Anda di halaman 1dari 28

GID ENFMASYON

SOU TRAVAY POU


IMIGRAN E REFIJYE

GUIA DE INFORMAO
SOBRE TRABALHO AOS
IMIGRANTES E REFUGIADOS

Ti Liv Kreyl Ayisyen - Potig

Cartilha Crioulo Haitiano - Portugus

GID ENFMASYON SOU TRAVAY


POU IMIGRAN E REFIJYE
ganizat:
Centro Zanmi, Servio Jesuta para Migrantes e Refugiados
Ministrio do Trabalho e Previdncia Social - MTPS
Instituto Migraes e Direitos Humanos (IMDH), Irms Scalabrinianas

SOM
1 Entwodiksyon
2

Kisa ou dwe konnen l w pral komanse travay ?

Responsab edisyon 2015: IMDH

2.1
2.2
2.3
2.4

2015

Konbyen kb w ap touche?

Kan travay epi previdans sosyal (CTPS)


Diferan tip kontra travay
Analiz sante
Travay kay moun

3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7

3.8

Sal minimm
Trzym sale (13)
Or ekstra siplemant
Travay nan nwit
Tik machin, kat manje e lt benefis ank
Sal-fanmi (salrio-famlia)
Kb anplis poutt travay ki danje pou sante ou, oubyen genyen
yon lt danje ladan
Kont FGTS (Fundo de garantia por tempo de servio)

Konbyen kb yo ka retire nan sal pa w?

ganizat yo remsye tout moun ki te bay kontribisyon pa yo pou


gid enfmasyon sa a te reyalize, espesyalman:
Cleber Gonalves
Emilio Travieso
Gabriel Gervasio Neto
Ilma Sanglard
Instituto Migraes e Direitos Humanos (IMDH)
Juan Diego Galaz
Ministerio do Trabalho e Emprego MTE
Rosita Milesi
Tribunal Regional do Trabalho da 7 Regio
Wooldy Edson Louidor
Ministrio Pblico do Trabalho

Repo ak vakans

L kontra a koupe

Pwoblm ki kapab rive nan travay la

Ou gen dwa f kopi ti gid sa a ak tout sa k ladan l. Nou remsye w


si ou bay referans kote l sti.

Lt dwa travay ank

Responsab tradiksyon :
Centro Zanmi, Belo Horizonte / MG
Kontak pou ou jwenn plis kopi gid sa a:
Instituto Migraes e Direitos Humanos (IMDH)
Website: www.migrante.org.br
Facebook: institutomigracoes
E-mail: imdh@migrante.org.br
Ministrio do Trabalho e Emprego
Website: www.mte.gov.br

4.1
4.2
4.3

Previdans sosyal ak INSS


Obligasyon ak pitit ou yo
Lt kb yo ka retire sou sal w ank

5.1
Repo nan travay
5.2 Vakans
6.1
6.2
6.3
6.4
7.1
7.2
7.3
8.1
8.2
8.3
8.4
8.5

Si ou pran desizyon kite travay la (ou bay demisyon)


Si patwon an revoke w nan travay la - dispensa sem justa causa
Si patwon an revoke w nan travay la - dispensa com justa causa
Asirans chomaj
Aksidan travay
Travay ki sanble ak travay esklav
L ou sibi abi ak imilyasyon - Assdio moral
Konje maternite ak konje pou papa
Libte ak resp nan travay la
Moun ki andikape yo
Sendika yo
Pwpte ak sante nan travay la

9
Ki moun ki kapab de w si ou genyen pwoblm ak
patwon ou?

GUIA DE INFORMAO SOBRE TRABALHO


AOS IMIGRANTES
Organizadores:
Centro Zami, Servio Jesutas a Migrantes e Refugiados
Instituto Migraes e Direitos Humanos (IMDH), Irms Scalabrinianas
Ministrio do Trabalho e Previdncia Social - MTPS
Coordenao da edio 2015: IMDH

2015
Contatos para obteno de exemplares:
Instituto Migraes e Direitos Humanos (IMDH)
Website: www.migrante.org.br
Facebook: institutomigracoes
E-mail: imdh@migrante.org.br
Ministrio do Trabalho e Emprego
Website: www.mte.gov.br
Os organizadores agradecem a todos os que deram sua contribuio
para que fosse possvel a realizao desta Cartilha, em especial:
Cleber Gonalves
Emilio Travieso
Gabriel Gervasio Neto
Ilma Sanglard
Instituto Migraes e Direitos Humanos (IMDH)
Juan Diego Galaz
Ministerio do Trabalho e Emprego MTE
Rosita Milesi
Tribunal Regional do Trabalho da 7 Regio
Wooldy Edson Louidor
Ministrio Pblico do Trabalho

permitida a reproduo total ou parcial desta obra. Pede-se a


citao da fonte.

Sumrio
1. Introduo
2.

O que devo saber quando vou comear a trabalhar?

3.

Quanto dinheiro vou ganhar?

4.

Quais so os descontos do dinheiro que vou ganhar?

2.1.
2.2.
2.3.
2.4.

Carteira de trabalho e previdncia social (CTPS)


Tipos de contrato de trabalho
Exames mdicos
Trabalho domstico

3.1.
Salrio mnimo
3.2.
13 salrio
3.3.
Horas extras
3.4.
Trabalho noturno
3.5.
Vale transporte, Vale refeio e outros benefcios correlatos
3.6. Salrio-famlia
3.7.
Adicional de Insalubridade e periculosidade
3.8. FGTS
4.1.
4.2.
4.3.

Previdncia Social e INSS


Obrigao com os filhos
Outros descontos legais

5.

Repouso e frias

6.

Resciso de contrato

7.

Problemas que podem ocorrer no trabalho

8.

Outros direitos trabalhistas

9.

A quem recorrer se eu tiver problemas no trabalho?

5.1.
Repouso do trabalho
5.2. Frias
6.1.
Se eu decido deixar o trabalho (pedido de demisso)
6.2.
Resciso do contrato de trabalho por parte do empregador

(dispensa sem justa causa)
6.3.
Se eu cometo falta grave (dispensa com justa causa)
6.4. Seguro-desemprego
7.1.
7.2.
7.3.

Acidente de trabalho
Trabalho escravo
Assdio moral

8.1.
Licena-maternidade e licena-paternidade
8.2.
Liberdade e respeito no trabalho
8.3.
Pessoas com deficincia
8.4. Sindicatos
8.5.
Higiene e sade no trabalho

1. Entwodiksyon
Kan travay la enptan anpil! Pa kite l chire, mouye, sal,
elatriye. Ou pa gen dwa chanje foto nan kan a, ni chanje
sa k ekri ladan l.

Konstitisyon Brezil la bay garanti pou tout brezilyen


ak tout etranje k ap viv nan peyi a gen dwa lavi, libte,
egalite, sekirite ak pwopriyete e tout lt dwa yo ank
jan nou w l nan Atik 5.

Pou f yon kane travay, w ap bezwen

Nou swete ou santi w byen nan Brezil epi avk d tout


oryantasyon nan piblikasyon sa a, ou kapab genyen tout
enfmasyon esansyl pou relasyon ou nan travay la, anplwa
avk tout dwa sosyal yo. Nou vle ede w nan tout mwayen
posib. Epi nou vle d ou tou.

Yon pys idantite brezilyen (kan idantite etranje


oubyen pwotokl),
CPF
yon dokiman ki pwouve adrs kote ou rete.
2 bout foto (3x4),

Travay nan Brezil regilarize pa Konstitisyon Federal la, pa


Konsolidasyon Lwa Travay yo (CLT) avk lt lwa ank. CLT
a prevwa epi li asire dwa esansyl pou tout travay yo.
Sendika yo kapab negosye pou elaji dwa sa yo. Poutt sa,
li enptan pou w pran yon bon enfmasyon sou tout dwa
ou genyen.

2.2 - Tip kontra travay yo


L w komanse travay, kontra a ka pa gen yon tan fiks (san
dat fen kontra a) oubyen genyen yon dat fiks (dat l kontra
a ap fini). Rg jeneral la se kontra travay ki pa gen dat fiks
pou l fini.

Creolle

2. Sa ou dwe konnen l ou pral


komanse travay ?

Obsvasyon: Si ou travay nan konstriksyon sivil, patwon


an kapab amplwaye w pou yon chantye e pa pou yon dat
fiks. Pa egzanp, kontra valab jouk l konstriksyon yon kay
oubyen yon batiman fini, san nou pa konnen konbyen tan l
ap pran. Tan maksimm pou kontra sa a se 6 (sis) mwa. Apre
6 mwa sa yo, kontra a tounen yon kontra nmal tankou tout
lt yo. Menm si w ap travay ak yon kontra pou yon chantye,
dwa e benefis pa ou yo garanti.

2.1 - Kan travay la (carteira de trabalho)


Kan travay la se yon dokiman ki enptan anpil. Se ladan l
yo anrejistre lavi w km travay e li kapab svi w tou tankou
yon pys idantite.

L ou pral komanse travay yon kote, yo ka ba w yon kontra


eksperyans (contrato de experincia). Sa vle di, yo ba w
yon ti tan pou w si ou f travay la byen, avan yo kenbe w
km anplwaye pmanan nan konpayi a.

Men kisa yo sipoze ekri ladan l, pou chak djb kote ou te


travay: dat ou te kmanse travay, dat ou te sispann travay,
sal w l ou te komanse travay la epi ogmantasyon nan sal
w, kisa ou t ap f (fonksyon ou) nan travay la, jou vakans ou,
benefis yo, kb yo retire pou sendika, elatriye. Kan travay
la garanti tou kk dwa prensipal travay yo, tankou asirans
chomaj.

Pandan ou sou kontra eksperyans, ou gen tout dwa ou


antanke travay, epi patwon an dwe siyen kan travay
ou a.

L w bay patwon an kan travay ou a pou li siyen l, patwon


an gen 48 dtan (2 jou) pou remt ou li.

Pi plis tan yo ka f ou travay sou kontra eksperyans se 90


jou. Konpayi mt ba ou kontra eksperyans pou mwens tan
4

1. Introduo
A Carteira de Trabalho muito importante! No deixe que
ela se estrague, rasgue, molhe ou que seja rasurada e riscada. proibido trocar a fotografia ou alterar anotaes na
carteira de trabalho.

A Constituio Brasileira garante aos brasileiros e


aos estrangeiros residentes no pas o direito vida,
liberdade, igualdade, segurana, propriedade e a
todos os demais direitos, como previsto no Art. 5.

Para tirar a carteira de trabalho preciso:

Esperamos que voc possa se sentir bem no Brasil e, com


a ajuda das orientaes constantes nesta publicao, voc
tenha as informaes bsicas para suas relaes de trabalho, emprego e direitos sociais. Desejamos ajudar voc no
que for possvel. E queremos tambm a sua ajuda.

Documento de identidade do Brasil (Carteira de


Estrangeiro ou Protocolo);
CPF;
Comprovante de endereo;
Duas fotos 3x4 (caso a emisso da Carteira de Trabalho
seja manual).

O trabalho no Brasil regulado pela Constituio Federal,


pela Consolidao das Leis Trabalhistas (CLT) e por diversas
outras leis. A CLT prev e assegura direitos bsicos a todos os trabalhadores, os quais podem ser ampliados pelos
acordos celebrados pelos Sindicatos. Por isso, informe-se
bem sobre seus direitos.

2.2 - Tipos de contrato de trabalho

2. O que devo saber quando vou


comear a trabalhar?

Observao: Se voc trabalha na construo civil, podem


contratar-lhe por uma obra certa ao invs de por prazo determinado. Por exemplo, o contrato pode estar delimitado
at o trmino da construo de uma casa ou da obra, sem
considerar o tempo que isso vai levar. O tempo mximo
desse tipo de contrato de 6 meses; depois de 6 meses,
considerado um contrato normal como qualquer outro.
Mesmo trabalhando por obra, voc tem todos os direitos e
benefcios garantidos.

2.1 - Carteira de Trabalho e Previdncia Social (CTPS)


A Carteira de Trabalho um documento muito importante
no qual se registra sua vida como trabalhador, alm de servir tambm como documento de identidade.
Em cada emprego que voc passar ao longo dos anos,
o empregador deve anotar os seguintes dados: data de
admisso, data de sada, salrio inicial e seus aumentos,
funo, frias, benefcios previdencirios, contribuies
sindicais, dentre outros itens muito valiosos para voc. A
Carteira tambm garante alguns dos principais direitos trabalhistas, como o seguro-desemprego.

Quando voc comea a trabalhar, o empregador pode utilizar-se de um contrato de experincia para avaliar seu
desempenho.
Enquanto voc est com o contrato de experincia, tem
todos os direitos como trabalhador, e o empregador deve
assinar sua carteira de trabalho.

Quando voc entrega a Carteira de Trabalho ao empregador para assinar, o empregador tem 48 horas para devolver
o documento.
5

Portugus

Quando voc comea a trabalhar, seu contrato de trabalho


pode ser por prazo indeterminado (sem data prevista para
terminar) ou por prazo determinado (com data prevista
para terminar). A regra geral o contrato de trabalho por
prazo indeterminado.

(pa egzanp, 30 jou oubyen 45 jou). Yo ka renouvle kontra


eksperyans la yon sl fwa, depi total la pa plis pase 90 jou.

Nan Brezil, timoun yo pa gen dwa travay. Laj pi piti pou


travay se 16 zan.

Pandan ou sou kontra eksperyans, yo ka revoke w nan jou


kontra a fini, san yo pa t di ou anyen davans (san aviso
prvio. N ap tounen sou sa ank). Pa egzanp, si ou gen
kontra 45 jou, nan 45ym jou a yo ka revoke w e yo dwe
peye w sal e lt benefis ank selon jou travay ou te f.

2.3 Analiz sante


Konpayi kote ou travay la oblije f ou f kk analiz sante, ni
l ou pral kmanse travay la ni l ou pral kite l. Dwa travay
sa a se yon jan pou yo konnen si ou pa t tonbe malad akz
travay la. Si analiz yo montre ou te tonbe malad akz travay
la, yo dwe w yon kb ki rele indenizao.

Si yo revoke w avan dat kontra a fini, yo dwe peye w mwatye


(50%) sal jou ki rete nan kontra a. Pa egzanp, si yo revoke
w 8 jou avan kontra a fini, yo sipoze peye w pou 4 jou anplis
depi dat ou kite travay la, ansanm ak kb yo dwe w pou jou
ou te travay yo. Yo rele sa indenizao. Se yon dwa tout
travay nan sityasyon sa a.

Analiz la valab pou 3 mwa (90 jou). Sa vle di, si pa egzanp ou


te f kontra eksperyans 60 jou epi ou kite travay la apre 60
jou sa yo, ou pa bezwen f analiz ank.
Se konpayi a ki dwe peye laboratwa a pou analiz yo ni l ou
komanse travay la ni l ou kite l. Ou p ap depanse anyen
pou sa.

EGZANP: KONTRA EKSPERIANS - 45 JOU


Premye jou

37ym jou: dat yo


revoke travay a

2.4 - Si ou travay kay moun

45ym jou

Creolle

Nan Brezil yon trabalhador domstico se yon moun k ap


f svis kay moun. Nan ka sa a, lwa travay la aplike pou
trabalhador domestico tankou pa egzanp: domestik,
kwizinye, anplwaye, responsab timoun oubyen responsab
bebe, lave rad, f netwayaj, sekirite, chof prive, travay nan
jaden, okipe gran moun, elatriye.

Li manke 8 jou pou fini kontra a.


Travay a gen dwa resevwa sal 4
jou (50% sal nmal jouk kontra a
fini), e lt 37 jou li te travay tou.

Nan lane 2013, yon nouvo lwa garanti pou trabalhador


domstico sa yo menm dwa tankou lt travay yo. Men
genyen kk dwa ank ki bezwen enplante.

Menm jan tou, si ou menm ou pran desizyon ale avan dat


kontra a fini, w ap dwe yo 50% pou jou ki rete yo. Pa egzanp,
si ou deside kite travay la 8 jou avan kontra a fini, y ap retire
sal 4 jou nan sa yo dwe ou pou jou ou te travay yo.

Si ou bezwen plis enfmasyon, ale nan yon biwo Minist


Travay pwch lakay ou, oubyen tcheke nan adrs entnt la:
www.mte.gov.br.

L kontra eksperyans la fini (apre 90 jou oubyen mwens tan,


jan li ekri nan kontra a, ak posibilite pou yo renouvle tan sa
a yon sl fwa), si w ap kontinye travay nan menm konpayi a,
otomatikman ou tounen yon anplwaye ak kontra pmanan
nan konpayi a. Nan ka sa a patwon an pa menm bezwen ekri
sa nan kan travay ou a.

O prazo mximo de um contrato de experincia de at 90


dias. permitido fazer um contrato por menos tempo (por
exemplo, 30 dias ou 45 dias), que pode ser renovado, no
mximo, uma vez, desde que o total de tempo no ultrapasse os 90 dias.

Quando terminar o contrato de experincia (depois de 90


dias ou prazo menor estabelecido no contrato, renovado,
no mximo, uma vez), se voc continuar trabalhando para o
mesmo empregador, automaticamente voc considerado
funcionrio com contrato de trabalho por prazo indeterminado. O empregador no precisa fazer nova anotao na
sua carteira de trabalho nesses casos.

Enquanto voc est trabalhando com contrato de experincia, o empregador pode dispens-lo do emprego, sem
aviso prvio (explicado adiante), no dia em que o contrato
terminar. Por exemplo, se o contrato de 45 dias, no 45 dia
de trabalho o empregador pode despedir voc, devendo
pagar o seu salrio e demais benefcios correspondentes ao
tempo trabalhado.

No Brasil, as crianas no podem trabalhar. A idade mnima


para o trabalho 16 anos.

2.3 - Exames mdicos

Os exames tm validade de 3 meses (90 dias). Quer dizer,


se voc trabalhou durante 60 dias com um contrato de trabalho e foi embora depois dos 60 dias, no precisa fazer o
exame novamente.

Exemplo: contrato de experincia - 45 dias


1 dia

37 dia
Dia da demisso

45 dia

A despesa dos exames, tanto para ingresso, como para sada do trabalho, por conta do empregador. Voc no paga
nada para faz-los.

Faltavam 8 dias para finalizar o contrato. O


trabalhador tem direito a 4 dias adicionais
(50% dos salrios que faltavam para cumprir o contrato), alm dos 37 trabalhados.

2.4 - Trabalho domstico


No Brasil, considera-se trabalhador domstico aquele que
presta servios de natureza contnua e de finalidade no lucrativa a pessoa ou a famlia, no mbito residencial destas.
Assim, voc ser considerado trabalhador domstico, para
efeitos legais, caso se enquadre nessas condies e trabalhe como: empregado, cozinheiro, governanta, bab, lavadeira, faxineiro, vigia, motorista particular, jardineiro, acompanhante de idosos, dentre outras atribuies.

Ao mesmo tempo, se voc deixar o trabalho antes do prazo do


contrato, voc deve indenizar o empregador pelos 50% dos
dias que faltam. Por exemplo, se voc deixar o trabalho, por
sua deciso, 8 dias antes de terminar o contrato de experincia, desconta-se o equivalente a 4 dias de salrio do dinheiro
que voc teria direito a receber pelos dias que j trabalhou.
7

Portugus

O empregador tem obrigao de lhe mandar fazer exames


mdicos tanto no momento que vai contrat-lo para um emprego, como na ocasio em que voc deixa tal emprego,
ou seja, na hora da demisso tambm. Esse direito do trabalhador uma forma de verificar se voc ficou doente por
causa do trabalho. Caso os exames revelem que voc ficou
doente por causa do trabalho, voc pode ter direito a uma
indenizao.

Se voc for despedido antes do fim do prazo do contrato


de experincia, voc tem direito a 50% do salrio pelos dias
que faltam para cumprir todo o contrato. Por exemplo, se
despedido 8 dias antes de terminar o contrato, o empregador deve pagar-lhe por 4 dias alm dos dias que voc j
trabalhou. Isso se chama indenizao e um direito de
todo trabalhador nesta situao.

3 - Konbyen kb w ap touche?

Si ou poko gen yon lane depi w ap travay nan konpayi a,


ou gen dwa touche yon pousantaj 13ym sal a. Pousantaj
la depann de konbyen tan ou gen depi w ap travay. Pa
egzanp, si ou gen 6 mwa nan konpayi a, ou sipoze touche
yon mwatye sal nmal pou 13ym mwa.

3.1 Sal
Depi ou travay 44 dtan pandan semn nan (oubyen 8 dtan
chak jou, oubyen 220 dtan chak mwa), pi piti sal ou dwe
resevwa pa mwa se R$ 788 real (pou ane 2015 la).

Si ou antre nan yon travay nan espas 1e a 15 nan mwa a,


mwa sa a konte pou kalkil 13ym sal a. Pa egzanp, si ou
antre 15 jiy (oubyen avan dat sa a), mwa jiy a konte pou
kalkil 13ym sal a. Si ou komanse travay la 16 jiy, yo pral
f kalkil sa a slman apati mwa dawout la.

Obsvasyon: chak nouvo ane, ou bezwen verifye konbyen


sal minimm nan ye paske yo chanje l chak ane. Konsilte
sit sa a: www.mte.gov.br/index.php/salario-minimo oubyen
chche enfmasyon nan jounal.

Nmalman, yo konn bay yon pati 13ym sal a nan fen mwa
novanm, ak rs la nan fen mwa desanm.

Atansyon: Sal minimm nan kapab pi wo pase montan sa


a si Eta nan Brezil kote w ap travay la gen yon sal minimm
apa. Apr sa, sendika yo konn mete yon sal minimm
pwofesyonl (ki rele piso normativo ) selon travay w ap
f a.

3.3 - Or ekstra - dtan siplemant

Creolle

Si ou travay plis pase 8 dtan pa jou; oubyen plis pase 44


dtan nan yon semn; oubyen plis tan pase sa ki ekri nan
kan travay la, yo sipoze peye ou 50% anplis sou chak dtan
ou te travay ekstra (anplis). Pa egzanp, si ou konn touche
10 reais pou chak dtan nan or nmal ou konn travay, yo
dwe peye w 15 reais pou chak dtan ou te travay apre or
nmal ou a. Genyen kategori pwofesyonel ki konn resevwa
plis pase 50 %.

Sal ki anrejistre nan kan travay la dwe efektivman egal ak


lajan ou touche a. Si ou touche plis pase sa ki anrejistre nan
kan travay la, patwon an komt yon frod ki rele salrio
por fora.
Nan sal pa w, yo retire taks ladan l. Sa vle di ou touche yon
tijan mwens pase sal a ye. Yo konn retire taks tankou INSS
elatriye, jan nou pral esplike pi devan. Si ou travay mwens
pase 44 dtan chak semn, sal a kapab mwens tou.

Si ou travay pandan jou repo pa w (pa egzanp, jou dimanch,


oubyen yon jou ferye), yo dwe peye w pou dtan sa yo 2 fwa
sa ou konn touche nan or nmal.

Dwa pa w pou ou resevwa sal mwa ki fk fini an jouk nan


5ym jou travay nan mwa swivan. Egzanp: jouk nan 5ym
jou travay nan mwa fevriye a, ou dwe resevwa sal mwa
janvye a.

Gen konpayi ki f ak ak sendika a pou ba w plis jou


repo olye plis lajan, l ou genyen or ekstra. Nan ka sa a,
chche yon bon oryantasyon nan sendika ki responsab pou
kategori ou.

3.2 - Sal 13ym mwa a (Decimoterceiro salrio)

3.4 - Travay nan nwit

Nan fen chak ane, ou gen dwa touche yon sal anplis douz
sal ou te touche pandan douz mwa yo. Yo rele sa sal
13ym mwa a (decimoterceiro salrio).

Si ou travay nan nwit (pa egzanp, 10 diswa pou 5


dimaten), ou sipoze touche plis pase sa ou ta touche pou
menm travay la nan or jounen an. Yo rele sa adicional
8

Em 2013, uma nova Lei garantiu s trabalhadoras e trabalhadores domsticos os mesmos direitos dos trabalhadores
de outras categorias. Alguns direitos, entretanto, ainda necessitam de regulamentao para efetivamente valer ao trabalhador.

Voc tem direito a receber seu salrio mensal at o 5 dia


til do ms seguinte ao trabalhado.

Para obter mais informaes, procure uma unidade do Ministrio do Trabalho e Emprego, prxima de sua residncia,
ou acesse na internet www.mte.gov.br.

3.2 -13 salrio

Exemplo: at o 5 dia til do ms de fevereiro, voc deve


receber o pagamento referente ao ms de janeiro.

Ao final de cada ano, voc tem direito a receber um salrio


adicional alm do pagamento dos 12 meses anuais. Isso se
chama 13 salrio.

3 - Quanto dinheiro vou ganhar?

Se voc ainda no tem um ano de trabalho em um emprego, tem direito a uma porcentagem do 13 salrio, correspondente aos meses trabalhados. A porcentagem depende
de quanto tempo voc est no emprego. Por exemplo, se
voc tem 6 meses trabalhando na mesma empresa, deve
ganhar a metade de um salrio normal como seu 13 salrio.

3.1 - Salrio
Se voc trabalha 44 horas por semana (ou 8 horas dirias ou
220 horas por ms), o salrio mnimo que voc dever receber de R$ 788,00 (valor vlido para o ano de 2015).
Obs.: A partir de 2016, preciso verificar o salrio mnimo,
pois ele muda todos os anos. Consulte o site www.mte.gov.
br/index.php/salario-minimo
Essa informao tambm poder ser encontrada em jornal
de circulao local.
Ateno: esse valor pode ser maior, dependendo do estado do Brasil onde voc trabalha, pois h salrios-mnimos
regionais. Pode ainda ser maior, se houver acordo do sindicato de sua categoria profissional estabelecendo um salrio
mnimo para a profisso (piso normativo).

Normalmente, paga-se metade do 13 salrio at o final de


novembro, e a outra metade no final de dezembro.

3.3 - Horas extras

O valor do salrio registrado em sua Carteira de trabalho


deve corresponder ao salrio efetivamente recebido por
voc. Se voc receber mais do que o registrado em sua carteira de trabalho, o empregador estar cometendo fraude
conhecida como salrio por fora.

Se voc trabalha mais do que 8 horas dirias, ou mais do


que 44 horas por semana ou mais do que a carga de trabalho contratada, para cada hora a mais, voc tem direito a um
adicional de 50% em relao ao salrio da hora normal. Por
exemplo, se voc ganha 10 reais por hora na sua jornada
normal, devem pagar-lhe 15 reais pela hora que voc trabalhar alm do seu horrio previsto. H categorias profissionais
com adicionais ainda maiores do que esses 50%.

Do seu salrio, so descontadas as taxas de contribuies


especficas previstas na legislao, conforme explicado
abaixo. Se voc trabalha menos de 44 horas por semana, o
salrio tambm pode ser proporcionalmente menor.
9

Portugus

Se voc ingressou no servio at o dia 15, esse ms ser


calculado para o 13 salrio. Por exemplo, se voc ingressou
no dia 15 de julho (ou qualquer data anterior, dentro desse
ms), o ms de julho computado para o pagamento desse
benefcio. Se voc comeou na empresa no dia 16 de julho,
somente so considerados os meses de agosto em diante
para esse clculo.

3.6 - Sal fanmi - Salrio-famlia

noturno. Pousantaj pou adicional noturno fikse davans.


Tout patwon yo dwe respekte rg sa a.

Si pitit ou poko gen 14 zan, oubyen ou genyen yon piti ki


andikape (kelkeswa laj li) epi sal ou pa anpil (verifye val
egzak la, ki etabli chak ane), ou ka gen dwa touche yon kb
anplis ki rele salrio famlia. Se pou ou montre patwon an
ak nesans timoun nan (ak nesans lan pwouve ou manman
li oswa papa li), ak kat vaksen li, epi fok ou pwouve timoun
nan al lekl. Nan ka yon pitit andikape ou bezwen montre
setifika andikap la.

3.5 - Tik machin, kat manje e lt benefis ank


Si ou bezwen pran transp piblik pou rive nan travay ou a,
konpayi a dwe peye depans sa a, depi ou dak. Men, y ap
retire 6% nan sal a pou tik machin nan. Reflechi byen avan
ou pran desisyon sou sa. Yo rele benefis la vale transporte.
N.B. Si yon anplwaye bay manti pou l resevwa tik machin
san li pa bezwen l vreman, yo ka revoke li sou le chan poutt
justa causa, paske se yon fot grav li ye.

3.7 Kb anplis poutt travay ki danje pou sante


a oubyen genyen lt danje ank ladann - Adicional
de Insalubridade e de Periculosidade
Genyen kk travay ki kapab danje. Gen defwa se dwa pa
w pou w resevwa yon kb anplis poutt danje pou sante a
oubyen lt danje ank.

Governo do Acre

Creolle

Gen tou kat manje (vale refeio -VR), l konpayi a peye


yon pousantaj nan fr manje pa w. Men li pa yon obligasyon
pou konpayi a. Menm jan tou, gen konpayi ki bay anplwaye
yo lt benefis tankou asirans medikal ak lt d pou achte
medikaman nan famasi. Ou kapab jwenn plis enfmasyon
sou sa nan Resous Imn konpayi a (Recursos Humanos
RH).

Insalubridade: sa vle di genyen danje pou sante a, l w


ap travay nan yon lye ak anpil bri oubyen kote ki genyen
pwodwi chimik ou byolojik. Nan ka sa yo, ou resevwa 10%,
20% oubyen 40% anplis pase sal minimm lan. Nivo danje
a (piti, mwayen, f) detmine pousantaj kb anplis (adicional
de insalubridade).
Periculosidade: sa vle di genyen lt kalite danje, pa egzanp
l w travay ak pwodwi dife (gazolin, alkl elatriye), ak
eksplozif, oubyen ou asire sekirite yon moun oubyen yon
batiman. Pousantaj kb anplis li 30 % e yo kalkile l sou sal
ou a menm. Li diferan nan ka insalubridade paske yo kalkile
l sou sal minimm lan.

3.8 - Fundo de Garantia por Tempo de Servio


(FGTS)
Gen yon bagay yo rele Fundo de Garantia por Tempo de
Servio (FGTS). Jis 7ym jou nan chak mwa, patwon an oblije
mete val kb ki egal a 8% sal ou nan dnye mwa a nan yon
kont bank apa. Yo pa gen dwa retire kb sa nan sal ou.
10

3.6 Salrio-famlia

Se voc trabalha durante o seu dia de repouso (por exemplo, no domingo ou num dia de feriado), devem pagar-lhe o
dobro do valor normal por esse tempo.

Se voc tem filho(a) menor de 14 anos ou invlido(a) de qualquer idade, e seu salrio baixo (confira o valor exato que
estabelecido a cada ano), voc ter direito ao salrio-famlia. Nesse caso, voc deve apresentar a seu empregador
a certido de nascimento da criana (onde consta que voc
a me ou o pai dela), ou a comprovao da invalidez, e o
certificado de vacinao. Tambm deve comprovar que a
criana est na escola.

Algumas empresas fazem acordos com o sindicato para trocar o valor adicional de horas extras por tempo de repouso
adicional. Se isto ocorrer em seu caso, procure orientar-se
bem junto ao sindicato da sua categoria.

3.4 - Trabalho noturno

3.7 - Adicional de Insalubridade e de


Periculosidade

Se voc trabalha noite (por exemplo, das 22h s 5h00),


deve ganhar mais do que ganharia no mesmo trabalho durante o dia. Isso se chama adicional noturno. H um percentual estabelecido para este pagamento adicional. Todos
os empregadores devem cumprir essa determinao.

Existem determinados trabalhos que podem prejudicar a


sua sade. Em alguns desses casos, voc tem o direito de
receber o Adicional de Insalubridade ou o Adicional de Periculosidade.

3.5 - Vale-transporte, Vale-refeio e outros


benefcios correlatos

Obs. Mentir para receber carto de nibus, sem precisar


verdadeiramente, pode resultar em demisso imediata,
por justa causa (explicado adiante). Trata-se de uma falta
grave.

A periculosidade ocorre se voc realizar tarefa com exposio


a produtos inflamveis (gasolina, lcool, entre outros), explosivos ou se trabalhar nas atividades de segurana pessoal ou
patrimonial. O adicional de 30% sobre sua remunerao e
no sobre o salrio mnimo, como no caso da insalubridade.

Existe tambm o vale refeio (VR), quando a empresa/


empregador paga uma porcentagem do custo da sua comida. Mas isso no obrigatrio. Algumas empresas concedem outros benefcios aos seus funcionrios, como plano
de sade e descontos na compra de medicamentos. Para
informaes adicionais, consulte a rea de Recursos Humanos (RH) da sua empresa.

3.8 - Fundo de Garantia por tempo de servio (FGTS)


O FGTS no um imposto. Pelo contrrio, esse dinheiro
seu, mas voc no pode retir-lo a qualquer momento. O
FGTS um instrumento previsto em lei para obrigar voc a
poupar um dinheiro para quando tiver um problema srio
ou para quando for comprar uma casa. S pode retirar esse
dinheiro que est na sua conta do FGTS, em agncia da
CEF, nas seguintes hipteses:
11

Portugus

A insalubridade ocorre quando voc trabalha em ambiente


prejudicial sade, como locais com muito barulho ou com
exposio a produtos qumicos ou biolgicos. Nesses casos,
voc tem direito a um adicional de 10%, 20% ou 40% sobre
o salrio mnimo, dependendo do nvel da insalubridade
(mnima, mdia ou mxima, respectivamente).

Se voc precisa de transporte pblico para chegar ao seu


trabalho, o empregador tem a obrigao de pagar o custo, desde que voc autorize. Entretanto, 6% do seu salrio
sero descontados para custeio do vale-transporte. Por isso,
veja se vale a pena optar por esse benefcio.

Pansyon - aposentadoria: dapre lalwa aktyl la, ou ka


touche aposentadoria pa w la l ou gen laj 65 an (pou
gason) oubyen 60 an (pou fi), oubyen apre ou fin travay 35
lane (depi ou t ap peye enpo pandan 35 lane sa yo). Kantite
yo retire nan sal ou pou INSS la depann de konbyen kb
ou touche.

Se pa yon taks li ye. Okontr kb sa a toujou pou ou, men ou


pa gen dwa touche l nenpt kil. Kont FGTS se yon jan leta
f pou oblije w sere yon ti kb (epay) pou l ou gen yon gwo
pwoblm oubyen l ou pral achte yon kay.
Ou ka retire kont FGTS pa w nan Caixa nan sityasyon sa yo:
Si yo revoke w sem justa causa (sa vle di, se yon abi yo f
w nan revoke w).
Si ou f 3 lane san kan sinyen (tankou moun ki pdi djb e
pa t jwenn yon lt.
Si ou fini yon kontra eksperyans epi ou pa kontinye nan
travay la.
Si ou fin travay 35 lane oubyen ou rive nan laj 65 an (gason)
oubyen 60 an (fi), epi ou pran desizyon touche pansyon
ou ( aposentar ). Oubyen l ou gen laj 70 an, menm si ou
poko alaretrt (oswa ou poko pansyon).
Si ou menm oubyen yon pitit ou f gwo maladi, tankou
kans oubyen VIH-SIDA.
Si ou pral achte yon kay.

Pa egzanp, si ou touche 1.000 reais chak mwa, yo ka pran


8% sou li pou INSS. Si ou touche 1.500 reais, yo ka pran 9%
. Si ou resevwa plis pase1.500 reais, yo ka pran 9% oubyen
11% ladan l, selon sal w.

4.2 Obligasyon ak pitit ou yo

Creolle

Si ou se papa yon pitit epi ou kite manman li, nmalman


w ap f yon ak ak manman pitit la pou ba l yon kb chak
mwa pou li okipe pitit la. Si ou pa bay kb la, manman pitit
la gen dwa al nan tribinal, epi jij la gen dwa f patwon ou
retire yon pati nan sal ou pou bay manman an okipe pitit
la. Si ou pa peye menm, yo ka arete w epi mete w nan
prizon.

Nmalman, ou dwe resevwa yon resi chak 2 mwa nan adrs


lakay ou, ki montre si patwon ou ap kotize nan kont FGTS ou
a tout bon. Si ou p ap resevwa l lakay ou, li posib tou pou
w pran yon fich nan Caixa pou w tcheke kb konpayi a ap
depoze sou kont ou.

Yo retire pousantaj kb ou dwe peye nan 13ym sal pa w


tou, e nan lt bonis ank.

4.3 Lt kb ank yo kapab retire sou sal ou

4 Sa yo ka retire nan sal ou


(descontos, taks, elatriye)

Si ou rete nan yon kay konpayi a peye pou li, plis kb patwon
an gen dwa retire nan sal w poutt sa se 25 %.

4.1 Previdncia Social ak INSS

Epi si yo ba w manje nan travay la, plis kb yo gen dwa retire


nan sal w poutt sa se 20%.

INSS la se yon enpo leta retire nan sal ou. Avk kb sa a,


leta konn peye benefis ou ka bezwen yo. Pa egzanp, si ou
f aksidan nan travay la, si ou tonbe malad, si ou gen pitit
ki poko gen 18 lane, elatriye. Jan nou esplike pi devan, w a
jwenn benefis ki sti nan INSS la. Se ak kb INSS la tou, leta
konn peye pansyon (aposentadoria) pou granmoun yo. Yo
rele sa previdncia social.

Gen tou yon enpo sou sal yo e elatriye (Imposto de


Renda IR). Si ou resevwa plis pase 1787,77 RS, patwon
an pral retire 7,5% sou sal pa w pou enpo a. Pousantaj
la kalkile selon sal ou. Pou ou konnen plis sou sa, antre
nan sit: http://www.receita.fazenda.gov.br/Aliquotas/
ContribFont2012a2015.htm

12

Se a pessoa for despedida do emprego sem justa causa.


Depois de 3 anos sem carteira de trabalho assinada
(pessoa que perdeu o emprego e no consegue outro).
Se a pessoa terminar um contrato de experincia e no
continuar no trabalho.
No momento de se aposentar, depois de trabalhar 35
anos ou depois de completar 65 anos (para os homens)
ou 60 anos (para as mulheres) de idade. Ou ainda, se
completar 70 anos de idade, mesmo sem se aposentar.
Se voc ou um seu filho(a) tiver uma doena grave,
como cncer ou HIV-AIDS.
Na hora de comprar ou financiar uma casa.

buio ao INSS descontada de seu salrio, dependendo


de quanto voc ganha.
Por exemplo, se voc recebe R$1.000 reais por ms, ser
descontado 8% de seu salrio a ttulo de INSS. Se receber
R$1.500 reais por ms, ser descontado 9%. Caso receba
uma quantia superior a essa ltima, ser descontado 9% ou
11%, dependendo do seu salrio.

4.2 - Obrigao com os filhos


Se voc pai de uma criana e se separou da me, normalmente vai fazer um acordo com a me para pagar, mensalmente, uma penso a seu filho(a). Se voc no pagar, a
me da criana tem direito a ir Justia, e o juiz poder
obrigar a seu empregador a descontar uma parte do seu
salrio para a penso do seu filho. Se voc no pagar,
pode ser preso.

Normalmente, voc deve receber um comprovante a cada 2


meses no seu endereo domiciliar, que mostra que o seu empregador est depositando o dinheiro do seu FGTS corretamente. Voc pode tambm solicitar um extrato diretamente
na CEF para seu controle, caso no o receba em sua casa.

4.3 - Outros descontos legais

4.1 - Previdncia Social e Instituto Nacional de


Seguro Social (INSS)

Se voc mora num lugar que pertence empresa onde voc


trabalha, o mximo que o empregador pode descontar por
conta disso 25% do seu salrio.

O INSS um imposto que o governo desconta de seu salrio. O dinheiro recolhido pelo INSS usado para pagar os
benefcios que voc pode precisar. Por exemplo, se voc
tiver um acidente no trabalho, se ficar doente, se tiver filhos menores de idade, etc., como explicado abaixo, voc
ter benefcios que o INSS lhe pagar. Tambm com esse
dinheiro que o governo paga as aposentadorias dos idosos.
Isso se chama previdncia social.

E se o empregador fornece as refeies no trabalho, o mximo que pode descontar por conta disso 20% do seu salrio.
Tambm existe o Imposto de Renda (IR). Se voc recebe
mais do que R$1.787,77, o empregador descontar de seu
salrio 7,5% como IR. O percentual descontado depende do
seu salrio. Para saber mais, acesse: http://www.receita.fazenda.gov.br/Aliquotas/ContribFont2012a2015.htm

Aposentadoria: pela lei atual, voc vai poder se aposentar quando completar 65 anos de idade (para o homem)
e 60 anos (para a mulher), ou ento depois de trabalhar
35 anos, pagando o INSS durante os 35 anos. A contri13

Portugus

O valor devido tambm descontado em seu 13 salrio ou


qualquer outra bonificao recebida.

4 - Quais so os descontos do
dinheiro que vou ganhar?

5 - Repo ak vakans

5.2 - Vakans

Men yon lis tout jou ferye nan peyi Brezil. Nan dat sa yo, pa
gen travay, oubyen si ou travay, ou sipoze touche plis, jan
nou te esplike avan.

L ou gen yon lane depi w ap travay yon kote, ou gen dwa


pran 30 jou vakans, ki vle di w ap pran konje epi yo toujou
ap peye w. Pou mwa vakans ou a, yo dwe peye ou yon 33%
plis pase sa ou konn touche chak mwa.

01 janvye (Premye Janvye)


21 avril (Yo sonje Tiradentes, yon moun ki te lite pou
endepandans Brezil la)
01 m (Jou travay)
07 septanm (Endepandans Brezil)
12 oktb (Notre Dame dAparecida)
02 novanm (Ft tout moun ki mouri; yo rele jou a Dia de
Finados .)
15 novanm (Se jou yo te pwoklame Repiblik Brezil la.)
25 desanm (Nwl)

Konpayi a kapab ba w dwa vann li kk jou nan vakans ou


a (ki vle di y ap ba ou kb nan plas jou konje). Ou pa ka vann
plis pase 10 jou vakans. Sa vle di, ou oblije pran omwens 20
jou pou repo nan 30 jou vakans ou yo, apre yon lane travay.
Si ou f plis pase 5 jou ou pa t al travay pandan ane a, ou ka
pdi kk jou vakans pa ou yo.
N.B. Nmalman w ap touche sal mwa vakans la avan
mwa a, pou ou kapab depanse pandan vakans la. Men f
atansyon, paske nan fen mwa a l ou tounen nan travay, ou
pa p touche ank jis l yon lt mwa ank fin pase.

Creolle

Apre dat sa yo, gen yon lt kalite jou ferye ki pa tonbe


sou menm dat chak ane; epi gen jou yon Eta oubyen yon
vil rekont tankou jou ferye ou non. Pa egzanp: Kanaval,
Vandredi Sen ak Corpus Christi.

Pa egzanp, si ou pral pran vakans nan mwa fevriye, nan fen


janvye w ap touche ni sal janvye ni sal vakans la, ki sal
fevriye ak 33% anplis la. Men, ou pa p touche ank nan fen
fevriye paske yo gen tan peye ou pou mwa fevriye a deja,
nan fen janvye. Okontr w ap tounen nan travay la nan mwa
mas, epi w ap tann fen mas la pou ou touche pwochn
sal ou la. Pinga ou depanse tout kb la nt pandan mwa
vakans la!

5.1 - Repo nan travay


Si ou travay de 6 pou 8 dtan chak jou, ou gen dwa pran
repo pandan omwens yon (1) dtan pandan jounen an.
Si ou travay 6 dtan chak jou, ou gen dwa f yon ti repoze
pandan 15 minit pandan jounen an. Tan repo sa yo pa konte
nan jounen travay la. Se patwon ki konn deside moman tan
repo a nan jounen travay la.

6 - L kontra a koupe
Gen twa koz ki f yon kontra travay koupe: ou menm menm
deside kite travay (pedido de demisso oubyen pedir
conta); patwon an deside revoke w (dispensa sem justa
causa); ou te f yon fot grav (dispensa por justa causa).

L jounen travay la fini, ou gen dwa repoze pandan omwens


11 dtan anvan ou oblije komanse pwochn jounen travay la.
Ou gen dwa repoze yon jou pa semn. Nmalman se jou
dimanch, men li depann ki kote e ki kalite travay w ap f. Pa
egzanp, si ou travay nan yon restoran nan jou dimanch, ou
ka pran repo ou yon lt jou nan semn nan.

Dokiman yo ekri konbyen yo dwe w nan moman ou prale a


rele: Termo de Resciso do Contrato de Trabalho (TRCT). Si
ou gen omwens yon ane depi w ap travay ak yon kontra, se
pou ou verifye TRCT a nan yon sendika oubyen nan Minist
Travay la, pou yo ka ede ou konnen tout dwa ou yo.
14

5 - Repouso e frias

5.2 - Frias

Abaixo est uma lista dos dias de feriados no Brasil. Nessas


datas, no se cumpre horrio de trabalho. Caso voc trabalhe,
deve ganhar mais do que o valor normal, como j explicado
anteriormente.

Aps completar um ano no mesmo emprego, voc tem direito a 30 dias de frias remuneradas. No ms de frias, o empregador deve pagar-lhe 1/3 a mais do valor do seu salrio.
A empresa pode permitir que voc venda alguns dias das
suas frias (nesse caso, voc ganha dinheiro em vez de folga). proibida a venda de mais de 10 dias de suas frias. Ou
seja, voc deve tirar pelo menos 20 dias de repouso dos 30
que voc tem direito, aps um ano de trabalho.

01 de janeiro (Ano Novo)


21 de abril (Em memria de Tiradentes, pessoa que
lutou pela independncia do Brasil)
01 de maio (Dia do Trabalhador)
7 de setembro (Independncia do Brasil)
12 de outubro (Nossa Senhora Aparecida)
2 de novembro (Em memria aos mortos; chamado
Dia de Finados)
15 de novembro (Dia da Proclamao da Repblica do Brasil)
25 de dezembro (Natal)

Se voc tem mais que 5 faltas no trabalho durante o ano,


pode perder dias de frias.

Alm dessas datas, h outros feriados em datas mveis (diferentes a cada ano) e ainda feriados estaduais e municipais.
Por exemplo, Carnaval, Sexta-feira Santa e Corpus Christi.

5.1 - Repouso do trabalho

Exemplo: se voc tira frias em fevereiro, no final de janeiro


vai receber o salrio de janeiro e tambm o salrio das frias, que o salrio de fevereiro com o adicional de 1/3. Por
isso, no final de fevereiro no vai receber nenhum salrio,
pois o de fevereiro j lhe foi pago, de forma antecipada, no
final de janeiro. Ento, voc vai voltar ao trabalho no ms
de maro, e vai esperar at o comeo de abril para ganhar o
prximo salrio. No gaste tudo durante o ms de frias!

Se voc trabalha de 6 a 8 horas por dia, tem direito a um


descanso de pelo menos 1 hora durante a jornada.
Se voc trabalha at 6 horas por dia, tem direito a um descanso de pelo menos 15 minutos durante a jornada. Esses
perodos de descanso no so contados como jornada de
trabalho. Quem fixa o perodo de intervalo durante a jornada de trabalho o empregador.

6 - Resciso de contrato

Aps um dia de trabalho, voc tem direito a pelo menos 11


horas de descanso antes de iniciar a prxima jornada.

O fim da relao de emprego ocorre quando voc decide


deixar o trabalho (pedido de demisso); por vontade do
empregador (dispensa sem justa causa); ou se voc comete
alguma falta grave (dispensa por justa causa).

Todo trabalhador tem direito a um dia de descanso por semana. Normalmente aos domingos, mas depende do lugar e do tipo de trabalho da empresa. Por exemplo, se voc
trabalha num restaurante aos domingos, o seu descanso
pode ocorrer em outro dia da semana.

O acerto de contas de quanto voc vai receber se chama Termo de Resciso do Contrato de Trabalho (TRCT). Os contratos de trabalho com mais de um ano de durao devem ter
15

Portugus

Obs. Normalmente o salrio relativo ao ms de frias pago


de forma antecipada, para que voc tenha dinheiro para as
despesas durante o perodo de folga. Mas tenha cuidado e
se planeje muito bem, porque no fim do ms das frias voc
no ter salrio a receber. Portanto, o prximo salrio voc
s o receber aps um ms de trabalho.

6.2 - Si yo revoke w nan travay la

Mouk ki vle kase kontra a, kit ou menm si ou deside kite


travay la, kit patwon ou si l revoke w, gen pou kominike l
davans. Yo rele sa aviso prvio (preavi, nan lang franse).
Pa bezwen aviso prvio sa a nan ka yon fot grav. An nou w
plis enfmasyon sou kounyea.

a) Si ou sou kontra eksperyans


Pandan w ap travay sou kontra eksperyans, yo ka revoke w l
kontra a fini, san yo pa t di w anyen davans. Pa egzanp, si ou
gen kontra 45 jou, nan 45ym jou a yo ka revoke w.

6.1 - Si ou pran desizyon kite travay la

Si yo revoke w avan dat kontra a fini, yo dwe peye ou yon


mwatye (50%) nan pri jou ki rete nan kontra a yo. Pa egzanp,
si yo revoke w 8 jou avan kontra a fini, yo sipoze peye w pou
4 jou pase jou ou te travay yo. Yo rele sa indenizao.

Si ou deside kite konpayi a, ou dwe f yo konnen sa. Yo rele


sa pedido de demisso, oubyen pedir conta.
}}Aviso Prvio l w deside kite travay la

b) Si ou se anplwaye nmal (ou pa sou kontra eksperyans)

Creolle

Si ou deside kite travay la, se pou ou f yo konnen sa


omwens 30 jou avan ou ale. Sa vle di, ou bay aviso prvio
a. Si ou pa bay aviso prvio, w ap dwe konpayi a yon kb, ki
rele indenizao . Men gen esepsyon, l ou pa bezwen
bay aviso prvio. Aviso prvio a pa neses nan ka grav ki
rele falta grave, kote patwon an vrman f yon bagay ki
f w kite l (pa egzanp, si li pa peye ou sa li dwe ou, si li f
ou menas oubyen si li ba ou gwo imilyasyon...). Nan ka sa
yo, se pou ou denonse patwon an. L fini, depi ou esplike
rezon an, ou gen dwa kite travay la epi se patwon an k ap
dwe ou kb indenizao an. Anpil fwa, ka sa yo rive nan
tribinal (Justia do Trabalho), ki ka f anpil tan pase avan
ou jwenn dwa ou yo.

Nan ka sa, yo sipoze f ou konnen si y ap revoke w omwens


30 jou avan dat pou ou kite travay la. Yo rele sa aviso prvio
. Pou chak lane ou gen depi w ap travay nan menm konpayi
a, yo ajoute 3 jou sou tan sa a. Pa egzanp, si ou gen 2 lane
depi w ap travay nan yon konpayi, epi yo revoke w sem
justa causa , yo ft pou di ou sa 36 jou avan dat k ap dnye
jou pa ou a.
Pandan tan aviso prvio a, w ap travay nmal, w ap touche
nmal, men gen yon ti diferans. Ou gen dwa chwazi travay 2
zdtan mwens nan or chak jou oubyen travay 7 jou mwens
nan mwa a. Se yon tan k ap pemt ou chache yon lt djb.
Pafwa, y ap tou f ou sispann travay nan konpayi a, men y ap
kontinye peye ou sal pa ou a pandan jou aviso prvio yo.

Si ou sou kontra eksperyans epi ou kite travay la avan kontra


a fini, ou dwe konpayi a yon indenizao ki egal a 50% nan
pri jou ki te rete nan kontra yo.

Yo gen dwa tou peye w sal aviso prvio a l yo koupe kontra


a. Sa vle di, konpayi a peye w tan aviso prvio ak rs kb la,
san yo pa f ou rete yon mwa nan travay la ank.

}}Konbyen ou dwe touche l w kite travay la ?


Si ou te bay yo aviso prvio a (avi 30 jou a), l ou kite travay la
ou gen dwa touche sal ou nmal pou kantite jou ou gen tan
travay yo, ak yon moso 13ym sal a (kantite a ap depann ki
mwa li ye), ak pri jou vakans yo ki enklwi 33% anplis la.

}}Sa k dwe ekri


Si yo revoke w, patwon an dwe kominike ou sa nan yon
dokiman ki ekri. Nan kan travay ou a, y ap make dnye
dat aviso prvio a km dat ou kite a, menm si ou pa t travay
pandan tan aviso prvio a.

Poutt se ou menm ki kite travay la pou pwp volonte w, ou


pa p gen dwa touche nan kont Fundo de Garantia pa ou a
(FGTS), ni ou pa p gen dwa touche asirans chomaj tou.
16

seu TRCT homologado em um sindicato ou no Ministrio do


Trabalho e Emprego, que o ajudar a conferir seus direitos.

saldo de salrio), a proporo do 13 salrio (o valor vai


depender do ms), mais as frias acrescidas de 1/3.

O aviso prvio a comunicao antecipada e obrigatria


pela parte que decidiu terminar a relao de emprego.
devido por voc, nos casos de pedido de demisso; e pelo
empregador, nos casos de dispensa sem justa causa. No
cabe na dispensa por justa causa. Abaixo, detalharemos melhor esse assunto.

Como foi voc quem deixou o trabalho por vontade prpria,


no tem direito a retirar o dinheiro do Fundo de Garantia
(FGTS), nem de receber o seguro desemprego.

6.2 - Resciso do contrato de trabalho por parte


do empregador (dispensa sem justa causa)

6.1 - Se eu decido deixar o trabalho

a) Se voc est em contrato de experincia:

Voc deve comunicar ao empregador que vai deixar o trabalho. Isso se chama pedido de demisso, tambm conhecido como pedir a conta.

Enquanto voc est trabalhando com contrato de experincia, pode ser despedido quando terminar o prazo do contrato, sem aviso prvio. Por exemplo, se voc tem contrato
de 45 dias, no 45 dia pode ser despedido sem aviso prvio.

}}Aviso Prvio quando eu decido deixar o trabalho

b) Se voc tem contrato com prazo indeterminado (no


est em contrato de experincia):
Nesse caso, devem comunicar-lhe a resciso do contrato com
pelo menos 30 dias de antecipao (aviso prvio). Para cada
ano que voc tem trabalhado para o mesmo empregador,
acrescentam-se 3 dias de aviso prvio. Por exemplo, se voc
trabalha numa empresa h 2 anos e despedido sem justa
causa, devem lhe dar um aviso prvio de pelo menos 36 dias.

Se voc est com contrato de experincia e vai embora antes do prazo, voc deve ao empregador uma indenizao
de 50% do valor pelos dias que faltam no prazo de cumprimento do contrato.

Durante o tempo de aviso prvio dado pelo empregador,


voc continua trabalhando e ganhando o seu salrio, mas
tem uma pequena diferena. Voc tem direito de optar pela
reduo da jornada em 2 horas dirias ou reduo de 7 dias
no perodo de aviso. um tempo previsto em lei para voc
procurar outro emprego. s vezes, o empregador pode pedir para voc no trabalhar mesmo durante o tempo de avi-

}}Quanto devo receber, quando eu peo demisso do


emprego?
Se voc deu o aviso prvio, quando deixa o trabalho tem
direito a receber o salrio por dias trabalhados (chamado de
17

Portugus

Se voc despedido antes do prazo do contrato, o empregador deve pagar-lhe 50% do valor dos dias que faltam para
completar o contrato. Por exemplo, se despedido 8 dias antes de terminar o prazo, voc tem direito ao valor de 4 dias,
alm do valor pelos dias trabalhados. Isso se chama indenizao.

Se voc pretende deixar o trabalho, deve comunicar isso pelo


menos 30 dias antes de ir embora da empresa. Isso significa dar
o aviso prvio. Se voc no d o aviso prvio, voc fica devendo uma indenizao. H excees, em que no necessrio
dar o aviso prvio: nos casos srios, chamados de falta grave,
em que o empregador realmente deu motivo (por exemplo,
se no pagou o que lhe devia, se fez ameaas ou humilhaes
srias). Nesses casos, voc deve denunciar o empregador. Alm
disso, desde que voc comunique o motivo, voc tem direito a
deixar o trabalho e o empregador que vai dever-lhe a indenizao. Isso acaba muitas vezes indo parar na Justia do Trabalho, o que pode atrasar o recebimento de seus direitos.

}}Konbyen ou gen dwa touche l yo revoke w

Men kk egzanp ki ka rele falta grave: si ou pa f travay ou


a byen, si ou toujou ap rive an reta oubyen ou pa al travay, si
ou sou (apre ou fin bw alkl) l ou al travay, si ou bay manti,
goumen oubyen f moun menas nan travay la, elatriye.

Si yo revoke w sem justa causa, men sa y ap dwe ou : sal


ou pou jou ou te travay yo (saldo de salrio); sal ou pou
tan prvio aviso a (menm si yo pa mande ou travay pandan
jou sa yo); yon moso sal 13ym mwa a (kantite a depann ki
mwa li ye); yon moso sal vakans ou (ak 33% anplis la); epi
yon lt kob ank ki se yon kontravansyon paske y ap revoke
w san ou t pa t gen t (kantite a ap depann konbyen yo te
kotize nan kont FGTS ou a).

Si ou f falta grave, yo konn revoke w com justa causa.


Sa vle di, gen yon rezon ki kz y ap revoke w, epi se ou
menm ki an t.
Nan ka sa, se ou menm ki te kz kondisyon kontra a koupe.
Poutt sa, patwon an pa oblije ba w aviso prvio . Si
patwon an revoke w com justa causa, li dwe kominike sa
nan yon dokiman l ap ranpli ki rele Termo de Resciso do
Contrato de Trabalho (TRCT) kote li esplike pou kisa l ap
revoke w ak konbyen kb li dwe ou.

L fini, w ap gen dwa touche nan kb FGTS ou a, ak asirans


chomaj la tou. Pou ou touche sa yo, se pou ou pote dokiman
yo te ba ou a (Termo de Resciso TRCT) ak kan travay ou
nan yon bank CAIXA (Caixa Econmica Federal).
}}Nan ki kondisyon yo pa gen dwa revoke w

Pou pwouve ou ant e ou te f yon falta grave, yo kapab f


yon ankt e rele temwen e lt moun yo ki okouran sa k te rive.

Gen ka kote yo pa gen dwa revoke ou sem justa causa. Yo


rele sa estabilidade provisria. Egzamp:
Creolle

}}Konbyen ou gen dwa touche si yo revoke w poutt


konpotman ou: resciso com justa causa

Yo pa gen dwa revoke yon fanm paske li ansent. Yo pa ka


revoke l depi li konfime si l ansent, jis 5 mwa apre bebe a
ft, depi l ap travay nmal (depi li pa f falta grave).
Si yon moun f aksidan nan travay la, epi li oblije pran
plis pase 30 jou san li pa ka travay, yo pa gen dwa revoke li
pandan yon ane depi dat l li te tounen nan travay la,
Chf sendika yo gen dwa estabilidade provisria tou,
depi dat yo te anrejistre km kandida jis yon ane apre
manda yo a fini.

L sa a, w ap gen dwa touche : sal ou pou jou ou te travay


yo, moso 13ym sal a ak kb vakans la (li depann de tan w
te gen tan travay). Ou pa gen dwa touche nan FGTS pa ou
a ni asirans chomaj.
Nan kan travay ou a, y ap mete dat ou te sispann travay la,
men yo pa gen dwa ekri si yo te revoke w poutt justa causa.
Dirio de Manaus / Nathalie Brasil

Nan tout ka sa yo, sl rezon yo gen dwa revoke moun nan se


com justa causa, jan n ap w kounye a.

6.3 - Si yo revoke ou poutt konptman ou:


resciso com justa causa
Si konptman ou pa bon; oubyen ou f kk bagay ou pa gen
dwa f (se yon fot grav - falta grave), yo gen dwa revoke
w (mandar embora).

18

Os dirigentes sindicais tambm tm direito a estabilidade


provisria, desde o registro da candidatura at 1 ano aps o
trmino do mandato.

so. Mesmo assim, voc ainda dever continuar ganhando o


seu salrio durante esse perodo.
A empresa tambm poder optar por lhe pagar o aviso prvio na resciso. Ou seja, ao invs de ter que trabalhar por
todo o aviso prvio, a empresa simplesmente lhe paga esse
ms junto com os demais direitos.

Em todos esses casos, o empregado s pode ser demitido


do emprego por justa causa, ou seja, quando comete alguma falta grave, como veremos abaixo.

}}Documentao

6.3 - Se eu cometo alguma falta grave (resciso


com justa causa)

Se voc despedido (dispensado ou mandado embora), o empregador deve comunicar isso por escrito. Na carteira de trabalho, deve constar como data de sada o dia de
trmino de aviso prvio, ainda que no trabalhado.

Se voc no se comportar adequadamente ou praticar


aes ilcitas, que configurem mau comportamento, pode
ser dispensado por justa causa.

}}Quanto devo receber quando o empregador me manda


embora?

Algumas situaes que configuram falta grave so: apresentar mau procedimento no trabalho, chegar atrasado ou
faltar repetidas vezes, embriagar-se no servio, ter atitudes
desonestas, brigar ou fazer ameaas no trabalho, etc.
Se voc comete uma falta grave, a resciso do seu contrato feita com justa causa. Quer dizer, o empregador tem uma razo
para a resciso, e voc tem a culpa, voc deu motivo para isso.
Nesse caso, foi voc quem rompeu as condies do contrato, por isso, o empregador no precisa lhe dar aviso prvio.
Se o empregador dispensa voc com justa causa, deve comunicar a voc a resciso preenchendo o TRCT, que explica
o motivo da dispensa e quanto ele lhe deve.

Alm disso, voc tem direito de retirar o dinheiro da sua conta


de FGTS e poder receber o seguro desemprego. Para isso,
deve levar o Termo de Resciso e a sua Carteira de Trabalho
a uma agncia da Caixa Econmica Federal (CEF).
}}Direito manuteno do emprego

Pode ser feita uma sindicncia para comprovar a sua culpa,


sendo ouvidas as partes envolvidas e testemunhas que comprovem a ocorrncia da falta grave.

Existem casos nos quais o empregador no tem o direito de


despedir voc sem justa causa. Isso se chama estabilidade
provisria. Por exemplo:

}}Quanto devo receber quando sou despedido por justa


causa?

O empregador no pode despedir uma mulher durante a


gravidez. Ela tem direito a ser mantida no emprego desde a
confirmao da gravidez at 5 meses aps o parto.
Se voc teve um acidente de trabalho, com afastamento
superior a 30 dias, tem direito a manter o seu emprego
durante 1 ano aps voltar ao trabalho.

Voc ter direito a: salrio correspondente aos dias trabalhados (saldo de salrio); proporo do 13 salrio; e frias
(dependendo do tempo que j trabalhou). No tem direito
ao dinheiro do FGTS nem a seguro desemprego.
19

Portugus

Numa resciso sem justa causa por parte do empregador, voc


tem direito a receber o seguinte: salrio correspondente aos
dias trabalhados (saldo de salrio); aviso prvio (ainda que no
trabalhado); 13 salrio, proporcional aos meses trabalhados;
frias proporcionais acrescidas de 1/3; e mais uma multa pela
dispensa (o valor vai depender dos depsitos do FGTS).

7 Pwoblm ki kapab rive nan


travay la

6.4 - Asirans chomaj


Si yo te revoke w sem justa causa ou gen dwa touche yon
asirans chomaj (seguro-desemprego). Men l ap depann de
konbyen tan ou t ap travay nan konpayi a.

7.1 Aksidan nan travay la


Si ou f aksidan nan travay la, patwon an dwe ranpli yon
fomil ki rele Comunicao de Acidente do Trabalho (CAT).
Yo dwe pran swen ou. Pa egzanp si ou bezwen al lopital se
yo ki pou mennen ou. Se pou ou tcheke tou, si ou gen pou
touche yon kb yo rele beneficio do INSS.

Si se kay moun ou travay, li aplikab pou ou depi patwon ou


a t ap kotize nan kont FGTS pa ou a pandan tout tan ou t ap
travay pou li.
Si se ou menm ki te pran dezisyon kite travay la, ou pa gen
dwa touche asirans chomaj.

7.2 Travay ki sanble ak travay esklav

Pou ou touche asirans chomaj la, mande plis enfmasyon


nan Ministrio de Trabalho e Emprego oubyen nan yon
ajans CAIXA.

Malerezman jiskaprezan nan Brezil gen patwon ki oblije


travay yo travay nan kondisyon ki sanble ak travay esklav.

Tablo kb ou resevwa l kontra travay la koupe

Creolle

Ou deside
kite travay
la

Yo revoke
w SEM justa
causa

Yo revoke
w COM
justa causa

Sal pou jou ou


te gen tan travay saldo

Aviso Prvio

13 Sal

Vakans

FGTS (amand)

Ou mt touche
FGTS?

Li depann
konbyen tan
w ap travay
nan konpayi a

Asirans chomaj

Bagay sa a rive l yon moun, anjeneral yon raket, bay


pwoms ki manti. Yo oblije travay a peye davans pou manje
a, pou transp, pou kay e pou enstriman travay yo. Travay a
mare nan chenn poutt dt li pa p janm kapab peye.
Nan ka sa yo, kondisyon travay la pa bon menm. Gen defwa pa
genyen manje epi pa gen kay krk, epitou pa gen dlo potab.
Travay a f yon travay e li pa gen pwoteksyon, epi li pa
genyen or fiks. Anplis, li pa gen dwa kite lokal travay la e yo
konn f menas ni fizik ni psikolojik
Se konsa nou kapab defini jodi a yon travay ki sanble ak
travay esklav. Denonse l, paske se yon bagay grav anpil li ye.
7.3 Si ou sibi presyon, move pawl ak imilyasyon Assdio moral
Assdio moral rive l yo f yon travay sibi imilyasyon,
move pawl e atak nan travay la. Ni bs ni kolg travay
kapab f sa.

20

Na carteira de trabalho, deve constar a data de sua sada do


trabalho/emprego, mas proibido registrar que foi dispensado por justa causa.

7 Problemas que podem ocorrer


no trabalho

6.4 Seguro-desemprego

7.1 - Acidente de trabalho

Se voc foi dispensado sem justa causa, poder ter direito


ao seguro-desemprego, dependendo do tempo que voc
trabalhou na empresa.

Se voc tiver um acidente no trabalho, o empregador dever


preencher um formulrio chamado Comunicao de Acidente do Trabalho (CAT). E dever dar-lhe o atendimento mdico necessrio. Por exemplo, se voc precisar ir ao hospital,
o empregador dever providenciar isso. Voc tambm deve
verificar se tem direito a ganhar algum benefcio do INSS.

Se voc trabalhador domstico, voc tem esse direito


desde que o empregador tenha optado por recolher o seu
FGTS enquanto voc trabalhava.

7.2 -Trabalho escravo

Se voc pediu demisso, voc no ter direito a esse benefcio.

Infelizmente, no Brasil, ainda existem empregadores que


podem submeter voc a condies de trabalho parecidas
a de escravos.

Para requerer o seguro-desemprego e obter demais informaes sobre esse benefcio, procure o Ministrio do Trabalho e Emprego ou uma agncia da Caixa Econmica Federal (CEF).
Tabela Verbas que voc recebe em caso de resciso
contratual
Pedido de
demisso

Dispensa sem
justa causa

Dispensa com
justa causa

Saldo de salrio

Aviso Prvio

13 Salrio

Frias

FGTS (Multa)

Retira FGTS?

Sim.
Dependendo
do tempo de
trabalho na
empresa.

Segurodesemprego

Nesses ambientes, a condio de trabalho precria, no


havendo alimentao e alojamento adequados, nem mesmo gua potvel.
O trabalhador executa tarefas sem proteo e sem limites
de horrio. Alm disso, proibido de deixar o local de trabalho e recebe ameaas fsicas e psicolgicas.
Essas so as principais caractersticas do atual trabalho escravo. Denuncie, pois isso crime.

7.3 - Assdio moral


O assdio moral ocorre quando o trabalhador submetido
sistematicamente a situaes de humilhao, vulgares ou
21

Portugus

Isso ocorre quando o trabalhador enganado por falsas


promessas, geralmente por um aliciador (conhecido como
gato). Geralmente, so cobrados do trabalhador adiantamentos pela alimentao, transporte, moradia e at instrumentos de trabalho. O trabalhador fica preso por dvidas
que nunca consegue pagar.

Men kk egzanp kondwit ki antre nan kad assdio moral


l moun yo konn repete sityasyon sa yo souvan: anmde,
fawouche, pase nan betiz, meprize.

ou. Diskriminasyon se yon bagay ki grav anpil. Se pou ou


denonse l.
Yo pa gen dwa mande yon fi f ts ansent avan yo ba l travay.

Si ou sibi toutan yon bagay konsa, se pou ou ale nan Jistis


Travay la pou defann dwa pa ou yo e mande kb pou sa yo
f w la.

Yo pa gen dwa f ou menas ni bat ou.


Si yo f ou nenpt nan bagay sa yo, se pou ou denonse yo nan
Ministrio de Trabalho e Emprego oubyen nan Polcia Civil.

8 - Lt dwa travay ank

8.3 - Moun ki andikape yo

8.1 - Si ou ansent oubyen ou f yon pitit: Licena


maternidade ak Licena paternidade

Moun ki andikape yo gen menm dwa ak tout moun. Poutt


sa, yo gen dwa travay.

Yon fanm ansent gen dwa pran 120 jou (anviwon 4 mwa) san
l pa al travay, depi yon (1) mwa avan dat bebe gen pou li ft.
Yo rele sa licena maternidade.

Si ou andikape, yo dwe adapte pou ou lokal kote ou travay


la. Epi yo dwe f or pa ou fleksib yon jan pou ou kapab f
travay la ak jwenn trtman sante ou bezwen an. Si ou sibi
diskriminasyon oubyen imilyasyon, se pou ou denonse sa.

Creolle

W ap touche sal ou menm jan pandan jou sa yo. Pou ou


kapab jwenn benefis sa a, se pou ou montre patwon ou yon
dokiman dokt a ba ou, ki rele atestado mdico, kote
dokt a mansyone ki dat pou yo kite ou kmanse 120 jou sa
yo. Gen konpayi ki konn bay plis passe 120 jou.

8.4 - Sendika
Ou gen dwa mache nan sendika.

Yon gason ki fk f yon pitit gen dwa pran 5 jou pou li


akonpaye manman pitit li ak pitit la. Yo rele sa licena
paternidade.

Nan Brezil, chak metye oubyen pwofesyon gen sendika pa


l. Chak kategori konn gen yon sal minimm apa, ki pi wo
pase sale minimom peyi a.

Pou ou kapab jwenn benefis sa, se pou ou montre patwon


an ak nesans pitit ou a..

Nmalman, manm sendika yo kotize chak mwa oubyen


chak ane.

8.2 - Libte ak resp nan travay

Geyen plizye konpayi ki asosye ansanm ak yon sendika. Nan ka


sa yo, yo ka negosye lt rg ak kondisyon anplis sa lalwa etabli.

Patwon an pa gen dwa kenbe pys ou yo.

Si gen yon sendika nan konpayi kote w ap travay, ou pa


oblije mache ladan l.

Yo pa gen dwa pa kite ou sti nan kote ou travay la.


Yo pa gen dwa f ou siyen yon papye kote yo poko ekri anyen.

Nmalman travay yo dwe peye yon taks nan lane pou


sendika, menm si yo pa manm sendika a. Val taks sa a yon
jounen travay.

Yo pa gen dwa diskrimine w poutt koul po ou,


nasyonalite ou, relijyon ou, oryantasyon seksyl ou, ni laj
22

agressivas no ambiente de trabalho. Pode ser praticado por


chefes ou mesmo por colegas.

Ningum tem direito de lhe obrigar a assinar um documento


em branco.

So exemplos de condutas que, se repetidas frequentemente, caracterizam o assdio moral: xingar, contar piadas para
denegrir a pessoa, ridicularizar ou isolar algum no corredor
ou sala.

proibida a discriminao de empregados em razo da cor,


nacionalidade, religio, orientao sexual, ou idade. A discriminao constitui crime no Brasil e deve ser denunciada.
proibido exigir da mulher teste de gravidez como condio
para o emprego.

Se voc sofrer esse tipo de aes repetidamente deve procurar a Justia do Trabalho para assegurar seus direitos e
pedir a indenizao devida.

Ningum tem o direito de lhe ameaar ou agredir fisicamente.

8 - Outros direitos trabalhistas

Caso acontea alguma dessas coisas, voc deve fazer a denncia no Ministrio de Trabalho e Emprego ou na Polcia Civil.

8.1 Licena-maternidade e licena-paternidade

8.3 Pessoas com deficincia

As gestantes tem direito a 120 dias (que equivale a mais ou


menos 4 meses) de afastamento do trabalho, que pode ser
utilizado a partir de 1 ms antes do parto. Isso se chama
licena-maternidade.

As pessoas com deficincia tm os mesmos direitos que


qualquer outra pessoa, inclusive o direito de trabalhar.

Durante a licena-maternidade, a mulher continua ganhando seu salrio normalmente. Para pedir a licena, ela deve
apresentar ao empregador atestado mdico, que estabelece a data para comear a contar os 120 dias. Algumas empresas possibilitam afastamento por perodo superior.

8.4 - Participao em Sindicatos

Os homens tm o direito de afastar-se do trabalho durante 5


dias para acompanhar a mulher e o filho recm-nascido. Isso
se chama licena-paternidade.

Voc tem direito a participar de um sindicato.


No Brasil, os sindicatos se dividem por categoria profissional. As categorias costumam ter um piso profissional de salrio (espcie de salrio mnimo prprio), maior que o salrio
mnimo oficial no Brasil.

Para pedir a licena, voc deve mostrar a seu empregador o


registro de nascimento do seu filho.

8.2 - Liberdade e respeito no trabalho

Normalmente, os membros do sindicato pagam uma taxa


mensal ou anual de contribuio.

O seu empregador no tem direito de reter seus documentos.

Muitas empresas esto associadas a um sindicato. Nestes


casos, podem negociar algumas regras e condies alm do
que a lei estabelece.

Ningum tem direito de impedir voc de sair do local de


trabalho.
23

Portugus

Se for necessrio, o ambiente fsico do trabalho deve ser


adaptado e a jornada deve ser o suficientemente flexvel
para permitir voc fazer seu trabalho e receber o tratamento
mdico necessrio. Qualquer discriminao ou tratamento
ofensivo deve ser denunciado.

8.5 - Pwpte ak sante kote ou travay

Si ou pral pte plent, li ta bon anpil pou chache bonjan enfmasyon avan. Konsilte yon moun ki konnen (pa egzanp, si gen
yon sendika pou kategori travay ou a) pou ou asire ou ke ou
gen rezon dapre lalwa avan ou fin f l nt. Konsa w ap evite
jwenn yon movz repitasyon, ki ka f l pi difisil pou ou jwenn
yon lt travay apre. Men si ou konnen ou gen rezon dapre lalwa, ou gen tout dwa ou pou mennen patwon an nan tribinal.

Kote ou travay la dwe gen kk kondisyon tankou sekirite ak


pwpte pou pwoteje sante ou ak lavi ou.
Fk lokal la gen bon vantilasyon ak pwoteksyon kont dife.
Si ou travay ak bagay ki danje (tankou pwodwi chimik),
oubyen kote gen anpil bri, yo dwe ba w ekipman pou
pwoteksyon, tankou gan oubyen kas. (Yo rele bagay sa yo
EPI equipamentos de proteo individual). Epi ou menm
gen obligasyon svi ak yo.

Nan pif inivsite kote gen yon fakilte Dwa, yo gen yon biw
kote yo ka ba w konsy sou dwa travay gratis. Si ou gen yon
pwoblm nan travay la oubyen ou vle konnen dwa ou yo pi
byen, men ou pa gen kb pou peye yon avoka, chache konnen si pa gen yon biwo konsa nan zn kote w ap viv. Apre sa,
yon lt d se sendika ki pou kategori travay (metye) w ap f a.

Kote pou moun manje dwe separe ak kote moun travay.


Ou pa gen dwa travay pye at ni ak sandal. F ou gen soulye,
tenis oubyen bt nan pye w.

L fini, Minist Piblik pou Travay (Ministrio Pblico do Trabalho MPT) responsab pou defans dwa travay ni kolektif ni
endividyl. Menm si li p ap aji nan ka psonl yo, gen defwa
li kapab konsidere ka endividyel yo, pa egzanp pou travay ki
sanble ak travay esklav e travay timoun yo.

Fk yo ba w dlo fre ki potab nan travay la.


Creolle

Ou gen dwa al nan twalt pandan or travay ou a, san yo pa


retire kb nan sal ou pou tan sa a.

Minist Piblik pou Travay aji nan domn sa yo : lite kont travay
ki sanble ak travay esklav, lite kont tout kalite diskriminasyon
nan travay la, lite kont frod nan relasyon travay, lite pou travay
ka gen kondisyon travay ki garanti sante pa l, dechouke ak travay timoun yo, elatriye. Si ou vle konnen biwo minist travay la
ki pwch lakay ou, ale nan sit: http://www.pgt.mpt.gov.br/

9 Si ou gen yon pwoblm ak patwon ou

IMDH/ R. Milesi

Si yo pa respekte dwa ou nan travay la, ou gen dwa al pote


plent nan yon biwo ki rele Superintendncia Regional do
Trabalho e Emprego do Ministrio do Trabalho e Emprego.
La, yo pral esplike ou ki pwochn pa pou ou f.
An jeneral gen 2 biwo leta ki responsab bay swivi nan sa k
gen pou w ak pwoblm nan travay:
Ministrio do Trabalho e Emprego (MTE)
http://portal.mte.gov.br/portal-mte/
Justia do Trabalho
http://www.tst.jus.br/

24

Se tiver sindicato na empresa onde voc trabalha, voc no


est obrigado a participar.

Em geral, existem 2 rgos do governo que so responsveis por encaminhar procedimentos referentes a problemas no trabalho:
Ministrio do Trabalho e Emprego (MTE)
http://portal.mte.gov.br/portal-mte/
Justia do Trabalho
http://www.tst.jus.br/

Lembramos que normalmente, os trabalhadores pagam


uma taxa anual de contribuio obrigatria, sendo o trabalhador membro ou no do seu sindicato, que corresponde a
um dia do seu salrio.

8.5 - Higiene e sade no trabalho

Se voc vai fazer alguma denncia, importante estar bem


informado. Consulte primeiro algum que tenha conhecimento das leis trabalhistas (por exemplo, se h um sindicato
da sua categoria de trabalho) para ter certeza de que voc
tem razo diante da lei. Assim, voc evita fazer denncias
sem fundamento. Mas se voc acha que tem razo diante da
lei, tem todo o direito de fazer a denncia do caso na Justia.

O local de trabalho deve ter algumas condies de segurana e higiene para proteger a sua sade e a sua vida.
O local de trabalho deve ser arejado e possuir proteo contra incndio.

Na maioria das universidades que tem Faculdade de Direito, h um escritrio onde atendem e prestam informaes e
orientao trabalhista gratuitamente. Se voc tem problema
no trabalho ou simplesmente quer conhecer melhor os seus
direitos, mas no tem dinheiro para contratar um advogado,
procure saber se tem uma Faculdade de Direito na regio
onde voc mora. Outro lugar que voc pode pedir ajuda
o sindicato da categoria em que voc est empregado.

O local de refeies deve ser separado do local de trabalho.


proibido trabalhar descalo, de chinelos ou sandlias havaianas. Deve-se usar sapatos, tnis ou botas.

Alm disso, o Ministrio Pblico do Trabalho (MPT) o rgo


responsvel pela defesa dos direitos coletivos e individuais
indisponveis no campo das relaes do trabalho. Embora
no atue, a princpio, em defesa de interesse meramente
pessoal, h situaes em que o rgo atua em demandas
individuais, como trabalho escravo e trabalho infantil, por
exemplo.

obrigatrio o fornecimento de gua potvel e fresca.


Voc tem direito de usar o banheiro durante a jornada de
trabalho sem descontos no salrio.

9 - A quem recorrer se eu tiver


problemas no trabalho?

O MPT tem como pontos de atuao: combate ao trabalho escravo, luta contra todas as formas de discriminao no
trabalho, combate s fraudes nas relaes laborais, luta para
que o trabalhador tenha um ambiente de trabalho saudvel,
erradicao do trabalho infantil, dentre outros. Caso queira
conhecer o MPT prximo a voc, acesse - http://www.pgt.
mpt.gov.br/

Se seus direitos no so respeitados no trabalho, voc pode


fazer uma denncia num escritrio que se chama Superintendncia Regional do Trabalho e Emprego, vinculada ao Ministrio do Trabalho e Emprego (MTE). Ali, voc pode obter a
explicao sobre os procedimentos que voc deve fazer.
25

Portugus

Se voc trabalha com materiais perigosos (como produtos


qumicos) ou num lugar muito barulhento, o empregador
deve fornecer equipamentos de proteo, como luvas ou
capacetes, e voc tem a obrigao de us-los. Essas coisas
se chamam EPI - equipamentos de proteo individual.

Travay imigran gen dwa jwenn KONDISYON DIYITE nan kad SANTE, KAY ak
LEDIKASYON, menm jan ak nenpt travay nan peyi a.

IMDH/ R. Milesi

O trabalhador imigrante tem direito a CONDIES DIGNAS DE SADE,


MORADIA e EDUCAO, como qualquer outro trabalhador nacional.

INSTITUTO MIGRAES E DIREITOS HUMANOS (IMDH)


Quadra 7 Conjunto C Lote 1, Vila Varjo - Lago Norte - 71.555-239 Braslia, DF Brasil
Fone: +55 61 3340-2689 - Cel: +55 61 8173-7688 - Fax: +55 61 3447-8043
imdh@migrante.org.br | imdh.diretoria@migrante.org.br

Anda mungkin juga menyukai