LAPORAN Pratikum Mekbat Uji Sifat Fisik Batuan
LAPORAN Pratikum Mekbat Uji Sifat Fisik Batuan
OLEH :
SADARINGGA
08/03394
TEKNIK PERTAMBANGAN
FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS NEGERI PADANG
2010
A. TUJUAN
1. Dampak mengamplikasikan teori tentang sifat fisik dari batuan
2. Dampak mempraktekkan teori uji sifat fisik batuan
3. Dampak menghitung dan menganalisa sifat fisik batuan yang terdiri dari bobot isi asli
(
o)
(
w) , apparent specific
, bobot sisi jenuh
), bobot isi kering
G
G
gravity ( SA) , true specific gravity ( ST ) , kadar air asli ( not) , kadar
(
sat) ,derajat kejenuhan (S), porositas (n) dan void ratio (c).
air jenuh
B. TEORI SINGKAT
Batuan memiliki sifat fisik dan mekanik. Yang termasuk sifat fisik batuan adalah sebagai
berikut :
Merupakan perbandingan antara berat batuan kering dengan volume total batuan
o
Rumus ; o= w s gram/cm3
Merupakan perbandingan antara berat batuan jenuh dengan volume total batuan
Rumus :
w=
w
w s
gram/cm3
G
(
SA)
4. Apparent specific gravity
Merupakan perbandingan antara bobot isi kering batuan dengan bobot isi air
o
G
=
SA
Rumus :
w s
G
(
ST )
5. True specific gravity
Merupakan perbandingan antara bobot isi butirran dengan bobot isi air
o
G
=
ST
Rumus :
os
(
not)
6. Kadar air asli
Merupakan perbandingan antara berat air dalam batuan asli dengan berat butiran
batuan dan dinyatakan dalam %
no
=
100
not
Rumus :
o
(
sat)
7. Kadar air jenuh
Merupakan perbandingan antara berat air dalam batuan dengan berat butiran batuan
yang dinyatakan dalam %
w o
=
100
sat
Rumus :
o
8. Derajat kejenuhan (S)
Merupakan perbandingan antara kadar air asli dengan kadar air jenuh dan dinyatakan
dalam %
n o
S=
100
Rumus :
w o
9. Porositas (n)
Merupakan perbandingan antara volume rongga dalam batuan dengan volume total
batuan yang dinyatakan dalam %
w o
Rumus : n= w s 100
10. Void ratio (c)
Merupakan perbandingan antara volume rongga dalam batuan dengan volume butiran
batuan
Rumus :
n
1n
6. Sampel selanjutnya digantung di dalam air dengan menggunakan tali dan timbang
berapa beratnya. Sehingga di dapat berat percontoh tergantung di dalam air =
7. Setelah semua prosedur selesai. Selanjutnya mencari analisa data dari hasil
penimbangan tadi yakni 10 sifat fisik batuan.
E. TABEL PENGUKURAN
No. Batuan
Besar 1
Besar 2
Besar 3
Besar 4
Besar 5
Besar 6
Kecil 1
Kecil 2
Kecil 3
Kecil 4
Kecil 5
Kecil 6
F. ANALISA DATA
n (gr)
o (gr)
110,8
108,5
87,3
107,3
104,4
96,6
50,9
49,8
47,9
61,1
48,0
55,0
100,3
98,2
79,3
97,6
93,8
87,1
46,6
45,3
43,5
56,2
44,2
50,4
s (gr)
61,3
60,5
49,0
59,6
57,7
53,5
28,6
27,4
26,6
34,4
26,9
30,6
w (gr)
116,8
115,9
93,2
114,9
109,3
100,6
55,3
53,6
51,5
66,5
52,1
59,5
n
110,8
=
=1,99 gr / cm3
w s 116,861,3
n 2=
n
108,5
=
=1,95 gr /cm 3
w s 115,960,5
n 3=
n
87,3
=
=1,97 gr /cm 3
w s 93,249,0
n 4=
n
107,3
=
=1,94 gr /cm3
w s 114,959,6
n 5=
n
104,4
=
=2.02 gr /cm3
w s 109,357,7
n 6=
n
96,6
=
=2,05 gr /cm3
w s 100,653,5
n ratarata=
Batuan Kecil
n 1=
n
50,9
=
=1,90 gr /cm3
w s 55,328,6
n 2=
n
49,8
=
=1,90 gr /cm 3
w s 53,627,4
n 3=
n
47,9
=
=1,92 gr /cm3
w s 51,526,6
n 4=
n
61,1
=
=1,90 gr /cm 3
w s 66,534,4
n 5=
n
48,0
=
=1,90 gr /cm3
w s 52,126,9
n 6=
n
55,0
=
=1,90 gr /cm3
w s 59,530,6
n ratarata=
1,90+1,90+1,92+1,90+1,90+1,90+1,90
=1,90 gr /cm3
6
o
100,3
=
=1,81 gr / cm3
w s 116,861,3
o 2=
o
98,2
=
=1,77 gr /cm 3
w s 115,960,5
o 3=
o
79,3
=
=1,79 gr /cm3
w s 93,249
o4=
o
97,6
=
=1,76 gr /cm3
w s 114,959,6
o 5=
o
93,8
=
=1,82 gr /cm3
w s 109,357,7
o 6=
o
87,1
=
=1,84 gr /cm3
w s 100,653,5
o ratarata=
1,81+1,77+1,79+1,76+1,82+1,84
=1,79 gr /cm3
6
Batuan kecil
o 1=
o
50,9
=
=1,91 gr /cm3
w s 55,328,6
o 2=
o
49,8
=
=1,90 gr /cm 3
w s 53,627,4
o 3=
o
47,9
=
=1,92 gr /cm3
w s 51,526,6
o4=
o
61,1
=
=1,90 gr /cm3
w s 66,534,4
o 5=
o
48,0
=
=1,90 gr /cm3
w s 52,126,9
o 6=
o
55,0
=
=1,90 gr /cm 3
w s 59,530,6
o ratarata=
1,91+1,90+1,92+1,90+1,90+1,90
3
=1,91 gr /cm
6
w
116,8
=
=2,10 gr /cm 3
w s 116,861,3
w 2=
w
115,9
=
=2,09 gr /cm 3
w s 115,960,5
w 3=
w
93,2
=
=2,10 gr /cm 3
w s 93,249,0
w 4=
w
114,9
=
=2,07 gr /cm3
w s 114,959,6
w 5=
w
109,3
=
=2,11 gr /cm 3
w s 109,357,7
w 6=
w
100,6
=
=2,13 gr /cm3
w s 100,653,5
w ratarata=
2,10+2,09+2,10+2,07+ 2,11+2,13
=2,1 gr /cm3
6
Batuan kecil
w 1=
w
55,3
=
=2,07 gr /cm 3
w s 55,328,6
w 2=
w
53,6
=
=2,04 gr /cm 3
w s 53,627,4
w 3=
w
51,5
=
=2,06 gr /cm 3
w s 51,526,6
w 4=
w
66,5
=
=2,07 gr /cm3
w s 66,534,4
w 5=
w
52,1
=
=2,06 gr /cm3
w s 52,126,9
w 6=
w
59,5
=
=2,05 gr /cm 3
w s 59,530,6
w ratarata=
o
100,3
=
=1,81
w s 116,861,3
GSA 2=
o
98,2
=
=1,77
w s 115,960,5
GSA 3=
o
79,3
=
=1,79
w s 93,249
GSA 4 =
o
97,6
=
=1,76
w s 114,959,6
GSA 5=
o
93,8
=
=1,81
w s 109,357,7
GSA 6 =
o
87,1
=
=1,84
w s 100,653,5
GSA ratarata=
Batuan kecil
o
46,6
GSA 1=
=
=1,74
w s 55,328,6
GSA 2=
o
45,3
=
=1,72
w s 53,627,4
GSA 3=
o
43,5
=
=1,74
w s 51,526,6
GSA 4 =
o
56,2
=
=1,75
w s 66,534,4
GSA 5=
o
44,2
=
=1,75
w s 52,126,9
GSA 6 =
o
50,4
=
=1,74
w s 59,530,6
GSA ratarata=
o
98,2
=
=2,60
o s 98,260,5
GST 3=
o
79,3
=
=2,61
os 79,349,0
GST 4 =
o
97,6
=
=2,56
o s 97,659,6
GST 5=
o
93,8
=
=2,59
os 93,851,7
GST 6 =
o
87,1
=
=2,59
os 87,153,5
GST ratarata=
2,57+ 2,60+2,61+2,56+2,59+2,59
=2,58
6
Batuan kecil
o
46,6
GST 1=
=
=2,58
o s 46,628,6
GST 2=
o
45,3
=
=2,53
o s 45,327,4
GST 3=
o
43,5
=
=2,57
os 43,526,6
GST 4 =
o
56,2
=
=2,57
o s 56,234,4
GST 5=
o
44,2
=
=2,55
os 44,226,9
GST 6 =
o
50,4
=
=2,54
os 50,430,6
GST ratarata=
2,58+2,53+ 2,57+2,57+2,55+2,54
=2,55
6
n o
108,598,2
100 =
100 =10,4
o
98,2
not3 =
no
87,379,3
100 =
100 =10,08
o
79,3
not 4=
n o
107,397,6
100 =
100 =9,93
o
97,6
not5 =
no
104,493,8
100 =
100 =11,3
o
93,8
not6 =
no
96,687,1
100 =
100 =10,9
o
87,1
not ratarata=
Batuan kecil
o
50,946,6
not1 = n
100 =
100 =9,22
o
46,6
not2 =
n o
49,845,3
100 =
100 =9,93
o
45,3
not3 =
no
47,943,5
100 =
100 =10,11
o
43,5
not 4=
n o
61,156,2
100 =
100 =8,71
o
56,2
not5 =
no
48,044,2
100 =
100 =8,59
o
44,2
not6 =
no
55,050,4
100 =
100 =9,12
o
50,4
not ratarata=
w o
115,998,2
100 =
100 =18,02
o
98,2
sat 3=
w o
93,279,3
100 =
100 =17,52
o
79,3
sat 4=
w o
114,997,6
100 =
100 =17,72
o
97,6
sat 5=
w o
109,393,8
100 =
100 =16,52
o
93,8
sat 6=
w o
100,687,1
100 =
100 =15,49
o
87,1
sat ratarata=
16,45+ 18,02+17,52+17,72+16,52+15,49
=16,95
6
Batuan kecil
o
55,346,6
sat 1= w
100 =
100 =18,66
o
46,6
sat 2=
w o
53,645,3
100 =
100 =18,32
o
45,3
sat 3=
w o
51,543,5
100 =
100 =18,39
o
43,5
sat 4=
w o
66,556,2
100 =
100 =18,32
o
56,2
sat 5=
w o
52,144,2
100 =
100 =17,87
o
44,2
sat 6=
w o
59,550,4
100 =
100 =18,05
o
50,4
sat ratarata=
8. Derajat kejenuhan
Batuan besar
S 1=
n o
110,8100,3
100 =
100 =63,63
w o
116,8100,3
S 2=
n o
108,598,2
100 =
100 =58,19
w o
115,998,2
S 3=
n o
87,379,3
100 =
100 =57,5
w o
93,279,3
S4=
no
107,397,6
100 =
100 =56,06
w o
114,997,6
S 5=
n o
104,493,8
100 =
100 =68,38
w o
109,393,8
S 6=
n o
96,687,1
100 =
100 =70,39
w o
100,687,1
S ratarata=
63,63+58,19+57,5+56,06+68,38+70,39
=62,35
6
Batuan kecil
S=
n o
50,946,6
100 =
100 =49,42
w o
55,346,6
S=
n o
49,845,3
100 =
100 =54,21
w o
53,645,3
S=
n o
47,943,5
100 =
100 =55
w o
51,543,5
S=
n o
61,156,2
100 =
100 =47,57
w o
66,556,2
S=
n o
48,044,2
100 =
100 =48,1
w o
52,144,2
S=
n o
55,050,4
100 =
100 =50,54
w o
59,550,4
S ratarata=
49,42+54,21+55+ 47,57+48,1+50,54
=50,8
6
9. Porositas
Batuan besar
o
116,8100,3
n1= w
100 =
100 =29,72
w s
116,861,3
n2=
w o
115,998,2
100 =
100 =31,94
w s
115,960,5
n3=
w o
93,279,3
100 =
100 =31,44
w s
93,249,0
n4 =
w o
114,997,6
100 =
100 =31,28
w s
114,959,6
n5=
w o
109,393,8
100 =
100 =30,03
w s
109,357,7
n6 =
w o
100,687,1
100 =
100 =28,66
w s
100,653,5
n ratarata=
29,72+31,94+31,44 +31,28+30,03+28,66
=30,51
6
Batuan kecil
o
55,346,6
n1= w
100 =
100 =32,58
w s
55,328,6
n2=
w o
53,645,3
100 =
100 =31,67
w s
53,627,4
n3=
w o
51,543,5
100 =
100 =32,12
w s
51,526,6
n4 =
w o
66,556,2
100 =
100 =32,08
w s
66,534,4
n5=
w o
52,144,2
100 =
100 =31,34
w s
52,126,9
n6 =
w o
59,550,4
100 =
100 =31,48
w s
59,530,6
n ratarata=
32,58+31,67+32,12+32,08+31,34 +31,48
=31,87
6
n
0,3194
=
=0,4692
1n 10,3194
3 =
n
0,3144
=
=0,4585
1n 10,3144
4 =
n
0,3128
=
=0,4551
1n 10,3128
5 =
n
0,3003
=
=0,4291
1n 10,3003
6 =
n
0,2866
=
=0,4017
1n 10,2866
ratarata=
Batuan kecil
n
0,3258
1 =
=
=0,4832
1n 10,3258
2 =
n
0,3167
=
=0,4634
1n 10,3167
3 =
n
0,3212
=
=0,4731
1n 10,3212
4 =
n
0,3208
=
=0,4723
1n 10,3208
5 =
n
0,3134
=
=0,4564
1n 10,3134
6 =
n
0,3148
=
=0,4594
1n 10,3148
ratarata=
G. KESIMPULAN
1. Rata-rata bobot isi asli batuan besar = 1,98 gr/cm3
Rata-rata bobot asli batuan kecil = 1,90 gr/cm3
2. Rata-rata bobot isi kering batuan besar = 1,79 gr/cm3
Rata-rata bobot isi kering batuan kecil = 1,91 gr/cm3
3. Rata-rata bobot isi jenuh batuan besar = 2,1 gr/cm3
Rata-rata bobot isi jenuh batuan kecil = 2,06 gr/cm3
4. Rata-rata apparent specific gravity batuan besar = 1,79
Rata-rata apparent specific gravity batuan kecil = 1,74
5. Rata-rata true specific gravity batuan besar = 2,58
Rata-rata true specific gravity batuan kecil = 2,55
6. Rata-rata kadar air asli batuan besar = 10,5%
Rata-rata kadar air asli batuan kecil = 9,28%
7. Rata-rata kadar air jenuh batuan besar = 16,95%
Rata-rata kadar air jenuh batuan kecil = 18,43%
8. Rata-rata derajat kejenuhan batuan besar = 62,35%
Rata-rata derajat kejenuhan batuan kecil = 50,8%
9. Rata-rata porositas batuan besar = 30,51%
Rata-rata porositas batuan kecil = 31,87%
10. Rata-rata void ratio batuan besar = 0,4394
Rata-rata void ratio batuan kecil = 0,4680
Penulis
Drs.Bambang Heriyadi.MT
SADARINGGA
Nim: 03394/08