TEMA 3 A DIVERSIDADE

HDRICA

A DIVERSIDADE HDRICA

1. FACTORES DE INFLUENCIA
-Os condicionamentos dos recursos hdricos poden ser

fsicos e humanos.
FACTORES FSICOS
-CLIMA: a auga procede das precipitacinsdiferencias
Espaa hmida

Esp. seca.

-RELEVO E TOPOGRAF.: infle na

organiazac. das concas hidrogrf.
na capacidade ersosiva dos ros.
na formacin de lagos e acuferos.
-LITOLOXA: segn o tipos de rochas:
-Arxilas: favorecen a escorrenta.
-Calcreas: filtracins = acuferos.
-VEXETACIN: pantalla protectora

radiacin

frea a evaporacin.

 FACTORES HUMANOS: o ser humano produce

-Diminucin dos recursos
abastecemento - rega

compensar
encoros

trasvases

2-OS ROS ESPAOIS

-Factores que inflen : o clima e o relevo.
a) O clima:
-O nivel de precipitac.determina:
CAUDAL ABSOLUTO: lt.x segundo nun pto.dado
estiaxes
RXIME FLUVIAL

variac. estacio.
cheas

-As variacins estarn en funcin da distribuc. das

precipitac. e de que sexan en forma de neve (nival).
-Tipos de rxime dos ros:

-nival
-pluvial
-mixto

-R. con rxime NIVAL:

-Nacen na alta mta.

-Caudais mx.:fins primav.
ou vern.
-Caudal mn. no inverno
(neve, xeo)

-R. con rxime PLUVIAL:

-Caudal en funcin das
precipitac.
-R.con rxime MIXTO:

-Nivo-pluv. ou
-Pluvio-nival.

b) O relevo e a topografa:
(v.mapas px. 90-91)
-Determinan a organizac. de

-Concas.
-vertente hidrogrf.
-pendente.
-erosin
-obras hidrul.

-CONCA HIDROG.:
-Territor. con augas q. verten a un ro pcipal. e s seus
afluentes.
-Separadas entre si por divisorias de augas.
-Rede fluvial da conca: organizac. xerrquica
subafluentes / afluentes / ro pcipal.

-VERTENTE HIDROGRF.:
-Cxto. de concas que verten augas no mesmo mar.
V.cantbr.-atlntica.
-Disimetra

CAUSA:
V.medtrrn.

basculamento

-PDENTE. e EROSIN:
-En funcin da inclinacin do terreo (+ /-).
-OBRAS HIDRULICAS:
-Favorecida por topograf. abrupta altos custos de
construcc.

2.2-AS VERTENTES HIDROGRFICAS PENINSULARES

-3 vertentes

-V. cantbrica
-V. atlntica
-V. mediterr.

A)Ros v. cantbrica: caractersticas

Curtos (mtas.prximas costa)
Forza erosiva (desnivel desde
desembocadura)

nacem.

 Nosos., caudalosos e de rx. regular gracias s

precipitac.
topografa abrupta, facilitadora dos encoros para
enerx. elctrica.
B)Ros v. atlntica:
Longos con nacem. no Medit. e desemboc. no
Atl.
Discorren por chairas
Rx. irregular.
Estiaxe no vern e cheas en outono e primav.
C)Ros v. mediterr.:
Curtos ags o Ebro.
R. abarrancados e erosivos debido deforestac.
Estiaxe importte. no vern e no outono poden ter
cheas catastrf.
Necesidade de encoros para regularizar o caudal
e abastecer de auga para diferentes usos.
Tm. aparecen torrentes s con auga cando
chove.

2.3-BALEARES E CANARIAS

-Non teen ros, s arroios de escaso caudal alimentados

por mananciais.
-Canarias: a explotac. de acuferos = non arroios.
-Tm. son frecuentes os torrentes.
LAGOS E LAGOAS: v. definicin do libro px. 93
3.2 Os humedais:
-Extensins de terro cubertas por augas

pouco fondas

(cando baixa o nivel poden chegar a desparecer.)

-Gran interese desde o pto. de vista biolxico x ser zonas
de aniamento para as aves migratorias acuticas.
-Zonas de interese: Parque das Tablas de Daimiel (Ciudad
Real, lagoas de Toledo, C.Real, Albacete

4-OS ACUFEROS- (v.debuxo p. 95)

-Son bolsas de auga subterrnea, debido as filtrac. das
precipitac. e que se atopan cun estrato impermeab.
-Ventaxes desta auga sobre a superfic.:
Non organismos nocivos.
Non precisan ser tratadas.
Composic. e temperat. permanecen estbeis.
Problemas:
Sobreexplotac.
Contaminac. pola accin humana.
6

AS FORMACINS VEXETAIS
-Vexetacin ou flora: cxto. de especies vexetais dun
territorio.
-En Espaa hai 3 rexins florais

-Rex.boreoalpina
-R. eurosiberiana
-R. macaronsica
(v.mapa p.96)
1-FACTORES Q. INFLEN NA VEXETACIN
-A vexetac. est formada por formacins vexetais, podendo
distinguir 3 tipos bsicos: bosque / matogueira / prado.
-Caracterstica da vexetac. espaola: a gran diversidade
consecuencia de varios factores entre os que destacan
Factores fsicos: distintos climas, relevos e solos.
Situacin de ponte da pennsulaVexetac. climax,

cando a vexetac. dunha zona consecuencia de

fctores. naturais.
Fctores. humanos: ex. a introduc. de especies x o seu
valor econm. ou a degradacin da vexet. existente.
-Vexetac. secundaria, cando a vexetac. consecuenc.da
actuacin humana.

2-AS PAISAXES VEXETAIS DE ESPAA

2.1 A paisaxe vexetal de clima ocenico.
-Integrada na rex.floral EUROSIBERIANA.
-Formacins vexetais:

-bosque caducifl.
-landa
-prados.

a) o bosque caduciflio: carcter.

rbores de altas de tronco rectoe liso e follas grandes.
poucas espcies que forman grandes masas.
sotobosque: fieitos e musgos (zonas sombras)
FAIAS: mal adaptada ao calor, ben o fro.
-Solos calcrios e silcios.
-Crecemento rpido.
-Madeira: mobles e utenslios.
-rea: C. Cantbrica e Pireneo Navarro.

CARBALLO: non verns calurosos, tolera menos o fro e

require menos humid. ca faia.
-Crecem. lento.
-Madeira: construc., mobles e barcos.
-reas: Galiza e C. Cantb.
CASTIEIRO: mis frecuente co carballo polo seu dobre
uso: para madeira e d froito.
-Nas zonas de clima ocenico de transicin: bosque

merescente de rebolo e caxigo

rbores altas con follas que permanecen secas at
que nacen as novas.
-Tempos actuais: desaparic. de amplas masas de bosque
caducif. causado pola perda dos usos tradicionais da sas
madeira:
substituc. de laa por gas / apeiros de madeira por
ferro/ gasl ou carbn para quentarse.
-poca actual:
Repobac. con especies de medre rpido e bon
aproveitam. econm.: pieiro / eucalipto.
Problemas: as follas > a acidificacin do chan e
enpobrceno. Son especies porfitas.
9

b) A landa e os prados:
-LANDA: vexetac. de matogueira que pode acadar 4 mt. de
altura.
-Especies: toxo e xesta.
-PRADOS: grandes extensin de terreo con herbceas e
pastos.

2.2 A paisaxe vexetal de clima mediterrneo.

-Est dentro da rexin floral mediterr.
-Formac. vexetais caracterst.:

-bosque perennif.
-matogueira: maquis,
garriga e estepa

a)O bosque perenniflio:

rbores de altura.
troncos non rectos con polas globulares, que dan
sombra co cal dimine a insolac. e a evaporac.
Especies: ACIEIRA e a SOBREIRA.
Sotobosque: piorno e xesta.
ACIEIRA: a rbore + estendida.
-Resistente seca e adaptada a todo tipo de solos.

10

-Madeira: dura e resistente, ideal para rodas, carpinter.

exter. e tm. para carbn vexet.
-Froito: a landra para alimentar o gando.
SOBREIRA: necesita invernos suaves e certa humidade.
-Tipo de solos: silceos (sudoeste penins. e S. de Andaluc.)
-Madeira:

moi

dura,para toneis e barcos. A codia

transfrmase en cortiza ( corcho).

PIEIRO: unha formac. vexetal secundaria soportando
todo tipo de temperat. e solos.
-Implantac. froito da man humana por ser de medre rpido
e polo aproveitam. para resina e madeira.
-O bosque perennifolio est en regresin por varios motivos
perda dos usos tradicionais
substituc. por especies + rpidas no medre
obstaculizac. para a mecanizac. e regado mobil.
os incendios.
-poca actual: est protexido mediante as DEVESAS:
aclrase o bosque (lmpase e ordase) de acieira e
sobreira,e combnanse 2 usos:
froito /lea / madeira
agricultura / pastoreo.
11

b)A matogueira:
-Resultado da degradac. do bosque polo ser humano, polo
tanto non unha vexetac. climax.
-Tres tipos: (v.fotos px.100)
MAQUIS / GARRIGA /ESTEPA.
-Maquis: arbustos tupidos e con 2 m. de altura.
(xara / breixo / xesta)
-Garriga: arbustos e matogueirasde pouca altura.
(Tomio / romeo/ lavanda)
-Estepa: na zona semirida de Espaa. Formada por
herbas baixas + arbustos espientos en solos pobres
(tomio / esprrago.)

2.3 A paisaxe vexetal de ribeira.

-Dase ao longo dos ros.
-S poden vivir certas especies que estn en contacto
semipermanente coa agua.
-Dispense en franxas paralelas ao ro.

12

-AMENEIRO: as races en contacto permanente coa auga.

-SALGUEIRO + CHOPO: s os extremos infer. das races
teen que ter humidade.
-LAMO
-Est en retroceso pola accin antrpica sobre as marxes
e os leitos dos ros.

2.4 A paisaxe vexetal de montaa

( v. clisries px. 102 )
-Vexetacin en pisos e as especies en funcin da altura
-Diferencias entre mta. alpina e resto de mtas.
peninsulares:
A) MTA. ALPINA OU PIRENICA:
-Conta cos seguintes pisos:
piso subalpino
especies conferas

abeto
pieiro negro
pieiro silvestre
piso alpino

13

-aparece o prado que est a maior parte do ano cuberto

pola neve.
-Non hai pltas. de maior tamao
-Abundan rochas nas e pedreiras sobre as que medran
pltas. adaptadas s rochas. (ptas. rupcolas)
piso nival
-Con neve todo o ano e vexetacin inexistente.
-Nos sitios de moita inclinacin poden haber pltas.
rupcolas (liques ou musgos) ou tm. nas fendas.

B) RESTO DE MTAS.PENINSULARES
-Non teen o piso subalpino de conferas.
-Psase do bosque caracterst. do seu clima piso
supraforestal.
pequenos arbustos diferentes segn o clima
zona atlnt.
breixo / xesta

z. medit.
arbustos / matogueiras espientas

-Por riba deste piso estn os prados que no caso da zona

medit. s estn no fondo dos vales ou en zonas hmidas.

14

2.4 A paisaxe vexetal de Canarias

-Vexetacin de gran riqueza. Motivo:
africanas
orixe mediterr. pero tm. influencias
Atlnt. S.
-Conta tm. con:
ENDEMISMOS:

formacins

vexetais

propias

exclusivas.
RELIQUIAS: vexetac. de pocas xeolxicas antigas e
que se conservan en enclaves moi reducidos.
-A vexetac. aparecer repartida en pisos:
1. PISO BASAL : nivel do mar 300/500 mt., ser de tipo
rido. Predominio de matogueiras raras.
2. PISO INTERMED.: 200/800 mt. onde hai descenso
trmico e > de humidade. Predominio de especies
como: Palmeira, drago e sabina.
15

3. PISO TERMOCANARIO: 800/1200 mt.Frecuencia de

nboas, menos insolac., e + fresco. Dous tipos de
bosque:
LAURISILVA

FAIAL- BREIXEIRA

(denso e con + de 20 espec.)

degradac.do laurisilva x
accin humana

4. PISO CANARIO: at os 2200mt., con dominio de

conferas (pieiro canario) adaptadas aridez e fro.
5. PISO

SUPRACANARIO:

de

2200

mt.

caracterstico a acusada nudez pero cunha gran

riqueza froral (viloletas do Teide)

O SOLO
-Capa superficial da codia terrestre.
-Composicon: elementos nos 3 estados
SLIDOS:

-Partculas procedentes da erosin das rochas.

-Partc. de materia orgnica de orixe
vexetal

animal.

16

 LQUIDOS:Como por exemplo a auga.

GASEOSO: como o CO 2.

1-FACTORES DO SOLO
-Procedencia do solo: da alteracin do medio mineral
debida accin
do clima

dos seres vivos

-Os factores que condicionan a formacin e evolucin dun

solo son:
A rocha nai: substrato mineral do que se forma o
solo.
-Influencias : na cor, textura, permeabilid., acidez
-Segn a rocha, poden ser:
slceos
soltos/permea

calcrios

arxilosos

pastosos/permeab. compact./imperm.

O clima: o que + infle.

-As precipitac. proporcionan a actividade biolxica e
qumica e tamn a lixiviacin ou disolucin e arrastre
dos elementos da capa superficial do solo.
-Ante un lavado en exceso = solo acidificado e
empobrecido.

17

-As temperaturas tm. inflen: a + temperat., + actividade

qumica e bacteriana.
-Segn o clima os solos poden ser:
ZONAIS: ou climax.
orixe ligado clima
AZONAIS e INTRAZONAIS
relacionados con fctres. diferentes do clima, como a
natureza dos rochedos, o empozamento...
A topografa:
-Nas zonas chas, acumlanse solos grosos.
-Nas pendentes, favorcese a erosin e o movemento
do solo.
Os seres vivos:
-Actan de diversas formas:
As PLANTAS:
-Fertilizan o chan: toman polas races as bases dos
estratos inferiores, incorpranos s talos e follas de
devlvenas superf. mediante a descomposic.
-Noutros casos empobrceno porque o acidifican (pieiro
/eucalipto.)
A MICROFLORA:

18

-Bacterias + fungos = descomposic. de mater. orgnica

morta (cadveres, excrementos, follas) e forma
humus.
-Outras bacterias fixan solo o nitrxeno do aire para
ser asimilido polas ptas.
Accin dos ANIMAIS:
- de carcter mecnico pois removen e mesturan os
elementos duns estratos con outros.
O SER HUMANO:
-Pode alterar o solo ou destrulo ou melloralo con fertiliz.
ou repoboac.
O TEMPO:
-A formacin dun solo require moitos sculos.
-Pode haber

Solos novos ou incipientes

Solos evolucionados.

2. OS HORIZONTES E O PERFIL DO SOLO

(v. debuxo px. 105)
-Horizontes: son as capas que forman un solo cunhas
carcter. comns tanto fsicas, qumicas e biolx.

19

-Perfil: o cxto. de horizontes.

EN PROFUNDIDADE
-Aparecen os horiz. D + C.
rocha nai consolidada
(non alterada)

rocha nai meteoriz.

(alterada e degrada)

EN SUPERFCIE
-Horiz. A :

A o : formada por follaxe

A1:

por mater. orgn. en descompos.

A2 : zona de lixiviac. con perda de

substanc. arrastradas x a auga da choiva s capas inferior.

-Horiz. B:situado entre a superfc. e a profundidade. unha
capa de acumulac. e alterac.

3. TIPOS DE SOLO
-Clasificados por reas climticas e en funcin do rochedo.
-Os pcipais. tipos son:

-zonais
-azonais
-intrazonais

1)solos zonais:
a) Solos de clima ocenico

20

-Son solos evolucionados, cidos e ricos en materia

orgnica.
-A acidez consecuencia das abondosas choivas que
producen a lixiviacin.
-Dita acidez > consecuencia de especies como eucalipto ou
pieiro, e tm. se a rocha silcea.
sobre rochedo silceo
(> a acidez do chan)
Os rankers: en zonas altas ou de gran pedte.
-Sometadas a gran erosin e de a o pouco grosor e a
pouca evolucin.
-S aptos para pastos ou bosques, non para cultivos.
sobre rochedo calcreo
(menor acidez do chan)
A terra fusca:sobre calcrias duras e en zonas
mtosas.
-Uso forestal

b) Os solos de clima mediterrneo

-Estn moi alterados pola erosin e a accin do ser
humano.

21

 A terra rossa: sobre calcrias duras, cun horizonte

arxiloso que est sobre a rocha nai e que produce
afloramentos rochosos que dificultan a mecanizac.
- Apta para cultivos como a oliveira e a amendoeira.
Vertisolos ou terras negras: abundancia de arxilas
expansivas (inchan coa humidade e contraen cando
secan).
-Son os solos + frtiles de Espaa, aptos para todo tipo
de cultivos ags o arborescente.

2-Solos azonais e intrazonais

-Dependen de factores como o rochedo ou a topograf.
Solos azonais: sen caractersticas ben definidas por 2
motivos
-non tiveron tempo para formarse
-estn situados en pdte. e non se desenvolveron
dun xeito axeitado.
Solos intrazonais: solos ben definidos.
-Os + usuais en Espaa son:
-pardos calcrios ou rendzinas.
-aluviais ( longo dos ros)
-encharcados.
-areosos.
-salinos.
-volcnicos.

22

23