GuaclnicadeQuemaduras
Quemaduras
Fechadelaltimarevisin:17/12/2013
ndicedecontenidos
1. Dequhablamos?
2. Tiposdequemaduras
3. Quhaceranteunaquemadura?
4. Quemadurasespeciales
5. Bibliografa
6. Msenlared
7. Autores
Dequhablamos?
Lasquemadurassonlesionescaracterizadasporeldaoolesindepiely/otejidos
subyacentes,quepuedenserconsecuenciadeunmecanismofsicooqumico,yaseatrmico
(calorofro),sustanciasqumicas,elctrico,radioactivoocualquieradesuscombinaciones.
Estosagentesinducenladesnaturalizacindelasprotenastisulares,produciendouna
necrosisporcoagulacindelaepidermisylostejidosadyacentes.Laprofundidaddependede
laintensidaddeexposicindelapielydesuduracin(DelAmoR,2009).
Lasquemadurassonunaentidaddegranvariabilidad,encuantoaafectacinclnicay
pronstico.Englobandesdelesioneslevesdeescasasuperficieyprofundidadasituacionesde
granmorbimortalidadyriesgovital.Dehechocuandoafectanaunagranextensinoson
profundasrequerirnunabordajemultidisciplinarytratamientoencentrosespecializados.
Laincidenciarealdelasquemadurasesdesconocida.Estoseponeenrelacin,aqueson
ocasionadasdemaneraaccidentalytambinaquelasmsleves,deescasasuperficiey
profundidad,confrecuencia,nosolicitanatencinsanitaria.Sinembargo,seestimaqueen
Espaa3decada1.000habitantessufrenquemadurasquerequierenatencinmdicayentre
el1520%requiereningresohospitalario.EnEstadosUnidosdelos40.000pacientes
ingresadosacausadelasquemaduras,5.500fallecieron(BaltL,2011BrighamPA,1996).
Tiposdequemaduras
Laimportanciadelasquemadurasvaraenfuncindelmecanismodeproduccin,la
profundidad,laextensinylazonaanatmicaafecta.Deestemodo,unaquemadurapuede
sermsomenosgravesegnestascaractersticas.
Porsumecanismodeaccin:(GarcaRA,2011)
Lquidocaliente:escaldadura.Sonengeneralquemaduraslimpias,deextensiny
profundidadvariable,dependiendodelatemperaturadellquidoydeltiempode
contacto.
Llamaodeflagracin:sonmssuciascomoconsecuenciasdeloshumos,tierra,ropa
quemada,etc.Hayqueprestarespecialatencinalriesgodeinhalacindehumosy
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
1/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
gasescalientes.
Slidocaliente:engeneralbiendelimitadas,pocoextensasyprofundas.
Electricidad:
BajoVoltaje(<1.000voltios):escasaafectacintisularconelevadoriesgode
lesinoparadacardaca.
AltoVoltaje(>1.000voltios):grandestruccindetejidoenestructurasinternasy
puntosdecontacto.Tambinpuedenafectaramsculocardaco.
ProductosQumicos.
cidosoBases:loslcalispresentanmscapacidaddestructiva(coagulacin
proteicamsprofunda)queloscidos(generanunaescarasuperficialquefrena
laprogresinenprofundidad).
Froocongelacin:sonquemadurasdeaparicintarda(horas).
Radiaciones:
Ionizantes:laslesionescutneastardanenaparecerentre2448horas.
Dependiendodelaexposicinpresentarmayoromenorafectacingeneral.
Radiacinultravioleta:quemadurassolares.Lasmolestiasyeldolorque
ocasionanpuedenllegaraserintensas.
Porsuprofundidad:(figura1)
Debemossealarquelaevaluacininicialdelaprofundidaddelasquemadurasesunejercicio
difcildebidoalprogresoquepresentandurantelasprimeras4872horas,porloquesedebe
valorardenuevoalos23das(GarcaRA,2011)(tabla1).
Figura1.Tiposdequemadurasenfuncindesuprofundidad
Tabla1.Tiposdequemadurasencuantoasuprofundidad.
Grado
Sntomas
Signos
Evolucin
Epidrmicao
dePrimer
Grado
Dolor,
hiperalgesia,
quemazn,dolor
urentey
escalofros.
Pielcalienteyseca.No
exudados.Blanqueaa
lapresin.Piloereccin.
Curacinen57
das.
Nosecuelas.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
2/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Drmica
Superficialo
2Grado
Superficial
Drmica
Profundao
2Grado
Profunda
Subdrmica
ode
er
3 Grado
Hipersensibilidady
Alodinia.
Ampollasoflictenas.
Lechorosado,liso,
brillanteyexudativo.
Curanentre714
das.
Discromaque
desaparececonel
tiempo.
Menosdolorosas.
Hipoestesia.
Desderojobrillantea
reasblanquecinaso
amarronadasyalguna
flictena.
Lechomuyplidoo
blanco,liso,brillantey
exudativa.
Pequeas.Curan
concicatrices(15
dasa23meses).
Habitualmente
requieren
tratamiento
quirrgico.
Anestesia
Blanconacaradohasta
negro.
Escara.
Tactoseco
apergaminado.
Nocuran
espontneamente.
Tratamiento
quirrgico.
1.Quemaduraepidrmicaodeprimergrado(DelAmoR,2009BaltL,2011FMC,2010)
Afectaparcialmentealaepidermissinllegaradaarlasclulasdelestratobasal.
Clnicamentesondolorosasconhiperalgesia,quemaznyescalofros.
Alaexploracinsonlesioneseritematosaslevementeinflamatorias.Encontramoslapiel
caliente,seca,sinexudadosniflictenasyseblanqueaalapresin.Puedeobservarse
piloereccin.
Estasquemadurasrespetanlaintegridadcutneaporloquenoconllevanriesgode
deshidratacin,infeccinnialteracionessistmicas.
Buenaevolucinconcuracinentornoalos57dasysinsecuelas,salvocomplicaciones.
Elejemplotpicoeslaquemadurasolaroescaldaduraporagua.
2.1Quemaduradrmicasuperficialosegundogradosuperficial(DelAmoR,2009Balt
L,2011FMC,2010)
Estetipodequemadurasalcanzaalestratodrmicodeformaparcial,afectandosloala
dermispapilar.Noafectaalarazdelosfolculospilosebceos.stassoncaractersticasque
facilitarnlareepitelizacin.
Elpacientenotarhipersensibilidadyalodiniadebidoalaexposicindelasterminaciones
sensitivas,yaquelamayoradelosnociceptoresseencuentranconservados,irritadosy
expuestos.
Lalesinelementaltpica,aunquenopatognomnica,eslaampollaoflictena.
Pararealizaruncorrectodiagnsticoesimprescindibledesbridarlaflictena,conello
valoraremosellecho.Enelcasodelasquemadurasdesegundogradosuperficial
encontraremosunlechorosado,liso,brillanteyexudativo.Estaimagenesdescrita
clsicamentecomorocohemorrgico.
Curanentre714dasapartirdelepitelioanexialconlevessecuelascomolasdiscromasque
desaparecenconelpasodeltiempo.
2.2Quemaduradrmicaprofundaodesegundogradoprofundo(DelAmoR,2009Balt
L,2011FMC,2010)
Afectanatodoelespesordeladermis(papilaryreticular).Lasterminacionessensitivas
superficialesestndestruidas.
Generalmentesondolorosas,peromenosmolestasquelasdrmicassuperficiales
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
3/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
(hipoestesia).
Laslesionestienenaspectovariable,desderojobrillanteareasblanquecinasoamarronadas
yalgunaflictena.Lasuperficiedelaheridaunavezseretiralacpuladelaampollao
epidermisdesvitalizada,adiferenciadelasdesegundogradosuperficial,esdecolorrojomuy
plidooblanco,lisa,brillanteyexudativa.
Podrapresentarunacuracinconcicatrices,desde15dasa23meses,perohabitualmente
requierentratamientoquirrgico(desbridamientoyautoinjertocutneo).
3.Quemadurasubdrmicaodetercergrado(DelAmoR,2009BaltL,2011FMC,2010)
Seproduceunadestruccincompletadetodoelespesordelapielllegandoaafectartejidos
subdrmicos,anejoscutneosyterminacionesnerviosas.Noquedaningunaclulaepidrmica
viable.
Elpacientepresentaanestesiadelazonaafecta.
Elsignotpicoeslaescara,contactoseco,acartonadoycoloracinvariabledesdeelblanco
nacaradoalnegro.
Nocuranespontneamenteporloqueprecisarnsiempretratamientoquirrgico,exceptuando
lesionesdemuypequeotamaoquepodrancurarporsegundaintencin.
Dejansecuelasimportantes.
Algunosautoresserefierenaquemadurasdecuartogradocomoaquellasque
sobrepasanelestratodermoepidrmicoyafectanaestructurascomomsculo,tendn,
cartlagoohueso.
Porsuextensin:
Anteunaquemaduraesdevitalimportanciaelclculoaproximadodelasuperficiecorporal
totalquemada(SCTQ).Aspues,amayorextensin,mayorriesgoderepercusiones
sistmicasgraveseinmediatas.ElclculodelaSCTQnoincluirlasquemadurasdeprimer
grado,porquenopresentanrepercusinsistmicanidejansecuelasdrmicas.
ExistendiferentesherramientasparaelclculodelSCTQ:(WachtelTL,2000)
Regladelnueve(Wallace).PermiteestimarelporcentajedeSCTQconreasdefcil
delimitacinutilizandomltiplosdelnueve.Esunaherramientaintuitiva,fcilyrpida.
Sloesvlidaenadultos(figura2).Aspues:
Cabezaycuello9%.
Troncoanterior18%.
Troncoposterior18%.
Miembrosuperior(cadauno)9%.
Miembroinferior(cadauno)18%.
Perin1%.
Regladel1%odelapalmadelamano.Lapalmadelamanodelpacienteconlosdedos
extendidosyjuntosrepresentael1%delasuperficiecorporaltotal(SCT)delpaciente.
Estareglaestiltantoparaadultoscomoparaniosapartirde1ao.
Paraelclculodelasuperficiecorporalennios,enfuncindelaedad,existen
diferentesherramientas:
TabladeLundyBrowder:empleadaenlactantesynios.Confrecuencia
sobreestimaeltamaodelaquemadura(tabla2).
EsquemadelRoyalHospitalforsickchildrendeEdimburgo(figura3).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
4/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Figura2.Regladel9odeWallaceparaelclculodelasuperficiecorporaltotal
quemada
Tabla2.TabladeLundyBrowder.Porcentajedesuperficiecorporaltotalquemadasegnedadyregin
anatmica.
De0a1
aos
De1a5
aos
De5a9
aos
De9a14
aos
Adulto
Cabeza
19%
17%
13%
11%
7%
Cuello
2%
2%
2%
2%
2%
Troncoanterior
13%
13%
13%
13%
13%
Troncoposterior
13%
13%
13%
13%
13%
Nalgas
5%
5%
5%
5%
5%
Brazoderecho
4%
4%
4%
4%
4%
Brazoizquierdo
4%
4%
4%
4%
4%
Antebrazoderecho
3%
3%
3%
3%
3%
Antebrazoizquierdo
3%
3%
3%
3%
3%
Manoderecha
2,5%
2,5%
2,5%
2,5%
2,5%
Manoizquierda
2,5%
2,5%
2,5%
2,5%
2,5%
Musloderecho
5,5%
6,5%
8%
8,5%
9,5%
Musloizquierdo
5,5%
6,5%
8%
8,5%
9,5%
Piernaderecha
5%
5%
5,5%
6%
7%
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
5/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Piernaizquierda
5%
5%
5,5%
6%
7%
Piederecho
3,5%
3,5%
3,5%
3,5%
3,5%
Pieizquierdo
3,5%
3,5%
3,5%
3,5%
3,5%
Genitales
1%
1%
1%
1%
1%
Total
100%
100%
100%
100%
100%
Figura3.Porcentajedesuperficiecorporaltotalenfuncindelaedad(adaptadode:
RoyalHospitalforsickchildren,Edimburgh)
Porsugravedad:
Lagravedaddelasquemadurasvienedeterminadapordiferentesfactorescomolaextensin,
profundidad,localizacin,presenciadelesionesasociadas,eltipodeaccidentequelasha
causadoylapatologabasaldelpaciente(CurielBalseraE,2006FMC,2010GarcaAguilar
RA,2011)(figura4).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
6/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Figura4.Representacindezonasdemayorriesgodesecuelasestticasy
funcionales
As,lasquemadurassepuedenclasificarenleves,moderadasygraves.Levessonaquellas
quepuedensertratadasambulatoriamente,moderadaslasquepuedensertratadasen
hospitalesgeneralesygraveslasquedebensertratadasencentroshospitalarios
especializadosenquemaduras(unidaddequemados)(AmericanBurnAssociation,1990
SingerAJ,2007)(tabla3).
Tabla3.Clasificacindelasquemadurasporsugravedad.(FMC,2010Singer,2007AmericanBurn
Association,1990)
Leve
Moderado
Grave
STQC
adultos
<10%
1020%
>20%
STQC
niosy
ancianos
<5%
510%
>10%encualquier
caso.
25%
>5%
Aunquesepuede
valorarconcualquier
extensin.
STQC
quemadura
de3er
grado
<2%
Criterios
Otros
factores
Atencin
primaria
Sospecha
inhalacinhumos.
APque
predisponganala
infeccin:DM,VIH,
tratamientos
inmunosupresores,
etc.
Hospitalgeneral
Quemaduras
poralto
voltaje.
Quemadura
circunferencial.
Inhalacin
humos.
Delocalizacin
en:cara,ojos,
orejas,perin,
genitales,
articulaciones.
Asociadasa
fracturas.
Pacienteque
haprecisado
SoporteVital.
Unidadde
quemados
SCTQ:superficiecorporaltotalquemada.
AP:antecedentespersonales.
DM:diabetes.
Esimportantetenerencuentaque,tantolainfanciacomolasenectud,songruposdeedades
cuyospacientespresentancaractersticasespeciales.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
7/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Enelcasodelosnios,amenoredad,mayoreslaproporcinentresuperficiecorporaly
masacorporaltotal.Estoes,entreprdidadecaloryproduccindecalor.Porotraparte,enla
infancia,elsistematermorreguladoresinmaduroyelindividuonodisponedemecanismosde
defensafrentealfro.Esportodoelloquelaprdidadecaloresmsfcilyrpida.
Losancianos,presentanunamenorproduccindecalorenrelacinconladisminucindel
metabolismobasal(Petersdorf,1994).
Quhaceranteunaquemadura?
Laatencininicialdelpacientequemadoserdeterminanteparasucorrectaevolucin.
Nuestroprincipalobjetivoserevitarqueunalesinimportantepaseinadvertida(GarcaRA,
2011BaltL,2011WachtelTL,2000HettiaratchyS,2004).
AlgoritmodeManejodeUrgenciasenQuemaduras
Valoracinprimaria:(Ahrenholz,2001BensonA,2006BaltL,2011BrychtaP,2011
HettiaratchyS,2004)
Todopacienteconquemadurasdebersermanejadocomountraumatizadoyportanto
debemosseguirlasrecomendacionesdesoportevitalavanzadoentrauma.Mantenerla
serenidad,valoracindelentorno,solicitarayudaencasonecesario,noponerenriesgoal
equiposanitarioysepararalpacientedelagentecausal.Posteriormentecontinuaremosconel
ABCDE.
A:vaarea(Airway).Mantenimientodelavaareapermeableconcontrolcervical.
Valorarintubacinorotraqueal(eritemaoedemadeorofaringe,ronquera,tosintensa,
estridor,taquipneaodisnea).
B:ventilacin(Breathing).Encasodeinhalacindehumosseadministrarsiempre
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
8/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
oxgenosuplementarioal100%durantealmenos612horas.
C:circulacin(Circulation).Controldehemorragiasycirculacin.
D:dficitneurolgico(Disability).Valoracindelestadoneurolgico.EscaladeComade
Glasgow.
E:exposicin(Exposure).Muyimportanteencasodequemadurasyaquesedebe
evitarlaexposicininnecesariadelpacientealmedioambienteparaprevenirla
hipotermia.
Valoracinsecundaria:(BensonA,2006CurielBalseraE,2006)
Extensindelaquemadura(SCTQ).
Profundidad.
Sospechadedaoporinhalacin:
Historiadellamaoincendioenlugarcerrado.
Quemadurasde2gradoprofundoo3ergradoencara,cuelloypartesuperiordel
tronco.
Quemaduravellonasal.
Hollnenesputoosecrecionesrespiratoriasnasales.
Disnea,confusinodisminucindelniveldeconciencia.
Hipoxemia(saturacindeO2opresinparcialdeoxgenodisminuidas).
Presenciadequemadurascircunferenciales.
Localizacionesdeespecialriesgodesecuelasestticasyfuncionales:cara,ojos,manos,
perin,etc.
Quemadurasqumicasoelctricas.
Descartarposiblesagresionesoabusos.
Valorarvacunacinantitetnica.
Tratamientoinsitu:
Tranquilizaryacomodaralpaciente.
Retirarlaropa,anillos,pulserasdelazonaquemada.
Limpiaryenfriarlasquemadurasconsuerosalinooaguapotable.Noserecomiendael
usodeaguafraohieloyaqueproduciravasoconstriccinacelerandolaprogresinde
laquemadura(Ahrenholz,2001).
Dadoquealgunospacientespresentanunelevadoriesgodedeshidratacin,ser
necesariocanalizarunavaperifricaenunreadepielsana,paraadministrar
fluidoterapia,quepermitirunaperfusinadecuadaarganosvitales.Paraelclculodel
volumennecesarioseempleanlassiguientesfrmulas:(BaltL,2011HortonJW,1990
BensonA,2006).
FrmuladeParkland(Baxter):4mlxkgxSCTQenlasprimeras24h.Lamitaden
lasprimeras8h.
FrmuladeBrookemodificada:2mlxkgxSCTQenlasprimeras24h.Lamitad
enlasprimeras8h.
Eldoloresunsntomatpicodelosquemadosquedebemostratar.Elenfriamientoyla
coberturadelasquemaduraspuedenaliviareldolor.Enfuncindelaintensidaddel
dolorseemplearparacetamol,antiinflamatoriosuopioidesmayores,siesprecisode
formaintravenosa(BensonA,2006NZGG,2007Singer,2002AguilarRA,2001).
Laprofilaxisconantibiticossistmicosesadadehoyunhechocontrovertido.Parece
claralanecesidaddeadministracindelamismaentodoslospacientesenunidadesde
cuidadosintensivos.Aunquemuchasdelasactualesguasnorecomiendanlaprofilaxis
conantibiticossistmicosenpacientesconquemaduras,unmetaanlisisyrevisin
sistemticarevelaqueenpacientesconquemaduras,laprofilaxisantibiticasistmica
administradaenlosprimeros414dasreducesignificativamentelamortalidadpor
cualquiercausaencasilamitad.Estamismarevisinsistemticarefierequelaprofilaxis
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
9/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
antibiticalimitadaalprocesoperioperatorioreduceinfeccionesdelaherida,peronola
mortalidad(AvniT,2010).
Tratamientolocaldelasquemadurasenatencinprimaria:
Enfriamiento:mediantesuerosalinooaguapotableentorno2025C.Estamaniobrapuede
sernecesariarealizarladesdealmenos30minhasta2horas,segnextensinyprofundidad
delaquemadura.Elenfriamientoayudaraaliviareldoloryposiblementeadisminuireldao
tisular(AguilarRA,2001PushkarNS,1982).
Debemosprestarespecialatencinalriesgodehipotermia(sobretodosiSCTQ>10%).Nose
debeemplearhielooaguamuyfraporquepodraaumentarademselriesgodeisquemia
(PardueGF,1985).
Enelmomentoactual,existenenelmercadomantasparaenfriamientodequemadurasde
origentrmico,queademsdeenfriarlaheridaycalmareldolor,evitanlahipotermiaporsu
efectotrajedebuzo.
Limpieza:trasretirarlaropayanillos.Elusodesuerosalinooaguapotablepresenta
evidenciamoderadaeneltratamientodelasquemaduras.Slocuandohayasuciedadvisibleo
altoriesgodecontaminacinestarindicadalalimpiezaconaguayjabn.Seeliminarelvello
cortndolocontijerasenvezderasurar(AguilarRA,2001GarcaFP,2005).
Manejodelasflictenas:retiraromantenerlasampollasenlospacientesquemadoshasidoy
estemadecontroversia.Losdiferentesestudioscontienensesgosmetodolgicosyen
ocasioneslasrecomendacionessonrealizadasporconsensodeexpertos.
Actualmenteserecomiendadesbridarlasflictenasyretirartodoeltejidodesvitalizadoposible
salvoenlasampollascondimetromenora6mm.Lasqueinterfierenconlosmovimientoso
molestanalpacientehandeserdesbridadas(AguilarRA,2001HudspithJ,2004NZGG,
2007).
Comobeneficiosdelasampollas,podemosmencionarqueelcontenidoesunlquido
estril(aunquesloenlasprimerashoras)yreabsorbible,protegendelainflamaciny
disminuyeneldolor.
Losinconvenientesdelasampollas,quejustificaraneldesbridamientosonmltiples:
Laepidermislesionadaesporosaporloquepareceprobableunaposterior
colonizacinporpartedelafloraoportunistadelapiel.
Lasflictenasdegrantamaonosereabsorben.
Lasdetamaomoderadoaumentaneldolor.
Roturanocontrolada.
Dificultaneldiagnstico.
Mantienentensinyprofundizanlalesin.
Contenidotxico.
Esprudentenodesbridarlasflictenasdurantelaemergenciasihayquetrasladaralpaciente,
salvoenelcasodelasquemadurasqumicas.
Coberturadelasquemaduras:elempleodeapsitosaportamltiplesbeneficioscomo
protegerdeunposteriortraumatismo,aliviareldolor,proporcionarconfort.Tienecomo
objetivolimitarelcrecimientodemicroorganismosyfavorecerlaepitelizacin.
Lautilizacindeapsitosopomadasesunadecisinindividualizadaparacadapacienteque
dependerde(AguilarRA,2001NZGG,2007):
Caractersticasdelasquemaduras:
Extensin.
Profundidad.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
10/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Localizacin.
Mecanismodeproduccin.
Riesgodeinfeccin.
Adaptabilidadalazonaquemada.
Procesoevolutivodelaquemadura.
Necesidadyposibilidaddefrecuenciadecuras.
Disponibilidaddematerial.
Enlasquemadurasepidrmicas,sepodrausarunapsitoprotectorocrema.Revisaremoslas
quemadurasepidrmicascada2448horaslostresprimerosdas.Siobservamosquenohay
progresoenlacicatrizacin,cambiaremosacuraenambientehmedo(NZGG,2007).
Apsitoshidrocoloides:favorecenlaabsorcincontrolandoelexudado,creanunmedio
favorableparalaepitelizacin.Noseaconsejasuutilizacinenquemadurasprofundas
(AguilarRA,2001).Sehacomparadoelempleodeapsitoshidrocoloidesconlacobertura
congasaysulfadilazinaargnticasindiferenciasenelporcentajedecuracin,perosienel
tiempodelamisma(10,2vs15,6das).Tambinsehanevidenciadodiferenciasenelcontrol
deldolor(escaladolor0101,1vs2,3)yelconfortdelpaciente(WasiakJ,2008).
Apsitohidrocelularoespumadepoliuretano:puedesersuficienteparaquemaduras
superficialesnoextensas.
Tulnoadherente:evitalaadherenciaallecholesionalrespetandolaszonasdegranulacinpor
loquepareceprudentesuempleoenesteestadioevolutivo.
Apsitosconcontenidodeplata:estosapsitospermitenlaliberacinlentadeplataenla
quemadura.Laplataactivadatieneunamplioespectroantimicrobianoyunefecto
antiinflamatorio.Sehancomparadoapsitosconplatavssinplatanoevidencindoseclaro
beneficioenlacuracindelasquemadurasnienlaprevencindelainfeccin.Noobstanteun
tipoespecialdeapsitodeplata,elquecontienenanocristales,sihademostradodisminucin
significativadelasinfecciones(StormVerslootMN,2010GravanteG,2009).
Losapsitosdeplatadisminuyeneldolorenlascuras,permitendistanciarlasentres,hace
quedisminuyalamanipulacinyportantoelriesgodeinfeccinnosocomial(AguilarRA,
2001).
Antimicrobianostpicos:lasulfadiazinaargntica(SA)poseeamplioespectro(Gram+,
GramyCndida).Esrecomendadapordiferentesguasdeprcticaclnicaenquemadurasde
segundogradoyquemadurasqumicasparalaprevencindelainfeccin,apesardequeen
laactualidadexistepocaevidenciaqueapoyesuuso.Encasodelasdesegundogrado
superficialsinsignosdeinfeccinsepodraprescindirdeellayaqueelriesgodeinfeccines
bajo.Porotraparte,laSAconnitratodecerio,aadepoderdepenetracinenlasescaras,
porloqueesmuytilenquemadurasdetercergrado(EdwardsJonesV,2003HermansMH,
1998NZGG,2007AguilarRA,2001).
Productosconaccinantimicrobiana(talescomocremadeSA)serecomiendanutilizaren
todoslosquemaduraslasprimeras72horas.Lasquemadurasconsignosdecelulitisleves
puedensertratadosconSAtpicay/oantibiticosorales.NoserecomiendaelusodeSA
durantemsde7dassinohaysignosdeinfeccindelaquemadura(NZGG,2007).
Enlasquemadurasdesegundogrado,traslaSAinicialoapsitoantimicrobiano,se
recomiendalacuraenambientehmedo(porejemplo,unapsitohidrocoloide)(NZGG,2007).
Corticoidestpicos:elusodecorticoidestpicosnoestindicadoenelmanejoinicialdelas
quemadurasyaqueentresusefectossecundariosfiguralamalacicatrizacindelasheridas,
atrofiacutneayelaumentoderiesgodeinfeccin.Sepodrvalorarsuempleoen
quemadurassolaresyenquemadurassuperficialesdelocalizacinfacial,siemprequese
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
11/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
empleenporperiodoscortos(48horas)bajosupervisinsanitaria(AguilarRA,2001Alejandre
LazaroG,2010).
Desbridantes:seaconsejalautilizacindecolagenasaparalaeliminacindetejido
desvitalizadoynecrticopresenteenquemadurasdesegundogradoprofundoconreaspoco
extensasdesuperficiequemada.Debemostenerprecaucinenelempleodelamismayaque
suaccinpuedeserneutralizadaconmetalespesadosyantispticoscomolapovidona
yodada(GarcaRA,2011).
Cundosospecharsobreinfeccindeunaquemadura?(GarciaRA,2011)
Comosignoslocalesdeinfeccinenlasquemadurassedestacan:
Signosclsicos:aumentodedolor,aumentodecalor,eritema,etc.
Cambiosdecolor(decoloracinlocal).
Cambiosdelasuperficiequemada:
Elexudadoamarillentointensoquedestruyerpidamenteeltejidodegranulacin
estpicodegrmenesestafiloccicos.
Uncolorverdosoenlosvendajesysecrecionesquepuedenproducirnecrosisdel
tejidoescaractersticodelaspseudomonas.
Profundizacindelaquemaduradeespesorparcialatotal.
Degeneracindeltejidodegranulacinyformacindeunanuevaescara.
Separacinrpidadelaescara.
Lesionesvesicularesenzonasepitelizadas.
Retrasoenlacuracin.
Lacoloracinprpuradeltejidonoquemadopodrahacernossospechargangrena.
Puederesultardifcilreconocerposiblesinfeccionesdurantelaevolucin,porloquepodemos
utilizartcnicascomoelcultivodelexudadoobienlabiopsiadelaheridaparaapoyarel
diagnsticodesospecha.
Todopacienteconsospechadeinfeccindelaquemaduradebesertratadoconagente
antimicrobianotpicoy/osistmicoenfuncindelgradodeafectacindelpaciente(GarcaRA,
2011).
Criteriosdederivacinhospitalaria(FMC,2010Singer,2007AmericanBurn
Association,1990)
Todopacienteconquemadurasmoderadasogravesdebenserderivadosauncentro
hospitalario.Serecomiendaladerivacindelpacienteanuestrocentrohospitalariode
referenciaenelcasodelasquemadurasmoderadasyauncentroespecializadoen
quemaduras(unidaddequemados)encasodequemadurasgraves.Noaslospacientescon
quemaduraslevesquepodrnsertratadosenatencinprimaria(tabla3)(FMC,2010Singer,
2007AmericanBurnAssociation,1990).
Criteriosdederivacinaunaunidaddequemados(BrychtaP,2011BensonA,2006
HettiaratchyS,2004)
Quemadurasdrmicas(2grado):
Nios:
Menoresdedosaos>5%SCTQ.
Entre310aos>10%SCTQ.
Entre1015aos>15%SCTQ.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
12/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Adultos:msdel20%deSCTQencualquieredad.
Mayores65:msdel10%deSCTQ.
Quemadurassubdrmicas(3grado):valorarderivacinenquemaduraprofundaen
cualquieredadyextensin.ParececlaroquetodopacienteconSCTQ>al35%deber
servaloradoporunservicioespecializado.
Edadesextremasdelavida.
Segnafectacingeneral:todopacientequehaprecisadomedidasdesoportevital.
Segnlocalizacin:
Quemadurasqueafectencara,manos,genitalesyarticulacionesgrandes(figura
4).
Quemadurascircunferenciales.Casisiempreprecisanescarotomayfasciotoma
paraevitarelsndromecompartimental.
Segnmecanismo:
Inhalatoria.
Quemaduraselctricas.
Quemadurasqumicas.
Porradiacionesionizantes.
Tambinserconsideradaladerivacinaunaunidaddequemadosenaquellospacientescon
enfermedadesconcomitantes(sndromedepielescaldada,necrolisisepidrmica,etc.),
traumatismos,osituacionessocialesoemocionalesquepuedanensombrecerelpronstico,
complicareltratamientoodificultarlarecuperacin.
Quemadurasespeciales
Dentrodelasquemadurasexisteungrupoqueporsuespecialmecanismodeaccintienen
unaelevadamorbimortalidad.Debidoalabajaincidenciadelasmismas,las
recomendacionesparasumanejoestnbasadasenopinionesdeexpertos.
Quemaduraselctricas(GarcaRA,2011)
Lascomplicacionesprecocesdeunalesinelctricaincluyen:manifestacionesrenales,
cardacas,gastrointestinales,vasculares(trombosis),neurolgicasyoculares(cataratas).
Bajovoltaje(<1.000voltios):80%delostraumatismoselctricos.Msfrecuentesenel
mbitodomstico(niosenmanoyboca).Sonpequeasyprofundas.Elevadoriesgo
dearritmiasgraves.
Altovoltaje(>1.000voltios):importantesdaosentejidoprofundosubyacenteypuntos
decontacto.Posibleafectacinmultiorgnica,similaralesionesporaplastamiento.Casi
siempreprecisanescarotomayfasciotomaparaevitarelsndromecompartimentalen
losmiembros.
Quemaduraporrayo:losrayospuedenprovocarunamplioabanicoentipoygravedad
delesiones,llegandoinclusoaproducirparadacardiorespiratoriaymortalidadenmenos
del30%delossujetos.Sinembargolamayoradelasquemadurasporrayosuelenser
superficialeseindolorassinreaccininflamatoria.Unalesinpatognomnicadela
fulguracinsonlasfigurasdeLichtenberg,situadasenlalneamedia,conformade
helecho,debidasalalluviadeelectronessobrelapiel,noconsideradasquemaduras
reales,cedenen24horas(GarcaRA,2011GutirrezR,2005).
Flashelctrico:aunquelasenglobamosenesteapartadopuesseproducenencontexto
deunadescargaelctrica.Estaslesionessesucedencuandounacorrienteelctrica
produceelcalentamientodeunamasadeairehmedo.Esesteaireynolacorriente
elctricaelqueproducelaquemaduraporloquesetratandelamismaformaque
cualquierotra(GarcaRA,2011).
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
13/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Quemadurasqumicas(GarcaRA,2011)
Esunapatologamdicoquirrgicaurgentedifcildemanejar,siendolasquemaduraspor
cidos(cidoclorhdrico,cidoactico,etc.)msfrecuentesymenosgravesquelas
producidasporlcalis(amonaco,sosacastica,etc.).
Laintensidaddependede:
Concentracindelagentequmico.
Tipodesustancia(cidoobase).
Tiempodeexposicinocontacto.
Penetracintisular.
Mecanismodeaccinodetoxicidaddelagente.
Cantidaddeproductos.
Quemadurasporinhalacin
Laslesionesaconsecuenciadelainhalacindeaireohumoscalientes,sonmsgravesy
ensombrecenelpronsticodelpaciente.Eldiagnsticoprecozesimportantealahorade
tomardecisionesyminimizarcomplicaciones(AhrenholzDH,2001).
Debemossospecharlascuandoelpacienteprocededelugaresdondesehaproducido
combustindesustancias.Enlaexploracinsepuedeobservarhollnenlasfosasnasales,
ausenciadecejasopestaas,esputocarbonoso,estridor,dificultadrespiratoria,disnea,
confusinodisminucindeconciencia,hipoxemiaonivelesdemonxidodecarbonopor
encimadel2%.Enestospacientesestindicadalaadministracindeoxgenoal100%yse
valorarlaintubacinorotraqueal(GarcaRA,2011CurielBalsera,2006).
Bibliografa
AhrenholzDH,CopeN,DimickAR,GamelliRL,GillespieRW,etal.InitialAssessmentof
BurnPatient.JBurnCareRehabil.20015S9S.
AhrenholzDH,CopeN,DimickAR,GamelliRL,GillespieRW,etal.InitialManagement
ofCarbonMonoxideandCyanideExposure.JBurnCareRehabil.200114S8S.
AhrenholzDH,CopeN,DimickAR,GamelliRL,GillespieRW,etal.Outpatient
ManagementofBurnPatient.JBurnCareRehabil.200110S3S.
AhrenholzDH,CopeN,DimickAR,GamelliRL,GillespieRW,etal.InhalationInjury:
Diagnosis.JBurnCareRehabil.20015:19S22S.
AlejandreLazaroG,MorenoGarciaF.Corticosteroidestpicos.ITdelSistemaNacional
deSalud.201034(3):838.Textocompleto
AvniT,LevcovichA,AdElDD,LeiboviciL,PaulM.Prophylacticantibioticsforburns
patients:systematicreviewandmetaanalysis.BMJ.2010340:c241.PubMedPMID:
20156911.Textocompleto
BaltDomnguezL,VallsColomMM.Quemaduras.AMF.20117(10):58490.Texto
completo
BensonA,DicksonWA,BoyceDE.Burns.BMJ.2006332(7542):64952.PubMed
PMID:16543335.Textocompleto
BrighamPA,McLoughlinE.BurnincidenceandmedicalcareuseintheUnitedStates:
estimates,trends,anddatasources.JBurnCareRehabil.199617(2):95107.PubMed
PMID:8675512
BrychtaP,MagnetteA.EuropeanPracticeGuidelinesforBurnCare[Internet].The
Hague,TheNetherlands,2011[acceso17/7/2013].Disponible:
www.euroburn.org/142/guidelines.html
CurielBalseraE,PrietoPalominoMA,FernndezJimnezS,FernndezOrtegaJF,
MoraOrdezJ,DelgadoAmayaM.Epidemiologa,manejoinicialyanlisisde
morbimortalidaddelgranquemado.MedIntensiva.200630(8):3639.Textocompleto
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
14/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
DelAmoLpezR,DezGarcaMA.Heridasyquemaduras.AMF.20095(9):4949.
EdwardsJonesV,GreenwoodJEManchesterBurnsResearchGroup.What'snewin
burnmicrobiology?JamesLaingMemorialPrizeEssay2000.Burns.200329(1):1524.
PubMedPMID:12543040
GarcaAguilarRA,DazBorregoHorcajoJD,PerezBoludaMT,MartnezTorreblanca
P,PrezSantosL,CaadasNezF.Guadeprcticaclnicaparaelcuidadode
personasquesufrenquemaduras.1ed.ServicioAndaluzdeSalud.Consejerade
Salud.JuntadeAndaluca2011.Textocompleto
GarcaFernndezFP,PancorboHidalgo,PL,RodrguezTorresMC,BellidoVallejoJC.
Aguadelgrifoparalalimpiezadeheridas?[Internet]Evidentia.20052(6).[acceso
17/7/2013].Disponibleen:http://www.indexf.com/evidentia/n6/143articulo.php
GravanteG,CarusoR,SorgeR,NicoliF,GentileP,CervelliV.Nanocrystallinesilver:a
systematicreviewofrandomizedtrialsconductedonburnedpatientsandanevidence
basedassessmentofpotentialadvantagesoveroldersilverformulations.AnnPlast
Surg.200963(2):2015.PubMedPMID:19571738
GutirrezCaonesR,GutirrezSolsMA,DelaFuenteCarrilloJJ,DurnIzquierdoE,
RamrezCruzJ,DuroLpezC.Quemadurasarborescentesporrayo.Emergencias.
200517:231.Textocompleto
HermansMH.Resultsofasurveyontheuseofdifferenttreatmentoptionsforpartialand
fullthicknessburns.Burns.199824(6):53951.PubMedPMID:9776093
HettiaratchyS,PapiniR.Initialmanagementofamajorburn:Ioverview.BMJ.
2004328(7455):15557.PubMedPMID:15217876.Textocompleto
HortonJW,WhiteDJ,BaxterCR.Hypertonicsalinedextranresuscitationofthermal
injury.AnnSurg.1990211(3):30111.PubMedPMID:1689992.Textocompleto
Hospitalandprehospitalresourcesforoptimalcareofpatientswithburninjury:guidelines
fordevelopmentandoperationofburncenters.AmericanBurnAssociation.JBurnCare
Rehabil.199011(2):98104.PubMedPMID:2335557
HudspithJ,RayattS.Firstaidandtreatmentofminorburns.BMJ.
2004328(7454):14879.PubMedPMID:15205294.Textocompleto
MinistryofHealthManatuHauora[Internet].NewZealandGuidelinesGroup.
ManagementofBurnsandScaldsinprimarycare.2007[acceso17/7/2013].Disponible
en:http://www.health.govt.nz/publication/managementburnsandscalds
primarycare
PetersdorfRG.Hipotermiaehipertermia.PrincipiosdeMedicinaInterna.13ed.
McGrawHillInteramericanadeEspaaS.L.1994.p.285460.
Protocolodetratamientodelasquemadurasenatencinprimaria.FMCFormacin
MdicaContinuadaenAtencinPrimaria.201017(Supl3):729.Textocompleto
PurdueGF,LaytonTR,CopelandCE.Coldinjurycomplicatingburntherapy.JTrauma.
198525(2):1678.PubMedPMID:3973949
PushkarNS,SandorminskyBP.Coldtreatmentofburns.BurnsInclThermInj.
19829(2):10110.PubMedPMID:7150995
SingerAJ,BrebbiaJ,SoroffHH.ManagementoflocalburnwoundsintheED.AmJ
EmergMed.200725(6):66671.PubMedPMID:17606093
SingerAJ,ThodeHCJr.Nationalanalgesiaprescribingpatternsinemergency
departmentpatientswithburns.JBurnCareRehabil.200223(6):3615.PubMedPMID:
12432312
StormVerslootMN,VosCG,UbbinkDT,VermeulenH.Topicalsilverforpreventing
woundinfection.CochraneDatabaseSystRev.2010(3):CD006478.PubMedPMID:
20238345.Textocompleto
WachtelTL,BerryCC,WachtelEE,FrankHA.Theinterraterreliabilityofestimatingthe
sizeofburnsfromvariousburnareachartdrawings.Burns.200026(2):15670.PubMed
PMID:10716359
WasiakJason,ClelandHeather,CampbellFiona.Apsitosparalasquemaduras
superficialesydeespesorparcial(RevisinCochranetraducida).En:LaBiblioteca
CochranePlus,2008Nmero4.Oxford:UpdateSoftwareLtd.Disponibleen:
http://www.updatesoftware.com.(TraducidadeTheCochraneLibrary,2008Issue3.
Chichester,UK:JohnWiley&Sons,Ltd.).CD002106.Textocompleto
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
15/16
1/4/2016
GuaclnicadeQuemaduras
Msenlared
BensonA,DicksonWA,BoyceDE.Burns.BMJ.2006332(7542):64952.
PubMedPMID:16543335.Textocompleto
LloydEC,RodgersBC,MichenerM,WilliamsMS.Outpatientburns:preventionand
care.AmFamPhysician.2012Jan185(1):2532.Review.Erratumin:AmFam
Physician.2012Jun1585(12):1127.PubMedPMID:22230304
MinistryofHealthManatuHauora[Internet].NewZealandGuidelinesGroup.
ManagementofBurnsandScaldsinprimarycare.2007[acceso17/7/2013].Disponible
en:http://www.health.govt.nz/publication/managementburnsandscalds
primarycare
Autores
JosefinaMaraCabanela
Lpez
MdicoEspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)
JonatanMiguelCarrera
MdicoEspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(2)
MartinaLpezPen
LicenciadaenFarmacia(3)
(1)FPUSdeGalicia061.MdicoasistencialBasedeFoz.Lugo.
(2)C.S.Foz.Lugo.
(3)OficinadeFarmaciaYezLpez.Lugo.
Elsevier2016
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/quemaduras/
16/16