Anda di halaman 1dari 8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

Linfopenia
Fechadelaltimarevisin:28/02/2014

ndicedecontenidos
1. Queslalinfocitopenia?
2. Culeslaetiologa?
3. Actitudclnicaanteunalinfopenia
4. Culeseltratamiento?
5. Bibliografa
6. Msenlared
7. Autores

Queslalinfocitopenia?
Sepuedehablardelinfocitopeniacuandoelnmeroabsolutodelinfocitosesinferiora109/l
enadultos.Elrecuentonormaldelinfocitosenadultosvaraentre1.0004.800/l.Lascifras
oscilanentrelos3.0009.500/lenniosmenoresdedosaosalaedaddeseisaosel
lmiteinferioresde1.500/l.
El75%deloslinfocitossonclulasT,el14%clulasByel12%linfocitosNK.DelasclulasT
el65%sonlinfocitosCD4+yelrestosonlinfocitosCD8+(citotxicos).
LalinfocitopeniaafectaconmsfrecuenciaalsubgrupodeloslinfocitosCD4+.Predisponea
msriesgodeinfeccionesoportunistas,ascomoatumoresyenfermedadesautoinmunes.
UnrecuentodelinfocitosTcooperadores(CD4+)<500clulas/lindicainmunodeficienciade
clulasT.Silacifraesmenorde200indicainmunodeficienciagrave.Laproporcinde
CD4+/CD8+debesermayorde1.Lainversindeestecocientesugieretambin
inmunodeficienciadeclulasT(VIH).

Culeslaetiologa?
Lalinfopeniacrnicapuedeseradquirida,lomsfrecuente,ohereditaria(inmunodeficiencias
primarias).

Acontinuacinsedetallaunbreveresumensobrelasinmunodeficienciasadquiridasms
frecuentes(tabla1):

Infecciosas:
Bacterianas.Porejemplo:tuberculosis,fiebretifoidea,histoplasmosis,brucelosis.
Virales:VIH(enelcasodelacoinfeccindeVIHconsfilisaumentalacargaviraldel
VIHydisminuyeelrecuentodelinfocitosCD4+)(BuchaczK,2004)CMV(eldesarrollo
delinfopeniaenlos14dassiguientesaldiagnsticoseasociaapeorpronstico)(Fries
BC,1993)rubeola,gripe,coronavirus,neumona,sndromeSARS,hepatitis.
Malaria.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

1/8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

Yatrognicas:
Laadministracindecorticoidesoloshipercorticismosprimariosentraanuna
linfopeniafundamentalmentedeclulasTyenparticulardeloslinfocitosCD4+.Ellose
explicaporunaredistribucindeloslinfocitoscirculantesyporunaapoptosisdelos
timocitosydeloslinfocitos(HeroldMJ,2006).Estosepuedecomplicarantesituaciones
deestrsquedeterminenunaumentodelastasascirculantedecortisol.
Laquimioterapiasueleproducirdepleccindelinfocitos,afectndoselosNK,CD3+y
CD4+.Tambinseproducendefectosdefuncin,favorecindoselamuertecelularyla
inhibicindesuactividad.LaproduccindeinmunoglobulinasIgMeIgApuedeverse
tambinafectada,alterndosemenoslaproduccindeIgG.LasIgvuelvena
sintetizarsenormalmentealpasardeterapiadeinduccinaterapiademantenimiento.
Eltiempoderecuperacinvarasegnelprocesoyeltratamientorecibido.

Enfermedadessistmicas:
Autoinmunes:
LES(lupuseritematososistmico):enestaenfermedadlaprevalenciade
linfopeniaoscilaentreel2080%ysugradosecorrelacionaconlaactividaddela
enfermedad.Losmecanismosnosonbienconocidos,existeunexcesode
apoptosisascomoanticuerposantilinfocitos(HepburnAL,2010).
Artritisreumatoide:enunestudiocon53pacientestratadosconalemtuzumabde
cortequemanifestaronunalinfopeniacontinua,sinembargoestonoseasocia
aumentodemortalidadinusualorelacionadaconinfeccin(LorenziAR,2008).
Tumores,poreltumorensiyporlostratamientosasociados.Sehaobservadoquela
linfopeniaCD4+sobretodomenorde200esunfactordemalpronsticoenla
supervivenciadepacientesconcnceravanzado(PeronJ,2013).
Lauremiaseasociaconfrecuenciaalinfopenia,existeunarelacinentreelstress
oxidativo,eldaogenmicoylatendenciadeloslinfocitosamorirporapoptosis
(PerniceF,2006).

Otrascausas:
Unadelasetiologasmsimportantesesladesnutricin,bienporunaalteracinenla
produccinpordficitdeZnquedeterminaatrofiadeltimoconreduccindelos
linfocitosydisminucindelarespuestainmune(FakerPJ,1987)oporotras
alteracionesasociadasaladesnutricincomoson,lahipogammaglobulinemia,dficit
deprotenasdelcomplementoymenorrespuestaalaestimulacinantignicaT.
TambinlacarenciadevitaminaA,Cyfolatos,disminuyenelnmeroylarespuesta
linfocitaria(ChandraRK,1972KingLE,2002).
OtraenfermedadqueconfrecuenciapresentalinfopeniaeselsndromedeDown.La
disminucindelaexpansindeloslinfocitosTyBsugierealteracionesaniveltmico
quepodranexplicarladisminucindelosnmerosdelinfocitosT,peronola
linfocitopeniaB(deHingh,2005).
Casitodaslasenfermedadesgravesprolongadasinterfierenconelsistemainmunitario
dealgnmodo.Existenlinfopeniastransitoriasenpacienteshospitalizados(Castelino
DJ,1997).
Lafuncininmunedisminuyeconlaedadloquetraduceunamayorsusceptibilidadala
infeccinypeorrespuestainmune.Elenvejecimientoinmunolgicosetraduceenuna
disminucinfundamentalmentedelinfocitosTCD8+ydelCD4+/CD8+.Estounidoauna
persistenteinfeccinporcitomegalovirussecorrelacionaconelfenotiporiesgo
inmunolgicoquedeterminaraunamayormortalidadendosaos(BuchholzVR,
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

2/8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

2011BlackmanMA,2011).Sehavistotambinenunestudioquelalinfopeniaesun
factordemalpronsticoenlosancianosspticos(InoueS,2013).
LinfocitopeniaCD4+idioptica.Sedescribeinicialmenteen1992despusdeobservar
enelCenterforDiseaseControl(CDC)(SmithDK,1993)unaseriedepacientesque
presentabaninfeccionesoportunistas,sinestarinfectadosporVIH.Setratadeun
diagnsticodeexclusin.Primerosedebedescartarunaetiologaviralautoinmune,
inflamatoriooundficitprimariodeinmunidad.Secaracterizaporlapresenciade
menosde300linfocitosTCD4+,omenosdeun20%delinfocitosTCD4+,repetidoen
elespaciode6meses.LacausadelalinfocitopeniaCD4+idiopticapuedeestaren
unaalteracinenladiferenciacindelaclulamadreaunquelosmecanismos
fisiopatolgicospuedensermuyvariados.Eltratamientocausalesexperimentalyel
restosebasaenlosprincipiosdeprofilaxisdelossujetosconVIHpositivo.

Tabla1.Inmunodeficienciasadquiridas.

Infecciosas

Bacterianas(tuberculosis,fiebretifoidea,
histoplasmosis,brucelosis).
Virales(VIH,SARS,hepatitis).
Otras(ej.Malaria).

Yatrgenas

Quimioterapia(fludaravina,cladribrine).
Inmunomoduladores:rituximab,alentuzumab.
Inmunosupresores:corticoides,metrotrexato,
azatioprina,ciclosporina,ciclofosfamida,
globulinaantilinfoctica.
Tratamientoprolongadoconsoralenosadosis
alta.
Radioterapia.

Enfermedades
sistmicas

Autoinmunes:artritisreumatoide,lupus
eritematososistmico(LES),miasteniagrave,
Sjgren.
Sarcoidosis.
Enfermedaddeinjertocontrahusped.
Tumores(linfomaHodgkin,mieloma,leucemia
linfticacrnica).
Insuficienciarenal.
EnfermedaddeCushing.
Anemiaplsica.

Otros

Alcoholismo.
Malnutricin,dficitdeZinc.
SndromedeDown.
Estrs,quemaduras,ejercicio,estrs,trauma.
Envejecimiento.
Esplenectoma.
Embarazo.
Enteropatapierdeprotenas.
Pesticidas,metalespesados.
LinfocitopeniaCD4+idioptica.

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

3/8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

Inmunodeficienciasprimarias(tabla2):

Lasinmunodeficienciasprimariasgeneralmentesonhereditariaseincluyenenfermedadesen
lasquehayundficittotalofuncionaldealgunodeloscomponenteshumoralesy/ocelulares
quesonresponsablesdelarespuestainmunitaria,locualdeterminainfeccionesderepeticin
porbacterias,extracelulares,intracelularesvirus,hongoseinclusomayorpredisposicinalas
neoplasias.Segnlosdatosdelregistroespaollasmsfrecuentessonlasdeficienciasde
inmunoglobulinasy,dentrodeellas,eldficitdeIgA(37,4%deloscasosregistrados)yla
inmunodeficienciavariablecomn(20,4%)(MatamorosFlorN,2000).
Lasformasmsgravesdeinmunodeficienciasprimariassonpocofrecuentesysemanifiestan
enlasprimerasetapasdelavidaenocasionesprovocanlamuertedurantelainfancia.Sin
embargo,hayocasionesenquelasinmunodeficienciaspuedenmanifestarseaedadesms
tardaseinclusoenlaetapaadulta(GehaRS,2007).

Ladeteccinprecozesfundamentalparauniniciotempranodeltratamiento,evitandolas
complicaciones,enocasionesfatales.Sedebesospecharantepacientesconinfeccionesde
repeticinmsfrecuentesdelohabitualymsgraves,conpobresrespuestasaltratamientoo
producidasporgrmenespocofrecuentesyoportunistas.
Tabla2.Inmunodeficienciasprimarias.

Inmunodeficiencia
primariadeclulasT

SndromedeDigeorge.
Sndromedellinfocitodesnudo.
DeficienciadelreceptordeclulasT.
DeficienciadeMHCdeclaseII.
DeficienciadetirosincinasaZAP70.
Deficienciadelafosforilacindel
nuclesidopurina.
Ataxiatelangiectasia.

Sndromesde
inmunodeficienciasde
inmunoglobulinas

Agammaglobulinemialigadaal
cromosomaX.
Agammaglobulinemiaautosmica
recesiva.
Hipogammaglobulinemiatransitoria
delalactancia.
DeficienciaaisladadeIgA.
Deficienciasdelassubclasesde
inmunoglobulinaG.
Inmunodeficienciavariablecomn.
Inmunodeficiencialigadaal
cromosomaXconaumentodelos
nivelesdeinmunoglobulinaM.

Otrossndromesde
inmunodeficiencias

Deficienciadelreceptordelinterfern
gamma.
Deficienciadelreceptordela
interleucina12.
Inmunodeficienciacontimoma.
SndromedeWiskottAldrich.
Sndromelinfoproliferativoligadoal
cromosomaX.
SndromedehiperIgE

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

4/8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

Inmunodeficienciacombinadagrave

Actitudclnicaanteunalinfopenia
Historiaclnicasospechadiagnstica:

Enelnio:
Seinicianlasinfeccionesantesdelosseismeses?Sospecharlaposibilidaddeuna
inmunodeficienciaprimaria,celularocombinadaquesuelensermsgraves.
Seinicianlasinfeccionesdespusdeloscincooseismeses?Pensarendficitde
inmunoglobulinas,porqueesapartirdeesemomentocuandoellactantedejadetenerlas
inmunoglobulinasprotectorasdesumadre,transferidasapartirdelaplacenta.

Eneladulto:
Realizaremosunahistoriaclnicayunaexploracinfsica,pensandoenlasposiblesetiologas.
Tambinlostiposdeinfeccinorientaneneldiagnstico.
EnlosdficitdeclulasB(inmunidadhumoral)sonfrecuenteslasinfeccionesbacterianasy
derepeticin:infeccionespulmonares,otitismediacrnica,sinusitiscrnicasymenngeaspor
grmenesgrampositivos(neumococoyestreptococo)yhaemophylusinfluenzae.Los
pacientesrespondenbienalasinfeccionesvricassilainmunidadcelularestintactasin
embargo,esfcilquelainmunidadnoseaduraderayhallebrotesderecidiva.Laaparicinde
infeccingravedeencefalitisomeningitiseneladultoporalgunodeestosgrmenesobligaa
descartarunainmunodeficienciahumoral.
EnlosdficitdeclulasTsonfrecuenteslasinfeccionesvricas,sobretodoporviruslatentes
comoCMV,varicelazsterhongos:candidiasismucocutneacrnicayotrosoportunistas:
pneumocistis,ciptosporidiasis.
Establecidaunasospechadiagnstica,pasamosalestudioconpruebascomplementarias(ver
algoritmodiagnstico).

Pruebascomplementarias:

Trasconfirmarlapresenciadelinfocitopenia,repitiendoelhemograma,ysiestnafectadaso
nootrasserieshematolgicas,continuaremosvalorandolamorfologadelfrotisdesangre
perifrica,queayudaadistinguirentreetiologainfecciosayposibleetiologalinfoproliferativa
(SnchezValleME,2004).
Desdeatencinprimaria:
EneldficitdelinfocitosBlapruebainicialescuantificarnivelesdeinmunoglobulinaG,
M,AyE.Laalteracindelainmunidadhumoralseacompaadeldficitdeunaoms
clasesdeinmunoglobulinas(SiegristCA,2001).
EneldficitdelinfocitosTprimerohayqueestablecerelrecuentoabsolutodelinfocitos
Tycuantificacindepoblacioneslinfocitarias.

Otraspruebascomplementariasseranladeterminacindeserologasespecficaspara
diagnosticarinfeccinporVIH,virusdehepatitisBoC,virusdeEpsteinBaar,etc.Estudiode
posiblescausasdeenfermedadessistmicasasociadasamecanismosautoinmunes(LES,
AR,miasteniagrave,etc.).Habrquederivaraatencinespecializadaparacontinuarel
estudiosilacausaetiolgicanoessusceptibledeabordajeenatencinprimariaohubieraque
profundizarenelestudio.
Porltimo,puedesernecesarioelestudiodelamdulaseaparadescartaretiologa
linfoproliferativa.
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

5/8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

Algoritmodiagnstico

Culeseltratamiento?
Eltratamientodelaslinfocitopeniassecundariaspasaporelabordajedelaenfermedad
subyacenteodelaetiologa(frmacos,quimioterapia,radioterapia,etc.).EnelcasodelVIHel
diagnsticoprecozascomounainstauracintempranadeltratamientomejoraelpronsticoa
largoplazodelpaciente.
Engeneraltodoslospacientesconinmunodeficienciasdebentenerunaadecuadanutriciny
prevencindelasinfecciones.
Eltratamientoespecficoseabordarenespecializada.

Tenerencuentaque:
Alospacientesconinmunodeficiencianoselespuedenaplicarvacunasconclulas
vivasporelriesgodeinducirenfermedad,ascomotampocolosmiembrosdelafamilia
nodebenrecibirvacunasdepoliovirusvivos(FontnCasariegoG,2006).Vacuna
antigripalapartirdelos6mesesatodoslosniosytodoslosaos,tambinalos
convivientesytambinenlasinmunodeficienciasadquiridas(MelladoPeaMJ,2011).
Noutilizarhemoderivadosfrescosquepuedancontenerlinfocitosintactosporelriesgo
deenfermedadinjertocontrahusped.
Precaucinfrenteatransfusionesdedonantesquenotengananticuerposfrentea
citomegalovirus.
SiexisteundficitselectivodeIgAnoadministrarinmunoglobulinasoplasmaporque
puedenproduciranticuerposantiIgAoreacciones.
Profilaxisantibiticaencirugasoprocedimientosdentales.

Bibliografa
BlackmanMA,WoodlandDL.ThenarrowingoftheCD8Tcellrepertoireinoldage.Curr
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

6/8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

OpinImmunol.201123(4):53742.PubMedPMID:21652194.Textocompleto
BuchaczK,PatelP,TaylorM,KerndtPR,ByersRH,HolmbergSD,etal.Syphilis
increasesHIVviralloadanddecreasesCD4cellcountsinHIVinfectedpatientswith
newsyphilisinfections.AIDS.200418(15):20759.PubMedPMID:15577629
BuchholzVR,NeuenhahnM,BuschDH.CD8+Tcelldifferentiationintheagingimmune
system:untilthelastclonestanding.CurrOpinImmunol.201123(4):54954.PubMed
PMID:21664807
CastelinoDJ,McNairP,KayTW.Lymphocytopeniainahospitalpopulationwhatdoes
itsignify?AustNZJMed.199727(2):1704.PubMedPMID:9145181
ChandraRK.Immunocompeteneceinundernutrition.JPediatr.197281:1194200.
PubMedPMID:4643043
CooperMD,SchroederHW,Jr.Primaryimmunedeficiencydiseases.In:FauciAS,
BraunwaldE,KasperDL,etal.,editors.HarrisonsPrinciplesofInternalMedicine.17th
ed.NewYork,NY:McGrawHillCompanies,Inc.2008.
deHinghYC,vanderVossenPW,GemenEF,MulderAB,HopWC,BrusF,etal.
Intrinsicabnormalitiesoflymphocytecountsinchildrenwithdownsyndrome.JPediatr.
2005147(6):7447.PubMedPMID:16356423
FontnCasariegoG,CruzGarcaRodrguezM.Estudioinmunolgicodelas
inmunodeficienciasfundamentalmentedeanticuerpos.AnPediatrContin.20064(1):41
5.
FrakerPJ,JardieuP,CookJ.Zincdeficiencyandimmunefunction.ArchDermatol.
1987123(12):1699701.PubMedPMID:3120653
FriesBC,KhairaD,PepeMS,TorokStorbB.Declininglymphocytecountsfollowing
cytomegalovirus(CMV)infectionareassociatedwithfatalCMVdiseaseinbonemarrow
transplantpatients.ExpHematol.199321(10):138792.PubMedPMID:8395404
GehaRS,NotarangeloLD,CasanovaJL,ChapelH,ConleyME,FischerA,etal.
InternationalUnionofImmunologicalSocietiesPrimaryImmunodeficiencyDiseases
ClassificationCommittee.Primaryimmunodeficiencydiseases:anupdatefromthe
InternationalUnionofImmunologicalSocietiesPrimaryImmunodeficiencyDiseases
ClassificationCommittee.JAllergyClinImmunol.2007120(4):77694.PubMedPMID:
17952897.Textocompleto
HepburnAL,NaratS,MasonJC.Themanagementofperipheralbloodcytopeniasin
systemiclupuserythematosus.Rheumatology(Oxford).201049(12):224354.PubMed
PMID:20823093.Textocompleto
HeroldMJ,McPhersonKG,ReichardtHM.GlucocorticoidsinTcellapoptosisand
function.CellMolLifeSci.200663(1):6072.PubMedPMID:16314919.Texto
completo
InoueS,SuzukiUtsunomiyaK,OkadaY,TairaT,IidaY,MiuraN,etal.Reductionof
immunocompetentTcellsfollowedbyprolongedlymphopeniainseveresepsisinthe
elderly.CritCareMed.2013Mar41(3):8109.PubMedPMID:23328259
KasperDL,BraunwaldE,FauciAS,HauserSL,LongoDL,JamesonJL,editores.
Harrison.PrincipiosdeMedicinaInterna.16.ed.Mxico:McGrawHill2006.p.2134
44.
KingLE,OsatiAshtianiF,FrakerPJ.Apoptosisplaysadistinctroleinthelossof
precursorlymphocytesduringzincdeficiencyinmice.JNutr.2002132(5):9749.
PubMedPMID:11983824.Textocompleto
LorenziAR,ClarkeAM,WooldridgeT,WaldmannH,HaleG,SymmonsD,etal.
Morbidityandmortalityinrheumatoidarthritispatientswithprolongedtherapyinduced
lymphopenia:twelveyearoutcomes.ArthritisRheum.200858(2):3705.PubMedPMID:
18240243.Textocompleto
MatamorosFlorN1,MilLlambJ,PonsdeVesJ.Inmunodeficienciasprimariasen
Espaa.DatosdelRegistroEspaoldeInmunodeficienciasPrimarias.REDIP1980
1999.MedClin(Barc).2000114(3):96100.PubMedPMID:10736797
MelladoPeaMJ,MorenoPrezD,RuzContrerasJ,HernndezSampelayoMatosT,
NavarroGmezMLGrupodeColaboradoresdelDocumentodeConsensoSEIPCAV
delaAEPSociedadEspaoladeInfectologaPeditricaComitAsesordeVacunas
delaAsociacinEspaoladePediatra.DocumentodeconsensodelaSociedad
http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

7/8

1/4/2016

GuaclnicadeLinfopenia

EspaoladeInfectologaPeditricayelComitAsesordeVacunasdelaAsociacin
EspaoladePediatraparalavacunacineninmunodeprimidos.AnPediatr(Barc).
201175(6):413.e122.PubMedPMID:21963606.Textocompleto
PerniceF,FloccariF,NostroL,CaccamoC,BelghityN,MantuanoS,etal.Oxidative
stress,sisterchromatidexchangesandapoptosisinthepathogenesisof
lymphocytopeniainESRDpatients.JNephrol.200619(5):61320.PubMedPMID:
17136690
PronJ,CropetC,TredanO,BachelotT,RayCoquardI,ClapissonG,etal.CD4
lymphopeniatoidentifyendoflifemetastaticcancerpatients.EurJCancer.
201349(5):10809.PubMedPMID:23246297
SnchezValleMEyHernndezNavarroF.Protocolodiagnsticodelalinfopenia.
Medicine.20049(21):13624.
SiegristCA.Infectionsrecidivantsdelenfant:queldespistageimmunitaire?Arch
Pediatr.20018(2):20510.PubMedPMID:11232463
SilvermanDA,ChapronDJ.Lymphopeniceffectofcarbamazepineinapatientwith
chroniclymphocyticleukemia.AnnPharmacother.199529(9):8657.PubMedPMID:
8547733
SmithDK,NealJJ,HolmbergSD.UnexplainedopportunisticinfectionsandCD4+T
lymphocytopeniawithoutHIVinfection.AninvestigationofcasesintheUnitedStates.
TheCentersforDiseaseControlIdiopathicCD4+TlymphocytopeniaTaskForce.N
EnglJMed.1993328(6):3739.PubMedPMID:8093633.Textocompleto

Msenlared
CooperMA,PommeringTL,KornyiK.Primaryimmunodeficiencies.AmFam
Physician.2003Nov1568(10):20018.PubMedPMID:14655810

Autores
AnaIsabelMenndez
Fernndez

MdicoEspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

CarlosCastilloHerrera

MdicoResidentedeMedicinaFamiliaryComunitaria(1)

AlmudenaQuintana
Morgado

MdicoEspecialistaenMedicinaFamiliaryComunitaria(2)

(1)CentrodesaludValleIncln.Madrid.
(2)HospitalInfantaSofa.SanSebastindelosReyes.Madrid.

Elsevier2016

http://www.fisterra.com/guiasclinicas/linfopenia/

8/8

Anda mungkin juga menyukai