SPORT DIPLOMACY. SPORT AS AN ARENA OF CONDUCTING...

Micha Marcin Kobierecki*2

DYPLOMACJA SPORTOWA. SPORT JAKO

ARENA PROWADZENIA DYPLOMACJI
MIDZYNARODOWEJ

Streszczenie
Artyku ma na celu przeanalizowanie zagadnienia dyplomacja sportowa.
Przeprowadzona zostaa w zwizku z tym teoretyczna analiza tego pojcia
zuwzgldnieniem rnych zakresw jego pojmowania. Nastpnie przytoczone
zostay krtko rne przejawy dyplomacji sportowej.
Analiza podjta w artykule pozwolia na wskazanie typowych dziaa, ktre
mona okreli jako dyplomacj sportow. Nale do nich wspieranie realizacji
celw polityki zagranicznej przy wykorzystaniu sportu (np. nawizywanie kontaktw sportowych w celu kreowania bliszych relacji z danym pastwem lub
bojkot sportowy), budowanie pozytywnego wizerunku pastwa oraz jego prestiu midzynarodowego (dziki kontaktom sportowym, zwycistwom w sporcie,
organizacji imprez sportowych, a czasem take udziaowi w sporcie) oraz prowadzenie swoistych dziaa dyplomatycznych przez podmioty sportowe. Stwierdzono take, i skuteczno dyplomacji sportowej zaley na og od konkretnych
okolicznoci, w ktrych zostaa ona zastosowana.

Sowa kluczowe
dyplomacja sportowa, polityka sportu, sport w dyplomacji publicznej

*
Wprowadzenie
Upolitycznienie sportu, czy szerzej wzajemne przenikanie si sportu
i polityki, jest zagadnieniem cieszcym si coraz wikszym zrozumieniem wrd naukowcw. Mimo, e w naszym kraju badacze reprezentujcy nauki spoeczne, w tym nauki o polityce, dopiero od niedawna
*Micha Marcin Kobierecki Wydzia Studiw Midzynarodowych i Politologicznych, Katedra Teorii i Polityki i Myli Politycznej Uniwersytetu dzkiego. Zainteresowania naukowe:
upolitycznienie sportu, dyplomacja sportowa, marketing polityczny, komunikowanie polityczne.
P

109

MICHA KOBIERECKI

wykazali zainteresowanie tym zagadnieniem, to w ostatnim czasie pojawi si szereg wartociowych bada w tym zakresie. Inaczej wyglda
sytuacja jeli chodzi o dyplomacj sportow zagadnienie niemal zupenie nie podjte jeli chodzi o nauk polsk, dopiero za od niedawna
rozpatrywane za granic.
Celem artykuu jest analiza zagadnienia dyplomacji sportowej, zarwno w kontekcie historycznym, jak i bardziej biecym. W szczeglnoci badanie bdzie ukierunkowane na analiz pojcia dyplomacja
sportowa z uwzgldnieniem rnorodnoci form, ktre obejmuje. Bdzie
to suyo weryfikacji hipotezy, zgodnie z ktr pomimo stosunkowo
oczywistego rozumienia potocznego, dyplomacja sportowa jest terminem niezwykle zoonym i kompleksowym. Podjta zostanie w zwizku
z tym prba sformuowania swoistej typologii dyplomacji sportowej
oraz odpowiedzi na pytanie badawcze: czy dyplomacja sportowa jest
skuteczn form zewntrznej dziaalnoci pastwa, czy te naley j
traktowa jako jedynie fakultatywne uzupenienie dla klasycznych
form dyplomacji. Szczeglny nacisk w badaniu bdzie powicony zagadnieniom budowania wizerunku pastwa poprzez sport oraz moliwoci nawizywania kontaktw dyplomatycznych w sytuacji antagonistycznych stosunkw pomidzy poszczeglnymi krajami.

110
Czym jest dyplomacja sportowa
Kiedy sport rozpatrywany jest w kategoriach dyplomatycznych,
najczciej przytaczanym przykadem jest tzw. dyplomacja pingpongowa pomidzy Chisk Republik Ludow a Stanami Zjednoczonymi. Pozycja midzynarodowa ChRL nie bya w tym okresie korzystna,
co wie si z kwesti popieranej przez pastwa zachodnie Republiki
Chiskiej (Tajwanu) oraz narastajcym konfliktem ze Zwizkiem Radzieckim. Wadzom chiskim zaleao wic na otwarciu na Zachd.
Take kierownictwo amerykaskie po objciu prezydentury przez Richarda Nixona dyo do poprawy relacji z Chinami. Jednak szereg
okolicznoci, takich jak istnienie tajwaskiego lobby w USA czy niech spoeczestwa chiskiego do Stanw Zjednoczonych, uniemoliwia rozpoczcie otwartych kontaktw dyplomatycznych (Xia 2006:
151-152, 154-155). Zdecydowano si zatem na kontakt sportowy. Podczas odbywajcych si w japoskiej Nagoyi w marcu i kwietniu 1971
roku mistrzostw wiata w tenisie stoowym doszo do nawizania kontaktu pomidzy delegacjami amerykask i chisk, efektem czego zaaranowano wizyt reprezentacji USA w Chinach bezporednio po
mistrzostwach. Rozegrano wwczas dwa mecze pokazowe pomidzy
K

SPORT DIPLOMACY. SPORT AS AN ARENA OF CONDUCTING...

druynami narodowymi obu krajw (Axelrod 2009: 378; Xu 2008: 135).

Dziki pobytowi w Chinach amerykaskich tenisistw stoowych udao
si doprowadzi do wizyty prezydenta USA Richarda Nixona w Pekinie
w dniach 21 28 lutego 1972 r. Takie potoczne rozumienie dyplomacji sportowej wydaje si jednak zbyt wskie, a sam termin obejmuje
znacznie wicej form politycznego dyskontowania sportu.
Nie ma zgody odnonie zakresu pojciowego terminu dyplomacja
sportowa, rni badacze prezentuj bowiem rne jej ujcia. I tak wedug Davida Rowea (2011: 115) dyplomacja sportowa to stosunkowo
bezpieczny, agodny sposb nawizywania przyjani oraz zaegnywania konfliktw. Podobny pogld zaprezentowa Jacquie LEtang
(2013: 81), wedug ktrego sport wykorzystywany jest przez rzdy
wdyplomacji publicznej, aby zasygnalizowa ch zacienienia relacji. Cytowani wyej badacze prezentuj zawone rozumienie dyplomacji sportowej, zblione do wskazanego wczeniej rozumienia potocznego. Warto jednoczenie zwrci uwag, i dyplomacja sportowa
na og okrelana jest jako cz dyplomacji publicznej.
Wikszo badaczy wyraa jednak zrozumienie dla pogldu, i dyplomacja sportowa jest pojciem znacznie szerszym. Anurag Saxena
(2011) stwierdzi np., i dyplomacja sportowa to sytuacja, kiedy sport
jest wykorzystywany jako narzdzie polityczne, aby poprawi (lub
czasem pogorszy) stosunki dyplomatyczne pomidzy dwoma bytami.
Zatem obok wspominanego wczeniej zblienia midzynarodowego,
autor ten jako cel dyplomacji sportowej wskazuje take podkrelenie
niezadowolenia z polityki danego kraju. Podobny pogld prezentuj
take inni badacze, jak Rui Santos, Alexandre Mestre i Francisco de
Megalhesa (2011: 21), Ellis Cashmore (2000: 349-350) czy Phillip
DAgati (2013: 13). Warto doda, i pomimo e dyplomacja sportowa
staa si obiektem zainteresowania naukowcw dopiero niedawno, to
zdaniem niektrych bya ona istotn cech sportu ju od pocztku XX
wieku (Polley 2007: 96).
Autor niniejszego artykuu take przychyla si do pogldu, i dyplomacj sportow naley rozumie w sposb szerszy od potocznego.
Dyplomacj sportow jest wic takie wykorzystywanie kontaktw
sportowych, ktre umoliwia wspieranie realizacji interesw polityki
zagranicznej. Nadmieni trzeba zarazem, i podobnie jak ma to miejsce w dyplomacji publicznej, do ktrej zaliczana jest najczciej dyplomacja sportowa, adresatami jej dziaa s nie tylko rzdy innych
pastw, ale take inni aktorzy, tacy jak spoeczestwa, organizacje pozarzdowe itp. Ponadto stwierdzi trzeba, i nie tylko pastwa mog
by podmiotami dyplomacji sportowej, ale take chociaby ciaa zarzdzajce wiatowego sportu, krajowe federacje, kluby sportowe itp.
P

111

MICHA KOBIERECKI

Typy dyplomacji sportowej

112

W nawizaniu do preferowanej hipotezy o zoonoci i wszechstronnoci pojcia dyplomacja sportowa, mona wskaza na kilka jej typw. I tak jeli rozpatruje si dyplomacj sportow z perspektywy
pastw jako jej podmiotw i inicjatorw, to niektre przejawy mona
scharakteryzowa z perspektywy jej suebnej roli wzgldem polityki
zagranicznej. Przykadowo celem wspomnianej wczeniej dyplomacji
pingpongowej byo przede wszystkim zaaranowanie bezpiecznego
dla obu stron spotkania, bowiem w sytuacji nieutrzymywania relacji
dyplomatycznych, dziki wykorzystaniu teoretycznie niezwizanego
z polityk sportu, adna ze stron nie ryzykowaa utraty twarzy
wprzypadku fiaska prby nawizania relacji. Pod tym wzgldem dyplomacja pingpongowa bya zatem narzdziem realizacji partykularnego interesu obu stron, a zatem doprowadzenia do politycznego zblienia i nawizania jawnych kontaktw dyplomatycznych. Wizyta
amerykaskich tenisistw stoowych miaa take na celu niejako przetestowanie, czy opinia publiczna w obydwu krajach zaakceptowaaby
bardziej formalne dyplomatyczne otwarcie, co wcale nie byo oczywiste biorc pod uwag stosowan dotychczas szczeglnie w Chinach
polityk kreowania USA jako wroga. Podobnie wygldaa sytuacja
wprzypadku innych przejaww wykorzystania sportu do zblienia
pomidzy skonfliktowanymi narodami bd krajami. Wanie taki by
wymiar dyplomacji krykietowej, ktra miaa umoliwi nawizanie
kontaktu dyplomatycznego przez rzdy Indii i Pakistanu (Murray, Pigman 2014: 1101). Dyplomacja krykietowa pomidzy tymi pastwami
obejmowaa cay szereg kontaktw w tym bardzo popularnym w obu
krajach sporcie. Najbardziej symptomatyczne byo jednak wykorzystanie przez przywdcw politycznych obu pastw meczw krykietowych jako swoistej okazji do spotkania si. I tak w 1987 roku prezydent Pakistanu Muhammad Zia-ul-Haq niezaproszony przyby do
Indii na odbywajcy si w Jaipurze mecz krykieta, podczas ktrego
spotka si z premierem Indii Rajivem Gandhim (Cohen 2004: 194;
Valiotis 2005: 125-126), za w 2005 roku prezydent Pakistanu Pervez
Musharaf spotka si w trakcie meczu krykietowego z premierem Indii Manmohanem Singhem (Nss-Holm 2007: 56-57). Bardzo podobny charakter miaa te tzw. dyplomacja futbolowa pomidzy Armeni
i Turcj krajami ktrych negatywne relacje s przede wszystkim
efektem sporu granicznego Armenii i sojusznika Turcji Azerbejdanu o Grski Karabach. W jej ramach, podczas meczw pikarskich
w2008 i 2009 roku dochodzio do spotka prezydenta Armenii Serzha
Sarkisyana ze swoim tureckim odpowiednikiem Abdullahem Glem
K

SPORT DIPLOMACY. SPORT AS AN ARENA OF CONDUCTING...

(Gunter 2011: 130). Sport wykorzystywano take do poprawy relacji

politycznych pomidzy wieloma innymi antagonistycznymi wzgldem
siebie pastwami, na og wedug podobnego schematu.

Nieco bardziej dyskusyjna pozostaje kwestia stosowania przez
rzdy pastw dyplomacji sportowej jako elementu midzynarodowej
walki politycznej. Mowa tu przede wszystkim o bojkotach sportowych,
a take o dziaaniu ukierunkowanym na izolowanie sportowe poszczeglnych krajw. Poczynania takie mog wpywa na spoeczestwa krajw, do ktrych s skierowane w sposb typowy dla dyplomacji publicznej. Przykadowo poprzez bojkot igrzysk olimpijskich
wMoskwie przez Stany Zjednoczone i cz ich sojusznikw mona
byo oczekiwa, i mieszkacy Zwizku Radzieckiego otrzymaj komunikat odnonie midzynarodowego potpienia dla polityki ich kraju. Czciowo si to zapewne udao jeden z widzw radzieckich obserwujcych zawody po zakoczeniu igrzysk mia powiedzie: na
stadionie olimpijskim dostrzeglimy, e w rnych formach protestuje przeciw ZSRR wicej ni poowa wiata. Ta olimpiada [...] po raz
pierwszy w tak masowej skali zasiaa zwtpienie, czy nasi przywdcy
postpuj susznie (Liposki 1996: 63). Podobnie mog by postrzegane dziaania pastw afrykaskich zmierzajce do wykluczenia
z midzynarodowej rywalizacji sportowej Republiki Poudniowej
Afryki w zwizku z prowadzon przez ten kraj polityk apartheidu,
azatem aby pokaza mieszkacom RPA rasy biaej, i polityka realizowana przez ich rzd jest bdna. Trudno jednak twierdzi, i celem
bojkotw sportowych jest wycznie przekazywanie komunikatw do
spoeczestw innych krajw. Ich adresatem s bowiem take, a moe
przede wszystkim, wadze poszczeglnych pastw, ktrym komunikuje
si niezadowolenie z ich aktywnoci politycznej.
Dyplomacja sportowa, postrzegana jako atrybut pastw, obok
wspierania realizacji konkretnych celw polityki zagranicznej, moe
by rwnie ukierunkowana na budowanie pozytywnego wizerunku
midzynarodowego. Takie wykorzystywanie sportu moe si odbywa
na szereg sposobw. Na wstpie wspomnie mona o istotnoci wynikw osiganych przez reprezentantw takiego czy innego kraju
wmidzynarodowej rywalizacji sportowej. Sukcesy w sporcie tradycyjnie wykorzystywane byy przez szereg pastw do szeroko pojtego
budowania wasnego prestiu (Hazan 1976: 127). Twierdzi si wrcz,
e moliwo promowania prestiu narodowego to jedna z najbardziej unikalnych cech sportu (Keys 2006: 37). Zwycistwa sportowe
w celach prestiowych wykorzystywao szereg pastw, takich jak
IIIRzesza, USA, Zwizek Radziecki czy Niemiecka Republika Demokratyczna podczas zimnej wojny, a bardziej wspczenie chociaby
P

113

MICHA KOBIERECKI

114

Chiny w kontekcie igrzysk olimpijskich w Pekinie czy Rosja podczas zimowych igrzysk w Soczi. Rzdy chtnie wspieraj rozwj sportu elitarnego, finansujc budow obiektw czy programy sportowe wanie
w nadziei na globalny presti wynikajcy ze zwycistw sportowcw.
W wielu przypadkach takie wizerunkowe wykorzystanie sportu okrelane byo jako propaganda, niemniej wydaje si, i budowanie prestiu
midzynarodowego poprzez dobre wyniki w sporcie rwnie dobrze
mona okreli jako element dyplomacji publicznej, i to bez wzgldu na
fakt, czy dotyczy to pastwa demokratycznego, czy te niedemokratycznego. Nabiera to natomiast charakteru propagandy dopiero w momencie,
gdy dochodzi do manipulowania interpretacj tyche wynikw.
Pozytywny wizerunek midzynarodowy pastwa mog take osiga
dziki odpowiednim kontaktom sportowym. Tak ujmowana dyplomacja
sportowa tradycyjnie bya praktykowana przez rzd Stanw Zjednoczonych. W tym celu podejmowano szereg dziaa, m.in. wysyanie
trenerw koszykwki, a zatem sportu ktry globalnie kojarzony jest ze
Stanami Zjednoczonymi, do krajw, gdzie sport ten cieszy si du
popularnoci, jednak by na stosunkowo niskim poziomie. Dziki
temu Stany Zjednoczone byy w takim kraju postrzegane przez pryzmat udzielonej pomoc, przyczyniajc si do kreowania pozytywnego
wizerunku USA. Aranowane byy ponadto midzynarodowe wizyty
sportowcw. By to element szerszej dyplomacji publicznej USA, ukierunkowany na dotarcie do modziey, a jej efektywno wizaa si
zpowierzchown apolitycznoci (Rugh 2014: 285). Dziaania takie
obejmoway przecie w pewnym sensie pomoc rozwojow dla krajw
zainteresowanych koszykwk, ale nie posiadajcych sportowcw
itrenerw na najwyszym poziomie. Warto nadmieni, i pomoc rozwojowa jest czsto rozpatrywana jako wane narzdzie dyplomacji publicznej. W kontekcie dyplomacji sportowej, pomoc rozwojowa naley
do gwnych dziaa strategicznych np. Norwegii (Bendiksen, Lending 2015).
Istotnym przykadem amerykaskiej dyplomacji sportowej jest take program American Public Diplomacy Envoys, w ramach ktrego znani
i popularni Amerykanie zatrudniani s przez Departament Stanu
wcelu prowadzenia za granic dyplomacji publicznej. W programie
tym wzili udzia amerykascy sportowcy, tacy jak czonek baseballowej galerii saw Cal Ripken, dwukrotna medalistka olimpijska i piciokrotna mistrzyni wiata w ywiarstwie figurowym Michelle Kwan,
koszykarze wystpujcy w lidze NBA Juwan Howard i Dikembe Mutombo czy koszykarka Nikki McCray (Johns 2014: 3). Osoby te, okrelane jako ambasadorzy dyplomacji publicznej, miay reprezentowa
amerykaskie wartoci za granic, a ich dziaalno miaa by ukieK

SPORT DIPLOMACY. SPORT AS AN ARENA OF CONDUCTING...

runkowana przede wszystkim na ludzi modych i entuzjastw sportu

(Shen 2009: 96). W dziaaniach tych skupiano si zatem na nawizywaniu bezporednich kontaktw ze spoeczestwami innych krajw.
Podobnie jak w przypadku opisanego wczeniej wysyania za granic
trenerw koszykwki, Amerykanie eksploatowali w ten sposb zasoby swojej mikkiej siy, tj. fakt wysokiego poziomu w niektrych dyscyplinach sportowych. Ukierunkowane byo to oczywicie na wzmacnianie pozytywnego podejcia spoeczestw poszczeglnych krajw
wzgldem USA.
Standardy jeli chodzi o tak rozumian dyplomacj sportow
od lat wyznaczali Amerykanie, jednak nie jest to oczywicie wycznie
ich domena i istnieje bardzo wiele przejaww podobnych dziaa
winnych krajach. Przykadowo w 2009 roku Dania zorganizowaa
Duski Rok Sportu. W ramach obchodw do Iranu i Egiptu wysano
przedstawicieli Duskiej Federacji Zapaniczej. Celem tego miao by
przekonanie wiata muzumaskiego, e Duczycy nie s nietolerancyjni wzgldem innych kultur, zapasy za miay posuy do zburzenia rnic kulturowych (LEtang 2013: 83). Przykad ten obrazuje ponadto, i dyplomacja sportowa moe by ukierunkowana na ogln
popraw postrzegania danego kraju, ale take moe mie bardziej
chirurgiczny charakter i mie na celu walk z konkretnym stereotypem
zwizanym z danym spoeczestwem czy krajem.
Analizujc wykorzystanie sportu w kreowaniu prestiu midzynarodowego, czsto nawizuje si do zagadnienia organizacji imprez
sportowych w szczeglnoci dotyczy to tzw. wielkich imprez sportowych (czsto okrelanych jako mega-eventy sportowe) jak igrzyska olimpijskie czy mistrzostwa wiata i Europy w pice nonej. Goszczenie takiego wydarzenia jest oczywicie wielk szans dla danego kraju,
regionu bd miasta na zaprezentowanie siebie i swoich walorw szerokiej, globalnej publicznoci, a w niektrych sytuacjach take przekazania jej konkretnego komunikatu. Wie si to oczywicie z wielk
popularnoci tego typu imprez sportowych, a dziki rozwojowi globalnych mediw take ich odbiorcy stali si globalni. Beata Ociepka
(2013: 180) tumaczy fakt, i wydarzenia sportowe mog sta si czci
dyplomacji publicznej mechanizmem wydarzenia medialnego, ktre czsto jest momentem przeomowym dla opracowywania strategii
dyplomacji publicznej dziki tworzeniu okolicznoci i przyspieszaniu
caego procesu, oraz efektem kraju pochodzenia, zgodnie z ktrym
pozytywna ocena kraju w zwizku z organizowan w nim imprez
sportow przenosi si na inne sfery.
Midzynarodowe imprezy sportowe czsto s postrzegane jako idealny kana dla pastw (lub regionw czy miast), aby upublicznia
P

115

MICHA KOBIERECKI

116

wskali globalnej swoj tosamo, warto czy mark (Pigman, Rofe

2014: 1096). W zwizku z tym igrzyska olimpijskie w Londynie
w2012 r. miay by platform do przekazania kluczowych informacji
o XXI-wiecznej Wielkiej Brytanii szerokiej widowni na caym wiecie
oraz ludziom, ktrzy mog nie by zainteresowani tradycyjnymi zagadnieniami stosunkw midzynarodowych (Rofe 2014: 8). Wielu autorw podkrela ponadto wielkie znaczenie igrzysk olimpijskich w Pekinie w 2008 roku jeli chodzi o midzynarodowe postrzeganie Chin
(Rawnsley 2009). W zwizku z tym z ca pewnoci organizowanie
wielkich imprez sportowych mona rozpatrywa jako rodek budowania midzynarodowego wizerunku danego pastwa.
W kontekcie wykorzystania sportu w ramach dziaa wizerunkowych pastwa naleaoby wzi pod uwag take zagadnienie udziau w midzynarodowym sporcie. Barrie Houlihan (2004: 219) zwrci uwag, i bardzo czsto celem dyplomacji sportowej bya ch
uwiadomienia wasnego istnienia w ramach systemu midzynarodowego. Dotyczy to chociaby takich krajw, jak Niemiecka Republika
Demokratyczna w latach powojennych, Republika Chiska (Tajwan)
czy obecnie Palestyna, ktra jest jednoczenie przykadem bytu niesuwerennego, ktry poprzez udzia w sporcie stara si zwikszy swoj
obecno na arenie midzynarodowej. Jak mia powiedzie wschodnioniemiecki przywdca Walter Ulbricht, zawodnicy z tego kraju poprzez swoje sukcesy mieli sta si dyplomatami w dresach, swoistymi ambasadorami NRD (Wojtaszyn 2011: 87). Jest to zagadnienie
zblione nieco do organizowania wielkich imprez sportowych i take
mona je oceni jako form poszukiwania prestiu midzynarodowego.
Rnica polega na tym, i ten aspekt dyplomacji sportowej dotyczy
przede wszystkim krajw maych, o niewielkich zasobach mikkiej
siy, bd te pastw, ktrych podmiotowo jest przynajmniej przez
cz spoecznoci midzynarodowej kwestionowana, takich jak Kosowo. Tymczasem organizowanie wielkich imprez sportowych jest
obecnie domen duych i silnych pastw.
Stuart Murray i Geoffrey Pigman (2014: 1099), rozwaajc pojcie
dyplomacji sportowej, wyrnili jej kategori obejmujc dyplomatyczn reprezentacj, komunikacj i negocjacje pomidzy aktorami
niepastwowymi, ktre tocz si jako rezultat midzynarodowej rywalizacji sportowej. Zgodnie z tym ujciem, midzynarodowi aktorzy
niepastwowi, tacy jak Midzynarodowy Komitet Olimpijski czy Midzynarodowa Federacja Pikarska FIFA, praktykuj odmienny od
przytoczonych wyej typ dyplomacji. Podejmuj oni bowiem negocjacje z rzdami, lokalnymi i regionalnymi organami organizacyjnymi
sportu, wielkimi przedsibiorstwami bdcymi sponsorami wydarze
K

SPORT DIPLOMACY. SPORT AS AN ARENA OF CONDUCTING...

sportowych, firmami medialnymi oraz organizacjami globalnego spoeczestwa obywatelskiego. Dyplomacj sportow mona zatem take
rozwaa jako atrybut podmiotw sportowych.
Rozwijajc wspomnian wyej koncepcj midzynarodowego
sportu jako dyplomacji Murray i Pigman (2014: 1107-1108, 1110)
wskazali na dwie kwestie. Po pierwsze, midzynarodowy sport ma
bezporedni wpyw na stosunki dyplomatyczne pomidzy rzdami,
narodami czy ludmi. Po drugie, praktyka midzynarodowego sportu
wymaga wyspecjalizowanej dyplomacji wielu aktorw. Pierwszy
aspekt wie si z zagadnieniem wsppracy i konfrontacji midzynarodowej. Chodzi o sytuacje, kiedy w sposb niezaleny od wadz poszczeglnych pastw rywalizacja sportowa odzwierciedlaa polityczn
sytuacj midzynarodow, jak podczas synnego meczu w pik wodn
pomidzy ZSRR i Wgrami podczas igrzysk olimpijskich wMelbourne w 1956 roku, ktrego brutalny przebieg by pokosiem radzieckiej
interwencji na Wgrzech. Natomiast drugi aspekt wskazanego rozumienia dyplomacji sportowej nawizuje do zaoenia, i w dzisiejszym wiecie przeprowadzenie midzynarodowej rywalizacji sportowej
wymaga wielostronnych negocjacji z udziaem caego szeregu aktorw. Przykadowo zorganizowanie mistrzostw wiata w pice nonej
w 2002 roku (byy one wsporganizowane przez Kore Poudniow
iJaponi) wymagao podjcia negocjacji z udziaem rzdw dwch
pastw, krajowych federacji pikarskich dwch pastw oraz Midzynarodowej Federacji Pikarskiej, a take globalnych sponsorw i firm
medialnych. Skuteczno tego procesu zaleaa wg cytowanych autorw
od umiejtnoci dyplomatycznych FIFA. W tym kontekcie midzynarodowe organizacje sportowe staj si aktorami dyplomatycznymi.
Zaprezentowan powyej koncepcj Murraya i Pigmana trudno
jest oceni w sposb jednoznaczny. Po pierwsze, nieatwo zgodzi si
z zaoeniem, i sytuacje w ktrych kwestie polityczne wpywaj na
przebieg wydarze sportowych i vice versa mona okreli jako dyplomacj sportow naleaoby je raczej nazwa upolitycznieniem sportu lub polityk sportu terminem okrelajcym sport funkcjonujcy
najczciej jako przedmiot konfliktu politycznego (Houlihan 2014:
10). Zupenie inaczej naley potraktowa kwesti prowadzenia i koordynowania przez midzynarodowe ciaa zarzdzajce sportem swoistej dyplomacji. W tym kontekcie prowadzone przez nich dziaania
dyplomatyczne i oglnie aktywno w wiecie dyplomacji zapewne
mona by okreli jako dyplomacj sportow.
Warto w tym miejscu podkreli, i wspczenie ciaa zarzdzajce wiatowym sportem zyskay bardzo due znaczenie, take i polityczne. Dotyczy to w szczeglnoci faktu, i decyduj one o miejscu
P

117

MICHA KOBIERECKI

118

odbywania si podlegajcych im imprez sportowych (dotyczy to

wszczeglnoci MKOl oraz midzynarodowych federacji w najbardziej popularnych dyscyplinach sportu). Jest to widoczne chociaby
w zwizku z faktem, i w ostatnich latach szefowie pastw osobicie
angauj si w kampanie ukierunkowane na uzyskanie prawa organizacji takiej czy innej imprezy sportowej (LEtang 2013: 82-83). Zwycistwo lub poraka w aplikowaniu o to czsto jest wrcz oceniane
zperspektywy atrybutw dyplomatycznych liderw poszczeglnych
pastw, std czsto postrzega si, i Tony Blair pokona mia Jacquesa Chiraca w kontekcie igrzysk olimpijskich w 2012 roku, Luiz Lula
da Silva pokona Baracka Obam w aplikowaniu o igrzyska olimpijskie w 2016 roku, natomiast Wladimir Putin mia wygra z Davidem
Cameronem w walce o mistrzostwa wiata w pice nonej w 2018
roku (Cooper 2013: 38). Tendencja ta wskazuje na wielkie znaczenie,
jakie w dzisiejszych czasach przywdcy pastw przypisuj moliwoci goszczenia najwaniejszych imprez sportowych wiata, potwierdzajc zarazem polityczne, a take i dyplomatyczne znaczenie sportu.

Autorzy konceptualizujcy dyplomacj podmiotw sportowych wymieniaj take inne dziaania dyplomatyczne, obok prowadzenia wielostronnych negocjacji zwizanych z organizacj imprez
sportowych. Aaron Beacom (2012: 36) wskaza na tworzenie programw edukacyjnych, rozwojowych i kulturalnych oraz uznawanie lub
nie federacji lub narodowych komitetw olimpijskich nowopowstaych pastw. Rodzi to dwa wnioski. Po pierwsze, niektre dziaania
midzynarodowych organizacji sportowych mona przyrwna do
dyplomacji publicznej. Pomocowa dziaalno rozwojowa naley do
istotnych jej metod, wpywa bowiem na popraw midzynarodowego
postrzegania danego podmiotu. Jeden z bardziej znanych programw
prowadzona przez MKOl Solidarno Olimpijska ukierunkowany
jest na rozwj sportowcw, szkolenie trenerw i dziaaczy sportowych oraz promowanie ideaw olimpijskich w potrzebujcych krajach (Olympic Solidarity Commission, 2015). Dziaania te maj zatem
na celu m.in. budowanie pozytywnego postrzegania poszczeglnych
podmiotw sportowych. Do zudzenia przypomina to dziaania z zakresu dyplomacji publicznej podejmowane przez pastwa.

Drugi wniosek tyczy si zagadnienia uznawania lub nie poszczeglnych krajw przez organizacje sportowe. Kwestia ta przypomina z kolei tradycyjne dziaania dyplomatyczne rzdw polegajce
na uznawaniu pastw. W niektrych sytuacjach nowopowstae kraje
nie s automatycznie akceptowane przez spoeczno midzynarodow. Ich podmiotowo moe by bowiem z rnych wzgldw kwestionowana. Historia zna wiele tego typu przypadkw, w ostatnich laK

SPORT DIPLOMACY. SPORT AS AN ARENA OF CONDUCTING...

tach dotyczyo to chociaby Kosowa, a take licznych bytw nie

wpeni suwerennych, jak Autonomia Palestyska. Podmioty takie jednoczenie zabiegaj o uznanie ze strony pastw czy organizacji midzyrzdowych oraz ubiegaj si o przyjcie do midzynarodowych organizacji sportowych, a co za tym idzie o moliwo uczestniczenia
worganizowanych przez nie imprezach sportowych. W tym kontekcie instytucje wiatowego sportu posiadaj kompetencje zblione
niemal do kompetencji pastw. Doda mona, i w historii zdarzay
si przypadki, kiedy uzyskanie przez pastwo uznania ze strony organizacji sportowych przyczynio si do zaakceptowania istnienia takiego kraju take przez tradycyjn spoeczno midzynarodow, jak
wprzypadku Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Z drugiej strony, wykluczenie kraju z midzynarodowego sportu skutkowao niekiedy take jego polityczn izolacj, jak w przypadku Republiki Poudniowej Afryki w okresie, gdy kraj ten prowadzi polityk apartheidu.
Konkluzje
W niniejszym artykule dokonano krtkiego przegldu sposobw ujmowania dyplomacji sportowej. Pozwolio to na sformuowanie konstatacji, i jest to pojcie rozumiane w sposb niejednolity wsko
bd szeroko. W dalszej czci przedstawione zostay rne przejawy
dyplomacji sportowej uszeregowane wedug proponowanej typologii.
Zaobserwowano, i dyplomacja sportowa moe przyjmowa rol suebn wzgldem celw polityki zagranicznej pastw. W tym ujciu
sport moe by wykorzystywany przez pastwa do nawizywania
bliszych relacji z innymi krajami, ale take do komunikowania niezadowolenia z polityki innych pastw. Drugim z podstawowych typw jest dyplomacja sportowa ukierunkowana na budowanie pozytywnego wizerunku bd te prestiu midzynarodowego pastwa.
Mona to osign poprzez sukcesy w sporcie, organizowanie imprez
sportowych, a take nawizywanie wszelkiego rodzaju wymian sportowych. Wreszcie, dyplomacj sportow mona rozpatrywa z perspektywy organizacji sportowych jako jej podmiotw. W ramach swojej aktywnoci prowadz one szereg dziaa, ktre do zudzenia
przypominaj dziaania dyplomatyczne pastw.
Przeprowadzone badania pozwoliy na potwierdzenie postawionej
hipotezy, zgodnie z ktr dyplomacja sportowa jest pojciem o duej
zoonoci i rnorodnoci. Wbrew potocznemu rozumieniu, obejmuje ono szereg aktywnoci o znaczeniu dyplomatycznym, ktrych podmiotami mog by pastwa, ale take inne podmioty. Dyplomacja
P

119

MICHA KOBIERECKI

sportowa jest bowiem czsto ujmowana jako cz dyplomacji publicznej, ktra z kolei moe by prowadzona take przez aktorw niepastwowych, jak organizacje pozarzdowe czy obywatele. Dyplomacja
sportowa moe by ponadto ujmowana jako atrybut podmiotw sportowych, przede wszystkim cia zarzdzajcych midzynarodowym
sportem, ktre wspczenie uzyskay take polityczne znaczenie.
Bibliografia

120

Axelrod, Alan (2009), The Real History of the Cold War. A New Look at the Past, New
York: Sterling.
Beacom, Aaron (2012), International Diplomacy and the Olympic Movement. The New
Mediators, New York: Palgrave Macmillan.
Bendiksen Randi; Lending, Mette (2015), Strategy for Norways culture and sports
co-operation with countries in the South [online], Oslo: Norwegian Ministry of Foreign Affairs, https://www.regjeringen.no/globalassets/upload/kilde/ud/rap/2005/0022/
ddd/pdfv/265661-culture.pdf [10 czerwca 2015].
Cashmore, Ellis (2000), Sports Culture. An A-Z Guide, London: Routledge World
Reference.
Cohen, Stephen P. (2004), Indo-Pak Track II Diplomacy: Building Peace or Wasting
Time?, [w:] P. R. Kumaraswamy (red.), Security Beyond Survival. Essays for K.
Subrahmanyam, New Delhi: Sage.
Cooper, Andrew F. (2013), The Changing Nature of Diplomacy, [w:] Andrew F. Cooper, Jorge Heine, Ramesh Thakur (red.), The Oxford Handbook of Modern Diplomacy, Oxford: Oxford University Press.
DAgati, Phillip A. (2013), The Cold War and the 1984 Olympic Games. A Soviet-American Surogate War, New York: Palgrave Macmillan.
Gunter, Michael M. (2011), Armenian History and the Question of Genocide, New
York: Palgrave Macmillan.
Hazan, Barukh (1976), Soviet Propaganda. A case study of the Middle East conflict, Jerusalem: Wiley.
Houlihan, Barrie (2004), Politics and Sport, [w:] Jay Coakley, Eric Dunning (red.),
Handbook of Sports Studies, London: Sage.
Houlihan, Barrie (2014), The Government and Politics of Sport, London: Routledge.
Johns, Andrew L. (2014), Introduction. Competing in the Global Arena: Sport and Foreign Relations since 1945, [w:] Heather L. Dichter, Andrew L. Johns (red.), Diplomatic Games. Sport, Stagecraft, and International Relations since 1945, Lexington: University Press of Kentucky.
LEtang, Jacquie (2013), Sports Public Relations, Los Angeles: Sage.
Liposki, Wojciech (1996), Od Aten do Atlanty. Minihistoria nowoytnych igrzysk
olimpijskich 1896-1996, Pozna: Atena.
Murray, Stuart, Pigman, Goeffrey Allan (2014), Mapping the relationship between international sport and diplomacy, Sport in Society, 2014, vol. 17, no. 9, s. 1098-1118.
Nss Holm, Arne (2007), Batting for Peace. A Study of Cricket Diplomacy between
India and Pakistan, Oslo: VDM Verlag Dr. Mller.

SPORT DIPLOMACY. SPORT AS AN ARENA OF CONDUCTING...

Ociepka, Beata (2013), Mikka sia i dyplomacja publiczna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Olympic Solidarity Commission (2015), International Olympic Committee [online],
http://www.olympic.org/olympic-solidarity-commission [13 marca 2015].
Pigman, Geoffrey Allan, Rofe, Simon J. (2014), Sport and Diplomacy. An Introduction,
Sport in Society, 2014, vol. 17, No. 9, s. 10951097.
Polley, Martin (2007), Sports History. A Practical Guide, New York: Palgrave Macmillan.
Rawnsley, Gary D. (2009), China Talks Back. Public Diplomacy and Soft Power for the
Chinese Century, [w:] Nancy Snow, Philip M. Taylor (red.), Routledge Handbook
of Public Diplomacy, New York: Routledge International Handbooks.
Rofe, J. Simon (2014), It is a squad game: Manchester United as a diplomatic non-state actor in international affairs, Sport in Society, 2014, s. 119.
Rowe, David (2011), Global Media Sport. Flows, Forms and Futures, London: Bloomsbury.
Rugh, William A. (2014), Front Line Diplomacy. How US Embassies Communicate
with Foreign Publics, New York: Palgrave Macmillan.
Santos, Rui Botica, Mestre, Alexandre Miguel, de Megalhesa Francisco Raposo
(2011), Sports Law in Portugal, Alphen aan den Rijn: Wolters Kluwer.
Saxena, Anurag (2011), The Sociology of Sport and Physical Education, New Delhi:
Sports Publication.
Shen, Guolin (2009), The View from China, [w:] Philip Seib (red.), Toward a New
Public Diplomacy. Redirecting U.S. Foreign Policy, New York: Palgrave Macmillan.
Valiotis, Chris (2005), Cricket in a nation imperfectly imagined: identity and tradition
in postcolonial Pakistan, [w:] Stephen Wagg (red.), Cricket and National Identity
in the Postcolonial Age. Following on, Abingdon: Routledge.
Wojtaszyn, Dariusz (2011), Sport w cieniu polityki. Instrumentalizacja sportu w NRD,
Wrocaw: Oficyna Wydawnicza Atut.
Xia, Yafeng (2006), Negotiating with the Enemy. U.S. China Talks during the Cold
War, 1949-1972, Bloomington: Indiana University Press.
Xu, Guoqi (2008), Olympic Dreams. China and Sports 1895-2008, Cambridge: Harvard University Press.

*
Micha Marcin Kobierecki the faculty of the International and Political
Studies of the University of d, Poland, the Chamber for the Theory of Politics
and Political Thought. His academic interests include: the policisation of sport,
diplomacy in sport, communication in politics. Contact: Michal.kobierecki@
gmail.com, Tel. 600 09 09 59.

Abstract
The article is devoted to the issue of diplomacy in sport. A theoretical analysis of this term has been carried out, taking into account its various possible
scopes of meaning. Then, a selection of manifestations of diplomacy in sport

121

MICHA KOBIERECKI

have been presented, as a result of which types of sport-related actions typically

referred to as diplomatic have been outlined. These include: promoting the fulfillment of foreign policy objectives through sport (e.g. establishing contacts in
the field of sport in order to develop a closer relationship with a given country or
to manifest a boycott), building a countrys positive image and international
prestige (with the use of sport-related contacts, victories in sport, organisation of
sport events, and, sometimes, participation in sport), and undertaking diplomatic actions by bodies from the sport sector. The thesis has also been formulated
that the efficiency of diplomatic actions in sport usually depends on specific circumstances in which they were performed.

Keywords
Diplomacy in sport, politics of sport, sport in public diplomacy

122