1. En una serie de pasajes del Corpus Lysiacum la tradicin manuscrita documenta de modo unnime un infinitivo de aoristo o presente, con valor modal o referido al futuro, que depende de un verbo dicendi o cogitandi. En las ediciones modernas el texto transmitido es alterado, bien mediante la sustitucin del infinitivo de aoristo o presente
por el correspondiente de futuro, bien mediante la adicin de &v. Los
pasajes en los que se aade a v son los siguientes:
XIII 6
XIII 32
XIV 27
XIX 26
XXIV 12
XXV 28
XXVIII 4
v o p i ~ o v z axhhiozov
~
xaipov sihqcpvai xai phioza Ev
z@ zts x p v ~za npypaza (35 a6zoi E$olhovzo xazaozfioao0at (phtoz' Qv Auger).
&hh' (06%) olpai os Ecapvov ysvo0at ti Evavziov
'A0qvaiov &nvrov Enoiqoa~(ysvfioso0ai Qv yavo0at
Markland).
b SE nazqp a6zov 06705 Epiosi ocpSpa, GSozs 066' hno0avvzoq Ecpaoxs za hozti xopioao0ai (066' Qv Reiske).
&hh' bpvve xai npooSsSavsksi3ai .coi5 cvoi5 hho0ev,
Ensi811 .TjSioza hv0pnov ystv T E s60b5 Exsvo ro olp$ohov xai xapioao0ai .ilpTv a EO~ps0a(ij6ior' QV Sauppe).
xaizot nq 06% ~ o n vEo~iv,(5 Povhq, zoizov, si pEv
En' Bozp$q< h~olpavovEpa ps, oiontiv ...; (zoizov Qv
Weidner).
fiyopsvot zalzqv Sqpoxpazia5 slvai cpvhaxfiv-z o t ~pEv
yap ES ozsoq bnEp zv napshqhv0zov 6Gstav no+
osiv, zotq 6' Ex lTsipaio< ozoc nhstozov ~pvovz11v
xohizsiav napapstvat (nhozov Qv Taylor).
olpai 6' Eyoys n v ~ aUpti~
~ pohoy@at (nvzag Qv
Auger Eyoy' Qv Markland).
68
EMILIO CRESPO
al pasado (cf. e. g. Soph., El. 805; Jebb ad Soph., El., 443; KhnerGerth, 11 1, 193 s.; Schwyzer-Debrunner, 295 s.). A partir de estas observaciones, referidas slo a la frecuencia de una u otra construccin,
Madvig l propuso la siguiente regla, para la que invocaba validez sin excepcin: in infinita oratione apud huiusmodi (i. e. cogitandi et dicendi)
verba haec tria notfjoai, notijoat &v, nonjosw respondere ad amussim
his in recta oratione Enoiqoa, notqoatpt &v, notqoo. Todava con ms
claridad J. M. Stahl expresaba la misma idea: nudum aoristi infinitivum a dicendi aut putandi verbis pendentem ubique praeteriti vi instructum neque usquam ad futurum tempus referendum esse. El valor de esta
supuesta regla gramatical fue pronto discutido con poderosos
argumentos 3, pero las alteraciones que en las ediciones se fueron introduciendo sobre la base de la regla de Madvig han perdurado hasta
nuestros das en muchos casos, como los de Lisias mencionados 4.
El objetivo de estas pginas es tratar de hacer ver que tales conjeturas, aun siendo en realidad posibles, son completamente innecesarias y,
en consecuencia, deben desaparecer de las ediciones.
2. En primer lugar, hay que sealar que, si se aceptara la existencia
de esta regla, las correcciones que habra que introducir en las ediciones
seran relativamente numerosas, sobre todo en Tucdides, Jenofonte y
Herdoto 5. En Lisias a los ejemplos mencionados hay que aadir:
XII 19
XII 62
XIII 15
XIII 47
XIII 53
XXXIII 2
XII 26
69
70
EMILIO CRESPO
71
PoUhopat) y capacidad (GUvapat, oic 7' sipi), con los cuales slo muy
espordicamente se documenta el infinitivo de futuro; sin embargo, la
accin verbal expresada por el infinitivo tras verbos como EnixstpO,
E ~ i s p a t ,nstp63pat, slo puede referirse al futuro. En dos ejemplos semejantes como
x 24 o6 o' ET' Ey y& 1 oy~o0atEqpqv
x 35 06 p' Ez' EqkoitsB' bnzponov oka8' ko0ai
el infinitivo 5ysoeat expresa el tiempo de la accin verbal, mientras que
ixo0at expresa la categora gramatical de aspecto, siendo meramente
contextual el valor temporal. Ambas construcciones son igualmente posibles, aunque el infinitivo de futuro ha sustituido progresivamente al de
presente o aoristo en el curso de la historia de la lengua griega. As se
explica que ocasionalmente existan variantes con infinitivo de futuro,
como en el citado x 35 o'iica8s vsTo0at. En consecuencia, no existe ninguna razn lingstica que haga siquiera aconsejable la alteracin del
texto transmitido.
72
EMILIO CRESPO
73
transpone, relatando en estilo indirecto, una orden que se expresara mediante Ehawz&.
La conclusin inevitable de este anlisis ha de ser la siguiente: si el
infinitivo es la forma regular de construir las completivas que dependen
de los verbos de voluntad es porque el infinitivo no expresa modo verbal; si no se emplean las formas personales del verbo para construir las
completivas dependientes de los verbos de voluntad es porque las formas
personales del verbo expresan diferencias de modo verbal.
Existen, pues, razones lingsticas que invitan tambin a mantener el
textus receptus en contra de la supuesta regla de Madvig.
Emilio CRESPO
Universidad Autnoma
Madrid