Anda di halaman 1dari 13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

Dolorabdominalagudo
Fechadelaltimarevisin:08/04/2013

ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Culessonsuscausas?
3. Cmodebehacerseeldiagnsticode
unpacienteconDAA?
4. AlgoritmodemanejodelDAA
5. Bibliografa
6. Msenlared
7. Autoras

Dequhablamos?
Eldolorabdominalesunsntomainespecficodemultituddeprocesosquesibiensueleser
originadoporcausasintraabdominales,tambinpuedeserprovocadoporprocesos
extraabdominalesoporenfermedadessistmicas(DazM,2007).

Eltrminodolorabdominalagudo(DAA)seaplicaaaquellospacientesquepresentandolor
abdominaldecomienzogradualosbito,sinunacausaconocidaenelmomentodesu
evaluacin(DazM,2007).Arbritariamente,puededefinirsecomoaquelquetieneunaevolucin
inferiora7das(MontoroMA,2006).
Debemosdiferenciarelconceptodeabdomenagudodeuncuadrodedolorabdominal.El
abdomenagudopuededefinirsecomouncuadroclnicocaracterizadoporlapresenciadedolor
abdominaldeiniciobruscoconimportanterepercusindelestadogeneral.Exigeunenfoque
sistemticoyordenadoparaestablecerundiagnsticoprecoz,yaqueconfrecuenciaimplicala
consideracindeunaintervencinquirrgicayporquelavafinalcomneslaperitonitis,que
sueleseguirsedeshock,insuficienciarenalaguda,acidosis,insuficienciarespiratoria,sepsisy
cifraselevadasdemortalidad(HutseyF,2005).
Lamayoradelosclnicosresaltanlasdificultadesquecomportaestablecerundiagnstico
etiolgicocorrectoanteunDAA.Sloel60%deloscasossubsidiariosdeingresoson
diagnosticadoscorrectamente.Portodoello,debemosconsiderarelDAAcomounautntico
desafoclnico(DazM,2007).
Paraunacorrectaevaluacin,serequiereunconocimientobsicodelossiguientesaspectos
(DazM,2007):
Mecanismosresponsablesdeldolor.
Entidadesclnicasimplicadasensuetiopatogenia.
Lospatronestpicosdepresentacin.
Causasinusualesy/ofactoresqueconfrecuenciaconducenaerror.

Culessonsuscausas?
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

1/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

Pararealizarunacorrectaorientacinetiolgica,nosserdegranayudaconocerlasbases
fisiopatolgicasdelDAA.
Eldolorabdominalpuedetenerdiferentesdesencadenantesyvasdepropagacin,as,
podemosdistinguirtrestipos:dolorvisceral,dolorreferidoydolorparietal(tabla1).
Tabla1.Tiposdedolorabdominal(MontoroMA,2010PatioJF,2012).

Dolorvisceral
Transmitido
principalmentepor
fibrasubicadasen
lasparedesdelos
rganoshuecosy
enlacpsuladelos
rganosslidos.
Seproducepor
distensin,
inflamacin,
isquemiaopor
afeccindirecta.
Maldelimitado,
pudepercibirseen
lalneamediaporla
inervacinbilateral.
Comienzogradual,
sordo,urenteo
clico.
Seasocia
frecuentementea
sntomas
vegetativos:
inquietud,
sudoracin,palidez,
nuseasyvmitos.
Noexistenreasde
hiperalgesianide
contractura
muscular.

Dolorreferido
Sepercibe
enuna
localizacin
distanteal
estmulo
mximo.
Aparece
cuandoel
estmulo
viscerales
msintenso
oelumbral
deldolor
est
disminuido.
Elpatrnde
irradiacin
ayudaal
diagnstico.

Dolorparietal
Localizadoexactamenteen
lazonaestimulada,debido
aladistribucinunilateral
delainervacinsomtica.
Eseldolorsomticoo
secundarioqueseorigina
enestmulosdela
musculatura,ligamentos,
huesos,nerviosyvasos
sanguneosporelproceso
patolgico.
Seagravaconlatos,la
deambulacinyala
palpacindelazona
afectada.
Seacompaade
hiperalgesiaydefensa
muscular.

Unejemploclsicoeslaapendicitisaguda.Laobstruccindelaluzapendicular,produce
distensindesusparedesysedesencadenaunprocesoinflamatorio,quesetraduceenel
comienzodelasintomatologacomodolorabdominaldifusoymallocalizadoconcomponente
vegetativo(dolorvisceral),conformeprogresalaafectacindelapared,seirritaelperitoneo
parietalporvecindadyapareceundolorlocalizadoenfosailacaderechaconcontractura
muscular(dolorparietal)(HutseyF,2005MontoroMA,2010).
Losestmulosdesencadenantesdeldolorabdominalsepuedenagruparentresgrandesgrupos:
detipomecnico,detipoinflamatorioydetipoisqumico:
Mecnicos:sonlatraccin,ladistensinyestiramientosobrelascapasmuscularesdelas
vscerashuecas,elperitoneoylacpsuladelasvscerasmacizas.Esimportantequese
produzcademodobruscopuesunainstauracinprogresivapuedenoocasionardolor.
Inflamatoriaseisqumicos:laliberacindesustanciasimplicadasenelproceso
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

2/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

inflamatoriotantofsico(cesedelriegosanguneo)comoinfeccioso,esunpoderoso
estmulodoloroso,ascomoloscambiosenlatemperaturayPH(asociadosal
metabolismoanaerobioenelcasodelaisquemia)(HutseyF,2005DazM,2007).

TeniendoencuentalasbasesfisiopatolgicasdelDAA,debemosesforzarnosenclasificarel
casodeunpacienteconDAAenunodeestoscincograndessndromes:
1. Inflamacinvisceral.
2. Oclusinintestinal.
3. Isquemiaintestinal.
4. Perforacinvisceral.
5. Hemorragiaintraabdominal.
Esteesquemanosayudaasersistemticosenlaevaluacin,antesdeplanteareldiagnstico
etiolgico(MontoroMA,2010).
Debemostenerencuentaqueexistencausasintrayextraabdominalesyqueellistadodelas
mismasesamplio(tabla2).
Tabla2.Causasintrayextraabdominalesdeldolorabdominalagudo(MontoroMA,2006MontoroMA,2010).

Causasintraabdominales
Estmagoyduodeno:lcera
ppticaconpenetracino
perforacin,vlvulogstrico.
Intestinodelgado:GEA,
apendicitis,EII,obstruccin,
pseudooclusin,perforacin,
isquemiaintestinal,isquemia
mesentricaaguda,angina
intestinal,diverticulitisdeMeckel.
Intestinogrueso:colitis
infecciosa,EII,megacolon,
diverticulitis,perforacin,
oclusin,colitisisqumica.
Hgado:hepatitisaguda,
sndromedeBuddChiari,
trombosisportal,infartoheptico,
abscesoheptico,roturao
necrosisdetumorheptico.
Vasbiliaresypncreas:
colangitis,colecistitis,
pancreatitis.
Bazo:roturadebazo,infarto
esplnico.
Aparatogenitalfemenino:
roturaotorsindequisteovrico,
salpingitisaguda,embarazo
ectpico,roturauterina,
endometritis,piosalpinx,
amenazadeaborto,
dismenorrea,ovulacin.
Urolgicas:cliconefrtico,ITU,
pielonefritis,perinefritis,absceso
perirrenal,torsindetestculo,
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

Causasextraabdominales
Torcicas:IAM,pericarditis,
miocarditis,endocarditis,neumona
basal,neumotrax,infartopulmonar,
roturadeesfago.
Metablicas:enfermedadde
Addison,hiperparatiroidismo,
feocromocitoma,tirotoxicosis,
hipercalcemia,uremia,cetoacidosis
diabtica,hiperlipoproteinemia,
angioedemahereditario.
Hematolgicas:drepanacitosis,
porfiriaagudaintermitente.
Txicas:intoxicacinporplomo,
picaduras,deprivacindeopiceos,
casticos,anticolinrgicos,bezoares,
cocana,anfetaminas,paracetamol,
alcohol.
Conectivopatas:AR,LES,prpura
deSchnleinHenoch,panarteritis
nudosa.
Sndromesautoinflamatorios:
fiebremediterrneafamiliar,fiebre
peridicafamiliar(sndromeTRAPS),
hiperinmunoglobulinemiaIgD(HIDS),
sndromePFAPA(estomatitisaftosa,
faringitisyadenitis).
Neurolgicas:herpeszster,tabes
dorsal,causalgia,epilepsiaabdominal.
Vertebrales:dolorradicular,leo
secundarioafracturavertebral.

3/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

retencinurinaria,prostatitis.
Retroperitoneo:roturao
diseccindeaneurisma
abdominal,hemorragia
peritoneal.
Paredabdominal:hematomas
delosmsculosrectos.
Peritoneo:peritonitisbacteriana
primariaoespontnea.
Mesenterio:linfadenitis
mesentrica.

CmodebehacerseeldiagnsticodeunpacienteconDAA?
Laaproximacindiagnsticaalpacientecondolorabdominalagudoseapoyaenunaanamnesis
detallada,unaexploracinfsicameticulosayunusoracionalyeficazdepruebas
complementariasdelasquedisponemos(GonzlezF,2012).

Anamnesis
Lahistoriaclnicadeberainterrogartrespuntosesenciales:antecedentesclnicosdelpaciente,
semiologadeldolorysntomasasociados.
A.Antecedentespersonales:
Lacorrectarealizacindelahistoriaclnicaylaexploracinfsica,sonelprimerpasoparael
diagnsticodiferencialyparaqueelmdicodeatencinprimariaseaprecisoenelenfoqueyla
derivacindelpacientealosserviciosdeurgencias(GonzlezF,2012DazM,2007).

Edadysexo.
Antecedentesfamiliares.
Antecedentesmdicos:
Enfermedadesmetablicas:elhiperparatiroidsmoolahiperlipoproteinemiase
encuentranimplicadasenlaetiopatogeniadealgunaspancreatitis.Otrascomoel
hipotiroidismo,laDiabetesMellitusolaenfermedaddeParkinson,puedenprovocar
episodiosdepseudoobstruccinintestinal.
Factoresderiesgocardiovascular(FRCV),arritmiasyestadosde
hipercoagulabilidad:nosdebenponerenalertaparasospecharuncuadrode
isquemiaintestinal.
Antecedentesquirrgicos:elantecedentedeunalaparatomapreviatieneespecial
relevancia,puestoquelapresenciadebridasesunadelascausasmsfrecuentesde
oclusindelintestinodelgado.
Antecedentesginecoobsttricos.
Abusodealcohol:frecuentementeserelacionaconepisodiosdepancreatitis.
Consumodedrogasuotrassustanciastxicas:drogasvasoconstrictorascomolacocana
puedendesencadenaruncuadrodeisquemiaintestinal.
Tratamientoactual:especialatencinaanalgsicoseinmunosupresores.
Ultimaingestaoral.
Hbitointestinal.
Episodiossimilaresprevios.
Datospsicosociales:laprcticadeejerciciofsicooalgndeporte(porejemplo,los
corredoresdegrandesdistancias),puedenincrementarlaprobabilidaddedesarrollar
episodiosdeisquemiaclica.

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

4/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

B.Semiologadeldolor:
Muchasvecesnosdalaclavedeldiagnsticoyesunodelospilaresparaorientareldiagnstico
diferencial(DazM,2007PrietoJM,2005).
1.Tiempodeinicioyduracin(Guadeabordaje,2010)
Sbito:
Perforacindevscerahueca(lcerappticaperforada,roturadeaneurisma
artico,diseccinaorta,embarazoectpicoroto).
Isquemiacardaca(IAM)omesentrica.
Torsindequisteovricootorsintesticular.
Litiasisureteral.
Rpido/progresivo(minutos/horas):
Elcliconefrticoolapancreatitisagudapuedenocasionaruncuadrodecomienzo
bruscooqueprogresaenpocosminutos,perotambinpuedenteneruninicioms
insidioso.
Herniaestrangulada.
Vlvulos.
Gradual(horas):
Sndromedeinflamacinvisceral(apendicitis,colecistitis,diverticulitis,pancreatitis,
clicobiliar).
lcerapptica.
Infeccinurinaria,retencinurinaria.
Obstruccinintestinodelgado.
2.Localizacin
Podemosorientarmejorelcuadrosiclasificamoslasposibilidadesdiagnsticasentornoatres
localizacionesgenricas(tabla3).
Tabla3.Localizacionesgenricasdeldolorabdominal(MontoroMA,2006).

Superior
Procesoshepatobiliaresy
pancreticos.
Enfermedadrelacionadas
conelcido:esofagitisy
lcerapptica.
IngestadeAINES.
Infartoyabsceso
esplnico.
Neumona.
Infartoagudode
miocardio.
Herpeszster.
TEP.

Inferior
Apendicitisaguda.
Enfermedad
diverticularde
colon.
Clculosreno
ureterales.
Enfermedadplvica
inflamatoria.
Causasgineco
obsttricas.

Difuso
Casisiemprees
expresindeun
sndromedeinflamacin
visceralgrave:isquemia
mesentrica,oclusin
intestinalyperitonitis.
Otras:gastroenteritis
aguda,migraa
abdominal,
enfermedadessistmicas
ymetablicas.

3.Irradiacinymigracin
Elcambioenlalocalizacindeldolortieneimportanciadiagnstica.Debemosdistinguirla
ubicacindeldolorenelmomentodelaexploracindelpaciente,delaubicacincuandose
inicieldolor(PatioJF,2012).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

5/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

Irradiacinahipocondrioderechoyzonasubescapular:clicobiliarycolecistitis.
Dolorencinturn:tpicoenpancreatitis,aunquetambinpuedeaparecercuandohay
unamarcadadistensingstricaointestinal,oenpersonasconbajoumbraldeldolor.
Irradiacinaespalda:procesosbiliopancreticos,lcerappticaconsignosde
perforacin,patologarenoureteralovertebral,procesosginecolgicos.Nodebemos
olvidarnosnuncadelaneurismadeaortaabdominal.
Irradiadoaingle:propiodelcliconefrticoydelaneurismadisecantedeaorta.

4.Intensidad
Suelerelacionarseconlagravedad(enescalade110).
5.Tipodedolor(PatioJF,2012)
Muyagudo:nosealiviaconanalgsicos,sueleindicartrastornosvasculares.
Intenso:secontrolarpidamenteconanalgsicosendovenosos.Caractersticode
pancreatitisaguda,peritonitis,isquemiasintestinalesporestrangulamientooporaccidente
vascular.
Sordo,vagoymallocalizado:norequiereanalgesiaparasucontrolygeneralmenteesde
iniciogradual.Tpicodelaapendicitisagudaydeladiverticulitis.
Intermitenteodetipoclico:sueleacompaarsederuidosperistlticosmarcados.
CaractersticodeGEAydelaobstruccinintestinal.

6.Factoresmodificadores(DazM,2007Guadeabordaje,2010HutseyF,2005Garca
A,2011)
Circunstanciasqueagravanoalivianeldolor.Cambiosposturales,ingestadealimentos,
vmitos,defecacin,palpacin,ejerciciofsico,etc.Ejemplos:
Colitis:mejoratraslasdeposiciones.
Pancreatitis:mejoraalinclinarsehaciadelante.
Ulceroso:aumentatraslaingesta.
Irritacinperitoneal:aumentaconelmovimiento.

C.Sntomasasociados:
Eldolorabdominalnosuelepresentarsecomonicosntomaenunpaciente,sinoacompaado
porotrasintomatologaquenosayudaadisminuirsucarcterinespecfico(tabla4).
Tabla4.Sntomasasociados(MontoroMA,2006GonzlezF,2012).

Fiebre
Escalofro

Temprana:procesoneumnico,infeccinrenal,biliaroenterocolitis.
Tarda:apendicitis,diverticulitisocolecistitis.
Caractersticodelasinfeccionesurinariasydelsistemabiliar.

Sntomas
Anorexia:suausenciaesprcticamenteincompatibleconel
gastrointestinales diagnsticodeapendicitis.
Nuseas.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

6/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

Vmitos:
Materiasvomitadas(vmitoalimenticio,bilioso,fecaloideo,
etc.).Elvmitofecaloideosugiereuncuadrodeoclusin,
aunquepuedeaparecertambinenelleosecundarioa
peritonitis.
Relacindelvmitoconeldolor,quesuelealiviarel
disconfortenlaoclusinmecnica.
Estreimiento:acompaafrecuentementealoscuadrosdedolor
abdominalagudocomolaoclusinintestinal,laisquemia
mesentricaolainflamacinvisceral(exceptogastroenteritis
infecciosa,enfermedadinflamatoriaintestinalycolitisisqumica).
Diarrea:siesacuosaasociadaadolorsugieregastroenteritispor
mecanismoenterotxico.
Productospatolgicosenheces:
Sangreypus:colitisinfecciosa,EII,colitisisqumica.
Sangradodemayorcuanta,sospechar:enfermedad
diverticular,angiodisplasia,fstulaaortoentrica.
Ictericia:problemaenlaencrucijadahepatobiliopancretica,hgado
desepsisocrisishemolticas.
Sntomas
cardiovasculares

Sncope:IAM,aneurismadeaortaabdominal,embarazoectpico,
hemorragiaintestinal,roturadebazo.

Sntomas
respiratorios

Disnea,tos.

Sntomas
urolgicos

Disuria,polaquiuria,tenesmo.

Sntomas
ginecolgicos

Atencinalosantecedentesginecoobsttricosespecialmenteen
mujeresenedadfrtil.Interrogarhistoriamenstrualyposibilidadde
embarazo.

Otros

Sndromeconstitucional.

Exploracinfsica
Debemoscomenzarsiempreconunaevaluacindelestadogeneral.Paraverificarlainspeccin
ylosdemsprocedimientosexploratorios,elpacientedebeestarendecbitosupinoyconel
abdomencompletamentedescubierto.Labipedestacinseutilizaparaelestudiodelaesttica
abdominalyparaponerdemanifiestoposibleshernias(tabla5).
Tabla5.Exploracinfsicageneral(MontoroMA,2006MontoroMA,2010).

Estadogeneral

Constantes:FC,FR,T,PA,cambiosortostticosdelaPA,
pulsos.
Descartarsignosdemalpronstico:alteracin
hemodinmica,alteracindelniveldeconciencia,cambios
coloracinpielymucosas,ausenciadepulsosdistales,
dificultadrespiratoria,crepitantes,etc.

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

7/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

Inspeccin

Auscultacin

Palpacin

Movilidadespontneadelaparedabdominalyconlos
movimientosrespiratorios(enlosprocesosquecursancon
irritacinperitonealseproduceinmovilidaddurantela
respiracin,existiendounarespiracinsuperficial).
Cicatricesdeintervencionesanteriores.
Simetraabdominal.
Masasprotuberantesodistensinabdominal.
Circulacincolateral,vesculas(herpeszoster)uotros
signoscutneoscomolaequimosisperiumbilical(signode
Cullen)yenflancos(signodeGreyTurner)queson
caractersticosdelaspancreatitisnecrohemorrgicas
graves.
Otrossignosclsicoscomoel"ndulodelahermanaMara
Jos"(masaenreginumbilicalyrepresentauna
metstasiscutneadeunadenocarcinoma
intraabdominal),etc.

Valoralaintensidadycaractersticasdelosruidos
abdominales.
Deberealizarseduranteunos2minutos.
Enunperistaltismonormalseescucharuidointestinalcada
1a3minutos,pudiendoencontrarausenciaderuidos(ileo
paralticooreflejoporperitonitis),ruidosmetlicos
(caractersticosdelaobstruccinintestinal),etc.
Valorarlaexistenciadesoplosintraabdominales
(caractersticosdeaneurismasarticos).

Esaconsejableempezarporelpuntomsalejadodela
zonaproblemaparaevitarprovocarunacontractura
(defensaabdominal)quedificultelapalpacindeotras
reas.Sonsignosdeirritacinperitoneal:
Dolorintensotrasladescompresinbruscadel
abdomen.
Hipersensibilidaddesencadenadaporlatosopor
movimientosbruscos.
Contracturaabdominal.
Dolorsignificativoalapalpacinenelreaafecta.
SignodeMurphy:valoralaexistenciadeunacolecistitis
aguda.Secolocanlaspuntasdelosdedosenel
hipocondrioderechoysemandaalpacientequerealice
unainspiracinprofunda,producindoseundoloragudoa
eseniveldebidoaldescensodeldiafragmaquedesplazaal
hgadoyalavesculainflamada.
SignodeBlumberg:dolorporrebotedelavscera
inflamadasobrelaparedabdominalalretirarlamano
bruscamentedespusdelapalpacinprofundasobrela
zonadolorosa.Enlafosailacaderechaesmuyindicativo
deapendicitisaguda.
SignodeRovsing:dolorreferidoalafosailacaderechaal
presionarsobrelafosailacaizquierda.Tambines
indicativodeapendicitisaguda.
SignodeCopeodeldolorcontralateral:consisteen

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

8/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

presionarsobrelazonacontralateralalazonadolorosay
descomprimirbruscamente.Silalesinesintraabdominal,
seexacerbaeldolorenlazonaafectaencambiosiesun
dolorreferido(porejemplotorcico),nosemodificar.
SignodelPsoas:secolocalamanodelexploradorenla
fosailacayseordenaalpacientequeflexioneelmuslo
oponindoseadichaflexinconlaotramano.Se
considerapositivosiseproducedolorintensoendicha
zona.Espositivoenlaapendicitisretrocecal,abscesosdel
psoas,algunaspancreatitis,etc.Seproduceporirritacin
delmsculopsoasenprocesosretroperitoneales.
Signodelobturador:seflexionaelmuslodelenfermoyse
realizarotacininternayexterna,producindosedolor
intenso.Espositivoenlaapendicitisplvica,abscesos
intraplvicos,etc.

Tactorectal:seexploralaprstatayvesculasseminales,
terosebuscarnmasasrectales,ocupacindelfondode
sacodeDouglasyexacerbacindeldoloralapresin.Es
importanteobservaralretirarelguantelascaractersticas
delashecesysiexistesangre,mocoopusenlasmismas.
Tactovaginal:exploramoselteroyanejos,masas,
desencadenamientodeldoloralapalpacindelcuello,etc.
Esimportanterealizarunaexploracinbimanual:tacto
vaginalabdomen.
Percusin

Valoramoslaexistenciadematidecesotimpanismos
abdominales.
Unamatidezfisiolgicaeselrebordeheptico,siesta
matidezseextiendemsde2travesesdededopordebajo
delrebordecostalseconsiderarlaexistenciade
hepatomegalia.
Unadistensinabdominalcontimpanismogeneralizadoes
signodedistensinabdominal,sinembargounadistensin
abdominalconmatidezgeneralizadaessugerentede
ascitis,quepodemoscorroborarconcambiosde
timpanismoymatidezsegnlosdiferentesdecbito.
Matidecesenlocalizacionesanmalassonindicativasde
organomegalias(esplenomegalia)ymasas
intraabdominales.

Pruebascomplementarias
Laspruebascomplementariashandesersolicitadasconundiagnsticodesospechayaque
puedenaparecerhallazgosqueprovoquenconfusin(falsospositivosyfalsosnegativos).
Elnmerodepruebasdiagnsticasarealizar,seincrementaproporcionalmentealaedaddelos
pacientes,yaquelahipoacusia,eldeteriorocognitivoyeltenerunamenorsensibilidadvisceral,
contribuyenaenmascararsntomasysignosenelpacienteanciano(DazM,2007DeDombal
FT,1994).
Hemosdetenerencuentatambinlosriesgosqueimplican,comolaexposicinaradiacin
ionizanteolosefectosadversosdelcontrasteiodado.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

9/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

EnunpacienteconDAAlaspruebasinicialesson:

A.Pruebasdelaboratorio:
Hemograma:siobservamoshematocritobajoynohaysignosdesangrado
consideraramospancreatitisnecrticohemorrgicaohemoperitoneo.Unaleucocitosis
condesviacinizquierdasueledeberseaprocesosptico(JimnezL,2010).
Coagulacin:debemossolicitarlaenenfermosanticoagulados,sospechadesepsiso
coagulacinintravasculardiseminadayenlospreoperatorios.
Bioqumica:glucosa,urea,creatinina,iones,amilasa,lipasa,AST,ALT,GGT,fosfatasa
alcalina,PCRyequilibriocidobaseresultandeutilidadparadiscernirlaetiologay
gravedaddeunprocesobiliopancretico(DazM,2007).Lactatoencasodesospechade
sepsis.
Gasometra:encasodesospechasepsis,shock,ingestindetxicos,cetoacidosis,
insuficienciarenaloisquemiamesentrica.
Bsicodeorina:fundamentalmenteensospechasdeinfeccinurinaria,cliconefrticoy
cetoacidosis.Unexamendeorinasinhematuriamicroscpicanodescartaunclico
nefrtico.
Testdeembarazo:enmujeresenedadfrtil.

B.ECG:sedebesolicitarenpacientescondolorenpisoabdominalsuperiorparadescartar
patologacoronaria.

C.Pruebasdeimagen:
Radiografatraxnteroposterior:paradescartarprocesostorcicosqueprovoquen
dolorabdominal(neumona,infartodemiocardio,derramepleural,etc.).
Radiografasimpledeabdomen:eslaprimerapruebadeimagenporsimplicidady
coste.Suutilidadenelpacientenotraumticoescontrovertida(VanRandenA,2011Del
ArcoC,2008).Susprincipalesindicacionessonlaobstruccinintestinal,perforacin,
ingestadecuerpoextraoylocalizacindecatteres.Enlaobstruccinintestinalnonos
aportalalocalizacinexactadelamismaporloqueseprefiereelTAC.Encasode
neumoperitoneolavisualizacinesmejorenunaradiografadetraxenbipedestaciny
tienemenosradiacin(PanebiancoNL,2011).
Ecografaabdominal:posibilitaunaevaluacinrpidaenelpacienteinestable.Permite
verlquidolibre,aneurismaabdominal,rupturadeembarazoectpico,entreotras.Esla
pruebadeimagendeprimeraeleccinparalaevaluacindevesculayvabiliar
(PanebiancoNL,2011).Notieneradiacinionizante,porlocualseutilizaensospechade
apendicitisenniosyembarazadas.
Ecografatransvaginal:esmsespecficaquelaabdominalencasodesospechade
patologaginecolgica.
Tacabdominal:eslapruebamssensibleyespecfica(DelArcoC,2008).Suponeun
importanteaumentoderadiacinionizanteparaelpaciente1531mS(unaradiografade
traxtiene0,1mS)lamortalidadatribuibleenunaoesde0,14%.Ofreceimgenesde
altaresolucinycuandosebarajanvariashiptesisdiagnsticasesdegranrendimiento.
Nospermitelocalizarconexactitudlacausadelaoclusinintestinal,esdeprimera
eleccinensospechadeapendicitisenpoblacinnosusceptiblearadiacinyseutilizaen
casodesospechadepancreatitiscomplicada.Tieneelinconvenientedesualtocosteyde
alejaralpacientedelreadeurgencias.ElTACconcontrastenoaportainformacin
adicional(PanebiancoNL,2011).
Resonanciamagnticanuclear(RMN):esdeescasousoendolorabdominalquedando
reservadaparapatologahepticaobiliarenlaquelaecografayelTACnoson
concluyentescomopuedenserlacoledocolitiasis,colangitisrecurrentesolesiones
ocupantesdeespacioheptico(DelArcoC,2008).
Estudiosconcontraste(enemaopaco,ecodopplercontraste,gammagrafa,urografa):
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

10/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

sonpruebasquesesuelenutilizardeformadiferidaparaconfirmacindiagnstica.
Laparoscopia:esunelementousadoeneldiagnsticoytratamientodelDAA,aunque
sueficienciadiagnsticaesbaja(NavarroJA,2009).
Angiografaabdominal:setratabadelapruebadeeleccinantelasospechade
isquemiamesentricaperoconlasnuevastcnicasdeTAChasidodesbancada.
Endoscopiadigestiva:lacolonoscopiasesolicitaranteunahemorragiadigestivabaja
conrepercusinhemodinmicanoestindicadaenelcasodediverticulitisaguda.La
gastroscopiaseradeutilidadanteunepisodiodehemorragiadigestivaalta.

AlgoritmodemanejodelDAA

Algoritmodemanejo
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

11/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

Bibliografa
deDombalFT.Acuteabdominalpainintheelderly.JClinGastroenterol.199419(4):331
5.PubMedPMID:7876517
delArcoGalnC,ParraGordoML,GarcaCasasolaSnchezG.Pruebasdeimagenen
eldolorabdominalagudo.RevClinEsp.2008208(10):5204.PubMedPMID:19100135
DazTieM.Dolorabdominalagudo[Internet].ArchCirGenDig.[Online].2007[acceso
5/11/2012].Disponibleen:http://www.cirugest.com/htm/revisiones/cir1207/1207
01.htm
EPSYMEDICINAPREPAGADASURAMERICANAS.A.Guadeabordajedelpaciente
condolorabdominal[Internet].En:Guasdeatencinintegralensalud[acceso
5/11/2012].Disponibleen:http://www.epssura.com/guias/04guia_dabdom.pdf
GarcaMarnA,SnchezRodrguezT,CamareroMulasC,TurganoFuentesF.Dolor
abdominal.Abdomenagudo.Medicine.201110(90):606977.
GonzlezSanMartnF,MartnArribasMI,PerianesDazE,RodrguezPrezA.Dolor
abdominalagudoeneladulto.Medicine.201211(6):35564.
HusteyFM,MeldonSW,BanetGA,GersonLW,BlandaM,LewisLM.Theuseof
abdominalcomputedtomographyinolderEDpatientswithacuteabdominalpain.AmJ
EmergMed.200523(3):25965.PubMedPMID:15915395
JimnezMurilloL,MonteroPrezFJ.Medicinadeurgenciasyemergencias:gua
diagnsticayprotocolosdeactuacin.4ed.Madrid:Elsevier2010.ISBN13:97884
80864695.
MontoroMA.Dolorabdominalagudo.EnMontoroMA.Manualdeemergenciasen
gastroenterologayhepatologa.Madrid:JarpyoEditoresS.A.2010.p.77199.ISBN13:
9788496549746.
MontoroMA.Dolorabdominalagudo.En:MontoroMA.Problemascomunesenlaprctica
clnica:gastroenterologayhepatologa.TomoI.Madrid:JarpyoEditoresS.A.2006.p.
85100.ISBN13:9788496549265.
NavarroFernndezJA,TrragaLpezPJ,RodrguezMontesJA,LpezCaraMA.Validity
oftestsperformedtodiagnoseacuteabdominalpaininpatientsadmittedatanemergency
department.RevEspEnfermDig.2009101(9):6108.PubMedPMID:19803663.Texto
completo
PanebiancoNL,JahnesK,MillsAM.Imagingandlaboratorytestinginacuteabdominal
pain.EmergMedClinNorthAm.201129(2):17593,vii.PubMedPMID:21515175
PatioJF.Dolorabdominalagudo[Internet][acceso5/11/2012].Disponibleen:
http://www.aibarra.org/Guias/52.htm
PrietoValtueaJM.Exploracinclnicaprctica.2ed.Barcelona:ElsevierMasson2005.
ISBN13:9788445814239
vanRandenA,LamrisW,LuitseJS,GorzemanM,HesselinkEJ,DolmansDE,etal.
OPTIMAstudygroup.Theroleofplainradiographsinpatientswithacuteabdominalpain
attheED.AmJEmergMed.201129(6):582589.e2.PubMedPMID:20825832

Msenlared
CartwrightSL,KnudsonMP.Evaluationofacuteabdominalpaininadults.AmFam
Physician.2008Apr177(7):9718.PubMedPMID:18441863
HowellJM,EddyOL,LukensTW,ThiessenME,WeingartSD,DeckerWWAmerican
CollegeofEmergencyPhysicians.Clinicalpolicy:Criticalissuesintheevaluationand
managementofemergencydepartmentpatientswithsuspectedappendicitis.AnnEmerg
Med.2010Jan55(1):71116.PubMedPMID:20116016
KilpatrickCC,OrejuelaFJ.Managementoftheacuteabdomeninpregnancy:areview.
CurrOpinObstetGynecol.2008Dec20(6):5349.PubMedPMID:18989127
NavarroFernndezJA,TrragaLpezPJ,RodrguezMontesJA,LpezCaraMA.Validez
delaspruebasdiagnsticasrealizadasapacientescondolorabdominalagudoenun
serviciodeurgenciashospitalario.RevEspEnfermDig.2009Sep101(9):6108.PubMed
PMID:19803663
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

12/13

1/4/2016

GuaclnicadeDolorabdominalagudo

Autoras
SandradelaFuente
Snchez

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

SorayaM.SoutoPedrouzo

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

JosefinaM.CabanelaLpez M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(2)
ArantxaDazOtero

M.EspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(3)

(1)ServiciodeUrgenciasdelHospitalUniversitarioLucusAugusti.ServicioGalegodeSade.
Lugo.Espaa.
(2)Equipomdicodel061conbaseenFoz.ServicioGalegodeSade.Foz(Lugo).Espaa.
(3)XerenciadeatencinprimariadeLugo.ServicioGalegodeSade.Lugo.Espaa.

Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/dolorabdominalagudo/

13/13

Anda mungkin juga menyukai