EL MISKITO
MTODO CON FRASES BSICAS,
GRAMTICA
Y EJERCICIOS
DIECISIS CAPTULOS
Escrito por:
Prof. Dionisio Francisco Melgara Brown
Waspam, Ro Coco (Wangki Awala)
15 de Noviembre, 2008
APRENDAMOS
EL MISKITO
MTODO CON FRASES BSICAS,
GRAMTICA
Y EJERCICIOS
DIECISIS CAPTULOS
Reservados todos los derechos. Quedan rigurosamente prohibidas, sin la autorizacin del autor, bajo las
sanciones establecidas en las leyes, la reproduccin total o parcial de esta obra por cualquier medio o
procedimiento, comprendidos el fotocopiado, la distribucin o venta de ejemplares de ella mediante
alquiler o prstamo pblicos.
Escrito por:
Prof. Dionisio Francisco Melgara Brown
Waspam, Ro Coco (Wangki Awala)
15 de Noviembre, 2008
NDICE
Dedicatoria...4
Frases y Expresiones Bsicas...5
Captulo Primero: El Tiempo Pasado del Verbo..........................................9
Captulo Segundo: Los Acompaantes del Sustantivo................................12
Captulo Tercero: El Tiempo Presente del Verbo........................................15
Captulo Cuarto: Las Posposiciones.............................................................18
Captulo Quinto: El Imperativo y las Formas Negativas del Verbo.............20
Captulo Sexto: Los Participios.....................................................................23
Captulo Sptimo: Formas del Sustantivo.....................................................26
Captulo Octavo: El Tiempo Futuro y una manera de expresar Obligacin..30
Captulo Noveno: Las Conjunciones, el Participio Pasado y los Usos del Verbo
daukaia.........................................................................................................34
Captulo Dcmo: Ms Conjunciones y Yawan..........................................38
Captulo Undcimo: El Parentesco................................................................41
Captulo Duodcimo: Comidas y Cocina.......................................................45
Captulo Dcimotercero: La Palabra de Dios.................................................47
Captulo Dcimocuarto: El Cuerpo y sus Enfermedades...............................50
Captulo Dcimoquinto: Wan Lal ba (La Cabeza).....................................53
Captulo Dcimosexto: Sustantivos Derivados del Verbo.............................55
Anexo (1): Nmeros en Miskito (1 al 100)59
D E D I C AT O R I A
Con todo cario, mucho recuerdo y agradecimiento, dedico esta obra a las personas
(seres queridos y consejeros), que supieron darme ese empuje y motivacin, para que
pudiera dedicar parte de mi tiempo y el talento que el Creador me dio y dejar como un
pequeo legado esta importante obra literaria a las presentes y futuras generaciones.
En primer lugar, al sacerdote capuchino Fray Vidal Banazek (q.e.p.d.), por haberme
dado la primera oportunidad de trabajo y aceptar ese reto de traducir la primera obra
ecumnica (el Nuevo Testamento de la Biblia), y hacer realidad sus sabias y profticas
palabras: Un da usted ser autor de grandes obras literarias, har dinero de su
lengua y as podr mantener a su familia.
A mi querido padre Florentino Melgara, ms conocido como Don Lencho (q.e.p.d.),
por haberme dado la oportunidad que l no tuvo, de prepararme en una carrera
profesional, lejos de mi tierra natal, cuando el acceso a la Educacin Media en nuestro
Municipio era privilegio de unos pocos. Hasta el ms all le digo: Papito, no le he
fallado.
A mi madrecita Dicilina Brown Gmez, que en su sencillez y humildad, ha sabido
disfrutar de mis logros en la vida, especialmente en el campo de traduccin y labor de
rescate de mi rica y bella cultura miskita.
Al siempre recordado Mons. Salvador Schlaefer Berg (q.e.p.d.), por haber confiado
siempre en m, por la formacin religiosa que me dio y delegarme la dura y delicada
tarea de traducir las Sagradas Escrituras a la lengua de mi pueblo indgena.
A los(as) ancianos(as) de mi bello pueblo Waspam y las comunidades del Ro Coco, de
los(as) cuales he recibido gran parte de estos conocimientos plasmados, en especial Don
Godfrey Miguel (q.e.p.d.), Don Aricio Suazo (q.e.p.d.), Don Bill McLean (q.e.p.d.). A
todos, mi eterna gratitud.
A mis lindos regalos que el Creador me dio en estos ltimos diez aos: Dionisio Jacob,
Auka Tangni y Lilia Kra. Ellos son la razn de mi vida y me motivan da a da para
que mi labor sea hecha con amor y entrega.
APRENDAMOS EL MISKITO
CAPTULO PRIMERO: EL TIEMPO PASADO DEL
VERBO
I. G R A M T I C A
1. El Infinitivo del Verbo (Ejemplo: ver, ser, estar) se forman en Miskito, aadiendo a
la raz la terminacin aia.
Ejemplo: kaik aia bal aia wi aia
2. El tiempo pasado del verbo (Ejemplo: vi, fui, estuve) se forma aadiendo a la raz las
siguientes terminaciones (Pasado Indefinido):
-ri
kaik ri (kaikri)
bal ri (balri)
wi ri (wri)
-ram
kaik ram (kaikram)
bal ram (balram)
wi ram (wiram)
-an (in)
kaik an (kaikan)
bal an (balan)
w in (win)
NOTA: En los Ejercicios de este Captulo, se estar practicando y enfatizando ms
el Pasado Indefinido.
3. El Pasado Absoluto se forma aadiendo a la raz las siguientes terminaciones:
-atna (atni) kaik atna (kaikatna)
bal atna (balatna)
wi satna (wisatna)
-atma
kaik atma (kaikatma) bal atma (balatma)
wi satma (wisatma)
-ata (ati)
kaik ata (kaikata)
bal ata (balata)
wi sata (wisata)
NOTA: Algunos hablantes del Miskito dicen: wiatna...wiatma...wiata.
4. Formas en tiempo pasado del verbo kaia (ser, estar, haber):
kapri
kapram
kan
NOTA: Los Miskitos de la Zona del Litoral del Caribe Nicaragense y la Mosquitia
Hondurea dicen: kari...karam...kan. Pareciera que fuera incorrecto, pero si analizamos
las reglas establecidas, son las formas acertadas.
5. Los pronombres personales (Ejemplo: yo, t, l) son los siguientes:
yang..........yo
yang nani..........nosotros(as)
man..........t, usted
man nani...........vosotros(as), ustedes
witin.........l, ella
witin nani..........ellos(as)
OTROS
aras: caballo
ba: el, la (artculo determinado)
bp: vaca, ganado
insla: finca
mairin: mujer, hembra
man: t, usted
nani: indica plural
10
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Witin bra kan. (El estuvo all).
Man bra kapram.
Yang bra kapri.
11
nra
kapri.
utla ra _____.
____ __ _____.
____ __ balri.
____ __ ___ram.
____ __ wan.
insla __
___.
2. Witin
Man
____
____
____
____
Witin
yul
ra
nani ___
__
____ ___
__
____ ___
__
____ ___
__
____ waitna ba
____ _____ __
3. Waitna
ba
yul
wal insla
______ __
tuktan ___ _____
Mairin
__
_____ ___ utla
Yang
nani _____ ___ ____
Man
____ _____ ___ ____
prukan.
____ram.
klakram.
kaik___.
______.
______.
______.
ra wan.
__ ___.
__ ___.
__ wari.
__ waram.
12
III. EJERCICIOS
13
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang waitna ba kaikri. (Yo vi al hombre).
Man waitna wala ba kaikram.
Witin nani waitna sirpi ba kaikan.
14
yabal
_____
_____
kabu
____
____
utla
3. Bp
____
____
Yul
ra
__
__
__
__
wina
____
plapri. 2. Man
kabu
dimri.
___
utla
___ram. Witin
____
______. _____ skul
balram. Yang
____
_____.
____
yabal
_____.
____
_____
mairin
kum
insla
_____ siksa ____
_____
_____ _____ nani ba _____
_____ _____ ____ __ _____
tara
____
____
____
____
____
____
ra
__
__
__
__
__
__
ra
__
__
__
dimram.
______.
___an.
_____.
___ri.
_____.
plapri.
wan.
___.
___.
___.
15
III. EJERCICIOS
OTROS
bara, an: y
bins: frijoles
damni: dulce
dur: puerta
kwirku: cerdo, chancho
l: agua
plun: comida
rais: arroz
wna: carne
16
A) T R A D U C C I O N E S
1. Witin plun psa. (El come comida).
Man plun pisma.
Waitna nani ba plun psa.
17
utla
____
____
kabu
skul
____
____
ra
__
__
__
__
__
__
auna. 2. Tuktan
sirpi
dimisna.
______
_____
____sa. Yang nani
______.
____ ____
______.
____ ____
____sma. Man ____
pisma.
___
____
3. Man
nani
Witin
____
Yang
____
____
____
____
____
Tuktan ____
bp
___
___
l
__
__
tara
ba
____
__
____
__
sangni
______
______
skul
ra
psa.
plun damni ____.
____ _____ __sna.
kwirku wna _____.
______ ____ klakisna.
______ ____ ____isma.
_____ ____ kaikisma.
kaikisma.
____sa.
____sna.
_______.
disna.
__sa.
18
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang tibil ra pinsil ba swiri. (Yo dej el lpiz en la mesa).
Yang tibil mawanra pinsil ba swiri.
Yang tibil purara pinsil ba swiri.
Yang tibil ninara pinsil ba swiri.
Yang tibil lamara pinsil ba swiri.
Yang tibil munhtara pinsil ba swiri.
Yang nani tibil purara pinsil ba swiri.
2. Man utla mawanra kapram. (Usted estuvo enfrente de la casa).
Man utla munhtara kapram.
Man nani utla purara kapram.
Man utla bilara kapram.
Man utla latara waram.
19
20
aras
tara
ba
____ ____ __
____ ____ __
insla
ra blikri.
_____ wina ______.
_____ lamara ______.
21
IWAIA
iws: sintese
iwpara: no te sents
iwras: no sentado
OTROS
apia: no
bk: saco
baks: caja
krikri: cama
pain: bueno, bien
pat: ya
saura: malo, mal
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Utla ra dims. (Entre usted a la casa).
Witin utla ra dimras kan.
Yang utla ra dimras kapri.
Utla ra dimpara.
Witin utla ra dimras.
Man utla ra dimras kapram.
Baks ba bukpara.
Man baks ba bukras kapram.
Yang nani baks ba bukras kapri.
Sir ra iwpara.
Man nani sir nani ra iwras kapram.
Yang sir ra iwras.
22
Krikri ra yappara.
Man nani krikri ra yapras kapram.
Duri ra bupara.
Yang nani duri ra buras kapri.
Man duri ra buras.
Bl ba lulkpara.
Yang bl ba pain lulkras kapri.
Tuktan ba bl ba pain lulkras kan.
Siksa ba twilkpara.
Man nani siksa ba twilkras kapram.
Yang siksa ba twilkras.
Sp kapara.
Man sp apia kapram.
Tuktan nani ba sp apia kan.
23
1. Man
___
Yang
Witin
_____
_____
Man
___
bl ba
___ __
___ __
___ __
___ __
___ __
___ __
___ __
utla
____
____
____
____
____
____
____
3. Witin
Man
___
___
___
___
___
Witin
bilara
lulkpara.
2. Man
_____ lulkras kapram ___
_____ _____ kapri.
___
_____ _____ kan.
___
latara _____ ___.
___
_____ lulkisa.
Witin
_____ lulkisma.
Yang
_____ lulks.
____
baks
____
____
bk
___
siksa
_____
_____
ba
__
__
__
__
__
__
__
utla
____
____
____
____
____
____
____
ra
__
__
__
__
__
__
__
pain
yamni
saura
_____
_____
_____
_____
_____
bas.
___.
___.
kapara.
apia kapram.
___ kan.
___ kapri.
___ sna.
twilkan.
twilks.
twilkpara.
________.
twilks.
_____.
twilkras.
______ kan.
24
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang upla ba kaiki kapri. (Yo estaba viendo la gente).
Waitna ba upla ba kaiki kan.
Man upla ba kaiki kapram.
Mairin nani ba upla ba kaiki kan.
Yang nani upla ba kaiki kapri.
Man nani upla ba kaiki kapram.
Mairin ba upla ba kaiki kan.
2. Tuktan nani ba bl lulki puli kan. (Los nios estaban jugando, tirando la bola).
Yang bl lulki puli kapri.
Man nani bl lulki puli kapram.
Waitna ba bl lulki puli kan.
Yang nani bl lulki puli kapri.
Man bl lulki puli kapram.
Mairin ba bl lulki puli kan.
3. Yang lawana ailal aiwanisna. (Yo canto muchas canciones).
Tuktan mairin ba lawana ailal aiwanisa. Man lawana ailal aiwanisma.
Yang nani lawana aiwani kapri.
Man nani lawana ailal aiwani kapram.
Tuktan ba lawana ailal aiwani kan.
Tuktan nani ba lawana ailal aiwani kan.
4. Witin skul ra taki plapi wan. (l sali corriendo y fue a la escuela).
Yang skul ra taki plapi wari.
Man skul ra taki plapi waram.
Man skul ra taki plapi auma.
Yang nani skul ra taki plapi auna.
Tuktan nani ba skul ra taki plapi auya.
Waitna nani ba skul ra taki plapi auya.
25
Bi banhs.
Wapi banhs.
Kaiki banhs.
10. Duri wina l saki si, balri. (Habiendo sacado agua del pipante, vine).
Duri wina l saki si, balan.
Duri wina l saki si, aulna.
Duri wina l saki si, aulma.
Duri wina l saki si, balram.
B) P R E G U N T A S: Conteste en forma negativa:
1. Man kayu dabi kapram? (Apia, yang kayu dabras kapri).
2. Witin bukit ra l laiki si, utla ra wan?
3. Ya kiki aiwani kan?
4. Man ya wal aisi kapram?
5. Man l wiria di kapram?
6. Man nanara anira wapi auma?
7. Tuktan nani ba anira puli kan?
8. Man andris manis dabi kapram?
9. Witin bukit ra l laiki kan?
10. Man l ani wina saki kapram?
11. Man witin ra kaiki si, nra balram?
12. Man skul dimi si, aulma?
13. Anira iwi kapram?
14. Anira mairin wala ba bi kan)
15. Tuktan ba aiwani utla ra diman?
C) C O M P L E T A C I O N E S: Llene los espacios en blanco con palabras de la
oracin precedente:
1. Tuktan
nani
ba
utla
ra
aiwani
kan. 2. Kaiki
was.
26
______
______
______
______
______
______
____
____
____
____
____
____
3. Yang
____
____
Man
___
___
__
__
__
__
__
__
____
____
____
____
____
____
__
__
__
__
__
__
puli
___.
kiki
___.
banhui ___.
yapi
___.
uli
___.
aisi
___.
nani
kayu
dabi
skul
____ andris ____ ____
____
aiwani ____
____
_____ ____
____
plapi ____
____
puli ____
_____
Aisi
Yapi
Bi
___
Iwi
ra
__
__
__
__
__
banhs.
_____.
_____.
_____.
bas.
___.
wari.
____.
____.
waram.
_____.
_____.
27
II. VOCABULARIO: En vez de dar las palabras nuevas, vamos a presentar las
formas especiales de los sustantivos que hemos estudiado hasta el momento:
andris: naranja (Forma Especial: andriska)-1. andriski; 2. andriskam; 3. ai andriska
aras: caballo (Forma Especial: araska)-1. araski; 2. araskam; 3. ai araska
bk: saco (Forma Especial: bkka)-1. bkki; 2. bkkam; 3. ai bkka
bp: ganado, vaca (Forma Especial: bpka)-1. bpkki; 2. bpkam; 3. ai bpka
baks: caja (Forma Especial: bakska)-1. bakski; 2. bakskam; 3. ai bakska
bl: bola (Forma Especial: blka)-1. blki; 2. blkam; 3. ai blka
bukit: balde (Forma Especial: bukitka)-1. bukitki; 2. bukitkam; 3. ai bukitka
dur: puertan (Forma Especial: durka)-1. durki; 2. durkam; 3. ai durka
duri: pipante (Forma Especial: dwarka)-1. dwairka; 2. dwarkam; 3. ai dwarka
insla: finca (Forma Especial: nasla)-1. naisla; 2. namsla; 3. ai nasla
kabu: mar (Forma Especial: kabuka)-1. kabuki; 2. kabukam; 3. ai kabuka
kayu: caa (Forma Especial: kayka)-1. kayki; 2. kaykam; 3. ai kayka
krikri: cama (Forma Especial: krikrika)-1. krikriki; 2. krikrikam; 3. ai krikrika
kwala: ropa (Forma Especial: kwalka)-1. kwailka; 2. kwalkam; 3. ai kwalka
lawana: cancin (Forma Especial: lwanka)-1. laiwana; 2. lamwana; 3. ai lwanka
l: agua (Forma Especial: laya)-1. laiya; 2. lamya; 3. ai laya
mairin: mujer (Forma Especial: mairka)-1. mairki; 2. mairkam; 3. ai mairka
pinsil: lpiz (Forma Especial: pinsilka)-1. pinsilki; 2. pinsilkam; 3. ai pinsilka
plun: comida (Forma Especial: pata)-1. pati; 2. patam; 3. ai pata
siksa: banano, negro (Forma Especial: siksika)-1. siksiki; 2. siksikam; 3. ai siksika
sir: silla (Forma Especial: sirka)-1. sirki; 2. sirkam; 3. ai sirka
skul: escuela (Forma Especial: skulka)-1. skulki; 2. skulkam; 3. ai skulka
tibil: mesa (Forma Especial: tibilka)-1. tibilki; 2. tibilkam; 3. ai tibilka
truk: carro (Forma Especial: trukka)-1. trukki; 2. trukkam; 3. ai trukka
tuktan: nio, nia (Forma Especial: tuktika)-1. tuktiki; 2. tuktikam; 3. ai tuktika
upla: gente, amigo (Forma Especial: uplika)-1. upliki; 2. uplikam; 3. ai uplika
utla: casa (Forma Especial: watla)-1. waitla; 2. wamtla; 3. ai watla
waitna: hombre (Forma Esp.: waitnika)-1. waitniki; 2. waitnikam; 3. ai waitnika
yabal: camino (Forma Especial: yabalka)-1. yabalki; 2. yabalkam; 3. ai yabalka
yul: perro (Forma Especial: yula)-1. yuli; 2. yulam; 3. ai yula
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
28
29
ra
__
__
__
__
__
__
__
l
__
__
__
__
__
__
__
araska
araski
araskam
araska
______
______
______
araski
_____
_____
laiks. 2. Yang
waitla
ra
_____.
Man
wamtla __
_____. Witin ai watla
__
_____.
Pedro
_____
__
_____. Baha
_____
__
_____. Naha
_____
__
_____. Yang nani waitla
__
_____.
Man nani wamtla __
yang
naisla
____
______
____
______
____
______
____
______
man
namsla
witin ai nasla
baha
_____
ani
_____
ya
_____
ra
__
__
__
__
__
__
__
__
__
wapara.
______.
______.
______.
______.
______.
______.
______.
diman.
_____.
_____.
_____.
_____.
_____.
_____.
_____.
_____.
_____.
30
wiaisna
wiaisma
wiaisa
kaisna
kaisma
kaisa
3. Las formas futuras negativas se forman aadiendo apia despus de las formas
futuras. Por ejemplo:
Witin ra wimna apia. = No le avisar a l.
4. Para expresar obligacin en Miskito, se ocupa el Infinitivo con las formas de kaia.
Por ejemplo:
Man walaia sma. = Usted tiene que escuchar (debe escuchar).
Man walaia kama. = Usted tendr que escuchar.
Man walaia kapram. = Usted tuvo que escuchar.
5. Las formas objetivas de los Pronombres: Cuando uno quiere usar los pronombres
para decir quin est ocupando, emplea las formas sujetivas. Ejemplo: yang, man,
witin. Pero cuando cuando queremos expresar el objeto de la accin, ocupamos las
formas objetivas. Por ejemplo:
Yang kaikri.....................pero..................Witin yang ra ai kaikan.
(Yo vi).
(El me vio a m).
Man kaikma.....................pero..................Yang man ra mai kaikamna.
(Usted ver).
(Yo te ver a ti).
Witin kaikisa....................pero...................Yang witin ra kaikisna.
(El ve).
(Yo le veo a l).
31
OTROS
bamna (conj.): porque (usado al final)
bla (i, am, a): boca, palabra, abertura
luhpa (i, am, a): hijo(a)
nahwala: ayer
naiwa: hoy
sakuna (kuna): pero, sin embargo
sturi, turi (sturka): historia, relato, cuento
tihmia: noche
titan: la maana
tutni: la tarde
yauhka: maana
III. EJERCICIOS
1. T R A D U C C I O N E S
1. Yang yauhka man ra mai kaikamna. (Yo te ver maana).
Man yauhka witin ra kaikma.
Witin yauhka yang ra ai kaikbia.
Man nani yauhka witin ra kaikma.
Yang nani yauhka man ra mai kaikamna.
Witin nani yauhka yang nani ra kaikbia. Witin yauhka yang nani ra ai kaikbia.
2. Witin naha tihmia ra skul ra balbia. (El vendr a la escuela esta noche).
Yang nani naha tihmia ra skul ra balamna. Man naha tihmia ra skul ra balma.
Man nani naha tihmia ra skul ra balma.
Yang naha tihmia ra skul ra balamna.
Witin nani naha tihmia ra skul ra balbia. Waitna ba naha tihmia ra skul ra balbia.
3. Naiwa tutni yang man wamtla ra sip waras. (Esta tarde no puedo ir a tu casa).
Naiwa tutni yang man wamtla ra sip waras, yang naisla waia sna bamna. (Esta tarde
no puedo ir a tu casa, porque tengo que ir a mi finca).
Naiwa tutni man wamtla ra sip waras, man yang naisla waia sma bamna.
Naiwa tutni witin man wamtla ra sip waras, witin yang naisla ra waia sa bamna.
Naiwa tutni yang nani wamtla ra sip waras, yang nani namsla waia sna bamna.
4. Yang pati yang ra aik. (Dme mi comida).
Man patam yang ra aikpara.
Yang pati man ra maikamna.
32
33
tutni
_____
_____
_____
_____
_____
_____
2. Yang
witin
Witin
_____
Mairin ba _____
_____ __ _____
_____ __ yang
_____ __ man
3. Man
baha
___
____
___
____
___
____
Yang
____
Witin nani ____
yang
man
witin
___
waitna ba ___
_____ __ yang
_____ __ ____
_____ __ ____
man nani ____
nani
____
____
____
____
____
bipka
_____
_____
_____
_____
_____
araskam
_______
_______
araski
_____
_____
_____
ra
wri
__
win
__
___
__
___
__ ai ___
__ mai ___
yang
____
____
witin
_____
_____
namsla
______
______
______
naisla
_____
_____
ra
__
__
__
__
__
__
bri
___
___
___
___
___
___
man
utla
kum
___
____
___
___
____
___
waitna ba ____
___
_____ __ ____
___
_____ __ ____
___
wamna.
wabia.
_____.
_____.
_____.
_____.
wama.
daukma.
______.
______.
daukbia.
______.
______.
ra
aikma.
__ ai atkma.
wina
_____.
____
_____.
____ atkamna.
____ ai atkbia.
34
OTROS
asa: hacha
35
aitnikaia: acostarse
aubaia: halar
dakakaia: alimentar, dar
de comer
ikaia: matar, bajar
irbaia: chapear, limpiar
lukaia: pensar, creer
pakaia: criar
plaia: volar
samaia: morder, picar
tukbaia: empujar
wakaia: manejar, guiar
lan takaia: aprender
awala: ro
ba dukiara: para que, por eso
ba mita: porque
diara (duki, dukiam, ai dukia): cosa
dus: rbol, palo
inska: pez, pescado
ispara: machete
kaka: si, acaso
karna: duro, difcil
mina (mini, minam, ai mina): pie, pata
mihta (mihti, mihtam, ai mihta): mano
ni (posposicin: por (instrumento), con
silak: clavo, aguja, hierro
tingni: riachuelo, crique
tasa: hule
ayan: hierro
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang Managua ra wari taim, yang truk manis kaikri. (Cuando fui a Managua, yo vi
muchos carros).
Man Managua ra waram taim, man truk manis kaikram.
Witin Managua ra wan taim, witin truk manis kaikan.
Yang Managua ra wamna taim, yang upla manis kaikamna.
Man Managua ra wama taim, man upla manis kaikma.
Witin Managua ra wabia taim, witin upla manis kaikbia.
2. Yang Bilwi ra balri, Miskitu bla lan takaia dukiara. (Yo vine a Puerto Cabezas=Bilwi
para aprender el Miskito).
Man Bilwi ra balram, Miskitu bla lan takaia dukiara.
Witin Bilwi ra balan, Miskitu bla lan takaia dukiara.
Witin Bilwi ra balbia, Ispail bla lan takaia dukiara.
Man Bilwi ra balma, Ispail bla lan takaia dukiara.
Yang Bilwi ra balamna, Ispail bla lan takaia dukiara.
3. Plun pin ai daukisa, titan yang plun piras kapri ba mita. (Tengo ganas de comer,
porque no com esta maana).
Plun pin mai daukisa, titan man plun piras kapram ba mita.
Witin plun pin daukisa, titan witin plun piras kan ba mita.
Yang nani plun pin ai daukisa, titan yang nani plun piras kapri ba mita.
Man nani plun pin mai daukisa, titan man nani plun piras kapram ba mita.
Witin nani plun pin daukisa, titan witin nani plun piras kan ba mita.
4. Yapan ai daukisa, naha tihmia yang yapras kapri bamna. (Tengo sueo, porque no
dorm anoche).
Yapan mai daukisa, naha tihmia man yapras kapram bamna.
Witin yapan daukisa, naha tihmia witin yapras kan bamna.
Tuktan nani yapan daukisa, witin nani karna pulan bamna.
36
37
nani
ba
__
__ ai
__ __
__
__
2. Witin
_____
_____
_____
_____
_____
_____
plun
pin
yapan
_____
_____
aihtaban
_______
inska
ikan
3. Man
____
____
____
____
Yang
_____
Waspam
_______
_______
_______
Bilwi
_____
_____
skul
____
____
nasla
watla
awala
_____
ra
__
__
__
__
__
__
ra
__
__
__
__
__
__
wari
lan
takaia
dukiara.
wan
___
______
_______.
wabia ___ ______
_______.
_____ siksa sakaia
_______.
_____
____ piaia
_______.
_____ inska ikaia
_______.
_____ ai kwalka tuskaia ______.
daukbia
______
daukan
______
______
daukbia
______
wama
____
____
____
____
wamna
_____
taim,
_____
_____
_____
_____
_____
_____
kaka,
_____
_____
_____
_____
_____
_____
ai
__
__
watla
_____
_____
Bilwi
awala
_____
_____
ra
__
__
__
__
__
__
balbia.
______.
balan
_____.
_____.
_____.
_____.
sl
atki
bri
bal.
upla ra audi audi wis.
naha siksa upla ra yas.
yang waitla ra was.
mamiki watla __ ___.
yang witin wal aisamna.
____ kwirku kum atkamna.
38
___________________________________________________________________.
2. Yo no habl contigo, porque tena mucho sueo. ____________________________.
3. Yo voy a la escuela para aprender Miskito. ________________________________.
4. Si Pedro va a Puerto Cabezas maana, yo no ir. ____________________________.
5. Si ustedes no cran bien a sus hijos, ellos sern malos. ________________________
___________________________________________________________________.
OTROS
aisa (aisiki, -am, -a): pap, padre
bamna (baha mita): por eso (conj. inicial)
dama (damiki, -am, -a): abuelo, viejo
kli: otra vez, de nuevo
kau: ms
lakra (laikra, lamkra, ai lakra o lakrika): hermano (de los mismos padres, pero del otro sexo)
muihni (muihki, muihkam, ai muihni o muih-
39
wankaia: darnos
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang aisiki Miskitu waitna kan. (Mi pap era un hombre Miskito).
Witin ai aisika Miskitu waitna kan.
Man aisikam Miskitu waitna kan.
Wan aisika Miskitu waitna kan.
Man nani aisikam Miskitu waitna kan.
2. Yang yaptiki nahwala Bilwi ra wan. (Mi madre fue a Bilwi ayer).
Man yaptikam nahwala Bilwi ra wan. Man nani yaptikam nahwala Bilwi ra wan.
Tuktan yaptika nahwala Bilwi ra wan. Yang nani yaptiki nahwala Bilwi ra wan.
3. Yang aisubi takri taim, damiki mani ailal bri kan. (Cuando yo nac, mi abuelo tena
muchos aos de edad).
Yang aisubi takri taim, man damikam mani ailal bri kan.
Yang aisubi takri taim, wan damika mani ailal bri kan.
Yang aisubi takri taim, witin ai damika mani ailal bri kan.
Yang aisubi takri taim, Pablo damika mani ailal bri kan.
4. Yang damiki pruan taim, yang kukiki kli marit takan. (Cuando mi abuelo muri, mi
abuela volvi a casarse).
Man damikam pruan taim, man kukikam kli marit takan.
Wan damika pruan taim, wan kukika kli marit takan.
Pedro damika pruan taim, witin ai kukika kli marit takan.
5. Yang yaptiki bui yang laikra nani ra kwala sipaia smalkisa. (Mi madre est enseando
a mis hermanas a coser).
Man yaptikam bui yang laikra nani ra kwala sipaia smalkisa.
Witin ai yaptika bui Pablo lakrika nani ra kwala sipaia smalkisa.
Man yaptikam bui man lamkra nani ra kwala sipaia smalkbia.
6. Yang taiya tara kum brisna. (Yo tengo una familia grande).
Man tamya tara brisma.
Witin ai taya tara brisa.
Yawan wan taya tara brisa.
Witin nani ai taya tara brisa.
7. Yang muihki Saupuka ra aisubi takan. (Mi hermano naci en Saupuka).
Man muihkam Saupuka ra aisubi takan. Isabel muihnika Saupuka ra aisubi takan.
Yang Lagun Tara ra aisubi takri.
Man Lagun Tara ra aisubi takram.
40
8. Kuka kum ai mula awala ra tahbi kan. (Una abuela estaba baando a su nieto en el
ro).
Yang bui muli awala ra tahbi kapri.
Man bui mulam awala ra tahbi kapram.
Yawan bui wan mula awala ra tahbisa. Man nani bui mulam awala ra tahbisma.
Yang nani bui muli awala ra tahbri.
Yapti bui ai luhpia awala ra tahban.
9. Yang nini Ismael sa. (Yo me llamo Ismael).
Witin ai nina William kabia.
Andrs muihnika nina Luis sa.
10. Jos yawan ra aras kum wankan, bamna yawan bui witin ra duri kum dauki yabia.
(Jos nos dio un caballo, por eso vamos a hacer y regalarle un pipante).
Joel wan nasla pain irban, baha mita yawan bui witin ra rais bk kum yabia.
Yang aisiki nahwala pruan kan, baha mita skul ra sip balras kapri.
Man kukikam Bilwi ra iwisa, bamna man witin wal iwaia sip sma.
Yang luhpi plun pin daukisa, baha mita yang siksa piakaia sna.
B) P R E G U N T A S: Conteste las preguntas con respuestas lgicas:
1. Man aisikam anira iwisa?
2. Mani an brisma?
3. Da muni man maritkam pu?
4. Man anira tahbi mai daukan?
5. Man damikam kukikam wal nu sma?
6. Muihkam an brisma?
7. Lamkra an brisma?
8. Ya man ra kwala sipaia mai smalkan?
9. Ya yawan ra andris laya wankbia?
10. Man tamya tara o sirpi brisma?
11. Man anira aisubi takram?
12. Man kukikam pat pruan sa?
13. Man ninam da?
14. Man aisikam nina da?
15. Man yaptikam nina da?
C) C O M P L E T A C I O N E S: Haga las completaciones respectivas, segn la gua:
1. Yang nu pu
Man
__ ___
Witin __ ___
Waitna ba __ ___
_____ __ __ ___
Yang
__ ___
Man
__ ___
Yang
__ ___
sna Padre
sma _____
sa _____
__ _____
kan _____
kapri _____
kapram _____
kapri _____
Carlos yang ra
_____ man __
_____ witin __
_____ _____ __
_____
_____ __
_____
yang __
_____
man __
_____
___ __
nra pu
____ ___
____ ___
____ ___
sa.
__.
__.
__.
41
Pablo
_____
____
___ __.
ra wan taim.
__ ___ ____.
__ ___ ____.
__ ___ ____.
__ ___ ____.
wina balan ____.
____ balbia ____.
42
o skura)
mula yapti: nuera
waika: el hijo de la hermana del padre de uno, o del hermano de la madre de uno
(comp. waikat)
masaya: el cuado de una mujer (comp. lamlatka, waikatka)
mula: nieto, nieta
luhpa waitna: hijo (varn)
luhpa mairin: hija (mujer)
OTROS
anti: ta maternal
dapna: suegro
librah(ka): compadre
masaya: cuada
mula yapti: nuera
tahti: to maternal
taihka: ta paternal
tubani: sobrino (de mi lakra)
waika: cuado
rapia: to paternal
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang rapiki aisiki muihnika sa. (Mi to es el hermano de mi pap).
Man rapikam aisikam muihnika sa.
Man rapikam yang tahtiki sa.
Witin rapika ai aisika muihnika sa.
Man rapikam yang aisiki sa.
2. Yang muihki maisaya wal marit takan. (Mi hermano se cas con mi cuada).
Yang muihki maisaya wal marit takbia. Yang muihki maisaya wal marit takisa.
Man muihkam mamsaya wal marit takisa. Man muihkam mamsaya wal marit takan.
3. Yang papiki damika pat pruan. (El abuelo de mi pap ya muri).
Man papikam kukika sin pat pruan.
Marcos papika damika kau pruras.
Yang papiki kukika pat pruan.
Man nani kukikam kau pruras.
4. Yang antiki luhpa wl baikan. (Mi ta maternal tuvo dos hijos).
Man antikam luhpa yumhpa baikan.
Yang kukiki luhpa kumi baikan.
Witin ai mamika luhpa manis baikan.
Yang laikra luhpa baikras.
5. Yang muli nani Waspam ra aisuban. (Mis nietos nacieron en Waspam).
Ai mula nani Bilwi ra aisuban.
Man mulam nani Masaya ra aisuban.
Man mulam anira aisuban?
Yang muli yang waitla ra aisubia.
6. Ya ba man librahkam sa? (Quin es tu compadre?).
Antonio yang librahki sa, luhpi alkan ba mita.
Antonio sin man librahkam sa, man luhpiam alkan ba mita.
43
10. Yang tubani nani sutki sa. (Mis sobrinos son gemelos).
Man tubanam nani sutki sa.
Yang laikra luhpia mairin yang
Man lamkra luhpia mairin man yamsikam sa.
yamsiki sa.
Witin ai tubana nani sutki sa.
Yang tubani nani sutki apia sa.
Ai lakra luhpia mairin witin ai yamsika sa.
Yang yamsiki nani ba pihni sa.
B) P R E G U N T A S: Conteste las preguntas:
1. Man lamkra wal unsabi kapram?
2. Man dampna pat pruan ki?
3. Man rapikam Tasba Raya ra pruan?
4. Man waikatkam nra sa?
5. Man kukikam luhpa an baikan?
6. Man maritkam man wal unsabisa?
7. Man mulam an brisma?
8. Man rapikam man papikam muihnika sa?
9. Man antikam man yaptikam muihnika sa?
10. Man tahtikam man yaptikam lakrika sa?
11. Man tahbi mai daukan taim, ya mai alkan?
12. Anira man luhpiam tahbi daukan?
13. Man taihkikam kli kwihra sa?
14. Man damikam pat marit takan?
15. Man yang luhpi alkaia sip sma?
16. Man antikam anira iwisa?
17. Man muihkam skul dimisa ki?
18. Man antikam luhpa brisa ki?
19. Man papikam mamikam wal lilia sa ki?
20. Anira man papikam pruan?
C) C O M P L E T A C I O N E S: Llene los espacios en blanco con palabras de la
oracin precedente:
1. Artimas
Yang
____
____
wauhtaya
kum
________ ___
________ ___
________ ___
ai
man
yang
Abat
rapika
ra ulbi
blikan.
rapikam __ ____ ______.
rapiki
__ ____ blikri.
rapika
__ ____ ______.
44
Man
___
___
Maritki
______
______
________ ___
________ ___
________ ___
________ ___
________ ___
________ ___
____
____
yang
____
ai
__
mita.
____.
____.
____.
____.
____.
____.
____.
____.
____.
45
OTROS
da sat?: qu clase?
wabul: pur de banano
batana (lat): manteca, aceite yauhra: yuca
dikwa: caldero
usi: ame
duswa: quequisque
upan: carne, pescado...
bp tialka laya: leche de vaca twa: batata
kpi: caf
tats: almidn
kik: queque
tma: bastimento
kku: coco
sugar (sukar): azcar
kuri: zapote
siksa: banano, negro
laimus: limn
sikia: aguacate
mangu: mango
sl: sal
pihtu: pia
prisku laya: fresco
plas: guineo cuadrado
platu: pltano
II. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Da sat tmka piakisma? (Qu clase de bastimento ests cocinando?).
Naiwa yang duswa piakisna.
Nanara man yauhra piakisma?
Bra nahwala yang platu piakri.
Apia, yang plas piakisna.
Yauhka yang twa piakamna.
Sakuna naha tutni ra twa wala piakamna.
2. Inska kiskan ba pin mai daukisa? (Le gusta a usted comer pescado frito?).
o, sakuna kau bitar inska piakan ba pin ai daukisa.
Yang ra inska kiskan ba bara usi pin ai daukisa.
Siksa kiskan ba pin ai daukisa.
Duswa kiskan ba sin auhni sa.
Upan kiskan ba kau auhni sa piakan wal. Platu kiskan ba auhni sa.
3. Da sat priskuka laya din mai daukisa? (Qu clase de fresco deseas tomar?).
Andris laya din ai daukisa.
Yang kau bitar laimus laya laik sna.
Laimus priskuka laya din ai daukisa.
Kpi laya yang altaim disna.
4. Man laimus dabaia sip sma. (T puedes chupar limn).
Apia, sakuna mangu dabisna.
Man sin pihtu dabisma?
o, pihtu dabaia laik sna.
Man kku pin mai daukisa?
o, sakuna kuku diaia kau laik sna.
Yawan laimus dabaia laik apia sa.
5. Nahki man wna ba piakram? (Cmo cocinaste la carne?).
Yang pas l lapta ra puihkri.
Baha wina, wna ba tami piakri.
Ninkara, yang wna ba sikbri.
Baku kuk takri.
Plun kuk takri ba auhni sa.
Man plun piakram ba auhni sa.
46
nani
____
____
____
____
____
ba plas manis
__ siksa _____
__ wna _____
__ upan _____
__ pihtu _____
__ andris _____
piakan. 2. Mairin
_____.
_____
kiskan.
_____
irban
_____
swakan.
_____
______. Tuktan
nani
____
____
____
____
____
ba
__
__
__
__
__
47
OTROS
48
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Man Dawan ra tawram. (Usted se convirti al Seor).
Man nani Dawan ra tawaia sma.
Man nani Dawan ra tawi banhs.
Pablo Dawan ra tawan daukisa.
Yu bani yang kau Dawan ra tawisna.
2. Yang Dawan warkka daukisna. (Yo hago la voluntad=obra del Seor).
Witin nani Dawan warkka daukras.
Upla kum kum Dawan warkka pain daukisa.
Dawan warkka daukma kaka, upla
Upla ailal Dawan warkka pain daukras sa.
sut ra latwan kaikaia sma.
Yawan Dawan warkka pain daukisa.
3. Yang luhpi pat kristian sakri. (Yo ya bautic a mi hijo).
Man nani kau luhpiam kristian sakras. Rapiki luhpia pat kristian sakan.
Yang tuktan sirpi kapri taim, kristian
Sandi yang muihki ai luhpia kristian sakai sakan.
bia.
4. Man nani saurkam pat sakram ki? (Ya se confesaron ustedes?).
Man nani naiwa saurkam sakaia sma.
Witin lika nahwala ai saurka sakan.
Dawan ra tawma taim, saurkam sakaia Tuktan nani ba pas taim ai saurka sakisa.
sma.
Upla nani ba ai saurka sakisa.
5. Yang sandi bani tibilki brisna. (Yo comulgo todos los domingos).
Man ahkia tibilkam briram?
Tuktan nani kau ai tibilka briras.
Man saurka lka swiras sma kaka, sip
Man Dawan warkka pain daukras sma
tibil iwras.
kaka, man sip tibil briras.
6. Yang kasak lukisna Dawan Jisas mita swaki ai sakan kan. (Yo creo que fui salvado
por el Seor Jess.
Jisas bui upla sut ra swaki sakan.
Man Jisas ra kasak lukisma kaka, witin Witin nani swaki wan sakan lka ba briman ra swaki mai sakbia.
ras.
7. Man muihkam ra padin munras sma kaka, Dawan man ra padin mai munbia apia. (Si
usted no perdona a su hermano, el Seor no le perdonar a usted).
49
50
______
______
______
____
____
____
3. Yang
Jisas
ra
Man
_____
Witin
_____
_____ yawan
_____ man
_____ yang
__
mai
_____ _____.
_____ _____.
_____ ______.
latwan
kaikisna.
__
______
kaikisma.
__
______
kaikbia.
__
______ wan ______.
__
______ mai ______.
__
______ ai kaikisa.
wayata: pierna
tinhtingka: codo
tala: sangre
(t)naya mina: costado
VERBOS
aikabaia: vomitar
biara plapaia:
tener diarrea
iska krahbaia:
51
klahkla: brazo
kuhma: muslo
kupia: corazn
lal: cabeza
lamkuka: pecho
limbungka: tobillo
lula: rodilla
mihta: mano
mihta sirpika: dedo
orinar
kna krahbaia:
defecar, cagar
lasa prukaia:
tener ataque,
desmayarse
rakaia: curar
rawaia: curarse
rih(ka) daukaia:
tener calentura
sukwaia: pudrirse
klauhaia: doler
II. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang biaira plapisa. (Tengo diarrea).
Witin ai biara plapisa.
Man nani biamra plapisa.
52
klahkla
kriwan
klaihkla
______
nini dusa
______
ninam dusa ______
limbungkam ______
limbungki ______
paihpaya
______
pamhpaya ______
lulam
______
luli
______
waiyata
______
wamyata
______
kan.
___.
___.
___.
___.
___.
___.
___.
___.
___.
___.
___.
53
Witin ai wayata
_____ __ mihta
______
______
___.
___.
OTROS
bla: boca
lal mabiara: cerebro, seso
kakma: nariz
nakra: ojo
kakmunta: la ventana de
nakra laya: lgrima
la nariz
nakra yula: pupila
krma: garganta
napa: diente
kiama: oreja
twa: pelo
kiama unta: odo
twisa: lengua
krusa: quijada
un: labio
krusa tamaya: barba
unmaya: bigote
kwakmaya: mandbula
tski: sucio
lalkamhka: frente (calavera) nakra taya: pestaa
(wan) nakra tamaya: cejas
II. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Yang naipa puskisa. (Mi muela est hinchada).
Man nampa puskisa.
Ai napa nani puskan.
54
6. Witin ai kakma altaim usbisa. (El est sonando su nariz todo el tiempo).
Man kakmam usbram?
o, pat kaikma usbri.
Man kakmam ra mihtam dingkpara.
Yang kaikma ra mihti dingkras.
7. Man kiamma unta tski sa. (Tu odo est sucio).
Witin ai kiama unta tski sa.
Man mihtam kiamma unta ra
dingkpara.
55
III. TRADUCCIN: Traduzca las oraciones tal a como lo hemos venido haciendo:
1. Nahwala wina yang laila klauhi kan. __________________________________.
2. Witin yang maiwan ra ai mihta ni prukan. ______________________________.
3. Ya skul ra wasbi kan? _____________________________________________.
4. Aras wina kauhi, ai nana dusa krikan. _________________________________.
5. Yang ra latwan ai kaikisma kaka, ai kiawals. ___________________________.
6. Yang tiwa pits, pana yang pat tmwa pitbri bamna. _____________________.
7. Yang naipa uba klauhisa; baha mita daiks. _____________________________.
8. Man namkra latwan briram, sakuna nanara latwan pu. ___________________
_______________________________________________________________.
9. Yang uni puskan sa, baha mita yang wasbaia sip apia. _____________________
_______________________________________________________________.
10. Yang titan bani maiwan sikbisna. _____________________________________.
1. Quin me bes cuando mis ojos estaban cerrados? ______________________.
2. William cort su barba negra. _______________________________________.
3. Maura se quebr una muela comiendo frijoles. __________________________.
4. Vte a lavar tu cara. _______________________________________________.
5. Por qu no te peinas el pelo? _______________________________________.
56
MAIRIN WARKKA
(TRABAJO DE HOMBRE)
irbaia: chapear, rozar
kahra tukbaia: palanquear
karbaia: cobar (hacer madera)
kurbaia: cobar con mano o guacal
kwahi kaubaia: canaletear
mangkaia: sembrar, poner
paskaia: construir, componer
pauta baikaia: rajar lea
s aubaia: aserrar
salhkaia: cavar, cobar
(TRABAJO DE MUJER)
ayan daukaia: planchar
akbaia: moler, amasar (pan)
brit angkaia: hornear pan
kkaia: tostar (caf, maz, etc.)
kapaia: pelar (pilar) arroz, preparar
wabul
kwala tuskaia: lavar ropa
l panhkaia: sacar agua, jalar agua
mamaia: bordar
miskaia (inska): pescar
57
III. EJERCICIOS
A) T R A D U C C I O N E S
1. Waitna ba ai nasla irbi kan. (El hombre estaba chapeando su finca).
Baha waitnika insla irbra pain sa.
Witin insla irbaika pain kum brisa.
Baha waitnika nasla irbanka saura sa. Yang naisla ba pain irs.
2. Damin ai watla paskisa. (Damin est construyendo su casa).
Damin utla papaskra pain kabia, witin paskaika nani bribia kaka.
Tasba ra diara paskanka nani sut ba, ya daukan? Wan Papaskra ba daukan.
3. Florencio truk wakaia lan takan. (Florencio aprendi a manejar carro).
Felipe duri tara wawakra sa.
Abiung (avin) ba wakaika wl brisa.
Uba isti truk wakpara.
Baha trukka wakanka ba saura sa.
4. Mairin ba kwala sipan. (La mujer cosi la ropa).
Lucila ba kwala sasipra pain sa, sakuna witin sipaika pu.
Naha sipanka pain sa.
Yang kwailka sips.
5. Tiara ba utla pain pahban. (La seorita barri bien la casa).
Witin utla pahbaika pain brisa. Baha mita witin utla papahbra pain sa.
Yang waitla pahs.
Tiara wala man wamtla ba pain pahbras.
6. Witin ai luhpia pain pakan. (El cri bien a su hijo).
Witin bip luhpia papakra pain kum sa.
Kalila pakaika tara bri kan.
Man nani luhpiam pain paki bas.
Saura lka ra pakpara.
7. Witin ai dwarka karbisa. (El est cobando su pipante).
Witin ai dwarka karbaika ba kriwan.
Witin kwahi kakarbra sa.
Witin uba isti karban, sakuna dwarka karbanka ba pain sa.
8. Tuktan nani ba rais kapi banhwan. (Los nios pe(i)laron arroz.
Mairin kum kaikri wabul kakapra.
Rais kapaika ba nina unuh sa.
Rais ba kaps.
Wabul uya kappara.
9. Waitna nani ba pauta baiki kan. (Los hombres estaban rajando lea).
Man pauta baikaika pain kum brisma.
Yang pauta baikaika pu sna.
Man nani pamta baiks.
Man nani pauta babaikra pain sma.
10. Mairin kum kum plawar pain akbisa. (Algunas mujeres amasan bien la harina).
Witin kpi iakbra sa, witin kpi akbaika pain brisa ba mita.
Yang ayki aks.
Yang mihti ra akpara.
58
pain
____
____
____
____
____
____
____
____
____
____
pali
____
____
____
____
____
____
____
____
____
____
sa.
__.
__.
__.
__.
__.
__.
__.
__.
__.
__.
59
___________________________________________________________________.
6. Kalila ailal pkan ai dauki kan, sakuna pakaika pliska pu kapri. _______________
___________________________________________________________________.
7. Yang duri karbaika pain manis brisna, sakuna dus pu. _______________________
___________________________________________________________________.
8. Yang nani mitin kum briri sturi aisaia, bara aisanka sut ba pain kan. _____________
___________________________________________________________________.
9. Witin pas taim uba rum dadira kan, sakuna nanara mahka swin. ________________
__________________________________________________________________.
10. Duri ba baiwan, baha mita mairin ba l panhkaia kan. ________________________
___________________________________________________________________.
1. Quin fue el constructor de esta casa? ___________________________________.
2. El sastre quiso coser ropa, pero no tuvo con qu coser. _______________________
__________________________________________________________________.
3. Quin puede moler el maz? ___________________________________________.
4. Yo no s dnde estn los choferes que dijeron que estaran aqu hoy. ___________
__________________________________________________________________.
5. Despus de haber chapeado su finca, el sembrador sembr su arroz. _____________
___________________________________________________________________.
NMEROS EN MISKITO
(DEL 1 AL 100)
Uno (1)=kumi.
Dos (2)=wl.
Tres (3)=yumhpa.
Cuatro (4)=walhwal.
Cinco (5)=matsip.
Seis (6)=matlalkahbi.
Siete (7)=matlalkahbi pura kumi.
Ocho (8)=matlalkahbi pura wl.
Nueve (9)=matlalkahbi pura yumhpa.
Diez (10)=matawalsip.
Once (11)=matawalsip pura kumi.
Doce (12)=matawalsip pura wl.
Trece (13)=matawalsip pura yumhpa.
Catorce (14)=matawalsip pura walhwal.
Quince (15)=matawalsip pura matsip.
Diecisis (16)=matawalsip pura matlalkahbi.
Diecisiete (17)=matawalsip pura matlalkahbi pura kumi.
Dieciocho (18)=matawalsip pura matlalkahbi pura wl.
Diecinueve (19)=matawalsip pura matlalkahbi pura yumhpa.
Veinte (20)=yawanaiska (yawan aiska)..
Veintiuno (21)=yawanaiska pura kumi.
Veintids (22)=yawanaiska pura wl.
Veintitrs (23)=yawanaiska pura yumhpa.
60
61