Fantazma neo otomane

RrK Rron Kryeziu

Rron Kryeziu
Ardhja e kryeministrit te Turqis, Recep Tayyip Erdogan, ndodhi gjat ksaj
periudhe, kur Kosova sht n zgjedhje lokale.
Vizitat e prfaqsuesve t shteteve t cilat llogariten si superfuqi botrore, nuk
jan te rralla ne Kosov. Zakonisht do president, kryeministr, ministr apo
diplomat i cili vjen ne Kosove si prfaqsues i ndonj shteti, jep mesazhe pr
ndrtim te mtejshm te demokracis, sundim te ligjit, treg t lir, zgjedhje t
lira, harmoni mes etniciteteve, liri t lvizjes s lir dhe liri t shprehjes. Pra,
thn n prgjithsi, q t gjith kta prfaqsues kan predikuar pr parimet
baz t demokracis, t cilat jan t domosdoshme pr nj shoqri t
shndosh, si dhe pr ndrtimin e shtetit t s drejts. A e bri Erdogani t
njjtn gj? Fatkeqsisht jo! Por pse?
Me datn 23 tetor 2013, u b inaugurimi i terminalit t ri n Aeroportin
Ndrkombtar t Prishtins Adem Jashari. Kryeministri Hashim Thai ftoi dy
kryeministra, Edi Ramen dhe Erdoganin, q t bhen nun t terminalit t ri,
duke marr pjes n ceremonin e inaugurimit: prerjes s shiritit. Besoj se secili
qytetar i Kosovs sht gzuar pr ndrtimin e terminalit t ri. Ky terminal
prpos q do ti ngrit kapacitetet e aeroportit, duke e lehtsuar udhtimin pr
qytetar, e ka edhe nj simbolik shum t muar. Aeroportet, duke e mundsuar
lvizjen e njerzve, mundsojn lvizjen e ideve, besimeve dhe ndrrave. Por,
rrall kush e ka pritur q n terminalin e ri, ende t virgjr, pr her t par
mbi t do t ateronin dy korba, t cilt do t na kumtonin nj zezon. Nj ide t
s kaluars, nj besim t s kaluars dhe nj ndrr t keqe t s kaluars e cila
pr ne shqiptart ishte realitet.
Kjo tendenc e kobshme u zbulua trsisht pas prfundimit t inaugurimit.
Ather kur Sulltani (Erdogani) dhe Vezirt e tij (Thai me Rama) arritn n
Prizren, ku i priti Emiri (Ramadan Muja). Ky manifestim i cili u mbajt n Prizren
(n qytetin ku u unifikuan Shqiptart) kishte karakter tragjikomik, si vals lumturie
n sfond t prgjakur. M duhet ti largohem diskursit letrar, ngase realiteti sht
realitet, e jo letrsi, as panoptikum imagjinate.
Duke marr parasysh se jemi n kohen kur po mbahen zgjedhjet lokale,
organizimet e ktilla nuk duhen ta ken konotacionin e fushats elektorale, pasi
q nj gj e ktill sht e ndaluar edhe me ligj. Por, ligji u shkel si shpesh her.
Treshja e Madhe, Erdogan, Thai dhe Rama, e prkrahen shprehimisht
kandidatin e PDK-s pr Prizren, Ramadan Muja. Thai iu referua atij si kryetar i
tashm dhe i ardhshm i Prizrenit. Erdogan e lavdroi at dhe punn e tij n
Prizren, krejt rastsisht n kohn e zgjedhjeve. Ndrsa, prezenca e Rams ishte
befasi, pasi ai n vitin 2009, kur Erdogan shkoi n Shqipri dhe u takua me ish
kryeministrin Sali Berisha, Rama i bri nj mori kritikash. Por, kjo gj sht krejt e

kuptueshme pr nj njeri t kontradiktave dhe standardeve t dyfishta. N fakt, i

tr organizimi e kishte nj dykuptimsi, nj polarizim t skajshm t
botkuptimeve t cilat servoheshin si nj ide e vetme.
Deklarata e Erdoganit se Kosova sht Turqi dhe Turqia sht Kosov, shprehu
haptas planet neo-otomane t Qeveris turke pr nj ekspansion modern
(kulturor dhe ekonomik) mbi ish vendet e Perandoris Otomane. N ann tjetr
ishte Thai i cili n fjalimet e tij edhe presjet i ka zvendsuar me termet
Evropa, Bashkimi Evropian dhe integrim n strukturat euroatlantike,
uditrisht at dit u paraqit si ithtar i neo-otomanizmit. Kjo gj m s miri
vrehet kur ai dhe Erdogani i thoshin njri-tjetrit vlla, duke e paralajmruar nj
vllazri t prhershme, prderisa termi vllazri (hermandad, fratellanza etj.)
prgjat historis kryesisht ka shrbyer si etiket pr grupimet me pikpamje
ekstremiste fetare, mafioze dhe kriminale, q kan punuar vetm pr interesat e
njri-tjetrit, si p.sh t vllait apo dhndrit .
Metodat t cilat aplikohen pr qeverisje t brendshme n shtetin e Turqis nga
Erdogani dhe kabinetit ekzekutiv i tij, reflektohen edhe n politikn e jashtme t
Turqis. Ky shtet i rikonsoliduar me reformat e babait t kombit turk, Kemal
Ataturkut, ishte projektuar pr nj kah oksidental (evropian). Mirpo, qysh prej
ardhjes s Erdoganit dhe partis s tij n pushtet, e njohur si parti me tendenca
ekstreme fetare, u lkundn themelet baz t demokracis n kt vend.
Laiciteti i shtetit u vu n pikpyetje, represioni ndaj gazetareve, mediave dhe
opinionit publik trhoqi vmendjen e shum vendeve perndimore. Shtypja e
protestave me dhun duke e instrumentalizuar ushtrin shtetrore si vegl t
ekzekutivit, bri q shum kush ta v n dyshim kahun evropian t Turqis.
Projekti i Ahmet Davutoglus (ministr i Punve t Jashtme t Turqis) n
brtham t vet e ka ribrendingun e Perandoris Otomane, duke e synuar nj
ekspansion t stilit modern. Nuk bhet fjal m pr pushtim me dhun, por
thirrje pr nj ribashkim t t gjitha vendeve qe dikur ishin nn Perandorin
Otomane, prmes kulturs, ekonomis dhe rimodelimit t identitetit. Kjo ideologji
orientale nuk prputhet me rrethanat e reja t krijuara n Ballkan. T gjitha
shtetet ballkanike po synojn pr antarsim ne Bashkimin Evropian, prderisa
Turqia n vitet e fundit nuk po synon drejt evropianizimit , por po tenton q
Evropn ta ysht drejt turqizmit.
Raporti i Kosovs dhe Turqis sht ndrtuar qysh para 500 viteve nn ombrelln
e Perandoris Otomane. Andaj, ka shum gjra q na bashkojm, po aq edhe q
na ndajn. Fillimisht duhet te lirohemi nga miti se ne jemi nj. Nj ndr faktort
kryesor, po kurrsesi i vetmi q ndikoi n vonesn ton historike, sht pikrisht
pushtimi Otoman. Ky pushtim pamundsoi krijimin e nj kohezioni mes
shqiptareve, i privoi Shqiptart nga shkollimi n gjuhn shqipe, pr dallim nga
gjitha vendet e tjera q e kishin kt t drejt gjat okupimit.
Sot, raportet tona mund te ndrtohen n shum mnyra tjera, por jo prmes
neo-otomanizmit q Ismail Kadare n librin e tij Mosmarrveshja e cilson si
nj fantazm. Kjo fantazm e s kaluars nuk duhet lejuar t frymoj mes t
gjallve.

Ka ardhur koha q ne shqiptart, kudo q qeverisim n Ballkan, t lirohemi nga

disa reflekse t trashguara nga e kaluara. T lirohemi nga folklorizmat q n
shekullin XXI tingllojn perverse. Vllezr i quanim edhe kinezt, sovjetikt dhe
serbt. A mos vall nuk mjafton t jemi miq apo partner. T lidhemi prmes
traktateve ekonomike, marrdhnieve bilaterale dhe mekanizmave tjer me an
t, t cilave bota e perndimit ndrton marrdhnie t shndosha?