TR
AN
SPOR POLUTAN
Pollutan Transport
Transpor Polutan
Persamaan Konveksi-Difusi
Penyelesaian Analitis
Rerensi
Graf and Altinakar, 1998, Fluvial Hydraulics, Chapter 8, pp.
517-609, J. Wiley and Sons, Ltd., Sussex, England
Transpor Polutan di
Sungai
3
2005
Sungai Danube, Eropa, Oktober 2010
KOMPAS,
TRAGEDI
HARBIN
2005
SABTU,
26 NOVEMBER
Meski sudah
berlangsung be berapa
hari, informasi rnengenai
tercemarnya Sungai
Songhua ti dak menyebar
cukup luas di ka langan
warga di sepanjang sungai
tersebut.
Penduduk
desa-desa dan kota yang
berada di sepan jang
Sungai Songhua, antara
Jilin
dan ' Harbin, kemarin
mengaku
tidak
ada yang membcri
tahu mereka me ngenai
terccmarnya sungai itu.
Ketika diberi tahu bahwa
ikan ikan tersebut
bcrbahaya untuk
dikonsurnsi, warga pun
kaget dan langsung
membuang ikan yang
mereka bell di pasar itu,
PBB
tawarkan
bantuan
Kemarin
PBB juga
telah me nawarkan kepada
China
untuk
membantu
penanganan
pence maran
zat kirnia di sungai yang
terus mengalir ke Rusia itu,
tetapi Pemerintah
China
bclum meres pons tawaran
bantuan tersebut.
"Kami
mernbutuhkan
infor masi dasar, inforrnasi
resmi
dari
Pemerintah
dampak
lingkungan dan
sosial akibat pencemaran itu
bisa ber langsung bertahuntahun,
Sebagian zat benzcna akan
mengcndap di lapisan dasar
su ngai dan masuk ke dalam
rantai
Leung,
ekotoksikolog
universitas
seorang
da ri
IIongkong,
menambahkan
bahwa
benzcna itu di
dalam tubuh manusia bisa
bcnnutasi,
yang kcmudian
me nycbabkan kanker.
Sementara di wilayah
Rusia. kckhawatiran warga
pun semakin
sambil
GUl\AW"'~
karena air
terccrnar itu akan segera
meningkat
Ledakan kedua
Belum
Jagi
dampak
ledakan pabrik
kimia di
Jilin
bisa
di tangani,
sebuah pabrik kimia lainnya
telah meledak di tenggara
China, menewaskan seorang
pe kerja dan rnemaksa
10.000
pen duduk
sekitarnya
segcra
ungsikan.
di
di
Aliran Sungal
Songhua [uga
melewati kota
Harbin. Air
yan~
terkontaminasi
bahan kimia
(bcnzena)
mencapai
Harbin pada
Kamis (24m).
Bahan kimia
penyebab
kanker itu
bersumber
dari ledakan di
sebuah pabrik
kimiayang
tcrlctak di
hulu sungai
pada 13
November
lalu. Pasokan
air dihentikan
untuk
sementara di
Harbin.
TRAGEOI HARBIN
2005
http://www.gov.cn/english/2005-11/25/content_108891.htm
webarc hive on Harbins Songhua River pollution in
November 2005
Penampungan limbah di
sebuah pabrik kimia di
Ajka, Hungary,
jebol pada awal Oktober 2010
2S
I
AUSTRIA
SLOVAKIA
Danube
/ --,~Alfected
Raba
waters
Chomlc", wt.
"'101'IIOir
4ka
Kolontar
HUNGARY
SOk",]
I
http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11495540
webarc hive file
http://www.guardian.co.uk/world/2010/oct/12/danubetoxic-soviet- hungary-sludge
webarc hive file
Transpor Polutan
10
Difusi
penyebaran
konsentrasi
bergantung pula pada sifat polutan
(koefisien difusi)
Konveksi
penyebaran
(air)
11
y=o
(a)
..
molecular DIFFUSION (k)
dCf
at
12
+ 0
..
V(u, O ,O)
,f-of
..I<-,j<
(b)
ut I _--.f.,'
..!..--_-
ut2
---------.1<-
dCr
13
(c)
= 0)
(8.17a)
turbulent
CONVECTIO
N DIFFUSION
(~ k)
V+
t
.
.
.
'
~ +--- - - - ~ ~----ut~2-----------------~-*
,
,1<-1
--
14
ti
>
Difusi
15
qf = kcf
qf
c
=
k
f
xi
qf = k grad cf
Difusi
16
Contoh difusi
difusi
massa
difusi panas/thermal
difusi
momentum
Difusi
17
Difusi massa
Ficks law
Difusi panas
Fouriers law
qm ,i
m
= c
f
xi
qh ,i = ah Cp
Di
fu
si
qmt ,ij
=
Vi
xj
( Cp =
xi konstan)
( = konstan)
Konveksi-Difusi
18
=
div
m grad c
+ V
grad
c
konveksi
difu
si
Konveksi-Difusi
19
=
+
+
+
+
+ 2 m
2
z
uc
vc wc m c c
x2
konstan
2
y
t
z
y
x
difu
si
mur
ni
2 c
=
+
+ 2 m konstan
c
z
c
m x2
y
t
c
Konveksi-Difusi (Turbulen)
20
kecepatan [m/s]
0.72
kecepatan rata-rata
0.68
0.64
0.60
0.56
50
100
200
waktu
[detik]
150
Aliran di sungai
hampir pasti berupa
aliran turbulen
Salah satu sifat aliran
turbulen
adalah bahwa kecepatan
aliran berubah-ubah
Konsentrasi polutan
dengan
demikian berubah-ubah
pula
u=u+
u
u
u
c
c=c+
v=v +v
w=w+
w
Konveksi-Difusi (Turbulen)
21
Konveksi-Difusi (Turbulen)
22
+
uc
t
x
c
+
+
+
=
x
x
vc wc
tx
z
ty
y
c
+
y
z
tz
c
z
m + t t karena t m
23
Difusi
Penyelesaian analitis persamaan
difusi
Persamaan Difusi
24
& #
c uc
#
#
wc
+
+
( + %m
= %
+m
%
&
vc z
c' y
c
c &
t
x
z
$
+
+
tx
m
y
$
+ ty (
+ tz (
x
$
y'
z'
x
u = v = w = 0 u = 0 tx = 0 v = 0 ty = 0 w = 0
tz = 0
( #
c # c' m x
c &
y
$
=
% &
(+
+
%
t
y '
m
x $
#
m = konstan
(
%m c &
z
z
2
2
2
c
= m
+ m 2
t
c + c
z
m
2
2
y
x
'
Difusi 1-Dimensi
25
c (, t ) = 0
c ( x, 0) = M1 ( x)
M0 = M1 S
Difusi 1-Dimensi
26
( x) d x = 1
c ( x, t ) d c ( x, 0) d x =
x=
M1
( x ) d x = M1
Difusi 1-Dimensi
27
M1
c ( x, t )
4 m
=
t
2
$
x
exp&&
% 4 m
'
))
(t
Difusi 1-Dimensi
28
Difusi 1-Dimensi
Penyelesaian analitis persamaan difusi 1-D tersebut dapat pula
dituliskan sbb:
c ( x, t )
=
M1
x 2
$
exp&&
2 '
x )
2)
% 2x (
x2 (t ) = 2 m t
95% luas daerah di bawah
kurva pdf distribusi normal
adalah:
W = (2 1.96) x 4 x
0.9
5
1.96
+1.96
Difusi 1-Dimensi
30
m
2
d 2x 1 x 2(t2 ) x2 (t1)
1
=
=
dt
(t2 t1)
2
Difusi 2-Dimensi
31
%$ 2
x
(bidang z)
c (, , t ) = 0
( x, y )
c ( x, y , 0) = M2
Difusi 2-Dimensi
32
c ( x, y ,
t) =
Mx
x 2
$
exp&&
My
'+
)
2)
% 2x
(
$
2 '
y
)
exp &
2)
&
2
% 2y (
M2
&
'
x 2+ y
t
(t ) = c2 x,
m
( y,
t) =
(
)
exp
2
2 &
%&
()
M2 = M0 L
Difusi 3-Dimensi
33
c (, , , t ) = 0
M3 ( x, y , z )
c ( x, y , z, 0) =
Difusi 3-Dimensi
34
c ( x, y , z,
t) =
2
$
r
'
)
exp &
M3
2
% 2 (
r2=
x
+2 + z
y
M3 = M0
M1
c ( x, t )
=
x 2
$
exp&&
x )
2)
'
% 2x (
M1
0
2
$
,
%
2(
'
-4
( x c2L( x, t )
=
) + exp
1exp &
,
&
22
2x
2
3
2
x
)
+,
/
2
./6
di dinding
2 '
$
2M1 exp & Lp
c ( x, t ) =
& )
2)
x 2
2
x
%
(
c ( x, t )
=
x 2
$
exp&&
2 '
x )
2)
% 2x (
c ( x = 0, t 0)
= c0
c ( x = , t 0)
=0
c ( x > 0, t = 0) = 0
" x
%
$
c ( x, t ) = c0 erfc
$ 4 t'
#
m &
'
erfc (Y
Y d
40
Konveksi-Difusi
Penyelesaian analitis persamaan
konveksi-difusi dalam regime
turbulen
Konveksi-Difusi (Turbulen)
Persamaan transpor konveksi-difusi dalam
aliran turbulen
+
uc
t
x
c
+
+
+
=
x
x
vc wc
tx
z
ty
y
c
+
y
z
tz
c
z
tx
!"
t tx , ty ,
tz
Konveksi-Difusi
(Turbulen)
42
tz
h z)
tz =
(
h
u
Koefisien difusi
vertikal rerata
kedalaman aliran
tz
t 1 h z
h z)
(
h
h
z=
u d z
0
tz = 0.067 ( h u )
kecepata
n geser
kedalaman
aliran
Konveksi-Difusi (Turbulen)
43
Lz
Lz
h/2
U
U
h h/2
z = 0.1
2
z = 0.4
2
h
h
Jarak Lz = z U ditempuh dalam waktu t z =
tz z
tz
Konveksi-Difusi
(Turbulen)
tepi, tebing
44
di flume
ty = 0.15 ( h u )
di sungai
ty = 0.6 ( h u )
tepi, tebing
Konveksi-Difusi (Turbulen)
45
Ly
Ly
B/2
U
U
B B/2
y = 0.1
2
y = 0.5
2
B
B
Jarak Ly = y U ditempuh dalam waktu t y =
ty y
ty
Konveksi-Difusi
(Turbulen)
46
tx = 0.23 ( h u )
Difusi longitudinal (searah aliran) yang
tepi,
tebing
U=U+
U!
U B
ditimbulkan oleh turbulensi
U
aliran umumnya diabaikan
U!
karena pengaruh dispersi lebih
dominan.
Parameter dispersi adalah
tepi,
koefisien
tebing
dispersi Kx.
Dispersi terjadi karena adanya variasi besaran kecepatan
aliran (distribusi kecepatan) beda antara kecepatan rerata
dan kecepatan di suatu titik.
far-field
zone of
mixing
mid-field
zone of
mixing
near-field
zone of
mixing
47
+
uc
t
x
c
+
+
+
=
x
x
vc wc
tx
z
ty
y
c
+
y
z
tz
c
z
uc vc wc
+
+
c
y
z
+
t x
+
y
transpo
r
perman
en
v=w=0
= c
tx x
x
c
ty
y z
difusi
longitudinal
diabaikan
difusi
vertikal
telah
dicapai
2
u
#
c &
C =
c = y $%ty y( ' U x ty C
x
2
y
karena polutan telah menyebar di seluruh
kedalaman aliran, maka tinjauan dilakukan
untuk rerata kedalaman
c
tz
U kecepatan aliran rerata
kedalaman z
(depth-averaged velocity)
Cu ( x, y
)=
G0
h 4 ty
U
$ y2U
'
exp&&
)
x
%
4 ty x(
)
G0 = M0 t [kg/s]
debit polutan, merata di
seluruh kedalaman aliran
h
C ( x, y ) = Cu ( x, y + y 0 ) + Cu ( x,
2nB y y 0 )
n=
1
51
+
uc
t
x
c
+
+
+
=
x
x
vc wc
tx
z
ty
y
c
+
y
z
tz
c
z
c uc vc
c
c
c
+
+
tz
+
=
+
+ wc
ty
x y
z
t
x y
x
tx
z
z
y
v=w=0
difusi
transversal
telah dicapai
difusi
vertikal
telah
dicapai
c
+
uc
t
x
# c &
C
= %
+U
(
C
tx
x
x
t
x
$
'
+
=
K*x - tx +
x
,
C .
0
x /
tx + K"x =
Kx
C
+
)
$
'
C +
=
-K
&(
)
t
x (
x %
x ,
U
54
+U
tx
t
x
C .
x x 0
/
koefisien
dispersi
C
+U
C
t
x
= C
Kx x2
persamaan dispersi
longitudinal
berlaku setelah:
difusi vertikal di seluruh kedalaman aliran dicapai
difusi transversal di seluruh lebar aliran dicapai
Dispersi Longitudinal
55
C
+U
C
t
x
2
= C
Kx x2
y
y
y
di far-field mixing
zone
Koefisien
dispersi, Kx
Kx = 6 ( h u )
B U
saluran tampang
segi-empat
Kx =
0.011
h
u
sungai
saluran atau sungai yang memiliki distribusi
kecepatan aliran
ke arah vertikal maupuan ke arah transversal
Dispersi Longitudinal
56
=
(
%
4
K
t
4 Kx t
x (
$
'
M1
Cmax (t )
=
M1
4 Kx t
M1 =
M0
S [kg/m ]
luas tampang aliran
1=
M1
4 Kx x U
Dispersi Longitudinal
57
2 )
%
'
+
x U (t ( )
m
i
*
exp
.
Ci ( x, t )
mi = ( M0 T
4
+
t
S 4 (t i &
(
)
i
Kx
/
=
Kx
+
+
)
,
i
& x U (t
)(
)
.
C ( x, t ) = Ci ( x,
t) =
i=1
S 4
Kx
(t
i
i=1
)
exp + 4
' ,
Kx
,
-
, /
t
( i ) 0,
Dispersi Longitudinal
58
C
C ( x, t )
=
!
!
$+
+
x
U
t
x
U
t
$
%-,
&
&
+ erfc
& erfc
#
%#
%
# 4 K t &#" 4 K t
x
x
!U x$
*exp#
*2 "
&) K
Pada kondisi
transpor
p
e
C0 konstanta
rmanen (steady
state
"
condition), t !
erfc(+)
=0
erfc() =
2
(
1
U ( x) > 0
C *
" Ux%
=)
C0
e xp $ ' U ( x) < 0
&
#
*
Kx
+*
59
60