejCeeNee efJeeejmejCeeruee HejbHejeJeeoer (Conservative) efkebJee GpeJeer
efJeeejmejCeer (Rightist) cnCeleele.
2) eebefleJeeoer efJeeejmejCeer - eeefuele JeJemLee DeeefCe cetues kegekeeceer Deensle, leer JeJemLee
GueLeJetve eebeflekeejer ceeiee&ves Deecetueee yeoue DeeCet FefCeejs cnCepes eebefleJeeoer efJeeejmejCeer
nese. Goe. meeceJeeo, veePeerJeeo, He@meermJeeo.

144
3) GeebleerJeeoer efJeeejmejCeer - eeueerle JeJemLesle nUgnUg, HHeeHHeeves, Gleebleeree ceeiee&ves
yeoue DeeCet FefCeejs cnCepes GleebleerJeeoer nese. Goe. meceepeJeeoer efJeeejmejCeer.
4) ueeskemeeeJeeoer efJeeejmejCeer - Jeeqkeleuee eeOeeve osCeejer DeeefCe jepeeke[s keceerlekeceer meee
DemeeJeer eeJej Yej osCeejer efJeeejmejCeer cnCepes ueeskemeeeJeeoer efJeeejmejCeer nese. Goe.
GoejceleJeeo, meJeexoeJeeo.
5) jepemeeeJeeoer efJeeejmejCeer - jepe DeeefCe jepekelex eebvee eeOeeve osTve jepeeke[s
peemleerlepeemle meee DemeeJeer eees meceLe&ve kejCeeNee efJeeejmejCeer cnCepes jepemeeeJeeoer
efJeeejmejCeer nese. Goe. meeceJeeoer efJeeejmejCeer.
Deepeee peieele efJeeejmejCeeReer meceHe&kelee keee Deens ne cenlJeHetCe& eve Deens. Deveske
uesKekeebee celes Deeweesefieke jepeeee Goeeveblej Yeeb[Jeueeener DeeefCe meceepeJeeoer oesvner
ekeejee efJeeejmejCeer DeLe&nerve Peeuee Deensle. efJeeejmejCeeRvee Deepe keesCelesner cenJe veener.
oesvner ekeejee meceepeJeeoer DeeefCe Yeeb[Jeueeener oseebceOes Deepe meeceeefpeke, DeeefLe&ke, jepekeere
mecemee meceeve Deensle. eem$eere DeeefCe leb$e%eeveelceke eieleercegUs oseebceOeerue YesoYeeJe keceer Peeues
Deensle. Skee yeepetuee leebef$eke eieleer DeeefCe ogmeNee yeepetuee Deeweesefieke eem$eeeer DebceueyepeeJeCeer
eecegUs HejbHejeiele Yeeb[JeueJeeoer jepeeee opee& DeeefCe mJeHe yeoueues Deens. Yeeb[JeueJeeoer jepeeee
keeee&le DeeefCe Gef<elener cetueYetle yeoue mecekeeueerve peieeleerue DeeefLe&ke DeeefCe jepekeere Iekeebveer
Ie[Jetve DeeCeues Deens. JeJemLeeHeveele keeceieejebvee Jeee ee mebkeuHevescegUs Jeie& ve< Peeues Deens.
Deepe Heeeele oseeceOes keeceieej meeceeefpeke, DeeefLe&ke, jepekeere nkeke GHeYeesiele Deens. leebee
peerJeveeee opee& megOeejuee Deens. leebee keeceemebyebOeeree DeeRceOes KetHee megOeejCee Peeueer Deens.
Deepe leebvee meeceeefpeke DeeefCe DeeefLe&ke megj#ee efceUeueer Deens. Goej Yeeb[Jeueeener jepeebveer
DeeefLe&ke efeeeceOes nmle#esHe kejeeuee megJeele kesueer. meceepeeleerue meJe& ueeskeebes keueeCeeJej
Deelee jepeeee Yej Deens.
meesefJeSle egefveeve, eerve ee oseebveerner HejbHejeiele ceekeme&ee efmeeble DeeefCe ceekeme&Jeeoer
lelJeebHeemetve Heg{s Jeeeeue kesueer Deens. eebleleeHetCe& menDeefmlelJe ee keuHevesle GoejceleJeeo DeeefCe
ceekeme&Jeeo eebes menDeefmlelJe cnCepes oesvner efJeeejmejCeeRveer Skeceskeebee cegueebes Deeoj keve
Ske$e jenCes ne Deens. Deepeee mecekeeueerve peieele GoejceleJeeo DeeefCe ceekeme&Jeeo oesvner yeoueues
Deens. ee oesvner efJeeejmejCeeReer peer cegueleJes DeeefCe efmLeleer nesleer leer Deepe ve< Peeueer Deens. ee
oesvner efJeeejmejCeer SkeceskeeRee peJeU Deeuee Deensle. Deepe oesvner efJeeejmejCeer Demeuesues je<^
keueeCekeejer je<^ Demeueeee oeJee kejleele.
leLeeefHe Deeefeee DeeefCe Deeefekee Keb[eleerue Deveske oseebmeeer efJeeejmejCeer Deepener
cenJeeee Deensle. lee oseeee meeceeefpeke, DeeefLe&ke efJekeemeemeeer ueeskeebee Fe-Deekeeb#ee
Hetleeameeer eesie jsue Deeer efJeeejmejCeer ns ose efmJekeejerle Deens. keejCe efJeeejmejCeeree DeYeeJeer
ee oseebceOes Fefle Gef< meeOe kejCes keefCe nesF&ue. oseebceOes efJekeeme DeeefCe eieleeree <erves
eesie efoee osCeees keece kejCeeme efJeeejmejCeer DeeJeeke Deens. ee oseebmeeer efJeeejmejCeer
Deepener cenJeeee Deensle.

145
Yeeb[JeueJeeo - pee JeJemLesle DeeefLe&ke Ieke cegkele Demeleele Deeer cegkele DeeefLe&ke JeJemLee
cnCepes Yeeb[JeueJeeo nese. cegkelelee ns GoejceleJeeoees mege Jewefe<e Deens. meJe& ekeejee DeeefLe&ke
mebOeer, meJe& jepekeere mJeeleb$ee Yeeb[JeueJeeoele Demeles.
GoejceleJeeo - ueeskeebes meeJe&YeewcelJe Je jepekeere mJeeleb$eeHeemetve DeeefLe&ke mJeeleb$e JesieUs kejlee
esle veener. DeeefLe&ke DeeefCe veeiejer mJeeleb$e mebHeeeree nkekeemebyebOeerle Deens. vekeejelceke
GoejceleJeeo GlHeeoveeeer meeOeves DeeefCe Keepeieer mebHeeereer ceeuekeer eeJej efJeJeeme kejlees.
GoejceleJeeoeee cegkele DeLe&JeJemLesJej efJeJeeme Deens. DeeefLe&ke #es$eele jepeeee nmle#esHe Demet
vees. eeJej GoejceleJeeoeves Yej efouee Deens. GoejceleJeeoele DeeCeKeer HeefjJele&ve Peeueer. veJeerve
mekeejelceke GoejceleJeeo Goeeuee Deeuee. ne mekeejelceke GoejceleJeeo vekeejelceke
GoejceleJeeoeee Heg{s peeJetve jepeeuee ueeskeebes keueeCe eb$eCee mecepelees. ee veJeerve
GoejceleJeeoele mJeeleb$eeyejesyeje mecelesueener cenJe osCeele Deeues Deens. mecelee cnCepes meceeve
mebOeer ee DeLee&ves nese. veJeerve GoejceleJeeoeee yeepetbceOese Yeeb[JeueJee{ efometve eslees. GlHeeoveeee
meeOeveebeer DeeefCe Keepeieer mebHeeereer ceeuekeer eeJejee Yeeb[Jeueeeneree efJeJeeme ve< Peeuee veener.
ceekeme&Jeeo - ceekeme&Jeeoeee <erkeesveeletve GoejceleJeeo cnCepes Yeeb[Jeueoej Jeiee&ee mebHetCe&
nkekeebes meceLe&ve kejCeeje efmeeble nese. ceekeme&Jeeo GlHeeoveeee meeOeveebJej meecegefnke ceeuekeer ee
yeepeteee Deens. meJe& ueeskeebveer lee mebHeeeree GHeYeesie IeeJee ee yeepeteener Deens. ceekeme&Jeeo ne
Yeeb[Jeueeener JeJemLesefJe Hekele yeb[e veener lej ceekeme&Jeeoe Yeeb[Jeueeeneruee Heee&e Deens eeJej
Yej oslees.meceepeJeeoer efmeeblener Yeeb[JeueJeeoeuee efJejesOe kejleele Hebjleg meceepeJeeoer Yeeb[JeueJeeoeuee
Heee&eer JeJemLee megeJet ekeues veenerle. Hekele ceekeme&Jeeo Demee Ske Deens keer pee efJeeejmejCeerves
Yeeb[JeueJeeoeuee ve< keve leepeeieer Heee&eer JeJemLee megeefJeueer Deens.
meceepeJeeo - meeceJeeo cnCepes ceekeme&Jeeoeves megeefJeuesuee eebleerkeejer HeleerefJe yeoue
Ie[efJeCeemeeer eebleleecee DeeefCe nUtJeej ceeie& megeefJeCeejer efJeeejmejCeer cnCepes meceepeJeeo.
Yeeb[JeueJeeoecegUs meceepeele peer Yeeeveke efJe<ecelee efvecee&Ce Peeueer nesleer leer eesie ceeieeeeejs ve<
kejCes DeeefCe meceepeele eieleerkeejke yeoue Ie[efJeCes eeJej meceepeJeeoeves Yej efouee Deens.
GleebleerJeeoer ceeieeeeejs nUtnUt Yeeb[JeueJeeo ve< kejeJee Demes meceepeJeeeebes cele nesles. mHeOee&
ve< kejeJeer leeSsJepeer menkeeeeee DeeOeejeJej JeJemLee DeeCeeJeer Demes meceepeJeeoer cnCeleele.
ceeueke DeeefCe cepetj eebeele menkeee& emLeeefHele keve meeceeefpeke Skelee efvecee&Ce kejlee esles.
leecegUs meceepener cepeyetle neslees Demes meceepeJeeeebes cele nesles.
meceepeJeeeeves cegKe GeesieOebeees je<^ereerkejCe kejeJes DeeefCe les Geesie jepeeves
efveebef$ele kejeJes eeJej Yej efouee. Goe. jsuJes, SDejJespe, efeHeeRie, mebj#eCeees meeOeve efveefce&leer,
GeesieOebos FleeoeRes je<^ereerkejCe kejeJes DeeefCe leebeeJej jepeees efveeb$eCe emLeeefHele kejeJes
eeJej meceepeJeeoeves Yej efouee. Keepeieer DeeefCe meeJe&peefveke Geesie eebveer Skeceskeebeer menkeeee&ves
keee& kejeJes, mHeOee&lceke Je ees<eCeelceke yevet vees Demes meceepeJeeoees cele nesles.
je<^Jeeo - je<^Jeeoer efJeeejeCeeueer cnCepes Skelesee YeeJevesves Skeef$ele esCes nese.

146
ieebOeerJeeo - mJeble$e, mJeebHetCe& mJeeJeuebyeer eeceerCe JeJemLee, meeOeer jenCeer, ceee&oerle iejpee,
efJekeWerkejCe, jepekeejCeees vewleerkeerkejCe, ee lelJeebvee cenlJe osCeejer ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeer nese.
He@efmePece DeeefCe veePeerPece ee ngkegceeeneruee esjCee osCeeNee efJeeejmejCeer neslee. SkeskeeUer Feueer
DeeefCe pece&veer ee efJeeejmejCeerves esjerle nesles.

12.5 eve
1. efJeeejmejCeer cnCepes keee? efJeeejmejCeeres cenJe mHe< keje.
2. efJeeejmejCeeres ekeej eeJej efJeues<eCeelceke efuene.
3. DeeOegefveke keeUeleerue efJeeejmejCeereer GHeeesefielee meebiee.

147

13
meeceJeeo
Ieke jevee :
13.0 Gef<es
13.1 emleeJevee
13.2 meceepeJeeoeee DeLe&
13.3 Yeeb[JeueJeeoeee DeLe&
13.4 meeceJeeoeee DeLe& DeeefCe mJeHe
13.5 meeceJeeoereer lelJes
13.6 meeceJeeoees cetueceeHeve
13.7 meejebe lekelee
13.8 eve

13.0 Gef<es
peieeceOes meeceJeeoer efJeeejmejCeer Deefleee eYeeJeer juesueer Deens. eerve ee oseeves
meeceJeeoer JeJemLee DeeCetve KetHe eieleer kesueer. lee<erves meeceJeeoer efJeeejmejCeeree DeYeeme kejCes
DeeJeeke Deens.

13.1 emleeJevee
meeceJeeo DeeefCe meceepeJeeo oesvner efJeeejmejCeer Deeweesefieke Yeeb[JeueMeener JeJemLesuee
eefleefeee cnCetve efvecee&Ce Peeuee Deensle.leecegUse meeceeJeeo, meceepeJeeo DeeefCe Yeeb[JeueJeeo ee
eflevener efJeeejmejCeer Skeocee Geejuee peeleele. meeceJeeoeee DeYeeme meceepeJeeo DeeefCe
Yeeb[JeueJeeo ee oesvner efJeeejmejCeeree DeYeeme kesueeefMeJeee HetCe& nesT Mekele veener. cnCetvee
meeceJeeoeee DeYeeme kejleevee meceepeJeeo DeeefCe Yeeb[JeueJeeoeee DeLe& mHe kesuee Deens.

13.2 meceepeJeeoeee DeLe&

mebHeeeres eesie efJeYeepeve DeeefCe GlHeeove ueeskeMeener ceeiee&ves DeeCeCes eeJej Yej DemeCeeNee
efJeeejmejCeeruee meceepeJeeo cnCeleele. `meceepeeeer veee DeeefLe&ke jevee kejCes' eeJej
meceepeJeeoeee Yej Demelees. Yeeb[JeueMeeneruee meceepeJeeoeee efJejesOe Demelees.

148

13.3 Yeeb[JeueJeeoeee DeLe&

KeepeieerkejCe, veHee, Heeeoe, mHeOee&, cegkele DeeefLe&ke jevee, DeeefLe&ke #es$eele jepeeee
nmle#esHe vemeCes ee ieeseRvee cenlJe osCeejer efJeeejmejCeer cnCepes Yeeb[JeueJeeo nese.
Yeeb[JeueMeener JeJemLee Jekeleeruee HetCe& DeeefLe&ke mJeeleb$e osCeejer Demeles. jepeeee
nmle#esHe DeeefLe&ke #es$eele vemelees. leeee HeefjCeece cnCepes keener cetYej eerceble ueeskeebke[tve
yengmebKekeebes Mees<eCe DeeefCe o[HeMeener nesles. Yeeb[JeueMeenerle mebHeeeres Deveeeer efJeYeepeve, Kegueer
mHeOee&, veHee Heeeoe eeuee Deefle cenlJe efoueecegUs eerceble DeeefCe iejerye eeeeceOes leCeeJeees
JeeleeJejCe efvecee&Ce nesles. oeefje, yeskeejer, DeeefLe&ke Demecelee ee mecemee efvecee&Ce nesleele.
Jejerueekeejs efvecee&Ce Peeuesues DeeefLe&ke mebke DeeefCe DeeefLe&ke mecemee keMee mees[JeeJee, leeJej
GHeee keee ee efJeeejeletve meceepeJeeo DeeefCe meeceJeeoeee Goe Peeuee Deens.cnCepese
DeefleJeeqkeleJeeo DeeefCe Yeeb[JeueJeeoeuee eefleefeee cnCepes meceepeJeeo Je meeceJeeo nese.

13.4 meeceJeeoeee DeLe& DeeefCe mJeHe

meeceJeeo DeeefCe meceepeJeeo ee oesvner efJeeejmejCeerceOes vesnceer ieeWOeU kejCeele eslees.
keeue&ceekeme meeceJeeoeee peveke nese. ceekeme&ves megOoe meeceJeeoemeeer `Meem$eere meceepeJeeo' Demee
Meyoeeesie kesuee neslee. Demes cnCeleele keer meJe& meeceJeeoermeceepeJeeoer Demeleele Hejbleg meJe&e
meceepeJeeoer meeceJeeoer vemeleele. meeceJeeoeuee meceepeJeeoeeere Ske MeeKee mecepeCeele esles. Hejbleg
meeceJeeo Deeeceke, eebleerkeejer DeeefCe efnbmeeeejer Deens. meeceJeeo DeeefCe meceepeJeeoees Gef Je
Oese Skee Deens. les cnCepes DeeefLe&ke veee emLeeefHele kejCes. Hejbleg meeceJeeo DeeefCe
meceepeJeeoeeer meeOeves JesieJesieUer Deensle. meeceJeeoeeer meeOeves eebleer, eUJeU, MeemeveeMeer mebIe<e&
kejCes ner Deensle. meceepeJeeoeeer meeOeves Meemekeere efveeb$eCe, keeeos, MeemeveeMeer menkeee& kejCes ner
Deensle.
meeceJeeo cnCepes eebleeree ceeiee&ves Jeie&efJenerve DeeefCe jepeefJenerve JeJemLee DeeCeCeejer
efJeeejmejCeer nese. meeceJeeoer JeJemLesceOes keesCeleener Jeie&Yeso DemeCeej veener DeeefCe eleske
Jekeleeruee leebee #eceleseceeCes DeeefCe iejpeseceeCes keece DeeefCe ceesyeouee efceUsue.
meejebMe - meeceJeeo cnCepes keee ?
1
2
3
meeOe
DeeefLe&ke mecelee
veee DeeCeCes

meeOeves

mJeHe

eefleefeee

eebleer

Deeeceke Yeeb[JeueMeenerefJejesOeer

5
meeceJeeoeeJemLee cnCepes
Jeie&efJenerve Je jepeeefJenerve
JeJemLee

149

13.5 meeceJeeoeeer lelJes

`kecegefvem ce@efveHesmes' DeeefCe `oeme ke@efHeue' ee ebLeeceOes keeue&ceekeme&ves meeceJeeoer
efJeeejmejCeer ceeb[ueer nesleer. ner efJeeejmejCeer jefMeee, eerve, HetJe& egjesHeeceOes ueeskeefee Peeueer nesleer.
jefMeeeceOes 1917 meeueer keebleer nesTve uesefveveee vesle=lJee Keeueer lej eerveceOes 1949 meeueer
ceeDeesee vesle=lJeeKeeueer meeceJeeoer efJeeejmejCeeree eqmJekeej kesuee neslee. meeceJeeoer efJeeejmejCeeer
cegKe lelJes Keeueerue DeenslelelJes

1) belceke YeeweflekeJeeo
2) Ssefleneefmeke YeeweflekeJeeo
3) Deefleefjkele cetue efmeOoevle
4) Jeie&mebIe<ee&ee efmeOoevle
5) keeceieejebeer ngkegceMeener
6) Jeie&efJenerve DeeefCe jepeefJenerve JeJemLee.

1) belceke YeeweflekeJeeo bJeeo cnCepes eee&. bJeeoer efmeOoevle nsiesue ves ceeveJeer mebmke=leeree DeeefCe jepeeee
efJekeeme kemee Peeuee ns mHe kejCeemeeer ceeb[uee neslee. nsiesueee celes ceeveJeer mebmke=leeree efJekeeme
nUgnUg Gleebleerves bJeeoer efmeOoevleevegmeej Peeuee Deens . Goe. Ske efJeOeeve leeuee elegej cnCetve
ogmejs efJeOeeve nesles. pegves efJeOeeve keeueyeee jles DeeefCe veefJeve Goeeme esles. eleske keeUele DeeefCe
meceepeele lee lee JesUer pee ieeseres Jee&mJe Demeles lees Jeeo (Thesis) Demelees. leeuee keeUeee
DeesIeele eefleJeeo (Anti-thesis) Goeeme eslees. Jeeo DeeefCe eefleJeeo eebee mebIe<ee&letve mebJeeo
(synthesis) Goeeme eslees. DeMeeekeejs efJekeemeeeer eefkeee bJeeoeeceeCes nesles.
bJeeoer efmeeble :
Jeeo eefleJeeo mebJeeo
nsiesueee keeue&ceekeme&Jej DeefleMee eYeeJe neslee. nsiesueee bJeeoer efmeOoevle
keeue&ceekemeves meeceJeeo mHe kejCeeme GHeeesieele DeeCeuee. ceekeme&ee bJeeoer YeeweflekeJeeoer
efmeOoevleeeer JewefMees KeeueerueeceeCes nesleer.
1) mebHetCe& efJee Ske Deens DeeefCe SkeceskeebMeer pees[uesues Deens.
2) ns efJee efmLej veener; efJeeele melele yeoue Ie[le Demeleele.
3) vekeejelceke DeeefCe mekeejelceke IekeebceOes melele mebIe<e& neslees. Jeeo eefleJeeo. ee
IekeebceOes mebIe<e& neslees DeeefCe yeoue Ie[leele.
4) bJeeoeeceeCes nesCeejs yeoue peueo Demeleele.
5) mebKeelceke yeoue (iejerye keeceieej Jeieeeer mebKee) iegCeelceke yeoue meeceJeeoer meceepe
DeefmlelJeele DeeCeCeej Deenssle. ne yeoue Jeeo eefleJeeo mebJeeo ee bJeeoer efmeOoevlee
eceeCes nesCeej Deens.
6) bJeeoer efmeOoevleeuee ceekemeves Yeewefleke efkebJee DeeefLe&ke DeLe& efouee. ceekeme&eeceles DeeefLe&ke
keejCeecegUs peieele yeoue nesleele cnCetve ee lelJeeuee eblceke YeeweflekeleeJeeo cnCeleele.

150
ceekeme&ee celes DeewOeewefiekejCe DeeefCe Yeeb[JeueMeener cegUs meJe& mebHeeer DeeefCe GlHeeoveeeer
meeOeves Yeeb[Jeueoejeee neleer kesberle Peeueer Deens. mebHeeer vemeuesuee eefceke Jeiee&eer mebKee peemle
Deens. Yeeb[Jeueoej DeeefCe keeceieej oesvner Jeiee&eer Gers, efnlemebyebOe, o=efkeesve, cegues Skeceskeebee
efJeOo Deensle. Hejbleg Yeeb[JeueMeenerle oesvner Jeie& DeefmlelJeele Deensle. oesvner Jeie& SkeceskeebJej
DeeOeejuesues Deensle. Yeeb[Jeueoej Jeie& keeceieej Jeieees Mees<eCe kejlees. keeceieejebvee leebee eceeee
DeefleMee keceer ceesyeouee osCeele eslees. leecegUs keeceieej Jeiee&eer mebKee Jee{ueer, leebeele peeie=kelee
Deeueer keer keeceieej Jeie& mebIeerle nesTve Yeeb[Jeueoejeb efJeOo eebleer kejleerue. DeMeeekeejs
mebKeelceke Ieke iegCeelceke yeoue Ie[Jetve DeeCeerue.Jeeo eefleJeeo mebJeeo nee bJeeoer
efmeOoevleeuee ceekeme&ves Yeewleerke DeLe& efouee. Yeeb[JeueoejJeie& keeceieejJeie& meeceJeeo ee
ceekeme&ee efJeMues<eCeeuee belceke YeeweflekeJeeo cnCeleele.
Yeeb[JeueMeenerleerue Yeeb[JeueoejJeie& `Jeeo' nese.
Yeeb[JeueoejJeiee&uee efJejesOe kejCeeje keeceieejJeie& cnCepes `eefleJeeo' nese.
Yeeb[JeueoejJeie& DeeefCe keeceieejJeie& eebeeleerue mebIe<ee&letve efvecee&Ce Peeuesuee `mebJeeo' cnCepes
meeceJeeo nese.
2)
Ssefleneefmeke YeeweflekeJeeo - ceekeme&ves meeceJeeo mHe kejleebvee Feflenemeeee Yeewefleke
cnCepese DeeefLe&ke erkeesveeletve DeLe& ueeJeuee Deens. ceekeme&ee celes meceepeeeer DeeefLe&ke jevee
meceepeeeer meeceeefpeke, DeeefCe jepekeere jevee jefJeles. meceepeeee DeeefLe&ke jeveseceeCes DeeefCe
JeJemLeseceeCes meceepeeleerue meJe& meeceeefpeke , jepekeere, yeewOoerke mebyebOe,keeeosHeOoleer Goeeme
esles. cnCepese meceepeeeer DeeefLe&ke jevee meceepeeleerue meJe& ieeserbJej eYeeJe Hee[Ceejer Demeles.Ske
efJeefMe< Jeie& peees GlHeeoveeee meeOeveebJej efveeb$eCe Demeles~ lees Jeie& (Yeeb[Jeueoej Jeie&) FlejebJej
DeeHeues Jee&mJe emLeeefHele kejlees. DeeefLe&ke meee DeeefCe yeUe yejesyeje les jepekeere meesJej Jee&mJe
emLeeefHele keve Flej Jeiee&es Mees<eCe kejleele. eeletvee eebleeres JeeleeJejCe leeej nesles. DeMeeekeejs
mebHetCe& ceeveJeer Feflenemee Jeie&mebIe<ee&ee Fefleneme Deens. Goe. ceeueke efJeOo iegueeceme, mejbpeeceoej
efJeOo Meslekejer, Yeeb[Jeueoej efJeOo keeceieej. ceekeme&ee celes meceepeeeer DeeefLe&ke JeJemLee
meceepeeee efJekeemeeeer efoMee efveefele kejerle Demeles. Feflenemeele pee Ievee Ie[uee leeee
cegUebMeer DeeefLe&ke keejCes nesleer. Feflenemeees HegvejeJeueeskeve kesueeme Demes efomeles keer Jeie& ogmeNee
Jeiee&es Mees<eCe kejerle. leeletve eebleer nesTve Feflenme Ie[uee Deens. Yeeb[Jeueoej DeeefCe keeceieej
eebeeleerue mebIe<e& DeU Deens. keejCe Yeeb[Jeueoej keeceieejebes Mees<eCe kejleele.leebeeJej Deveee
kejleele Demes cele ceekemeves Ssefleneefmeke YeeweflekeJeeo lelJeeejs ceeb[ues nesles. Ssefleneefmeke
YeeweflekeJeeoeeer JewefMees KeeueerueeceeCes Deensle 1)
meceepeele yeoue DeeefCe meceepeeee efJekeeme owJeer keeeeeeceeCes nesle veener.
2)
meeceeefpeke peerJeveeleerue DeeefLe&ke HeefjefmLeleer meceepeele yeoue Ie[Jetve DeeCeles.
3)
GlHeeove mebyeOeeceOes yeoue Peeues keer mebHetCe& meeceeefpeke JeJemLee yeoueles DeeefCe
leeeeceeCes jepekeere JeJemLee yeoueles. Goe. ceeueke iegueece, Yeeb[Jeueoej keeceieej Fleeoer.
Deefleefjkele cetueeee efmeOoevle ceekeme&ee cetue eqmeOoevle Demee neslee keer keeceieej DeeefCe leees ece eecegUs SKeeee
Jemletuee cetue eeHle nesles. Goe. ueeke[eee legke[eeuee Kegeea yeveefJeCeees keece keeceieej kejlees.
3)

151
Goe. ueeke[eee legke[e 300 Heeeee Demelees. leeeer Kegeea leeej Peeueeveblej leer Kegeea
yeepeejeceOes 2000 Hees cegue efkebceleereer nesles. cnCepese 300 Hees efkebceleeRee ueeke[eee
legke[e 2000 Hees cegue eqkebceleeree neslees keejCe keeceieejeves ece keve leer Kegeea yeveefJeueer
Demeles. keeceieejeee eceecegUs ueeke[eee legke[eeuee cegue eeHle Peeues.
Deefleefjkele cegue cnCepes Jemlegeer efkebcele DeeefCe keeceieejeuee efouee peeCeeje Heieej eeleerue
leHeeJele nese. Goe. Kegeeaeer efkebcele 2000 Hees DeeefCe keeceieejeuee Kegeea yeveefJeueeyeue Heieej
200 Hees osCeele eslees. 300 Hees ueeke[eeer efkebcele nese. cnCepes 2000 500
1500 Hees ns Deefleefjkele cegue efkebJee veHee nese. veHee efkebJee Deefleefjkele cegue Yeeb[Jeueoej Ieslees.
Yeeb[Jeueoej keeceieejebvee DeefleMee keceer Heieej osleele DeeefCe mebHetCe& veHee mJele Iesleele
cnCepese Yeeb[Jeueoej keeceieejebes Mees<eCe kejleele keejCe Yeeb[Jeueoejebke[s Yeeb[Jeue DeeefCe
GlHeeoveeeer meeOeves Deensle. keeceieejebke[s Yeeb[Jeue DeeefCe GlHeeoveeeer meeOeves vemeueecegUs
keeceieejebvee DeeHeues ece efJekeCeeefMeJeee ogmeje Heee&e vemelees. leecegUs Yeeb[Jeueoej keeceieejebke[tve
peemleerle peemle keece kejJetve Iesleele DeeefCe leebvee keceer Heieej osleele.
DeMeeekeejs keeceieejebes Mees<eCe DeeefCe Deveee Yeeb[JeueMeener JeJemLesceOes kemes nesles les
oeKeefJeCeemeeer ceekemeves meeceJeeo ceeb[leebvee Deefleefjkele cetue efmeOoevle ceeb[uee neslee.
ceekeme&ee celes `ece' ne GlHeeoveeleerue cegKe Ieke Demelees. Hejbleg Jemletee cetueeleerue
eesie Je veee Jeee keeceieejeuee efceUle veener. DeMeeekeejs keeceieejebes Mees<eCe DeeefCe Deveee
PeeueecegUse SkeefoJeme Yee[bJeueoejeefJeOo eebleer kejCeeme keeceieej esefjle nesleerue.
Deefleefjkele cetue efmeOoevleeejs ceekeme&ves keeceieejebvee leebes Mees<eCe Je Deveee eeyeeyeleerle
peeieke yeveefJeues DeeefCe mebIeerle nesTve Jeie&mebIe<e& kejCeeme leebvee eeslmeenve efoues.
4)
Jeie&mebIe<ee&ee efmeOoevle - `kecegefvem ce@efveHesmes' peeceOes ceekeme&ves meeceJeeo
ceeb[uee Deens, peeuee keeceieej Jeiee&es `yeeeyeue' cnCetve mebyeesOeues peeles. lee kecegefvem
ce@efveHesmeseer megjJeelee He{erue Jeekeeeves nesles mebHetCe& ceeveJeer meceepeeee Fefleneme ne Jeie&mebIe<ee&ee
Fefleneme Deens. SkeceskeebefJeOo Demeuesuee Jeieeee Fefleneme nese. Ske Jeie& Meesef<ele DeeefCe ogmeje
Jeie& Mees<eke. ceeveJeer meceepeeee efJekeemeeee eleske HHeeJej Ske efJeefMe Jeie& peebes GlHeeoveeee
meeOeveeJej efveeb$eCe Demeuesuee eerceble Jeie& meceepeeleerue Flej Jeieees Mees<eCe kejerle Demeleele. eerceble
Jeiee&es meJe&$e Jee&mJe Demeles. SJe{se veenerlej eerceble Jeie& jepeeee GHeeesie megOoe `meeOeve' cnCetve
kejleele. jepeeejs DeeHeueer DeeefLe&ke meee megjef#ele sJeCeeee DeeefCe DeeefLe&ke yeU Jee{efJeCeeee
eelve kejleele. leecegUse Feflenemeele oesve Jeiee&le mebIe<e& Peeues. leebee mebIe<ee&letve veefJeve JeJemLee
Goeeme Deeueer.
Yeeb[JeueMeenerle Jeie&mebIe<ee&eer keejCes - Yeeb[JeueMeenerle keeceieejJeiee&es Mees<eCe nesles. leecegUs
keeceieejebee ue#eele esF&ue leebee owve DeeefCe ogKeees cegKe keejCe Yeeb[Jeueoej Je Yeeb[JeueMeener
JeJemLee Deens. Yeeb[JeueMeenerceOes Yeeb[Jeueoej veHee DeeefCe Heeeoe peemleerlepeemle kemee nesF&ue
eeke[s ue#e osleele, lej keeceieejJeie& DeeHeuee HeieejeceOes Jee{ keMeer nesF&ue eeee eelve kejleele.

152
DeMee HeefjefmLeleercegUs Jeie&mebIe<e& DeeefCe Yeeb[Jeueoejebee veeevee DeU Deens.
Yeeb[JeueMeener ceOese Yeeb[JeueMeeneree veeMeeeer yeerpes Deensle. keeceieejJeiee&ceOes peeie=kelee Deeueer
keer les mebIeefle nesTve SkeefoJeme Jeie&mebIe<e& kejCeeme Gegkele nesleerue.
ee Jeie&mebIe<ee&ceOes Skee yeepetuee keeceieej Jeie& DeeefCe ogmeNee yeepetuee Yeeb[Jeueoej Jeie& pes
mebKesves DeefleMee keceer Demeleele. pesJne mebIe<ee&uee megjJeele nesF&ue lesJne ceOeceJeie& keeceieej Jeiee&uee
vesle=lJe osCeees keece kejleerue. ceekeme&ves keeceieej Jeiee&uee DeeJneve kesues nesles keer keeceieejJeieeveer
mebIeerle JneJes DeeefCe Yeeb[JeueJeeo ve kejeJee. ee Jeie&mebIe<ee&ceOes keeceieej Jeie& keenerner ieceeJeCeej
veener lej leebee Heeeeleerue Deveeeeee yes[ee Hekele ve nesleerue. Skeoe jepeeceOes `Jeie&efJenerve
JeJemLee' mLeeHeve Peeueer keer Jeie&mebIe<e& mebHesue.
Jeie&mebIe<ee&es mJeHe (Forms) - 1) DeeefLe&ke 2) jepekeere 3) Jeweeefjke eeeceeCes ee
Jeie&mebIe<eees mJeHe jenerue Demes ceekeme&es cele nesles.
DeeefLe&ke mebIe<e& - DeeefLe&ke mebIe<ee&ceOes keeceieejJeie& Yeeb[JeueoejJeiee&ke[s keener DeeefLe&ke meJeueleer
ceeieCeeHeemetve eebleeruee megjJeele kejleerue. Goe. HeieejJee{ efceUeJeer cnCetve, keeceees leeme keceer
kejCeeme eeJes cnCetve, keeceeee efkeeCeeer HeefjefmLeleer megOeejeJeer cnCetve. DeMeeekeejs DeeefLe&ke
Heeeos DeeefCe meJeueleer efceUefJeCeemeeer meJee&le eLece HHee cnCepes keeceieej mebIeefle nesTve
keeceieej egefveeve eer mLeeHevee kejleerue. mebIe<ee&es meeOeve mebHe, njleeU ee mJeHeees jenerue.
DeMeeekeejee DeeefLe&ke mebIe<ee&cegUs keeceieejebeer DeeefLe&ke HeefjefmLeleer megOee Mekesue DeeefCe DeeefLe&ke
erves keeceieej peeie=ke nesF&ue. Hejbleg DeeefLe&ke mebIe<e& kejCes ns meeceJeeoees Ger veener. DeeefLe&ke
Mees<eCe LeebyeefJeCeemeeer leebvee jepekeere mebIe<e& kejeJee ueeieCeej Deens.
jepekeere mebIe<e& - keeceieejebveer efveJe[Cetkeerle menYeeieer nesTve meesle Demeuesuee Yeeb[Jeueoejebee
Meemeveeuee ve kejeJes DeeefCe keeceieej Jeiee&eer MeemeveHeOoleer meesJej DeeCeeJeer. Skeoe keeceieej
Jeiee&eer MeemeveHeOoleer DeeefmlelJee Deeueer keer meJe& yeoue DeeHeesDeeHee kejlee esleerue. keeceieej Jeie&
mebKesves peemle DemeueecegUs efveJe[Cetkeerle leebvee nceKeeme eMe efceUsue. Jeie&mebIe<ee&ceOes jepekeere
mebIe<e& DeefleMee cenJeHetCe& jCeej Deens.
Jeweeefjke mebIe<e& - keeceieejebveer ceeveefmeke leeejer Jeie&mebIe<ee&meeer JneJeer cnCetve Jeweeefjke mebIe<e&
DeeJeMeke Demelees. meeceJeeoer efJeeejmejCeercegUs keeceieejebceOes Jeweeefjke eebleer nesTve eebleer
kejCeeme leebeer ceeveefmeke leeejer nesF&ue Demee ceekeme&ee efJeeeme neslee.
]
SketCee Jeie&mebIe<ee&ee cegKe nslet Yeeb[JeueJeeo ve kejCes DeeefCe `Jeie&efJeefnve meceepeeeer
mLeeHevee kejCes ne Deens.
keeceieejJeiee&eer ngkegceMeener Yeeb[Jeueoej DeeefCe keeceieej eebeeleerue Jeie&mebIe&<eeceOes keeceieejJeiee&eee efJepee nesF&ue
Demee ceekeme&ee efJeeeme neslee. Jeie& mebIe<ee&veblej keeceieejJeiee&eer meee jepeele esF&ue. keeceieejJeiee&eer
ngketceMeener emLeeefHele Peeueeveblej ueiese jepeefJenerve JeJemLee esT MekeCeej veener leecegUs ceOeuee
5)

153
keeU mebeceCekeeU Demesue. ee mebeceCekeeUele keeceieejJeieeeer ngkegceMeener emLeeefHele Peeueeveblej
Keeueerue yeoue kejCeele esleerue 1) meJe& GlHeeoveeeer meeOeves DeeefCe vewmeefie&ke GlHeeove meeOeves eeJej keeceieejJeiee&es cnCepese
jepeees efveeb$eCe emLeeefHele kejCeele esF&ue.
2) Yeeb[JeueMeeneree efnlemebyeOeemeeer DemeCeeNee meJe& jepekeere mebmLeebee veeevee kejCeele
esF&ue DeeefCe veJeerve keeesoceb[U, veeeceb[U, keee&keejerceb[U, keeeos Heesueerme JeJemLee,
Meemekeere JeJemLee mLeeHeve kejCeele esF&ue.
3) Yeeb[Jeueoejeee mebHetCe& veeMe kejCeemeeer keWere JeJemLee mLeeHeve kejCeele esF&ue.
4) GlHeeove DeeefCe efJelejCe eeJej jepeees efveeb$eCe emLeeefHele kejCeele esF&ue.
5) eleskeeuee leeee #eceleseceeCes, Hee$eleseceeCes DeeefCe iejpeseceeCes ee lelJeeJej jepe keee& kejerue
DeMeeekeejs `keeceieejJeieeeer ngketceMeener' emLeeefHele Peeueeveblej Jejerueekeejes yeoue
kejCeele esleerue.
6)

jepeefJenerve DeeefCe Jeie&efJeefnve JeJemLee keeceieejebeer ngkegceMeener emLeeHeerle Peeueeveblej Yeeb[JeueJeeoeuee HetCe& ve keve meJe&
jepekeere mebmLeeJej keeceieej DeeHeues efveeb$eCe emLeeefHele kejleerue. leeveblej lee jepekeere
mebmLeeee GHeeesie DeeefLe&ke DeeefCe meeceeefpeke veee osCeeNee meceepeeeer mLeeHevee kejCeemeeer
kejleerue. Jeie&efJenerve meceepeeeer mLeeHevee Peeueer keer eleskeeuee keeceeeceeCes ceesyeouee efceUsue.
eercebleiejerye, Yeeb[Jeueoej, keeceieej ner Jeie& JeJemLee ve Peeueeveblej kegCeerner kegCeees Mees<eCe
kejCeej veener. nUtnUt jepe mebmLeseer iejpee GjCeej veener. DeeefCe jepeeee efJeuee nesF&ue.
ceekeme&ee celes Skee Jeiee&ves ogmeNee Jeiee&es Mees<eCe kejCeemeeer efvecee&Ce kesuesues meeOeve
cnCepese jepe Deens. Yeeb[Jeueoejebveer keeceieejebes Mees<eCe kejCeemeeer jepeeee GHeeesie Ske Mem$e
cnCetve kesuee Deens. leecegUse Yeeb[Jeueoej Jeie&e ve Peeuee cnCepes jepeeeer megOoe DeeJeMekelee
jenCeej veener.

jepeeee efJeuee DeeefCe meeceJeeoeeer mLeeHevee - Jeie&efJenerve DeeefCe jepeefJenerve JeJemLee

cnCepese meeceJeeoer meceepe nese. meeceJeeoer meceepe Keeueerue lelJeebee DeeOeejeJej keee& kejerue 1)
2)
3)

eleskeeuee leeee #eceleseceeCes DeeefCe iejpeseceeCes.

meJe&ekeejee iegueeceefiejerHeemetve DeeefCe Mees<eCeeHeemetve cegkelelee.
meJe&ekeejes YesoYeeJe ve kejCes eeuee eLece mLeeve osCeele esF&ue. mebmke=efle, Yee<ee, JebMe,
Oece& Fleeoer yeeyeleerle Yeso Demeues lejer keesCelesner JeeF& He ns Yeso OeejCe kejCeej veenerle.
ee YesoecegUs meeceeefpeke efJekeemeeuee keesCeleerner KeerU yemeCeej veener.

154

13.6 meeceJeeoees cetueceeHeve DeeefCe GHeeesefielee

oes<e 1)
DeeefLe&ke Iekeeuee Deefle cenJe DeeefCe Flej Iekeebke[s otue&#e meeceJeeoer efmeOoevle ceeb[leebvee ceekeme&ves DeeefLe&ke Iekeebvee Deefle cenJe efoues
Deens.DeeefLe&ke keejCeebcegUse Fefleneme Ie[uee eeJej Yej efouee. Fefleneme Ie[Ceeme keejCeerYetle Flej
keejCeebke[s otue&#e kesues. DeeefLe&ke IekeebefMeJeee Flej Ieke Goe. jepekeere, Oeeefce&ke, meeceeefpeke
keejCes ner Demeleele keer peecegUs Fefleneme DeeefCe Jeeqkeleee efeee Ie[leele.
2)

Jemleguee cegue Hekele eceecegUse eeHle nesle veener ceekeme&ee celes keeceieejeee eceecegUs Jemleguee cetue eeHle nesles. Hejbleg SKeeoer Jemleg leeej
kejCeemeeer keeceieejeee eceeefMeJeee Yeeb[Jeue, peeiee, eMeemekeere JeJemLee, Jeerpe, eb$emeecegeer
Fleeoer ieeser DeeJeMeke Demeleele. leecegUs keeceieejebes ece Jemlegeer cetue jJeCeejer iees Deens.
eeJej DeeOeejuesuee Deefleefjkele cetue efmeOoevle DeefleMeeeskeleerHetCe& Jeelees..
3)

Deefleeebleerkeejer efmeOoevle meeceJeeoer efJeeej Jeie& mebIe<e& DeeefCe eebleerJej DeeOeejuesuee Deens. Jeie&mebIe<e& DeeefCe eebleer
ceeveJelesee erves Oeeskeeoeeke Deens. mebIe<e& DeeefCe eebleeruee cenlJe osCeeje efJeeej s<e, efnbmee
efvecee&Ce kejlees.
4)

jepeeefJe<eeer egkeereer celes ceekeme&ee celes jepe Mees<eCe kejCeejs eb$e Deens. eerceble Jeie& jepeeJej DeeHeues Jee&mJe
emLeeefHele kejleele. jepeeee GHeeesie Flejebes Mees<eCe kejCeeme kejleele. keeceieejebee nkeke
mebj#eCeeee ceeiee&leerue jepe OeeW[ Deens. Hejbleg eeeerve eerke efJeeejJeble les DeeOegefveke efJeeejJebleebee
celeeeceeCes jepe JekeleerpeerJeveemeeer DeeefCe JeeqkeleefJekeemeemeeer DeeJeMeke mebmLee Deens.
jepeeefMeJeee JeeqkelepeerJeveeuee DeLe&e GjCeej veener. meeJe&peefveke megj#ee, Meeblelee eemeeer jepe
DeeJeMeke Deens.
5)

jepeeee efJeuee nesF&ue ner keuHevee keeuHeefveke Deens DeeOegefveke meeceJeeoer jepe Goe. eerve DeeefCe HetJe& egjesHeeleerue jepeebceOes jepeeee efJeuee
Peeuee veener.
6)
Oece&efJejesOeer efJeeej meeceJeeoer efJeeej Oece&efJejesOeer Deens. ceekeme&ee celes `Oece& DeHegeer ieesUer Deens' Oecee&cegUs
ueeske efJeeej kejerle veener. Oecee&ee GHeeesie Yeeb[Jeueoej DeeHeuee Heeeeemeeer kejleele. Oecee&cegUs
ueeske ogyeUs yeveleele. ceekeme& YeeweflekeleeJeeoer DemeueecegUs osJe, owJe eeJej ceekeme&ee efJeeeme veJnlee.
7)

meeceeJeeo Yeeweflekelesuee cenJe osCeeje efJeeej Deens.

keesCeleener yeoue ceeveJeer eelveecegUse Mekee Deens. keeceieejebee Mees<eCeeefJeOo
keeceieejebveere ue{e eeeuee Heeefnpes. DeeefLe&ke yeU DeefOeke cenJeees eeefJeeejeJej ceekeme&ee efJeeeme
neslee.

155
meeceJeeoeeer GHeeesefielee 1)
keeue&ceekeme&ee meeceJeeoer efJeeejeves efJemeeJee MelekeeceOes Deveske osMeebvee eYeeefJele kesues
nesles. peieeleerue Deveske osMeebceOes meeceJeeoer efJeeejeves eebleer Ie[Jetve DeeCeueer. leeveblej lee
osMeebceOes meeceJeeoeeer mLeeHevee Peeueer. Goe. jefMeee, eerve, HetJe& egjesHe.
2)
meeceJeeoeves keeceieejeceOes peeie=kelee DeeCeueer DeeefCe leebvee mebIeerle nesCeeme esjCee
efoueer. DeeweesefiekejCeevelebj Yeeb[JeueMeenercegUs Deveske keeceieejebes peerJeve oeveere Peeues nesles. ee
DeJemLesletve yeensj He[Ceeme keee kejeJes ee efJeeejeceOes keeceieej Demeleebvee ceekeme&ee meeceJeeoeves
leebvee DeeMee efoueer. Yeeb[JeueMeeneree yes[ee lees[tve veee JeJemLee keMeer DeeCeeJeer ne efJeeej
keeceieejebvee meeceJeeoeves efouee.
3)
Deveske keejKeeveebceOes Yeeb[Jeueoejebveer keeceieej keueeCeeee erves Deveske efveece
kesues. keeceieej keueeCeeee erves Meemeveeves ner Deveske keeeos kesues eees keejCe meeceJeeo nese.
4)
Deepeee peeieeflekejCe, KeepeieerkejCe, GoejerkejCe, cegkele yeepeejHes Demeuesuee
DeeefLe&ke JeJemLesceOes peieele Yeeb[JeueMeener DeeefCe Mees<eCe kejCeejer OeesjCes Hegvne veJeeHeeves esle
Deens. Yeeb[JeueMeener efJejesOeer eUJeUeruee Hegvne cepeyegleer esle Deens. DeMeeJesUer meeceJeeoer
efJeeejmejCeeruee veJeeves cenlJe esle Deens.
5)
meeceJeeoer efJeeejmejCeer DeeefCe ceekeme&Jeeo eele Deepeee keeUele Lees[e Yeso kesueecegUs
DeeOegefveke keeUele meeceJeeoer efJeeejmejCeer DeefOeke GHeeesieer jle Deens. Deepeee ee meeceJeeoeuee
veJe-meeceJeeo cnCeleele.
ceekeme&, uesefveve m@efueve eebveer meeceJeeoeee pees DeLe& efouee leeHes#ee veJe-meeceJeeo JesieUe
Deens. veJemeeceJeeoves DeeOegefveke peieeleerue JeemleefJekelee DeesUKetve leeeceeCes leebeer Oese DeeefCe
leeke[s peeCeejer ke=leer Je OeesjCes jefJeueer Deensle. veJemeeceJeeoeves
1) Heefnuee iees ue#eele Iesleueer keer jepe DeeJeMeke mebmLeeb Deens. jepeeefMeJeee ceeveJeer meceepe
DeefmlelJeele jent Mekele veener. jepeeDeYeeJeer DeboeOegboer esF&ue. leecegUs meeceJeeoeuee pes keener
Ger Oese ieeeees les jepeeleielee kejeJes ueeieCeej Deens.
2) ogmejer iees veJemeeceJeeoeves mJeerkeejueer leer cnCepes Jeie&mebIe<e& DeeefCe eebleer meeceeefpeke DeeefCe
DeeefLe&ke JeJemeLee DeeCeCeemeeer SkecesJe ceeie& veener lej Flejner ceeie& Deensle. jepekeere
peeie=kelee, Ieveelceke HeOleleer, efMe#eCe ns ceeie& meeceJeeo DeeCeCeemeeer JeeHejlee esleele.
3) eflemejer iees cnCepes meesJej Demesuee Meemeveeuee menkeee& keve Ger ieeCes.
DeMeeekeejs veJe-meeceJeeoer efJeeejmejCeer Deepeee keeUele DeefleMee GHeeesieer jCeejer
DeeefCe MeemeveeJej eYeeJe Hee[Ceejer efJeeejmejCeer Deens.

156

13.7 meejebMe - lekelee

meeceJeeo
1

meeceJeeo cnCepes keee?

1) meeOe
2) meeOeve
3) mJeHe

meeceJeeoeeer lelJes

1)JobJoelceke YeeweflekeJeeo
2) Ssefleneefmeke YeeweflekeJeeo

4) eefleefeee
3) Deefleefjkele cegue efmeOoevle
5) meeceJeeoer JeJemLee 4) Jeie& mebIe<ee&ee efmeOoevle

oes<e

GHeeesefielee

1)DeeefLe&ke Iekeebvee 1) keeceieejebes

Deefle cenlJe
keueeCe
2) Deeeceke
2) Deveske
oseeceOes eieefle
3) Deepeee
peeieeflekejCeeee
egieele cenJe

5) keeceieejJeiee&eer ngkegceMeener
6) Jeie&efJenerve jepeefJenerve
3) keeuHeefveke
JeJemLee
4) Oece&efJejesOeer 4) veJemeeceJeeo
5) YeeweflekeJeeoer
veJemeeceJeeo

jepeele jentvee Oese

HetCe& kejCes

emLeeefHele MeemeveeMeer
menkeee& keve
eebleerefMeJeee
Flej Ieveelceke
ceeiee&ee efmJekeej

13.8 eMve
1)
2)
3)
4)

meeceJeeoeee DeLe& mHe keje.

meeceJeeoeee cegKe lelJeebeer eee& keje.
meeceJeeoees efkeelceke efJeJeseve keje.
veJemeeceJeeo cnCepes keee ?

157

14
ieebOeerJeeo (Gandhism)
Ieke jevee :
14.0
14.1
14.2
14.3
14.4
14.5

Gef<es
emleeJevee
ieebOeerJeeoee DeLe& DeeefCe mJeHe
ieebOeerJeeoeeer Jewefe<es efkebJee cegKe lelJes
meebjeelekelee - ieebOeerJeeo
eve

14.0 Gef<es
mebHetCe& peieees ue#e Deekeef<e&le kejCeejer Yeejleere efJeeejmejCeer `ieebOeerJeeoer' efJeeejmejCeer
Deens. ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeer mecepetve IesCes DeeJeeke Deens.

14.1 emleeJevee
cenelcee ieebOeer DeeefCe ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeer Deeblejje<^ere <erves eefme Deens.
ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeer vegmeeje peieele megKeeebleer emLeeefHele nesF&ue Demee Deveskeebee efJeJeeme Deens.
ee efJeeejmejCeeree DeLe&, mJeHe, lelJes Keeueerue eceeCes Deens.

14.2 ieebOeerJeeoeee DeLe& DeeefCe mJeHe

cenelcee ieebOeer eebveer leebee peerJeveele DeeejCeele DeeCeuesueer leJes DeeefCe efJeefJeOe
mecemeebJej leebveer megeefJeuesuee mebkeuHevee cnCepese ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeer nese. ieebOeerJeeo veeJeeee
keesCelee Jeeo (ism) cenelcee ieebOeer eebveer ceeb[uesuee veener. `ceePes meleees eeesie' ns ieebOeeres
Deelceeefj$e Deens. cenelcee ieebOeeres efJeeej, leebveer megeefJeuesuee mebkeuHevee `veJepeerJeve' `nefjpeve'
`yee@cyesee@efvekeue' ee leekeeUer eefmeOo nesCeeNee meeHleefnkeebceOes yeIeeeuee efceUleele. lee
efJeeejebJeve ieebOeerJeeoer efJeeejmejCeeres mJeHe DeeefCe JewefMees ue#eele esleele.

158
ieebOeerJeeoees mJeHe 1)
SkemebIelee ieebOeeJeeoeceOes efometve essles - ceeveJeer peerJeveeee eleske yeepetee DeeefLe&ke,
jepekeere, meeceeefpeke, Mew#eefCeke, DeeOeeeqlceke, Deejesie, Heee&JejCe meceleesue Fleeoer
JekeleerpeerJeveeee eleske yeepetJej leebes efueKeeCe Dee{Utve esles. ceeveJeer mebJeOe&ve DeeefCe ceeveJeer
efnleeee erves JeemleefJekelee ue#eele IesTve leebveer efJeeej ceeb[ues. leebee eleske efJeeej ogmeNee
efJeeejeMeer mebyebefOele Deens. Goe. efJekeWefle jepeJeJemLesuee, DeeJeMeke efJekeWefle DeLe&JeJemLee,
JeJemeeeeJej DeeOeefjle efMe#eCeJeJemLee eeefJe<eeer leebee efJeeej Deens. mebHetCe& ieebOeer efJeeejele
SkemebIelee Dee{Utve esles. esce, HejmHejefJeMJeeme eeJoejs ceeveJelesee DeeOeejeJej meceepeeeer Hegvej&evee
kejCes ns efJeeejees Gef< Deens.
2)
ceOeJeleea keuHevee Skee - ieebOeerJeeoeleerue keesCeleener efJeeej Iesleeuee lejer eleske
efJeeejeeer ceOeJeleea keuHevee `ceeveJeleseer mLeeHevee kejCes' ne Deens. Goe. mele, Deefnbmee, meeOe
DeeefCe meeOeve megefelee ee ieebOeerefJeeejeee ceOeJeleea keuHevee Deensle. mebHetCe& ieebOeerefJeeej ee leerve
mebkeuHeveebJej DeeOeejuesues Deensle.
3)
Oeeefce&ke lelJeebvee JeeJeneefjke mJeHe efoues - ieebOeerJeeoeceOes Oeeefce&ke lelJeeveebe
JeJeneefjke mJeHe efoues Deens Demes Dee{Utve esles. cenelcee ieebOeerveer efnbot, pewve, yeewOo, efeeve,
Fmueece Fleeoer Deveske Oeceeee DeYeeme kesuee neslee. meJe& Oecee&eer cetU lelJes JeeJeneefjke eMve
mees[efJeleebvee leebveer DeeejCeele DeeCeueer. Goe. efJeemlelee, meleeen, meJeexoe ee eleske
keuHevesceeies efJeefJeOe Oecee&eere cetU lelJes Demeueees efometve esles. ieebOeerefJeeejebvee Oece&lelJeebee DeeOeej
Deens. ieebOeerJeeoeleerue Oece& cnCepes keesCeleener efJeefMe< Oece& efkebJee HebLe veener. eleske Oecee&ceOes
Demeuesuee vewefleke lelJeebJej ieebOeerefJeeej DeeOeejuesues Deensle.
4)
DeeOeeeqlcekelee DeeefCe Yeeweflekelee,Oece& DeeefCe efJe%eeve eeee cesU ieebOeerefJeeejele efometve
eslees. Oeeefce&ke lelJeebee Jew%eeefveke <erkeesveeletve efJeeej keve lee Oeeefce&ke lelJeebvee JeemleefJeke
mJeHe ieebOeerefJeeejeceOes efoueees efometve esles.

14.3 ieebOeerJeeoeeer JewefMees efkebJee cegKe lelJes

efJekeWerle jepeJeJemLee DeeefCe Meemekeere JeJemLee keWerkejCee efJeOo ieebOeerJeeo neslee. keWkejCeecegUs meesee ogHeeesieeuee DeeefCe
ueeskeebee Mees<eCeeuee JeeJe efceUlees. cnCetvee jepesMeener, meebmeoere ueeskeMeener, keWeke<eea
MeemeveJeJemLee leebvee ceeve veJnleer. leebveeer efJekeWerle Meemekeere JeJemLesee efJeeej megeefJeuee
neslee. jepekeere efJekeWerkejCe kemes kejeJes les ieebOeerJeeoele KeeueerueeceeCes mHe< kesues Deens.
1)

mJeleb$e, mJeebHetCe&, mJeeJeuebyeer eeceerCe JeJemLee - eleske ieebJe leebee iejpee,

eMeeekeere JeJemLee OeesjCes, efveCe&e eeyeeyeleerle mJeeJeuebyeer DemeeJes. eleske ieebJe DeeHeuee ieeJeeeer
JeJemLee yeIeCeeme DeeefCe JeJemLee sJeCeeme yeebOeuesues DemeeJes.eleske ieeJe, Menj, Jekeleer
DeeHeDeeHeuee ieeJeeee JeJemLesmeeer peyeeyeoej jenerue. ieeJeebeer jevee ef$ekeesCeeceeCes SkeeJej ogmejs

159
DeJeuebyetve eeeceeCes ve jenlee; mecegeleerue JeueeebeceeCes eleske Jeuee mJeleb$e Hejbleg Skeceskeebvee
pees[uesues eeeceeCes DemeeJeer. mJeebHetCe& DeeefCe mJeeJeuebyeer ieeJeeeer mebIejepeHeOoleer ieebOeerJeeoele
megeefJeueer nesleer. eleske ieeJeeceOes Ske pevejue Jneruespe keeweqvmeue ieeJeeeer JeJemLee yeIeCeemeeer
jenerue. ee pevejue efJnuespe keeweqvmeueceOes eleske kegbgyeeee Ske eefleefveOeer DemeeJee. keee&keejer
meefceleer efveJe[Ceees keece keeweqvmeue kejsue. ner keee&keejer meefceleer DeeHeuee ieeJeeee eleske
JeJemLesmeeer peyeeyeoej jeefnue. ee JeJemLesueee efJekeWefle MeemeveJeJemLee ieebOeerJeeoele cnues
Deens.
2)
efJekeWerle DeLe&JeJemLee - ieeJeeMeer mebyebOeerle, ieeJeebvee mJeebHetCe& yeveefJeCeejer DeLe&JeJemLee
peeceOes Jemletes GlHeeove, efJelejCe efJekeWerle jenerue leeuee efJekeWerle DeLe&JeJemLee cnCeleele.
mJeble$e eeceerCe JeJemLee mJeebHetCe& DeeefCe mJeeJeuebyeer nesCeemeeer kegerjeesieebJej DeeOeejerle Goe.
keeHe[Geesie, megleejGeesie, MesleerGeesie Fleeoer yeeyeleerle leee ieeJeele GlHeeove DeeefCe efJelejCe
kejCeele eeJes. eeJej ieebOeerJeeoeee Yej neslee. Deefle DeeweesefiekejCe DeeefCe Yeeb[JeueMeener mecepeeuee
Ieeleke Deens. pes Geesie kegerjGeesieeejs Mekee veener leemeeer DeeweesefiekejCe eesie Deens. Hejbleg
Flej meJe& DeeJeMeke Jemlet yeeyeleerle eeceeseesie DeeefCe kegerjeseesie mLeeHeve kejeJes. DeeefLe&ke meee
DeMeeekeejs Deveske IekeebceOes efJeYeeieueer iesueecegUs Deveskeebvee Geesie efceUsue. DeeHeuee ieeJeeleerue
ueeskeebee iejpeeb Je meeseermeeer ogmeNee ieeJeeJej DeJeuebyetve jeneJes ueeieCeej veener.
meeOeer jenCeer DeeefCe ceee&oerle iejpee ieebOeerJeeo ns ceeve kejlees keer peesHeele Jekeleeree cetueYetle iejpee HetCe& nesle veener leesHeele
Jekeleeree vewefleke efJekeeme Mekee veener. ogmeNee yeepetuee iejpee Deefle Jee{efJeCes, Ss<eDeejece, YeesieJeeo,
ewve eeuee ieebOeerJeeo efJejesOe kejlees. oeefjeecegUs iegvnsieejer Jee{les leeeeceeCes DeeflemebHeeer DeeefCe
YeesieJeeoecegUs vewefleke efJekeeme nesle veener. cnCetve YeesieJeeoer mebmke=leeruee DeeefCe Deefleoeefje oesvner
eUeJes eemeeer ieebOeerJeeo meeOeer jenCeer DeeefCe ceee&oerle iejpee DemeeJeele eeJej Yej oslees.

3)

4)
efJeemlelee - Jeeqkeleuee peieCeeme DeeJeMeke pesJe{er mebHeeer iejpeseer Demeles lesJe{ere
mebHeeer Jekeleerke[s DemeeJeer. eercebleebveer peemleereer mebHeeer meceepeemeeer Kee& kejeJeer. DeeefLe&ke
mecelee DeeefCe veee ee cetueebeer meceepeele mLeeHevee kejCeemeeer ieebOeerJeeoeceOes `efJeemlelelee'
keuHevee megeefJeueer Deens. DeeefLe&ke efJe<ecelee ee mecemesJej GHeee cnCepese ieebOeer efJeeejeleerue
efJeemlelee lelJe nese.
ieebOeeree celes mebHeeer ner Keepeieer keOeere vemeles. mebHeeer meeceeefpeke GlHeeove Demeles. lee
mebHeeerceOes Deveskeebee Jeee Demelees. Yeeb[Jeueoej keeceieejebee efMeJeee mebHeeer keceeJet Mekele veener
efkebJee peceerveoej MeslekeNeebee ceoleerefMeJeee Heerke kee{t Mekele veener. leecegUs Yeeb[Jeueoej efkebJee
peceerveoej eebeeke[s peer mebHeeer Demeles leele meceepeeleerue keeceieej DeeefCe Meslekejer eebeener Jeee
Demelees. cnCetve Yeeb[Jeueoej Je peceerveoej DeeefCe Flej Deefleeerceble eebveer lee mebHeeeres Hekele
efJeemle DemeeJes. lee mebHeeeree GHeeesie leebveer meceepeeee efnleemeeer kejeJee. mebHeeer meceepeees
meceepeeee menkeeee&ves kesuesues GlHeeove Demeles. les meceepeemeeere JeeHejeJes ee ieebOeer efJeeejeuee
efJeemlelelee Demes cnues Deens. efJeemlelelee Sseqke Deens. Jeeqkeleefnle DeeefCe meeceeefpeke efnle
eleske eercebleeves meeOeeJes les kegCeeee lejer ngkegceeJeve efkebJee peyejomleerves veener lej mJeFsves
kejeJes.

160
ieebOeerJeeoeleerue mebHeeer DeeefCe efJeemlelelee efJe<eeke efJeeejeletve efJeveesyee YeeJes eebveer Yetoeve
eUJeU met kesueer nesleer. Yetoeve eUJeUeree eMeeveblej, eeceoeve eUJeU meg kesueer nesleer. Yetoeve
eUJeUer yejesyeje mebHeeeroeve eUJeU leebveer meg kesueer.
efJeemlelelee ee keuHevescegUs Yeeb[JeueJeeo, mebHeeeres keWerkejCe DeeefLe&ke efJe<ecelee Fleeoer
iees<eRvee DeeHeesDeeHee KeerU yemesue. eercebleevee efJeemlelesee ceeOeceeletve ceeveJeleseefle vewefleke kele&Jes
kejCeeeer mebOeer efceUsue ne efJeeej efJeelelesceeies neslee.
5)
jepekeejCeees DeeOeeeqlcekejCe - cetueebJej DeeOeeefjle jepekejeCe cnCepes jepekeejCeees
DeeOeeeflcekejCe nese. jepe kejCeeeer keuee DeeefCe jepekeejCe vewefleke cetueebHeemetve JesieUs kejCes
ieebOeervee ceeve veJnles. meJe& jepekeere ke=leer, Gers, OeesjCes eebes cegKe Oese veee DeeefCe
vewleerkeleseer mLeeHevee kejCes DemeeJes. meJe& jepekemeere mebmLee, jepekeere OeesjCes, jepekeere efveCe&e
vewleerke HeOoleerves JneJesle. jepekeere #es$eele megOoe meeOe DeeefCe meeOeve oesvner vewleerke DeeefCe eebieues
DemeeJes Goe. meceepeeleerue DeLee&peve kejCeeNeeJej Ieveelceke HeOoleerves Meemeveeves eesie kej ueeoeJes
Hejbleg kejeee mJeHeele esCeeje efveOeer Meemeveeves iejpet DeeefCe ieefjyeebee efnleemeeer eeceeefCekeHeCes
JeeHejeJee. DeMeeekeejs jepekeejCeees vewleerkeerkejCe Peeues lej je^ebeer DeeefLe&ke DeeefCe jepekeere
eieleer lej nesF&uee leeefMeJeee meeceefpeke DeeefCe DeeOeeeqlceke eieleer nesF&ue.
6) meJeexoe - meJe& Goe Demes oesve Meyo meJeexoeele DebleYeg&le Deensle. meJeexoe cnCepese meJeeee
Goe efkebJee meJeeeer eieleer nese ieebOeerJeeoeeceeCes meJeexoeeceOes meJe& ceeveJepeeleeree Goe Je efJekeeme
eeJej Yej Deens.meJeexoeele meJeees efnle DebleYet&le Deens. ogmeNeemeeer peiee ner Je=eer eele Deens.
eleske Jekeleeree efnleeceOese meJeees efnle DebleYe&gle Deens eeJej meJeexoeeee efJeeeme Deens. meJeexoe
Skeekeejee meceepeJeeo Deenss. ee meceepeJeeoele mebHetCe& meceepe Ske Deens lee<erves mebHetCe& meceepeees
efnle Peeues keer DeeHeesDeeHee Jekeleeres efnle nesF&ue eeJej Yej Deens. meceepeeuee neveer keve
Jekeleerefnleeuee eeOeeve osCes eeuee meJeexoeJeeoeee efJejesOe Deens.
meJeexoeeeer mebkeuHevee Jesoeleerue `meJe& eeCeercee$eeeer Skelee' keuHevesJej DeeOeejuesueer Deens.
ieerlee DeeefCe yegOoOecee&leerue `meJe& Yegleeefnleee' meJe& eeCeercee$eees efnle ner mebkeuHeveener meJeexoeeee
DeeOeej Deens. peeekeeMe veejeeCe eebveer meJeexoe mebkeuHevee efJekeefmele kesueer nesleer.
meJeexoe efJeeejmejCeerceOes DeMee meceepeeeer mLeeHevee kejCeeJej Yej Deens, pees meceepe
esce, SkeceskeebJej efJeeeme ,menkeee& ee cetueebJej DeeOeejuesuee Demesue. kegbgyeeceOes kegbgyeeleerue meJe&
Jekeleer pee cetueeee ejs SkeceskeebMeer yeebOeuesues Demeleele. leee cegueeee ejs meceepeeleerue meJe&
Jekeleerveer SkeceskeebMeer JeeieeJes Demee efJeeej meJeexoeele Deens. ner efJeeejmejCeer ueeskeebveer SsefkeHeCes
eqmJekeejeJeer eeJej meJeexoeeee Yej Deens.
7) mJeosMeer - Yeejleere DeLe&JeJemLee megOeejeJeer ee GsMeeves mJeosMeer lelJeeee ieebOeerJeeoele meceeJesMe
neslee. efyeefMeeee DeeefLe&ke OeesjCeecegUs pesJne Yeejleere DeLe&JeJemLee HetCe&HeCes keesmeUueer nesleer. lesJne
leer meeJejCeeee <erves ieebOeerveer mJeosMeeree eleskeeves eqmJekeej kejeJee Demee efJeeej ceeb[uee nesslee.
efyeefMe keeUele efyeefMeeee veerleereceeCes keeHetme keee ceeueeee mJeHeele Fbiue[eceOes
HeeefJeCeele esle neslee lesLes keejKeeveeceOes leees keeHe[ leeej keve les Yeejleele efJekeCeele esle

161
Demes. leecegUs Skeerke[s Yeejleeleerue keeHe[Gesie yebo He[uee neslee DeeefCe ogmejerke[s meJe& Hewmee
efyeefMeebee eflepeesjerle peele neslee. efyeefMeebee ee DeeefLe&ke OeesjCeecegUs Yeejleeleerue efyeefMe
jepeJeeruee DeeCeKeer cepeyegleer DeeefCe efmLejlee esle nesleer. jepekeere cepeyegleeree GHeeesie DeeefLe&ke
JeJemLee efmLej kejCeeme kesuee peele neslee. efyeefMe OeesjCeeceeiees ns keejmLeeve DeesUKetve
efyeefMeebee DeeefLe&ke OeesjCeeuee mJeosMeer lelJeeJoejs DeeUe IeeueCes ne efJeeej ee lelJeeceeies neslee.
mJeosMeer lelJeeeceeCes ueeskeebvee Demes DeeJneve kejCeele Deeues nesles keer ueeskeebveer HejosMeer
Jemleg JeeHe vees, efJekele IesT vees. Yeejleele leeej nesCeeNee Jemlet, keeHe[ JeeHejeJes. Keeoeree
eqmJekeej kejeJee. efyeefMeebee keeUele ueeskeebveer ee lelJeeeceeCes HejosMeer Jemleg DeeefCe keHe[eebee
nesUee kesuee. Keeoeres keeHe[ JeeHejeeuee megjJeele kesueer. mJele ieebOeerJeeeebveer mJeosMeeree Hekele
eeej kesuee veener lej Debieerkeej kesuee neslee. mJeosMeeree eMeecegUs DeLee&le efyeefMe DeLe&JeJemLesJej
HeefjCeece Peeuee. cnCetvee Demes cnCeCeele esT ueeieues keer ejKeecegUs efyeefMe meeceepe keesmeUues.
8)
Debefnmee DeeefCe mele - ner lelJes ieebOeerJeeoeeer ceOeJeleea lelJes Deens. mele cnCepes pes
KejesKeje DeeqmlelJeele Deens les nese. mele ns ieebOeerJeeoeleerue `meeOe' Deens. ns meeOe ieeCeemeeer
`meeOeve' cnCepes Deefnbmee nese. DeefnmeWee efJeefJeOe yeepet Deensle.
1)
Jeweeefjke Deefnbmee - eebieue efJeeej kejCes, eebieuee nslet DemeCes.
2)
Yee<esletve Deefnbmee - yeesueCes, Yee<ee eeejs kegCeeueener ogKe nesF&ue, vegkemeeve nesF&ue DeMee
Meyoebee GHeeesie ve kejCes.
3)
ke=leerletve Deefnbmee - ke=leerejs kegCeeueener ogKeeHele ve kejCes.
meJe& Oecee&ceOes Deefnbmee lelJe cegKe lelJe Deens. ieebOeeRveer mJele: `meleeen' `efJeemlelee'
DeeefCe `meJeexoe' ee mebkeuHeveebee mJeHeele Deefnbmee DeeefCe mele ner lelJes JeJenejele DeeCeueer.
Deefnbmee ee meeOeveeejs cnCepese `meleeen~ `efJeemlelelee', `meJeexoe' ee mebkeuHeveebee DeeejCeeves
meceepeele eebleer Ie[t Mekeles eeJej ieebOeerJeeoeee Yej neslee. ee ceeiee&ves nesCeejer eebleer ner leelHegjles
yeboue Ie[efJeCeejer veener lej meceepeele keeecees yeoue Ie[Jetve DeeCeCeejer jenerue eeJej ieebOeerJeeoeee
Yej neslee. ieebOeerveer ee lelJeebee DeeOeejeJej Deeefekesle DeeefCe Yeejleele eebleer Ie[Jetve DeeCeueer nesleer.
9)
meleeen - Yeejleere mJeeleb$e eUJeUerceOes npeejes meleeeneRveer Yeeie Iesleuee neslee.
mJeeleb$eue{eele efyeefMeebee Deveeeer OeesjCeeefJeOo meleeenerbveer meleeen kesuee, lesJne efyeefMeebveer
meleeeneRJej ueeereepe& kesuee, leebvee legbieele ekeues lejerner meJe& meleeener Meeble nesles,
Deefnbmeelceke HeOoleerves eefleefeee osle nesles DeeefCe mele Je veeeemeeer ue{e osle nesles.
meleemeeer Deeen Demee meleeeneee MeyoMe DeLe& Deens. meleeeneceOes meleemeeer,
veeeemeeer Deeen Demelees. pesJne SKeeee Jeeqkeleuee ns ceeefnle Demeles keer lees meleeee DeeefCe
veeeeee yeepetves ue{e oslees lesJne lee efJeeemeeletve lee JeeqkeleceOes Oewe& esles, ue{Ceeeer leekeo
esles. Deveeeer DeeefCe Keesee iees<ermeeer meleeen kesueee peeT Mekele veener. meleeen meeOeve
ogye&ueees veener lej, Metj Jekeleeres meeOeve Deens. meleeenemeeer meleeen kejCeeNee JekeleerceOes
ceveees yeU, DeelceefJeeeme, meleeJej efJeeeme, osJeeJej efJeeeme, menveMekeleer Fleeoer DeeJeMeke
Demeles. DeelceMekeleeree yeUeJej meleeener ue{t Mekelees.

162
meleeenees ekeej - 1) meefJevee keeeosYebie 2) Demenkeej 3) njleeU 4) OejCes OejCes 5)
yeefn<keej 6) efnpejle 7)GHees<eCe 8) Depe&, efveoMe&ves kejCes 9) Meeblelee meefcelee.
1)
meefJevee keeeosYebie - Deveeeer keeeeeuee efJejesOe kejCes, lees keeeoe ve HeeUCes cnCepes
meefJevee keeeosYebie nese. ogmejs cnCepes Deeojegkele DeeefCe eebieuee ceeiee&vese keeeosYebie kejCeele
eslees. Goe. 1930 meeueer ieebOeerbveer oeb[er esLes efceeee keeeoe cees[tve meefJevee keeeosYebie kesuee
neslee.
2)
Demenkeej - keesCelesner Meemeve ueeskeebee menkeeee&efMeJeee keee& ke Mekele veener.
Meemeve o[HeMeener kejCeejs DeeefCe Deveeeer Demesue lej DeMee Meemeveeuee efJejesOe kejCes ueeskeebes
kele&Je Deens Demes ieebOeeres cele nesles. eemeveeeer Demenkeej cnCepes Meemeveeeer eleske efkeeCeer
De[JeCetke kejCes. Goe. kej ve osCes, MeeUe, kee@uespe, veeeeuee Fleeoer Meemekeere mesJee ve osCes
.1920 meeueer ieebOeerveer efyeefMe Meemeveeee DeveeeeefJeOo osMeJeeHeer Demenkeej Deeboesueve keve
efyeefMeebvee pesjerme DeeCeues nesles,
3)

njleeU - Meeblelesee ceeiee&ves keece kejCes LeebyeefJeCes cnCepes njleeU nese.

4)
OejCes - Deveee kejCeeNee Jekeleeree IejeHeg{s, ogkeeveeHeg{s, keeee&ueeeHeg{s OejCes Oeve
efve<esOe Jekele kejCes DeeefCe Deveee kejCeeNeeuee leeee ke=leereer peeCeerJe keve osCes. ne GsMe
OejCes OejCeeceeies Demelees. OejCes MeebleleeHetCe& ceeiee&ves kejeJeerle eeJej ee efJeeejmejCeeree Yej Deens.
5)
yeefn<keej - Deveee kejCeeNee Jekeleer efkebJee mebmLesee ke=leerceOes efkebJee keeee&ceOes
menYeeieer ve nesCes cnCepes yeefn<keej nese.
6)
GHees<eCe - Deveeeeuee efJejesOe kejCeees ns meJee&le eYeeJeer meeOeeve Deens. ee meeOeveeee
DeJeuebye kejCeemeeer meleeenerceOes eeb[ DeelceyeU, efMemle, efveYe&leee, efveMee DemeCes DeeJeMeke
Demeles. ns meeOeve DeefleMee keerCe Deens leeee JeejbJeej GHeeesie nesT vees. mJeeLe& DeeefCe
eefmeOoermeeer lej ee meeOeveeee GHeeesie neslee keecee vees.
7)

efveoMe&ves - efcejJeCetkee kee{Ces, efve<esOe, ceesee& Fleeoer.

8)
Meebleleemeefcelee - meYee, meefcelee, MeerKejHeefj<eoe Deeeesefpele keve eee&
efJeeejefJeefveece eeJoejs SKeeee mecemesJej lees[iee kee{Ces, Deepeee keeUele oesve osMeeleerue
mecemee eee ceeiee&ves mees[efJeCeele esleele.
cegueceeHeve : Jejerue ieebOeerefJeeej cnCepes Hekele Hegmlekeer lelJe%eeve veener. Jejerue efJeeejebee DeJeuebye
oef#eCe Deeefekesle (1893 les 1914) Yeejleereebvee meeceeve JeeieCetke efceUeJeer DeeefCe JebefMeke mecelee
efvecee&Ce kejCeemeeer ieebOeerveer kesuee neslee. eeesie cnCetve megjJeeleeruee leebveer Jejerue efJeeejebee DeJeuebye
kesuee. leeveblej lee efJeeejebeer eMemJeerlee ue#eele Deeueeveblej Yeejleere mJeeleb$eeUJeUeRee
(1920 les 1945) ue{e leebveer Jejerue lelJeebJej efouee. leeveblej efJeveesyee YeeJes, ceeeaveuegLej

163
efkebie, peeekeeMe veejeeCe DeeefCe peieeceOes Deveske efkeeCeer ee efJeeejebee DeJeuebye Peeuee Deens.
ieebOeerefJeeej Hekele jepekeere lelJe%eevee veener lej Ske mebosMe Deens. peerJeveees lelJe%eeve Deens
peeceOes megKeer, meceeOeeveer peerJeveeee mebosMe Deens.

14.4 meejebMe - lekelee - ieebOeerJeeo

1

ieebOeerJeeoeee
DeLe&

mJeHe

4
cegueceeHeve

JewefMe<s efkebJee lelJes

1) SkemebIe
2) ceOeJeleeakeuHevee
mele, Deefnbmee
meeOemeeOevemetefelee
3) Oece&lelJeevee JeemleefJeke
Je JeeJenerefjke mJeHe
4) Oece& + efJe%eeveeee
cesU

14.5 eMve
1) ieebOeerJeeoeee cegKe lelJeebeer eee& keje.
2) ieebOeerJeeo cnCepes keee? ieebOeerJeeoees mJeHe meebiee.
3) ieebOeerJeeoees cegueceeHeve keje.

1) jepekeere efJekeWerkejCe
2) DeeefLe&ke efJekeWerkejCe
3) meeOeer jenCeer
ceee&efole iejpee
4) efJeemlelee
5) cet ueeJej DeeOejerle jepekeejCe
6) meJeexoe
7) mJeosMeer
8) meleeen