Matematika
1
Apilkasi Turunan - 1
Fakultas
Teknik
Program
Studi
Teknik Sipil
Tatap
Muka
09
Kode MK
Disusun Oleh
MK 90016
Abstract
Kompetensi
Pengertian Matriks,
f x
di
x x0 , kurva
y f x
m1 tan f ' x0
Persamaannya adalah
y y0 m1 x x0
Persamaan normal di adalah y y0
di mana m1 m2 1 m2
1
x x0 .
m2
1
m1
y x3 2 x 2 4
di titik 2,
1
1
m1
4
y y0 m1 x x0
y 4 4 x 2
y 4 4x 8
y 4x 8 4
y 4x 4
2016
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
4 dan gradient m2
1
maka
4
4 !
y y0 m2 x x0
1
x 2 y 4 1 x 2 y 1 x 1 8
4
4
4
4
2 2
1
7
1
14
y x y x
4 y x 14
4
2
4
4
x 4 y 14 0
y4
Contoh 9.*
Carilah persamaan garis singgung dan normal pada
Penyelesaian:
x 2 3xy y 2 5
di titik 1, 1 !
F x, y x 2 3 xy y 2 5 0
F
2x 3y
x
F
3x 2 y
y
F
dy
2x 3y
x
F
dx
3x 2 y
y
dy
2x 3 y
21 31
23
5
1
dx
3x 2 y
31 21
32
5
1
1
1
m1
1
2016
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
2 x 2 3 x 2 y 2 y 2 5 xy 2
di titik
Soal 9.* :
a. Carilah persamaan garis singgung pada hiperbola
2, 2 !
x 2 y 2 16
!
c. Carilah persamaan garis singgung dan normal pada x 2 y 2 7 yang lewat titik
4 , 3 !
d. Carilah persamaan garis singgung dan normal pada hiperbola xy 1 yang
lewat titik 1 , 1 !
Penyelesaian :
Contoh 9.*
Carilah persamaan garis singgung pada hiperbola
2 , 2 ?
Penyelesaian:
Misalkan P0 x0 ,
yang melalui
a. Titik P0 x0 ,
hiperbola.
b. Turunannya
y0 tersebut pada
dy
x
,
dx
y
titik
x
y 2
m 0 0
y0
x0 2
P0 x0 ,
x 2 y 2 16
pada
merupakan
P0 x0 ,
tangent
y0
arah
adalah
garis
P0 x0 ,
y0 pada
sehingga
diperoleh
yang
menghubungkan
y0 2
x0 2
x0 x0 2 y 0 y 0 2
x02 2 x0 y02 2 y 0
x02 y02 2 y 0 2 x0 16
2 y0 2 x0 16
y 0 x0 8
x02 y 02 16
2016
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
Diperoleh titik 5 ,
3 , maka
y y 0 m x x 0
y 3 5 x 5
3
3 y 3 5 x 5
3 y 9 5 x 25
5 x 3 y 25 9
5 x 3 y 16
x 2 y 2 25
yang melalui
Soal 9.* :
Tentukanlah variable berikut jika diketahui
e.
Penyelesaian :
Definisi
2016
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
2 !
1
0.5
0
-5
-0.5
-10
-1
-1.5
-15
-2
-20
-2.5
-3
-25
-3.5
-30
-1
-4
-0.5
0.5
1.5
-0.5
0.5
1.5
2.5
Contoh
Jika
diketahui
fungsi
minimumnya pada 1,
Penyelesaian:
Soal 9 : *
a.
f x x 3 2x 2 x 1
f x x 3
tentukanlah
2 !
, ,
b.
f x 1 x 3 x 2 3x 4
c.
f x x3 x2 x 1
d.
f x 1 x 3 2x
e.
f x 2x 3 3x 2 12x 7
f.
f x
3 x 5 20 x 3
32
Penyelesaian:
2016
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
nilai
maksimum
dan
-1
-2
-2
-4
-3
-1
-0.5
0.5
1.5
-6
-3
-2
-1
f x 1 x 3 x 2 3x 4
3
C. Kemonotongan
Definisi
Misalkan f x terdifinisi pada selang (terbuka, tertutup, atau tak satu pun),
kita katakana bahwa:
a. Fungsi f x adalah naik pada interval untuk setiap pasang bilangan
x1 dan x2 dalan interval, x1 x2 f x1 f x 2 .
b. Fungsi f x adalah turun pada interval untuk setiap pasang bilangan
x1 dan x2 dalan interval, x1 x2 f x1 f x2 .
c. Fungsi f x monoton murni pada interval jika ia naik atau turun pada
interval.
Teorema Kemonotonan
Misalkan f x kontinu pada selang dan dapat dideferensialkan pada setiap
titik dalam selang/interval.
a. Jika f' x 0 untuk semua titik dalam x dari selang/interval maka f x
naik pada selang/interval
b. Jika f' x 0 untuk semua titik dalam x dari selang/interval maka f x
turun pada selang/interval
Contoh
2016
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
150
100
50
-50
-100
-150
-200
-250
-300
-5
-4
-3
-2
-1
f x 2 x 3 3 x 2 12 x 7
f x 2 x 3 3x 2 12 x 7
f ' x 6 x 2 6 x 12
6 x 2 6 x 12 0
Untuk f ' x 0
x2 x 2 0
x 2 x 1 0
x20
x 1 0
x2
x 1
2x 6
3 x 18
10 2 x
f x
3 x 21
x
f x
1 x2
f x
2016
b.
f x 1 x 3 x 2 3x 4
c.
f x x3 x2 x 1
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
, ,
x 1 x 2
d.
f x 1 x 3 2x
e.
f x 2x 3 3x 2 12x 7
f.
f x
3 x 5 20 x 3
32
2016
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
Misalkan f x terdifinisi pada selang terbuka I = (a, b). Jika f' x naik
pada I, maka fungsi f x cekung ke atas ; dan jika f' x turun pada I,
maka fungsi f x cekung ke bawah pada I.
Teorema Kecekungan
Misalkan f x terdeferensial dua kali pada selang/interval terbuka (a, b).
a. Jika f' ' x 0 untuk semua x dalam (a, b), maka f x cekung ke
atas pada (a, b).
b. Jika f' ' x 0 untuk semua x dalam (a, b), maka f x cekung ke
bawah pada (a, b).
Contoh
f' x x 2 2 x 3 0
x 2 2x 3 0
x 3 x 1 0
x 3 0
x 3
x 1 0
x 1
2x 2 0
f' x x 2 2x 3 0
2x 2
f' ' x 2x 2 0
x 2 1
2
Contoh
Jika diketahui fungsi f x
atas/ ke bawah!
Penyelesaian:
2016
10
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
1 x2
Gambar!!!
Contoh
1
6
x 3 2x !
Penyelesaian:
f x 1 x 3 2x
6
f' x 1 x 2 2
2
1 x2 2 0
2
1 x2 2
2
2
x 4 2
x1 2 x2 2
f' x 1 x 2 2
2
f' ' x x
x0
2016
11
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
Soal 9.* :
Tentukanlah variable berikut jika diketahui
a.
Penyelesaian :
E. Dalil L Hpital
2016
12
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
Teorema
Andaikan
lim
x u
f x
lim
x u
Contoh 9.*
Hitunglah
lim sin x
x
x0
g x 0 , apabila
lim f x
lim f x
lim f' x
x u g x x u g' x
lim 1 cos x
dengan menggunakan lHpital!
x
dan
x0
Penyelesaian:
a.
lim sin x
lim Dx sin x
lim cos x
lim cos 0 1
1
1
x0 x
x 0 Dx x
x0 1
x0 1
b.
lim 1 cos x
lim Dx 1 cos x
lim sin x
lim sin 0 0
0
x0
x
x0
Dx x
x0 1
x0 1
1
Contoh 9.*
Hitunglah
Penyelesaian:
lim
x2 9
dengan menggunakan lHpital!
x 3 x2 x 6
lim x 2 9
lim Dx x 2 9
lim
lim
2x
2 3
6
6
2
2
x 3 x x 6 x 3 Dx x x 6 x 3 2x 1 x 3 2 3 1 6 1 5
Contoh 9.*
Hitunglah
lim x 2 3 x 10
dengan menggunakan lHpital!
x 2 x 2 4x 4
Penyelesaian:
lim x 2 3x 10
lim Dx x 2 3x 10
lim 2x 3
lim 2 2 3 4 3 7
x 2 x 2 4 x 4 x 2 Dx x 2 4 x 4
x 2 2x 4 x 2 2 2 4 4 4 0
2016
13
lim
tan 2x
x 0 ln1 x
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
b. Hitunglah
lim sin x x
x0
x3
lim 1 cos x
x 0 x 2 3x
c. Hitunglah
lim e x
x x 1
d. Hitunglah
e.
Penyelesaian:
Soal 9.* :
Hitunglah fungsi berikut dengan menggunakan lHpital, jika diketahui
a.
b.
lim 3 x 2
x 8 x8
lim x tan x
x 0 x sin x
c.
lim tan 2 x
x 2 sec 2 x
d.
lim x 2 5
x x ex
lim
sin x
e. x 0
x x2
Penyelesaian :
Bentuk Tak Tentu Lainnya
Selain bentuk di atas
dan 0 .
a. Bentuk
Contoh 9.*
Hitunglah
0
dan
0
lim
tan x sec x dengan menggunakan lHpital!
x 2
Penyelesaian:
2016
14
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
, 00 ,
lim
lim sin x
lim sin x 1
1
0
tan x sec x
bentuk
x 2
x 2 cos x cos x x 2 cos x
0
lim cos x
lim cos 2
x 2 sin x x 2
sin 2
0 0
1
b. Bentuk 0
Contoh 9.*
Hitunglah
lim
Penyelesaian:
lim
xe x bentuk 0
x
lim x
bentuk
x ex
lim 1
lim 1
1
0
x
x e
x e
c. Bentuk 0 0
Contoh 9.*
Hitunglah
lim
sin x x
x 0
Penyelesaian:
y sin x x bentuk 0 0
ln y x ln sin x
lim
lim
x ln sin x bentuk 0
ln y 1
x0
x 0
1
lim ln sin x
bentuk
x 0 1 x
lim
x 0
cos x
x2
lim
x2
bentuk
x 0 sin x
cos x
0
0
lim
x2
2x
2 0
0
1
1 1 0 0
2
x 0 tan x
x 0 sec 2 x
1
sec 0
lim
sehingga
2016
15
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
lim
x0
d. Bentuk
sin x x
lim
x 0
y e0 1
Teorema
Jika
diketahui
lim
xc
lim
xc
Contoh 9.*
fungsi
g x ~
dan
serta
1 f x g x
di
lim
xc
mana
lim
f x 0
xc
f x g x L
dan
maka
eL
lim
sec x
sin x
dengan menggunakan lHpital!
x 2
Hitunglah
Penyelesaian:
lim
lim
sec x
ln
sin
x
lim ln sin x
0
bentuk
x 2 cos x
0
cos x
lim sin x
lim cos x
lim cos 2
x 2 sin x x 2 sin 2 x x 2
2
sin 2
0 0
Contoh 9.*
lim
r
1
x
x
Hitunglah
Penyelesaian:
lim
lim
y
ln
x
x
lim x ln 1 r lim
x
x x
lim 1
r
r
x 2
x
1
x
Sehingga
2016
16
ln 1
x
0
bentuk
1
0
x
r x 2
lim
lim 2 1
x
x
1
r
x
x
1
2
x
r
1 x
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.
r 1 r
lim
r
1
x
x
lim
x
y er
lim
1
1
x
x
Daftar Pustaka
1. Slamet Abadi.
2.
3. Ayres, J. F, (1982), Schaums Outline of Theory and Problems of Matrices SI (metric)
edition, Schaums Outline Series, McGraw-Hill International Book Company,
Singapore.
4. Berkey, DD. (1988). Calculus. Second Edition. Saunders College Publishing. New
York.
5. Mizrahi, A. dan Sullivan, M. (1982). Calculus and Analytic Geometry. Wadsworth
Publishing Company, Belmont, California.
2016
17
Matematika 1
Slamet Abadi, Drs., M.Si.