ART

E
AIDS
Virusi HIV/AIDS (Human Immuno-deficiency Virus), virusi i mungess s imunitetit te njeriu sht
nj virus q shkatrron sistemin imunitar. AIDS-(Acquired Immune Deficency Syndrome), Sindroma
e fituar e mungess s imunitetit sht gjendja q pason kur trupi sht i infektuar me virusin HIV
kalon nga faza e mbartsit t virusit n fazn e smundjes.
Virusi HIV nuk mund t deprtoj nprmjet lkurs s padmtuar dhe as nprmjet mbrojtjes q
ofron nj prezervativ. Ai nuk mund t jetoj gjat jasht trupit t njeriut. Virusi nuk mund t
transmetohet nprmjet kontakteve t tilla si puthja, shtrngimi i duarve, prekja e ndenjses s
banjs dhe prdorimi i lugve, pirunve dhe thikave t njjta me personat e infektuar. Ai nuk
transmetohet nprmjet pickimit t insekteve. Ka tri mnyra kryesore t transmetimit t virusit nga
nj person n nj tjetr. Nj mnyr sht nprmjet marrdhnieve seksuale t pambrojtura
Mnyra e dyt sht ajo e kalimit t virusit direkt n gjak. D.m.th. nprmjet transfuzionit t gjakut
ose prdorimit t ageve t shiringave tek m shum se nj person. Zakonisht preken persona q
bjn transfuzion gjaku nse bjn nj operacion dhe persona t cilt bjn praktikimin e drogs me
t njjtn shiring midis tyre. Mnyra e tret sht kalimi i virusit nga nna tek fmija. Grat q jan
t infektuara me kt virus ia kalojn at fmijve t tyre t ardhshm gjat barrs ose nprmjet
qumshtit t gjirit. Kur virusi HIV hyn n trupin e nj personi, ai cilsohet si HIV pozitiv. Njeriu mund
t jet HIV pozitiv pa e ditur se sht i till.

Simptomat
Shenjat dhe simptomat e mundshme t virusit HIV jan: rreth 10 % humbje n pesh, ethe pr m
shum se nj muaj, lodhje dhe djersitje natn. Por kto shenja nuk jan standarte dhe jan
pothuajse t pa dukshme ose ta themi m thjesht nuk i vm shum rndsi pasi jan gjra q

ndokush mund ti has ato n jetn e prditshme. Njerzit mund t jen t infektuar, domethn t
jen HIV pozitiv, pr disa vjet prpara se Sistemi imunitar i tyre t bie aq shum saq infeksione t
ndryshme t shkaktojn kalimin e tij nga HIV pozitiv n pacient me smundje t AIDS-it. Zakonisht
nj periudhe 4 deri n 7 vjet sht nj koh relativisht e shkurtr, por dhe vendimtare pr nj person
q mund t jet infektuar. Kjo do t thot se nse ka bre nj test, me kalimin e kohs padituria e
infektimit me HIV mund t jet e rrezikshme pr jetn e tij. N fakt nj person i shndetshm ka n
gjakun e tij nga 500 deri n 1200 trupa CD4-T ose rruaza t bardha. Kur nj person HIV bie me
posht se 300 CD4-T pr kampion gjaku ai menjher duhet t filloj kurimin me ilae antiretroiale n
mnyr t till q dendsia e virusit pr kapion gjaku t bie d.m.th t parandaloj shumimin e tij n
gjak dhe nga ana tjetr t ndihmoj trupin t rris CD4-T pr kampion gjaku.

Mjekimi
Deri m sot nuk ekziston ndonj vaksin ose ila i cili shkatrron plotsisht virusin HIV. Prkundrazi
ekzistojn nj sasi e madhe ilaesh t cilat bjn t mundur kontrollin e shumimit t HIV si edhe
parandalimin e futjes s tij n RNA pr t realizuar relativisht programimin e pjesve prkatse n
DNA t cilat i bn me gabime. Virusi HIV nuk duhet paragjykuar, dhe nuk i prket grupeve t
caktuara njerzish. Ai sht thjesht nj virus q transmetohet si rezultat i mos marrjeve t masave
mbrojtse gjat raporteve seksuale. Virusi prbn nj rrezik q mund t na prek t gjithve, por
nuk sht i pashmangshm. Hulumtimet moderne jan duke br krkime pr gjetjen e ndonj
vaksine e cila mund t ndihmonte n parandalimin e HIV, megjithat dekada hulumtime nuk kan
dhn rezultate. Nga ana tjetr duhet t themi se ku virus mund t vihet n gjum nga nj seri e
madhe ilaesh t cilat bjn t mundur jo shkatrrimin e virusit por parandalimin e tij t shumohet n
gjak. D.m.th t ul vetin e shumimit dhe t rris vetin e trupit t prodhoj CD4+T ose rruaza t
bardha t cilat bjn t mundur si e dim mjaft mir pastrimin e gjakut nga mikrobe, infektime etj.
Pra rrisin nivelin e Sistemit imunitar n standarde pothuajse normale ose me nivele t plqyeshme
q trupi i njeriut t jet i gatshm t prballoj do lloj mikrobe. Kto ilae quhen ilae antiretriorale.

A sht AIDS i rrezikshm?

Viruse t ndryshme sulmojn pjes t ndryshme t trupit t njeriut disa mund t sulmojn lkuren,
disa t tjer aparatin trets e kshtu me radh. Ato kryesisht jan n formn e infeksioneve si p.sh.:
mielitidha [gr] e cila nse sht pran shtylls kurrizore mund t shkaktoj dhe paralizimin e disa
pjesve te trupit. Nse nuk merren masat e duhura nga mjekt si antiviruse etj., mund t shkaktoj
dme akoma m t mdha. Ftohja, sht nj smundje e cila prek shpesh personat qe kan kaluar
nga Hiv ne Aids, dmth t smurt ose sistemi i tyre imunitar sht kaq i dobt saq dhe nj ftohje
mund ti sjell deri te vdekja. far e bn AIDS kaq t rrezikshem? Veanarisht, ai sulmon nj tip t
veant qelize t quajtur: qeliza e sistemit imunitar ose ndryshe CD4-T. Pa kto qeliza sistemi
imunitar nuk sht m n gjendje t sulmoj dhe t shkatrroj viruset e bakteret. Ky proces nuk
sht i dukshm, dhe nuk ka asnj mnyr pr t kuptuar nse jemi ose jo t infektuar nga HIV. Por,
nj test gjaku mund t gjej jo virusin por, antitrupat q Sistemi imunitar ka prodhuar pr t
shkatrruar kt virus rreth tre muaj pas infektimit. Nj person i infektuar me HIV mund t duket dhe
t ndjehet mir pr shume vite me radh pa e ditur se sht i prekur nga kjo smundje
vdekjeprurse. Pastaj tek ky njeri sistemi imunitar nuk do t jet n gjendje ta mbroj trupin edhe nga
smundja me e leht, qoft kjo smundje e shkaktuar nga nj bakter a nga nj protozoar.

Nga erdhi HIV / AIDS?

Shum ekspert mendojn se HIV/AIDS ishte prezent n ShBA, Evrop dhe n Afrik pr disa
dekada ose m shum deri n rastin e par i shfaqur n vitin 1959. HIV ishte identifikuar pr her t
par m 1984 nga shkenctart francez dhe amerikan, por virusit q shkaktonte vdekjen nuk iu dha
emri deri m 1986. Mendohet q pr her t par sht shfaqur tek nj majmun me ngjyr t gjelbr
prej t cilit pastaj sht infektuar edhe njeriu.

PUNOI:ADELINA
ALIAJ