Anda di halaman 1dari 8

Indice generale

Presentazione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
UNIT DIDATTICA

10 -

INTRODUZIONE AL CRISTIANESIMO

cap. unico - La presentazione del Cristianesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5


1. Il Cristianesimo: religione rivelata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. I modi per presentare il Cristianesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
I. Via filosofica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
II. Via storica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Confronto fra le due vie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
III. Via antropologica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
3. Traccia per uno studio del Cristianesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
UNIT DIDATTICA

11 -

LE ORIGINI DEL CRISTIANESIMO

cap. 1 - L'esistenza dei primi cristiani - Fonti non cristiane . . . . . . . . . . . . . . .


1. Osservazioni preliminari . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Fonti del I sec. d.C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Fonti del II sec. d.C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Documenti che riportano testimonianze
dei sec. I. e II. d.C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Conclusioni minime . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

17
17
17
18

cap. 2 - Le prime comunit cristiane - Fonti cristiane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


1. Premesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Origine delle prime comunit cristiane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Organizzazione delle comunit in Palestina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Attivit missionaria: il concilio di Gerusalemme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Fondazione e organizzazione delle comunit
fuori della Palestina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27
27
28
30
32

INDICE GENERALE

23
25

35

411

6. Sviluppo delle comunit cristiane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37


7. La vita interna delle comunit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
8. I libri delle comunit (cenni) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
UNIT DIDATTICA

12 -

INTRODUZIONE AI LIBRI CRISTIANI

cap. 1 - I libri cristiani - Il canone del Nuovo Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


I.I libri del Nuovo Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II. Il canone del Nuovo Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Il problema del canone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Le soluzioni date nei secoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III. Sguardo d'insieme ai libri del Nuovo Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Elenco dei libri del Nuovo Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

45
45
47
47
48
58
59

cap. 2 - I libri cristiani - La trasmissione del Nuovo Testamento


Il problema della ricostruzione del testo originale........................ 61
A) Il problema critico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
B) Gli strumenti per la ricostruzione del testo originale:
i manoscritti .... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
C) Le varianti dei manoscritti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
D) La risposta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
cap. 3 - I libri cristiani - Le lettere di san Paolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Introduzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71

412

I. Vita di Paolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Fonti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. La formazione di Saulo-Paolo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. La sua conversione al Cristianesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Primo viaggio missionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Secondo viaggio missionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Terzo viaggio missionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Quarto viaggio missionario (a Roma) - prigionia . . . . . . . . . . . . . . .

71
71
72
73
73
75
76
78

II. Le
1.
2.
3.
4.

79
79
79
80
80

lettere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Quali sono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Motivazioni delle lettere paoline. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Schema letterario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stesura delle lettere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

INDICE GENERALE

cap. 4 - I libri cristiani - La formazione dei vangeli sinottici . . . . . . . . . . . . . . . . 81


I.Introduzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
1. Significato della parola vangelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81
2. I vangeli. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
3. Date di composizione dei vangeli canonici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
II. Struttura dei vangeli sinottici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
1. Il materiale letterario. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
2. La distribuzione di questo materiale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
III. La questione sinottica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
IV. La formazione dei vangeli sinottici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
1. Nell'antichit, nel medievo e nell'umanesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
2. Dall'illuminismo in poi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
3. Dati ormai acquisiti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92
4. Situazione attuale degli studi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93
Appendice:Autenticit dei vangeli canonici .......... .................98
........

101

Il vangelo(IV vangelo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Struttura del IV vangelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Particolarit del IV vangelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Luogo di composizione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Epoca di composizione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Autore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Unit - integrit del IV vangelo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. Scopo del vangelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8. L'ambiente culturale del IV vangelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9. L'interpretazione globale del IV vangelo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10. Rapporto coi vangeli sinottici. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

101
101
103
104
104
105
106
107
107
107
108

L'Apocalisse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Struttura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Autore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Epoca di composizione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Luogo di composizione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Che cosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. L'apocalittica. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

109
109
109
109
110
110
111

cap. 5 - I libri cristiani - La formazione degli scritti di Giovanni .

INDICE GENERALE

413

Le lettere (la prima lettera) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


1. Struttura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Autore. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Data di composizione. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Scopo della lettera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Destinatari. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

112
112
112
112
112
112

cap. 6 - I libri cristiani - La storicit dei vangeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113


I. I dati del problema. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
II. Le risposte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
1. La risposta tradizionale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
2. La scuola critica o razionalista . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
3. La scuola mitica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117
4. La situazione attuale delle ricerche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
. Appendice: Il concetto di storia presso gli antichi . ............121
UNIT DIDATTICA

13 -

IL FONDAMENTO DEL CRISTIANESIMO

cap. 1 - Il fondamento della fede cristiana - la risurrezione . . . . . . . . . . . . .


1. Introduzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. L'oggetto della nostra ricerca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. La risposta dei documenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
- Primo docum.: 1a Lettera ai Corinzi: 15,1-14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
- Secondo docum.: I discorsi kerigmatici degli Atti . . . . . . . . . . . . . .
- Terzo docum.: Le prime professioni di fede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Quadro sinottico dei discorsi kerigmatici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

127
127
127
128
128
130
135
137

cap. 2 - La storicit della risurrezione - I documenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139


1. Il problema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
2. Il metodo di lavoro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
3. I documenti per risolvere il problema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
4. Scopo nostro nel leggere i documenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
5. Analisi di due documenti canonici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
a) Gv 20,1-10: i lini sepolcrali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
b) Mt 27-28: le guardie al sepolcro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
6. Le divergenze nei vangeli canonici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
7. La risurrezione di Ges nel vang. di Pietro (apocrifo).............157
Appendice: I docum. sulla sepoltura e risurrezione..............163

414

INDICE GENERALE

cap. 3 - La storicit della risurrezione - Le interpretaz. dei documenti. . . . . .


1. Il problema della storicit dei racconti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Le interpretazioni dei documenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A) Interpretazioni contrarie alla storicit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B) Interpretazioni favorevoli alla storicit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

174
174
175
177
182

cap. 4 -Latto di fede secondo il Cattolicesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187


1. Introduzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
2. L'atto di fede degli immediati ascoltatori degli apostoli. . . . . . . . 188
3. L'atto di fede dei cristiani di oggi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
4. L'atto di fede degli apostoli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196
5. La struttura dell'atto di fede oggi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
6. Le reazioni dell'ascoltatore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198
7. La fede dono di Dio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
8. L'eresia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
Appendice: L'atto di fede secondo il Protestantesimo ....................202
UNIT DIDATTICA

14 -

IL CRISTIANO E LA CHIESA

cap. 1 - Il cristiano discepolo di Cristo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213


1. Chi il cristiano . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213
a) Atti di apostoli (c. 2) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214
b) Lettera di Paolo ai Colossesi(c. 2-3)................................. 214
c) Lettera di Paolo ai Romani (c. 14) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
2. La "legge" di Ges: l'amore . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
3. Vita cristiana e leggi esterne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223
4. La vita umana alla luce della rivelazione di Ges . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
5. Il peccato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
cap. 2 - Le vocazioni cristiane. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
Premessa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
1. La vita religiosa consacrata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 231
2. La vita secolare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
3. Relazione tra vita religiosa e vita secolare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
Appendice: Breve storia della vita religiosa ..... .......................236

INDICE GENERALE

415

cap. 3 - La Chiesa comunit dei cristiani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


1. La natura della Chiesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Caratteristiche della Chiesa visibile . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. L'organizzazione della Chiesa: la gerarchia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Il laicato nella Chiesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. L'infallibilitdella Chiesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. L'infallibilitnella Chiesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. I dogmi e il magistero ecclesiastico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

241
241
243
245
247
248
252
258

cap. 4 - La Bibbia, parola di Dio - L'opera della Chiesa sulla Bibbia . . 259
1. Il canone dei libri ufficiali cristiani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
2. La trasmissione del testo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
3. La Bibbia parola di Dio (ispirazione) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
4. Interpretazione della Bibbia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
5. Sintesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
Appendice: "Il" metodo di lettura della Sacra Scrittura .........265
UNIT DIDATTICA

15 -

I SACRAMENTI DELLA CHIESA

cap. 1 -I sacramenti dell'iniziazione cristiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269


1. Introduzione . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
2. Storia dei riti dell'iniziazione cristiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
3. Origine dei riti dell'iniziazione cristiana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
4. La riflessione teologica sui sacram. dell'iniziaz. crist. . . . . . . . . . . 278
Appendice: Il battesimo dei bambini .. .....................................285

416

cap. 2 -Il sacramento delleucaristia - la messa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


1. Origine della messa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. La cena pasquale ebraica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. La cena di Ges . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. La messa - riflessioni sintetiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Appendice: La messa in rito romano - breve storia . . . . . . . . . . .

287
287
291
292
296
300

cap. 3 - Il sacramento della penitenza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Il peccato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Il peccato nell'Antico Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Il peccato nel Nuovo Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Riflessioni sintetiche sul peccato . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

307
307
307
311
312

INDICE GENERALE

Il pentimento.................. .......................................................................314
Il perdono dei peccati . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
La penitenza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
A) Evoluzione della prassi penitenziale dalle origini
ai nostri giorni . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
B) Considerazioni teologiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
. Appendice I: La penitenza nei libri penitenziali ..............330
. Appendice II: I canoni del conc. di Trento sulla penit. .......331
cap. 4 -Il sacramento dell'unzione degli infermi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
1. Senso cristiano della malattia e della morte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 333
2. Il sacramento della unzione degli infermi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
cap. 5 -Il sacramento dell'ordine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Ges costitu dei capi nella Chiesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Gli apostoli costituirono dei capi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Il sacramento dell'ordine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. Gli ordini oggi nella Chiesa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Excursus storico: L'elezione dei vescovi in Occidente . . . . . . .

341
341
342
343
348
351

cap. 6 -Il sacramento del matrimonio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Premesse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
A) I dati dell'Antico Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B) I dati del Nuovo Testamento . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C) Alcune riflessioni teologiche . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. L'amore secondo il Cristianesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Il matrimonio secondo il Cristianesimo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. Appendice: La limitazione delle nascite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

353
353
354
358
365
365
366
374

cap. 7 - I sacramenti - sintesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Premessa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. Che cosa sono? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Quali sono? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. Le persone che vi intervengono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4. L'efficacia dei sacramenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5. Sono necessari? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. I riti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7. I singoli sacramenti (breve analisi) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

379
379
379
380
381
382
384
384
385

INDICE GENERALE

417

cap. 8 -La preghiera liturgica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


1. La preghiera in generale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. La liturgia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. L'anno liturgico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tavola cronologica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

387
387
387
389
393

Indice analitico sommario - Piccolo dizionario . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401


Indice generale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 411

418

INDICE GENERALE

Anda mungkin juga menyukai