Anda di halaman 1dari 17

LAPORAN

PRATIKUM MEKANIKA BATUAN


UJI SIFAT FISIK BATUAN

OLEH :
SADARINGGA
08/03394

TEKNIK PERTAMBANGAN
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS NEGERI PADANG
2010

UJI SIFAT FISIK BATUAN

A. TUJUAN
1. Dampak mengamplikasikan teori tentang sifat fisik dari batuan
2. Dampak mempraktekkan teori uji sifat fisik batuan
3. Dampak menghitung dan menganalisa sifat fisik batuan yang terdiri dari bobot isi asli

(
o)
(
w) , apparent specific
, bobot sisi jenuh
), bobot isi kering

G
G

gravity ( SA) , true specific gravity ( ST ) , kadar air asli ( not) , kadar

(
sat) ,derajat kejenuhan (S), porositas (n) dan void ratio (c).
air jenuh

B. TEORI SINGKAT
Batuan memiliki sifat fisik dan mekanik. Yang termasuk sifat fisik batuan adalah sebagai
berikut :

1. Bobot isi asli )

Merupakan perbandingan antara beratbatuan asli dengan volume total batuan


n
Rumus : n= w s gram/cm3

2. Bobot isi kering ( o)

Merupakan perbandingan antara berat batuan kering dengan volume total batuan
o
Rumus ; o= w s gram/cm3

3. Bobot sisi jenuh ( w)

Merupakan perbandingan antara berat batuan jenuh dengan volume total batuan

Rumus :

w=

w
w s

gram/cm3

G
(
SA)
4. Apparent specific gravity

Merupakan perbandingan antara bobot isi kering batuan dengan bobot isi air
o
G
=
SA
Rumus :
w s
G
(
ST )
5. True specific gravity

Merupakan perbandingan antara bobot isi butirran dengan bobot isi air
o
G
=
ST
Rumus :
os

(
not)
6. Kadar air asli

Merupakan perbandingan antara berat air dalam batuan asli dengan berat butiran
batuan dan dinyatakan dalam %
no

=
100
not
Rumus :
o

(
sat)
7. Kadar air jenuh

Merupakan perbandingan antara berat air dalam batuan dengan berat butiran batuan
yang dinyatakan dalam %
w o

=
100
sat
Rumus :
o
8. Derajat kejenuhan (S)
Merupakan perbandingan antara kadar air asli dengan kadar air jenuh dan dinyatakan
dalam %

n o
S=
100
Rumus :
w o
9. Porositas (n)
Merupakan perbandingan antara volume rongga dalam batuan dengan volume total
batuan yang dinyatakan dalam %
w o
Rumus : n= w s 100
10. Void ratio (c)

Merupakan perbandingan antara volume rongga dalam batuan dengan volume butiran
batuan
Rumus :

n
1n

C. ALAT DAN BAHAN


1. Sampel cetakan
2. Timbangan
3. Bak air
4. Kompor gas/pemanas
5. Tong
D. LANGKAH KERJA
1. Siapkan 12 sampel batuan perconto yang akan diuji

2. Timbang ke 12 sampel untuk mendapatkan berat natural/asli =

3. Masukan data penimbangan tadi ke dalam table hasil pengukuran


o
4. Sampel dipanaskan untuk mendapatkan berat kering =
5. Sampel dimasukkan ke dalam air dan dibiarkan minimal selama 24 jam dan timbang
setelah diangkat dari air sehingga didapatkan berat jenuh =

6. Sampel selanjutnya digantung di dalam air dengan menggunakan tali dan timbang
berapa beratnya. Sehingga di dapat berat percontoh tergantung di dalam air =

7. Setelah semua prosedur selesai. Selanjutnya mencari analisa data dari hasil
penimbangan tadi yakni 10 sifat fisik batuan.
E. TABEL PENGUKURAN
No. Batuan
Besar 1
Besar 2
Besar 3
Besar 4
Besar 5
Besar 6
Kecil 1
Kecil 2
Kecil 3
Kecil 4
Kecil 5
Kecil 6
F. ANALISA DATA

n (gr)

o (gr)

110,8
108,5
87,3
107,3
104,4
96,6
50,9
49,8
47,9
61,1
48,0
55,0

100,3
98,2
79,3
97,6
93,8
87,1
46,6
45,3
43,5
56,2
44,2
50,4

s (gr)
61,3
60,5
49,0
59,6
57,7
53,5
28,6
27,4
26,6
34,4
26,9
30,6

w (gr)
116,8
115,9
93,2
114,9
109,3
100,6
55,3
53,6
51,5
66,5
52,1
59,5

1. Bobot isi asli


Batuan Besar
n 1=

n
110,8
=
=1,99 gr / cm3
w s 116,861,3

n 2=

n
108,5
=
=1,95 gr /cm 3
w s 115,960,5

n 3=

n
87,3
=
=1,97 gr /cm 3
w s 93,249,0

n 4=

n
107,3
=
=1,94 gr /cm3
w s 114,959,6

n 5=

n
104,4
=
=2.02 gr /cm3
w s 109,357,7

n 6=

n
96,6
=
=2,05 gr /cm3
w s 100,653,5

n ratarata=

1,99+1,95+1,97+1,94+ 2,02+ 2,05


=1,98 gr /cm3
6

Batuan Kecil
n 1=

n
50,9
=
=1,90 gr /cm3
w s 55,328,6

n 2=

n
49,8
=
=1,90 gr /cm 3
w s 53,627,4

n 3=

n
47,9
=
=1,92 gr /cm3
w s 51,526,6

n 4=

n
61,1
=
=1,90 gr /cm 3
w s 66,534,4

n 5=

n
48,0
=
=1,90 gr /cm3
w s 52,126,9

n 6=

n
55,0
=
=1,90 gr /cm3
w s 59,530,6

n ratarata=

1,90+1,90+1,92+1,90+1,90+1,90+1,90
=1,90 gr /cm3
6

2. Bobot isi kering


Batuan besar
o 1=

o
100,3
=
=1,81 gr / cm3
w s 116,861,3

o 2=

o
98,2
=
=1,77 gr /cm 3
w s 115,960,5

o 3=

o
79,3
=
=1,79 gr /cm3
w s 93,249

o4=

o
97,6
=
=1,76 gr /cm3
w s 114,959,6

o 5=

o
93,8
=
=1,82 gr /cm3
w s 109,357,7

o 6=

o
87,1
=
=1,84 gr /cm3
w s 100,653,5

o ratarata=

1,81+1,77+1,79+1,76+1,82+1,84
=1,79 gr /cm3
6

Batuan kecil
o 1=

o
50,9
=
=1,91 gr /cm3
w s 55,328,6

o 2=

o
49,8
=
=1,90 gr /cm 3
w s 53,627,4

o 3=

o
47,9
=
=1,92 gr /cm3
w s 51,526,6

o4=

o
61,1
=
=1,90 gr /cm3
w s 66,534,4

o 5=

o
48,0
=
=1,90 gr /cm3
w s 52,126,9

o 6=

o
55,0
=
=1,90 gr /cm 3
w s 59,530,6

o ratarata=

1,91+1,90+1,92+1,90+1,90+1,90
3
=1,91 gr /cm
6

3. Bobot isi jenuh


Batuan besar
w 1=

w
116,8
=
=2,10 gr /cm 3
w s 116,861,3

w 2=

w
115,9
=
=2,09 gr /cm 3
w s 115,960,5

w 3=

w
93,2
=
=2,10 gr /cm 3
w s 93,249,0

w 4=

w
114,9
=
=2,07 gr /cm3
w s 114,959,6

w 5=

w
109,3
=
=2,11 gr /cm 3
w s 109,357,7

w 6=

w
100,6
=
=2,13 gr /cm3
w s 100,653,5

w ratarata=

2,10+2,09+2,10+2,07+ 2,11+2,13
=2,1 gr /cm3
6

Batuan kecil
w 1=

w
55,3
=
=2,07 gr /cm 3
w s 55,328,6

w 2=

w
53,6
=
=2,04 gr /cm 3
w s 53,627,4

w 3=

w
51,5
=
=2,06 gr /cm 3
w s 51,526,6

w 4=

w
66,5
=
=2,07 gr /cm3
w s 66,534,4

w 5=

w
52,1
=
=2,06 gr /cm3
w s 52,126,9

w 6=

w
59,5
=
=2,05 gr /cm 3
w s 59,530,6

w ratarata=

2,07+2,04+ 2,06+2,07+2,06+ 2,05


=2,06 gr /cm3
6

4. Apperent specific gravity


Batuan besar
GSA 1=

o
100,3
=
=1,81
w s 116,861,3

GSA 2=

o
98,2
=
=1,77
w s 115,960,5

GSA 3=

o
79,3
=
=1,79
w s 93,249

GSA 4 =

o
97,6
=
=1,76
w s 114,959,6

GSA 5=

o
93,8
=
=1,81
w s 109,357,7

GSA 6 =

o
87,1
=
=1,84
w s 100,653,5

GSA ratarata=

1,81+1,77+1,79+1,76+ 1,81+ 1,84


=1,79
6

Batuan kecil
o
46,6
GSA 1=
=
=1,74
w s 55,328,6
GSA 2=

o
45,3
=
=1,72
w s 53,627,4

GSA 3=

o
43,5
=
=1,74
w s 51,526,6

GSA 4 =

o
56,2
=
=1,75
w s 66,534,4

GSA 5=

o
44,2
=
=1,75
w s 52,126,9

GSA 6 =

o
50,4
=
=1,74
w s 59,530,6

GSA ratarata=

1,74+ 1,72+ 1,74+1,75+1,75+1,74


=1,74
6

5. True specific grafity


Batuan besar
o
100,3
GST 1=
=
=2,57
o s 100,361,3
GST 2=

o
98,2
=
=2,60
o s 98,260,5

GST 3=

o
79,3
=
=2,61
os 79,349,0

GST 4 =

o
97,6
=
=2,56
o s 97,659,6

GST 5=

o
93,8
=
=2,59
os 93,851,7

GST 6 =

o
87,1
=
=2,59
os 87,153,5

GST ratarata=

2,57+ 2,60+2,61+2,56+2,59+2,59
=2,58
6

Batuan kecil
o
46,6
GST 1=
=
=2,58
o s 46,628,6
GST 2=

o
45,3
=
=2,53
o s 45,327,4

GST 3=

o
43,5
=
=2,57
os 43,526,6

GST 4 =

o
56,2
=
=2,57
o s 56,234,4

GST 5=

o
44,2
=
=2,55
os 44,226,9

GST 6 =

o
50,4
=
=2,54
os 50,430,6

GST ratarata=

2,58+2,53+ 2,57+2,57+2,55+2,54
=2,55
6

6. Kadar air asli


Batuan besar
o
110,8100,3
not1 = n
100 =
100 =10,4
o
100,3
not2 =

n o
108,598,2
100 =
100 =10,4
o
98,2

not3 =

no
87,379,3
100 =
100 =10,08
o
79,3

not 4=

n o
107,397,6
100 =
100 =9,93
o
97,6

not5 =

no
104,493,8
100 =
100 =11,3
o
93,8

not6 =

no
96,687,1
100 =
100 =10,9
o
87,1

not ratarata=

10,4 +10,4+10,08+ 9,93+11,3+10,9


100 =10,5
6

Batuan kecil
o
50,946,6
not1 = n
100 =
100 =9,22
o
46,6
not2 =

n o
49,845,3
100 =
100 =9,93
o
45,3

not3 =

no
47,943,5
100 =
100 =10,11
o
43,5

not 4=

n o
61,156,2
100 =
100 =8,71
o
56,2

not5 =

no
48,044,2
100 =
100 =8,59
o
44,2

not6 =

no
55,050,4
100 =
100 =9,12
o
50,4

not ratarata=

9,22+ 9,93+10,11+8,71+8,59+ 9,12


100 =9,28
6

7. Kadar air jenuh


Batuan besar
o
116,8100,3
sat 1= w
100 =
100 =16,45
o
100,3
sat 2=

w o
115,998,2
100 =
100 =18,02
o
98,2

sat 3=

w o
93,279,3
100 =
100 =17,52
o
79,3

sat 4=

w o
114,997,6
100 =
100 =17,72
o
97,6

sat 5=

w o
109,393,8
100 =
100 =16,52
o
93,8

sat 6=

w o
100,687,1
100 =
100 =15,49
o
87,1

sat ratarata=

16,45+ 18,02+17,52+17,72+16,52+15,49
=16,95
6

Batuan kecil
o
55,346,6
sat 1= w
100 =
100 =18,66
o
46,6
sat 2=

w o
53,645,3
100 =
100 =18,32
o
45,3

sat 3=

w o
51,543,5
100 =
100 =18,39
o
43,5

sat 4=

w o
66,556,2
100 =
100 =18,32
o
56,2

sat 5=

w o
52,144,2
100 =
100 =17,87
o
44,2

sat 6=

w o
59,550,4
100 =
100 =18,05
o
50,4

sat ratarata=

18,66 +18,32+ 19,39+ 18,32+17,87 +18,05


=18,43
6

8. Derajat kejenuhan
Batuan besar
S 1=

n o
110,8100,3
100 =
100 =63,63
w o
116,8100,3

S 2=

n o
108,598,2
100 =
100 =58,19
w o
115,998,2

S 3=

n o
87,379,3
100 =
100 =57,5
w o
93,279,3

S4=

no
107,397,6
100 =
100 =56,06
w o
114,997,6

S 5=

n o
104,493,8
100 =
100 =68,38
w o
109,393,8

S 6=

n o
96,687,1
100 =
100 =70,39
w o
100,687,1

S ratarata=

63,63+58,19+57,5+56,06+68,38+70,39
=62,35
6

Batuan kecil
S=

n o
50,946,6
100 =
100 =49,42
w o
55,346,6

S=

n o
49,845,3
100 =
100 =54,21
w o
53,645,3

S=

n o
47,943,5
100 =
100 =55
w o
51,543,5

S=

n o
61,156,2
100 =
100 =47,57
w o
66,556,2

S=

n o
48,044,2
100 =
100 =48,1
w o
52,144,2

S=

n o
55,050,4
100 =
100 =50,54
w o
59,550,4

S ratarata=

49,42+54,21+55+ 47,57+48,1+50,54
=50,8
6

9. Porositas
Batuan besar
o
116,8100,3
n1= w
100 =
100 =29,72
w s
116,861,3
n2=

w o
115,998,2
100 =
100 =31,94
w s
115,960,5

n3=

w o
93,279,3
100 =
100 =31,44
w s
93,249,0

n4 =

w o
114,997,6
100 =
100 =31,28
w s
114,959,6

n5=

w o
109,393,8
100 =
100 =30,03
w s
109,357,7

n6 =

w o
100,687,1
100 =
100 =28,66
w s
100,653,5

n ratarata=

29,72+31,94+31,44 +31,28+30,03+28,66
=30,51
6

Batuan kecil
o
55,346,6
n1= w
100 =
100 =32,58
w s
55,328,6

n2=

w o
53,645,3
100 =
100 =31,67
w s
53,627,4

n3=

w o
51,543,5
100 =
100 =32,12
w s
51,526,6

n4 =

w o
66,556,2
100 =
100 =32,08
w s
66,534,4

n5=

w o
52,144,2
100 =
100 =31,34
w s
52,126,9

n6 =

w o
59,550,4
100 =
100 =31,48
w s
59,530,6

n ratarata=

32,58+31,67+32,12+32,08+31,34 +31,48
=31,87
6

10. Void ratio


Batuan besar
n
0,2972
1 =
=
=0,4228
1n 10,2972
2 =

n
0,3194
=
=0,4692
1n 10,3194

3 =

n
0,3144
=
=0,4585
1n 10,3144

4 =

n
0,3128
=
=0,4551
1n 10,3128

5 =

n
0,3003
=
=0,4291
1n 10,3003

6 =

n
0,2866
=
=0,4017
1n 10,2866

ratarata=

0,4228+ 0,4692+ 0,4585+0,4551+0,4291+0,4017


=0.4394
6

Batuan kecil
n
0,3258
1 =
=
=0,4832
1n 10,3258
2 =

n
0,3167
=
=0,4634
1n 10,3167

3 =

n
0,3212
=
=0,4731
1n 10,3212

4 =

n
0,3208
=
=0,4723
1n 10,3208

5 =

n
0,3134
=
=0,4564
1n 10,3134

6 =

n
0,3148
=
=0,4594
1n 10,3148

ratarata=

0,4832+ 0,4634+0,4731+0,4723+0,4564 +0,4594


=0,4680
6

G. KESIMPULAN
1. Rata-rata bobot isi asli batuan besar = 1,98 gr/cm3
Rata-rata bobot asli batuan kecil = 1,90 gr/cm3
2. Rata-rata bobot isi kering batuan besar = 1,79 gr/cm3
Rata-rata bobot isi kering batuan kecil = 1,91 gr/cm3
3. Rata-rata bobot isi jenuh batuan besar = 2,1 gr/cm3
Rata-rata bobot isi jenuh batuan kecil = 2,06 gr/cm3
4. Rata-rata apparent specific gravity batuan besar = 1,79
Rata-rata apparent specific gravity batuan kecil = 1,74
5. Rata-rata true specific gravity batuan besar = 2,58
Rata-rata true specific gravity batuan kecil = 2,55
6. Rata-rata kadar air asli batuan besar = 10,5%
Rata-rata kadar air asli batuan kecil = 9,28%
7. Rata-rata kadar air jenuh batuan besar = 16,95%
Rata-rata kadar air jenuh batuan kecil = 18,43%
8. Rata-rata derajat kejenuhan batuan besar = 62,35%
Rata-rata derajat kejenuhan batuan kecil = 50,8%
9. Rata-rata porositas batuan besar = 30,51%
Rata-rata porositas batuan kecil = 31,87%
10. Rata-rata void ratio batuan besar = 0,4394
Rata-rata void ratio batuan kecil = 0,4680

Padang, 19 April 2010


Dosen Mata Kuliah

Penulis

Drs.Bambang Heriyadi.MT

SADARINGGA
Nim: 03394/08

Anda mungkin juga menyukai