KATA PENGANTAR

Segala Puji dan Syukur kehadirat Allah SWT, atas limpahan rahmat dan
hidayah-Nya kepada kita semua sehingga penulisan Laporan Kerja Praktek (KP) ini
bisa terselesaikan.
Adapun maksud penulisan Laporan Kerja Praktek ini adalah sebagai salah
satu syarat untuk memperoleh gelar Sarjana Teknik pada Fakultas Teknik Universitas
Borneo Tarakan.
Selama pelaksanaan dan penulisan Laporan Kerja Praktek ini banyak pihak
yang telah membantu, tidak lupa saya mengucapkan banyak terima kasih yang
sebesar-besarnya kepada:
1. Orang tua saya yang sudah mendidik, memberi sarana dan prasarana untuk
mempermudah menyelesaikan penulisan laporan kerja praktek ini ;
2. Bapak Budi Setiawan, S.T., M.T, selaku dosen pembimbing dalam
penyusunan Laporan Kerja Praktik ini;
3. Bapak Budi Setiawan, S.T., M.T, selaku Ketua Jurusan Teknik Sipil Fakultas
Teknik Universitas Borneo Tarakan;
4. Bapak Sandy, S.T dan Bapak Ir.Charles, Selaku pembimbing kegiatan kuliah
Kerja Praktik di lokasi proyek;
5. Para staf, CV. MITRA UTAMA KONSULTAN selaku Konsultan dan PT.
BANGUN KENCANA selaku kontraktor pada kegiatan pembangunan

Gedung SMAN 2 Tahap Ke-2 Kota Tarakan, yang telah memberikan data-data
yang kami perlukan;
6. Serta rekan-rekan Mahasiswa Jurusan Teknik sipil Fakultas Teknik
Universitas Borneo Tarakan yang telah memberi saran dan masukan sehingga
Laporan Kerja Praktek ini dapat selesai.
Saya menyadari bahwa dalam penyusunan Laporan Kerja Praktek ini masih
banyak kekurangan, oleh karna itu diharapkan kritik dan saran yang
membangun agar Laporan Kerja Praktek ini bias jauh lebih baik.
Akhir kata saya memohon maaf dan berharap semoga Laporan Kerja
Praktek ini bisa memberikan manfaat bagi penulis dan khususnya bagi
pembaca.

Tarakan,

Juni 2016

Syukur Sunadi
12.301010.070

DAFTAR ISI

HALAMAN JUDUL...............................................................................................i
LEMBAR PENGESAHAN...................................................................................ii
KATA PENGANTAR...........................................................................................iii
DAFTAR ISI...........................................................................................................v
DAFTAR TABEL................................................................................................viii
DAFTAR GAMBAR.............................................................................................ix
BAB I PENDAHULUAN
1.1.
1.2.
1.3.
1.4.

Latar Belakang.................................................................................1
Maksud dan Tujuan..........................................................................2
Metode Pelaksanaan Kerja Praktik..................................................2
Batasan Masalah..............................................................................3

BAB II DESKRIPSI KEGIATAN PEMBANGUNAN

2.1.
2.2.
2.3.
2.4.
2.5.

2.6.

2.7.

Data-data Teknis Proyek..................................................................4

Unsur-unsur Pelaksana Proyek........................................................4
Dasar Teori Balok..............................................................................
Lingkup Pekerjaan...........................................................................9
Peralatan...........................................................................................9
1. Alat Pemotong Baja (Cutting Bar)............................................9
2. Alat Pembengkok Baja Tulangan.............................................10
3. Truck Mixer.............................................................................11
4. Alat Pengikat Bendrat (Kakak Tua).........................................12
5. Alat Pengangkut Material (Dump Truck).................................12
6. Gerobak Dorong.......................................................................13
7. Molen (Concrete Mixer)..........................................................14
Bahan-bahan..................................................................................15
2.6.1. Semen.................................................................................15
2.6.2. Agregat Halus (Pasir).........................................................17
2.6.3. Agregat Kasar (Kerikil dan Batu Pecah)...........................18
2.6.4. Air......................................................................................20
2.6.5. Baja Tulangan....................................................................20
2.6.6. Kayu...................................................................................22
2.6.7. Paku....................................................................................23
2.6.8. Bahan Pembantu................................................................24
2.6.9. Penyimpanan Bahan-bahan................................................24
Metode Pelaksanaan.......................................................................25
5

2.7.1.
2.7.2.
2.7.3.
2.7.4.
2.7.5.
2.8.

Kelas dan Mutu Beton.......................................................26

Campuran Beton................................................................27
Kekentalan Adukan Beton.................................................28
Pembengkokan Tulangan...................................................29
Toleransi Pada Pemotongan dan Pembengkokan
Tulangan.............................................................................29
2.7.6. Pemasangan Tulangan........................................................30
Kondisi Existing.............................................................................33

BAB III PEMBAHASAN

3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.2.4
3.2.5
3.2.6

3.1.
Tinjauan Umum..............................................................................37
3.2.
Uraian Pekerjaan............................................................................38
Pekerjaan Perancah.40
Pekerjaan Pengukuran Dan Bekisting ...40
Pekerjaan Pembesian..40
Pekerjaan Kontrol Kualitas.41
Pekerjaan Pengecoran.42
Pekerjaan Curing42
3.3.
Pekerjaan Balok..............................................................................43
3.3.1. Menghitung Panjang Balok................................................44
3.3.2. Pekerjaan Begisting...........................................................45
3.3.3. Pekerjaan Pembesian.........................................................49
3.3.4. Pekerjaan Pengecoran Balok..............................................73
3.4.
Masalah dan Solusi.........................................................................76
3.4.1. Masalah Teknis..................................................................76
3.4.2. Masalah Non Teknis...........................................................77

BAB IV PENUTUP
4.1.......................................................................................... Kesimpulan
.........................................................................................................78
4.2.....................................................................................................Saran
.........................................................................................................80
DAFTAR PUSTAKA
LAMPIRAN
LEMBAR ASISTENSI

DAFTAR TABEL

Tabel 2.1 Ukuran dan Jumlah Paku Menurut NI-5 PKKI 1961............................23
Tabel 2.2 Kelas dan Mutu Beton...........................................................................26

Tabel 2.3 Nilai-Nilai Slump Untuk Berbagai-Bagai Pekerjaan Beton................28

Tabel 3.1 Perhitungan Balok.....76

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Alat Pemotong Baja ( Cutting Bar )...........................................9

Gambar 2.2 Alat Pembengkok Baja Tulangan ( Bar Bender )........................10
Gambar 2.3 Truck Mixer.................................................................................11
Gambar 2.4 Tang Pengikat Bendrat ( Kakak Tua ).........................................11
Gambar 2.5 Dump Truck.................................................................................12
Gambar 2.6 Gerobak Dorong..........................................................................13
Gambar 2.7 Concrete Mixer............................................................................14
Gambar 2.8 Semen Portland............................................................................16
Gambar 2.9 Agregat Halus ( Pasir )................................................................17
Gambar 2.10 Agregat Kasar ( Koral ).............................................................19
Gambar 2.11 Baja Tulangan............................................................................21
Gambar 2.12 Kayu Bekisting..........................................................................22
Gambar 2.13 Toleransi Pemotongan dan Pembengkokan Tulangan...............31
Gambar 2.14 Pengerjaan Gedung SMAN 2 Tarakan Tahap Ke-2...................32
Gambar 2.15 Proses Pembesian Balok............................................................32
8

Gambar 2.16 Gambar Pembesian Balok.........................................................33

Gambar 3.1 Denah Balok...............................................................................44
Gambar 3.2 Pemasangan Bekisting Balok......................................................49
Gambar 3.3 Detail Potongan Balok.................................................................51
Gambar 3.4 Pelaksanaan Pembesian...............................................................73
Gambar 3.5 Pelaksanaan Pengecoran..............................................................75

10