JU Arhiv Tuzlanskog kantona Tuzla

Drutvo arhivskih zaposlenika Tuzlanskog kantona

Povodom obiljeavanja sedamdesete godinjice
pobjede nad faizmom prireuju izlobu

Bosna i Hercegovina u
Drugom svjetskom ratu kroz
historijske izvore Arhiva
Tuzlanskog kantona

Autori izlobe: mr. sc. Omer Zuli, Eefa Begovi,

Hatida Fetahagi, Adnan Tinji.
Izdavai izlobe: JU Arhiv Tuzlanskog kantona Tuzla i Drutvo
arhivskih zaposlenika Tuzlanskog kantona Tuzla

12. maj 2015. godine

JU Arhiv Tuzlanskog kantona, Franje Ledera 1

Bosna i Hercegovina u
Drugom svjetskom ratu
kroz historijske izvore
Arhiva Tuzlanskog
kantona

prvo partizansko ratno zrakoplovstvo.

Dvadesetprvog decembra 1941. godine,
u Rudom je formirana Prva proleterska
brigada, a prvim osloboenjem 1943.
godine, Tuzla je bila najvei osloboeni grad
u Evropi.

Tenja za podjelom interesnih sfera u

svijetu, te posljedice Prvog svjetskog rata,
proizale iz Versajskog mirovnog ugovora,
bile su glavni uzroci Drugog svjetskog rata.
Stoga mnogi historiari Drugi svjetski rat
smatraju nastavkom Prvog svjetskog rata.
Jaanje nacizma i faizma, te dolazak
Hitlera na vlast u Njemakoj, naroito su
radikalizirali pitanje meudravnih odnosa
u Evropi, a kasnije i u svijetu. U Drugom
svjetskom ratu uestvovala je 61 drava,
a vojne operacije voene su na teritoriji
etrdeset drava. Mobilizirano je 110
miliona vojnika, od ega je poginulo oko 55
miliona, dok je 35 miliona bilo ranjeno.
U toku Drugog svjetskog rata Bosna i
Hercegovina je bila vano geostrateko
podruje, na kojem su se odigrale velike
ofanzive, osloboene prve teritorije, te
odrana zasjedanja AVNOJ-a (u Bihau i
Jajcu). Najvea slobodna teritorija bila je
formirana u istonoj Bosni, sa centrom
u Foi, a zatim i na zapadu, pod nazivom
Bihaka republika, gdje je formirano

Bosna i Hercegovina je shodno tome

podnijela i najvea materijalna razaranja
i ljudske, kako vojne tako i civilne rtve.
Unitena je gotovo sva privreda, elektrine
centrale, poruene su kolske zgrade, kao i
najvei dio saobraajnica. Gotovo potpuno
su spaljeni ili razoreni gradovi Biha, Klju,
Drvar, Bosanski Brod, Viegrad i deseci
drugih manjih naselja. Procjenjuje se da je u
Bosni i Hercegovini ukupno stradalo preko
400.000 stanovnika, a u Jugoslaviji vie od
milion.
Jedina politika snaga koja je i nakon
aprilskog rata, okupacije i raspada Jugoslavije
ostala kompaktna kao opejugoslovenska
bila je Komunistika partija Jugoslavije. Ona
je svojim istupima ponudila jugoslovenskim

narodima alternativu fizikom unitenju

kroz
narodnooslobodilaku
borbu,
parirajui tako ne samo politici okupatora,
nego i koncepciji stvaranja posebnih
drava na nacionalnom principu na
junoslavenskom podruju. Antifaistika
borba je Bosni i Hercegovini iznjedrila
obnovu njene dravnosti, u sastavu FNRJ,
kasnije SFR Jugoslavije.
Zavrne
operacije
za
osloboenje
Jugoslavije zapoele su 31. marta 1945.
godine, a ve 6. aprila izvedene su zavrne
akcije oslobaanja Sarajeva. Njemaka je
kapitulirala 8. maja, a akt kapitulacije je
stupio na snagu 9. maja 1945. godine, te
je stoga taj dan proglaen Danom pobjede
nad faizmom. Junoslavenske zemlje su
ponovno ujedinjene u dravnu zajednicu Jugoslaviju. Okonanje Drugog svjetskog
rata uslovilo je novu politiku kartu Evrope.