L. N .

Tolstoi
Ate Sergi
novele
Titulli i origjinalit
"Otec Sergij"

Perktheu:
Jorgji Doksani

Arti grafik:
Ershela Hazizi

Botimet ABC

ISBN: 978-99943-984-9-2

Ne Peterburg, ne vitet '40, ndodhi nje ngjarje qe i

habiti te gjithe: princi bukurosh, komandant i skuadronit
te gardes se regjimentit te koracuar, per te cilin te gjithe
thoshin se do te behej edhe adjutant personal dhe i
parashikonin edhe nje karriere marramendese ne oborrin
e perandorit Nikollai i Pare, nje muaj para marteses me
zonjushen bukuroshe, kanakaren e perandoreshes, dha
doreheqje, i preu lidhjet me te fejuaren, ia fall ^ifligun e dj
te vogel se motres dhe u be murg, u mbyll ne manastir.
Ngjarja iu duk e pazakonte dhe e pashpjegueshme atyre
qe nuk kishin dijeni per shkaqet e brendshme te saj; per
vete princin, Stepan Kasatskin, perkundrazi, kjo ishte di^ka
aq e natyrshme, saqe as mund ta perfytyronte si mund te
bente ndryshe.
I ati i Stepan Kasatskit, nje kolonel garde ne iirim,
vdiq kur i biri ishte dymbedhjete vje^. Sadoqe se emes i
vinte keq ta largonte te birin nga shtepia, ajo nuk kishte si
te mos e vinte ne vend amanetin qe i la i shoqi para se te
vdiste: te mos e mbante djalin ne shtepi, por ta ^onte per
te mesuar ne shkolle ushtarake dhe ajo e goi.
Vejusha se bashku me te bijen, Varvaren, u vendosen
me banim ne Peterburg, qe te ishin sa me prane te birit
dhe ta merrnin ne dite festash.
Djali u shqua per aftesite e shkelqyera dhe per sedren
e rralle: dilte i pari ne shkolle, sidomos shfaqi dhunti te

L. N . TOLSTOI

vc(;;inta ne lenden e matematikes; u dallua gjithashtu ne

laktike ushtarake dhe ne kalerim.
Ndonese ishte pak me shtadarte nga 9'duhej, hijeshia
dhe zhdervjelltesia me te cilen e bente ^do gje, binin
menjehere ne sy, shto kem edhe sjelljen pa asnje cen te
kadedt, me perjashtim te rasteve te gjaknxehtesise.
Nuk pinte, nuk qe i dhene pas veseve, ishte shume i
drejte. Vetem nje gje e pengonte te ishte krejt shembuUor:
shperthimet e zemerimit te papermbajmr, gjate te cilave
e humbiste fare vetekontroUin e behej bishe. Nje here per
pak sa nuk eflakunga dritarja nje kadet, qe i foli me shpoti
per koleksionin e dj te mineraleve. Nje here tjeter sa
s'perfundoi fare keq: ia verviti ne surrat ekonomatit pjaten
me kotoleta, iu sul nje oficeri, dhe thone se e goditi, per
arsye se ky ia beri hasha fjalen qe i kishte dhene dhe zuri te
genjente pa piken e mrpit. Do ta kishin denuar te sherbente
si ushtar, po te mos kishte pasur perkrahjen e drejtorit te
shkolles, i cili e deboi ekonomarin dhe e mbylli ^eshtjen.
Tetembedhjete vje^, e emeruan oficer ne regjimentin
e gardes aristokranke. Perandori Nikollai Pavllovi^i e
njihte qe kur kishte qene ne shkolle, e shqoi edhe ketu ne
regjiment, keshm qe per te flitej se e kishte te hapur rrugen
per t'u here adjutant personal i carit. Dhe Kasatski e
deshironte shume nje gje te tille jo thjesht per seder, por,
kryesorja, sepse qe kur kishte qene kadet qe dhene me
mish e me shpirt, po, me mish e me shpirt, pas Nikollai
Pavllovi^it ne shkolle dhe cari shkonte shpesh tek ata, kur
ai u afrohej me hap te sigurt, te rreguUt, me gjoksin perpara
e koken lart, ku shquhej hunda me kurriz mbi mustaqet
dhe favoritet e shkurtra, i veshur me uniforme ushtarake
dhe me zerin e dj kumbues pershendeste kadetet, e bente
Kasatskin qe te provonte dritherimat e te dashuruarit, te

Art

SERGI

ngjashme me ato tpka do te provonte me vone, kur njohu

vajzen me te cilen ra ne dashuri. Ve9 enmziazmi i dashurise
per Nikollai Pavllovi^in ishte me i madh: donte t'i tregonte
besnikerine e vet te pafund, te sakrifikonte per te, te behej
theror. Dhe Nikollai Pavllovi^i e dinte se e ngjallte kete
entuziazem dhe me paramendim e shkaktonte ate. Ai
luante me kadetet, e rrethonte me ta veten, duke u sjelle
me ta here dnjesht si me femijet, here miqesisht e here tere
madheshti solemne. Per ate historine e fundit te Kasatskit
me oficerin, Nikollai Pavllovi^i nuk i tha asnje f]ale, por,
kur djaloshi iu afrua, ai me nje gjest teatror e menjanoi
dhe, si u vrenjt, e kercenoi me gisht, ndersa kur po
largohej, i tha:
- Dije mire se une gjithfka e marr vesh, por ka disa
gjera qe une nuk deshiroj t'i di. Ve^ ato jane kem.
Ai i tregoi zemren. /fa ^anoaini.^ujvrjD.
Kur kadetet qe prisnin emerimin erdhen te Nikollai
Pavilovigi per vizite, ai s'ua kujtoi te kaluaren, u tha, si
gjithmone, se per ^do rast mund t'i drejtoheshin
drejtperdrejt, i porositi t'i sherbenin me besnikeri atij dhe
atdheut, u dha fjalen se do te mbetej miku i tyre i pare. Qe
te gjithe, si gjithmone, ndiheshin te prekur, kurse Kasatski,
qe kujtonte dhe ato qe i kishin ngjare, qante me lot dhe u
bema t'i sherbente carit te dashur me te gjitha forcat. .'^
Kur Kasatski u emerua ne regjiment, e ema me te
motren erdhen ne fillim ne Moske, por me pas jeman ne
fshat. Kasatski i ndau motres gjysmen e pasurise, pjesa qe
i mbeU i mjaftonte vetem sa per ta mbajmr veten ashm si
duhet ne ate regjiment te shquar, teper luksoz, ku
sherbente.
Pamja e jashtme e tregonte Kasatskin nje oficer garde
te ri, te shkelqyer, qe do te bente karriere, kurse ne boten

L. N . TOLSTOI

c tij te brendshme ndodhte ai procesi i kokiavimr, qe e

mbante teper te tendosur, i brumosjes se karakterit. Ai
kishte nisur qe ne femijeri dhe ishte i shumanshem, por ne
thclb rrihte vetem ne nje: ^do pune qe zinte, perpiqej ta
nxirrte nga duart sa me te perkryer, bente ^mos qe ne ^do
gje ta printe vetem suksesi, qe shoqerohej me lavderime
dhe mahnitje te te tjereve. Mesimeve, pervetesimit te
dijeve i perkushtonte aq kohe e zell, sa arrinte qe ta
iavderonin dhe ta benin shembull per te tjeret. Me te
mbaruar nje pune, i pervishej tjetres. Keshm mundi te
siguronte vendin e pare ne klase; kur nje here vuri re se i
mungonte shkathtesia e nevojshme ne bisedimet frengjisht,
punoi aq me ngulm, sa arriti ta zoteronte kete gjuhe si
rusishten; kur iu vu shahut, arriti ta luante shkelqyeshem
qe kur ishte kadet.
'ho-iAirPerve^ devotshmerise kryesore - sherbimit ndaj carit
dhe atdheut - ai gjithmone vinte para vetes edhe synime
te tjere, te cileve, sado te vegjel te ishin, u perkushtohej i
ten dhe jetonte vetem per ta, derisa t'i arrinte. Por, sapo
e bente realitet nje synim, tjetri hidhte rrenje ne ndergjegjen
e tij dhe ia zinte vendin te parit. Kjo prirje e tij per t'u
dalluar, e per kete duhej arrimr me ^do kusht synimi i
vene, ia mbushte jeten. Keshm, me t'u here oficer, i vuri
si qellim vetes ta zoteronte ne persosmeri gjith^ka qe i
nevojitet nje oficeri ne detyren e tij dhe shume shpejt u be
nje oficer shembuUor, ndonese nuk mundi te ^lirohej nga
ajo gjaknxehtesi e papermbajtur, qe s'i shqitej. Prape
gjaknxehtesia u be shkaktare e sa e sa ngjarjeve aspak te
hijshme, qe s'kishin si te mos e demtonin.
Nje here, kur gjate nje bisede ne shoqerine e larte,
vuri re mangesi ne arsimin e vet te pergjithshem, vendosi
te merrej me plotesimin e tij; iu vu iibrave dhe e arriti ate

A T SERGI

qe donte. Pastaj iu mbush mendja te shkelqente ne

shoqerine e larte, te zinte vend nderi ne te. Mesoi te
kercente shkelqyeshem dhe s'kaloi shume kur zune ta fironin
ne ballo e darka, ku mblidhej ajka e shoqerise mondane.
Por edhe kjo arritje nuk e kenaqte. Ishte mesuar te qe
gjithmone i pari, kurse ne kete mjedis nuk ndihej aspak i
tille.
Shoqeria e larte atehere perbehej, dhe une mendoj se
gjithmone e gjithkund perbehet, nga kater Uoje njerezish:
1) nga ata qe jane te pasur dhe oborrtare; 2) nga ata qe
s'jane te pasur, por qe jane Hndur e rrimr prane oborrit;
3) nga te pasurit qe hiqen si oborrtare; dhe 4) nga ata qe
nuk jane as te pasur e as oborrtare, por qe hiqen si te tille.
Kasatski nuk u perkiste te pareve. Ate me kenaqesi
do ta pranonin ne dy llojet e fundit. Kur po gatitej te futej
ne shoqerine mondane, i vuri qellim vetes te lidhej me nje
grua te asaj shoqerie dhe, ndonese per te kjo ishte di^ka e
paprimr, e arriti shpejt nje gje te tille. Ve? po aq shpejt
vuri re se rrethi i njerezve ku vertitej ishte i shkaUes se
ulet, se kishte rrethe te larta oborrtaresh ku, ndonese ate
edhe e pranonin, ndihej i huaj. Me te tregoheshin te
sjeilshem, por menyra si i qendronin atij i thoshte se ata
ishin te vetet me njeri-tjetrin, kurse ai nuk ishte i tyre, dhe
Kasatskit i lindi deshira qe dhe ai te behej njeri i tyre. Per
kete duhej ta arrinte emerimin adjutant i carit, dhe nje
emerimi te tille ai e priste, ose te martohej ne rrethin e
tyre. Mori vendim t'i fiitej me zell arritjes se ketij synimi.
Ia vuri syrin nje bukurosheje, nje oborrtareje qe jo vetem
ishte njeri i brendshem ne ate shoqeri ku donte te futej,
por ishte nga ato, te cilen benin ^mos ta afronin perfaqesues
nga me ne ze te shoqerise mondane, shtyllat e saj. Kjo
ishte kontesha Korotkova. Kasatski zuri t'i vertitej jo

10

L. N . TOLSTOI

vclcm per hir te karrieres; ajo ishte jashtezakonisht

tcrhcqese, dhe ai fare shpejt e dashuroi. Ne fillim ajo i
qendroi shume ftohte, por pastaj befas 9do gje ndryshoi,
nisi t'i sillej me dashuri, ndersa nena e saj me kembengulje
te ve^ante zuri ta ftonte per vizite.
Kasatski i kerkoi doren, qe u pranua. Ate e habiten
lehtesia me te cilen e arriu kete lummri dhe disa shenja te
ve^anta, te ^uditshme, qe vuri re ne sjelljen e nenes dhe te
se bijes. U dashurua marrezisht pas saj dhe iu verbuan
syte, prandaj nuk pa e as degjoi per ate qe e dinte mbare
qyted: e fejuara e dj kishte ndonje vit qe ishte dashnore e
Nikollai Pavllovi^it.
Dy jave para dites se cakmar per martesen, Kasatski
ishte ne Carskoje Sello, ne vilen e se fejuares. Ishte nje dite
e nxehte maji. Te fejuarit, pasi sheUten ne kopsht, u ulen
ne nje stol nen hijen e nje bliri. Meri ishte vecanerisht e
mire me ate fustanin prej mendafshi te bardhe. Dukej
misherim i pafajesise dhe i dashurise. Rrinte here kokulur,
here duke ia hedhur syte bukuroshit trupmadh, qe i fliste
me shume delikatese e ndjenje dhe qe e maste ^do levizje,
sikur te kishte frike mos e cenonte, mos e perdhoste
pastertine engjellore te se fejuares. Kasatski ishte nga ata
njerez te viteve dyzet, qe sot nuk jane me, njerez qe vetes
ia lejonin me ndergjegje te paster dhe nuk beheshin
gjykates te vetvetes per mekate ne punen e seksit, por nga
bashkeshortja kerkonin ideale qiellore dhe kete pasterd
qiellore e quanin se e kishte ^do vajze e rrethit te tyre,
prandaj ashm edhe silleshin me to, si me qielioret. Ne kete
shikim te ceshtjes kishte shume gjera te padrejta dhe te
demshme, keshm burrat ua lejonin vetes shthurjen, por

ATE

SERGI

11

persa u perket grave, ky shikim, qe dallon kryekeput nga

ai i te rinjve te sotem, te cilet e konsiderojne vajzen si
femer qe kerkon mashkull, pra nje shikim i tille, mendoj,
ishte dobiprures. Vajzat, kur gjenin nje pergjerim te tille
hyjnor, perpiqeshin te ishin pak a shume perendesha. Kete
pikepamje per gruan e ndante edhe Kasatski, ai me kete
sy e shihte Korotkoven. Ate dite ndihej vecanerisht i
dashuruar pas saj, nuk provonte asnje tundim fizik,
perkundrazi, e shihte e pergjerohej per te, si per di^ka te
paarritshme.
U ngrit ashm shtatiarte e trupderdhur dhe qendroi
para konteshes Korotkova, duke i mbeshtemr te dyja
duart mbi dorezen e shpates.
- Une vetem tani e njoha tere ate lummri qe mund te
provoje njeriu. Dhe lummria ime jeni ju, je ti, - i tha duke
buzeqeshur me droje. - Ti ma fale ate!
Ishin ne ate shkalle njohjeje, kur te folurit me "ti"
nuk ishte here ende i zakonshem dhe ai, qe vetem e
adhuronte, e kishte tmerresisht te veshtire t'i drejtohej me
"ti" ketij engjelli.
- Une e njoha veten fale... teje, vura re se jam me i
mire nga 9'kam menduar.
- Kete e di prej kohesh, prandaj dhe ju dashurova.
Nje bilbil ia mori kenges aty afer, gjethnaja e njome
feshferiu nga puhiza ledhamese.
Ai i mori doren dhe ia puthi, pika loti iu duken mbi
qepalla. Ajo e kuptoi se ai e falenderonte per fjalet e thena,
se e dashuronte. Ai beri disa hapa heshturazi, pastaj iu
afrua dhe u ul.
- Ju e dini, ti e di, e po njelloj eshte. Une te jam afruar
jo pa interes, kam dashur te kem lidhje me shoqerine e
larte, por pastaj... Sa e paperfillshme eshte kjo ne krahasim

12

L. N . TOLSTOI

me ty, kur te njoha ty. Nuk me merr inat per kete?

Ajo nuk iu pergjigj dhe vetem e ^iku me dore doren
e tij.
Ai e kuptoi domethenien: "Jo, nuk te marr inat".
- Po ja, ti the..., - ai u step, kjo iu duk si shume e
guximshme, - ti the se me dashuron e une te besoj, por,
me fal te lutem, pervec kesaj ka edhe di^ka tjeter qe ty te
shqeteson dhe te pengon. <^'te jete valle?
"Po, o tani, o kurre, - mendoi ajo. Ai, sido te jete,
do ta marre vesh. Tani ai s'ka per te ikur. Por sikur te ike,
kjo do te ishte e tmerrshme"!
Dhe ajo, me nje shikim prej te dashuruare, e
mbeshtolli terefigurene tij te madhe, fisnike, te fuqishme.
Tani ajo e donte me shume se NikoUain dhe, po te mos
perzihej ne kete mes qenia e tij si perandor, nuk do ta
kembente kurre Kasatskin me ate.
- Me degjoni, ju lutem. Une nuk mund ta fsheh te
verteten. Duhet t'jua them te gjitha. Ju do pyesni ^fare?
Po ja, qe kam dashuruar.
Ajo vuri doren e saj mbi te tijen, duke iu lutur ta
falte.
Ai heshti.
^..;,v
- Doni te dini cilin? Ate, Lartmadherine.
- Ne te gjithe e duam; e marr me mend qe ju ne
institut...
- Jo, me vone. Ishte nje ndjenje qe kaloi shpejt. Por
une duhet t'ju them ...
- E cfare, pra?
-Jo ashm, thjesht.
, ;
Ajo mbuloi fytyren me duar.
i ':
- Si? Keni qene e tij ?

Ajo heshti.
- . "< :. ;;

Ari.

SERGI

13

Ai brofi dhe, i zbehte si vdekja, me mollezat e faqeve

qe i dridheshin, qendroi para saj. Iu kujma tani se me ^fare
perzemersie e pershendeti Nikollai PavUovi^i, kur e takoi
ne bulevardin e Neves.
- O Zot, c'kam here, Stiva!
- Mos me prekni, mos! O, ^fare dhimbje!
Ai u kthye dhe eci per nga shtepia. Ne shtepi takoi te
emen.
- Q'keni keshm, princ? Une... - Ajo heshti kur e pa ne
fytyre. E kishte te kuqe flake, mend i teptiste gjaku.
- Ju e dinit dhe me perdoret per ta mbuluar. Po te
mos ishit femra, - bertiti, ngriti mbi koken e saj grushtin e
tij te rende dhe, pasi u kthye ne vend, doli me vrap.
Sikur ai, qe kishte qene dashnor i te fejuares se tij, te
ishte nje njeri tjeter, do ta kishte vrare ne vend, por ky
njeri ishte cari i adhuruar
Te nesermen kerkoi lirim, u shtir i semure, qe te mos
shihej me njeri dhe shkoi ne fshat.
Veren e kaloi aty dhe u mundua t'i vinte ne vije punet
Kur vera mbaroi, nuk u kthye ne Peterburg, por shkoi ne
manastir dhe u be murg. Ne letrat qe i shkruante, e ema u
perpoq ta ndalonte te bente nje hap aq vendimtar. Ai i
P^'^gjigj^j se devotshmeria per t'iu perkushmar Zotit, ishte
arsyeja me e larte dhe se kete e ndiente ne veten etij.Vetem
e motra, vajze krenare dhe sederlie si i vellai, e kuptonte.
Ajo e kuptonte se ai zgjodhi rrugen e manastirit per
te qene me lart se ata, qe deshen t'i tregonin se qendronin
me lart nga ai. Dhe ajo e kuptonte drejt. Duke u here
murg, ai i thoshte botes se e perbuzte gjith^ka, qe te tjereve
u dukej aq e rendesishme, sic^ i dukej edhe atij vete
asokohe kur sherbente, dhe se nderkohe po ngrihej ne nje
te tille lartesi te re, nga ku mund te shihte nga lart - poshte

14

L. N . TOLSTOI

ata njerez qe me pare i kishte adhuruar. Por nuk ishte vetem

kjo ndjenje, si^ mendonte e motra, Varenjka, qe e shtynte.
Jetonte tek ai edhe nje ndjenje e mirefillte fetare, kete
Varenjka nuk e dinte, e pleksur me ndjenjen e krenarise
dhe me deshiren per te qene kudo i pare. Se bashku, ato e
shtyne ne kete hap. Zhgenjimi ndaj Merit (se fejuares qe e
perfytyronte nje engjell te vertete) dhe fyerja qe i bene,
ishin aq te fuqishme, sa e hodhen ne krahet e deshperimit
dhe deshperimi hdhej me idhulhn, me besimin naiv
femijeror, qe kurre ndonjehere me pare nuk ia kishin
cenuar.

Kasatskin e pranuan ne manastir diten e Pokrovit.

Igumeni i manastirit ishte nje oborrtar, njeri i men^ur
dhe i dimr, qe i perkiste gjenerates se murgjve me zanafiUe
nga Vallahia; ne zakonin >i tyre ishte nenshtrimi i perulur
ndaj atij, qe zgjidhej si i D ire dhe mesJmdhenes.
Igumeni ishte nxenes te urteve ne ze, Amvorosit
dhe Makarit. Para ketij igumeni Kasatski perulej si para
nje udheheqesi shpirteror.
Perve? ndjenjes se vetedijes per epersine mbi te tjeret,
ndjenje qe Kasatski e provonte ne gdo hap qe bente ne
manastir, ashtu si ne ^do pune tjeter, edhe ketu atij i
mbushej zemra nga gezimi i pashprehur kur arrinte nje
perkryerje me te larte, si te trupit, ashm dhe te shpirtit.
Ashm si ne regjiment, ku ishte jo thjesht nje oficer pa asnje
te mete, por i tille qe bente me shume sa 9'kerkohej, duke
e zgjeruar vazhdimisht kornizen e perkryerjes, edhe si
murg perpiqej te ishte i perkryer: gjithmone punetor,
kokulur, i perkore, i bute, i paster jo vetem ne veprime,
por edhe ne mendime, i persosur dhe i bindur. Sidomos

ATE

SERGI

15

kjo veti e fundit, ashm si edhe prirja per te qene i perkryer,

ia lehtesonin te jetuarit. Vertet qe shume kerkesa te jetes
se murgut ne nje manastir si ky, te mbushur plot me
vizitore, ai s'i kishte per zemer, por ^do ngasje qe i vinte
nga kjo jete, ai e asgjesonte duke u bindur: "S'eshte puna
ime te arsyetoj, puna ime eshte te mos luhatem ne
plotesimin e detyrimeve, qofte kur qendroj para epitafit,
apo kur bej detyren e psaltit, apo merrem me llogarite e
fjetoreve". Qdo mundesi per te ndyshuar menjanohej ne
cast, apo nepermjet bindjes ndaj igumenit. Po te mos
kishte qene bindja, ate do ta rendonin edhe zvargia, edhe
mefshtesia e sherbesave fetare, edhe varavingot e
vizitoreve, edhe huqet e liga te vellazerise, por tanime te
gjitha keto jo vetem kaperceheshin hareshem, por ishin
per te ngushellim dhe perkrahje. "Nuk e di se perse duhen
degjuar disa here ne dite te njejtat lutje, por e di se ato
jane te nevojshme. Dhe kur e di se jane te nevojshme,
ndiej gezim ne to, - ia perseriste vetes". Igumeni i tha se,
ashtu si nevojitej ushqimi trupor per te mbajmr gjalle jeten,
ashtu nevojitej edhe ushqimi shpirteror - lutjet kishtare per te mbajtur gjalle jeten shpirterore. Ai e besonte kete,
dhe ne te vertete sherbesat kishtare, vecanerisht ato te
mengjeseve kur ai mezi ngrihej, i jepnin nje prehje te,
vertete dhe e ngazellenin. Ngazellimi buronte nga vetedija
e bindjes dhe nga mosdyshimi ne veprimet qe kryente, te
paracaktuara nga igumeni i manastirit. Bukuria e jetes ishte
per te jo vetem nenshtrimi gjithnje e me i plote i vullnetit,
perulesia qe sa vinte e i shtohej, por edhe perqafimi i te
gjithe virtyteve te krishtcre, te cilet, kohet e para, iu duken
lehtesisht te pervetesueshem. Qifligun ia dha te terin motres
dhe nuk ndjeu fare keqardhje per te, nuk ndiente ne veten
c tij dembelizem cifligari. Pajtimi me me te uletit i jepej

16

L. N . TOLSTOI

lehte dhe e ngazellente. Madje edhe fitorja mbi mekatin e

epshit, si nje ngjarje marramendese, u arrit shpejt. Igumeni
e paralajmeroi posa^erisht te ruhej nga ky mekat, por
Kasatski ndihej i gezuar qe qe i ^liruar prej tij.
E mundonte vetem kujtimi i se fejuares. Dhe jo thjesht
kujtimi, por perfytyrimi i gjalle i asaj qe mund t'i ndodhte,
po te mos i kishte prere me te marredheniet. Padashur i
dilte para syve favoritja e Lartmadherise, me te cilen ishte
njohur dhe do te martohej: ajo do te ishte nje grua e
mrekuUueshme, nene e femijeve; burri do te kishte nje
detyre te rendesishme, do kishte edhe pushtet, edhe
nderime, edhe nje grua te mire, tashme te penduar. |
Kur ishte ne minuta te mira, keto mendime nuk e
mrbuUonin. Perkundrazi, ne kesi ^astesh ndihej i gezuar
qe i hoqi qafe keto tundime. Por kishte minuta kur,
paprimr, te gjitha ato qe ia mbushnin jeten, i mbulonte
mugetira; jo se pushonte se besuari, por pushonte se pari,
nuk i grishte dot ne veten e tij keto perfytyrime, ndersa
kujtimetdhe, e tmerrshme te thuhet, pendimi per ate qe
beri, e pushtonin te terin.
Ne kesi ^astesh kishte veten nje shpetim degjesen.
Zihej me pune dhe u perkushtohej tere diten lutjeve. Ai,
si zakonisht, falej, blatonte lutje, madje edhe me shume se
zakonisht, por falej me trup, shpirti mungonte. Dhe kjo
zgjaste tere diten, nganjehere dy, e mandej kalonte vetiu.
Po ajo dite, ose ato dy dite ishin te tmerrshme. Kasatski e
ndiente se nuk ndodhej as nen pushtetin e vetes e as nen
ate te Zotit, por nen ate te nje te huaji. Dhe gjith^ka qe
mund te bente dhe bente ne ate kohe ishte ajo qe i
keshillonte igumeni: me cdo kusht te mbahej ne ate gjendje,
ne te cilen ndodhej, te mos vepronte, te priste. Ne kesi
rastesh Kasatski ne pergjithesi jetonte jo me vuUnetin e

AT

SERGI

17

tij, po me ate te igumenit dhe ne kete degjese permbahej

nje amshim i ve^ante.
Keshm i kaloi jeta Kasatskit ne manastirin e pare, ku
kishte hyre para shtate vjetesh. Ne fundin e vitit te tete u
pranua hijeroate me emrin Sergi. Ai dhe me pare e kishte
provuar 9'eshte ngushtimi i madh dhe entuziazmi
shpirteror kur merrte kungaten; tani kur i rastiste t'i bente
vete sherbesat, te meshonte vete, e ndiente veten te
mallengjyer deri ne lot. Ve^, me kohe, kjo ndjenje erdhi
duke u fashimr dhe, kur nje here iu desh te meshonte ne
nje gjendje shpirterore aspak te mire, shpirterisht i rene, e
kjo gjendje erdhi e iu perserit, enmziazmi shpirteror nisi
t'i shuhej ne menyre te dukshme dhe i mbeti vetem forca
e zakonit.
Keshm ne vitin e shtate te jetes ne manastir, Sergi
ndihej i merzimr. Ate qe duhej mesuar, ate qe duhej arrimr
- ai e arriti, dhe kem s'kishte 9'te bente me.
Nderkohe gjendja e pergjumur sa vinte e behej me
zoteruese. Mori lajmin e vdekjes se te emes, degjoi per
martesen e Merit. Qe te dy keta lajme i priti me
gjakftohtesi. Tere vemendjen, tere forcat i kishte
perqendruar ne ceshtjet e botes shpirterore.
Ne vitin e katert te jetes se murgut, arkimandriti e
perkedheli se tepermi me vemendjen qe i kushtoi, dhe
igumeni e keshilloi te mos e kundershtonte ngritjen ne
detyre, po t'ia ofronin. Dhe atehere ambicia e murgut,
kjo veti aq e shemmar e tyre, nxori krye tek ai. E ^uan ne
nje manastir qe ishte prane kryeqytetit.
Deshi te kundershtonte, por igumeni e urdheroi te
pranonte. E pranoi emerimin, u pershendeten me igumenin
dhe u vendos ne manastirin tjeter.
Qendrimi ne kete manastir kryeqyteti shenoi nje

18

L. N . TOLSTOI

ngjarje te rendesishme ne jeten e Sergit. Ngasje gjithfareshe

i vinin nga te Icater anet, dhe tereforcate veta i perqendroi
ne perballimin e tyre.
Ne manastirin e meparshem ngasja prej seksit
femeror pak e mundonte, ndersa kem ajo nisi te vepronte
me nje force te tmerrshme dhe puna arriti deri aty, saqe
mori nje shfaqje te percakmar qarte. Ishte nje zonje e
njohur per sjelljen e saj jo te mire qe filloi t'i vardisej ate
Sergit. Ajo vete u fut ne bisede me te dhe iu lut qe t'i
bente nje vizite. Sergi e kundershtoi rrepte, por u tmerrua
nga shfaqja krejt e percakmar e deshires qe ndjeu. Dhe u
tremb aq shume, sa i shkoi per keshillim igumenit, po s'u
mjafma me kaq. Qe te sigurohej perfundimisht, duke e
mposhmr mrpin qe ndiente, third ndihmesin e vet te ri
dhe, pasi i tregoi per dobesine qe po provonte, iu lut te
mos ia shqiste syte, te mos e linte te shkonte gjetiu perve^
ne sherbesa dhe degjesa.
Edhe nje ngasje tjeter e madhe e shqetesonte Sergin:
igumeni i ketij manastiri, nje njeri mondan e i shkathet, qe
e kishte veshur rroben e klerikut sa per karriere, ishte njeri
qe nuk e honepste dot. Sadoqe e detyronte veten, Sergi
nuk po e mposhtte dot kete ndjenje. Ai i perulej, por ne
thellesi te shpirtit vazhdonte ta denonte. Dhe kjo ndjenje
e keqe nuk menoi te shperthente jashte.
Ishte viti i dyte i qendreses se tij ne kete manastir.
Ndodhi keshtu: Diten e Pokrovit u meshua ne kishen e
madhe. Kishin ardhur shume besimtare. Meshen e nxori
vete igumeni. Ate Sergi kishte qendruar ne vendin e tij te
zakonshem dhe po falej, domethene ndodhej ne ate gjendje
lutjeje te brendshme, ne te cilen ndodhej kurdohere ne
kohen e sherbesave e sidomos kur ato beheshin ne kishen
e madhe, ku meshen e nxirrte ai. Shkaktare te kesaj lufte

AT

SERGI

19

te brendshme ishin vizitoret, zoterinjte, por sidomos

zonjat. Ai bente ^mos te mos i vinte re, te mos ishte ne
dijeni te asaj ^ka ndodhte perreth: te mos shihte sesi vinin
te percjella nga ushtaret qe, duke shtyre popuUin, u hapnin
rrugen, sesi zonjat u tregonin njera tjetres murgjit,
shpesh edhe ate vete, si murg bukurosh qe ishte. Duke i
ulur, si te thuash, grilat e vemendjes, ate Sergi perpiqej te
mos shihte asgje, perve^ ndri^imit te qirinjve te
ikonostasit, ikonave dhe atyre qe sherbenin; te mos
degjonte asgje, perve^ fjaleve te lutjeve te kenduara dhe
te shqipmara, dhe te mos provonte asnje Uoj ndjenje tjeter,
perve^ vetemohimit per vetedijen e plotesimit te detyres,
ndjenje qe ai e perjetonte gjithmone kur degjonte dhe
perseriste per te saten here lutjet.
Ai ndalonte, perkulej, bente kryqin sa here qe duhejhere dhe dridhej ne ate luften e tij te brendshme, duke u
dhene here pas denimit gjakftohte, here pas paqtimit me
vetedije te mendimeve dhe te ndjenjave vetjake; sakaq
epitropi Nikodim, nje tjeter mndim i madh per ate Sergin
- Nikodimin, ai pa dashjen e vet e cilesonte si sahanlepires
hipokrit te igumenit iu afrua dhe, me nje perkulje te
thelle sikur do ndahej dyshas, i tha se igumeni deshironte
ta kishte prane vetes ne altar. Ate Sergi u mbeshtoll me
zhgunin, veshi kamillafin dhe cau i kujdesshem permes
besimtareve.
- Use, regarded d droite, c'est lui^^ - i erdhi ne vesh nje ze
gruaje.
- Ou, ou? II n'estpas tellement beau\
E dinte se po flisnin per te. Ai i degjoi dhe, si ngahere.
' tj'^, shiko djaihtas, eshte ai.
Ku, ku? Nuk eshte dhe aq i bukur.

20

L. N . TOLSTOI

ne gastet e ngasjes, perseriste fjalet: "Dhe mos na 90 ne

ngasje". Uli koken dhe syte, kaloi prane amvones dhe,
pasi la menjane psaltet qe po kalonin ne ate kohe para
ikonostasit, u fut ne dyert e veriut. Me te shkelur ne altar,
si? e lypte zakoni, kryqezoi duart dhe u perkul duke u
palosur dyshas para ikones, pastaj ngrid kryet dhe pa nga
igumeni, ndersa dike tjeter, qe qendronte prane dj, vetem
sa e fshiku me bisht te syrit dhe nuk iu drejma.
Igumeni, veshur me rrobat e meshes, qendronte te
muri; kishte nxjerre jashte duart topolake, si mafishe, dhe
i kishte mbeshtetur mbi barkun e fryre; duke ferkuar
gajtanin e rases, buzeqeshte dhe di^ i thoshte ushtarakut
te veshur me uniforme gjenerali, me shenja dhe mja, te
cilat tani po i veshtronte ate Sergi me ate syrin e tij te
mesuar te ushtarakut. Ky ishte nje ish-komandant i
regjimentit te tij, por qe tani, me 9'dukej, zinte nje post te
rendesishem, dhe ate Sergi e vuri re menjehere se igumeni
kete e dinte dhe i jepte kenaqesi nje gje e tille, ndaj dhe i
shkelqente fytyra e ngjallme me gjithe togen. Ate Sergi e
ndjeu veten te fyer dhe te hidheruar, dhe kjo ndjenje erdhi
e u forcua kur degjoi nga goja e igumenit se e pad thirrur
ate Sergin vetem per te kenaqur kureshtjen e gjeneralit
per te pare ish-kolegun e tij, sic u shpreh ai.
- Gezohem shume qe ju shoh me kete pamje engjelli,
- i tha gjenerali duke i zgjamr doren. - Shpresoj se s'e
keni harruar shokun maj te vjeter.
Edhe fytyra e igumenit, e kuqe dhe e qeshur, sikur e
miratonte ate ^ka tha gjenerali, edhe fytyra e mbajtur me
kujdes e gjeneralit me ate buzeqeshjen e tij te vetekenaqur,
duhma e veres qe dilte nga goja e tij sa here qe shfrynte
dhe era e duhanit qe kuterbonin favoritet, te gjitha keto e

ATE

SERGI

21

bene te pelciste ate Sergin. Ai iu perkul edhe njehere

igumenit dhe i tha:
H-;
- Hiresia juaj urdheruat te me therrisnin? - Dhe sakaq
beri nje ndalese, duke shprehur me pamjen e fytyres dhe
pozen e trupit pyetjen: perse?
Igumeni iu pergjigj:
,. ,i. - Po ja, qe te takoheshit me gjeneralin.
- Hiresi, une u largova nga bota qe t'u shpetoj
tundimeve te saj, - i tha dylle i verdhe e me buzet qe i
dridheshin. - E perse me detyroni t'u nenshtrohem atyre?
Ne kohe lutjeje dhe ne shtepine e Perendise!
, - Shko, shko, - i tha igumeni i vrenjmr dhe tere inat.
Diten tjeter ate Sergi i kerkoi ndjese igumenit dhe
vellazerise se manastirit per krenarine, por, pas nje nate
qe e kaloi ne falje, vendosi te ikte qe andej, per kete iu
drejma me lutje igumenit te manastirit nga ku kishte ardhur
qe ta pranonte te kthehej aty. I shkroi se e ndiente veten te
dobet dhe te pazotin per te luftuar i vetem kunder
tundimeve pa pasur ndihmen e tij te urte. I foli se ishte
penduar per krenarine qe kishte shfaqur. Pas pak i erdhi
nje leter nga ai igumen, ku thuhej se tere e keqja qendronte
ne krenarine qe e mundonte. Ky i shpjegonte se
shperthimi i zemerimit i kishte ardhur jo ngaqe s'qe i
bindur se kishte hequr dore nga nderimet laike per hir te
Zotit, por nga krenaria per t'u dukur se ja de kush jam
une, une s'kam nevoje per asgje. Ja perse nuk e duroj dot
sjelljen e igumenit. Une e kam perbuzur ^do gje ne emer
te Zotit, kurse mua me tregojne si te isha egersire. 'Vo ta
kishe perhut^r lavdine ne emer te Zotit, ti do te kishe duruar.
Hnde nuk eshte shuar ne shpirtin tend krenaria e laikut Kam
menduar per ty, i vogli Sergi, ijam falur Zotit per ty dhe ja ^'me
yshti ai:jeto si me pare dhe nenshtrohu. Ka disa dite qe m'esuam se

22

L. N . TOLSTOI

ATE

SERGI

23

ne nje manastir te vogel, te thelle, nderroijete osh'enari llarion. jetoidhjete vjorste' jashte qytetit, u ndalen dhe u mblodhen
ai aty tetembedhjete vjet Igumeni i Tambovit pyet nese ka deshire koke me koke per te vendosur c'te benin me tej: te
ndonje nga velle^erit te shkoj'e atje. Dheja, kjo letra jote. Drejtoju vazhdonin rrugen apo te ktheheshin nga kishin ardhur.
- Po kjo rruge per ku te 9on? - pyeti Makovkina,
me lu^e ate Paisit ne manastirin e Tambovitper ta ^ene ti qeline e
bukuroshja e shkurorezuar.
Ilarionit. Jo se ti mund ta ^vendesosh Ilarionin, por ty te duhet
- Per ne Tambino. S'eshte ve^se nja dymbedhjete
vetmia, qe ta shtrosh krenarine. Zoti qofte me ty"!
vjorste larg qe ketej, - tha avokati qe i vardisej Makovkines.
Sergi iu bind fjaleve te letres, ia tregoi ate igumenit te
kemshem dhe, pasi mori pelqimin etij,ia ktheu manastirit
- E po pastaj?
qeline e vet me 9'kishte tjeter dhe u nis per ne humbetiren
- Pastaj per ne L . . . permes manastirit.
e Tambovit.
- Manastiri ku eshte ai, ate Sergi?
Ketu, i pari i manastirit, nje qeverises i zoti me
-Po.
prejardhje prej tregtari, e priti Sergin qete dhe dijesht dhe
- Zonja! Zoterinj! Nisemi drejt e te Kasatski! Ne
e coi ne qeline e Ilarionit, i caktoi nje murg per kujdestar
Tambino bejme nje pushim, hame digka.
dhe pastaj, me kerkese te Sergit, e la vetem. Qelia ishte
- Po do te na zere nata ne rruge.
nje guve e hapur ne mal. Aty e kishin varrosur dhe Ilarionin.
- S'ka gje, do ta kalojme naten te Kasatski.
Ne pjesen e saj te mbrapme ishte varrosur Ilarioni, ne te
- Keshtu bejme, se aty eshte hoteli i manastirit dhe
perparmen Idshte nje kamare per te fjetur, nje dyshek me
s'eshte i keq. Kam qene kur mbrojta geshtjen e Makinit.
kashte, nje tryeze dhe rafti me libra e ikona. Te dera e
- Jo, une do te fle te Kasatski.
daljes ishte nje tryeze prej derrasash te pazdruguara; aty,
- E po kjo eshte e pamundur, sado e gjithepushtetshme
nje here ne dite, nje murg linte buken e sjeUe nga manastiri.
qe jeni e qe ju njohin te gjithe.
Dhe ate Sergi u be oshenar.
- E pamundur? Veme bast.
Javen e bardhe te vitit te gjashte te jetes se Sergit si
- Veme. Po te arrini te flini tek ai, ju jap 9'te me
oshenar, nga qyteti i aferm, pas petullave dhe karnavaleve,
kerkoni.
nje grup miqsh nga paria e qytetit, burra e gra, tere shend
- A- discretioff.
e vere u nisen per shetitje me trojka.
- Edhe ju, po ashtu!
^y.u^. -yS^'.^ ;a'-rivr
Shoqeria perbehej nga dy avokate, nje ^ifligar i pasur,
- E po, mire. Shkojme.
nje oficer dhe nga kater gra. Njera ishte e shoqja e oficerit,
Kush ngiste trojkat, hodhi nga nje gote vere. Te tjeret
tjetra e cifligarit, e treta ishte beqare, motra e cifiigarit,
iixoren kutine me torta dhe me karamele per te shoqeruar
kurse e katerta ishte nje bukuroshe e shkurorezuar, teper
veren. Zonjat i mbeshtollen me qyrke gezofi te bardhe. U
e pasur dhe huqelie, qe jo rralle e habiste dhe e turbullonte
' Masi- /atesie ruse = 1.06 km
qytetin me te papriturat qe shkaktonte.

Sbohim e bejme
Koha ishte e mrekuUueshme, rruga si sini. Bene nja

24

L. N . TOLSTOI

hengren nje hop se cila trojke do te printe dhe njeri, me i

shkatheti e me i riu, me nje levizje teftirishmefshikulloi
ajrin me kamxhik, u grahu kuajve dhe u derdh perreth
tingellima e zilkave dhe zhaurima e rreshqiteseve mbi
debore.
Trojkat dridheshin lehte dhe lekundeshin, kuajt e
mbrehur mire vraponin me hap te lehte, te hareshem,
rruga e shtruar si e vajisur vraponte me shpejtesi mbrapa,
kamxhiku hera-heres ^ante ajrin furishem, avokati dhe
oficeri, qe rrinin kundruall njeri-tjetrit, di<p i molloisnin
fqinjes se tyre, Makovkines, kurse ajo, e mbeshtjelle si duhet
me qyrkun e bute, rrinte e paievizur dhe mendonte: "Te
njejtat gjera perseriten dhe qe te gjitha te kallin krupen:
po ato fytyra te farfurinjta e te kuqe, era e veres dhe e
duhanit qe te zene frymen, po ato familje, po ato mendime
dhe gjith^ka vertitet rreth e qark ndyresires. Dhe sa te
kenaqur qe ndihen, kane besim te pamndur se ^do gje qe
bejne, u duket se vetem keshm duhet te jete dhe jane gad
qe keshtu te vazhdojne e te jetojne derisa t'u vije vdekja.
Kurse une nuk mundem me. Me mbyti merzia. Me duhet
di^ka e tille, qe t'i prishe, t'i permbyse te gjitha keto. Ja, te
themi, si ajo qe ndodhi me ata qe shkuan ne Saratov dhe
ngrine rruges. Q'do te kishin here valle keta tanet? Si do
te silleshin? Me siguri si ca te poshter. Secili do te mendonte
per veten. Po edhe une ama me te njejten monedhe do
t'ua shperbleja. Ve^ une, sidoqofte, jam e bukur. E kete
ata e dine mire. Po ky murg valle? Si, a thua ai kete tanime
te mos e kuptoje? S'eshte e vertete, eshte digka e
pamundur, ata kete e kuptojne. Si me ndodhi ne vjeshte
me ate kadetin. (^'budalla qe ishte..."
--^
- Ivan NikoUajevi^! third ajo befas.
- (^'urdheroni?

Art

SERGI

25

- Sa vjec eshte ai?

- Kush?
- E po Kasatski, de.
- Me duket i ka kaluar te dyzetat.
- E si, ai qe te gjithe ata qe i vene i mirepret?
- 1 pret te gjithe, por jo gjithmone.
- M'i mbuloni pak kembed Jo ashm! Sa i ngathet qe
jeni! He, de he, m'i puthitni mire! Dhe mos m'i shtrengoni
ashm, s'ka perse.
Keshm mberriten afer pyllit ku gjendej qelia.
Ajo zbriti dhe u tha qe te iknin. Trojkat u nisen dhe
ajo, e veshur me peU^en e bardhe, te bute, beri udhe neper
shtegun e pyllit. Avokati zbriti dhe po e ndiqte me sy.
Ate Sergi jetonte prej gjashte vjetesh si jeremi. Ishte
dyzet e nente vje^. Bente nje jete te veshtire. Jo shkaku i
kreshmeve dhe i agjerimeve e as 1 lutjeve ato ate nuk e
mundonin, por per arsye te luftes se brendshme, lufte, qe
per te ishte krejt e paprimr. Dy ishin mndimet, me te cilet
luftonte: dyshimet dhe epshi. Dhe qe te dy keta armiq i
versuleshin bashkerisht. Atij i dukej se ata ishin dy armiq
te ndryshem, nderkohe qe ishte nje i vetem. Sapo
asgjesohej dyshimi, asgjesohej dhe epshi. Kurse ai
mendonte se keta ishin dy djaj te ndryshem dhe luftonte
kunder tyre ve^ e ve^.
"O Zoti O Zot! - thoshte me vete. - Pse nuk me
mbush te terin me besim. Mire epshi, kunder tij kane
lufmar shen Andoni edhe te tjere, por besimi. Ata e kishin
ate, kurse mua minuta te tera, ore, dite me kalojne pa e
pasur. (J'duhet gjithe kjo bote, tere kjo bukuri e saj, kur
ajo eshte mekateshume dhe prej saj do hequr dore? E perse

26

L. N . TOLSTOI

e velesit ti kete tundim? Tundim? Por valle a nuk eshte

mndim kjo deshira ime per t'u arratisur nga gezimet e botes
dhe orvatja per te gatimr di^ka atje ku ndoshta s'ka asgje?"
Ia tha kete vetes dhe e pushtoi tmerri, neveria per veten.
"Ah, i poshted Ah, i ndyre! Rreh te jesh edhe shenjtor"! nisi ta shante veten. Dhe ra ne gjunje te falej. Por sapo filloi
lutjen, iu shfaq para syve vetja, si^ ishte ne manastir: me
kamillaf, me rase, me pamje madheshtore. Dhe mndi koken.
"Jo, nuk eshte kjo, ajo qe me duhet. Kjo eshte nje genjeshter.
Te tjeret edhe mund t'i genjej, por ama jo veten time, jo
Zotin. Une nuk jam nga ata madheshtoret, une jam i mjere,
jam qesharak". Kapi ^ipat e rases, mbuloi kembet e
dobesuara ne benevreket. Dhe buzeqeshi.
Pastaj i leshoi ^ipat e rases dhe nisi te lexonte lutje, te
bente kryqin e te perkulej. "Mos valle ky shtrat do te jete
varri im"? - shqiptoi. Dhe si te ishte vete djalli qe po i
fliste, vazhdoi: "Shtrati vetmitar vertet eshte varr.
Genjeshter". Dhe iu fanit gjoksi i vejushes, me te cilen
kishte bashkejemar dikur E shkundi ate fanitje dhe vazhdoi
shqiptimin. Duke dashur te lexonte porosite, mori
Ungjillin, e shfletoi dhe u ndal ne ate vend, qe e dinte
permendsh, ngaqe i ishte drejmar shpesh. "Me besimin tend,
0 Zot, ndihmoje besimin tim'\ lexoi. I fashiti keshm dyshimet
qe kishin nxjerre krye.
^' Ashm si baraspeshojne nje send me baraspeshe qe
lekundet, e rivendosi besimin qe iu lekund dhe me skandali
u largua, qe te mos e prekte dhe ta prishte. Paftat nga te
dyja anet e syve u vune ne vend dhe ai u qetesua. Perseriti
lutjen qe e dinte qe kur kishte qene femije: "O Zot,
merrme, merrme mua", - dhe nga kjo jo vetem u ndie i
lehtesuar, por ndjeu gezim e pergjerim. Beri kryqin dhe u
shtri mbi shtresat ne tezgen e ngushte, pasi vuri si nenkrese

ATE

SERGI

27

rasen verore. Dhe e zuri gjumi, nje gjume i lehte, ku iu be

sikur u degjuan zilkat e nje trojke. S'po e kuptonte, ne
ishin te verteta apo shihte enderr. Dhe befas u degjua nje
e trokimr ne dere. U ^ua pa u besuar vesheve. E trokimra
u perserit. Po, ishte nje trokellime e afert, ne deren e tij,
dhe zeri qe degjohej ishte ze gruaje.
, 1 "O Zot! Te jete e vertete ajo qe kam lexuar te aposmjt
se djalli merr pamje gruaje... Po, ky eshte ze gruaje. Dhe
nje ze ledhames, i druajmr e i embel! Ptu! Ai peshtyu.
Jo, m'u duk ashm", - mendoi dhe u terhoq per nga qoshja
ku varej ikona dhe u ul ne gjunje me ate levizjen e sakte, te
perserimr shume here, qe e qetesonte aq shume dhe e
mbushte me perdellim. U ul, floket i mbuluan fytyren dhe
ngjeshi ballin ne dyshemene e ftohte, te lagur (qe poshte
deres frynte).
iji,. .Shqiptoi lutjen qe e kishte degjuar nga ate Pimeni,
lutje qe te ndihmonte te largoje ngasjet. Pastaj me lehtesi
c ngriti trupin e dobesuar e te lehtesuar mbi kembet e
forta tere deje dhe donte te vazhdonte te shqiptonte lutjen,
por nuk e beri kete, pa dashur vuri veshin qe te degjonte.
Ia kishte enda te degjonte. Mbreteronte qetesia. (^urgu i
ujit te shiut vazhdonte te rridhte ne kaden qe ndodhej prane
qoshkut. Jashte ishte erresire, lloha perzihej me mjeguUen.
(^etesi e madhe. Dhe befas, di^ feshferiu te dritarja, u
degjua qarte po ai ze: ledhames, i druajtur, i embel; ze
gruaje lozonjare, qe foli:
.^
- Me lini te futem! Per hir te Krishtit...
Iu duk sikur gjaku iu mblodh ne zemer dhe kjo ndali.
Nuk merrte dot fryme. "Do te ngjallet Zoti dhe ^do
gje do te shperndahet..."
- E po nuk jam qoftelargu, de... - dhe ndihej ai
huzagazi, me te cilin u thane keto f}aie.

28

L. N . TOLSTOI

- Nuk jam qoftelargu, jam nje grua mekatare qe kam

humbur rrugen. Jo ne kuptimin e figurshem, por te
drejtperdrejte te fjales. - Ajo qeshi. - U kallkanosa, ju
kerkoj strehe...
Ai e qasi fytyren te xhami. Llamba hidhte drite mbi
xhamat. Ai vuri pellembet nga te dyja anet e fytyres dhe
pa jashte. Mjegull, erresire, nje dm dhe ja, nga e djathta,
ajo. Po, ajo, nje grua e veshur me peh^e te bardhe, leshtake,
me kapele gezofi, me fytyre te dashur, te embel, te mire,
te trembur, aty prane, gjithe - gjithe nja dy vershoke^ larg
fytyres se tij, e prirur drejt tij. Me te shkembyer shikim,
ata e njohen njeri-tjetrin. Jo se ishin takuar ndonjehere;
ata s*ishin pare kurre, por ne shikimin qe shkembyen, ata
(sidomos ai) e ndien se njiheshin, e kuptonin mire
shoshokun. Pas ketij shikimi s'kishte si te dyshonte se mos
kishte perpara qoftelargim, ishte nje grua e thjeshte, e mire,
e dashur, e druajtur.
- Kush jeni? Pse erdhet ketu? - e pyeti ai.
- Po hapeni, de! - i foli ajo me nje ze lozonjar te
gjithepushtetshem. - Ngriva fare. Ju thashe nje here, humba
rrugen.

- Po une jam murg, oshenar.

- E po, atehere hapeni! Mos doni qe te kallkanosem
ketu nen dritaren tuaj, sa te mbaroni ate lutjen.
^- -Po si keshtu ju...
- S'kam per t'ju ngrene, jo. Per hir te Zotit, hapeni!
Po me futet te ftohtlt ne zemer.
Ate venet e pushtoi nje angeshti. Keto fjale i tha si
dukeqare.
Ai u largua nga dritarja, ngriti syte nga ikona e
'Masee vjeter qeperdorejneRusi

= 4.4cm.

A T E SERGI

29

Krishtit me kuroren e gjembave. "O Zot, me ndihmo!

Zot, me ndihmo!" - foli duke here kryqin dhe duke u
perkulur deri ne toke. Pastaj beri drejt deres dhe hapi ate
te paradhomes. Pastaj preku me dore rezen e deres se
jashtme. Nga ana tjeter e deres degjoi disa hapa. Ajo iku
nga dritarja dhe iu afrua deres.
- A j ! - thirri befas. A i e kuptoi se ajo shkeli ne
pellga^en e formuar te pragu, Duart i dridheshin dhe s'po
mundte ta levizte rezen.
- He, de, hapeni! U bera qull. Ngriva fare. Ju e keni
mendjen te perdellimi i shpirtit, kurse une ketu ngriva.
Ai e terhoqi deren nga vetja, e zhvendosi rezen dhe e
shtyu deren jashte me aq force, saqe e perplasi pas saj.
- Ah, me falni! - i tha me ate zerin e dikurshem te
sjelljes ne shoqerine e grave.
Ajo i buzeqeshi kur degjoi kete "me falni!". "E po,
nuk qenka kaq i tmerrshem", - mendoi.
- S'ka gje, s'ka gje. Une duhet t'ju kerkoj falje, - i tha
ajo dhe hyri ne paradhome. - Nuk do te guxoja kurre te
vija. Por ky eshte nje rast krejt i ve^ante.
- Urdheroni, - tha ai neper dhembe dhe e la te kalonte.
Nje arome e forte parfumi te holle, qe ai kishte kohe qe
s'c kishte nuhatur, e gmeriti. Ajo kaloi permes paradhomes
ne dhome. Ai perplasi deren e jashtme pa i vene rezen,
kaloi permes paradhomes ne dhome.
i:-.
"O i madhi Jezu Krisht, bir i Perendise, kl meshire
per mua gjynahqarin!" - lute) ai pa pushim jo vetem me
vete, por edhe duke levlzur ngadale buzet.
- Urdheroni, - i tha perseri.
Ajo qendroi ne mes te dhomes, nga veshja rridhnin
(urrila uji, ajo e shihte kete. Syte i qeshmn.
- Me falni qe jua prisha vetmine. Po vete e shihni se.

30

L. N . TOLSTOI

ne c'gjendje jam. Me ndodhi keshm, sepse ne u nisem nga

qyted per nje shetitje ne trojka dhe une vura bast se jam e
zonja te shkoj fill e vetme nga Vorobjovka ne qytet, por
ja qe humba rrugen dhe, po te mos kisha ndeshur kem
kete qeline maj... - genjeu ajo. Por fytyra e tij e mrbulloi,
prandaj dhe nuk vazhdoi dot me, heshti. Ajo nuk e kishte
pandehur te tille. Nuk ishte aq bukurosh sic e kish
perfytyruar, por ne syte e saj ai ishte i mrekullueshem.
Floket ne koke dhe ne mjeker i kishte te dredhur, te
pershkuar nga thinja, hunden e kishte te rreguilt, te holle,
syte qe i shkelqenin si dy thengjij te ndezur kur te zhbironte,
e cuditen pa mase.
Ai e kuptoi se ajo genjente.
- Po... Keshm... - tha, ia nguli syte per nje cast dhe
sakaq i uli. Une po shkoj andej, ju kem rregullohuni!
Ai mori Uamben, ndezi nje qiri dhe, pasi u perkul
thelle, beri per ne dhomezen prapa ndareses; ajo degjoi
te levizte dicka aty. "Me siguri qe merr masa te mbyllet
aty, qe te mos kete te bej me mua", - mendoi ajo me buzen
ne gaz dhe, pasi zhveshi qyrkun e bardhe, hoqi kapelen e
gezofte, qe e kishte kapur me karfica pas flokeve, dhe
shallin e thurur. Thuajse nuk ishte lagur kur kishte
qendruar nen dritare, kishte here zhurme vetem per ta
detyruar ate qe ta linte te hynte. Por te dera vertet qe shkeli
mu ne pellgace dhe kemba e majte i qe lagur deri ne kercl,
Cizmja i qe mbushur plot me uje. Ajo u ul mbi shtratin e
tij, nje nim derrase i mbuluar me nje qilim dhe zuri te
hiqte cizmet. Kjo qeh asaj iu duk e mahnitshme. Nje
dhomez gjithe-gjithe tre arshine' e gjere dhe nja kater e
gjate, e paster si te ishte prej qelqi. Ndodhej vetem shtrati.
'Mase ^atesie qe perdorej ne Rusine e vjeter - 0.71 m.

ATE

SERGI

31

ku ajo ishte ulur, mbi te qe varur ne mur nje raft i vogel

me libra. Ne nje qoshe ishte ikona e Krishtit me kurore
me gjemba mbi krye dhe poshte saj nje kandil. Prapa deres
ne gozhde qe varur qyrku dhe rasa. Dhomeza mbante nje
ere te cuditshme: vaji, djerse dhe toke. Gjithcka asaj po i
pelqente. Madje edhe kjo ere.
o ^..f,
Kembet e lagura, sidomos njera, e shqetesonin dhe
me ngut zuri t'i hiqte cizmet, pa pushuar per asnje cast se
buzeqeshuri. Gezohej jo aq ngaqe ia kishte arrimr qellimit,
sesa ngaqe e vuri re se arriti ta mrbuUonte ate ate burre
te mrekullueshem, te mahnitshem, te cuditshem, terheqes.
"E po s'm'u pergjigj, c'e keqe me gjeti", - i tha ajo vetes.
- Ate Sergi! Ate Sergi! Keshm ju quajne, apo jo?
- (^'deshironi? iu pergjigj nje ze i ulet.
- Ju lutem, te me falni qe jua prisha vetmine. Po, vertet
s'kisha si te beja ndryshe. E lagur si isha, mund edhe te
semuresha. Madje as tani nuk e di... Jam krejt e lagur,
kembet i kam dru.
- Me falni, - iu pergjigj zeri i ulet. Me asgje nuk
mund t'ju sherbej.
- Ne asnje menyre nuk do t'ju bezdisja. Ja, vetem sa
tc gdhije.
Ai nuk iu pergjigj. Dhe ajo degjoi se die peshperiste,
mc c'dukej po falej.
- Ju nuk keni per te hyre kem, e? - e pyeti ajo dhe
buzeqeshi. Se me duhet te zhvishem qe t'i thaj rrobat.
Ai nuk iu pergjigj. Vazhdonte te belbezonte prapa
ndarjes, me nje ze te qete, lutjet. Au-ny-\
"Ja ky eshte njeri!" tha ajo me vete kur po hiqte me
vcshtiresi cizmen e mbushur me uje. E terhiqte me sa
mundte, por s'po e nxirrte dot dhe nga kjo i erdhi per te

32

L. N . TOLSTOI

qeshur. Ajo qeshi mbytur, por e dinte fare mire se ai e

degjonte dhe se kjo e qeshur ndikonte pikerisht ashm si
donte ajo; pastaj qeshi me shkoqur dhe kjo e qeshur e
gezuar, e vetvetishme, e mire, vertet qe ndikoi mbi te dhe
ndikoi pikerisht ashm si donte ajo,
"Po, nje te tille njeri mund ta dashurosh. Ata sy! Dhe
ate fytyre te thjeshte,fisnike,dhe, sado qe llomodt ca lutje,
edhe te pasionshme! - mendoi ajo. - Ne, grave, s'na e
hedh dot. Qe kur afroi fytyren te xhami, ai edhe me pa,
edhe me kuptoi, edhe me njohu. Iu pershkendit ne sy dhe
iu ngulit. Ai me deshiroi, i erdhi keq per mua. Po, i erdhi
keq". E hoqi me ne fund cizmen dhe iu kthye corapeve.
Qe t'i hiqte ato corape te gjata, te kapura me tiranda, i
duhej te ngrinte rrobat. I erdhi zor dhe foli:
- Mos hyni!
Por qe prapa ndarjes nuk u pergjigjen. Vazhdonte
ajo mermeritja monotone dhe disa zhurmerima te
levizjeve.
"Me siguri qe po perkulet deri ne toke, - mendoi ajo.
- Por kot e ka, - shqiptoi ultas. - Ai e ka mendjen tek une.
Ashm si e kam edhe une tek ai. Falet, po mendja i rri te
keto kembet e mia", - keshm tha me vete dhe i hoqi ^orapet
e lagura, pastaj ngriti kembet ne shtrat dhe i vuri nen vete.
Ndenji keshm fare pak me gjunjet te rrethuar nga krahet,
me shikim te mendueshem perpara. "Po, ky eshte nje vend
i humbur, i qete. Kurre s'kishte per ta marre vesh njeri..."
Ajo u ngrit, i vari corapet mbi sobe, ne nje varese.
Kjo iu duk si e ve^ante, e preku me dore, pastaj, duke
shkelur lehtazi me kembet zbathur, u kthye ne shtrat dhe
perseri u ul me kembet mbledhur. Prapa ndarjes asgje
nuk pipetinte. Ajo pa oren e vockel qe mbante te varur
ne qafe, ishte dy.

ATE

SERGI

33

"Ata kane per te ardhur aty nga era tre". - I mbetej

jo me shume se nje ore.
"E pse vetem do te rri une ketu? Kush tha? Nuk ma
ka enda keshtu. Po i bej ze".
- Ate Sergi! Ate Sergi! Sergi Dmitri^ princ Kasatski!
Prapa deres heshtje.
- Ju po tregoheni i pashpirt. Nuk do t'ju therrisja, po
te mos kisha nevoje. Jam e semure. Nuk e di se c'kam, foli ajo me ze te pervuajmr. - Oh, oh! - nisi te renkonte
dhe ra mbi shtrat. Dhe per <;udi, ajo vertet ndihej e
kepumr, fare e semure, ^do gje po i dhembte, dridhej e
tera si ne ethe. Ju lutem, me ndihmoni. As vete s'e di se
C'po me ngjet. Oh! Oh! - shkopsiti fustanin, zbuloi
kraharorin dhe leshoi e pafuqishme krahet c zhveshur.
- Oh! Oh!
Gjithe kete kohe ai rrinte ne qoshkun e vet dhe falej.
I kishte marre me radhe lutjet e mbremjes, i kishte thene
tc gjitha; tani rrinte pa levizur, me shikimin te perqendruar
ne majen c hundes dhe krijonte nje lutje me mendjen e tij
duke peshperitur me afsh: "Zoti Jezu Krisht, biri i
Perendise, ki meshire per mua!"
Por i degjonte te tera: edhe si i feshferiti fustani i
mendafshte kur ajo e zhveshi, edhe kur shkeli me kembet
lakuriq mbi dysheme, edhe si ferkonte kembet e ngrira
me dore. E ndiente se ishte i pafuqishem dhe se nga minuta
ne minute mund te merrte fund, prandaj dhe s'i nderpriste
lutjet. Ai provonte di^ka te ngjashme me ate, qe do te
kishte provuar ai heroi i perralles atehere kur do t'i duhej
qe te gante pa pare as majtas, as djathtas. Ate Sergi e
ndiente, e kuptonte se rreziku, fundi i tij, ishte ketu prane,
vertitej rreth tij dhe e vetmja rruge e shpetimit ishte te
mos e perfillte, te mos ia hidhte syte. Por sakaq ndihej i

X,

34

L. N.TOLSTOI

pushtuar nga deshira per ta pare. Ate gast ajo i tha:

- Po kjo qe po beni s'eshte aspak njerezore. Une mund
edhetevdes.
"Po, do te shkoj, por ashtu si beri ai ati i shenjte qe,
nje dore e vuri mbi gruan e perdale, ndersa tjetren mbi
prush. Po ketu nuk ka prush". Pa perreth. Llamba. Vuri
gishtin mbi flaken e saj dhe u vrenjt, i gatshem qe ta duronte
dhimbjen dhe per nje kohe mjaft te gjate, iu duk se nuk
po ndiente gje, por befas - ende pa e kuptuar nese i
dhimbte dhe sa shume, u rrudhos, e hoqi doren nga flaka
dhe e shkundi: "Jo, kete nuk e bej dot".
-PashPerendine,ejani! Povdes,oh!
"E po si, me erdhi fundi? Jo de, jo"!
- Mire, po vij, - foli dhe me te djathten rrembeu
sepaten, vuri gishtin tregues te dores se majte mbi kercu,
ngriti sepaten dhe tak, i ra gishtit pak me poshte falanges
se dyte. Gishti u pre me me lehtesi se druret e po asaj
trashesie, u rrekellye drejt anes se kercurit dhe pastaj ra
ne dysheme.
Pllaquritjen e gishtit te prere e degjoi para se te
ndiente dhimbjen. Por nuk arriti te habitej nga kjo, kur
nje e therur perveluese e beri te rreqethej, ne dore ndjeu
ngrohtesine e gjakut qe po i rridhte. E mbeshtolli shpejt e
shpejt gishtin e prere ne fundin e rases dhe, pasi e shtrengoi
fort pas ijes, iu drejtua deres se dhomes, e hapi, beri disa
hapa dhe u ndal para gruas. Me syte e ulur poshte, e pyeti
ngadale:
-Q'keni keshtu ?
Ajo e shkoi shikimin mbi fytyren e tij dylle te verdhe,
mbi faqen e majte qe i dridhej dhe befas, u ndie e mrperuar.
U ngrit vruUtas, rrembeu peli^en, e hodhi kraheve dhe u
mbeshtoll mire.

A T C SERGI

35

- Kisha dhimbje... jam ftohur... une ... Ate... Sergj...

ime...
Ai ngriti syte e ndri^uar nga nje drite e qete,
ngazellimtare, e pa dhe i foli:
- Moter moj, e pse deshe qe ta perdhosesh shpirtin
tend te pavdekshem? Tundlmet duhet te hyjne ne kete
bote, por mjere ai qe behet bartes i tyre... Falu qe Zoti te
na fale.
Ajo e degjonte dhe e shikonte. Ate gast degjoi nje
zhurme pikash qe binin. Hodhi syrin dhe pa gjakun qe
rridhte nga dora neper rasen qe e mbeshtiUte.
- Q'i paskeni punuar ashtu dores? - iu kujma zhurma
qe kishte degjuar atypari, rrembeu Uamben, u turr n
dhomen ku kishte qene ai dhe pa ne dysheme gishtin e
gjakosur. Me e zbehte se ai, ajo u kthye dhe deshi t*i
fUste, por ai u fut ne dhomezen e tij dhe e mbyUi pas
vetes deren.
- Me falni, - iu lut ajo. - Si ta laj kete mekat qe bera ?
-Ik.
- Dale t*jua mjekoj plagen.
- Ik sa me pare!,
,
Ajo u vesh me ngut, ne heshtje. E veshur me peU^e,
ndenji te priste. Nga oborri erdhi tringeUima e zilkaye te
trojkave.
....
v:.:::..-^'--'^->'-'-"^^
- Ate Sergi, me faliii, ju lutem. ' 'l:^^"^'^.'
- Ik! Zoti te fal.
- Ate Sergi, ketej e mtje do te rroj ndryshe. Mos me
Uni te iki keshm.
. .
-Ik!
'3;
-.y
- Me falni dhe me bekoni!
- Ne emer te atit, te birit e te shpirtit te shenjte, - u
degjua pas ndarjes. - Ik!

36

L. N . TOLSTOI

Ajo ia shkrepi te qatit dhe doli nga qelia. Avokati i

doli perpara.
, , , i
.,
/, ....^nu
- E po, s'ke c'ben, e humbet bastin. Ku do uleni?
- Njelloj eshte.
Ajo u ul dhe, deri sa mberriten ne shtepi nuk nxori
nga goja as edhe nje fjale.
v'if<i.yi,bn'ii
Pas nje viti, Makovkina kerkoi te behej murgeshe,
duke pranuar tere rreptesine e jetes se manastirit, nen
drejtimin e oshenar Arsenit, qe here pas here i shkruante
letra.
_ ._.
_
i.^..^ ......
Ate Sergi jetoi si oshenar edhe shtate vjet. Ne fillim i
pranonte c'i binin: ^ajin, sheqerin, buken e bardhe,
qumeshtin, veshmbathjen, drute. Por sa me shume kohe
kalonte, aq me te ashper e, bente menyren e jeteses, duke
mos pranuar asgje te tepert dhe, me ne fund, arriti deri
aty sa te hiqte dore nga te gjitha, perve^ bukes se zeze dhe
ate nje here ne jave. Q'i binin tjeter, ua shpemdante te
vobekteve qe vinin ta shihnin.
Kohen e kalonte ne qeli, duke u falur ose duke
kuyenduar me besimtaret, numri i te cileve sa vinte e rritej.
Dilte vetem per te shkuar ne kishe tri here ne vit dhe per
te mbushur uje e per dru, kur i duheshin.
Pese vjet pas nje te tille jete i ndodhi ajo ngjarja e
Makovkines qe shpejt u mor vesh nga te gjithe : yizita e
saj naten, pendesa e thelle per ate qe beri dhe mbyllja ne
manastir. Qe prej asaj kohe nami i ate Sergit mori dhene.
I vinin gjithnje e me shume pelegrine; prane qelise se tij u
vendosen disa murgj, u ngrit edhe nje kishe e nje hotel.

ATg SERGI

37

Lavdia e ate Sergit, te cilit si gjithmone ne kesi rastesh ia

zmadhonin therorite qe bente, mori dhene. Vinin edhe qe
larg, filluan te sjellin te semure dhe te thoshin se tek ai
gjenin derman.
Per here te pare ai sheroi nje njeri ne vitin e tete te
jeremise. Ishte nje djale katermbedhjetevje^ar, te cilin e
sollen tek ate Sergi me lutjen qe t'i bente derman. Ate
Sergit as qe i kishte shkuar ndonjehere ne mendje se mund
te sheronte te semure. Nje mendim te tille ai do ta merrte
per mekat te madh, per mburrje, po e ema e djalit s'i
ndahej, i lutej e i falej, i binte nder kembe. I thoshte: perse
valle, duke qene se ai i kishte sheruar sa e sa te tjere, nuk
deshironte ta bente kete edhe per djalin e saj. I pergjerohej
ne emer te Krishtit. Fjaleve te ate Sergit se ishte vetem i
madhi Zot ai qe i sheronte njerezit, ajo i pergjigjej se i
lutej vetem per nje gje: t'i vinte vetem doren mbi koke te
birit dhe t'i falej Zotit per te. Ate Sergi nuk pranoi dhe u
ve^ua ne qeline e tij. Por diten tjeter (ishte vjeshte, netet
ishin te ftohta)^ kur po dilte per uje, i zuri syri po ate grua
bashke me t^'birin, nje katermbedhjetevjecar te zbehte,
tc dobesuar, qe perseri iu'drejma me po ate lutje. Ate
Sergit iu kujma rrefenja per gjyqtarin e padrejte dhe; meqe
ine pare nuk kishte provuar asnje dyshim se dtihej te
kundershtonte, tani e provoi ate dhe, pasi e provoi
dyshimin, ra me gjunje dhe nisi te falej, perderisa ne shpirt
I lindi vendimi. Vendimi ishte i tille qe ai duhej t'ia
plotesonte lutjen asaj nene, sepse besimi qe ajo shfaqte
mund ta shpetonte djalin; persa i takonte atij, ate Sergit,
ai ne kete rast nuk ishte ve^se nje hi^ i zgjedhur nga Zoti
per ndermjetesi.
'
""
I doli perpara asaj nene, beri si i tha ajo, i vuri doreri
mbi koke djalit dhe iu lut Zotit per te.

38

L. N . TOLSTOI

Nene e bir iken dhe pas nje muaji, djali u sherua.

Anekend u perhap lajmi per fuqine kuruese prej shenjtori
te ate Sergit, e nderkohe filluan ta therrisnin i urn Serg.
Qe prej kesaj kohe nuk kishte jave qe tek ai te mos vinte
ndonje i semure. Dhe kur pranoi nje here, nuk kishte si te
mos pranonte ngahere: u vinte doren mbi koke, i lutej
Zodt dhe shumekush edhe gjente derman, kurse lavdia e
ate Sergit rritej.
^.\r:ooi'
:
Keshtu kaluan nente vjet ne manastir dhe
trembedhjete ne oshenari. Ate Sergi kishte pamje te urti:
mjekren e kishte te gjate, te thinjur, por floket, ndonese te
rralle, i kishte ende te zinj dhe kacurrele.
Ate Sergi disa jave radhe jetoi me nje mendim qe si
shqitej: a beri mire valle qe pranoi te vihej ne ate rol, te
cilin me shume ia kerkuan arkimandrid dhe igumeni? Pas
sherimit te djalthit katermbedhjetevje^ar, ^do muaj, jave
dhe dite ate Sergi e ndiente sesi po rrenohej jeta e tij e
brendshme, duke u zevendesuar me te jashtmen. Sikur ia
kishin nxjerre te perbrendshmet jashte. irjv'-"^'--'
Sergi e shikonte se qe here mjet per te terhequr
vizitorfit dhe ndihmedhenesit e manastirit, per kete arsye
te paret e manastirit i krijuan te tilla kushte, qe ai te ishte
sa me dobiprures. Atij tani nuk i krijohej me asnje mundesi
per te punuar, ia siUnin gjithcka qe i duhej dhe i kerkonin
vetem nje gje: te mos ua kundershtonte bekimin
besimtareve. Per voli te tij, ata i cakman edhe ditet kur
do te priste njerezit; vec burrat dhe ve^ grate, ve^se, ne
dhomen ku priste grate, vune edhe nje ndarese qe te mos
e rrezonin vizitoret me te papermbajtshme kur i binin
vrulltas me gjunje, cakman dhe nje vend ku ai bekonte

ATfi S E R G I

39

besimtaret. Meqe thoshin se u duhej njerezve, se qe duke

respektuar ligjin e dashurise se krishtere, nuk mund te mos
i pergjigjej kerkeses se besimtareve per ta takuar, se largimi
nga ata do ta tregonte njeri te pashpirt, dhe ai nuk mund
le mos qe i nje mendjeje me ata qe flisnin keshm, po, sa
ine shume qe i jepej kesaj jete, aq me teper e ndiente se e
hrendshmja po i dilte e tera jashte, se po shteronte brenda
lij ajo gurra e ujit flladites duke shkuar perhere e me shume
per njerezit e jo per Zotin.
Kur u jepte porosi pelegrineve, kur thjesht i bekonte
apo i lutej Zotit per te semuret, kur u jepte keshilla njerezve
per rrugen qe duhej te ndiqnin ne jete, apo degjonte
falcnderimet e atyre qe u kishte ndihur duke i sheruar, si?
I ihoshin ata, ai nuk kishte sesi te mos ndiente gezim, nuk
Idshte sesi te mos interesohej per rrjedhojat e veprimtarise
vet, per ndikimin e saj mbi njerezit. Mendonte per veten
'.( ishte nje kandil i ndezur dhe, sa me shume qe e ndiente
luic, aq me teper e ndiente dobesimin, fikjen e drites se
I'crcndise per te verteten, qe e ndriconte nga brenda. "Sa
I shkon Zotit dhe sa u shkon njerezve kjo qe po bej?'* ja
pyetja qe s'i shqitej nga mendja dhe e mundonte pareshmr
lihf se ciles ai jo se nuk mundte, por nuk vendoste qe t'i
p(-rgjigjej. Thelle ne shpirt e ndiente qe djalli ia kishte
krnibyer tere veprimtarine per Zotin me veprimtarine per
njerezit. Kete e ndiente sepse, ashm sic ^ kishte pasur te
if ndc atehere kur e shkeputen nga vetmia, ashm e kish te
irndc edhe tani vetmine. E rendonin vizitoret, e lodhnin,
por thelle ne shpirt u gezohej atyre, u gezohej levdatave,
ngii te cilat ishte i rrethuar. , ;;>:>j-^r*,i*ri?i'5/.i^;.'
-A :-.\
Nje here vendosi te ikte, te fshihej. E mendoi mire e
mill- cdo gje: pergatiti nje dolloma muzhiku, pantallona,
luipcle. Tha se i duheshin per t'ua falur ca lypsareve. E

40

L. N . TOLSTOI

ruante ne fshehtesi kete veshje dhe shkonte ne mendje si

do te vishej, do te qethej dhe do te nisej per rruge. Ne
fillim me tren, nja treqind vjorste, pastaj do te shkonte ne
kembe nga fshati ne fshat. Pyeti per kete edhe nje plak,
ushtar te vjeter, se ne g'fshatra shkonte, a jepnin lemoshe,
a te benin strehe. Ai i tregoi se ne gVende te prisnin mire,
s'kurseheshin; andej deshi te shkonte dhe ate Sergi. Ai
madje edhe u vesh nje nate, deshi te nisej per rruge, por ja
qe nuk e dinte se 9'ishte me e mire: te qendronte kem, apo
t'ia mbathte. Ne fillim u medysh, pastaj medyshja i kaloi,
u ambientua me gjendjen dhe i beri udhe djallit, kurse
veshja e'muzhikut vetem sa i kujtonte mendimet dhe
ndjenjat qe i zienin perbrenda.
Njerezit qe i vinin shtoheshin ^do dite, gjithnje e me
pak kohe i mbetej per perforcimin shpirteror dhe per lutje.
Ndonjehei^g, ne minuta kthjellimi, mendonte per veten dhe
i dukej se ngjante me at8 vendin ku me pare buronte nje
gurre.
^'' ' "Ishte nje curril i vogel uji te gjalle, qe buronte pa u
ndier nga unS, kalonte permes meje. Ai'ftie mbushte me
jete te vertete. Ishte ajo kohe kur "ajo" (ai me ngazellim e
kujtonte ate nate dhe ate, Makovkinen. Tani e therrisnin
nene Agnjija) e shtiu ne ngasje. Ajo e provoi dhe u perteri
nga ai uje i kulluar. Por qe nga ajo kohe nuk po mundej qe
te mbushej me ate uje, se njerezit e perzhimr nga etja vinin,
shtyheshin, benin ^mos per ta shuar etjen. E rrufimin te
gjithin, mbetej vetem llumi". Keshm mendonte ate Sergi
ne ato minuta te rralla kthjellimi; por gjendja me e
rendomte, ne te cilen ndodhej ishte: kapitje dhe pergjerate
ndaj vetes per kete kapitje.
".y -

ATE

SERGI

41

Ishte pranvere, po afronin kreshmet e medha. Ate

Sergi po kryente sherbesen ne kishen etijne shpelle. Kishte
aq njerez, sa mund te nxinte ajo kisheze, nja njezet vete.
Qe te gjithe ishin zoterinj, te kamur. Ate Sergi ia lejonte
hyrjen kujtdo, por murgjit i zgjidhnin besimtaret,
vecanerisht me kete merrej i derguari nga manastiri kem
ne vendin e jeremise se tij. Nje turme njerezish, nja
tetedhjete pelegrine, sidomos gra, ishin mbledhur jashte
kishezes dhe prisnin t'u dilte ate Sergi e t'i bekonte. Ky,
pasi mbaroi se meshuari, u doli njerezve, u fal para varrit
ic pararendesit te vet dhe iu moren mendte e do te ishte
I rczuar, po te mos e kishin mbajmr tregtari qe u ndodh
prapa dhe murgu qe sherbente si dhjak.
- Q'keni keshm? I ndieri, ate Sergi! O Zoti - u degjuan
s;ikaq disa zera grash. - Ju ra nje ^ehre e verdhe.!:;.;,-,,^^y|
Por ate Sergi e mori shpejt veten dhe, ndonese i ishin
pit-rc fuqite, e shtyu lehte tregtarin dhe dhjakun dhe
vit/hdoi psalmin. Dhjaku Serapion, psaltet dhe motra Sofja
Iviinovna, qe banonte kem dhe kujdesej per ate Sergin, iu
liiii-n ta nderpriste sherbesen. ,
- S'ka gje, s'ka gje, - duke buzeqe&hur,:paksa^nen
imistaqe, u foh ate Serg, vazhdojme. ; , , , /, 3^-',
"Po, shenjtoret keshm bejne", - i shkoi ne mendje.
- Shenjteri! Engjell i Zotiti ~ degjoi ate cast nga pas
.11 in c Sofje Ivanovnes edhe te atij tregtarit qe e kishte
inl);ijiur aty pari. Nuk ua vuri veshin lutjeve te tyre dhe
vit/lidoi sherbesen. Ashm te rrethuar nga njerezit, kaluan
ii(p{-r korridore per te kisheza e vogel, dhe aty, ndonese e
'Jikurioi pak, e coi deri ne fund meshen. .
I'ill pas sherbeses, ate Sergi i bekoi pjesemarresit dhe
1 \i )li tc prehej ne stolin nen lisin te hyrja e shpelles. Donte

42

L. N . TOLSTOI

te merrte pak ajer te paster, e ndiente te domosdoshme

nje gje te tille, por, me te dale aty, mrma e njerezve iu
versul me lutje qe t'i bekonte, t'i ndihmonte me keshilla
dhe porosi. Kishte midis tyre pelegrine qe endeshin nga
nje vend i shenjte ne tjetrin, nga nje ate i urte te tjetri, dhe
ngado qe shkonin i perkuleshin shenjterise se tyre. Ate
Sergi e njihte mire kete kategori njerezish te rendomte,
aspak fetare dhe te ftohte; kishte edhe pelegrine, shumica
ushtare ne lirim, te flakur tej nga jeta e kamur, qe
endeshin troke e barkthate, shpesh te alkoolizuar, nga
manasdri ne manastir vetem e vetem qe ta mbanin gjalle
frymen; kishte edhe fshatare e fshatare shendetUga qe i
drejtoheshin me kerkesat e tyre egoiste per t'u sheruar
nga semundjet ose per te zgjidhur dyshimet ne veprimet
praktike: per fatin e vajzes, per blerjen e nje dyqani, te
tokes ose per heqjen nga vetja te mekatit per femijen e
lindur jashte kurore. Keta tipa ate Sergi i njihte prej
kohesh dhe nuk i ngjallnin me kureshtje. Prej tyre ai
s'kishte 9'te mesonte, ata nuk i ngjallnin ndonje ndjenje
fetare, por i pelqente t'i shikonte si nje mrme, se ciles ai,
bekimi 1 tij, fjala e tij, i duhej dhe u ishte e shtrenjte; atij
edhe i rendohej kjo mrme, por edhe e kenaqte prania e
saj. phjaku Serapion nisi t'i debonte ata, duke u thene
se ate Sergi ndihej i lodhur, por ky kujtonte fjalet e
Ungjillit: "Mos i pengoni ata (femijet) te vijne tek une",
dhe, i mallengjyer syresh, u thoshte qe t'i linin te vinin.
Si ngahere, u ngrit, iu afrua parmakeve, ku zakonisht
grumbulloheshin besimtaret dhe nisi t'i bekonte e t'u
pergjigjej pyetjeve qe i benin me nje ze aq te dobet, sa
edhe vete u mallengjye prej tij. Por ndonese deshira per
t'i takuar nuk i mungonte, te gjithe nuk mundte t'i takonte:
iu erren syte, u kalamend dhe u kap shpejt te parmaket

AT

SERGI

43

Ndjeu t'i shpeshtohej pulsi, ne fillim u zbeh, kurse pas

pak u skuq.
- E po, neser shihemi. Sot nuk mundem me, - u tha
dhe, pasi i bekoi qe te gjithe, shkoi te ulej ne stol. Tregtari
f mori per krahu dhe e ndihu te ulej.
- O ate! u degjua nga turma. O ate! Mos na braktis!
Do te marrim fund pa ty!
Tregtari e uli ate Sergin ne stolin nen lis dhe, si te
ishte poiic, zuri te debonte njerezit. Ai vertet qe u fliste
tne ze te ulet, me qellim qe ate Sergi te mos degjonte, por
u fliste prere dhe tere zemerim.
- Shporruni de, shporruni qe ketej! Ju bekoi de, 9'doni
mc? Thyeni qafen, se po ju zura...! Hajt, zhdukuni! Po ti,
inoj teto, 9'me shikon ashtu? Ku kerkon te futesh? Te
ihame, mbathja. Neser, 9'te na sjelle dite e Perendise, per
sot mbaruam.
- Po une, ja, vetem sa ta shoh dua, - i thoshte me
pergjerim plaka.
.
, ^
- Ta tregoj une ty qejfin, hiqu te them!
Ate Sergi e' vuri re se tregtari sikur po sillej ashper
(Ihc me ze te mekur i tha kisharit, te mos i debonin njerezit.
Alt- Sergi e dinte qe ky do t'i debonte qe do t'i debjonte,
dhe ia kishte shume enda te mbetej vetem dhe te pustionte,
pnr c dergoi kisharin vetem e vetem qe te dukej ne sy te
pelegrineve.
- Mire, mire. Une nuk po i deboj, une po i bind, - iu
pcrj'Jigj tregtari. - Se ata jane razi t'i marrin shpirtin tjetrit.
Ku kane meshire per tjetrin ata, ata vetem per veten e
lyic mendojne. U thame te largohen, neser shohim e
brjmc.
Dhe tregtari qe te gjitheve u dha derrmen.
I'o tregonte zell sepse i pelqente te debonte njerezit

44

L. N . T

oLsToI

dhe e kishte perzemer rreguUin, por kryesore ishte se adj

i lipsej ate Sergi. Ai ishte i ve, kishte vetem nje vajze, te
semure, te pamartuar, kishte pershkuar nje mije e
katerqind vjorste per ta sjelle tek ate Sergi, me shpresen
qe ky ta sheronte. E kishte kuruar dy vjet rresht ne vende
te ndryshem: ne fillim ne kliniken e instimtit te mjekesise
te gubernes - nuk arriti gje; pastaj e ^oi te nje i dimr ne
gubernen e Samares - di^ka u permiresua; e ^oi te nje
mjek ne Moske, harxhoi para pa mase, nuk pad ndonje
permiresim. I thane se ate Sergi i sheron te semuret dhe ai
e solli kem. Keshm qe, kur tregtari i deboi me ne fiind
njerezit, iu afirua ate Sergit dhe, pasi i ra perpara ne gjunje,
i tha me ze te larte;
.
- Ate i shenjte, bekoma time bije te semure, sheroje
nga dhembjet dhe astalleku. Mora guximin dhe erdha te
te ndjek pas gjurmeve. - Dhe i kryqezoi duart. Te gjitha
keto i beri dhe i tha sikur te qene te percaktuara qarte e
prere me ligj e me kanun, sikur vetem keshm dhe ne asnje
menyre tjeter duhej dhe detyrohej te ulej per sherbimin e
se bijes. E beri kete me aq vetebesim, saqe dhe ate Sergit
iu duk se pikerisht keshtu duhej thene dhe here. Ky,
sidoqofi;e, e urdheroi te 9ohej e f i kallezonte si qendronte
puna, Tregtari i tregoi se vajza e tij ishte njezet e dy vjece,
kishte rene semure dy vite te shkuar; pas vdekjes se
paprimr te se emes, kishte vene kujen dhe qe atehere s'ishte
me ne vete. Ai e solli ketu qe larg dhe, ajo, po priste ne
hotel kur te jepte urdher ate Sergi qe ta sillnin tek ai. Diten
ajo nuk dilte, i trembej drites, mund te dilte vetem pas
perendimit te diellit.
- Si, ndihet fare e pafuqishme? - kerkoi te dinte ate
Sergi.
-Jo, nuk eshte fare e pafuqishme, mbahet mire, ve^se

AT^

SERGI

45

eshte me xhinde, keshm i ka thene doktori. Po qe se ate

Scrgi urdheron qe ta sjellin tani, vete dhe e bie me nje
fryme. Ate i shenjte, gezojeni kete prind te mjere, sherojani
cvlatin, me lutjet maja shpetomani vajzen e semure!
Dhe tregtari ra perseri vrulltazi ne gjunje dhe, me
(luar te kryqezuara e koken te vaisur, ngriu ne vend. Ate
Scrgi perseri i tha te ngrihej, dhe sakaq mendjen ia pershkoi
mcndimi se sa e veshtire ishte puna qe bente dhe se
piivaresisht nga kjo, ai e ben me perulesi. Psheretiu thelle,
lifshti disa sekonda dhe i tha:
- Mire, silleni ne te ngrysur. Do t'i lutem Zotit per te,
por tani jam i lodhur. - dhe mbylli syte. - Do t'ju 90J vete
liijm.
Tregtari u zmbraps ne maje te gishtave dhe nga kjo
(, i/met i kerciten me forte mbi rere. Ate Sergi mbeti vetem.
Jeten ate Sergi e kishte te mbushur dinga me sherbesa
111 ic vizitore, por ajo dite kishte qene vecanerisht e veshtire.
Nr mengjes e kishte vizimar nje person prej dere te larte,
M kishte biseduar gjate me te; pas atij kishte qene nje zonje
n i l - tc birin. Ky ishte nje profesor i ri, ateist, te cilin e ema,
besimtare e zjarrte, e dhene e tera pas ate Sergit, e
kishte sjelle aty dhe i qe lumr te bisedonte me te. Biseda
luslilc qene tejet e veshtire. Djaloshi, me 9'dukej, nuk
.k'sliironte te hynte ne debat me murgun, binte dakord
11 IC c'i thoshte ky, si te Idshte te bente me nje njeri te dobet,
por ate Sergi e shihte qe djaloshi nuk i besonte dhe,
piiviircsisht nga kjo, e ndiente veten mire, krejt te lehtesuar
dhe le qete. Ate Sergi e kujtonte tani kete bisede me nje
luljcnjc pakenaqesie.
> "MU i,-;? H
i ><Ti
- Duhet te hash di^ka, o ate, - i tha kujdestari.
I'o, me sillni di^ka.
Kujdestari u largua per ne qeline e ndermar dhjete

46

L. N . TOLSTOI

hapa me tej hyrjes per ne shpelle dhe ate Sergi mbeti

vetem.
JGshte kaluar ajo kohe kur rronte i vetem dhe ^do
gje e bente vete; tani nuk ushqehej vetem me buke e dhalle.
Kishte kohe qe ia kishin mbushur mendjen se s'kishte asnje
te drejte te sillej mosperfilles ndaj shendetit. Tani vertet
qe e ushqenin me kreshmore, por ky ushqim i bente mire
per shendetin. Hante pak, por shume me teper se me pare
dhe shpesh e me shpesh te ngrenet po i jepte kenaqesi, e
jo si me pare, qe i ngjallte neveri, ngaqe e dinte qe po
mekatonte. Ja edhe tani. Hengri nje tas me gjelle, perlau
nje gjysme fomlle te bardhe dhe piu sa deshi ^aj.
Kujdestari u largua dhe ai mbeti i vetem nen hijen e
hsit.
Ishte nje mbremje e mrekuUueshme maji. Ne
meshteknat, Usat, bliret dhe rrapet sapo kishte dale gjethi.
Gemushat e qershise se eger aty matane lisit ishin ne lulezim
te plote dhe ende nuk u kishin rene petalet. Bilbilat, njeri
aty afer, kurse nja dy a tre te tjere atje poshte ne ka^ubet
buze lumit, ia kishin marre kenges. Nga lumi vinte
mbymrazi avazi i nje kenge, me c'dukej kendonin argatet
qe ktheheshin nga puna. DieUi u fsheh prapa pyUit dhe
rrezet e tij ende pershkenditnin permes gjethnajes se
njome. Visi anekend ishte gjelberosh, ndersa vendi poshte
Usit qe i hirte. Bubuzhingat fluturonin, befas mbUdhnin
krahet dhe binin.
: ''} V-^"^'
Pas darke ate Sergi u zhyt ne nje lutje mendesore: "O
Zoti Jezu Krisht, ti o biri i Perendise, ki meshire per ne!"
Pastaj nisi te thoshte nje psalm, kur befas, ne mes te
psalmit, papritur e pakujtuar, nje harabel kerceu nga
gemusha ne toke dhe, me cicerima e zhaurima, iu afrua, u
tremb nga prania e ti dhe u largua me vertik. Ate Sergi po

ATfi

SERGI

47

thoshte lutjen ku flitej per oshenarine dhe po ngutej ta

mbaronte se duhej thirrur tregtari me te bijen e semure:
mendja i rrinte tek ajo. Thoshte me vete se do te kishte te
bente me nje person te ri, e kjo e ngazeUente; pastaj edhe
i ati, edhe ajo, e mbanin per shenjtor, per njeri, lutja e te
ciUt i shkonte Zotit. Ai robtohej ta kundershtonte kete,
por ne theUesi te shpirtit e ndiente qe veten e hiqte per te
tille.
Vetemevete habitej si i ndodhi kjo qe ate, Stepan
Kasatskin, zune ta mbanin per shenjtor, madje edhe per
Cudiberes, por qe ishte i tiUe, kjo tani per te jashte ^do
dyshimi: nuk mund te mos u besonte ^udive qe i kishte
pare me syte etij,dukefiUuarme djaUn krejt te pafuqishem
c deri tek plaka e fundit, qe i erdhen syte pas lutjes qe
beri.
Sado e ^uditshme i dukej, por kishte ndodhur. E bija
( tregtarit s'i dUte nga mendja, sepse ishte nje fytyre e re,
pastaj kishte besim tek ai dhe, sepse nepermjet saj, ai
perseri do te mund te tregonte forcen etijte sherimit, te
niste lavdine e vet. "Bejne mijera vjorste deri ketu, ne
giizetat shkruajne, Lartmadheria eshte ne dijeni, edhe ne
Iwrope, ne Evropen jobesimtare kane dijeni", - mendonte
|() pa krekosje. Dhe papritmas ndjeu ta vriste ndergjegjja
per kete sqime te tijen dhe u dha perseri pas lutjeve. "O
/oti O i madhi Zot! Qetesoma shpirtin me te verteten!
I''ja dhe zer vend ne shpirtintim!Pastroje nga ^do e keqe
dlic shpetona nga i ligu! Pastroma nga kjo sqime
lnvdindjeUese qe po me zhbiron tejetej", - e perseriti dhe
kujtoi sa here e kishte perseritur kete lutje dhe sa te kota
kiHliin qene deri ne ate ^ast kesi lutjesh. Se lutjet etijbenin
inrckulli per te tjeret, ndersa per veten ai nuk mund t'i
kcrkontc Zotit qe ta ^lironte nga kjo dobesi fare e vogel.

48

L. N . TOLSTOI

Iu kujtuan lutjet e koheve te para te jeremise: t'i

dhurohej pastertia, perulesia dhe dashuria; atehere atij i
dukej se Zoti ia kishte degjuar, ai atehere kishte qene i
paster dhe kishte prere madje edhe gishtin (ngriti lart
cungun e gishtit rrethuar nga nje lekure e rrudhosur, dhe
e puthi); i dukej se e kishte atehere perulesine, se luftonte
prapa ^do mekat, dhe i dukej se edhe dashurine e kishte
pasur, kur kujtonte se me ^fare ngazellimi e kishte primr
ate plakun e dehur qe i kishte ardhur per ta pare, qe i
kishte kerkuar edhe te holla, e me ne fund ate,
Makovkinen. Po tani? Dhe i bed vetes pyetjen: "A kishte
tani ndonje qe e donte me shpirt? A e donte valle Sofje
Ivanovnen, dhjakun Serapion? A ndiente valle dashun per
te gjithe ata, me te cilet ishte takuar pak me pare, per ate
djaloshin e ditur, me te cilin kishte here nje bisede
mesimdhenese, duke u merakosur vetem e vetem qe t'i
tregonte sa i men^ur isht." dhe sa i fresket ne mendime?"
I vinte mire qe ata e u'jnin, i duhej ajo dashuri e tyre,
por ai vete per ta asgje nuk ndiente. Tanime nuk ndiente
as dashuri, as perulesi e as deliresi.
.v... I erdhi mire kur mesoi se e bija e tregtarit ishte njezet
e dy vje^e, dhe mezi priste te merrte vesh, ne ishte e bukur.
Kur pyeste per anet e saj te dobeta, rrekej te zbulonte, ne
kishte ajo hire femre apo jo.
"Pse aq poshte te kem rene valle? mendoi. O
Zot, me ndihmo, me bej si isha! O Perendi! O Zot i madh!"
Kryqezoi krahet dhe nisi te falej. Bilbilat kendonin.
Bubuzhinga i fluturoi ne sup dhe zuri t'i ecte neper zverk.
E flaku tej me shuplake. "Po a ka Zot? Si i behet, nese une
trokas ne deren e mbyllur nga jashte?... Dryni eshte ne
dere, une ate mund ta shihja. Dryni jane bilbilat,
bubuzhinga, natyra. Ai djaloshi, kushedi, ka te drejte".

AT

SERGI

49

Filloi te falej me ze te larte dhe u fal gjate, aq sa keto

mendime i firapsen dhe ai perseri e ndjeu veten te qete e
te sigurt. I ra kembores dhe kujdestarit qe iu afrua i tha te
lajmeronte tregtarin me te bijen te vinin menjehere.
Tregtari e solli te bijen duke e mbajmr per krahu, e
Futi ne qeli dhe sakaq u largua.
Vajza ishteflokekashte,qumesht e bardhe, e zbehte,
e beshme, jashtezakonisht e perkore, me nje fytyre femije
te trembur dhe me tipare femerore shume te zhvilluara.
Ate Sergi po rrinte ne stolin te dera. Kur hyri vajza dhe
qendroi prane tij, ai i dha uraten, por edhe vete u tmerrua
qe s'po ia shqiste dot syte nga kurmi. Ajo kaloi dhe ai e
ndjeu veten te truUosur. Nga shprehja e fytyres e kuptoi
se ishte natyre sensuale dhe gjysmake. U ngrit dhe u fut ne
qeli. Ajo po e priste ulur ne nje stol.

Kur hyri, ajo u ngrit.

s/,...<':}-Uyvr.:':oin
- Dua te vete te babi, - tha.
- Mos u tremb, - ia ktheu ai. Qfare te dhemb?
- Qdo gje me dhemb, - 1 tha ajo dhe befas fytyren ia
vczulloi buzeqeshja.
- S'do te kesh me dhembje, - i tha ai. - Falju Zotit.
- E c't'i falem, i jam falur, s'me ka here gje, - dhe ajo
vazhdonte te buzeqeshte. Ja, ju lumni dhe ma vini'doren
Itcitu. Une ju kam pare ne enderr.
- Si me ke pare?
.
- Po ja, ju kam pare sesi ma vute doren ketu, ne
kraharor. Ajo ia mori doren dhe ia ngjeshi ne kraharor.
- Ja, kem.
Ai i dha doren e djathte.
- Si e ke emrin? e pyeti duke u dridhur si purteke
dhe duke e ndier se po dorezohej, se epshi tanime i kishte
dale nga kontrolli.

50

L. N . TOLSTOI

... - Maria. Pse me pyesni?

Ajo ia mori doren dhe ia puthi, pastaj me njeren dore
e mbertheu per beli dhe e shtrengoi pas vetes.
- (^'ben keshm? - i peshperiti. - Ti, Maria, je vete
djalli.
- E po, ku ta dish...
Dhe, pa ia hequr duart, u ul bashke me te ne krevat.
Ne agim ai doli ne ^ardak.
"A thua te kete ndodhur e gjithe kjo? Kur te vije i ati,
ajo ka per t'i kallezuar. Ajo eshte vete djalli. Po 9'me mbetet
tani? Ja ku eshte ajo sepata me te cilen preva gishtin",
Rrembeu sepaten, beri per nga qelia. U gjend balle per
balle me kujdestarin.
- Mos keni nevoje per dru? Ju lutem, ma jepni sepaten.
Ia dha sepaten. Hyri ne qeli. Ajo vazhdonte te flinte.
Ia hodhi syte dhe u tmerrua. Beri disa hapa drejt vendit
ku kishte varur rrobat, u vesh si muzhik, mori gersheret,
i preu floket dhe zbriti monopatin poshte per nga lumi,
ku kishte kater vjet qe nuk kishte shkelur.
Pergjate lumit gjarperonte nje dhiare, eci e eci neper
te, gjdte, derisa afroi dreka. Ne dreke u fut ne nje korije
dhe aty u shtri. Ne te ngrysur, iu afrua fshatit, pa e lene
lumin. Nuk eci ne drejtim te fshatit, por ndoqi buzen e
lumit drejt nje honi...
Ishte agu mengjesor, nja nje gjysme ore para se tc
lindte dielU. Perreth ^do gje qe e veshur ne gri, qe e
zymte, era e ftohte e parapagimit, qe frynte nga
perendimi, te priste si brisk. "Po, i duhet dhene fund.
S'ka Perendi! Si eshte me mire? Te hidhem ne hon? Po
une di not, s'kam per t'u mbymr. Te varem. Fare lehtCj^

ATfi S E R G I

51

rripin ne ate dege dhe..." Iu duk kjo aq e mundshme

dhe e afert, saqe e pushtoi tmerri. Deshi, si bente
zakonisht ne ^aste angeshtie, te falej. Po s'kishte se kujt.
Zot nuk kishte. U shtri dhe mbeshteti koken mbi doren
e perthyer ne berryl. Befas e kaploi gjumi, dora nuk po
ia mbante dot koken, e shtriu krahun, vuri mbi te koken
dhe sakaq e zuri gjumi. Por ai zgjati gjithe - gjithe nje
hop; u zgjua i tromaksur dhe nisi a te shihte ne enderr, a
ta kujtonte veten thuajse femije, ne shtepine e se emes
ne fshat. Ja, iu afrua nje karroce dhe prej saj doli daja,
Nikollai Sergejevici, me ate mjekren e madhe, te zeze, si
lopate dhe pas tij zbriti Pashenka, nje ^upeze imcake,
thatanike, me sy te zinj, te medhenj, te perkore dhe me
fytyre te druajmr, te mjere.
Dhe ja, ne shoqerine e tyre, te djemve sjellin
Pashenken. Duhej luajmr me te, por s'te luhej, ishte e
merzitshme. Ishte debile fare. Puna shkoi deri aty, sa ate e
vune ne loje, e detyruan qe te tregoje si di te beje not. Ajo
u shtri ne dysheme dhe llapashitet si te ishte ne uje. Te
gjithe u gajasen dhe e thirren budallaqe. Nga kjo ajo u be
lulekuqe, pastaj fytyra iu be pulla puUa. Te dhimbset,
dhe aq shume, sa te mbyt angeshtia dhe s'do tc mundesh
ta harrosh kurre ate buzeqeshjen e saj te kithte, te perkore
dhe miredashese. I kujtohet Sergit edhe takimi me te pas
kesaj ndodhie. Ishin pare perseri para se te behej murg.
Ajo ishte martuar me nje ^ifligar, qe ia beri rrush e
kumbulla pasurine dhe e rrihte. Kishte dy femije: djale e
vajze. Djali i vdiq i mitur.
. . >
Pashenka i doli para syve ne tere fatkeqesine e saj.
E takoi edhe njehere ne manastir, kur ishte vejushe. Prape
po ajo e para ishte: nuk thoshe dot per te se ishte
budallaqe, por e shpelare, nje hi^ gje, ishte e mjere.

52

L. N . TOLSTOI

Kishte ardhur me te bijen dhe me dhendrin. Ishin fare te

varfer. Jetonin ne nje qytet te humbur ne skamje. "E pse
me shkoi mendja tek ajo?" e pyeti veten. E
prapeseprape ajo nuk po i shqitej nga mendja. "Ku te
jete, valle? Q'ben? Ashtu fatkeqe te kete mbetur si atehere
kur tregonte shtrire ne dysheme si behej nod? E 9'me
duhet qe mendoj per te? (^'pres? I duhet dhene fund".
Dhe perseri e pushtoi tmerri. Dhe perseri qe t'i
pervidhej atij mendimi, e 90! mendjen te Pashenka.
Ndenji keshtu gjate, duke menduar here per fundin e
pashmangshem, here per Pashenken. Pashenka i dukej se
do ta sh^Sfo^hte. Me ne fund e zuri gjumi. Pa ne enderr nje
engjell qe i erdhi e i tha: "Shko te Pashenka. Merr mendimin
e saj se c'duhet te besh. Tregoi se g'mekate ke here dhe
degjoje se 9'porosi do te te jape, qe te shpetosh prej tyre".
U zgjua, dhe meqe kete e mori per f)alen e Perendise,
u gezua dhe vendosi te bente ashtu si i foli Zoti i fanimr.
E dinte qytetin ku banonte ajo, ishte nja treqind vjorste
larg dhe u nis per atje.
-iti/rp.';*;':)Pashenka kishte kohe qe nuk ishte Pashenke, por
Praskovja MihajUovna, nje plake e rrudhosur, e perthare,
vjehrra e nje humbamenoje, nepunesit pijanik Mavrikievit.
Banonte ne nje qytet te thelle, ku dhendrit s'ia varte kush,
dhe qe e detyruar qe ta mbante famUjen me fryme: te bijen,
dhendrin e semure e nevrastenik dhe pese niperit. I mbante
me fryme me te hoUat qe nxirrte duke u dhene mesime
muzike vajzave te tregtareve. Qdo dite kishte here kater e
here pese ore mesimi, tere muajin mbHdhte si ndonja
gjashtedhjete rubla. Me keto para kullandriseshin ne pritje
te ndonje vendi pune. Me lutjen per pune, Praskovja

AT

SERGI

53

MihajUovna u ishte drejmar njerezve te fisit te saj dhe te

njohurve, perfshi kem edhe Sergin. Por letra e saj Sergin
nuk e gjeti aty. Ishte e shmne dhe Praskovja MihajUovna
vete po ngjeshte brumin per gurabije me stafidhe, qe i
gatuante aq mire kuzhinieri i tyre, bujkrob ne shtepine e
babait. Ajo donte t'i gostiste me to niperit me rastin e
festes.
Masha, e bija, po merrej me me te voglin; vajza dhe
djaU, qe ishin me te rrimr, kishin shkuar ne shkoUe. Dhendri
nuk kishte mbyllur sy tere naten dhe tani po flinte.
Praskovja MihajUovna nje nate me pare kishte rene vone,
ishte marre me te bijen e zemeruar sa s'mbante me nga
sjeUja e te shoqit.
E dinte qe dhendri ishte bataU njeri qe s'i gjendej
shoku, ai nuk mund te fliste e te jetonte ndryshe dhe e
shihte se qortimet e te shoqes s'ndryshonin gje ne sjeUjen
c tij, prandaj bente ^mos qe t'i zbuste, qe te shmangte
sherret, te keqen. Ajo madje dhe fizikisht nuk i duronte
dot marredheniet jo dashamire ndermjet njerezve. E kishte
tne se te qarte se nga kjo s'vinte asgje e mire, perkundrazi,
gjendja keqesohej. Per gjera si keto ajo nuk mendonte,
thjesht vuante kush shihte keqdashje, sic vuajne nga
kuterbimi i nje kerme, nga nje ulerime therese, ngagoditjet
mbi trupin tone.
Ne keto caste ajo ndihej e kenaqur, se sapo e kishte
mesuar Lukerien si ngjishej brumi i ardhur, kur Misha
gjashtevjecar, i veshur me gushore dhe me corape te
arnuara, hyri me vrap i trembur.
- Gjyshe, te kerkon nje plak... Sa i frikshem qe eshtel...
Lukeria doU per ta pare.
- Ai ngjan me ata endacaket, zonje.
Praskovja MihajUovna fshiu Ueret dhe duart rm-

54

L. N . TOLSTOI

perparese dhe beri per nga dhoma per te marre kuleten

qe t'i jepte pese kopeke, por iu kujtua se nuk kishte te
holla, u kthye per t'i falur nje cope buke. Iu afrua dollapit,
por u skuq nga mrpi, kur mendoi se i erdhi keq per parate
dhe, pasi e porositi Lukerien te priste nje cope buke, vete
shkoi per te marre parate. "Ja, ky do te jete denimi yt, tha me vete. - Jepi edhe ate, edhe ate".
Ia zgjati edhe buken, edhe parate endacakut dhe, duke
ia dhene, jo vetem qe s'ndjeu krenari per kete bujari te veten,
por, perkundrazi, i erdhi mrp qe po i jepte aq pak. Kjo
ngaqe ai endacak se^ kishte nje pamje qe te ngjallte respekt.
Ndonese kishte pershkuar treqind vjorste dhe ishte i
kepumr e i dobesuar, floket i kishte te qethur e ne koke
mbante nje kesule muzhikesh dhe ^izmet i kishte si te
muzhikeve, ndonese perkulej me nje perulesi te pazakonte.
Sergi e ruante pamjen hijerende plot paraqitje, me te cilen
i bente aq shume per vete njerezit. Por Praskovja
MihajUovna nuk e njohu. Ajo nuk mund ta njihte, kishte
tridhjete vjet qe nuk e kishte takuar.
- Merrini, njeri i mire. Kushedi jeni i urimr? Ai e mori
buken dhe parate. Praskovja MihajUovna u ^udit qe nuk
po ikte, por ia kishte ngulur syte.
- Pashenka. Kam ardhur te ti. Me bej strehe!
Dhe syte e zinj te mrekuUueshem po e shihnin ngultas,
sakaq shkelqyen nga lotet qe 1 dolen. Nen mustaqet
thinjoshe iu drodhen me droje buzet.
- v
Praskovja MihajUovna vuri peUembet mbi gjoksin e
thare, hapi gojen dhe shtangu me bebezat e zgjeruara te
syve, te ngulur ne fytyren e endacakut.
- Si keshm? Stjopa! Sergei! Ate Sergi!
- Po, une jam, - shqiptoi ultas Sergi. - Vec jo Sergi, jo
ate Sergi, por mekatari i madh Stepan Kasatski; mekatari

AT

SERGI

55

i madh qe ka mbaruar me gjithsej. Me bej strehe, me jep

doren!
- E pamundur! Si qenkeni perulesuar keshm? Hyni,
hyni brenda!
Ajo i zgjati doren; ai nuk ia mori, vetem u ^apit pas
saj.
Po ku ta vinte? Shtepia qe e vogel. Ne fUlim ajo kishte
pasur per vete nje dhomez qe ngjante me teper me nje
qUar, por me vone ia kishte dhene se bijes. Tani aty Masha
po vinte ne gjume te vogUn.
- Uluni kem, rrini pak, - i tha Sergeit dhe i tregoi stolin
ne kuzmne.
Ai u ul dhe zuri te hiqte ^anten e shpines me nje dore
te stervimr: nje here liroi njerin rrip, pastaj tjetrin.
' O Zot, Zot i madh, 9'pamje te pervuajmr qe keni!
Me 9'lavdi keni qene i rrethuar dhe papritmas ja...
Sergi nuk iu pergjigj, buzeqeshi dhimbshem duke
rreguUuar prane vetes canten.
- Masha, e di kush na erdhi? - Dhe Praskovja
MihajUovna me ze te ulet i tregoi se bijes per Sergin;
bashke nxoren nga qUari pla^kat e teperta, djepin dhe e
rreguUuan per te ndenjur Sergi.
Pastaj i thane:
- Pushoni pak! Qetesohuni! Ne kemi ca pune.
- Ku do te shkoni?
- Une kam ca ore mesimi. Me vjen mrp ta them, po
jap mesime muzike.
- Muzika eshte gje e mire. Ve^ nje gje, Praskovja
MihajUovna, kam pak pune me ju. Kur do te flasim?
- Do te jem e lummr t'ju degjoj. Ne mbremje, mire?
- Mire, ve^ kam edhe nje lutje: mos i flisni kujr per
mua, mos tregoni kush jam. Se une vetem juvc ju besova.

56

L. N . TOLSTOI

Askush nuk e di se ku kam shkuar. Ashm e kam punen.

- Ah, po une vajzes i tregova.
- E po, porositeni te mos iflasenjeriut.
Sergi zbathi ^izmet, u shtri dhe humbi ne nje gjume
te thelle pas nates pa gjume dhe dyzet vjorsteve rruge ne
kembe.
-

Kur u kthye Praskovja MihajUovna, Sergi ishte ngritur

dhe po e priste. Nuk doU per te ngrene dreke, e hengri
aty ne dhome supen dhe gjeUen kreshmore qe i solU
Lukerja.
- E pse erdhe me heret se the? e pyed Sergi. He,
flasim tani?
- Po c'eshte, vaUe, kjo dhurate per mua, gjithe kjo
lummri, qe me erdhi ne shtepi, nje i nUe mysafir? I lashe
pa here disa mesime sot. I bej dite tjeter... Kam kohe qe
enderroj t'ju shoh, ju kam derguar letra, kur befas
9'Iumturi!
- Pashenke! Keto fjale qe do te degjosh, merri per
rrefim, per f)a]e qe do t'ia them Zodt ne oren e vdekjes.
Pashenke! Une nuk jam njeri i shenjte, nuk jam madje as
njeri i zakonshem: une jam mekatar, nje mekatar i ndyre,
i peshdre, i ^orodimr, foduU. Nuk e di, ne jam me i keq se
te gjithe njerezit, por jam me i keqi i te keqijve.
Pashenka e shihte me sy te shqyer; dukej qe nuk po i
besonte. Pastaj, kur u bind plotesisht se ajo qe po i tregonte
ishte e vertete, ia preku me doren e saj doren dhe, duke i
buzeqeshur meshireplote, i tha:
- Sdva, d ndoshta, i zmadhon gjerat?
' * - Jo, Pashenke. Une jam i perlyer, jam vrases, jam
genjeshtar dhe plengprishes i Perendise.
'

ATE

SERGI

57

- O Zot! Q'eshte gjithe kjo? mermeriti neper dhembe

Praskovja MihajUovna.
- Por duhet jemar. Dhe une, qe kam menduar se i di
te gjitha, qe u kam dhene mendje te tjereve si duhet te
jetojne, tani nuk di asgje dhe te falem ty te me mesosh.
- (^'flet keshm Stiva? Ti taUesh. E pse ju te gjithe talleni
me mua?
- E po, mire, po taUem. Vec me thuaj si ia kalon, si
e jetove jeten?
- Une? Une kam here nje jete te ndyre, te peshtire
dhe tani po me ndeshkon Perendia, e kam hak; bej nje
jete aq te keqe...
- Po si u martove? Si shkove me burrin?
- Keq c mos me keq. Rashe ne dashuri, as vete s'e
kam kuptuar sesi. U ngaterrova ndyre. Babai nuk deshi.
Une s'degjova njeri, u martova. E martuar, ne vend qe
t'i ndihja ne ^do gje burrit, e mundoja me xhelozine time,
qe une nuk kisha force ta mposhtja.
- Kam degjuar qe ai pinte.
- Po, vec une nuk kam ditur te sillem. Vetem e
qortoja. Kurse dehja eshte semundje, ai s'e permbante
dot veten, kurse une, me kujtohet, nuk e lija te pinte.
Dhe ndodhnin skena te Uahtarshme.
Dhe ajo e shihte Kasatskin me ca sy te
mrekullueshem, qe shprehnin pervuajtje te shkaktuar nga
Id'to kujtime.
Kasatskit iu kujma se i kishin treguar per te shoqin,
qe e rrihte Pashenken. Dhe Kasatski, kur shihte qafen c
saj te dobesuar, te rreshkur, me damaret e fryrii prapa
vt'shit dhe me ate mfezen eflokevete rralluar, gjysnu' ic
thinjur c gjysme te verdhe, i behej sikur po c shihlc tani
n)c syte e tij gjithe sa kishte ndodhur ne ato kohe.

58

L. N . TOLSTOI

- Pastaj mbeta vetem, me te dy vocerraket, pa asnje

mjet jetese.
- Po ju keni pasur ^ifligun.

- Qe kur ishte Vasja gjalle, e shitem... Parate i

harxhuam. Duhej jetuar, kurse une nuk dija ndonje zanat,
si te gjitha ne, fifligaret. Isha fare duarthare, isha ve^ te
tjerave. Hengrem c'na kishte mbemr, une u jepja mesime
femijeve dhe vete di^ mesova bashke me ta. Kur ja, Mitja
zuri shtratin, ishte ne klasen e katert dhe pas pak e mod
Perendia. Maria ra ne dashuri me Vanjen, dhendrin. Ai
s'eshte i ke<^ye^se eshte fatkeq. Eshte i semure.
- Nenoke, - e nderpreu e bija. - Po merreni pak
Mishen, se une s'do ndahem dysh. ' ^
Praskovja MihajUovna u drodh, u 9ua, doU nga
dhomeza me hapa te shpejte dhe u kthye me djalin e vogel
ne krah qe i jepte trupit prapa dhe kapej me do^kat pas
shamise se saj.
Epo, ku e kisha fjalen? Vanja ishte edhe ne pune,
madje punedhenesi qe njeri i mire, e donte, po ja qe nuk
punonte dot me, doli ne pension.
- Po nga se vuan?
'
- Nga nevrastenia, eshte nje semundje e tmerrshme.
Jemi keshilluar me mjeket, ka nevoje te udhetoje, po te
holla nuk kemi. Vec nuk i kam humbur shpresat, them se
do t'i kaloje. Se dhimbje kushedi ^fare nuk ka, por...
. - Lukerja! - u degjua ate ^ast zeri i tij i zemeruar dhe i
dobet. - Sa here qe duhet kem, ate dlku e ^ojne. Nenoke!...
- Erdha, - e la perseri pergjysme fjalen Praskovja
MihajUovna. - S'ka ngrene ende dreke. Nuk ha dot me
ne, do veg.
Ajo doU. Beri disa pune ne dhomen tjeter dhe u kthye
duke fshire duart e dobesuara, te nxira nga dieUi.

A T ^ SERGI

- Ja, keshm jetoj. Ankohemi, s'jemi te kenaqur, po

ama, lavdi Zotit, nip^et i kemi si poge, te mbare dhe jeta
ecen. Po 9*te flasim per mua.
- Po me 9*te ardhura jetoni?
- Une nxjerr ca para. Me pare me merziste muzika,
po sa me hyri ne pune pa.
Doren e kishte vene mbi komone, prane se ciles qe
ulur dhe, sUcur te ushtrohej keshm ne piano, levizi gishtat
e dobesuar.
- E sa ju paguajne per mesimet qe jepni?
- Me paguajne edhe nje rubel, edhe pesedhjete
kopeke, ka raste edhe tridhjete. Te gjithe siHen mire me
mua.
- Po a mesojne ndopak? - e pyeti Kasatski duke i
buzeqeshur paksa me syte.
Praskovja MihajUovna ne fillim nuk pandehu se ai e
kishte me gjithe mend pyetjen, prandaj e pa drejt ne sy,
per te kuptuar te verteten.
- Edhe mesojne, ka qe kane ecur. Ja, e bija e kasapit
eshte nje vajze e mrekuUueshme, zemermire dhe e pashme.
Tc kisha qene ca me e zonja, nepermjet lidhjeve qe kam
mc prinderit e nxenesve, do t'i kisha gjetur nje vend pune
dhendrit. Po asgje s'kam here dhe ja, i katandisa qe te
j.'Jidic ne kete gjendje.
r-. ^.a-^. -rV-: , , j
_f-r L ' ,
- Po, po, - i tha Kasatski me koken menjane. - Po ne
kishe a shkoni rregulHsht, Pashenke? - e pyeti.
- Ah, mos me flisni per kete. S'i kam mire punet, e
kam lene pasdore. Me femijet mbajme kreshme dhe
Nhkojme ne kungim, po ndodh qe edhe nje muaj te mos
nhkoj. Femijet i 90j.
., ,
....^ ,
- Po vete pse nuk vini?
- T'ju them te drejten, - ajo u skuq e tera, - s'kam

60

L. N . TOLSTOI

A T S SERGI

rroba per te qene. Ashtu e leckosur me vjen mrp nga bota.

Me ka kapur dembelia.
- Po ne shtepi i faleni Zorit?
- 1 falem, po c'te falur eshte ky, sa per sy e faqe. E di
qe s'duhet here, por ja qe nuk kam ndjenje te vertete; e
vetmja gje qe di mire, jane poshtersite qe kam here ne
kete jeten time perrupi ...
- Po, po, ashm, ashm, - si t'ia miratonte ato qe thoshte,
ia ngau fjalen Kasatski.
- Ja, erdha, - iu pergjigj sakaq dhendrit dhe doli duke
rregulluar shamine e kokes.
Kete htre u vonua shume. Kur u kthye, Kasatskin e
gjeti ashm si e kishte lene: berrylat i kishte mbeshtemr
mbi gjunje, koka i varej poshte. Por tani ^anten e kishte
vene ne kurriz. Kur ajo hyri me kandilin ne dore, ai i ngriti
syte e mrekullueshem e te lodhur dhe e pa, pastaj psheretiu
thelle - theUe.
- Atyre nuk u tregova se kush jeni, ~ filloi ajo e
druajtur. Vetem se u thashe qe jeni endacak nga fisniket,
nje i njohuri im i vjeter. Shkojme ne kuzhine te pime ^aj.
.-.:.-Jo...
^tit.'.-E po t'jua sjell kem atehere.
,,^1
--'-Jo, s'dua asgje. Zoti qofte me ty, Pashenke. Une po
iki. Po te te vije keq per mua, mos i trego njeriu se me ke
takuar. M'u beto me emrin e Zotit: nuk ke per t'i treguar
kujt. Te faleminderit per te gjitha! Do te te hidhesha nder
kembe te te falenderoja, por e di qe kjo do te te mrbuHonte.
Te faleminderit! Ne emer te Krishtit, me fal!
.ti.ii Bekomeni!
- Ju ka bekuar Zoti.
Dhe ai beri te dilte, por ajo nuk e la; i solli buke,
djathe dhe gjalpe. A i i mori dhe doli.

Ishte erresire dhe ai nuk arriti te kalonte as dy shtepi,

kur ajo e humbi nga syte; te lehurit e qenve te komshinjve
i dha te kuptonte se po vazhdonte rrugen.

61

"Ja pra, c'domethenie qe pad ajo endrra ime. Pashenka

eshte njeriu qe duhej te isha une, por qe nuk isha. Une
rrojta per njerezit i fshehur prapa Zotit, ajo rron per Zotin
dhe i duket se rron per njerezit. Po, nje pune e mire, nje
gote uje qe jepet pa here hesap shperblimin, eshte me e
shtrenjte se bamiresite e mia drejmar njerezve. Po, a ka
qene, valle, tek une deshira e sinqerte, qofte edhe nje pjesez
e saj, per t'i sherbyer Zotit? - e pyeti veten dhe pergjigje
qene fjalet: "Po, por ishte e felliqur, ishte e molepsur nga
etja per lavdi njerezore. Jo, nuk ka Zot per ate qe ka rrojmr
si rrojta une, per lavdi njerezore. Do ta kerkoj Zotin".
Dhe ai shkoi, ashm si bed per te ardhur te Pashenka,
nga fshati ne fshat, duke u bashkuar me ca endacake dhe
duke i braktisur ca te tjere, duke kerkuar, ne emer te Zotit,
uje krodhe buke dhe strehe. Ndodhte qe ta sikteriste ndonje
f-rua e lige, ta shante ndonje muzhik i dehur, por shumicen e
hcreve i jepnin per te ngrene e per te pire, i jepnin dicka edhe
mc vete per rruges. Pamja prej njeriu te fisem bente qe t'i
afroheshin disa, por kishte edhe te tjere qe, perkundrazi, sikur
^',(v.()nin qe ja, nje nga zoterinjte ishte katandisur ne.varfanjak.
Vcc perulesia e tij i carmatoste qe te gjithe. i r \
Kur i ndodhte te gjente gjekundi Ungjillin, e merrte,
c lexonte dhe te pranishmit gjithmone, ciletdo qe te ishin,
mallengjeheshin dhe habiteshin sa gjera te reja degjonin,
tc reja, por edhe te njohura mire prej kohesh.
Kur i rastiste t'u sherbente njerezve me ndonje keshille
osc me ndonje lutje me shkrim, nuk priste qe ta

62

L. N . T O L S T O I

63

ATfe S E R G I

falenderonin, se largohej befas. Dhe dalengadale Zoti filloi

te zinte vend ne ndergjegjen e tij.
Nje here po shtegtonte me dy plaka dhe me nje ushtar.
Zoteria me zonjen, qe ishin ulur ne nje kaloshin, ku ishte
mbrehur nje at i bardhe, kurse nje grua e re dhe burri i saj
kaleronin aty prane, i ndalen. Hipur ne kuaj ishte i shoqi i
zonjes me te bijen, kurse ne kaloshin rrinte ulur zonja me
nje udhetar te huaj, francez, me 9'dukej.
I ndalen qe t'i tregonin francezit lespelerins He cilet,
sipas paragjykimit te ruseve, ne vend qe te punonin,
endeshin nga vendi ne vend.
Ata folefifrengjisht, te bindur se nuk i kuptonte kush,
-Demanderleur,-thsi{rmcezi,-s'ilssontbiensursdece
que leurpelhdria^estagtmbleaDieu^.

I pyeten. Plakat iu pergjigjen :

- Si t'i behet mbare Zotit. Qe endemi, e dime se po,
por sa per zemren, ajo eshte ne dore te tij.
Pyeten ushtarin. Ai u tha se vetem gjekundi nuk mimd
te shkonte dot.
E pyeten Kasatskin se kush ishte.
- Sherbetor i Zotit.
T?
"
- Qu 'est- ce qu *il dit?Il ne repondpas^.
- II dit qu'Uestun serviteur deDieu\
- Cela doit etre unfds depretre. Hade la race. Avez-vous de
lapetitemormaie^^
-: - ' - v - t '

- Mais dites leur que ce n 'est pas pour des cierges queje leur

donne, maisqu'dsseregalentdethe^qs.], ^aj, -u buzeqeshi, Pour vous, mon vieux\ tha ai dhe me doren e veshur me

doreze, preku lehte supin e Kasatskit.

- Ju ndihte Zoti! - iu pergjigj Kasatski dhe u perkul
disa here ne drejtim te tyre, duke tundur koken thinjoshe,
kesulen vazhdonte ta mbante ne dore.
Dhe Kasatskin ky takim e gezoi pa mase; ai perbuzi
mendimin e te tjereve dhe beri gjene me te zakonshme,
mc te lehte, i pranoi me perulesi njezet kopeket dhe ia
ilha nje shokut, nje lypesl te verber. Sa me pak vlerefttonte
m(ridimiqekishinpertenjerezit,aqmeshume?tdih^ZotL

Keshtu kaluan tete muaj, ne muajin e nente e ndalen

1 le nje qytet te vogel, ne nje bujtine ku qe vendosur per te
kaluar naten bashke me endacake te tjere dhe e guan ne
jolici, sepse nuk e kishte leternjoftimin. Pyetjeve se ku i
tishte dokumentet dhe kush ishte, ai iu pergjigj se
dokumente nuk kishte dhe ishte njeri iPerendise. E moren
per njeri te dyshimte, i bene gjyqin dhe e internuan ne
Si beri.
Ne Siberi u vendos me banim te nje muzhik i pasur
dlic, edhe sot e kesaj dite banon tek ai. PunOn si kopshtar,
u meson femijeve shkrim e kendim dhe kujdeset per te
icinuret.

Francezi nxori pak te holla. I shperndau secilit nga

njezet kopeke.
. . . . .'I

'Endacake.
' Pyetini,naejanephtesidittebindursekjoendjaetyreishkonperzemerZotit
'(^farethaf Ai nuk iu pergjigjpye^es.
'^^
i..^:
*Ai tha se eshte sherbetor i Zotit.
^Mesa duket, eshtebirpr^i

Duket nga rasa. Keni tevogla?

' /' ihotii wketo nukpo ua japperqirinj.porpert'u

' / V f }u,iijysh.

ngrt^mrmenje^te^.

Botimet "ABC" ne qarkullim:

Lev NikoJlajevig Tolstoi

I. Gabriel Garsia Markez

Kronike e nje vdelqeje te paialajmeruar

1. Ernest Heminguej

Lumi i madh me dy 2emra

T Tomas Man

Lumtuca

'1. Jasunari Kavabata

Bukuroshet e Return

V Ivo Andrij

Tregime nga Sarajeva

U. Hajiirih Bel

Nderi i humbur i Katerina Blumit

7. Honore de Balzak

Kolonel Shabcn

M Gi de Mopasan

Tmsh^

1828-1910. Autor rus i veprave te medha si '"Lufta dhe

'J Aleksander I. Kuprin
paqja", "Rin^allja'*, "Ana Karenina*'e te tjera.
'Tolstoi eshte nje nga enigmat me te ^uditshme te shekullitXIX,
111 Gabriel Garsia Markez
Porka nje'felesper shpjegimin e enigm'es s'e tij. fel'esi duhet kerkuar
11 l*rosper Merime
ne klasen shoqerore, nga e cila rrodhi dhe nga rrethi dhe amhienti
ku jetonte",
: _i - .;
:!
L ' NagibMahfuz
.

...

FAN S. N O L I

M l . . N.Tolstoi

I Ivan Turgeniev
Enigm'e'n e Tolstoitegfejme te ^b'e'rthyerne novelen "AteI Sergi".
"Fytyra e tij te kujton ^belin: ka m'e shum'e shkorret se le'ndina,
T ' I'iddorDostojevski
nga 1^0 s'ke mundesi te shohesh se f'fshihet brenda".

STEFAN CVAJG

Id Sli'fan Cvajg

I / I ' r o H p c r Merime
Permes fytyres nuk sheh, porpermes 'Ate Ser^t" e sheh si ia
heq mask'en hipokri^ise, si e damkos mashtrimin dhe
vet'emashtrimin, si i kendon himn miresis'e dhe bujarise se shpirtit.

'-^^^^ "^-^

Byzylykubojesh^

\v ^,v.^^^^v

Kolonelit s'ka kush t'i shkruaje

Kolomba
Mtmnjee bekuar
AtoSeig;
Ngadhenjim i dashurise
Sozia
Njezetekater ore nga jeta e nje gruaje
I'^rmen