Kimberley Vermeij - Onderzoeksverslag Onderneming

De St.
Jozefschool op weg naar

WETENSCHAP EN
TECHNIEK..!
Onderneming
Door Kimberley Vermeij 562244
1
Inhoudsopgave
1. Het onderzoeksveld in kaart

1.1. Het portret van de school …………………………………………………………………………………………………………
1.2. De behoefte van de school…………………………………………………………………………………………………………
2. De onderzoeksvraag
2.1 Doel van het onderzoek………………………………………………………………………………………………………………
2.2 De onderzoeksvraag……………………………………………………………………………………………………………………
2.3 De onderzoeksopzet……………………………………………………………………………………………………………………
2.4 De competenties op startbekwaam niveau ………………………………………………………………………………
3. Keuze van onderzoeksinstrumenten

3.1 De onderzoeksinstrumenten ………………………………………………………………………………………………………
3.2 Het inzetten van de onderzoeksinstrumenten……………………………………………………………………………
4. Data verzamelen
4.1 Bronnenonderzoek………………………………………………………………………………………………………………………
4.2 Plenair gesprek……………………………………………………………………………………………………………………………
4.3 Attitudemeting ……………………………………………………………………………………………………………………………
4.4 Onderzoek op de stageschool ……………………………………………………………………………………………………
5. Betekenisverlening – resultaten en conclusies

5.1 Plenair gesprek……………………………………………………………………………………………………………………………
5.2 Verzamelde data…………………………………………………………………………………………………………………………
5.3 Conclusie ……………………………………………………………………………………………………………………………………
6. Consequenties en acties
6.1 Consequenties verbinden……………………………………………………………………………………………………………
6.2 Plannen van de acties…………………………………………………………………………………………………………………
7. Actie ondernemen
7.1 Doelen schooljaar 2009-2010 ……………………………………………………………………………………………………
8. Evaluatie
8.1 De behoefte…………………………………………………………………………………………………………………………………
8.2 De onderzoeksvraag……………………………………………………………………………………………………………………
8.3 De schoolontwikkeling…………………………………………………………………………………………………………………
8.4 Het verloop van het proces…………………………………………………………………………………………………………
8.5 De meerwaarde……………………………………………………………………………………………………………………………
Bijlagen
1. Bronnenoverzicht
2. Bronnenonderzoek
3. Visie van de school bepalen
4. Resultaten attitudemeting
5. Onderzoek op de stageschool
6. Beleidsplan techniekonderwijs
7. Feedback + beoordeling stap 1 t/m 3
8. Feedback + beoordeling stap 1 t/m 8
9. Feedback werkgroep techniek
2
Voorwoord
Jong geleerd is oud gedaan. Onze maatschappij heeft grote behoefte aan geschoolde mensen op
het gebied van wetenschap en technologie, en het is dus belangrijk om kinderen hier al vroeg mee
in aanraking te brengen. Het doel van het Programma VTB is kinderen in aanraking brengen met
wetenschap en techniek, zodat zij hun talenten ontdekken en een positieve attitude ten aanzien
van wetenschap en techniek ontwikkelen. Dit was ook de voornaamste reden van de St.
Jozefschool om zich aan te melden voor de begeleiding van het programma VTB.
Tijdens mijn sollicitatiegesprek werd het onderwerp voor mijn onderzoek aangeboden. Ik heb
hierop gretig toegehapt. Dankzij dit aanbod kreeg ik een kans op een school te helpen om
wetenschap en techniek op te starten. De desbetreffende school, basisschool St. Jozef, heeft mij
vanaf het begin af aan het volste vertrouwen gegeven. Samen met de werkgroep techniek op de
basisschool richt ik me op het invoeren van techniekonderwijs in de hele school. Tijdens de
zoektocht naar verschillende mogelijkheden heb ik samen met de collega‟s uit de werkgroep een
opzet ontwikkeld voor de invoering van wetenschap en techniek in het onderwijs van de St.
Jozefschool. Een opzet waar ik trots op ben.
Ik wil iedereen bedanken die mij inspiratie en vertrouwen hebben gegeven;

- Jan Voorbij
- Basisschool St. Jozef
- Werkgroep techniek bestaande uit: Annet en Marian
- Ruud Westra en het VTB
- Mijn ouders
3
Inleiding
De St. Jozefschool heeft zicht drie achtereenvolgende jaren aangemeld om in aanmerking te

komen voor de VTB- subsidieregeling. In schooljaar 2007-2008 is deze subsidie toegezegd. Een
voorwaarde voor het krijgen van deze subsidie is het structureel invoeren van wetenschap en
techniek op de basisschool. Door interne personele problemen en de verhuizing naar een andere
locatie heeft deze invoering een aantal jaren op zich laten wachten.
In het schooljaar 2009-2010 is het invoeren van wetenschap en techniek weer opgepakt. Ik heb als
vierdejaars PABO stagiaire samengewerkt met twee leerkrachten van de school om wetenschap en
techniek een plaats te geven binnen het onderwijs. Met z‟n drieën hebben wij ons aangemeld voor
de cursus techniekcoördinator. Tijdens deze cursus werden wij begeleid bij het bepalen van de visie
van de school en het opstellen van het beleidsplan techniek.
Nadat wij als werkgroep een aantal maal bij elkaar waren geweest, werd onze taak duidelijk. Het
was de bedoeling dat wij een start zouden maken met het invoeren van techniekonderwijs. Ik zou
hier een bijdrage aan leveren tijdens mijn lio-periode op de school. De school moest een nieuwe
methode aanschaffen en er waren al leskisten techniek van Eurofysica aanwezig. Hier moest een
combinatie van gemaakt worden.
De onderzoeksvraag is dus als volgt:
Hoe kan het team van de Sint Jozefschool haar techniekonderwijs vormgeven met behulp
van een methode natuur-techniek in combinatie met Eurofysica leskisten?
Door het doen van een zorgvuldig bronnenonderzoek, het voeren van een plenair gesprek, het
analyseren van attitudemetingen en een onderzoekje op de stageschool heb ik informatie
verzameld waaruit een advies is voortgekomen. Dit advies bestaat uit een planning voor de
komende schooljaren om wetenschap en techniek een structurele plaats binnen het onderwijs op
de St. Jozefschool te geven.
De uitwerking van deze onderneming is als volgt opgebouwd:
In de hoofdstuk 1 en 2 is het portret van de school en de behoefte van de school te lezen.

In hoofdstuk 3 vindt u de keuze en verantwoording van de onderzoeksinstrumenten.
In hoofdstuk 4 is een analyse van de verzamelde data te vinden.
In hoofdstuk 5 wordt de betekenis aan deze data verleend.
In hoofdstuk 6 zijn de consequenties voor de St. Jozefschool te lezen.
In hoofdstuk 7 worden de acties beschreven die gedaan zijn en die nog moeten gebeuren.
In hoofdstuk 8 evalueer ik op het gehele proces van de onderneming.
In de bijlagen vindt u alle ruwe data.
4
1. Het onderzoeksveld in kaart
1.1 Het portret van de school
1
De St. Jozefschool ligt in de wijk Klein-Hekendorp. De samenstelling van
de schoolbevolking heeft in al die jaren een danige wijziging ondergaan.
De vroegere school voor „boeren en buitenlui‟ is veranderd in een school
met een zeer diverse schoolbevolking. Op dit moment wordt de school
bezocht door ongeveer 213 leerlingen. Ze zijn verdeeld over negen
klassen: drie groepen 1/2, groep 3, groep 4, groep 5, groep 6, groep 7 en
groep 8. Er zijn buiten de gemengde kleuterklas om, geen
combinatieklassen. Er wordt gestreefd naar een groepsgrootte van 25
kinderen per klas. De komende jaren zal er sprake zijn van een zich
stabiliserende of licht stijgende leerling-bevolking. De school wordt vooral
bezocht door kinderen uit de wijken Klein-Hekendorp, Brede Dijk en Noort
Syde. Het aantal leerlingen uit de buitenbuurten is stijgend.
Op de St. Jozefschool werkt een enthousiast team, dat bestaat uit zestien
leerkrachten, administratief medewerkster en een tweehoofdige directie.
De school beschikt over enkele regelmatig invallende leerkrachten. Enkele
leerkrachten zijn vrij geroosterd om zich bezig te houden met Interne begeleiding en remedial
teaching. Zij coördineren de leerlingenzorg en bieden groepsleerkrachten ondersteuning bij
begeleiding van de leerlingen. Ook verzorgen zij op verzoek van collega‟s specifieke
onderwijsbegeleiding aan individuele leerlingen waar het leerproces extra aandacht behoeft.
Bij het onderwijs gaat de St. Jozefschool uit van de volgende uitgangspunten;
Vertrouwen – Kennis – Competentie – Verantwoordelijkheid - Samenwerken – Creativiteit
De school is een ontmoetingsplaats waar kinderen, leerkrachten en ouders zich thuis voelen.
Vertrouwen in elkaar is de basis voor het contact. Vanuit vertrouwen leren kinderen zichzelf
kennen, hun emoties uiten en beheersen en omgaan met elkaar op basis van gelijkwaardigheid.
Door aan leerlingen te laten blijken dat er vertrouwen in ze is en dat hun eigenheid wordt
geaccepteerd, wordt ervoor gezorgd dat ze zich veilig en geborgen weten en met plezier naar
school gaan. Door een regelmatige en open communicatie met de ouders van de leerlingen wordt
ervoor gezorgd dat er betrokkenheid is van de ouders bij de ontwikkelingen op school.
Het is belangrijk dat kinderen de basisvaardigheden leren en hun kennis vergroten. Het geven van
goede instructie, vormt daarom een kernpunt van de lessen. Kinderen leren via leerstrategieën en
zelfontdekkend leren hoe ze zich kennis eigen kunnen maken. Inhoudelijk vormen de leerlijnen het
ankerpunt van het onderwijs. Dit wordt zo ingericht dat leren ook echt betekenis voor leerlingen
heeft. De lesmethodes worden flexibel ingezet en er wordt gebruik gemaakt van andere
leermiddelen als daarmee leerdoelen beter bereikt kunnen worden.
De leerlingen wordt een rustige speel- en leeromgeving geboden, met duidelijkheid over wat er van
elkaar verwacht wordt. Van daaruit wordt de kinderen ruimte geboden om te ontdekken wat ze
kunnen en om nieuwe dingen te leren. Competentie, kinderen succes laten ervaren, wordt als een
van de belangrijkste uitgangspunten van het onderwijs op de St. Jozefschool beschouwd. Ieder
kind is uniek en daarom is het vanzelfsprekend dat er wordt ingespeeld op de verschillen tussen
kinderen. Er wordt onderwijs op maat geboden. Dat wil zeggen dat de leerstof en instructie worden
aangepast aan wat het kind kan en nodig heeft.
1
R.K. Basisschool St. Jozef (2009) [webpagina]
http://cms.qlictonline.nl/users/stjozefschool_10yz//docs/Schooljaar20082009/Tom.onderwijskundigevisiejuni.d
oc
R.K Basisschool St. Jozef (2009) [webpagina]
http://cms.qlictonline.nl/users/stjozefschool_10yz/docs/Schoolgids20082009/Schoolgids20082009.pdf
5
De overtuiging is dat kinderen heel veel zelf kunnen als ze daarvoor de ruimte krijgen. Dit wordt
gedaan door het bieden van gedifferentieerde dagtaken en weektaken. De leerlingen leren hierdoor
verantwoordelijkheid te dragen en zelfstandig bepaalde leerstof te kiezen en te verwerken.
Daarbij krijgen ze de begeleiding die ze nodig hebben. Door kinderen zeggenschap te geven over
hun leerproces zijn ze beter gemotiveerd en hebben meer plezier in school. in de weektaak wordt
aan alle vakgebieden een plek gegeven.
Naast het geven van ruimte aan leerlingen om zelfstandig te werken, wordt er veel aandacht
besteed aan samenwerken. Er wordt gezorgd voor een veelheid aan opdrachten waarbij
leerlingen samen activiteiten doen en elkaar kunnen helpen. De kinderen leren dat ze verschillende
kwaliteiten hebben en door samen te werken tot mooi resultaat kunnen komen. Door werk aan
elkaar te presenteren en er over te praten leren kinderen van elkaar. Coöperatief leren staat
helemaal in het teken van samenwerken. Bij coöperatief leren wordt er zo gewerkt dat alle
leerlingen betrokken zijn en er zoveel leerlingen mogelijk tegelijkertijd actief zijn. Dit gebeurt bij
alle vakken door uitgekiende samenwerkingsvormen: didactische structuren.
Creativiteit is voor de school een waarde met twee betekenissen. Op de eerste plaats is het
belangrijk met een open blik het onderwijs vorm te geven samen met de leerlingen. Niet alles is
vaststaand en vaak is creativiteit nodig om tot effectieve oplossingen te komen voor knelpunten.
Dit wordt ook de kinderen geleerd. Situaties van meerdere kanten bekijken en zelf andere wegen
vinden als een eerste idee niet werkt. Daarnaast komt creativiteit expliciet tot uitdrukking in de
lessen. Er wordt een grote diversiteit aan werkvormen geboden. Het onderwijs wordt zo gevarieerd
mogelijk vormgegeven.
De ontwikkelingen van elk kind worden geregistreerd in een duidelijk leerlingvolgsysteem, zodat
iedere betrokkene steeds weet hoe ver een kind is in zijn ontwikkeling. Met elkaar wordt ervoor
gezorgd dat alle kinderen zich zo veelzijdig en optimaal mogelijk ontplooien en toegerust zijn om
door te stromen naar het niveau van voortgezet onderwijs dat bij hen past.
6
1.2 De behoefte van de school
Mijn stageschool vermeldt in het jaarplan van 2008-2009 dat het beleidsplan techniek moet
worden ontwikkeld en vastgesteld. Wetenschap en techniek moeten verankerd worden in het
onderwijs op de school. De subsidie die hiervoor beschikbaar wordt gesteld heeft de school al
ontvangen. Deze taak was vergeven aan één leerkracht. Helaas is het door persoonlijke
omstandigheden helemaal niet gelukt om een opstart te maken met het invoeren van
techniekonderwijs. Er is geen beleidsplan en techniek wordt nog steeds niet of nauwelijks gegeven
op de St. Jozefschool. Wel zijn er Eurofysica leskisten voor techniek aangeschaft. Helaas staan
deze kisten nog steeds ongebruikt in het handvaardigheid lokaal. Ook in het jaarplan van
schooljaar 2009-2010 staat vermeld dat er een beleidsplan moet worden ontwikkeld en dat
techniek verankerd moet worden in het onderwijs op de school.
De leerkrachten op de St. Jozefschool hebben behoefte aan duidelijke handvatten voor het geven
van techniekonderwijs met de materialen die al beschikbaar zijn. Er moet een manier gevonden
worden zodat het werken met de leskisten voor leerkrachten en leerlingen duidelijker wordt. De
kisten moeten beter bereikbaar worden. Ook moet er een beleidsplan gemaakt worden zodat de
school techniek duurzaam kan verankeren in onderwijs, organisatie en beleid. Er moet een
methode natuur-techniek worden aangeschaft. Eventueel kunnen er nog extra materialen worden
aangeschaft.
Techniek
1. Gedurende 1. De nulmeting wetenschap
1. Het beleidsplan techniek wordt ontwikkeld en 1. Coördinator techniek, een het schooljaar en techniek is verricht.
vastgesteld. Dit plan heeft als doel techniek duurzaam leerkracht en directie. Er is een beleidsplan
te verankeren in onderwijs, organisatie en beleid. Zowel de vakcoördinator als techniek.
de leerkracht hebben in hun
1.A. De leerlingen van groep 8 vullen de „VTB- takenpakket 10 uur
attitudemeting wetenschap en techniek‟ in. toegewezen gekregen voor
de werkzaamheden.
1.B. De school neemt deel aan het regio-netwerk In drie jaar tijd ontvangt de
school € 12.000 subsidie
1.C. O.l.v. de vakcoördinator techniek wordt een van het Platform Beta
beleidsplan geschreven. Techniek
1.D. het beleidsplan wordt vastgesteld.
2. Deelname aan project Techniek Coach van het VBTA 2. Coördinator techniek en 2. Afhankelijk 2. De VBTA- technieklessen
leerkrachten groep 5 t/m 8 van het VBTA worden door de eigen
leerkrachten verzorgd.
VTB = Verbreding Techniek Basisonderwijs
Fragment uit: jaarplan St. Jozefschool 2008-2009
Fragment uit: jaarplan St. Jozefschool 2009-2010
Er is duidelijk behoefte aan een goede opzet van het techniekonderwijs op de St. Jozefschool. Deze
opzet geeft leerkrachten en leerlingen de informatie die ze nodig hebben voor het werken met de
leskisten van techniek. Ook moet er een beleidsplan worden gemaakt.
Het team van de school is betrokken bij het onderzoeksonderwerp, maar een ieder op zijn eigen
manier. Wie is er betrokken?
7
- De directie
De directie heeft de behoefte aan een goede opzet voor wetenschap en techniek en het
opstellen van een beleidsplan in het jaarplan beschreven. Zij staan garant voor de visie van
de school en het uitdragen hiervan. De directeur zal zich dan ook gaan inzetten voor het
opstellen van een goed beleidsplan waarbij hij de visie van de school op onderwijs zal
waarborgen.
- De leerkrachten
De groepsleerkrachten hebben een grote behoefte aan richtlijnen voor het werken aan
techniekonderwijs en voor het omgaan met de beschikbare materialen. Zij zullen gebaat
zijn bij een goede opzet van het techniekonderwijs en het werken met de beschikbare
materialen. Het beleidsplan en de nieuwe opzet zullen ervoor zorgen dat leerkrachten
straks op een goede manier techniek kunnen integreren in hun onderwijs.
- De kinderen
De nieuwe opzet van het techniekonderwijs moet op een dergelijke manier worden
vormgegeven dat de kinderen naast hetgeen wat aangeboden wordt in de nieuwe methode
ook zelf (middels de werkwinkel) met techniek aan de slag kunnen gaan. (zelfontdekkend
leren)
- De werkgroep techniek
Samen met twee collega leerkrachten vorm ik de werkgroep techniek. Met elkaar zorgen
we ervoor dat eind van dit schooljaar wetenschap en techniek een vaste plaats heeft
gekregen in het onderwijs op de St. Jozefschool. Iedere twee weken vindt er kort overleg
plaats. We evalueren de genomen stappen en bekijken de volgende stap. Een van ons
voegt zich bij een andere collega voor het uitzoeken van de nieuwe methode natuur-
techniek. Zo hebben we zicht op alle gebieden. Ook volgen we met z‟n drieën de opleiding
tot techniekcoördinator.
- Ik zelf
Ik zal me middels mijn onderneming hardmaken om met het onderzoeksprobleem op mijn
stageschool aan de slag te gaan. Samen met de directeur en de werkgroep techniek zal ik
een opzet gaan maken voor de invulling van goed techniekonderwijs. Middels mijn
onderzoek zal ik mij ontwikkelen op de gebieden van:
Competentie 1.2 – communiceren met anderen
Competentie 3.1 – adaptief werken met leerlingen
Competentie 3.3 - de student ontwerpt een krachtige leeromgeving in zijn groep en
zijn lessen en kan dit beargumenteren
Competentie 4.1 – het zorgdragen voor alle aspecten van klassenmanagement in de
eigen groep
Competentie 4.2 – het zorgdragen voor organisatorische aspecten op schoolniveau
Competentie 5.1 – open communiceren met collega‟s in school
Competentie 5.2 – leveren van een constructieve bijdrage aan schoolontwikkeling
Ik denk dat het probleem rondom het vormgeven van techniekonderwijs op dit moment op veel
scholen speelt. Met mijn collega‟s uit de werkgroep volg ik dit schooljaar de cursus
techniekcoördinator. Middels deze cursus worden wij ondersteund bij het opzetten van degelijk
techniekonderwijs en het opstellen van het beleidsplan. Veel scholen zijn nog in ontwikkeling op
het gebied van techniekonderwijs en maken ook gebruik van de cursus techniekcoördinator.
Scholen die op dit moment al wel hun onderwijs rondom techniek voor elkaar hebben, vormen een
voorbeeld voor vele scholen waaronder de St. Jozefschool.
De bronnen die ik heb geraadpleegd bij het formuleren van de probleemstelling zijn:
- Kallenberg, T. e.a. (2007) Ontwikkeling door onderzoek. Een handreiking voor leraren.
Utrecht/Zutphen: Thieme/Meulenhoff (Skillsheet D2, D3 pag. 169-171)
- Webpagina R.K. Basisschool St. Jozef
8
2. De onderzoeksvraag
2.1 Het doel van het onderzoek
Er is op mijn stageschool dringend behoefte aan duidelijke richtlijnen voor het geven van
techniekonderwijs. Er moeten duidelijke richtlijnen worden opgesteld die leerkrachten (en
leerlingen) kunnen volgen om wetenschap en techniek een vaste plaats in het
onderwijsprogramma te geven. Het beschikken over een nieuwe methode waarin natuur en
techniek samenkomen is daarbij een vereiste. Aan de hand daarvan kan het programma verder
worden ontwikkeld.
Het doel is om een compleet uitgewerkt plan op te stellen om het techniekonderwijs te integreren
op de St. Jozefschool. Wanneer er nog tijd is, wil ik graag betrokken zijn bij het uitvoeren van dit
plan zodat ik kan zien wat het uiteindelijke resultaat is. Om een goed plan op te kunnen stellen is
het van belang om gedurende de cursus techniekcoördinator een beleidsplan techniek op te stellen.
Hierin wordt precies beschreven wat de school precies wil gaan ondernemen. Daarnaast moeten er
afspraken worden gemaakt over de aanschaf van de nieuwe methode. Pas als dat is gebeurd
kunnen we verder met het onderzoek. Aan de hand van de thema‟s in de nieuwe methode worden
de Eurofysica leskisten ingezet. Ook willen we deze leskisten toegankelijk maken voor leerlingen
zodat ze zelfstandig gebruikt kunnen worden in de werkwinkel (adaptief onderwijs).
2.2 De onderzoeksvraag
Onze onderzoeksvraag luidt als volgt:
Om deze onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden, zal ik aan de slag moeten gaan met de
deelvragen. Deze deelvragen zullen uiteindelijk antwoord geven op mijn onderzoeksvraag. De
deelvragen zijn:
Bronnenonderzoek, Onderzoek op de stageschool, Actie
o Wat is wetenschap en techniek?

Wat verstaat de school onder wetenschap en techniek? Wat is de visie van de
school wat betreft techniek?
De kerndoelen
Wat versta ik onder wetenschap en techniek?
o Wetenschap en techniek in de basisschool

Waarom is wetenschap en techniek in de basisschool belangrijk voor kinderen?
Op welke manieren kun je wetenschap en techniek toepassen in de school?
Welke methodes natuur-techniek sluiten aan bij de visie van de school?
o Techniekonderwijs invoeren op de St. Jozefschool

Welke methode is er aangeschaft voor natuur-techniek?
Welke thema‟s komen er in de methode aan bod?
Hoe kan ik de leskisten Eurofysica inzetten bij deze thema‟s?
Hoe zet ik de leskisten Eurofysica in bij het werken in de werkwinkel?
9
2.3 De onderzoeksopzet
Week De te ondernemen stappen:
Onderneming
Sollicitatiegesprek LIO stage.

- onderzoeksonderwerp bekend (techniek opzetten)
- werkgroep techniek vormen met 2 collega‟s (Marian en Annet)
- literatuur zoeken bronnenonderzoek
- Kallenberg, T. ea. (2007) Ontwikkeling door onderzoek. 1e dr.,
Utrecht/Zutphen, ThiemeMeulenhoff.  lezen hoofdstuk 1 & 2
35 - grote tas met materialen + papieren doorlezen en ordenen
36 - overleg werkgroep (dinsdag 1 sept.)

- stap 1 uitwerken
- onderzoeksvraag opstellen
37 - eerste bijeenkomst onderzoeksvaardigheden
38 - overleg werkgroep (dinsdag 15 september)

- onderzoeksvraag bijstellen
- tweede bijeenkomst onderzoeksvaardigheden
- stap 2 uitwerken
39 - stap 2 uitwerken
- eerste cursusdag techniekcoördinator (woensdag 23 sept.) (afgelast)
40 - methodes bekijken bij het NME in Woerden, zichtzendingen opvragen
41
44 - overleg met begeleider op Domstad

- eerste cursusdag techniekcoördinator (woensdag 28 okt.)
- mail naar het team verzenden hierin: opstarten van visiebepaling van de
school m.b.v. verschillende uitspraken over het vak techniek.
45 - overleg werkgroep (dinsdag 3 november)
- huiswerkopdracht 1 (beleidsplan) opleiding techniekcoördinator maken
- visie van de school bepalen in teamvergadering (12 november) plenair gesprek
47 - stap 4 uitwerken (start stap 5)

- huiswerkopdracht 1 (beleidsplan) opleiding techniekcoördinator afmaken +
opsturen
48
49
50
10
52 - stap 6 en 7 uitwerken
53 - stap 6 en 7 uitwerken
2.4 De competenties op startbekwaam niveau

Met het werken aan deze onderneming werk ik aan een aantal competenties. Competenties die ik
middels mijn onderzoek kan aantonen zijn;
Competentie 4.1 – het zorgdragen voor alle aspecten van klassenmanagement in de
eigen groep
Competentie 6.3 – de student levert in het belang van de leerlingen zijn bijdrage aan
een goede samenwerking met mensen en instellingen in de
omgeving van de school en kan zijn bijdrage beargumenteren
Voor de uitwerking van de competenties verwijs ik u naar hoofdstuk 8, de meerwaarde.
11
3. Keuze van onderzoeksinstrumenten
3.1. De onderzoeksinstrumenten
Om genoeg data te kunnen verzamelen in mijn onderzoek, zal ik gebruik maken van verschillende
onderzoeksinstrumenten. Deze onderzoekinstrumenten leveren mij elk op een andere wijze
bruikbare informatie op die ik kan gebruiken bij het beantwoorden van de onderzoeksvraag. In dit
hoofdstuk zal ik het gebruik van de onderzoeksinstrumenten verder uitdiepen en verantwoorden
waarom ik gekozen heb voor de verschillende instrumenten.
Literatuuronderzoek
2
Ik maak in dit onderzoek gebruik van verschillende bronnen om de deelvragen uit mijn onderzoek
te kunnen beantwoorden. Ik ga vaststellen wat er over het onderwerp dat ik ga bestuderen al
bekend is. Deze bronnen zijn terug te vinden in de literatuurlijst in de bijlage. Ik heb
literatuuronderzoek gedaan naar het techniekonderwijs. Door verschillende bronnen te raadplegen,
zal ik genoeg literatuur kunnen vinden die mij informatie verschaft over techniekonderwijs. Deze
informatie kan ik gebruiken ter voorkennis maar ook alvast ter verdieping van mijn
onderzoeksonderwerp. 3Ik zal de literatuur gebruiken om antwoord te kunnen geven op de
volgende vragen:
De kerndoelen

Plenair gesprek n.a.v. 44 uitspraken over techniekonderwijs

Om de deelvraag “wat is wetenschap en techniek” te kunnen beantwoorden heb ik de mening van
het team van de St. Jozefschool nodig. Ik moet erachter zien te komen wat de school verstaat
onder techniek en wat hun visie is op dit vak. Daarom is er op 12 november 2009 een extra
teamvergadering ingepland. 4 Voorafgaande aan deze vergadering hebben alle collega‟s een e-mail
ontvangen met hierin 44 uitspraken over techniekonderwijs. Alle collega‟s zoeken de 10 uitspraken
uit die het beste bij hun visie op techniekonderwijs passen. Vervolgens gaan ze met een collega in
overleg om in tweetallen tot de 10 uitspraken te komen die het beste bij hun visie passen. In deze
vergadering worden deze resultaten geïnventariseerd en wordt met behulp van een coöperatieve
werkvorm de visie van het team bepaald. Op deze manier hebben wij als werkgroep binnen 1
vergadering helder wat de visie van de leerkrachten op techniekonderwijs is. Bovendien kan er op
deze manier meteen gediscussieerd en overlegd worden met elkaar waardoor er een eenduidige
visie zal ontstaan. Tijdens deze vergadering wil ik aan de hand van de 10 uitspraken over
techniekonderwijs antwoord op de volgende vragen:
school wat betreft wetenschap en techniek?
Attitudemeting (enquête)
Voor het onderzoek wil ik graag informatie verkrijgen door gebruik te maken van een enquête die
bij de leerlingen uit groep 8 wordt afgenomen. De enquête gaat over wat kinderen onder
wetenschap en techniek verstaan, wat ze er al over weten wat ze graag zouden willen met
wetenschap en techniek. Deze enquête is afgenomen in het najaar van 2008 en in 2009. Deze
enquête wordt ook wel de attitudemeting genoemd en komt van het VTB.
2
Zie bijlage 1 voor de literatuurlijst
3
Zie bijlage 2 voor de uitwerking van het bronnenonderzoek
4
Zie bijlage 3 voor de visiebepaling van het team
12
Wie krijgen de enquête?
De kinderen uit groep 8 vullen de enquête digitaal in. De resultaten worden gemaild naar de
directeur van de school en kun je terugvinden op de website van het VTB.
Het doel van de enquête.

De Attitudemeting Techniek en Wetenschap is ontwikkeld om te meten hoe leerlingen van groep 8
staan tegenover Wetenschap en Techniek
De situatie vooraf aan de enquête.

De leerlingen hebben al een aantal jaar techniekonderwijs gehad op de basisschool. De school doet
al een aantal jaar mee aan het programma van VTB om Wetenschap en Techniek een structurele
plaats te geven binnen het onderwijs. De school heeft hiervoor een stimuleringsbijdrage gekregen.
De enquête wordt uitgedeeld op…

De eerste attitudemeting is gehouden in het najaar van 2008. De tweede attitudemeting is
inmiddels ook afgesloten. De resultaten van de tweede meting ontvangt de school medio januari
2010.
Voor- en nadelen van een enquête.

Voordelen:
- Enquête heeft een strakke vorm.
- Veel mensen kan je bevragen.
- De bevindingen zijn makkelijk te vergelijken.
Nadelen:
- Je kan niet doorvragen op de gegeven antwoorden.
- Je moet het doen met de informatie die de mensen hebben opgeschreven. Je krijgt niks meer
dan dat.
- Vragen kunnen verkeerd geïnterpreteerd worden.
De resultaten van de attitudemeting zullen me een antwoord geven op de volgende vraag:

Onderzoek op de stageschool
In januari 2010 is er een methode gekozen (Natuniek, Naut, In vogelvlucht) aan de hand van deze
methode gaan wij als werkgroep de leskisten inzetten bij de verschillende thema‟s die aan bod
komen.
Hoe zet ik de leskisten Eurofysica in bij het werken in de werkwinkel
3.2 Het inzetten van de onderzoeksinstrumenten

In paragraaf 2.3 heb ik de onderzoeksopzet en de tijdsplanning weergegeven in een schema. In dit
schema is ook af te lezen wanneer ik mijn onderzoeksinstrumenten zal inzetten en wanneer ik de
resultaten hiervan zal uitwerken. Ik zal mijn onderzoeksinstrumenten tussentijds steeds bespreken
met mijn collega‟s uit de werkgroep techniek en met Ruud Westra van MHR, zij begeleiden mij
namelijk in het onderzoek. Ook de resultaten zullen wij steeds naast elkaar leggen om een verder
plan van aanpak uit te kunnen stippelen.
13
4. Data verzamelen
Ik heb een aantal onderzoeksinstrumenten ingezet die mij genoeg informatie moeten opleveren om
een antwoord op de onderzoeksvraag te kunnen geven. Ik heb de onderzoeksinstrumenten ingezet
om antwoord te krijgen op mijn deelvragen. In dit hoofdstuk beschrijf ik hoe de
onderzoeksinstrumenten mijn deelvragen beantwoord hebben.
4.1 Bronnenonderzoek
Deelvragen
De kerndoelen

Ik heb een bronnenonderzoek gedaan naar wetenschap en techniek. Dit bronnenonderzoek heeft
mij inzicht verschaft in het begrip techniek, de kerndoelen van natuur/techniek, het belang van
wetenschap en techniek in het basisonderwijs, verschillende onderwijsvisies en het werken met
materialen, de toepassing van wetenschap en techniek in de basisschool en een onderzoekje naar
methodes die aansluiten bij de visie van de school. Om dit document overzichtelijk te houden, heb
ik de uitwerking van het bronnenonderzoek in een bijlage gevoegd. Hieronder geef ik wel de
indeling van mijn bronnenonderzoek. In mijn bronnenonderzoek vind je de volgende hoofdstukken
terug:
- de kerndoelen
- het belang van techniekonderwijs voor kinderen
- wetenschap en techniek toepassen in de school
- welke methodes natuur-techniek sluiten aan bij de visie van de school?
Je vindt het bronnenonderzoek in bijlage 2.
Analyse
Het bronnenonderzoek heeft mij veel informatie verschaft. Het bronnenonderzoek heeft mij in ieder
geval geholpen om inzicht te krijgen in de volgende deelvragen horende bij mijn onderzoek:
De kerndoelen
Wat is wetenschap en techniek?

Techniek gaat over de dingen die mensen gemaakt hebben en nog steeds maken, als hulpmiddelen
om in leven te blijven en het bestaan te vergemakkelijken en te verrijken. Het betreft zowel oude
als moderne technieken. Twee aspecten zijn van belang: het technische proces van ontwerpen,
maken en gebruiken en een diversiteit aan technische producten daarvan.
Kerndoelen
40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden
en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
41. De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie
van hun onderdelen.
42. De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals
licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.
14
43. De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur,
neerslag en wind.
44. De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking,
de vorm en het materiaalgebruik.
45. De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en
te evalueren.
46. De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en
nacht veroorzaakt.
Kerndoelen zijn streefdoelen, deze geven aan wat een leerling moet kennen en kunnen aan het
eind van de basisschool. De kerndoelen geven alleen aan wat er aan bod moet komen, hierdoor
heeft de school nog vrijheden om haar specifiek eigen onderwijs aan te bieden. Kerndoelen 44 en
45 vallen uitdrukkelijk bij techniek. Kerndoel 42 valt onder het natuuronderwijs, maar wordt vaak
gezien als techniek, met kerndoel 43 kan wel een koppeling gemaakt worden naar techniek.
Einddoelen VTB-school (voor de St. Jozefschool eind 2010)

- Er is een doorgaande leerlijn voor wetenschap en techniek in ten minste twee groepen.
- Er zijn afspraken gemaakt en vastgelegd m.b.t. de uitvoering van de doorgaande leerlijn.
- Leerlingen maken, ontwerpen, testen en/of analyseren hun eigen producten, en/of er worden
excursies gemaakt, en/of gastdocenten uitgenodigd, en/of leerlingen maken gebruik van
internet.
- De school heeft doelen voor wetenschap en techniek vastgelegd en toetst deze doelen.
- Wetenschap en techniek staan in het schoolplan beschreven.
- Er is voldoende tijd, materiaal, ruimte en er zijn voldoende kundige mensen voor wetenschap
en techniek.
- Er is een techniekcoördinator/techniekteam aangewezen en/of wetenschap en techniek „leeft‟ in
het schoolteam.

- overal om je heen is techniek (dagelijkse zaken)
- kinderen zijn erg nieuwsgierig naar hoe zaken werken, dit mag je niet verloren laten
gaan
- techniek op een uitdagende manier aanbieden in de klas
- op eigen niveau, met een eigen werkvorm werken
- VTB-subsidieregeling
4.2 Plenair gesprek

Deelvraag
Op donderdag 12 november 2009 vond er een teamvergadering plaats op de St. Jozefschool.
Tijdens deze vergadering was er tijd ingeroosterd voor het onderwerp wetenschap en techniek.
Ter voorbereiding op deze vergadering hadden alle collega‟s een vragenlijst opgestuurd gekregen
met uitspraken over techniekonderwijs. Het team had de opdracht gekregen deze uitspraken door
te lezen en de 10 meest overeenkomende uitspraken aan te kruisen. Dit werd voorafgaande aan de
vergadering naar de werkgroep gemaild. In deze vergadering bespraken we de visies van de
collega‟s wat betreft techniekonderwijs. Opvallend was dat de visies van de collega‟s al aardig met
elkaar overeenkwamen.
Je vindt het verloop van de vergadering, de conclusie wat betreft de visie van het team op
techniekonderwijs, de definitieve visie op techniekonderwijs, de vervolgstappen van de werkgroep
en het kiezen van de methode in bijlage 3.
15
Analyse
Deze teamvergadering heeft veel bruikbare informatie opgeleverd voor mijn onderzoek en was
tevens al het eerste stuk van betekenisverlening. Het heeft ervoor gezorgd dat ik onderstaande
deelvraag heb kunnen beantwoorden:
Tijdens de vergadering hebben we de visie van het team op techniekonderwijs uitgebreid

besproken. Middels een conclusie die wij als werkgroep hadden opgesteld naar aanleiding van de
gemailde resultaten van de collega‟s zijn we met elkaar tot een voorlopige visie gekomen.
Vervolgens hebben wij als werkgroep techniek het verdere verloop van het traject invoeren van
techniekonderwijs uitgelegd aan het team.
Plan van aanpak: teamvergadering 12 november 2009

Visie:
- uitspraken geïnventariseerd (digibord)
ons voorstel:
- visie van de school bepalen m.b.v. bovenste 13 uitspraken
andere optie/ ander voorstel?
- wil je er iets bij uit de onderste uitspraken? waarom?
hoe gaan wij verder:
- voorlopige visie schrijven (komt via de mail voor 25-11)
- je kunt reageren tot...
- definitieve visie in teamvergadering bespreken
natuur-techniek methode kiezen (Natuniek, Naut, In vogelvlucht)
- lessen uitproberen in de klas (tot uiterlijk 22-1)
- leskisten Eurofysica koppelen aan de methode
- leskisten toegankelijk maken t.b.v. werkwinkel/adaptief onderwijs
16
Het team was het snel eens over de visie met betrekking tot wetenschap en techniek. Besloten is
dat wij als werkgroep onze visie nu verder gaan uitwerken op papier. Alle collega‟s ontvangen voor
25 november een exemplaar van de visie. Ze kunnen hier dan op reageren. Ook mailen wij onze
voorlopige visie naar Ruud Westra, die onze cursus techniekcoördinator verzorgt. Samen met hem
stellen we nu stap voor stap ons beleidsplan op.
Het tweede punt wat besproken is, is het uitkiezen van een methode natuur-techniek. Alle collega‟s
wilden werken aan techniek met behulp van een methode. Er zijn drie zichtzendingen van
methodes aangevraagd (Naut, Natuniek, In Vogelvlucht). De collega‟s krijgen tot vrijdag 22 januari
de tijd om lessen uit de verschillende methodes uit te proberen. In de teamvergadering van 4
februari zijn de meningen over de methodes geïnventariseerd en is besloten welke methode er
aangeschaft gaat worden. De methode die aangeschaft gaat worden is Natuniek. Het is nu aan de
directie om de wijze van invoeren te bepalen. Wordt de methode voor alle groepen (3 t/m 8)
tegelijk aangeschaft, beginnen met invoeren in de bovenbouw, beginnen met invoeren in de
onderbouw…
4.3 Attitudemeting
Programma VTB heeft als doel wetenschap en techniek (W&T) een structurele plek te geven in het
basisonderwijs. 2500 basisscholen in Nederland krijgen daarvoor een stimuleringsbijdrage, zo ook
de St. Jozefschool. Door de leerlingen vroegtijdig in aanraking te laten komen met wetenschap en
techniek kunnen ze er een positieve houding tegenover ontwikkelen. Dat is belangrijk omdat dit de
kans vergroot dat een leerling kiest voor een technische of natuurwetenschappelijke richting
binnen het vervolgonderwijs. De Attitudemeting Techniek en Wetenschap is ontwikkeld om te
meten hoe leerlingen van groep 8 staan tegenover W&T.
De attitudemeting is tweemaal afgenomen bij de kinderen van groep 8. De eerste meting vond
plaats in het najaar van 2008. De tweede meting vond plaats in het najaar van 2009.
De resultaten van beide metingen kun je vinden in bijlage 4.
Analyse
De resultaten van de attitudemeting hebben mij inzicht verschaft in wat de houding van de
leerlingen van de St. Jozefschool is ten opzichte van techniekonderwijs. Deze resultaten hebben er
in combinatie met mijn bronnenonderzoek voor gezorgd dat ik antwoord heb kunnen geven op de
volgende deelvraag:
17
o Wetenschap en Techniek in de basisschool
De meting is tweemaal afgenomen, dus bij twee opeenvolgende groepen 8, in het najaar van 2008
en 2009. Middels de attitudemeting hebben wij helder gekregen hoe de houding van de leerlingen
in groep 8 is tegenover wetenschap en techniek. Hieruit zijn de volgende gegevens naar voren
gekomen.
Opvattingen over Techniek en Wetenschap bij leerlingen van groep 8 binnen onze school
De scores zijn berekend aan de hand van verschillende vragen waarbij leerlingen hun mening
konden geven op een schaal die liep van 1 tot 4 (1=Helemaal niet mee eens, 2=Niet mee eens,
3=Mee eens, 4=Helemaal mee eens). Voor de tabellen betekent dit dat hoe hoger de score (=hoe
dichter bij 4) is, hoe méér het van toepassing is op de leerlingen.
Dimensies techniek Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

2008 2009 2008 2009 2008 2009
Traditionele opvatting van techniek (a) 3.17 3,32 3.38 3,42 3.25 3,35
Bredere opvatting van techniek (b) 2.64 2,26 2.55 2,61 2.61 2,36
Sekse stereotype opvattingen over techniek 2.38 2,33 1.85 2,11 2.17 2,27
Inschatting dat techniek moeilijk is 1.9 1,89 1.83 2,12 1.88 1,96
Inzicht in maatschappelijk belang van techniek 2.97 2,75 2.76 2,62 2.88 2,71
Plezier in techniek 3.12 3,27 2.61 2,33 2.91 3
Voornemen tot een technische opleiding of baan 2.74 2,49 1.26 1,5 2.14 2,21
Dimensies wetenschap Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

2008 2009 2008 2009 2008 2009
Traditionele opvatting van wetenschap (a) 3.27 3,11 3.18 3,07 3.23 3,1
Bredere opvatting van wetenschap (b) 2.83 2,65 2.73 2,5 2.79 2,61
Sekse stereotype opvattingen over wetenschap 2.21 2,28 1.44 2 1.89 2,21
Inschatting dat wetenschap moeilijk is 2.67 2,52 2.45 2,67 2.58 2,56
Inzicht in maatschappelijk belang van wetenschap 2.98 2,8 2.84 2,4 2.92 2,69
Plezier in wetenschap 3.05 2,96 2.46 1,97 2.8 2,7
Voornemen tot een wetenschappelijke opleiding of 1.97 2,21 1.48 1,53 1.77 2,04
baan
Resultaten attitudemetingen

- weinig scholieren kiezen de bèta-kant op de middelbare school
- mensen worden steeds afhankelijker van techniek maar dat realiseert men zich maar
zelden
- Kinderen zijn van jongs af aan al geïnteresseerd in het hoe en waarom van de dingen
om hen heen. Kinderen moeten geïnteresseerd blijven.
- Een krachtige leeromgeving (zoals bij techniek) past goed in de hedendaagse opvatting
over leren en ontwikkeling, ook wel „het nieuwe leren‟ genoemd.
- Het negatieve imago van techniek kan een positieve wending krijgen voor de interesse
voor een (technisch) beroep.
4.4 Onderzoek op de stageschool

18
Om de laatste deelvragen te kunnen beantwoorden heb ik besloten om een onderzoek te starten
op de stageschool. Middels dit onderzoekje kan ik de laatste deelvragen beantwoorden om mijn
onderzoek af te sluiten, het plan van de manier van invoeren van techniekonderwijs is dan op
papier gezet. Er kan met de uitvoering begonnen worden.
De methode die door het team unaniem is gekozen is Natuniek. De verdere uitwerking van de
deelvragen behorende bij het onderzoek op de stageschool vind je in bijlage 5.
Analyse
Het onderzoek op de stageschool heeft mij geholpen om het door de werkgroep techniek
beschrevene in het beleidsplan in de praktijk te gaan brengen. Dit heeft ervoor gezorgd dat ik een
antwoord kan geven op de volgende deelvragen:

Het team was het al snel eens over de keuze van de methode natuur-techniek. Duidelijke voorkeur
was er voor de methode Natuniek. Alle leerkrachten hebben voor deze methode gekozen. In de
bijlage staat de onderbouwing voor deze keuzes schematisch uitgewerkt.

Natuniek leert kinderen natuurlijke verschijnselen onderzoeken, techniekwerkstukken maken en
presenteren. De vaardigheid onderzoeken bij de natuurthema‟s bestaat uit waarnemen en vragen
stellen, het uitvoeren van een echt onderzoekje en vervolgens analyseren en een conclusie
trekken. Bij de techniekthema‟s ontwerpen en maken de leerlingen zelf een werkstuk. De
vaardigheid presenteren sluit hier goed op aan.
De methode is concentrisch opgebouwd rond vier natuur- en techniekthema‟s. Ieder thema komt
drie keer aan bod.
In natuniek komen de volgende thema‟s aan bod:

Thema Groep Thematitel Inhoud
1 3, 5 en 7 Leven Leven van mensen, planten en dieren
2 3, 5 en 7 Omgeving Natuurkunde en techniek
3 3, 5 en 7 Jouw zintuigen Zintuigen bij mensen en dieren
4 3, 5 en 7 Techniek om je heen Techniek in constructies
5 4, 6 en 8 Gezondheid Verzorging van je lichaam
6 4, 6 en 8 Beweging Hefbomen, tandwielen en machines
7 4, 6 en 8 Planten en dieren Waar en hoe leven planten en dieren
8 4, 6 en 8 Techniek helpt jou Techniek als hulpmiddel in jouw leven
De onderbouwing van de keuze van deze methode, en de beschrijving van de thema‟s die aan bod
komen in deze methode in de groepen 3 t/m 8 vind je in bijlage 5. Nadat de methode was gekozen
heb ik een prijsopgave gemaakt voor de directie. Ook de materialenlijst behorende bij de methode
heb ik uitgezocht en de materialen zijn geclusterd per groep en per soort materiaal. Deze
benodigde materialen heb ik naast de reeds aanwezige materialen gelegd. Hierdoor is een beeld
ontstaan van de nog te bestellen materialen.

Om deze deelvraag te kunnen beantwoorden heb ik eerst een materialenlijst opgesteld van de
benodigde materialen bij de lessen uit de methode. De materialen zijn geclusterd per leerjaar en
per soort materiaal (gebruiksmateriaal, verbruiksmateriaal en diverse materialen). Vervolgens heb
ik de materialen uit de leskisten Eurofysica geïnventariseerd. Deze resultaten heb ik naast elkaar
19
gelegd en zo had ik een beeld van de materialen die nog ontbraken en dus nog aangeschaft
moeten worden. Hier is ook een lijst van opgesteld.
Hoe zet ik de leskisten Eurofysica in bij het werken in de werkwinkel?

Het plan van de werkgroep techniek om de leskisten Eurofysica in te zetten bij de werkwinkel gaat
pas in een later stadium worden ingevoerd. Dit is in het door mij opgestelde beleidsplan terug te
lezen. Eerst moet het reguliere natuur- en techniekonderwijs op poten staan, het volgende
schooljaar wordt er aandacht besteed aan natuur/techniek binnen de werkwinkel.
20
5. Betekenisverlening – resultaten en conclusies
Het inzetten van de onderzoeksinstrumenten heeft mij ontzettend veel waardevolle data verschaft
die ik heb kunnen gebruiken bij het beantwoorden van mijn onderzoeksvraag. In dit hoofdstuk
bespreek ik de resultaten van mijn onderzoek en verbind ik hieraan conclusies voor verder te
nemen stappen.
Tijdens het uitvoeren van mijn onderzoek zijn er twee momenten van betekenisverlening geweest.
Het eerste moment was op 12 november 2009. Op deze datum vond het plenair gesprek plaats
waarin de visie van de school wat betreft wetenschap en techniek werd vastgesteld. Zoals u hebt
kunnen lezen zijn hier meerdere stappen aan vooraf gegaan.
Het tweede moment van betekenisverlening is geweest, nadat ik alle data voor mijn onderzoek had
verzameld.
5.1 Resultaten van het plenair gesprek

Voor we konden starten met het praktische gedeelte van dit onderzoek was het van belang dat de
St. Jozefschool een visie op techniekonderwijs kon omschrijven. Binnen de cursus
techniekcoördinator kregen wij hier handvatten voor. Middels uitspraken over techniekonderwijs
kon het team in duo‟s komen tot hun visie. Wij als werkgroep hebben de meest gekozen uitspraken
op een rijtje gezet. Met het team is bepaald dat de visie wordt geschreven aan de hand van deze
meest gekozen uitspraken.
Tijdens de vergadering hebben we als werkgroep de visie van het team op techniekonderwijs
uitgebreid besproken. Door een conclusie die wij als werkgroep hadden opgesteld naar aanleiding
van de gemailde resultaten van de collega‟s zijn we met elkaar tot een voorlopige visie gekomen.
De uitwerking van deze visie vindt u in de bijlage.
Nadat de visie van de school was vastgesteld, konden wij als werkgroep verder gaan met het
onderzoek. De methodes konden worden uitgezocht en het plan kon verder worden uitgewerkt.
5.2 Resultaten van de verzamelde data

Resultaten van het bronnenonderzoek
Het bronnenonderzoek heeft mij heel veel informatie opgeleverd. Ik heb het bronnenonderzoek
voorgelegd aan de andere leden van de werkgroep techniek. De kennis van de theorie vormt voor
ons de basis bij het opzetten van het onderzoek. Allereerst heeft het bronnenonderzoek helder
gemaakt welke kerndoelen er horen bij technieken natuuronderwijs. Er zijn twee kerndoelen die
zich specifiek richten op techniekonderwijs en een kerndoel dat gekoppeld kan worden aan
techniekonderwijs. De doelen die we als school aan het eind van 2010 behaald moeten hebben om
de subsidie officieel te ontvangen zijn bekend. Ook heeft het bronnenonderzoek ervoor gezorgd dat
ik helder heb gekregen wat techniekonderwijs nu precies inhoudt en op welke manieren
techniekonderwijs vorm kan worden gegeven.
Door de geringe recente literatuur over dit onderwerp heb ik veel andere maatregelen moeten
treffen. Door in gesprek te gaan met vakmensen en andere scholen ben ik veel meer te weten
gekomen over het vormgeven van techniekonderwijs. Ook heb ik mijn eigen onderzoeken verricht
om te komen tot een goed resultaat en een antwoord op mijn onderzoeksvraag.
Resultaten van de attitudemeting

In het najaar van 2008 en 2009 is bij de leerlingen uit groep 8 van de St. Jozefschool de
attitudemeting van het VTB afgenomen. Middels deze meting wordt er gekeken naar de houding
van leerlingen tegenover wetenschap en techniek. Ik heb de resultaten van de meting gebruikt bij
21
mijn onderzoek omdat ik deze resultaten erg waardevol vond. Ik heb dit onderzoek echter niet zelf
uitgevoerd en afgenomen.
In onderstaand schema heb ik de resultaten van de beide jaren naast elkaar weergegeven en
vergeleken. Uit de resultaten blijkt dat de houding tegenover wetenschap en techniek van de
leerlingen, zowel de jongens als de meisjes, nog nauwelijks positiever is geworden. Middels het
focusgesprek van programma VTB hebben we als werkgroep de resultaten geanalyseerd. We
hebben hierbij in ons achterhoofd gehouden dat er dit jaar (schooljaar 2009-2010) maar 6 meisjes
in groep 8 zitten. Dit beïnvloedt de score.
We hebben nagedacht hoe het kan dat de houding van de leerlingen nog niet positief is veranderd.
Hier is voor de leerlingen van de St. Jozefschool een eenvoudige verklaring voor. Schooljaar 2009-
2010 is het derde jaar van het proces om techniekonderwijs een structurele plaats binnen het
onderwijs te geven. Echter, de eerste twee jaar van het proces is er nog niets aan het invoeren van
techniekonderwijs gedaan wegens de verhuizing van de school en persoonlijke omstandigheden
van de techniekcoördinator. Dit is ook de reden waarom de houding van de leerlingen ten opzichte
van wetenschap en techniek nauwelijks is veranderd. De leerlingen hebben nog steeds nauwelijks
techniekonderwijs aangeboden gekregen op school. Het is belangrijk dat na invoering van
techniekonderwijs deze percentages zullen stijgen.
Dimensies techniek Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

2008 2009 2008 2009 2008 2009
Traditionele opvatting van techniek (a) 3.17 3,32 3.38 3,42 3.25 3,35
Bredere opvatting van techniek (b) 2.64 2,26 2.55 2,61 2.61 2,36
Sekse stereotype opvattingen over techniek 2.38 2,33 1.85 2,11 2.17 2,27
Inschatting dat techniek moeilijk is 1.9 1,89 1.83 2,12 1.88 1,96
Inzicht in maatschappelijk belang van techniek 2.97 2,75 2.76 2,62 2.88 2,71
Plezier in techniek 3.12 3,27 2.61 2,33 2.91 3
Voornemen tot een technische opleiding of baan 2.74 2,49 1.26 1,5 2.14 2,21
Dimensies wetenschap Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

2008 2009 2008 2009 2008 2009
Traditionele opvatting van wetenschap (a) 3.27 3,11 3.18 3,07 3.23 3,1
Bredere opvatting van wetenschap (b) 2.83 2,65 2.73 2,5 2.79 2,61
Sekse stereotype opvattingen over wetenschap 2.21 2,28 1.44 2 1.89 2,21
Inschatting dat wetenschap moeilijk is 2.67 2,52 2.45 2,67 2.58 2,56
Inzicht in maatschappelijk belang van wetenschap 2.98 2,8 2.84 2,4 2.92 2,69
Plezier in wetenschap 3.05 2,96 2.46 1,97 2.8 2,7
Voornemen tot een wetenschappelijke opleiding of 1.97 2,21 1.48 1,53 1.77 2,04
baan
Resultaten attitudemetingen
Resultaten van het onderzoek op de stageschool

Om de laatste deelvragen te kunnen beantwoorden heb ik een klein onderzoek uitgevoerd op mijn
stageschool. Middels dit onderzoek heb ik achterhaald welke methode er aangeschaft zou gaan
worden, welke thema‟s er in deze nieuwe methode naar voren komen, hoe ik de leskisten bij deze
thema‟s kan gaan inzetten en hoe de leskisten binnen de werkwinkel passen.
In het plenair gesprek van 12 november is naar voren gekomen dat alle collega‟s graag willen
werken volgens een methode. De keuze om een nieuwe methode aan te schaffen is dus heel
logisch. De natuur methode „leefwereld‟ was aan vervanging toe dus hebben we als werkgroep met
de directie en de werkgroep natuuronderwijs besloten deze vakgebieden samen te voegen. De
directie had begroot voor de nieuwe methode.
Om te komen tot de keuze van de methode hebben we als werkgroep drie zichtzendingen
aangevraagd bij het NME. De collega‟s hadden een aantal maanden de tijd om lessen te geven en
uit te proberen. De keuze van het team was unaniem Natuniek. In de bijlage leest u ook de
verantwoording hiervan.
Nadat de methode was uitgekozen kon het onderzoek zich hervatten. Ik heb de thema‟s bekeken
en de materialen uit de leskisten geïnventariseerd. Ik heb met de werkgroep overlegd over het
22
belang van sommige materialen die beschreven staan in de methode. Is het echt wel nodig om
deze materialen aan te schaffen? Door overleg en discussie hebben we een lijst gemaakt met
materialen die nog aangeschaft moeten worden.
5.3 Conclusie
Uit het onderzoek is een heleboel relevante informatie voor het beantwoorden van de
onderzoeksvraag naar voren gekomen. De visie van de school op techniekonderwijs is helder. De
school hecht veel waarde aan het vergroten van kennis door middel van zelfontdekkend leren.
Competentie wordt gezien als een van de belangrijkste punten uit het onderwijs op de school.
Ieder kind is uniek dus daarom wordt er ingespeeld op de verschillen tussen kinderen door het
bieden van onderwijs op maat. Binnen het onderwijs vormen leerlijnen een duidelijk ankerpunt.
Vandaar dat er ook is gekozen om te werken volgens een methode. Naast de methode is het
werken met materialen erg belangrijk. Hierbij worden de leskisten Eurofysica gebruikt.
Uit de resultaten van de attitudemeting blijkt dat de leerlingen uit groep 8 nog niet zo‟n positieve
houding hebben tegenover wetenschap en techniek. Deze houding moet worden verbeterd middels
het aanbieden van boeiend en leerzaam techniekonderwijs.
Om dit onderwijs tot stand te laten komen is het zaak om de nieuwe methode kritisch te gaan
bekijken. Welke materialen hebben de leerkrachten nodig. En hoe kunnen deze materialen zo
geordend worden dat de drempel om natuur-techniek te gaan geven zo laag mogelijk is?
23
6. CONSEQUENTIES EN ACTIES
De theoretische verdieping en de onderzoeksgegevens hebben ons als werkgroep genoeg

informatie verschaft om een verder plan van aanpak uit te kunnen stippelen. In dit hoofdstuk
beschrijf ik de consequenties in de onderwijspraktijk die zijn ontstaan na de gezamenlijke
betekenisverlening.
6.1 Consequenties verbinden

Plenair gesprek
In het plenair gesprek is de visie van de school op techniekonderwijs bepaald. Uit deze visie blijkt
heel duidelijk wat het team van de St. Jozefschool verstaat onder techniekonderwijs.
- kennis vergroten via leerstrategieën en zelfontdekkend leren
- onderwijs op maat, talenten tot ontwikkeling laten komen
- leerlijnen als ankerpunt door middel van een methode
- leskisten inzetten bij lessen uit de methode
- verantwoordelijkheid voor leerlingen door zelfstandig leerstof te kiezen (werkwinkel in combinatie
met leskisten)
- gastlessen en excursies
- leerlingen moeten een breder beeld krijgen van techniek en de rol van techniek in hun leven
Met deze punten uit de visie moeten wij rekening houden bij het vormgeven van het
techniekonderwijs op de St. Jozefschool. Het onderwijs moet zo worden vormgegeven dat aan al
deze punten wordt voldaan.
Bronnenonderzoek
Uit het bronnenonderzoek blijkt ten eerste aan welke kerndoelen ons techniekonderwijs moet gaan
voldoen. Dit is erg belangrijk om in de gaten te houden vanwege de subsidie die wij hebben
ontvangen van het VTB. Ook staan in het bronnenonderzoek de einddoelen van het VTB
beschreven. Onze school is dit jaar aan het derde jaar van het programma bezig en moet dus eind
2010 techniek op poten hebben staan en aan deze einddoelen voldoen. Is dit niet het geval wordt
de subsidie ingetrokken.
Uit het bronnenonderzoek blijkt ook dat wetenschap en techniek van groot belang is voor kinderen.
Steeds minder kinderen kiezen de bèta-kant op de middelbare school en hier moet verandering in
komen. Dit komt mede door de feminisering van het basisonderwijs. Er zijn verschillende manieren
om wetenschap en techniek in te voeren in het basisonderwijs. Een veel gehoorde methode is
„techniektorens‟, een andere manier is het gebruik van een methode of het opzetten van een
geheel eigen leerlijn. Wij hebben als werkgroep gekozen voor een combinatie van verschillende
mogelijkheden. We gaan uit van een methode en voegen hier onze eigen aspecten aan toe zodat
techniek ook in de werkwinkel kan worden gebruikt.
Attitudemeting
Uit de resultaten van de attitudemeting blijkt dat de houding van de leerlingen uit groep 8 in 2009
ten opzichte van 2008 nauwelijks is veranderd. De houding van de leerlingen tegenover
wetenschap en techniek is gematigd positief. Door techniekonderwijs structureel te gaan invoeren
op de St. Jozefschool moet deze houding verbeterd worden. De kinderen moeten een positieve
houding aan gaan nemen ten opzichte van wetenschap en techniek. Dit kunnen we bereiken door
wetenschap en techniek een structurele plaats te geven binnen het onderwijs. Ook moeten de
collega‟s worden geënthousiasmeerd en moet het geven van techniekonderwijs laagdrempelig zijn
zodat alle collega‟s dit ook daadwerkelijk gaan doen.
Onderzoek op de stageschool
Na het onderzoek op de stageschool te hebben uitgevoerd bleek dat het team unaniem voor de
methode Natuniek had gekozen. Ik ben hierna gelijk aan de slag gegaan met het maken van een
begroting voor het aanschaffen van de methode. Na deze begroting met de directie te hebben
overlegd en te hebben aangepast is de methode besteld.
24
Nu moeten de thema‟s uit alle jaargroepen worden uitgezocht. Welke materialen hebben de
leerkrachten bij de thema‟s nodig? Zijn deze materialen al aanwezig in de leskisten? Welke
materialen moeten er nog worden aangeschaft? Wanneer dit is uitgezocht, moet er een handige
manier bedacht gaan worden voor het opbergen van de materialen zodat het geven van een
natuur-techniek les heel gemakkelijk is voor de leerkracht. De materialen moeten voor het grijpen
liggen in bijvoorbeeld een opbergsysteem met laden. Er moeten duidelijke handvatten zijn voor de
leerkrachten. Wanneer er eenmaal een opbergsysteem is gerealiseerd, moeten er
materiaalbewakers komen om de voorraad en het behoud van de materialen in de gaten te
houden.
6.2 Plannen van de acties

Naar aanleiding van de resultaten heeft ons onderzoek al meer richting gekregen. Er is duidelijk
naar voren gekomen dat het geven van techniekonderwijs niet te ingewikkeld moet zijn. Er moet
gewerkt worden aan de hand van een methode en de leskisten van Eurofysica moeten hierbij
worden ingezet. Er moeten duidelijke richtlijnen voor het geven van techniekonderwijs worden
opgesteld. De methode moet worden aangeschaft zodat er een begin gemaakt kan worden met het
geven van natuur-techniekonderwijs. Op dit moment lopen de leerkrachten vast in het aanbieden
van techniekonderwijs doordat het materiaal (de leskisten) simpelweg te moeilijk te bereiken is.
Naar aanleiding van ons onderzoek is duidelijk geworden dat er nu een aantal stappen moeten
worden ondernomen om techniek een structurele plaats binnen het onderwijs op de St. Jozefschool
te geven. Dit zijn:
- het informeren van het team over de vorderingen en het plan van aanpak
- het beleidsplan vaststellen
- de methode Natuniek aanschaffen
- het ontbrekende materiaal bestellen
- een opbergsysteem ontwikkelen voor de materialen
- handreikingen bieden aan de leerkrachten
- audit gesprek VTB voeren zodat de subsidie is gewaarborgd
Ik heb met de werkgroep en de directie besproken welke stappen nu de hoogste prioriteit hebben
zodat we verder kunnen gaan met het onderzoek. Ten eerste is het belangrijk dat het beleidsplan
wordt vastgesteld. Dit is een aantal weken uitgesteld, maar is wel een belangrijke stap voordat we
kunnen beginnen aan de praktische uitwerking van het onderzoek. Het team moet achter onze
ideeën en keuzes staan zodat natuur-techniek een draagvlak heeft op de school. Hierbij kunnen we
het team gelijk informeren over het verdere plan van aanpak wat ook in het beleidsplan staat
beschreven. Daarnaast moet de methode worden aangeschaft zodat de verdeling van de
materialen bij de verschillende thema‟s kan worden gemaakt en het ontbrekende materiaal kan
worden aangeschaft. Het ontwerpen van het opbergsysteem is belangrijk zodat de leerkrachten
gelijk leren waar ze de materialen voor de desbetreffende les kunnen vinden en hoe de materialen
moeten worden gecontroleerd en opgeborgen.
25
7. ACTIE ONDERNEMEN
Na het beschrijven van de consequenties en het verbinden van de te ondernemen acties is het tijd om actie te gaan ondernemen. In dit hoofdstuk
beschrijf ik welke acties we al hebben ondernomen en wat er nog moet gebeuren. Dit zijn de acties die de werkgroep zelf gaat uitvoeren. Deze acties zijn
tevens opgenomen in het beleidsplan. Hierin staan de acties die de komende schooljaren moeten worden ondernomen. Ik heb ervoor gekozen om een
meerjarenplan uit te werken omdat dit voor de school de meest haalbare aanpak blijkt te zijn. Er zijn niet veel uren beschikbaar voor de
techniekcoördinatoren. Nu per jaar is uitgesplitst wat er moet gebeuren is dit beter in te plannen. Het techniekonderwijs kan dan stap voor stap duidelijk
en structureel worden ingevoerd.
7.1 Schooljaar 2009-2010
Activiteit Waarom? Wat moet er gebeuren Waar? Wie is verantwoordelijk Wanneer klaar
Twee leerkrachten Ondersteuning bij - Visie van de school bepalen Opleidingscentrum Annet Vermeij en Marian van Juni 2010
worden opgeleid tot het invoeren van - Beleidsplan opstellen MHR, Gouda Schijndel
techniekcoördinator techniekonderwijs - Begeleiden en coachen van
en het verkrijgen het team (altijd)
van eigen - Contacten onderhouden met
vaardigheden externe instanties (altijd)
Methodes bekijken bij Oriëntatie op - Voorselectie maken in NME Woerden Alda van Schaik en Annet 29 september 2009
de NME in Woerden gecombineerde verband met zichtzendingen Vermeij
methodes aanvragen
natuur/techniek
Visie van de school Nodig voor het - Individueel 10 uitspraken St. Jozefschool Werkgroep techniek December 2009
bepalen kiezen van de kiezen met betrekking tot visie Team St. Jozefschool
methode en het techniek
maken van het - In duo‟s komen tot de 10
beleidsplan best passende uitspraken met
betrekking tot de visie techniek
- In een teamvergadering de
resultaten inventariseren en
komen tot een voorlopige visie
van de school
- Definitieve visie schrijven en
26
vaststellen
Zichtzendingen De methode kiezen - Zichtzendingen aanvragen St. Jozefschool Werkgroep techniek Februari 2010
methodes bekijken, die het best - Methodes bekijken en er Team St. Jozefschool
uitproberen en een aansluit op de visie lessen uit geven
keuze maken (Naut, van de school - Individueel de voorkeur voor
NatuNiek & In een methode uitspreken
vogelvlucht) - Definitieve keuze vaststellen
met het team
Methode Natuniek n.v.t. - Begroting maken St. Jozefschool Coördinator natuuronderwijs Februari 2010
aanschaffen - Kiezen welke materialen er Werkgroep techniek
besteld worden (van hoeveel Directie St. Jozefschool
lln. gaan we uit en welke
„extra‟ materialen worden
aangeschaft)
Beleidsplan schrijven Zodat er beleid is - Beleidsplan schrijven St. Jozefschool Werkgroep techniek Februari 2010
en vaststellen in het ten aanzien van - Mailen naar collega‟s voor op-
team techniekonderwijs of aanmerkingen
- Beleidsplan vaststellen
Leerlijn groep 1/2 Techniek ook in de - Onderdelen uit de lesstof van St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek April 2010
ontwikkelen aan de kleuterbouw groep 3 en 4
hand van leerstof implementeren aanpassen op kleuterniveau
groep 3
Koppeling maken Optimaal gebruik - Inventariseren benodigde St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek April 2010
tussen de benodigde kunnen maken van materialen vanuit de methode
materialen uit de alle aanwezige (per groep)
nieuw aan te schaffen materialen en de - Inventariseren van het
methode en het reeds toegankelijkheid tot materiaal in de leskisten
aanwezige materiaal deze materialen te - Inventariseren en lokaliseren
(leskisten Eurofysica) vergroten van het aanwezige materiaal
(per groep)
Ontbrekende Optimaal gebruik - Diverse brochures vergelijken St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Mei 2010
materialen die nodig kunnen maken van en keuzes maken
zijn vanuit de de methode - Contact leggen met bedrijven
methode aanschaffen voor materialen
Opbergsysteem voor Materialen - Diverse brochures vergelijken St. Jozefschool en Werkgroep natuur/techniek Juni - september 2010
27
materialen toegankelijk maken en keuzes maken omgeving
natuur/techniek voor leerkrachten - Oriëntatie op andere scholen
ontwikkelen (rekening (en leerlingen)
houdend met
toepasbaarheid in de
werkwinkel)
Evalueren van de opgestelde doelen door de werkgroep natuur/techniek (en evt. directie)
28
Doelen voor schooljaren 2010-2013
Opbergsysteem voor Materialen - Diverse brochures St. Jozefschool en Werkgroep natuur/techniek Juni - september 2010
materialen toegankelijk maken vergelijken en keuzes omgeving
natuur/techniek voor leerkrachten maken
ontwikkelen (rekening (en leerlingen) - Oriëntatie op andere
houdend met scholen
toepasbaarheid in de
werkwinkel)
Oproep ouderhulp - Assisteren bij - Aanmelden ouderhulp St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Augustus 2010
realiseren bij Sandra
opbergsysteem
Opbergsysteem Materialen - Kasten, bakken, laden St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Januari 2011
realiseren toegankelijk maken en dergelijke (in combinatie met ouders)
voor leerkrachten aanschaffen
(en leerlingen)
Materialen ordenen Materialen - Materialen ordenen St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Maart 2011
toegankelijk maken (thema, onderwerp, (in combinatie met ouders)
voor leerkrachten groep, hoofdstuk?)
(en leerlingen)
Werken met de N.v.t. N.v.t. St. Jozefschool Team St. Jozefschool Juni 2011
nieuwe methode in
combinatie met de
materialen in het
opbergsysteem
Evalueren van de Zijn de doelen door - Knelpunten St. Jozefschool Team St. Jozefschool Juni 2011
opgestelde doelen dit schooljaar inventariseren
door de werkgroep behaald? - Aanpassingen/
natuur/techniek verbeteringen?
(en evt. directie)
29
Activiteit Waarom? Wat moet er Waar? Wie is verantwoordelijk Wanneer klaar

gebeuren
Oproep ouderhulp Assisteren bij - Aanmelden ouderhulp St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Augustus 2011
materiaalbeheer bij Sandra
Knelpunten, Techniekonderwijs - Oplossingen zoeken St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek September 2011
aanpassingen en soepel laten voor de knelpunten. Team St. Jozefschool
verbeteringen aanpakken verlopen - Aanpassingen en
(evaluatie vorig verbeteringen
schooljaar) aanbrengen
Werken met de nieuwe N.v.t. N.v.t. St. Jozefschool Team St. Jozefschool September 2011 – juni
methode in combinatie 2012
met de materialen in het
opbergsysteem
Ontwikkelen van natuur/ Aansluiten bij - Materialen St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek September 2011 –
techniekonderwijs in de adaptief onderwijs toegankelijk maken januari 2012
werkwinkel voor leerkrachten en
leerlingen
Werken met Aansluiten bij - natuur/techniek St. Jozefschool Team St. Jozefschool Januari 2012- juni
natuur/techniekonderwijs adaptief onderwijs inzetten in de 2012
binnen de werkwinkel en uitproberen werkwinkel
nieuwe situatie
natuur/techniek (en verbeteringen?
evt. directie) (werkwinkel)
30
Oproep ouderhulp Materiaalbeheer - Aanmelden ouderhulp St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Augustus 2012
bij Sandra
Knelpunten, Techniekonderwijs - Oplossingen zoeken St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek September 2012
aanpassingen en soepel laten voor de knelpunten. Team St. Jozefschool
verbeteringen verlopen - Aanpassingen en
aanpakken (evaluatie verbeteringen
vorig schooljaar) aanbrengen
Werken met de N.v.t. N.v.t. St. Jozefschool Team St. Jozefschool September 2012 – juni
nieuwe methode in 2013
combinatie met de
materialen in het
opbergsysteem en de
werkwinkel
natuur/techniek verbeteringen?
(en evt. directie) (natuur/
techniekonderwijs)
31
8. EVALUATIE
In dit hoofdstuk kijk ik terug op mijn onderzoek. Ik bekijk in hoeverre de acties voorzien in de
behoefte van de betrokkenen van het onderzoek. Ook beantwoord ik de onderzoeksvraag en
beschrijf ik wat het onderzoek heeft bijgedragen aan de schoolontwikkeling. Na dit onderzoek zijn
er nog talloze kleine vervolgonderzoekjes nodig om techniek structureel te kunnen aanbieden. Tot
slot beschrijf ik het verloop van het gehele proces en de meerwaarde van het doen van dit
onderzoek voor mijzelf.
8.1 De behoefte
Tijdens mijn sollicitatiegesprek voor mijn lio-stageplek hebben de directie en de stagecoördinator
mij gevraagd of ik het opzetten van techniekonderwijs voor mijn rekening wilde nemen. Dit zou
dan betekenen dat dit mijn onderwerp voor de onderneming zou zijn. Ik ben hier gelijk mee
akkoord gegaan. Het onderwerp sprak mij aan en ik vond het een fijn idee dat ik zou werken in de
werkgroep techniek met twee collega‟s. Wetenschap en techniek stond al een aantal jaar in het
schoolplan en een groot gedeelte van de subsidie was al ontvangen. Het enige punt was dat er
door omstandigheden nog niets aan het invoeren van techniekonderwijs was gedaan. Eind 2010
zou wetenschap en techniek structureel ingevoerd moeten zijn dus dit schooljaar moest er hard
aan gewerkt gaan worden. Ik kon dus mooi op deze behoefte inspringen door mijn onderneming
hieraan te koppelen. De behoefte van de school in zijn geheel was dus een gegeven. Ik heb
vervolgens mijn onderzoek samen met de werkgroep techniek opgestart.
Tijdens verschillende teamvergaderingen is het onderzoek over techniek besproken en hebben wij
als team en als werkgroep gesproken over de opzet van techniekonderwijs. Het was hierbij
belangrijk dat er eerst een eenduidige visie op techniekonderwijs werd geformuleerd voordat er
een plan van aanpak opgesteld kan worden. We hebben dit als team besproken. Tijdens de
vergadering (plenair gesprek) is naar voren gekomen wat het team van de St. Jozefschool verstaat
onder techniekonderwijs en wat ze graag willen.
De punten die duidelijk in de visie naar voren kwamen waren:
- kennis vergroten via leerstrategieën en zelfontdekkend leren
- onderwijs op maat, talenten tot ontwikkeling laten komen
- leerlijnen als ankerpunt door middel van een methode
- leskisten inzetten bij lessen uit de methode
- verantwoordelijkheid voor leerlingen door zelfstandig leerstof te kiezen (werkwinkel in combinatie
met leskisten)
- gastlessen en excursies
- leerlingen moeten een breder beeld krijgen van techniek en de rol van techniek in hun leven
Vanuit deze visiepunten heb ik mijn onderzoek verder vormgegeven. Dit heeft geresulteerd in een
duidelijk plan van aanpak voor de komende 4 schooljaren, een nieuwe methode natuur-techniek,
materialen die voor het grijpen liggen voor de leerkrachten en het inzetten van de leskisten binnen
de werkwinkel. Ook is de subsidie van €12.000 gewaarborgd omdat we op tijd aan de einddoelen
van het programma VTB hebben voldaan.
De school is erg blij met het feit dat ik dit onderzoek voor ze heb gedaan. Ik heb de werkgroep
veel werk uit handen genomen door de kar te trekken bij dit onderzoek. Ik heb echt de basis
gelegd voor de werkgroep en het team om verder te kunnen met het opzetten van
techniekonderwijs op de school.
Voordat ik met mijn onderzoek begon, was er eigenlijk nog helemaal niets behalve de ontvangen
subsidie en de leskisten van Eurofysica. Ik heb me tijdens het onderzoek verdiept in de theorie, de
materialen en de mogelijkheden op het gebied van techniekonderwijs en heb dit verwerkt. Ik heb
het team kunnen informeren over techniekonderwijs middels mijn bronnenonderzoek en het
onderzoek op de stageschool. Ik heb uitgezocht wat de visie en de behoeften van het team zijn ten
aanzien van het geven van techniekonderwijs waarna ik een opzet voor een goed plan van aanpak
heb gemaakt. Ik heb geïnventariseerd wat er op school al aan bruikbaar materiaal is en ik heb
uitgezocht welke materialen er nodig zijn om de technieklessen uit de methode te kunnen geven.
32
Het ontbrekende materiaal wordt besteld. De uitkomsten van deze onderzoeken heb ik uiteindelijk
gepresenteerd binnen het team.
Mijn onderzoek heeft ervoor gezorgd dat er op mijn stageschool nu in ieder geval een eerste grote
stap in de goede richting is gezet. De basis is gelegd waardoor er vanuit daar aan de praktische
kant van het invoeren van techniekonderwijs kan worden gewerkt door de werkgroep.
8.2 De onderzoeksvraag
Mijn onderzoeksvraag luidde:
Mijn onderzoek heeft ervoor gezorgd dat de onderzoeksvraag beantwoord is. Het is duidelijk
geworden hoe mijn stageschool tegen techniekonderwijs aankijkt. Vanuit deze visie is het verdere
onderzoek uitgewerkt. Er is een nieuwe methode aangeschaft en de leskisten Eurofysica worden bij
de lessen ingezet. De uitkomsten en resultaten van mijn onderzoek heb ik aan het hele team
gepresenteerd in verschillende teamvergaderingen.
Door mijn onderzoek werd al snel duidelijk dat er behoefte was aan duidelijke richtlijnen voor het
geven van techniekonderwijs. Het moest gemakkelijk en laagdrempelig voor de leerkrachten zijn.
Ik heb deze behoeften vervuld door hier mee aan de slag te gaan. Dit heeft uiteindelijk
geresulteerd in een duidelijk plan van aanpak voor de komende 4 schooljaren, een nieuwe
methode natuur-techniek, materialen die voor het grijpen liggen voor de leerkrachten en het
inzetten van de leskisten binnen de werkwinkel. Ook is de subsidie van €12.000 gewaarborgd
omdat we op tijd aan de einddoelen van het programma VTB hebben voldaan.
Deze acties dragen bij aan het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Ik heb deze acties dan ook
meegenomen in de presentaties aan het team. Door het onderzoek en de genomen stappen en
resultaten te bespreken heb ik het team duidelijk gemaakt wat het antwoord is op de
onderzoeksvraag: Hoe kan het team van de Sint Jozefschool haar techniekonderwijs
vormgeven met behulp van een methode natuur-techniek in combinatie met Eurofysica
leskisten?
In de verschillende presentaties kwam het antwoord op de onderzoeksvraag aan bod. Samengevat

is dit:
Middels de nieuwe natuur-techniekmethode Natuniek gaat de school werken aan het structureel
invoeren van techniekonderwijs. Deze methode bestaat uit verschillende thema‟s die terugkomen
in bepaalde groepen. Bij de lessen is veel materiaal nodig. In de leskisten van Eurofysica zit
materiaal wat prima gebruikt kan worden bij de lessen uit de methode. Deze materialen zijn
allemaal geïnventariseerd waardoor er een lijst is ontstaan van nog aan te schaffen materialen.
Wanneer de methode is ontvangen gaat de werkgroep aan de slag met het ontwerpen van een
opbergsysteem voor de verschillende materialen waardoor de leerkrachten gemakkelijk
bijvoorbeeld het laatje wat hoort bij een bepaalde les kunnen pakken. De drempel voor het geven
van technieklessen moet laag zijn. Wanneer het geven van technieklessen aan de hand van de
nieuwe methode goed loopt gaat de werkgroep beginnen met het invoeren van techniekopdrachten
in de werkwinkel. Dit houdt in dat de leerlingen zelfstandig aan de slag kunnen gaan met
techniekopdrachten en de bijbehorende materialen. Ook is het van belang dat de werkgroep een
netwerk van contacten gaat opbouwen met bedrijven en instanties om excursies te kunnen
organiseren en om bedrijven in de school te halen. Dit volgt de komende jaren. Het is nu nogmaals
eerst van belang dat het geven van technieklessen aan de hand van de methode met de materialen
uit de leskisten goed gaat lopen. Hierna kijkt de werkgroep verder.
33
8.3 De schoolontwikkeling
Mijn onderzoek heeft er toe bijgedragen dat er een eerste stap gemaakt is richting het opzetten
van techniekonderwijs op de St. Jozefschool. De basis hiervoor is gelegd. De visie op
techniekonderwijs is helder en ook de wijze waarop men het techniekonderwijs wil gaan
vormgeven is duidelijk geworden. Daarnaast is er een nieuwe methode natuur-techniek
aangeschaft en zijn de reeds aanwezige leskisten ingezet bij de nieuwe methode. De werkgroep
techniek zal blijven bestaan uit twee leerkrachten die het invoeren van techniekonderwijs gaan
voortzetten. Het theoretische gedeelte is nu afgerond en er kan begonnen worden met de
praktische uitwerking van het onderzoek.
Mijn onderzoek heeft ervoor gezorgd dat er op mijn stageschool nu in ieder geval een eerste stap
in de goede richting is gezet. De basis is gelegd waardoor er vanuit techniekonderwijs opgezet en
uitgevoerd kan gaan worden. Dit is het uiteindelijke ontwikkelingsdoel van de school. Eind 2010
moeten de einddoelen van het VTB zijn behaald om de subsidie te waarborgen. Men wil
techniekonderwijs structureel invoeren op de school. Dit ontwikkelingsdoel is dus nog niet behaald.
Hier zal vanaf heden verder mee gegaan moeten worden door de werkgroep. Hoewel het doel dus
nog niet bereikt is, is de basis voor middel van mijn onderzoek wel gelegd.

 Er is een doorgaande leerlijn voor wetenschap en techniek in ten minste twee groepen.
 Er zijn afspraken gemaakt en vastgelegd m.b.t. de uitvoering van de doorgaande
leerlijn.
 Leerlingen maken, ontwerpen, testen en/of analyseren hun eigen producten, en/of er
worden excursies gemaakt, en/of gastdocenten uitgenodigd, en/of leerlingen maken
gebruik van internet.
 De school heeft doelen voor wetenschap en techniek vastgelegd en toetst deze doelen.
 Wetenschap en techniek staan in het schoolplan beschreven.
- Er is voldoende tijd, materiaal, ruimte en er zijn voldoende kundige mensen voor
wetenschap en techniek.
 Er is een techniekcoördinator/techniekteam aangewezen en/of wetenschap en techniek
„leeft‟ in het schoolteam.
34
8.4 Het verloop van het proces
apr. 2009
14-4-2009 Sollicitatiegesprek St. Jozefschool
Onderwerp van het onderzoek bekend gemaakt
apr. 2009 Literatuur opzoeken en bestuderen
mei. 2009 Literatuur opzoeken en bestuderen
jun. 2009
10-6-2009 Eerste bijeenkomst werkgroep techniek
Stap 1 en 2 van het onderzoek doorgenomen
jun. 2009 Literatuur opzoeken en bestuderen

Stap 1 uitwerken
aug. 2009
aug. 2009 Tas met materialen uitzoeken
Papieren doorlezen + ordenen
sep. 2009
1-9-2009 Overleg werkgroep techniek
Onderzoeksvraag opstellen
9-9-2009 Bijeenkomst OV
22-9-2009 Overleg met de directie over techniek
23-9-2009 Cursus techniekcoördinator
29-9-2009 Methodes natuur-techniek bekijken bij NME in Woerden
sep. 2009 Stap 3 uitwerken
okt. 2009
28-10-2009 Bijeenkomst OV - Overleg begeleider Jan Voorbij
Cursus techniekcoördinator
Opstarten visiebepaling van het team van de St. Jozefschool (mail)
okt. 2009 Stap 3 uitwerken
nov. 2009
Huiswerkopdracht 1 cursus techniekcoördinator maken
12-11-2009 Plenair gesprek (visie van het team bepalen)
35
nov. 2009 Stap 4 uitwerken
dec. 2009
9-12-2009 VTB-bijeenkomst (netwerk)
dec. 2009 Stap 4 uitwerken
jan. 2010
22-1-2010 Voorkeur methode natuur-techniek bekend bij de werkgroep (team)

Bijeenkomst OV
jan. 2010 Stap 4 uitwerken
feb. 2010
4-2-1020 Teamvergadering (methode natuur-techniek kiezen)
feb. 2010 Stap 4 uitwerken
mrt. 2010
8-3-2010 Teamvergadering (beleidsplan vaststellen)
17-3-2010 VTB-bijeenkomst (netwerk)
24-3-2010 Focusgesprek techniek (VTB)
31-3-2010 Overleg begeleider Jan Voorbij
mrt. 2010 Stap 5, 6 en 7 uitwerken
apr. 2010
apr. 2010 Stap 8 uitwerken
Feedback collega's en medestudenten uit de leerkring vragen
Presentatie van de onderzoeksgegevens op Domstad
29-4-2010 Assessment inleveren
36
8.6 De meerwaarde (competenties en beroepsrollen)
Verantwoording van de competenties

Ten aanzien van het handelen, gaat het erom dat de student…
 communicatievaardigheden gericht inzet om negatieve communicatiepatronen om te
buigen in positieve, daarbij o.a. gebruikmakend van digitale mogelijkheden
 in dialoog treedt met anderen met als doel wederzijds begrip
 heterogeniteit (waaronder de digitale component) binnen de schoolcontext waardeert en
divers gedrag dat hieruit voortvloeit begrijpt
 anderen betrekt bij het creëren van een sfeer waarin men rekening houdt met elkaar
Tijdens het werken aan dit onderzoek heb ik voornamelijk samengewerkt met de werkgroep
techniek, die bestaat uit twee collega‟s van de St. Jozefschool. Met z‟n drieën hebben we het
techniekonderwijs op poten gezet. Hierbij was goed en duidelijk communiceren van groot belang.
We hebben ongeveer twee keer per maand overleg gehad over de vorderingen van het onderzoek
en de verder te nemen stappen. Het verdere overleg vond vaak plaats via de mail of tijdens kort
overleg „even tussendoor‟. Door naar elkaar te luisteren en elkaars ideeën te respecteren is de
samenwerking prima verlopen. Ik kon met vragen voor mijn onderzoek bij de werkgroep terecht en
ik heb de werkgroep een hoop werk uit handen genomen.

Ten aanzien van het handelen, gaat het erom dat de student met inachtneming van het eigene van
het schoolvak…
 leerarrangementen gericht op concrete lesdoelen, vakdoelen en de behoeften van
individuele leerlingen ontwerpt, voorbereidt, uitvoert en evalueert
 de ontwikkeling van kinderen begeleidt vanuit kennis van de diverse leerlijnen. De student
kan hierbij individuele leerresultaten van de leerlingen beargumenteerd plaatsen op de
leer- en ontwikkelingslijnen
 een plan opstelt, uitvoert en evalueert (voor een beperkt aantal vakken en voor een
bepaalde periode) dat gericht is op verschillen in tempo, niveau en interesse van de groep
Voor we het techniekonderwijs op poten hebben kunnen zetten hebben we talloze andere stappen
moeten ondernemen. Uiteindelijk zijn we met het team tot het besluit gekomen om het
techniekonderwijs te structureren aan de hand van de methode Natuniek in combinatie met de
leskisten van Eurofysica. Deze leskisten gaan tevens ingezet worden binnen de werkwinkel zodat
de leerlingen zelfstandig met techniekopdrachten aan de slag kunnen gaan. Hier vallen ook
projectmatige opdracht onder. Doordat er in de methode ook toetsen worden aangeboden kunnen
de leerkrachten de vorderingen van de leerlingen nauwgezet bijhouden. Door een plan van aanpak
te schrijven voor de komende schooljaren kan techniek op de St. Jozefschool uitgroeien tot een vak
waarin leerlingen hun talenten kunnen tonen.
Competentie 3.3 – de student ontwerpt een krachtige leeromgeving in zijn groep en zijn lessen en
kan dit beargumenteren
Ten aanzien van het handelen, gaat het erom dat de student met inachtneming van het eigene van
het schoolvak…
 in zijn onderwijs samenwerken en zelfstandig leren structureel mogelijk maakt
 uitgaat van verschillende leerstijlen van kinderen en deze integreert in de leeractiviteiten
In het uiteindelijke techniekonderwijs dat wij voor ogen hebben is het de bedoeling dat de
leerlingen middels de werkwinkel zelfstandig of in groepjes (coöperatief leren) bezig is met
techniek. Dit is naast de reguliere vakken zoals rekenen en taal. Door de activiteiten gevarieerd te
houden kunnen leerlingen hun verschillende talenten tonen en komen tot een goed
groepsresultaat.
37
Competentie 4.1 – het zorgdragen van alle aspecten van klassenmanagement in de eigen groep
 een krachtige leeromgeving inricht, middelen en materialen op een doelmatige wijze ordent
en dit afstemt op de leeractiviteiten
 een overzichtelijke en veilige leeromgeving schept en hierbij inspeelt op het verschil in
structuurbehoefte van individuele leerlingen
Wanneer de methode is bezorgd en de materialen zijn geordend in het opbergsysteem is er een
zeer krachtige leeromgeving gecreëerd op de school. De materialen zijn op een zodanige manier
geordend dat de leerkrachten alleen het laatje hoeven te pakken wat bij de desbetreffende les
hoort. Hier zitten dan alle materialen in die de leerkracht nodig heeft. Ditzelfde moet gaan
gebeuren voor het werken met techniek in de werkwinkel. De kinderen moeten zelf de materialen
kunnen pakken en gebruiken. Dit vereist een overzichtelijke aanpak voor zowel leerkracht als
leerling. Er moeten ouders komen die het materiaal gaan beheren en de voorraad bijhouden. Het
opbergen van de materialen moet zo gestructureerd zijn dat het voor ieder begrijpelijk is.

 zorg draagt voor een overzichtelijke, ordelijke en taakgerichte sfeer op school
Middels het opbergsysteem dat gerealiseerd gaat worden zorgen we ervoor dat de materialen die
horen bij de lessen uit de methode en die horen bij de opdrachten uit de werkwinkel gestructureerd
zijn opgeborgen.

 op constructieve wijze zijn bijdrage levert aan overleg over:
o een goed pedagogisch en didactisch klimaat
o een goede onderlinge samenwerking
o heldere werkafspraken
 gebruik maakt van collegiale consultatie en daarbij gebruik maakt van digitale
(leer)netwerken
Door te werken aan dit onderzoek heb ik enorm veel aandacht besteed aan mijn
samenwerkingsvaardigheden. Het vereist veel van je om opeens een onderzoek uit te voeren in
een werkgroep waarin twee drukke collega‟s zitten. Een goede communicatie was een eerste
vereiste. Door regelmatig overleg te hebben en te communiceren via telefoon en e-mail is dit
allemaal prima verlopen. Ieder is zijn afspraken nagekomen en dit had een positieve uitwerking op
het samenwerken. Het plan is wanneer techniek op poten staat de collega‟s gebruik gaan maken
van collegiale consultatie. De werkgroep zal eerst een aantal lessen voordoen met het werken met
de methode in combinatie met de materialen. Zo kunnen de leerkrachten hun vragen stellen en
ideeën opdoen. Hierna wordt de taak overgedragen aan de leerkracht zelf.
Competentie 5.2 – het leveren van een constructieve bijdrage aan schoolontwikkeling
 inzicht heeft in het taakbeleid en de schoolorganisatie en daarbinnen verantwoordelijkheid
neemt voor activiteiten die buiten de les plaatsvinden
 op constructieve, productieve wijze een bijdrage levert aan de ontwikkeling van de school
Door te werken aan mijn onderzoek heb ik een zeer grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling
van de school. Ik heb me goed beseft dat het hier ging om een subsidie van €12.000 wanneer de
doelen aan het eind van 2010 niet waren behaald. Gelukkig is door het harde werken onze subsidie
gewaarborgd en kan de school verder met het invoeren van techniekonderwijs. In het
taakurenbeleid van de school staat ook de werkgroep techniek opgenomen. Hierbij staat ook mijn
naam vermeld. Doordat we met de werkgroep de cursus techniekcoördinator volgen neem ik
steeds op woensdagmiddag de verantwoordelijkheid voor activiteiten die buiten de les
plaatsvinden. Ditzelfde geldt voor het voorbereiden van de presentaties op de teamvergaderingen
38
en in het Cope-café. Hierin worden de ouders op de hoogte gesteld van de ontwikkelingen op het
gebied van techniek.
Competentie 6.3 – de student levert in het belang van de leerlingen zijn bijdrage aan een goede
samenwerking met mensen en instellingen in de omgeving van de school en kan zijn bijdrage
beargumenteren
 een constructieve bijdrage levert aan de brede maatschappelijke context waarbinnen de
school zich bevindt
 bijdraagt aan het contact tussen de school en culturele, religieuze en maatschappelijke
instellingen
Door het volgen van de cursus techniekcoördinator zijn wij als werkgroep begonnen met het
aanleggen van een netwerk met contacten. We hebben overleg gehad met andere scholen maar
ook met instellingen die te maken hebben met techniek in het onderwijs. Dit netwerk moet nog
veel verder worden uitgebreid de komende jaren maar het begin is gemaakt.
Beroepsrollen
Kennis(over)drager
Tijdens dit onderzoek heb ik voornamelijk de kar getrokken in de werkgroep. Ik heb gemerkt dat ik
een hele andere kijk heb op het onderwijs dan de twee collega‟s waarmee ik heb samengewerkt.
De kennis die ik heb opgedaan tijdens mijn studie en tijdens het bronnenonderzoek dat ik heb
uitgevoerd in het kader van dit onderzoek heb ik overgedragen aan mijn collega‟s in de werkgroep.
Hierdoor was iedereen op de hoogte van de vorderingen en verliep de samenwerking prima.
Onderzoeker/beschouwer
Tijdens het uitvoeren van dit onderzoek ben ik voornamelijk bezig geweest in de rol van
onderzoeker. Ik heb gelezen, gevraagd, geanalyseerd en geëvalueerd om tot het uiteindelijke
resultaat te komen. Ik ben blij dat ik heb mogen werken in een werkgroep. Met z‟n drieën weet je
immers meer dan alleen en door te overleggen en te discussiëren kom je tot mooie resultaten.
Inspirator
Ik heb tijdens dit onderzoek gewerkt als inspirator voor de collega‟s uit de werkgroep. Dit was ook
andersom het geval. Door elkaars ideeën te respecteren zijn we tot een mooi resultaat gekomen.
Ik ben ook geïnspireerd door meneer Westra die ons de cursus techniekcoördinator heeft gegeven.
Hij heeft me ook geholpen bij het beantwoorden van mijn vragen over dit onderzoek.
39
Bijlagen
40
Bijlage 1 - Bronnenoverzicht
Bronnenoverzicht
Experts in leren en ontwikkeling [webpagina]

Url: http://www.rpcz.nl/index.asp?navID=459
Kallenberg, T. e.a. (2007) Ontwikkeling door onderzoek. Een handreiking voor leraren. 1e dr.,
Utrecht/Zutphen, ThiemeMeulenhoff.
Kennisnet, copyright 2001-2006 http://computersindeklas.web-
log.nl/computersindeklas/2006/01/avs_wie_maakt_k.html
MHR. [webpagina] 2009-2010. www.mhr.nl

Url: http://www.mhr.nl/content.php?view=1&id=170&real_id=170
R.K. Basisschool St. Jozef (2009) [webpagina]

http://cms.qlictonline.nl/users/stjozefschool_10yz//docs/Schooljaar20082009/Tom.onderwijskundi
gevisiejuni.doc
R.K Basisschool St. Jozef (2009) [webpagina]

http://cms.qlictonline.nl/users/stjozefschool_10yz/docs/Schoolgids20082009/Schoolgids20082009.
pdf
Platform Bèta Techniek [webpagina], 2009. www.programmavtb.nl

Url: http://www.programmavtb.nl/
Slangen, L. (2005) Techniek: Leren door doen. HB Uitgevers, Baarn.
Stichting Techniek in het basisonderwijs. 2006

Url: http://www.techniektorens.nl/Home/Welkom-bij-De-Techniek-Torens.aspx
Westra, R. (2009) Uitspraken techniekonderwijs. Cursus techniekcoördinator MHR, 28 oktober

2009.
Tule SLO. [webpagina] 2009-2010. tule.slo.nl

Url: http://tule.slo.nl/OrientatieOpJezelfEnWereld/F-KDOrientatieJezelfEnWereld.html
 Gesprekken met collega‟s van scholen in het netwerk van VTB
 Gesprekken met collega‟s uit het team van de St. Jozefschool
41
Bijlage 2 - Bronnenonderzoek
Deelvragen
o 2.1 Wat is wetenschap en techniek?
De kerndoelen
o 2.2 Wetenschap en techniek in de basisschool

Waarom is wetenschap en techniek in de basisschool belangrijk voor
kinderen?
2.1 Wat is wetenschap en techniek?
De kerndoelen
Kerndoelen zijn streefdoelen, deze geven aan wat een leerling moet kennen en kunnen aan het
eind van de basisschool. De kerndoelen geven alleen aan wat er aan bod moet komen, hierdoor
heeft de school nog vrijheden om hun specifiek eigen onderwijs aan te bieden.
Om kerndoelen daadwerkelijk in het onderwijs te gebruiken, moeten ze uitgewerkt worden in

methoden. Hoe deze worden verwerkt en de manier waarop de leerlingen het niveau van de
kerndoelen behalen, bepaald de school.
Voor het vak techniek zijn er maar enkele doelen voorgeschreven voor de basisschool. Deze doelen
geven scholen veel vrijheid om het vak te geven, maar misschien niet genoeg handvaten om
duidelijk te scheppen.
In de afgelopen jaren zijn de kerndoelen meerdere keren veranderd, dit is voor sommige vakken
ten goede gekomen, en voor andere is het onduidelijker geworden. Hieronder staat een overzicht
van de kerndoelen vanaf augustus 2009. De kerndoelen van 2009 heb ik als basis genomen, omdat
de school hiermee aan de slag moet gaan.
Herziene kerndoelen
In het schooljaar 2005-2006 zijn de nieuwe kerndoelen ingevoerd. Voor scholen was er een ruime
overgangstermijn. Per augustus 2006 golden de nieuwe kerndoelen voor alle kleutergroepen. Vanaf
augustus 2009 gelden de nieuwe kerndoelen voor alle groepen.
Typering van het gebied

Techniek gaat over de dingen die mensen gemaakt hebben en nog steeds maken, als hulpmiddelen
om in leven te blijven en het bestaan te vergemakkelijken en te verrijken. Het betreft zowel oude
als moderne technieken. Twee aspecten zijn van belang: het technische proces van ontwerpen,
maken en gebruiken en een diversiteit aan technische producten daarvan. De basisschool richt zich
op elementaire inzichten en vaardigheden op de volgende technische gebieden in de eigen
leefwereld:
- constructies (onder andere bruggen, gebouwen, wegen, meubels, apparaten, gereedschap,
verpakking)
- transport (onder andere voertuigen, transport over land, lucht en water, via leidingen, buizen,
kabels)
- communicatie (onder andere actuele kennis over de informatiemaatschappij en
toepassingsmogelijkheden van informatie- en communicatietechnieken)
- productie (onder andere gebruiksvoorwerpen, toiletartikelen, consumptiegoederen)
Onderwijs in techniek op de basisschool heeft in zijn uitwerking het karakter van een combinatie
van doen en denken. Qua inhoud en werkwijze heeft het gebied een speciale relatie met
natuuronderwijs en tekenen/handvaardigheid. Naast technische inzichten gaat het om het
toepassen van natuurwetenschappelijke kennis (kennis van materie, energie en informatie),
alsmede om de vormgeving van een product)
42
Kerndoelen
40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden
en benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
41. De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie
van hun onderdelen.
42. De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals
licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.
43. De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur,
neerslag en wind.
44. De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking,
de vorm en het materiaalgebruik.
45. De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en
te evalueren.
46. De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon, seizoenen en dag en
nacht veroorzaakt.
Natuur en techniek valt bij de kerndoelen onder het leergebied „oriëntatie op jezelf en de wereld.
Dit leergebied heeft binnen het basisonderwijs veel invalshoeken, vakken die daar onder vallen zijn
aardrijkskunde, natuurkunde en biologie.
In de kerndoelen is er een verschil tussen natuuronderwijs en techniek. Kijkend naar specifiek
techniek moeten we kijken naar wat techniek is, vergeleken met natuuronderwijs.
Bij natuuronderwijs gaat het om de wereld om ons heen zoals die aan ons is aangegeven. Bij
techniek gaat het om de manier waarop de mens met de levende en niet-levende natuur omgaat
om het leven voor zichzelf aangenamer te maken5.
Kijkend naar de kerndoelen van natuur en techniek rekenen we kerndoelen 44 en 45 uitdrukkelijk

tot techniek. Kerndoel 44 gaat over de diversiteit van producten uit hun eigen omgeving. Kerndoel
45 gaat over oplossingen ontwerpen, uitvoeren en evalueren van technische problemen.
Deze twee kerndoelen vallen onder techniek omdat het hier gaat om het denken en doen van de
mens, en niet over iets dat door de natuur tot stand is gekomen.
Kerndoel 42 valt onder het natuuronderwijs, maar wordt binnen het basisonderwijs vaak gezien als
techniek. Deze natuurlijke principes worden vaak getoond in relatie tot door de mens gemaakte
toepassingen.
Met kerndoel 43 kan wel een koppeling worden gemaakt naar techniek. Dit doel streeft naar de
beschrijving van het weer en het klimaat door leerlingen. Hierbij kunnen technische apparaten
worden gebruikt, of instrumenten worden ontworpen.

- Er is een doorgaande leerlijn voor wetenschap en techniek in ten minste twee groepen.
- Er zijn afspraken gemaakt en vastgelegd m.b.t. de uitvoering van de doorgaande leerlijn.
- Leerlingen maken, ontwerpen, testen en/of analyseren hun eigen producten, en/of er worden
internet.
- De school heeft doelen voor wetenschap en techniek vastgelegd en toetst deze doelen.
5
Slangen, L. (2005) Techniek in de basisschool: wat, waarom en hoe? In: Techniek: leren door doen. Baarn.
HB Uitgevers. Blz. 30
43
- Wetenschap en techniek staan in het schoolplan beschreven.
- Er is voldoende tijd, materiaal, ruimte en er zijn voldoende kundige mensen voor wetenschap
en techniek.
- Er is een techniekcoördinator/techniekteam aangewezen en/of wetenschap en techniek „leeft‟ in
het schoolteam.

Als ik nadenk over techniek, dan denk ik aan allerlei zaken. Het plakken van mijn fietsband, een
lampje verwisselen, mijn mobiele telefoon, de computer, een wasje draaien in de wasmachine en
ga zo maar door. Overal om je heen is techniek en elke dag kom je er wel mee in aanraking, ook al
besef je dit niet altijd. Volwassenen zijn niet meer zo nieuwsgierig naar hoe zaken werken, omdat
het allemaal „zo gewoon‟ is. Maar kinderen daarentegen zijn nog heel erg nieuwsgierig naar hoe
zaken werken. Dat mogen leerkrachten niet verloren laten gaan, ze zouden die nieuwsgierigheid
moeten prikkelen door techniek op een uitdagende manier aan te bieden in de klas. Helaas zie je
die techniek bijna niet terug in het lesprogramma. Het sporadisch komt techniek aan bod in andere
vakken. Gelukkig komt techniek meer in de „spotlights‟ te staan op de basisschool. En ik zie op
mijn stageschool dat leerlingen hier heel erg enthousiast over zijn. Techniek zorgt er, in mijn ogen,
voor dat een kind goed op eigen niveau, en met een eigen werkvorm werkt. De een zal de
werkbladen nodig hebben om iets te produceren, terwijl een ander onderzoekend zelf een eigen
product maakt. Hierdoor steekt ieder kind er iets van op. Dankzij het VTB zal het techniekonderwijs
op de St. Jozefschool structureel een plaats krijgen binnen het onderwijsaanbod.
2.2 Wetenschap en techniek in de basisschool

Veel scholen spelen op dit moment met de vraag, hoe voeren we techniek in, in onze school en ons
huidige programma? Maar voor ik daarna ga kijken, is het belangrijk om te weten waarom techniek
belangrijk is voor kinderen. Ook wilde ik graag weten hoe andere onderwijsvisies denken over en
werken met materialen, waarom worden de onderwijsvisies van EGO en OGO nader bekeken. Ten
slotte bekijk ik op welke manier techniek toegepast kan worden in de school en welke methode(s)
er past bij de visie van de school.

Techniek wordt natuurlijk niet voor niets als vak in het lesprogramma van de basisscholen gezet.
Maar waarom is techniek nou zo belangrijk voor kinderen? Er is de laatste tijd een discussie gaande
dat weinig scholieren tegenwoordig de bèta-kant kiezen op de middelbare school. Zou dat een
argument kunnen zijn?
Het boek, Techniek: leren door doen, voert vier argumenten aan waarom het vak techniek
belangrijk is voor kinderen in de basisschool 6.
Argument 1
Kinderen groeien op in een wereld vol techniek. Ze leven en spelen erin. Mensen worden steeds
afhankelijker van techniek, maar dat realiseert men zich maar zelden. Het is daarom van belang
dat het onderwijs kinderen bewuster in contact brengt met alle aspecten van techniek. Op basis
daarvan ontwikkelen kinderen op een harmonische wijze een breed en realistisch beeld van de
techniek in hun wereld.
Argument 2
Kinderen zijn van jongs af aan al geïnteresseerd in het hoe en waarom van de dingen om hen
heen. Ze zijn gevoelig voor techniek. Het is daarmee een taak voor het onderwijs om kinderen
6
Slangen, L. (2005) Techniek: leren door doen. Baarn. HB Uitgevers. Blz. 19-24
44
hierin geïnteresseerd te houden en deze gemotiveerdheid optimaal te benutten om verdieping en
verbreding te bereiken.
Argument 3
Techniek is bij uitstek een middel om een rijke, moderne en aantrekkelijke leeromgeving in te
richten. Een dergelijke leeromgeving past goed in de hedendaagse opvatting over leren en
ontwikkeling, ook wel „het nieuwe leren‟ genoemd.
Argument 4
Het negatieve imago van techniek kan een positieve wending krijgen. Kinderen gaan op
twaalfjarige leeftijd naar vervolgonderwijs. Een keuze voor een vorm van vervolgonderwijs is een
belangrijke stap in hun verdere ontwikkeling. De keuze (vmbo, havo of vwo) is meestal gebaseerd
op de (verwachte) schoolprestaties. Interesse voor een beroep heeft hier in de praktijk nog weinig
mee te maken. Er zijn andere motieven waarom kinderen naar een bepaalde vorm van
vervolgonderwijs gaan. Maar kinderen op deze leeftijd hebben vaak al wel beroepsbeelden. Ze
denken al te weten wat ze willen worden en waarom.
Onderzoek wijst uit dat steeds minder kinderen kiezen voor een opleiding in de techniek. Dat komt
vooral omdat zij op jonge leeftijd, wanneer de basis voor de latere beroepskeuze wordt gelegd, niet
of nauwelijks in aanraking komen met de wereld van de techniek. Door de feminisering van het
basisonderwijs, maar ook door gebrek aan kennis en materialen wordt op veel scholen geen of
weinig aandacht besteed aan techniek. (31-01-2006)7
Op welke manieren kun je wetenschap en techniek toepassen in de school?8

Er zijn veel verschillende manieren om techniek aan te bieden aan kinderen. Een complete
methode, waarin een duidelijk leerlijn zit, is zo‟n manier. Voor leerkrachten een duidelijke manier
van werken. De lessen zijn op niveau van de kinderen en de materialen zijn kant en klaar. Er is
alleen een nadeel, dat de betekenisvolle belevingswereld van het kind, waar techniek vanuit gaat,
snel uit het oog wordt verloren. Het ervaringsgericht leren komt hierbij bijna niet meer aan bod,
want alle opdrachten liggen al vast. Techniek is een vak waarbij de leerlingen de kans hebben om
eigen ervaringen te verwerken in de lessen, en zelf met ideeën te komen. Door een waterdichte
methode zullen deze ervaringen niet of nauwelijks aan bod komen.
Een veel gehoorde methode op dit moment is Techniek Torens 9. De opbergkasten zien er ook uit
als torens van een kasteel. Voor kinderen natuurlijk een echte eyecatcher. Een school is in 1 klap
voorzien van techniek en alle kerndoelen en domeinen worden behaald. Ideaal zou je denken,
maar deze „torens‟ zijn behoorlijk prijzig. Als je als school subsidie krijgt via het VTB, dan zou je ze
aan kunnen schaffen, maar dan ben je nog niet klaar. Stichting Techniek In Basisonderwijs (STIB),
vermeldt op de site dat de Techniek Torens een „dekkende basis‟ is. Als school zul je de torens
moeten blijven aanvullen met nieuwe lesideeën, projecten etc.
Een school kan ook een hele eigen leerlijn ontwikkelen. Het is een enorme investering van het
team, maar je zo wel een leerlijn die helemaal in het schoolplan past. Binnen de leerlijn kan ook
worden gekozen tussen allerlei vormen binnen het vak techniek.
Techniek kan bijvoorbeeld worden geïntegreerd in andere vakken, of het kan een op zich zelf
staand vak zijn. Te denken aan taal, geschiedenis, rekenen of muziek. Het ene vak heeft
automatisch meer associaties met techniek dan het andere vak. Vanuit deze vakken kunnen
onderwerpen worden gekozen om in het techniekprogramma te plaatsen.
7
Kennisnet, copyright 2001-2006
http://computersindeklas.web-log.nl/computersindeklas/2006/01/avs_wie_maakt_k.html
8
Slangen, L. (2005) Techniek: Leren door doen. HB Uitgevers, Baarn. Blz. 156-157
9
Stichting Techniek in het basisonderwijs. Copyright 2006
http://www.techniektorens.nl/Home/Welkom-bij-De-Techniek-Torens.aspx
45
Een andere invalshoek is om vanuit de interesse van de leerlingen te gaan werken. Eigenlijk zit
overal wel techniek in als je goed om je heen kijkt. Kinderen hebben eigenlijk al van jongs af aan
de interesse voor zaken om zich heen. Ze willen weten waarom dingen kunnen draaien, of waarom
het lampje van hun fiets brand. Kinderen dragen binnen het vak veel aan wat hen interesseert.
Deze ervaringsgerichte aanpak kan worden toegepast in het onderwijsprogramma. Omdat veel
problemen die door leerlingen worden gezien terug te vinden zijn in het vak techniek.
De interesse van een kleuter is van een ander niveau dan dat van een leerling uit groep 8. Op deze
manier ontstaat er eigenlijk vanzelf een soort leerlijn. Als kinderen namelijk zelf aandragen wat ze
willen leren, zijn ze veel meer betrokken. Dat wil bij opdrachten nog wel een tegenvallen. Het
wordt voor sommige leerlingen dan teveel een verplichting want ze moeten al zoveel in het
onderwijs. Helaas is er in het drukke lesprogramma niet altijd tijd om echt in te gaan op wat
kinderen aandragen.
Je kunt als school ook uitgaan van de verschillende intelligenties van de kinderen, de Meervoudige
Intelligentie (Gardner, 1983). Er zal dan een programma moeten komen, die op alle intelligenties
een beroep doet.
Het gaat om:
- Verbaal/linguïstische; voorkeur voor: lezen, schrijven,
kruiswoordpuzzels, verhalen, gedichten, grappen,
discussiëren, debatteren.
- Logisch/mathematische; voorkeur voor: rekenen,
calculeren, begroten, redeneren, experimenteren, logica,
getallen en symbolen, jaartallen.
- Visueel/ruimtelijke; voorkeur voor: tekenen, knutselen,
legpuzzels, ontwerpen, schetsen, inrichten, architectuur,
foto‟s, navigeren, grafische voorstellingen, schema‟s.
- Muzisch/ritmische; voorkeur voor: componeren, ritme en
melodie, muziek lezen, maken of beluisteren, neuriën,
zingen, fluiten, rappen.
- Lichamelijk/kinesthetische; voorkeur voor: gymnastiek,
sporten, bewegen, dansen, choreografie, acteren, mime,
lichaamstaal, jongleren, handvaardigheid, knutselen.
- Intrapersonale; voorkeur voor: zelfonderzoek, zelfkennis,
dagboek bijhouden, fantaseren, dromen, filosofisch, in
contact treden met jezelf.
- Interpersoonlijke; voorkeur voor: vrienden, feestjes, leiden en organiseren, teamplayer,
interactie, communiceren, samenwerken, zorgen, conflicten oplossen.
- Natuurgerichte; voorkeur voor: analyseren van overeenkomsten en verschillen, milieu,
flora en fauna, natuurlijke fenomenen, verzamelen en classificeren, genieten van de
natuur.
- Existentiële; voorkeur voor: filosofie, religie, maatschappelijke vraagstukken, kunst.

Om de keuze voor een methode natuur-techniek te kunnen maken zijn twee collega‟s (Alda,
werkgroep natuuronderwijs en Annet, werkgroep techniek) naar de NME in Woerden geweest om
verschillende methodes te bekijken en drie zichtzendingen aan te vragen. Naar aanleiding van de
eerder vastgestelde visie van de school en het besluit om een combinatie te maken tussen natuur-
en techniekonderwijs zijn deze collega‟s tot het aanvragen van de volgende drie methodes
gekomen.
1. Natuniek
2. Naut
3. In vogelvlucht
46
Malmberg ThiemeMeulenhoff Zwijsen
Na een proefperiode van ongeveer 2 maanden is er door het team van de St. Jozefschool unaniem
gekozen voor de methode Natuniek. De prijzen van de methode en de bijbehorende software en
werkboekjes zijn op papier gezet. Nu is het aan de directie om de manier van invoeren van de
nieuwe methode te bepalen. Wordt de methode voor alle groepen (3 t/m 8) tegelijk aangeschaft,
beginnen met invoeren in de bovenbouw, beginnen met invoeren in de onderbouw…
47
Bijlage 3 - Visie van de school bepalen
3.1 Mail naar het team

Om tot één visie van het team te komen zijn we als werkgroep begonnen met het versturen van
deze e-mail.
Onderwerp Visiebepaling techniek‫‏‬
Van: kimberley vermeij (kvermeij@live.nl)
Verzonden: zaterdag 31 oktober 2009 10:35:57
Agnes (ameijden@stjozefow-gw.nl); alda (aschaik@stjozefow-gw.nl); annet (avermeij@stjozefow-gw.nl); ans

(ajaarsveld@stjozefow-gw.nl); brigitte (bkool@stjozefow-gw.nl); caroline (czoomers@stjozefow-gw.nl); else
(esmit@stjozefow-gw.nl); judith (jpotman@stjozefow-gw.nl); lizette (ljong@stjozefow-gw.nl); marian
Aan:
(mschijndel@stjozefow-gw.nl); martin (mhoogenboom@stjozefow-gw.nl); nicolette (nstraalen@stjozefow-gw.nl); odilia
(oberg@stjozefow-gw.nl); petra (pvermeij@stjozefow-gw.nl); theo (tzoethoutmaar@stjozefow-gw.nl); tom
(tstreng@stjozefow-gw.nl)
1 bijlage
Uitsprake...doc (42,5 kB)
Beste collega's,
Om de ons toegezegde subsidie voor techniek veilig te stellen is het noodzakelijk dat onze school
aan bepaalde eisen voldoet. Eén van deze eisen is een beleidsplan schrijven. In dit plan moet de
visie van de school wat betreft techniek worden beschreven. Om ervoor te zorgen dat de invoering
van techniek op onze school een zo groot mogelijk draagvlak heeft, willen wij iedereen mee laten
praten. Bijgevoegd treffen jullie een aantal uitspraken aan.
Onze vraag is:

- Wil je uit deze lijst uitspraken de 10 uitspraken die het meest overeenkomen met jouw visie
selecteren door hier een kruisje bij te zetten.
Om tot één duidelijke visie van de school te komen, willen wij jullie vervolgens vragen:
- Kom samen met je collega (zie onderstaand) tot jullie 10 meest overeenkomende uitspraken wat
betreft de visie op techniekonderwijs.
Nicolette - Else
Marian - Martin
Carolien - Judith
Brigitte - Theo
Petra - Alda
Agnes - Lizette
Ans - Annet
Odilia - Tom
Willen jullie de uitkomsten vóór 9 november terugmailen naar kvermeij@live.nl?
Wij zullen de resultaten inventariseren. In de teamvergadering van 12 november moeten we dan

komen tot één visie van het hele team.
Bedankt voor jullie inzet!

De techniekcommissie, Annet, Marian & Kimberley
48
Bijlage in de e-mail…
Uitspraken techniekonderwijs
Bron: Westra, R. (2009) Uitspraken techniekonderwijs. Cursus techniekcoördinator MHR, 28 oktober 2009.
1. „Excursie‟ naar extern technieklokaal, (TCCN, Slingertouw, TechnoPromo enz.)

2. Ateliers/workshops door hele school heen
3. De invoering van techniek geeft de school mogelijkheden om te experimenteren met
vernieuwende onderwijsvormen
4. De invoering van techniekonderwijs geeft een betere voorbereiding op het Voortgezet
Onderwijs
5. De leerkracht krijgt meer inzicht in competenties van leerlingen door diverse werkvormen
6. De leerkracht krijgt meer mogelijkheden om gevarieerde werkvormen te gebruiken
7. De leerlingen krijgen een breder beeld van techniek en de rol van techniek in hun leven
8. Excursie naar bedrijf in kleine groepjes
9. Excursie naar bedrijf met hele groep
10. Gastlessen verzorgd door iemand van extern
11. Het onderwijs wordt aantrekkelijker doordat er meer intelligenties van leerlingen
aangesproken worden
12. Keuzeactiviteit bij zelfstandig werken
13. Klassikale technieklessen
14. Leerlingen krijgen de mogelijkheid om zelf te onderzoeken en ontdekken
15. Leerlingen krijgen inzicht in de werking van apparaten
16. Leerlingen krijgen inzicht in hoe en waarvan producten gemaakt worden
17. Leerlingen krijgen, door zelf producten te ontwerpen en maken, meer zelfvertrouwen
18. Leerlingen leren beter samenwerken door gezamenlijk aan een opdracht te werken
19. Leerlingen leren hoe je een bouwwerk stevig kunt maken
20. Leerlingen leren op de juiste wijze werken en omgaan met gereedschap
21. Leerlingen leren probleemoplossend te denken en handelen
22. Leerlingen leren verschillende overbrengingstechnieken toepassen in een werkstuk
23. Leerlingen ontdekken hun eigen mogelijkheden en belangstelling voor techniek
24. Leerlingen ontdekken wat ze wel en niet leuk vinden aan techniek
25. Leerlingen voelen zich trots op de producten die ze gemaakt hebben en tentoonstellen
26. Leerlingen werken geïnspireerd en gemotiveerd doordat ze de producten die ze maken zelf
ontworpen hebben
27. Niet cognitief ingestelde leerlingen krijgen meer mogelijkheden om te laten zien waar ze
goed in zijn
28. Ontdekkend en probleemoplossend bezig zijn (procesgericht i.p.v. productgericht)
29. Ouders raken meer betrokken bij het onderwijs doordat ze helpen bij (het vormgeven van)
techniekactiviteiten
30. Samenwerken met Voortgezet Onderwijs (Technieklokaal, mentoren enz.)
31. Techniek als apart vak op het rooster
32. Techniek gebaseerd op methodes (geïntegreerd binnen aardrijkskunde/geschiedenis)
33. Techniek gebaseerd op methodes (geïntegreerd binnen natuuronderwijs)
34. Techniek geïntegreerd in een project/thema binnen de groep
35. Techniek geïntegreerd in een project/thema door de hele school heen
36. Techniek nodigt uit tot het betrekken van bedrijven bij het onderwijs. Leerlingen
37. krijgen de kans om binnen en buiten de school te leren
38. Techniek vergroot de samenwerking tussen basisschool en Voortgezet Onderwijs
39. Techniekcoach van Bureau Top in de klas
40. Techniekonderwijs is een vliegwiel voor vakoverstijgend onderwijs
41. Wereldoriëntatieonderwijs wordt aansprekender door de invoering van techniekopdrachten
die hierbij aansluiten
42. Werken met eigen leskisten (eigendom van de school)
43. Werken met gehuurde/geleende leskisten
44. Zelfstandig werken in hoeken in groepjes (2 of 4 lln)
49
3.2 De resultaten van de groepen 1/2 tot en met 8
Techniekonderwijs
Resultaten Groep 1/2 a
 „Excursie‟ naar extern technieklokaal, (TCCN, Slingertouw, TechnoPromo enz.)

 Ateliers/workshops door hele school heen
 De invoering van techniek geeft de school mogelijkheden om te experimenteren met
 De invoering van techniekonderwijs geeft een betere voorbereiding op het Voortgezet
Onderwijs
 De leerkracht krijgt meer inzicht in competenties van leerlingen door diverse
werkvormen
 De leerkracht krijgt meer mogelijkheden om gevarieerde werkvormen te gebruiken
 De leerlingen krijgen een breder beeld van techniek en de rol van techniek in hun leven
 Excursie naar bedrijf in kleine groepjes
 Excursie naar bedrijf met hele groep
 Gastlessen verzorgd door iemand van extern
 Het onderwijs wordt aantrekkelijker doordat er meer intelligenties van leerlingen
aangesproken worden
 Keuzeactiviteit bij zelfstandig werken
 Klassikale technieklessen
 Leerlingen krijgen de mogelijkheid om zelf te onderzoeken en ontdekken
 Leerlingen krijgen inzicht in de werking van apparaten
 Leerlingen krijgen inzicht in hoe en waarvan producten gemaakt worden
 Leerlingen krijgen, door zelf producten te ontwerpen en maken, meer zelfvertrouwen
 Leerlingen leren beter samenwerken door gezamenlijk aan een opdracht te werken
 Leerlingen leren hoe je een bouwwerk stevig kunt maken
 Leerlingen leren op de juiste wijze werken en omgaan met gereedschap
 Leerlingen leren probleemoplossend te denken en handelen
 Leerlingen leren verschillende overbrengingstechnieken toepassen in een werkstuk
 Leerlingen ontdekken hun eigen mogelijkheden en belangstelling voor techniek
 Leerlingen ontdekken wat ze wel en niet leuk vinden aan techniek
 Leerlingen voelen zich trots op de producten die ze gemaakt hebben en tentoonstellen
 Leerlingen werken geïnspireerd en gemotiveerd doordat ze de producten die ze maken zelf
ontworpen hebben
 Niet cognitief ingestelde leerlingen krijgen meer mogelijkheden om te laten zien
waar ze goed in zijn
 Ontdekkend en probleemoplossend bezig zijn (procesgericht i.p.v. productgericht)
 Ouders raken meer betrokken bij het onderwijs doordat ze helpen bij (het vormgeven van)
 Samenwerken met Voortgezet Onderwijs (Technieklokaal, mentoren enz.)
 Techniek als apart vak op het rooster
 Techniek gebaseerd op methodes (geïntegreerd binnen aardrijkskunde/geschiedenis)
 Techniek gebaseerd op methodes (geïntegreerd binnen natuuronderwijs)
 Techniek geïntegreerd in een project/thema binnen de groep
 Techniek geïntegreerd in een project/thema door de hele school heen
 Techniek nodigt uit tot het betrekken van bedrijven bij het onderwijs. Leerlingen
krijgen de kans om binnen en buiten de school te leren
 Techniek vergroot de samenwerking tussen basisschool en Voortgezet Onderwijs

 Techniekcoach van Bureau Top in de klas
 Techniekonderwijs is een vliegwiel voor vakoverstijgend onderwijs
 Wereldoriëntatieonderwijs wordt aansprekender door de invoering van techniekopdrachten
 Werken met eigen leskisten (eigendom van de school)
 Werken met gehuurde/geleende leskisten
 Zelfstandig werken in hoeken in groepjes (2 of 4 lln)
50
Techniekonderwijs
Resultaten Groep 1/2 b

 De invoering van techniekonderwijs geeft een betere voorbereiding op het
Voortgezet Onderwijs
 De leerkracht krijgt meer inzicht in competenties van leerlingen door diverse
werkvormen
 De leerkracht krijgt meer mogelijkheden om gevarieerde werkvormen te
gebruiken
 Het onderwijs wordt aantrekkelijker doordat er meer intelligenties van
leerlingen aangesproken worden
 Leerlingen leren beter samenwerken door gezamenlijk aan een opdracht te
werken
 Leerlingen werken geïnspireerd en gemotiveerd doordat ze de producten die ze maken
zelf ontworpen hebben
 Niet cognitief ingestelde leerlingen krijgen meer mogelijkheden om te laten
zien waar ze goed in zijn
 Ontdekkend en probleemoplossend bezig zijn (procesgericht i.p.v.
productgericht)
 Ouders raken meer betrokken bij het onderwijs doordat ze helpen bij (het vormgeven
van) techniekactiviteiten
 Techniek nodigt uit tot het betrekken van bedrijven bij het onderwijs.
Leerlingen krijgen de kans om binnen en buiten de school te leren
 Wereldoriëntatieonderwijs wordt aansprekender door de invoering van
techniekopdrachten die hierbij aansluiten
51
Techniekonderwijs
Resultaten groep 1/2 c & groep 3

Onderwijs
 De leerkracht krijgt meer inzicht in competenties van leerlingen door diverse werkvormen
aangesproken worden
 Leerlingen voelen zich trots op de producten die ze gemaakt hebben en tentoonstellingen
ontworpen hebben
 Niet cognitief ingestelde leerlingen krijgen meer mogelijkheden om te laten zien waar ze
goed in zijn

52
Techniekonderwijs
Resultaten groep 4

Onderwijs
 De leerlingen krijgen een breder beeld van techniek en de rol van techniek in hun
leven
aangesproken worden
ontworpen hebben
goed in zijn

53
Techniekonderwijs
Resultaten groep 5

Onderwijs
aangesproken worden
ontworpen hebben
goed in zijn

54
Techniekonderwijs
Resultaten groep 6

Onderwijs
 Gastlessen verzorgd door iemand van extern X
aangesproken worden
 Leerlingen krijgen de mogelijkheid om zelf te onderzoeken en ontdekken X
 Leerlingen leren op de juiste wijze werken en omgaan met gereedschap X
 Leerlingen leren probleemoplossend te denken en handelen X
 Leerlingen ontdekken hun eigen mogelijkheden en belangstelling voor techniek X
 Leerlingen ontdekken wat ze wel en niet leuk vinden aan techniek X
ontworpen hebben
goed in zijn X
 Techniek geïntegreerd in een project/thema binnen de groep X
 Techniek geïntegreerd in een project/thema door de hele school heen X

 Wereldoriëntatieonderwijs wordt aansprekender door de invoering van
techniekopdrachten die hierbij aansluiten X
 Werken met eigen leskisten (eigendom van de school) X
 Werken met gehuurde/geleende leskisten X
55
Techniekonderwijs
Resultaten groep 7

Onderwijs
aangesproken worden
ontworpen hebben
goed in zijn

56
Techniekonderwijs
Resultaten groep 8

Onderwijs
aangesproken worden
ontworpen hebben
goed in zijn

57
3.3 Conclusie met betrekking tot de gekozen uitspraken
Uitspraken techniekonderwijs
Hoe ziet het team techniekonderwijs?
6 keer gekozen;
goed in zijn
5 keer gekozen;
4 keer gekozen;
aangesproken worden
3 keer gekozen;
2 keer gekozen;
Onderwijs
1 keer gekozen;
58
3.4 Teamvergadering
Naar aanleiding van de resultaten van de verschillende groepen is er een teamvergadering belegd
om tot een gezamenlijke visie van de school te komen. Ook hebben we als werkgroep in deze
vergadering het team op de hoogte gesteld van onze ideeën en de ontwikkelingen tot nu toe.
Plan van aanpak: teamvergadering 12 november 2009

Visie:
- uitspraken geïnventariseerd (digibord)
ons voorstel:
- visie van de school bepalen m.b.v. bovenste 13 uitspraken
andere optie/ ander voorstel?

- wil je er iets bij uit de onderste uitspraken? waarom?
hoe gaan wij verder:

- voorlopige visie schrijven (komt via de mail voor 25-11)
- je kunt reageren tot...
- definitieve visie in teamvergadering bespreken
natuur-techniek methode kiezen

- lessen uitproberen in de klas
- leskisten eurofysica koppelen aan de methode
- leskisten toegankelijk maken t.b.v. werkwinkel/adaptief onderwijs
59
Het team was het snel eens over de visie met betrekking tot techniek. Besloten is dat wij als
werkgroep onze visie nu verder gaan uitwerken op papier. Alle collega‟s ontvangen voor 25
november een exemplaar van de visie. Ze kunnen hier dan op reageren. Ook mailen wij onze
voorlopige visie naar Ruud Westra, die onze cursus techniekcoördinator verzorgd. Samen met hem
stellen we nu stap voor stap ons beleidsplan op.
Het tweede punt wat besproken is, is het uitkiezen van een methode natuur-techniek. Alle collega‟s
wilden werken aan techniek met behulp van een methode. Er zijn drie zichtzendingen van
methodes aangevraagd (Naut, Natuniek, In Vogelvlucht). De collega‟s krijgen tot vrijdag 22 januari
de tijd om lessen uit de verschillende methodes uit te proberen. In de teamvergadering van 1 of 4
februari worden de meningen over de methodes geïnventariseerd en wordt besloten welke
methode er aangeschaft gaat worden.
3.5 De visie van de school
Algemene visie van de school

Onze school is een ontmoetingsplaats waar kinderen, leerkrachten en ouders zich thuis voelen.
Vertrouwen in elkaar is voor ons de basis voor het contact dat we hebben. Vanuit vertrouwen
leren kinderen zichzelf kennen, hun emoties uiten en beheersen en omgaan met elkaar op basis
van gelijkwaardigheid. Door aan leerlingen te laten blijken dat we vertrouwen in ze hebben en hun
eigenheid accepteren, zorgen we dat zij zich veilig en geborgen weten en met plezier naar school
gaan. Door een regelmatige en open communicatie met de ouders van onze leerlingen zorgen wij
voor betrokkenheid van de ouders bij de ontwikkelingen op school.
We vinden het belangrijk dat kinderen de basisvaardigheden leren en hun kennis vergroten. Het
geven van goede instructie, vormt voor ons daarom een kernpunt van de lessen. We leren
kinderen via leerstrategieën en zelfontdekkend leren hoe ze zich kennis eigen kunnen maken.
Inhoudelijk vormen de leerlijnen het ankerpunt van ons onderwijs. We richten dit zo in dat leren
ook echt betekenis voor leerlingen heeft. De lesmethodes zetten we flexibel in en we gebruiken
andere leermiddelen als daarmee leerdoelen beter bereikt kunnen worden.
Wij willen leerlingen een rustige speel- en leeromgeving bieden, met duidelijkheid over wat we van
elkaar verwachten. Van daaruit bieden we de ruimte aan kinderen om te ontdekken wat ze kunnen
en om nieuwe dingen te leren. Competentie, kinderen succes laten ervaren, beschouwen we als
een van de belangrijkste uitgangspunten van ons onderwijs. Ieder kind is uniek en het is daarom
vanzelfsprekend dat we inspelen op de verschillen tussen kinderen. We bieden daarom onderwijs
op maat. Dat wil zeggen dat we de leerstof en instructie aanpassen aan wat het kind kan en nodig
heeft.
Onze overtuiging is dat kinderen heel veel zelf kunnen als we ze daarvoor de ruimte geven. Dit
doen we door het bieden van gedifferentieerde dagtaken en weektaken. We leren de leerlingen om
hun leerproces zijn ze beter gemotiveerd en hebben meer plezier in school. In de weektaak willen
we alle vakgebieden een plek geven. Naast het geven van ruimte aan leerlingen om zelfstandig te
werken, besteden we veel aandacht aan samenwerken. We zorgen dat er een veelheid aan
opdrachten is waarbij leerlingen samen activiteiten doen en elkaar kunnen helpen. We leren de
leerlingen dat ze verschillende kwaliteiten hebben en door samen te werken tot mooi resultaat
kunnen komen. Door werk aan elkaar te presenteren en er over te praten leren kinderen van
elkaar.
Creativiteit is voor ons een waarde met twee betekenissen. Op de eerste plaats vinden wij het
Dit is ook wat we de leerlingen willen leren. Om situaties van meerdere kanten te bekijken en zelf
andere wegen te vinden als een eerste idee niet werkt. Daarnaast willen we creativiteit expliciet tot
uitdrukking laten komen in onze lessen. We bieden een grote diversiteit aan werkvormen en willen
ons onderwijs zo gevarieerd mogelijk vormgeven.
60
we steeds weten hoe ver een kind is in zijn ontwikkeling. Wij willen met elkaar bereiken dat alle
kinderen zich zo veelzijdig en optimaal mogelijk ontplooien en toegerust zijn om door te stromen
naar het niveau van voortgezet onderwijs dat bij hen past.
Visie op techniekonderwijs
6 keer gekozen;
 Niet cognitief ingestelde leerlingen krijgen meer mogelijkheden om te laten zien waar ze goed in
zijn
5 keer gekozen;
4 keer gekozen;
 Het onderwijs wordt aantrekkelijker doordat er meer intelligenties van leerlingen aangesproken
worden
 Techniek nodigt uit tot het betrekken van bedrijven bij het onderwijs. Leerlingen krijgen de kans
om binnen en buiten de school te leren
3 keer gekozen;
We vinden het belangrijk dat kinderen hun kennis

vergroten op alle gebieden. We leren kinderen via
leerstrategieën en zelfontdekkend leren hoe ze
zich kennis eigen kunnen maken. Zelfontdekkend
leren staat bij techniek onderwijs dan ook centraal.
Door zelf te onderzoeken en te ontdekken zullen
ze hun kennis vergroten en hun mogelijkheden en
belangstelling voor techniek ontdekken.
Competentie, kinderen succes laten ervaren,

beschouwen we als een van de belangrijkste
uitgangspunten van ons onderwijs. Ieder kind is
uniek en het is daarom vanzelfsprekend dat we
inspelen op de verschillen tussen kinderen. We bieden daarom onderwijs op maat. De talenten van
de kinderen willen we zo goed mogelijk tot ontwikkeling laten komen, dat geldt ook voor hun
technische talenten. Niet cognitief ingestelde leerlingen krijgen meer mogelijkheden om te laten
zien waar ze goed in zijn.
Leerlijnen vormen inhoudelijk het ankerpunt in ons onderwijs, daarom wordt er ook bij
techniekonderwijs gebruik gemaakt van een methode. In deze methode worden natuur- en
techniekonderwijs gecombineerd aangeboden. Naast het werken met de methode worden onze
eigen leskisten veelvuldig ingezet. Deze leskisten worden gebruikt bij lessen uit de methode en bij
het zelfstandig werken in bijvoorbeeld “de werkwinkel”. We leren de leerlingen om
verantwoordelijkheid te dragen en zelfstandig bepaalde leerstof te kiezen en te verwerken. Daarbij
krijgen ze de begeleiding die ze nodig hebben. Daarnaast zullen er gastlessen worden verzorgd en
bedrijven worden betrokken bij het onderwijs door op excursie te gaan. Door techniek een vaste
plek in ons onderwijs te geven krijgen de leerlingen een breder beeld van techniek en de rol van
techniek in hun leven.
61
3.6 De meningen over de methodes
Groep Keuze Toelichting

methode
1/2 a Natuniek Hoi Kimberley en Annet,

Voor zo ver ik er over kan oordelen gaat mijn voorkeur uit naar Natuniek. Ik baseer me daarbij op de materialen van groep 3.
Deze materialen zijn deels ook inzetbaar in groep 1/2, hoewel dit waarschijnlijk niet de bedoeling zal zijn.
Groeten, Martin
1/2 c Natuniek Hoi Annet,
Als ik de methode van groep 3 bekijk, lijkt Natuniek me het leukste en meest uitdagend. Voor de kleuters is er geen specifiek
onderdeel in de methodes, ook niet bij de anderen. Ik zit zelf ook niet echt te wachten op nóg een methode erbij bij de kleuters.
Ik zou bij de kleuters daarom ook graag veel aanschouwelijk materiaal zien. Hierbij denk ik aan kenx (knex junior) waar ze met
voorbeelden dingen kunnen maken en ontdekken. Een goede weegschaal per kleuterklas lijkt me ook goed en ik denk dat er nog
wel meer in die richting te wensen is. Voor deze groepen zou ik dus kiezen voor materiaal waarmee de kinderen vooral zelf
kunnen werken en ontdekken i.p.v. een methode met werkbladen en veel klassikale instructie.
Groetjes,Caroline
3 Natuniek Hoi allemaal,
Mijn keuze voor de techniekmethode is Natuniek.
Deze methode vind ik erg leuk en geschikt omdat kinderen bezig zijn en de onderwerpen aansluiten bij de leeftijd.
De andere twee methoden (in vogelvlucht is alleen vanaf groep 5) vind ik niet geschikt omdat een ervan niet voor groep 3 is.
Terwijl techniek/natuur lessen ontzettend leuk en leerzaam zijn om met groep 3 te doen. Naut had erg weinig en vond ik ook
niet aantrekkelijk voor de kinderen. Natuniek spreekt aan en sluit goed aan bij het niveau van de kinderen.
Groetjes Judith
4 Natuniek hoi kimberley,
mijn voorkeurslijstje:
1. natuniek
2. in vogelvlucht
en ver onderaan: naut
groetjes brigitte
5 Natuniek
6 Natuniek Natuniek
- Zeer aantrekkelijke methode.
- Kinderen zijn heel enthousiast.
- Goede en duidelijke opzet.
- Veel variatie mogelijk d.m.v. werkbladen.
- Er zitten toetsen bij.
- Computergebruik! Zowel individueel als klassikaal met het digibord.
- Het leerlingenboek is duidelijk, overzichtelijk en de tekst is niet té veel. Afwisseling tussen kijkles en werkles.
- Het werkboek is overzichtelijk en een duidelijke indeling. Kinderen goed in 2-tallen en zelfstandig werken.
- De handleiding is duidelijk, overzichtelijk en strak/kort.
- Woordenschat kan eventueel ook getoetst worden.
- Er is ook nog een keuze uit projectlessen.
- Leuke, aantrekkelijke onderwerpen en een verdeling tussen natuur en techniek.
Mening van de kinderen:
- eigen werkboekje en geen losse bladen meer.
- Gebruik digibord erg leuk en aantrekkelijk. (Zien en horen is onthouden)
- Leuk boek met leuke plaatjes.
- Leuke onderwerpen.
- Uitleg van moeilijke woorden via het digibord met plaatjes. Ook erg fijn voor kinderen die dyslectisch zijn.
Groeten, Lizette
7 Natuniek Hoi Annet/Alda,
Van de 3 aanwezige methodes het volgende:
Natuniek heeft mijn voorkeur. Gemakkelijke toepasbaarheid, heel overzichtelijk. Aantrekkelijke lay-out. Grote variatie in
werkvormen en voldoende herhaalmomenten vooraf aan het toetsmoment. Sowieso handig dat je zelf geen toetsen in elkaar
hoeft te zetten. Leesbaarheid is goed, ook al vonden de kinderen de stukken tekst moeilijk. Nu val je er ook zomaar even in.
Gewenning zal ook bepalend zijn. De proevencyclus rondom lucht die ik uitgeprobeerd heb, is door de kinderen als leuk ervaren.
Vraagt weinig uitleg en is grotendeels zelfinstruerend.
In Vogelvlucht geeft mij een minder duidelijk beeld. Veel minder materiaal van aanwezig. Je kunt het ook niet in gelijke
mate bekijken en vergelijken. De illustraties in het boek vond ik niet erg uitnodigend (kinderachtig). Wat er van aanwezig was,
zag er simpeler en minder uitdagenduit dan dat van Natuniek. Ik heb het onderwerp water gedeeltelijk uitgeprobeerd. Ik heb het
idee, dat in deze methode minder diep op de stof wordt ingegaan.
Door tijdgebrek heb ik Naut niet kunnen bestuderen en uitproberen.
Groetjes, Ans.
8 Natuniek Natuniek
- vanuit ervaring
- project als verwerking
- ppt-ict erin verwerkt
- taalontwikkeling (aandacht)
- meelezen lln. boek mogelijk
- cd - interactief met leerstof omgaan
- woordenschat (aandacht aan besteed)
62
Bijlage 4 - Resultaten attitudemeting
4.1 Resultaten Attitudemeting Techniek en Wetenschap najaar 2008
Aan de Attitudemeting van het najaar 2008 hebben ruim zesentwintigduizend leerlingen van groep 8van 1358
VTB-scholen in het basisonderwijs meegedaan en bijna zestienhonderd leerlingen van 83 VTB-scholen in het
speciaal onderwijs of speciaal basisonderwijs.
In deze notitie kunt u lezen wat de belangrijkste resultaten van de meting zijn en hoe de attitudemeting is
opgebouwd (globaal). Achtereenvolgens ziet u:
De score van leerlingen van groep 8 van uw school (in so en sbo eventueel ook van andere
groepen).
De landelijke gemiddelden.
Korte toelichting over de verschillende dimensies.
Score van uw school

In onderstaande tabellen presenteren we de gemiddelde scores van jongens en meisjes op de verschillende
dimensies van techniek en wetenschap. Als uw school een school in het speciaal onderwijs of speciaal
basisonderwijs is, dan blijft de tabel „Opvattingen over Wetenschap‟ leeg omdat de leerlingen van uw school
geen vragen over wetenschap zijn voorgelegd. De scores zijn berekend aan de hand van verschillende vragen
waarbij leerlingen hun mening konden geven op een schaal die liep van 1 tot 4 (1=Helemaal niet mee eens,
2=Niet mee eens, 3=Mee eens, 4=Helemaal mee eens). Voor de tabellen betekent dit dat hoe hoger de score
(=hoe dichter bij 4) is, hoe méér het van toepassing is op de leerlingen.
Opvattingen over Techniek bij leerlingen van groep 8 binnen uw school
Dimensies techniek: Jongens Meisjes Totaal
Traditionele opvatting van techniek (a) 3.17 3.38 3.25
Bredere opvatting van techniek (b) 2.64 2.55 2.61
Sekse stereotype opvattingen over techniek 2.38 1.85 2.17
Inschatting dat techniek moeilijk is 1.9 1.83 1.88
Inzicht in maatschappelijk belang van techniek 2.97 2.76 2.88
Plezier in techniek 3.12 2.61 2.91
Voornemen tot een technische opleiding of baan 2.74 1.26 2.14
Opvattingen over Wetenschap bij leerlingen van groep 8 binnen uw school

Dimensies wetenschap Jongens Meisjes Totaal
Traditionele opvatting van wetenschap (a) 3.27 3.18 3.23
Bredere opvatting van wetenschap (b) 2.83 2.73 2.79
Sekse stereotype opvattingen over wetenschap 2.21 1.44 1.89
Inschatting dat wetenschap moeilijk is 2.67 2.45 2.58
Inzicht in maatschappelijk belang van wetenschap 2.98 2.84 2.92
Plezier in wetenschap 3.05 2.46 2.8
Voornemen tot een wetenschappelijke opleiding of baan 1.97 1.48 1.77
63
Landelijke gemiddelden
In onderstaande tabellen presenteren we de landelijke gemiddelden van de scores van jongens en meisjes op
de verschillende dimensies van techniek en wetenschap. Hierbij staan de resultaten van het reguliere
basisonderwijs naast de resultaten van het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. Opnieuw geldt dat
hoe hoger de score is (dus hoe dichter bij 4), hoe meer een dimensie van toepassing is op de leerlingen.
Opvattingen over Techniek
Dimensies techniek: Regulier basisonderwijs Speciaal (basis)onderwijs

Jongens Meisjes Jongens Meisjes
Traditionele opvatting van techniek (a) 3,21 3,18 3,17 3,07
Bredere opvatting van techniek (b) 2,73 2,75 2,90 2,86
Sekse stereotype opvattingen over techniek 2,64 1,86 2,80 2,05
Inschatting dat techniek moeilijk is 1,84 1,95 2,00 2,16
Inzicht in maatschappelijk belang van techniek 2,91 2,70 2,98 2,78
Plezier in techniek 3,03 2,81 3,10 2,82
Voornemen tot een technische opleiding of baan 2,41 1,74 2,60 1,81
Opvattingen over Wetenschap*

Dimensies wetenschap: Regulier basisonderwijs Speciaal (basis)onderwijs
Traditionele opvatting van wetenschap (a) 3,27 3,25 n.v.t. n.v.t.
Bredere opvatting van wetenschap (b) 2,77 2,70 n.v.t. n.v.t.
Sekse stereotype opvattingen over wetenschap 2,22 1,49 n.v.t. n.v.t.
Inschatting dat wetenschap moeilijk is 2,61 2,50 n.v.t. n.v.t.
Inzicht in maatschappelijk belang van wetenschap 2,94 2,81 n.v.t. n.v.t.
Plezier in wetenschap 2,89 2,67 n.v.t. n.v.t.
Voornemen tot een wetenschappelijke opleiding 1,94 1,69 n.v.t. n.v.t.

of baan
* Tijdens de meest recente attitudemeting hebben we de leerlingen van speciaal onderwijs en speciaal
basisonderwijs (en een aantal leerlingen van voortgezet speciaal onderwijs) een kortere vragenlijst voorgelegd
waarin de vragen over wetenschap ontbraken.
De scores van de leerlingen van uw school kunt u vergelijken met het landelijke gemiddelde (van het soort
onderwijs waaronder uw school valt). Op deze wijze krijgt u een indruk van hoe de leerlingen van uw school
staan tegenover techniek (en eventueel wetenschap) in vergelijking met leerlingen van een groot aantal VTB-
scholen in Nederland.
64
4.2 Resultaten Attitudemeting Techniek en Wetenschap najaar 2009
Aan de Attitudemeting van het najaar 2009 hebben ruim negenentwintigduizend leerlingen van groep 8 van
ruim dertienhonderd VTB-scholen in het basisonderwijs meegedaan en bijna vijftienhonderd leerlingen van
bijna 100 VTB-scholen in het speciaal onderwijs of speciaal basisonderwijs.
In deze notitie kunt u lezen wat de belangrijkste resultaten van de meting zijn en hoe de attitudemeting is
opgebouwd (globaal). Achtereenvolgens ziet u:
 De score van leerlingen van groep 8 van uw school (in so en sbo eventueel ook van andere groepen).
 De landelijke gemiddelden.
 Korte toelichting over de verschillende dimensies.
Score van uw school

In onderstaande tabellen presenteren we de gemiddelde scores van jongens en meisjes op de verschillende
dimensies van techniek en wetenschap. Als uw school een school in het speciaal onderwijs of speciaal
basisonderwijs is, dan blijft de tabel „Opvattingen over Wetenschap‟ leeg omdat de leerlingen van uw school
geen vragen over wetenschap zijn voorgelegd. De scores zijn berekend aan de hand van verschillende vragen
waarbij leerlingen hun mening konden geven op een schaal die liep van 1 tot 4 (1=Helemaal niet mee eens,
2=Niet mee eens, 3=Mee eens, 4=Helemaal mee eens). Voor de tabellen betekent dit dat hoe hoger de score
(=hoe dichter bij 4) is, hoe méér het van toepassing is op de leerlingen.
Opvattingen over Techniek bij leerlingen van groep 8 binnen uw school
Dimensies techniek: Jongens Meisjes Totaal
Traditionele opvatting van techniek (a) 3,32 3,42 3,35
Bredere opvatting van techniek (b) 2,26 2,61 2,36
Sekse stereotype opvattingen over techniek 2,33 2,11 2,27
Inschatting dat techniek moeilijk is 1,89 2,12 1,96
Inzicht in maatschappelijk belang van techniek 2,75 2,62 2,71
Plezier in techniek 3,27 2,33 3
Voornemen tot een technische opleiding of baan 2,49 1,5 2,21
Opvattingen over Wetenschap bij leerlingen van groep 8 binnen uw school

Dimensies wetenschap Jongens Meisjes Totaal
Traditionele opvatting van wetenschap (a) 3,11 3,07 3,1
Bredere opvatting van wetenschap (b) 2,65 2,5 2,61
Sekse stereotype opvattingen over wetenschap 2,28 2 2,21
Inschatting dat wetenschap moeilijk is 2,52 2,67 2,56
Inzicht in maatschappelijk belang van wetenschap 2,8 2,4 2,69
Plezier in wetenschap 2,96 1,97 2,7
Voornemen tot een wetenschappelijke opleiding of baan 2,21 1,53 2,04
65
Landelijke gemiddelden najaar 2009
In onderstaande tabellen presenteren we de landelijke gemiddelden van de scores van jongens en meisjes op
de verschillende dimensies van techniek en wetenschap. Hierbij staan de resultaten van het reguliere
basisonderwijs naast de resultaten van het speciaal basisonderwijs en speciaal onderwijs. Opnieuw geldt dat
hoe hoger de score is (dus hoe dichter bij 4), hoe meer een dimensie van toepassing is op de leerlingen.
Opvattingen over Techniek
Dimensies techniek: Regulier basisonderwijs Speciaal (basis)onderwijs

Traditionele opvatting van techniek (a) 3,21 3,17 3,18 3,06
Bredere opvatting van techniek (b) 2,71 2,74 2,90 2,88
Sekse stereotype opvattingen over techniek 2,63 1,86 2,78 2,07
Inschatting dat techniek moeilijk is 1,84 1,95 1,95 2,10
Inzicht in maatschappelijk belang van techniek 2,87 2,66 2,96 2,75
Plezier in techniek 3,22 2,88 3,26 2,90
Voornemen tot een technische opleiding of baan 2,40 1,73 2,57 1,87
Opvattingen over Wetenschap*

Dimensies wetenschap: Regulier basisonderwijs Speciaal (basis)onderwijs
Traditionele opvatting van wetenschap (a) 3,28 3,24 n.v.t. n.v.t.
Bredere opvatting van wetenschap (b) 2,77 2,71 n.v.t. n.v.t.
Sekse stereotype opvattingen over wetenschap 2,21 1,50 n.v.t. n.v.t.
Inschatting dat wetenschap moeilijk is 2,63 2,50 n.v.t. n.v.t.
Inzicht in maatschappelijk belang van wetenschap 2,90 2,77 n.v.t. n.v.t.
Plezier in wetenschap 2,89 2,65 n.v.t. n.v.t.
Voornemen tot een wetenschappelijke opleiding 1,94 1,69 n.v.t. n.v.t.

of baan
* Tijdens de meest recente attitudemeting hebben we de leerlingen van speciaal onderwijs en speciaal
basisonderwijs (en een aantal leerlingen van voortgezet speciaal onderwijs) een kortere vragenlijst voorgelegd
waarin de vragen over wetenschap ontbraken.
De scores van de leerlingen van uw school kunt u vergelijken met het landelijke gemiddelde (van het soort
onderwijs waaronder uw school valt). Op deze wijze krijgt u een indruk van hoe de leerlingen van uw school
staan tegenover techniek (en eventueel wetenschap) in vergelijking met leerlingen van een groot aantal VTB-
scholen in Nederland.
66
Dimensies van techniek en wetenschap
De attitudemeting bestaat uit twee onderdelen, één deel met vragen over techniek en één deel met vragen
over wetenschap. Daarnaast wordt een beperkt aantal achtergrondgegevens gevraagd, bijvoorbeeld de groep
waar de leerling inzit, zijn of haar leeftijd en het niveau van het vervolgonderwijs waarnaar de leerling verwacht
te gaan. In het speciaal onderwijs en speciaal basisonderwijs zijn, zoals eerder vermeld, geen vragen gesteld
over wetenschap. Scores op die dimensies ontbreken dan ook voor deze scholen.
De onderdelen over techniek en wetenschap kennen een gelijke opbouw. Om te beginnen is de kennis van
leerlingen gemeten over wat techniek of wetenschap kan inhouden. Deze kennis is uitgesplitst naar een
traditionele, meer voor de handliggende opvatting (a) en een bredere kijk op techniek of wetenschap (b). In
een traditionele zienswijze van techniek omschrijven kinderen techniek als iets met machines, bouten,
schroeven en moeren. De traditionele wetenschapper werkt in een laboratorium met een witte jas aan, een bril
op, en een reageerbuisje in de hand. In een niet-traditionele zienswijze kunnen we wetenschap omschrijven als
het zoeken naar antwoorden op vragen over waarom bepaalde problemen zich voordoen en hoe mensen hier
oplossingen voor hebben bedacht en welke gevolgen die weer hebben voor hun leefomgeving.
De volgende dimensie waarnaar is gekeken, is in hoeverre leerlingen stereotype opvattingen hebben over
techniek of wetenschap: vinden leerlingen dat jongens over meer kennis of vaardigheden beschikken bij het
beoefenen van techniek of wetenschap dan meisjes. De derde dimensie die we hebben gemeten, is in welke
mate leerlingen vinden dat techniek of wetenschap moeilijk is. De vierde dimensie is welk maatschappelijke
belang, voor de samenleving en de economie, leerlingen toeschrijven aan techniek of wetenschap. Als vijfde
dimensie is onderzocht in hoeverre leerlingen plezier beleven aan techniek of wetenschap. De zesde en laatste
dimensie is de mate waarin leerlingen verwachten dat zij later een opleiding of baan in techniek of wetenschap
zullen kiezen.
In onderstaande tabel geven we een overzicht van de dimensies die we hierboven kort hebben beschreven.
Dimensies techniek: Dimensies wetenschap:
 Wat techniek kan inhouden volgens de leerlingen  Wat wetenschap kan inhouden volgens de
(traditioneel). leerlingen (traditioneel).
 Wat techniek kan inhouden volgens de leerlingen  Wat wetenschap kan inhouden volgens de
(brede opvatting). leerlingen (brede opvatting).
 De stereotype opvattingen over techniek die  De stereotype opvattingen over wetenschap die
leerlingen kunnen hebben. leerlingen kunnen hebben.
 De mate waarin leerlingen techniek moeilijk  De mate waarin leerlingen denken dat wetenschap
vinden. moeilijk is.
 Het maatschappelijke belang dat leerlingen  Het maatschappelijke belang dat leerlingen
hechten aan techniek. hechten aan wetenschap.
 Het plezier dat leerlingen beleven aan techniek.  Het plezier dat leerlingen beleven aan het zelf
uitpluizen (onderzoeken, etc.).
 De mate waarin leerlingen verwachten dat zij later  De mate waarin leerlingen verwachten dat zij later
een technische opleiding of baan zullen kiezen. een wetenschappelijke opleiding of baan zullen
kiezen.
Elke dimensie omvat een aantal verschillende vragen waarbij leerlingen hun mening konden geven (op een
schaal van 1 tot 4). Het gemiddelde hiervan, per dimensie, bepaalde de score van de leerling op een dimensie.
Vervolgens is, opnieuw per dimensie, de gemiddelde score van de jongens en meisjes van uw school berekend.
67
Bijlage 5 – Onderzoek op de stageschool
5.1 Keuze van de methode
Na een proefperiode van ongeveer 2 maanden is er door het team van de St. Jozefschool unaniem
gekozen voor de methode Natuniek. De prijzen van de methode en de bijbehorende software en
werkboekjes zijn op papier gezet. Nu is het aan de directie om de manier van invoeren van de
nieuwe methode te bepalen. Wordt de methode voor alle groepen (3 t/m 8) tegelijk aangeschaft,
beginnen met invoeren in de bovenbouw, beginnen met invoeren in de onderbouw…
Groep Keuze Toelichting

methode
1/2 a Natuniek Hoi Kimberley en Annet,

Voor zo ver ik er over kan oordelen gaat mijn voorkeur uit naar Natuniek. Ik baseer me daarbij op de materialen van groep 3.
Deze materialen zijn deels ook inzetbaar in groep 1/2, hoewel dit waarschijnlijk niet de bedoeling zal zijn.
Groeten, Martin
1/2 c Natuniek Hoi Annet,
Als ik de methode van groep 3 bekijk, lijkt Natuniek me het leukste en meest uitdagend. Voor de kleuters is er geen specifiek
onderdeel in de methodes, ook niet bij de anderen. Ik zit zelf ook niet echt te wachten op nóg een methode erbij bij de kleuters.
Ik zou bij de kleuters daarom ook graag veel aanschouwelijk materiaal zien. Hierbij denk ik aan kenx (knex junior) waar ze met
voorbeelden dingen kunnen maken en ontdekken. Een goede weegschaal per kleuterklas lijkt me ook goed en ik denk dat er nog
wel meer in die richting te wensen is. Voor deze groepen zou ik dus kiezen voor materiaal waarmee de kinderen vooral zelf
kunnen werken en ontdekken i.p.v. een methode met werkbladen en veel klassikale instructie.
Groetjes,Caroline
3 Natuniek Hoi allemaal,
Mijn keuze voor de techniekmethode is Natuniek.
Deze methode vind ik erg leuk en geschikt omdat kinderen bezig zijn en de onderwerpen aansluiten bij de leeftijd.
De andere twee methoden (in vogelvlucht is alleen vanaf groep 5) vind ik niet geschikt omdat een ervan niet voor groep 3 is.
Terwijl techniek/natuur lessen ontzettend leuk en leerzaam zijn om met groep 3 te doen. Naut had erg weinig en vond ik ook
niet aantrekkelijk voor de kinderen. Natuniek spreekt aan en sluit goed aan bij het niveau van de kinderen.
Groetjes Judith
4 Natuniek hoi kimberley,
mijn voorkeurslijstje:
1. natuniek
2. in vogelvlucht
en ver onderaan: naut
groetjes brigitte
5 Natuniek
6 Natuniek Natuniek
- Zeer aantrekkelijke methode.
- Kinderen zijn heel enthousiast.
- Goede en duidelijke opzet.
- Veel variatie mogelijk d.m.v. werkbladen.
- Er zitten toetsen bij.
- Computergebruik! Zowel individueel als klassikaal met het digibord.
- Het leerlingenboek is duidelijk, overzichtelijk en de tekst is niet té veel. Afwisseling tussen kijkles en werkles.
- Het werkboek is overzichtelijk en een duidelijke indeling. Kinderen goed in 2-tallen en zelfstandig werken.
- De handleiding is duidelijk, overzichtelijk en strak/kort.
- Woordenschat kan eventueel ook getoetst worden.
- Er is ook nog een keuze uit projectlessen.
- Leuke, aantrekkelijke onderwerpen en een verdeling tussen natuur en techniek.
Mening van de kinderen:
- eigen werkboekje en geen losse bladen meer.
- Gebruik digibord erg leuk en aantrekkelijk. (Zien en horen is onthouden)
- Leuk boek met leuke plaatjes.
- Leuke onderwerpen.
- Uitleg van moeilijke woorden via het digibord met plaatjes. Ook erg fijn voor kinderen die dyslectisch zijn.
Groeten, Lizette
7 Natuniek Hoi Annet/Alda,
Van de 3 aanwezige methodes het volgende:
Natuniek heeft mijn voorkeur. Gemakkelijke toepasbaarheid, heel overzichtelijk. Aantrekkelijke lay-out. Grote variatie in
werkvormen en voldoende herhaalmomenten vooraf aan het toetsmoment. Sowieso handig dat je zelf geen toetsen in elkaar
hoeft te zetten. Leesbaarheid is goed, ook al vonden de kinderen de stukken tekst moeilijk. Nu val je er ook zomaar even in.
Gewenning zal ook bepalend zijn. De proevencyclus rondom lucht die ik uitgeprobeerd heb, is door de kinderen als leuk ervaren.
Vraagt weinig uitleg en is grotendeels zelfinstruerend.
In Vogelvlucht geeft mij een minder duidelijk beeld. Veel minder materiaal van aanwezig. Je kunt het ook niet in gelijke
mate bekijken en vergelijken. De illustraties in het boek vond ik niet erg uitnodigend (kinderachtig). Wat er van aanwezig was,
zag er simpeler en minder uitdagend uit dan dat van Natuniek. Ik heb het onderwerp water gedeeltelijk uitgeprobeerd. Ik heb
het idee, dat in deze methode minder diep op de stof wordt ingegaan.
68
Door tijdgebrek heb ik Naut niet kunnen bestuderen en uitproberen.
Groetjes, Ans.
8 Natuniek Natuniek
- vanuit ervaring
- project als verwerking
- ppt-ict erin verwerkt
- taalontwikkeling (aandacht)
- meelezen lln. boek mogelijk
- cd - interactief met leerstof omgaan
- woordenschat (aandacht aan besteed)
5.2 Begroting van de methode Natuniek voor groep 3 t/m 8
BEGROTING NATUUR/TECHNIEKMETHODE NATUNIEK
Digibord software gr. 1-8 € 406,90
1/2 handleiding (groep 3) x2 € 179,80
3 handleiding € 89,90
3 werkschrift (set a 5 ex) x6 € 94,20
4 leerlingenboek x 15 € 339,01
5 groepsmap € 69,40
5 kwismeester € 23,10
5 antwoordenboek € 8,40
5 cd-rom (200-299) € 495,70
6 cd-rom (200-299) € 495,70
7 cd-rom (200-299) € 495,70
8 cd-rom (200-299) € 495,70
TOTAAL € 5.996,22
begroot € 6.000,00
10 % korting op materialen excl. software
69
5.3 Thema’s in de methode
10
De combinatie van thema‟s en projecten binnen Natuniek is uniek. Bij de thema‟s maken de
leerlingen eerst op een aansprekende manier kennis met begrippen en processen uit de natuur of
de techniek. Tijdens de projecten brengen ze deze inzichten vervolgens zélf in de praktijk. Met de
vaardigheden 'onderzoeken', 'maken', 'ontwerpen' en 'presenteren' maakt Natuniek zich echt waar
als een uitdagende doe-methode. En voor de leerlingen is deze actieve aanpak spannend en
stimulerend.
In natuniek komen de volgende thema‟s aan bod:
Thema Groep Thematitel Inhoud

1 3, 5 en 7 Leven Leven van mensen, planten en dieren
2 3, 5 en 7 Omgeving Natuurkunde en techniek
3 3, 5 en 7 Jouw zintuigen Zintuigen bij mensen en dieren
4 3, 5 en 7 Techniek om je heen Techniek in constructies
5 4, 6 en 8 Gezondheid Verzorging van je lichaam
6 4, 6 en 8 Beweging Hefbomen, tandwielen en machines
7 4, 6 en 8 Planten en dieren Waar en hoe leven planten en dieren
8 4, 6 en 8 Techniek helpt jou Techniek als hulpmiddel in jouw leven
Na de thematische lessen en de afsluitende toets krijgen de leerlingen in hun leerlingenboek twee

projecten aangeboden waarvan ze er een kiezen. Bij ieder project staat een andere vaardigheid
centraal. De leerlingen kunnen hierbij kiezen voor het onderwerp, maar ook voor de vaardigheid
waarmee ze willen oefenen. De projecten sluiten altijd aan bij het thema, maar ze belichten het
onderwerp vanaf een andere kant. Zelf ervaren staat bij de projecten centraal. De leerlingen gaan
nu drie lessen 'doen'.
10
www.natuniek.nl
70
5.4 Benodigde materialen bij de lessen uit de methode
Benodigde materialen Natuniek (groep 3 t/m 8)

Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8
Gebruiksmaterialen
Priem Nijptang Striptang Taperoller Dvd speler Dvd speler
Liniaal Kleine/grote Scharen Loeppotje Tv Tv
schroeven (per
draaier groepje)/
normaal
verzamel
bakje en loep
25 linialen Computer (aardappelschil Stopwatch per 4 lln.
met internet ) mesjes
verbinding
Blokken (1 x 1 Vergrootglas Vellen wit Broodbak
cm) papier (A4/A3) machine
25 blokjes (>1 x Touwtjes Mes
1 cm)
25 scharen Plakband Sinaasappel
pers
Loepjes Schaar Digitale camera
Loeppotjes Zaklamp Aantal scharen met
ronde kant
Dik springtouw Loep Snijplanken
Lepels
Messen
Afwasteiltje
Verbruiksmaterialen
Waterverf 25 zeshoekige Een stuk Afwisbare Zak potgrond papier tape
potloden ribkarton van stift
10 bij 10 cm
Nietjes en Blik verf Twee Dunne Stukje karton Watervaste stift
ontnieter splitpennen verfkwasten/
vogelveer
Paperclips Stukken karton paperclip Witte vellen Klei Ingrediënten voor
A4- papier het bakken van een
brood
Gum kleurpotloden Potloden Kleine Lucifers Broodbeleg
papiertjes
Punaises Verf Lijm Splitpen Waxinelichtje Wc-papier/ verband
Klei Touw (dun) touw Stiften Keukenrol Wit papier +
tekenspullen
Een stuk Krijt Kleurpotloden Wc- rolletje Rol gipsverband per
vliegertouw 4 lln.
Verf Blinddoek Limoenen/ citroenen
per tweetal
Lijm Bloempotjes Vaseline of ander vet
van plastic/
aardewerk
Blok post- it Vier glazen
briefjes
Tape of Rietjes
plakband
Diversen
Speelgoed uit Verschillende Dvd speler Klein zakje Geraniums om Grote doorzichtige
de jeugd van soorten groente chips te stekken fles van 2 of 3 liter
de leerkracht en fruit
Fotoalbum uit Diverse Tv Pakje Halve kurk met Plastic slang om door
de jeugd van kruideniers waren papieren heel klein te blazen
de leerkracht zakdoekjes vlaggetje
71
Vruchten en Keukenweegscha 5 jampotjes Snee bruin Ansichtkaart EHBO-koffer met
zaden al brood inhoud
(aalbessen,
lijsterbessen,
appels,
pruimen,
paprika‟s,
erwten,
kastanjes,
eikels en
noten)
Bordjes Enkele bordjes en Bruine Appel Drie pingpong Een recept voor
schaaltjes bladeren van balletjes brood uit de
een boom broodbak machine
Keukenrol Nieuwe reserve Stukjes oud Mesje Twee stapels Suiker
tandenborstel brood boeken van ca.
15 cm hoog
Tuinkerszaad Verschillende Kaaskorstjes Schoteltje Ballon Bekers of glazen
soorten fluoride
tandpasta
Glazen pot Flosdraad en Inhoud van Glas Plastic bekertje Twee zakjes
met natte tandenstokers een theezakje bakpoeder
watten
Boon Eierdozen Plakjes worst Pak melk Plastic zak speelgoeddinosauriër
s
Dobbelstenen Notenkraker Demonstratie Bekertjes Klein plastic boeken over
gebit poppetje of dinosauriërs
diertje
Doorzichtige Walnoten Oven Paar Barometer Oude kranten
bak gevuld eetlepels
met water azijn
Knikkers Kruiwagen Bakblik Theelepeltjes Thermometer Zaklampen
Voorwerpen Stenen Keuken Dvd speler Kerstmolentje, Blaadjes van planten
drijven/zinken weegschaal kaarsen
(spons,
sleutel,
spijker,
ijsklontje,
knikker,
potlood,
euromuntje,
steentje, kurk)
Fles slaolie Flessenopener Beslagkom Tv Lange spijker Houten blokken
(rode)limonad Emmer met Mixer Blikopener Thermoskan die Röntgenfoto‟s van
e siroop stevig handvat in twee delen het ziekenhuis of
(gevuld met uit elkaar tandarts
zand) gehaald kan
worden
Grote kan Bezemsteel Houten Klein blikje Een tulp
water pollepel tomatenpure gevouwen van
e (per rood papier
groepje) met stengel
van groen
papier
Zes Dunne stokken Twee K‟nex (drie Spiegel
schijfmagnete eetlepels rode
n tandwielen,
een grijs
tandwiel,
eventueel
nog andere
72
K‟nex
onderdelen)
magneetband Een wip met Dominostenen Rinkelwekker Lauw, warm en
uitrekbare armen, koud water
een wip met drie
standen van de
armen (174-234
cm lang) of een
plank
met een bank
Kledingstuk, Kist of grote doos Platte batterij Schroeven IJsklontjes

broek draaier
Glas water, Grote bak met Stroomdraden (race)fiets Dunne stukjes
stuk karton, slootwater chocolade
dunne plaat
hout
Papier Bak met bosgrond Lampje met Twee lange Halve ui
snippers met kleine fitting stokken,
bodemdiertjes bijvoorbeeld
twee bezems
Emmer water Braakballen van Rietjes Twee tafels Bolvormige
uilen* of twee glazen vaas
stoelen
Een of Enkele foto‟s van Opgerold Een Woonkranten
meerdere groen in de papiertje handschoen van makelaars
boeken omgeving van de die vies mag
school worden
IJsblokjes Voorwerpen uit Plastic lepel Takken met Enkele

voor de de badkamer uitkomende weerberichten
leerlingen (bijv.douchemuts, knoppen uit kranten,
handdoek, radio, tv
badeend, zeep,
badslippers, kam,
etc.)
Zout Folders over Lepel Takken van Landkaart

luizencontrole groenblijvers
Touwtje Elektrische Touwtje Takken van Klimaatkaart
tandenborstel of een
haarföhn naaldboom
Plastic flesjes Nagelschaartje Schroef Doorgesnede Bouwtekeninge

en bakjes n cactus n van de school
of van een huis
Kookplaatje Tandpasta in Citroen, Citroen/
en pan verpakking appel, paprika flesje
citroensap
blinddoeken Shampoo in flesje Dikke Een kapotte
koperdraad DVD of CD-
ROM, of een
stukje karton
Kokertjes met Wattenstaafjes in Spijker Saté stokjes
geluiden een doosje
Doos met Flesje parfum in Een motortje Kaars
voorwerpen een doosje (solarmotortje
om te voeren type RF 300,
te bestellen
bij
www.opitec.nl
73
)
Azijn/ Tekening van Lucifers
citroensap, een beer
suikerklontjes,
zout
Dingen om te Blinddoek Bak met
ruiken water
Te grote Schoteltje Twee
zonnebril, walkietalkies
neporen, rode
feestneus
Veel soorten Appels Een tol,
brillen bijvoorbeeld
van K‟nex
Verrekijker Aardappels Glow-in-the-
dark
voorwerpen,
zoals
sterretje voor
bij je bed of
mineralen
Microscoop Beker melk Felle lamp
Mobilofoon Beker Stopwatch
appelsap
Lucifers Beker water Donkere doek
Twee paar Wekker
schoenen met
verschillende
sluitingen
Riem Pincet
Jas met Zaklamp
knopen
Truien met Spiegeltjes
verschillende
sluitingen
Colbertje Een
koepeltent of
speeltent,
bestaande uit
een tentdoek
en
tentstokken
Schooltas met Scheerlijnen
gespsluiting
Sjaal Haringen
Spiraalveter Plastic
bekertjes
Wasknijper/ Knikkers,
plakband kralen of
kleine blokjes
die elk even
zwaar zijn
Verschillende 25
scharnieren cakevormpjes
Speelgoed 250 gram
met tijdelijke zelfrijzend
verbindingen bakmeel
(Lokon,
Duplo/Lego,
Constructor,
K‟nex,
74
puzzels,
hamertje tik)
Speelgoed 250 gram
met vaste witte
verbindingen basterdsuiker
(knuffel,
autootje,
schuifpuzzel,
rammelaar,
spel Onderuit)
250 gram
boter
Geraspte schil
van een
citroen
5 eieren
* = aanbevolen, maar niet essentieel
5.5 Reeds aanwezige materialen op de St. Jozefschool (inhoud leskisten Eurofysica)
Overzicht materialen leskisten Eurofysica
Thema leskist Inhoud leskist
Licht en schaduw 30 x Staafbatterij 3V

15 x Zaklamp
15 x Personenkaart
15 x Kruisstandaard
15 x Kunststof scherm, wit
15 x Kunststof scherm, transparant
15 x Staafje, wit (in kunststof doosje)
15 x Kartonnen scherm, ruw
15 x Kartonnen scherm, glad
1 x Metalen spiegel
15 x Aluminuim scherm
1 x Zonnewijzer bestaande uit:
- 1 zwarte driehoek
- 1 kompas
- 2 standaardtjes
- 1 urenkaart
15 x Spiegel
8x Doos, voor donkere ruimte
Geluid en tonen 30 x Kunststof slang (63 cm)

15 x Klankkast
1 x Stethoscoop met membraanstuk
1 x Cassettebandje (met geluidsspellen)
1 x Panfluit, kunststof
15 x Kraaltjes
1 x Klosje naaigaren
1 x Doosje met reserveonderdelen:
- 8 membraanplaatjes
- 7 kraaltjes
1 x Speeluurwerk
8 x Spoeltje met spandraad en membraanplaatjes
15 x Golvenstrip
15 x IJzeren pen (21 cm)
15 x Klokkenspelplaatjes (afgestemd; C, D, E, F, G)
7 x Stemvork (niet afgestemd), 105 mm
75
6 x Stemvork (niet afgestemd), 95 mm
2 x Stemvork (afgestemd) 440 Hz
1 x Elastiek, dun (set)
1 x Elastiek, dik (set)
15 x Driehoekige brug
2 x Maatbeker met gat in bodem (65 mm)
3 x Schuimrubber (geluidsdemping)
15 x Klankhamer (16 cm)
30 x Reageerbuis, groot (kunststof 152 mm)
15 x Reageerbuis, klein (kunststof 100 mm)
30 x Snaarspanner
120 x Ooraansluitdopje
15 x Beker met giettuit, geel (80 cm)
3 x Monochord snaar
1 x Handboek leerkracht geluid en tonen
Biologie 45 x Reageerbuis, kunststof 15,2 x 1,6 cm)

1 x Flesje met plantenolie
1 x Weegschaal, instelbaar
1 x Werkschaal voor weegschaal, 8 cm
1 x Reageerbuisborstel
1 x Rozenschaar
15 x Standaard voor 3 reageerbuizen
5 x Multifunctionele bak, kunststof 15 x 7,5 x 7,5 cm
10 x Kiemingsinzetstuk
5 x Pipet
5 x Scheidingsplaat
5 x Deksel voor multifunctionele bak
1 x Set filterpapier, 4 x 6 cm (30) in kunststof doosje
30 x Deksel, voor kiemingsinzetstuk
15 x Kweekbakje, kunststof, 8 cm
15 x Mesje (kunststof handvat)
15 x Prepareernaald, met transparante kap
10 x Klem voor kiemingsinzetstuk
40 x Verbindingsstuk voor rankstaaf, in kunststof doosje
60 x Rankstaaf, voor planten 12 cm in kunststof doosje
8 x Schaartje, 10,5 cm
15 x Pincet, 10,5 cm
30 x Drielenzige loep
1 x Set pleisters
2 x Reinigingsdoek, 2 stuks in plastic zakje
1 x Handboek leerkracht biologie
Magneet en kompas 2 x Schijfmagneet (30 mm)

1 x Hoefijzermagneet (125 mm) met anker
15 x Piepschuim schijfje, klein
2 x Klem voor staafmagneten
1 x Magneetsluiting
1 x Klos naaigaren
15 x Kleine staafmagneet (23 mm), Noordpool gekleurd
15 x Kleine staafmagneet (23 mm) niet gekleurd
15 x Kunststof buisje (100 mm)
15 x Stalen pen (210 mm)
1 x Doosje met reserve onderdelen
1 x Kompas
200 x Stalen naalden
15 x Messing naald (lager voor kompas)
15 x Kompasnaald (36 mm)
15 x Rolwagentje, voor kleine staafmagneten
76
15 x Kunststof doosje voor kompas, transparant (60x60 mm)
15 x Lagerpen voor kompasnaalden
15 x Windrooskaart, blauwe opdruk
2 x Staafmagneet (200 mm)
15 x Plastic bakje, geel
15 x Windrooskaart, zwarte opdruk
15 x Piepschuim schijfje, groot
15 x Kunststof doosje met materialen:
- 1 blikken plaatje (20x20 mm)
- 1 stukje karton (20x20 mm)
- 1 stukje stof
- 1 koperplaatje (20x20 mm)
- 1 steentje
- 6 ijzeren schroeven
- 1 stukje gum (20x20 mm)
- 10 spijkers
- 6 aluminium schroeven
- 1 schijfje hout (20 mm)
- 12 paperclips
15 x Statief voor kleine staafmagneet
15 x Houder voor kleine staafmagneet
1 x Handboek leerkracht magneet en kompas
1 x Set stickers
Elektriciteit 15 x Thermometer, bereik van -3 tot 103 graden

15 x Kunststof doosje met materialen:
- 1 stukje porselein
- 1 knikker
- 1 ijzeren spijker
- 1 stukje touw
- 1 aluminium nagel
- 1 messing schroef
- 1 houten schijfje
- 1 koolstaafje
- 1 steentje
- 1 koperen ring (20 mm)
- 1 rubberen staafje (30 mm)
20 x Gloeilampje (3,5V/ 0,25A)
1 x Koperdraad, buigbaar 30 cm
1 x Koperdraad, buigbaar 15 cm
1 x Krokodillenklem
1 x Auto, bouwset
1 x Kleefgom
10 x Paperclips
10 x Punaises
1 x Werkplateau
1 x Houten plankje
15 x Schroevendraaier (100 mm)
32 x Poolklem
15 x Spijker, ijzer (80 mm)
7 x Spoeltje, om draad op te wikkelen na proeven (hergebruik)
1 x Schellendraad, 20 m
1 x Koperdraad op spoeltje, 60 m (0,25 mm)
1 x Koperdraad op spoeltje, 20 m (0,5 mm)
15 x Lampfitting
15 x Hefboomschakelaar
15 x Platte batterij, 4,5V
1 x Handboek leerkracht elektriciteit
Warmte 16 x Capillair buisje (220x1,5 mm)
77
`15 x Druppelpipet, kunststof
20 x Theelichtje (in metalen houder)
15 x Thermometer zonder gradenverdeling
15 x Thermometer met gradenverdeling (-3 tot 103 graden)
1 x Verstuiver
1 x Kleurstof (voor levensmiddelen), blauw
1 x Kleurstof (voor levensmiddelen), rood
1 x Kleurstof (voor levensmiddelen), geel
15 x Isoleerblok voor maatbeter
15 x Maatbeker, 100 ml
15 x Erlenmeyerkolf, 25 mm, hittebestendig
15 x Veiligheidsspeld (40 mm)
15 x Kunststof knijpertjes, blauw
15 x Kunststof knijpertjes, rood
15 x Kunststof knijpertjes, geel
1 x Dompelaar (300W/ 220V)
1 x Trechter, kunststof (70 mm)
1 x Gladborstel
1 x Bekerglas, 250 ml, hittebestendig
15 x Werkschaaltje
15 x Rubberen stop, 24 mm, met gat
15 x Statief, aluminium, met gat
1 x Handboek leerkracht warmte
1 x Demonstratiethermometer (tweezijdig bedrukt)
Thermoskan (voor gebruik van heet en koud water)
Water en waterzuivering 15 x Oliebindmiddel

1 x Kleurstof (voor levensmiddelen), blauw
15 x Lepel, metaal
15 x Kiembakje
15 x Grove zeef, zwart
15 x Fijne zeef
15 x Filterbuis (transparant met slangaansluiting)
15 x Filterombouw (met deksel), ca 350 ml
15 x Filtertop
7 x Verbindingsslang, transparant (30 cm)
1 x Verbindingsslang, transparant (65 cm), ter demonstratie
1 x Stift, uitwisbaar met water
1 x Set etiketten (ca. 150 stuks)
Opbouwfilter compleet; bestaande uit:
- grote zeef, zwart
- fijne zeef
- filterbuis
- filterombouw
- filtertop
1x Handboek leerkracht water en waterzuivering
Papier recyclen 1 x Bewaar-, zeefbak, rood

1 x Deegroller, hout 17 cm met handvatten
1 x Afdekplaat, kunststof voor viltpapier
2 x Set reinigingsdoeken, per 5 verpakt
1 x Roerlepel, kunststof
20 x Viltpapier, droogonderlaag (35 cm x 25,5 cm)
1 x Spoel met koperdraad, voor watermerk
4 x Drielenzige loep
1 x Kunststof doosje, inhoud:
- 8 naalden
78
- 1 klosje naaigaren
1 x Spandraad op spoel
1 x Kunststof doosje met kunststof knijpertjes, rood
1 x Schaar, 15,5 cm met kunststof handvat
4 x Schepzeef met raam, 2-delig (26x20 cm)
1 x Set werkkaarten voor leerlingen
1 x Deksel voor bewaarbak
1 x Handboek leerkracht papier recyclen
Aandrijving en overbrenging 1 x Nokkenasaandrijving

1 x Krukasaandrijving
1 x Tandwielaandrijving
1 x Tandheugelaandrijving
1 x Wormwielaandrijving
1 x Snaaraandrijving
1 x Zuigerstangaandrijving
1 x Kettingaandrijving
1 x Differentieel
1 x Cardanasaandrijving
1 x Stappenmotoraandrijving
1 x Handboek leerkracht tandwiel en overbrenging
Balans en evenwicht 15 x Weegschaal, kunststof; bestaande uit:

1 x Standaard, rood
2 x Weegschaaltje, met beugel
1 x Weegarm, geel
1 x Correctieschuifje
1 x Doosje met reserveonderdelen, inhoud:
- 2 correctieschuifjes
- 4 knikkers
- 2 knijpers
- 2 koperplaatjes
- 4 stalen spijkers
- 2 rubberen staafjes
- 2 houten schijfjes
- 10 gewichtsblokjes van 1g.
- 10 gewichtsplaatjes van 0,1g.
15 x Doosje met gewichten, inhoud:
- 10 gewichtsplaatjes, metaal 0,1g.
- 10 gewichtsblokjes, kunststof, 0,1g.
- 2 gewichtjes, messing, 10g.
15 x Evenwichtsbalk
15 x Doosje voor materialen, inhoud:
- 1 stalen spijker (50 mm)
- 1 houten schijfje (20 mm)
- 1 knikker
- 1 steentje
- 1 koperplaatje (20x20 mm)
- 1 stukje karton (20x20 mm)
- 1 paperclip
- 1 rubberen staafje (30 mm)
- 4 knijpers, rood
13 x Veerunster, draagkracht ca. 25 gr. (gele beugel)
2 x Veerunster, draagkracht ca. 75 gr. (rode beugel)
15 x Wipbalk
1 x Brievenweger, draagkracht 100g.
1 x Veerunster, draagkracht 12,5 kg
1 x Handboek leerkracht balans en evenwicht
79
5.6 Ontbrekende materialen die aangeschaft moeten worden (zodat de lessen uit de methode
gegeven kunnen worden)
Groep 3 Groep 4 Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8

6 25 Blokken > 1x1 Splitpennen Taperoller Set Broodbakmachine
schijfmagneten cm (blokkendoos) pingpongballetje
s
Magneetband Loeppotjes Demonstratiegeb Rinkelwekke Ballonnen Papier tape
it r
Vormpjes voor Dik springtouw Platte batterij 2 walkie Plastic bekertjes Rol gipsverband
ijsblokjes talkies (doorzichtig)
Zout 25 zeshoekige Stroomdraad Tol Barometer Vaseline
potloden
Kokertjes met Blik verf Rietjes Glow in the Bouwtekening Grote doorzichtige
geluiden dark van de school fles van 2 of 3
voorwerpen liter
Azijn/citroensa Krijt Solarmotortje 15 Plastic slang om
p stopwatches door te blazen
Zonnebril, Tandenborstel 25 cakevormpjes Röntgenfoto‟s van
neporen, rode het
feestneus ziekenhuis/tandart
s
Veel soorten Fluoridentandpast
brillen a
Verrekijker Flosdraad
Microscoop Tandenstokers
Mobilofoon Wattenstaafjes
Lucifers Folders over
luizencontrole
Spiraalveter Foto‟s van groen
in de omgeving
van de school
Wasknijpers
Verschillende
scharnieren
Paperclips
Nietjes
Punaises
80
BIJLAGE 6 – Beleidsplan techniekonderwijs
Beleidsplan
Wetenschap en
Techniek
St. Jozefschool
Oudewater
Beleidsplan wetenschap en techniek St. Jozefschool Oudewater – februari 2010 81

INHOUDSOPGAVE________________________________________________________
Inleiding……………………………………………………………………………………………………………… 3
Totstandkoming……………………………………………………………………………………………
Uitgangspunten ................................................................................................................ 4
1.1 Doel van dit beleidsplan............................................................................................
1.2 Schoolbeleid en wetenschap-techniekonderwijs ...........................................................
Beginsituatie per bouw .................................................................................................... 7
2.1 Tradities .................................................................................................................
2.2 Huidige stand van zaken onderbouw: groep 1/2 ..........................................................
2.3 Huidige stand van zaken middenbouw: groep 3/4/5 .....................................................
2.4 Huidige stand van zaken bovenbouw: groep 6/ 7/ 8 .....................................................
2.5 Organisatie .............................................................................................................
2.6 Knelpunten .............................................................................................................
Naar de gewenste situatie .............................................................................................. 12
3.1 Doelen voor schooljaar 2009 - 2010………………………………………………………………………………………
3.2 Doelen voor schooljaren 2010 - 2013 .........................................................................
Bijlagen .......................................................................................................................... 14

Inleiding_______________________________________________________________
Totstandkoming:
Onze maatschappij heeft grote behoefte aan geschoolde mensen op het gebied van wetenschap en
technologie, en het is dus belangrijk om kinderen hier al vroeg mee in aanraking te brengen.
Bovendien blijkt wetenschap en techniek een heel goede manier om kinderen én leerkrachten te
motiveren en actief bij het onderwijs te betrekken. Daarom ondersteunt het Programma VTB
(Verbreding Techniek Basisonderwijs) basisscholen om wetenschap en techniek een structurele en
geïntegreerde plek in het onderwijs te geven. Het doel van het Programma VTB is kinderen in
aanraking te brengen met wetenschap en techniek, zodat zij hun talenten ontdekken en een
positieve attitude ten aanzien van wetenschap en techniek ontwikkelen. Scholen worden voor een
periode van drie jaar zowel financieel, organisatorisch als inhoudelijk ondersteund om dit op hun
eigen manier binnen de school vorm te geven.
In het schooljaar 2007-2008 is deze VTB- subsidieregeling aan onze school toegekend. Door
interne personele problemen en de verhuizing van de school naar een andere locatie heeft de
invoering van wetenschap en techniekonderwijs binnen de St. Jozefschool een aantal jaren op zich
laten wachten.
In het schooljaar 2009-2010 zijn we met de werkgroep techniek, bestaande uit twee leerkrachten
( 1 uit de onderbouw en 1 uit de bovenbouw) en een vierdejaars PABO stagiaire opnieuw aan de
slag gegaan. Leden van deze werkgroep worden in dit betreffende jaar geschoold tot
techniekcoördinator en volgen regelmatig netwerkbijeenkomsten van het VTB. Iedere regio heeft
een eigen netwerk waar informatie en bevindingen met betrekking tot wetenschap en techniek met
andere scholen wordt gedeeld.
Het opstellen van een beleidsplan wetenschap en techniek heeft de eerste prioriteit gekregen,
waarbij de aanschaf van een nieuwe natuur- techniekmethode een essentieel onderdeel is.
In dit beleidsplan staat de huidige stand van zaken beschreven, er wordt gekeken naar de visie van
de school met daaraan gekoppeld de visie op wetenschap en techniekonderwijs. We hebben bewust
de stappen die gemaakt zijn bij de totstandkoming, ook de historie, van dit beleidsplan vermeld.
Op deze manier is goed te zien wat we na drie jaar bereikt hebben. In een overzichtelijk tijdspad
wordt aangegeven wat de verdere stappen zullen zijn om de einddoelen te bereiken.

Uitgangspunten _________________________________________________________
Doel van dit beleidsplan

Dit beleidsplan is een praktisch document waarin wetenschap en techniekonderwijs een structurele
plek krijgt binnen de St. Jozefschool. De nieuwe kerndoelen m.b.t. natuur en techniek spelen
hierbij een grote rol evenals de einddoelen van het VTB.
Kerndoelen natuur en techniek
40. De leerlingen leren in de eigen omgeving veel voorkomende planten en dieren onderscheiden en
benoemen en leren hoe ze functioneren in hun leefomgeving.
41. De leerlingen leren over de bouw van planten, dieren en mensen en over de vorm en functie van
hun onderdelen.
42. De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht,
geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.
43. De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag
en wind.
44. De leerlingen leren bij producten uit hun eigen omgeving relaties te leggen tussen de werking, de
vorm en het materiaalgebruik.
45. De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te
evalueren.
46. De leerlingen leren dat de positie van de aarde ten opzichte van de zon leidt tot
natuurverschijnselen, zoals seizoenen en dag-/nachtritme.
Einddoelen van het VTB
 Er is een doorgaande leerlijn voor wetenschap en techniek in ten minste twee groepen.
 Er zijn afspraken gemaakt en vastgelegd m.b.t. de uitvoering van de doorgaande leerlijn.
 Leerlingen maken, ontwerpen, testen en/of analyseren hun eigen producten, en/of er worden
internet.
 De school heeft doelen voor wetenschap en techniek vastgelegd en toetst deze doelen
 Wetenschap en techniek staan in het schoolplan beschreven.
 Er is voldoende tijd, materiaal, ruimte en er zijn voldoende kundige mensen voor wetenschap
en techniek.
 Er is een techniekcoördinator/techniekteam aangewezen en/of wetenschap en techniek „leeft‟ in
het schoolteam.

1.2 Schoolbeleid en wetenschap- techniekonderwijs
Algemene visie van de school

Onze school is een ontmoetingsplaats waar kinderen, leerkrachten en ouders zich thuis voelen.
Vertrouwen in elkaar is voor ons de basis voor het contact dat we hebben. Vanuit vertrouwen
leren kinderen zichzelf kennen, hun emoties uiten en beheersen en omgaan met elkaar op basis
van gelijkwaardigheid. Door aan leerlingen te laten blijken dat we vertrouwen in ze hebben en hun
eigenheid accepteren, zorgen we dat zij zich veilig en geborgen weten en met plezier naar school
gaan. Door een regelmatige en open communicatie met de ouders van onze leerlingen zorgen wij
voor betrokkenheid van de ouders bij de ontwikkelingen op school.
We vinden het belangrijk dat kinderen de basisvaardigheden leren en hun kennis vergroten. Het
geven van goede instructie, vormt voor ons daarom een kernpunt van de lessen. We leren
kinderen via leerstrategieën en zelfontdekkend leren hoe ze zich kennis eigen kunnen maken.
Inhoudelijk vormen de leerlijnen het ankerpunt van ons onderwijs. We richten dit zo in dat leren
ook echt betekenis voor leerlingen heeft. De lesmethodes zetten we flexibel in en we gebruiken
andere leermiddelen als daarmee leerdoelen beter bereikt kunnen worden.
Wij willen leerlingen een rustige speel- en leeromgeving bieden, met duidelijkheid over wat we van
elkaar verwachten. Van daaruit bieden we de ruimte aan kinderen om te ontdekken wat ze kunnen
en om nieuwe dingen te leren. Competentie, kinderen succes laten ervaren, beschouwen we als
een van de belangrijkste uitgangspunten van ons onderwijs. Ieder kind is uniek en het is daarom
vanzelfsprekend dat we inspelen op de verschillen tussen kinderen. We bieden daarom onderwijs
op maat. Dat wil zeggen dat we de leerstof en instructie aanpassen aan wat het kind kan en nodig
heeft.
Onze overtuiging is dat kinderen heel veel zelf kunnen als we ze daarvoor de ruimte geven. Dit
doen we door het bieden van gedifferentieerde dagtaken en weektaken. We leren de leerlingen om
hun leerproces zijn ze beter gemotiveerd en hebben meer plezier in school. In de weektaak willen
we alle vakgebieden een plek geven. Naast het geven van ruimte aan leerlingen om zelfstandig te
werken, besteden we veel aandacht aan samenwerken. We zorgen dat er een veelheid aan
opdrachten is waarbij leerlingen samen activiteiten doen en elkaar kunnen helpen. We leren de
leerlingen dat ze verschillende kwaliteiten hebben en door samen te werken tot mooi resultaat
kunnen komen. Door werk aan elkaar te presenteren en er over te praten leren kinderen van
elkaar.
Creativiteit is voor ons een waarde met twee betekenissen. Op de eerste plaats vinden wij het
Dit is ook wat we de leerlingen willen leren. Om situaties van meerdere kanten te bekijken en zelf
andere wegen te vinden als een eerste idee niet werkt. Daarnaast willen we creativiteit expliciet tot
uitdrukking laten komen in onze lessen. We bieden een grote diversiteit aan werkvormen en willen
ons onderwijs zo gevarieerd mogelijk vormgeven.
we steeds weten hoe ver een kind is in zijn ontwikkeling. Wij willen met elkaar bereiken dat alle
kinderen zich zo veelzijdig en optimaal mogelijk ontplooien en toegerust zijn om door te stromen
naar het niveau van voortgezet onderwijs dat bij hen past.

Visie op wetenschap en techniekonderwijs
We vinden het belangrijk dat kinderen hun kennis

vergroten op alle gebieden. We leren kinderen via
leerstrategieën en zelfontdekkend leren hoe ze
zich kennis eigen kunnen maken. Zelfontdekkend
leren staat bij wetenschap en techniekonderwijs
dan ook centraal. Door zelf te onderzoeken en te
ontdekken zullen de leerlingen hun kennis
vergroten en hun mogelijkheden en belangstelling
voor wetenschap en techniek ontdekken.
Competentie, kinderen succes laten ervaren,
beschouwen we als een van de belangrijkste
uitgangspunten van ons onderwijs. Ieder kind is
uniek en het is daarom vanzelfsprekend dat we
inspelen op de verschillen tussen kinderen en op
hun interesse, waardoor de motivatie vergroot.
We bieden daarom onderwijs op maat. De talenten van de kinderen willen we zo goed mogelijk tot
ontwikkeling laten komen, dat geldt ook voor hun technische talenten. Praktisch ingestelde
leerlingen krijgen meer mogelijkheden om te laten zien waar ze goed in zijn.
Leerlijnen vormen inhoudelijk het ankerpunt in ons onderwijs, daarom wordt er ook bij wetenschap
en techniekonderwijs gebruik gemaakt van een methode. In deze methode worden natuur- en
techniekonderwijs gecombineerd aangeboden. Naast het werken met de methode worden onze
eigen leskisten veelvuldig ingezet. Deze leskisten worden gebruikt bij lessen uit de methode en bij
het zelfstandig werken in bijvoorbeeld “de werkwinkel”. We leren de leerlingen om
verantwoordelijkheid te dragen en zelfstandig bepaalde leerstof te kiezen en te verwerken. Daarbij
krijgen ze de begeleiding die ze nodig hebben. Daarnaast zullen er gastlessen worden verzorgd en
bedrijven worden betrokken bij het onderwijs door op excursie te gaan. Door wetenschap en
techniek een vaste plek in ons onderwijs te geven, krijgen de leerlingen een breder beeld van
wetenschap en techniek en de rol hiervan in hun leven.

Beginsituatie per bouw _______________________________________
2.1 Tradities
Techniek heeft op verschillende manieren al een plek in het onderwijs op de St. Jozefschool.
Diverse techniekactiviteiten worden al uitgevoerd.
Methode/ materiaal Groep(en) Structureel/ incidenteel
Maak het maar 1 t/m 8 Incidenteel

Piramide/ Leefwereld 1 t/m 8 Structureel
Leskisten Eurofysica 1 t/m 8 Incidenteel
Techniekcoach (stopt per 2010) 5 t/m 8 Structureel
Techniekweek januari 1 t/m 8 Incidenteel
Techniek tweedaagse Woerden 7 &8 Incidenteel  structureel
BTA bedrijfstak adviesproject 7 &8 Structureel
Ontwikkelingsmateriaal (knex, bouwhoek enz.) 1 t/m 8 Structureel
2.2 Huidige stand van zaken onderbouw: groep 1/2
oudere leerlingen?)
(ouders, conciërge,
Coöperatief leren en
Met ondersteuning
Binnen/buiten de
(les, bezoek, etc)
het werken in de
Geïntegreerd
werkwinkel zijn
met welk
belangrijke
Frequentie
vakgebied?
Kerndoel
werkvormen binnen de
Typering
school
school.(Adaptief
onderwijs)
Structureel
Bouwmaterialen Bouwhoek, lego Dagelijks Alle Binnen -

vakgebieden,
weektaak
Constructiematerialen Lego, mobilo, lasy Dagelijks Alle Binnen -

vakgebieden,
weektaak
Methode piramide Lessen wekelijks Alle vakgebieden Binnen -

natuur/techniek
Creatieve opdrachten Handvaardigheidles Dagelijks Handvaardigheid Binnen Ouders
Schooltelevisie Soms over techniek Wekelijks - Binnen -
Incidenteel
Uitstapjes Brandweer, bakker 2 per Ouders
jaar
Diverse projecten Project wind, circa 5 Alle vakgebieden Binnen/ Ouders,
drijven & zinken, per jaar buiten mede-
elektriciteit leerlingen
NME-projecten Projecten 2 x per Natuur Beide (ouders)
jaar

2.3 Huidige stand van zaken middenbouw: groep 3/4/5
oudere leerlingen?)
Coöperatief leren en het
Met ondersteuning
Binnen/buiten de
(les, bezoek, etc)
werken in de werkwinkel
Geïntegreerd
zijn belangrijke werkvormen
met welk
binnen de school.(Adaptief
Frequentie
vakgebied?
Kerndoel
onderwijs)
Typering
school
Structureel
Methode leefwereld Lessen, soms Wekelijks Natuur Binnen -

onderdelen wat
betreft techniek
Leesdas Soms over Wekelijks SEO, lezen/taal, Binnen -
techniek natuur
Huisje, boompje, beestje Soms over Wekelijks Natuur, SEO Binnen -

Nieuws uit de natuur techniek
Incidenteel
Methode „maak het maar‟ Projecten 2 keer Binnen

per jaar
Werkwinkel Roulerend Dagelijks Rekenen, Binnen
(lego, magnetix,
nopjesblokjes, domino,
blokken, clix, geo-clix, klei)
NME-projecten Projecten 2 keer Natuur Beide (ouders)
per jaar
Handvaardigheid Constructies
Koffers Eurofysica Verschillend Binnen

2.4 Huidige stand van zaken bovenbouw: groep 6/ 7/ 8
oudere leerlingen?)
Coöperatief leren en het
Met ondersteuning
Binnen/buiten de
(les, bezoek, etc)
werken in de werkwinkel
Geïntegreerd
zijn belangrijke
met welk
werkvormen binnen de
Frequentie
vakgebied?
Kerndoel
school.(Adaptief
Typering
school
onderwijs)
Structureel
Leefwereld Wekelijk Natuur Binne -

s n
Werkwinkel Werkboekjes, Wekelijk Binne -
constructiemateriaa s n
l
Techniekcoach Les bureau Top Jaarlijks Binne -
n
Gastles OTIB Les Jaarlijks Binne -
(installatiebedrijven) n
Techniek 2-daagse Bezoek Jaarlijks Buiten -
Woerden
Incidenteel
www.praktischtechniek.n
l
Handvaardigheid Constructies, Door het Handvaardighei Binne -

bouwsels hout/ jaar d n
ijzer(draad) heen
Maak ‟t maar Elektriciteit, Binne -
luchtdruk n
Koffers Eurofysica Elektriciteit, Binne -
magnetisme n
Universiteitsmuseum Bezoek Natuur Buiten Laboran
Utrecht jeugdlab t
Bezoek voortgezet Bezoek 2 keer Buiten -
onderwijs per jaar
2 keer
NME- projecten per jaar

2.5 Organisatie
Verantwoordelijkheden
Directie
- Houdt toezicht op financieel gebied en heeft de aanvraag voor subsidie geregeld.

- Stuurt werkgroep techniek aan om regelmatig overleg te hebben met directie en team.
Techniekcoördinatoren
1. beleidsmatig
- Hebben overzicht over het domein van wetenschap en techniek.
- Dragen de visie uit en houden het beleidsplan actueel.
- Uitvoeren van beleid ten aanzien van wetenschap en techniek en indien nodig bijsturen.
- Zorg dragen voor een blijvende implementatie, door regelmatig te evalueren.
2. organisatorisch
- Deelnemen aan overlegorganen.
- Toezicht houden op het proces.
- Voorbereiden van voorlichtingsbijeenkomsten en besprekingen.
- Voorzitten intern overleg wetenschap en techniek (teambijeenkomsten).
- Verslaglegging van bijeenkomsten ( afspraken en evaluaties).
- Verzamelen, interpreteren en verspreiden van informatie.
- Begeleiden van wetenschap en techniekprojecten.
- Budgetteren en bewaken van begrotingen in samenwerking met directie.
- Coördineren het inzetten van de methode (in samenwerking met coördinator
natuuronderwijs).
- Opstellen van een materiaallijst.
- Oriënteren op materiaal dat voor wetenschap en techniek ingezet kan worden binnen de St.
Jozefschool en het aanschaffen van dit materiaal.
- Koppelen van de reeds aanwezige materialen en de nieuw aan te schaffen materialen aan
de methode.
- Doortrekken van de leerlijn binnen de methode naar de kleuterbouw.
- Realiseren van een toegankelijk opbergsysteem van wetenschap en techniekmaterialen
voor leerkrachten en leerlingen.
3. deskundigheidsbevordering
- Zorgen voor voldoende kennis en vaardigheden op het gebied van wetenschap en
techniekonderwijs.
- Bijhouden van nieuwe ontwikkelingen van wetenschap en techniekonderwijs.
- Verzorgen van workshops voor het team (intern of extern).
4. begeleiding leerkrachten
- Verbeteren van de eigen vaardigheid van de leerkrachten (indien nodig).
- Bieden van onderwijsinhoudelijke begeleiding gericht op integratie van wetenschap en
techniek in de klas.
-
5. contacten
- Fungeren als gesprekspartner met schoolleiding, leraren, etc.
- Contact leggen met bedrijven en het maken van concrete afspraken.
- Contact houden met het VTB, bureau TOP (en NME-centrum in samenwerking met
coördinator natuuronderwijs).
Team
- Voert het opgestelde beleid uit en evalueert dit tijdens teamvergaderingen.

- Inzetten van wetenschap en techniek binnen de eigen klas.

- Kennis hebben van de methode en hoe hiermee gewerkt moet worden, welke materialen
bij de lessen ingezet kunnen worden en hoe gebruik kan worden gemaakt van wetenschap
en techniek binnen de werkwinkel.
- Leiden en coachen van de activiteiten/ lessen/ kringgesprekken/ hoeken en helpen bij
individuele problemen.
- Verantwoordelijk zijn voor het feit dat de kinderen in de klas betrokken deelnemen aan
wetenschap en techniekonderwijs.
- Bieden van uitleg en begeleiding voor het gebruik van materialen en middelen.
- Verbeteren van de eigen vaardigheid van de leerlingen.
„Materiaalbeheerders‟ (ouders?)
- Bijhouden van de materialen en gereedschappen.

- Opnemen van de nieuw aangeschafte materialen in de materiaallijst.
- In kaart brengen van het materiaal en kijken wat aan vervanging toe is of wat aangevuld
moet worden (op geplande momenten).
- Bestellen van de materialen in overleg met techniekcoördinatoren en directie bij onder
andere de bedrijven die materiaal willen leveren (en eventueel sponsoren).
2.6 Knelpunten op het moment van toekenning VTB-subsidie

- het ontbreken van een beleidsplan wetenschap en techniek
- achterhaalde natuur- of techniekmethode
- gebrek aan ruimte
- gebrek aan materialen
- wijze waarop omgegaan moet worden met aanwezige materialen en waar deze te vinden zijn
- geringe knowhow bij sommige leerkrachten
- wetenschap en techniek in combinatie met adaptief onderwijs
- geen gelden gereserveerd voor wetenschap- en techniekonderwijs

Naar de gewenste situatie__________________________________________________
“Over drie jaar is wetenschap en techniek verankerd in het schoolplan van de St. Jozefschool. Er is
een natuur-techniek methode. Deze is geïntegreerd in ons onderwijs van groep 1 t/m groep 8. Bij
deze methode maken we gebruik van de reeds aanwezige leskisten van Eurofysica. De overige
benodigde materialen zijn aangeschaft van onze subsidie vanuit VTB. De Eurofysica leskisten zijn
optimaal toegankelijk voor zowel individuele leerlingen als leerkrachten middels een nieuw
opbergsysteem. (groep 1 t/m 8)
Over drie jaar zijn er twee leerkrachten opgeleid als techniekcoördinator één voor de onderbouw en
de ander voor de bovenbouw. Middels een scholingstraject door de coördinatoren voor het team
(studiemiddagen, teamvergaderingen) is iedere leerkracht in staat adequaat met natuur-
wetenschap en techniek om te gaan. Ook kunnen de leerkrachten de Eurofysica kisten inzetten als
ondersteuning van de individuele ontwikkeling van leerlingen. De leerkrachten zijn enthousiast over
het vak wetenschap en techniek en handelen hier ook naar.
Er is een regelmatige terugkoppeling van de leerkrachten naar de techniekcoördinatoren over de

ervaringen. De techniekcoördinatoren zorgen voor voldoende voorraad. Hiertoe zal jaarlijks een
bedrag worden gereserveerd op de schoolbegroting. Tevens zorgen de techniekcoӧrdinatoren voor
blijvende optimale toegankelijkheid van de techniekkisten. Ook blijven ze de leerkrachten coachen
en stimuleren.
Over drie jaar wordt het bedrijfsleven minstens 1 keer per jaar in de school gehaald. Ook worden
diverse bedrijven bezocht door alle klassen. Dit gebeurt ook 1 keer per jaar. (Thematisch werken
met behulp van ouders wordt 3 keer per jaar, 1 week toegepast.)”
3.1 Doelen voor schooljaar 2009-2010
- Twee leerkrachten worden opgeleid tot techniekcoördinator

- Methodes bekijken bij de NME in Woerden
- Visie van de school bepalen
- Zichtzendingen methodes bekijken, uitproberen en een keuze maken (Naut, NatuNiek & In
vogelvlucht)
- Methode aanschaffen
- Beleidsplan schrijven en vaststellen in het team
- Leerlijn groep 1/2 ontwikkelen aan de hand van leerstof groep 3
- Koppeling maken tussen de benodigde materialen uit de nieuw aan te schaffen methode en
het reeds aanwezige materiaal (leskisten Eurofysica)
- Ontbrekende materialen die nodig zijn vanuit de methode aanschaffen
- Opbergsysteem voor materialen natuur/wetenschap-techniek ontwikkelen (rekening
houdend met toepasbaarheid in de werkwinkel)
- Evalueren van de opgestelde doelen met directie en team.
Voor de verdere uitwerking van deze doelen zie bijlage 1.
3.2 Doelen voor schooljaren 2010-2013
2010 – 2011
- Opbergsysteem voor materialen natuur/wetenschap-techniek ontwikkelen (rekening
houdend met toepasbaarheid in de werkwinkel)
- Inzetten ouders
- Opbergsysteem realiseren
- Materialen ordenen
- Werken met de nieuwe methode in combinatie met de materialen in het opbergsysteem
- Evalueren van de opgestelde doelen met directie en team

2011-2012
- Inzetten ouders
- Knelpunten aanpakken (evaluatie vorig schooljaar)
- Werken met de nieuwe methode in combinatie met de materialen in het opbergsysteem
- Ontwikkelen van natuur/ wetenschap-techniekonderwijs in de werkwinkel
- Werken met natuur/wetenschap-techniekonderwijs binnen de werkwinkel
2012-2013
- Oproep ouderhulp
- Knelpunten aanpakken (evaluatie vorig schooljaar)
- Werken met de nieuwe methode in combinatie met de materialen in het opbergsysteem en
de werkwinkel
Voor de verdere uitwerking van deze doelen zie bijlage 2.

Bijlagen___________________________________________________
Bijlage 1 Doelen schooljaar 2009 - 2010
Bijlage 2 Doelen schooljaar 2010 - 2013

Bijlage 1 Doelen voor schooljaar 2009-2010
Twee leerkrachten Ondersteuning bij - Visie van de school bepalen Opleidingscentrum Teamlid onder- en Juni 2010
worden opgeleid tot het invoeren van - Beleidsplan opstellen MHR, Gouda bovenbouw
techniekcoördinator wetenschap en - Begeleiden en coachen van
techniekonderwijs het team (altijd)
en het verkrijgen - Contacten onderhouden met
van eigen externe instanties (altijd)
vaardigheden
Methodes bekijken bij Oriëntatie op - Voorselectie maken in NME Woerden Twee teamleden 29 september 2009
de NME in Woerden gecombineerde verband met zichtzendingen
methodes aanvragen
natuur/techniek
Visie van de school Nodig voor het - Individueel 10 uitspraken St. Jozefschool Werkgroep techniek December 2009
bepalen kiezen van de kiezen met betrekking tot visie Team St. Jozefschool
methode en het wetenschap en techniek
maken van het - In duo‟s komen tot de 10
beleidsplan best passende uitspraken met
betrekking tot de visie
- In een teamvergadering de
resultaten inventariseren en
komen tot een voorlopige visie
van de school
- Definitieve visie schrijven en
vaststellen
Zichtzendingen De methode kiezen - Zichtzendingen aanvragen St. Jozefschool Werkgroep techniek Februari 2010
methodes bekijken, die het best - Methodes bekijken en er Team St. Jozefschool
uitproberen en een aansluit op de visie lessen uit geven
keuze maken (Naut, van de school - Individueel de voorkeur voor
NatuNiek & In een methode uitspreken
vogelvlucht) - Definitieve keuze vaststellen
met het team
95
Methode aanschaffen n.v.t. - Begroting maken St. Jozefschool Coördinator natuuronderwijs Februari 2010
- Kiezen welke materialen er Werkgroep techniek
besteld worden (van hoeveel Directie St. Jozefschool
lln. gaan we uit en welke
„extra‟ materialen worden
aangeschaft)
Beleidsplan Zodat er beleid is - Beleidsplan schrijven St. Jozefschool Werkgroep techniek Februari 2010
vaststellen in het ten aanzien van - Mailen naar collega‟s voor op-
team wetenschap en of aanmerkingen
techniekonderwijs - Beleidsplan vaststellen
Leerlijn groep 1/2 Wetenschap en - Onderdelen uit de lesstof van St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Maart 2010
ontwikkelen aan de techniek ook in de groep 3 en 4
hand van leerstof kleuterbouw aanpassen op kleuterniveau
groep 3 implementeren
Koppeling maken Optimaal gebruik - Inventariseren benodigde St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Maart 2010
tussen de benodigde kunnen maken van materialen vanuit de methode
materialen uit de alle aanwezige (per groep)
nieuw aan te schaffen materialen en de - Inventariseren van het
methode en het reeds toegankelijkheid tot materiaal in de leskisten
aanwezige materiaal deze materialen te - Inventariseren en lokaliseren
(leskisten Eurofysica) vergroten van het aanwezige materiaal
(per groep)
Ontbrekende Optimaal gebruik - Diverse brochures vergelijken St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Mei 2010
materialen die nodig kunnen maken van en keuzes maken
zijn vanuit de de methode - Contact leggen met bedrijven
methode aanschaffen voor materialen
Opbergsysteem voor Materialen - Diverse brochures vergelijken St. Jozefschool en Werkgroep natuur/techniek Juni - september 2010
materialen toegankelijk maken en keuzes maken omgeving
natuur/wetenschap - voor leerkrachten - Oriëntatie op andere scholen
techniek ontwikkelen (en leerlingen)
(rekening houdend
met toepasbaarheid in
de werkwinkel)
Evalueren van de opgestelde doelen met directie en team
96
Bijlage 2 Doelen voor schooljaren 2010-2013
Schooljaar 2010-2011
Opbergsysteem voor Materialen - Diverse brochures St. Jozefschool en Werkgroep natuur/techniek Juni - september 2010
materialen toegankelijk maken vergelijken en keuzes omgeving
natuur/wetenschap- voor leerkrachten maken
techniek ontwikkelen (en leerlingen) - Oriëntatie op andere
(rekening houdend scholen
met toepasbaarheid in
de werkwinkel)
Inzetten ouders - Assisteren bij - Aanmelden ouderhulp St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Augustus 2010
realiseren via „Nieuwscoopjes‟
opbergsysteem
Opbergsysteem Materialen - Kasten, bakken, laden St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Januari 2011
realiseren toegankelijk maken en dergelijke (in combinatie met ouders)
voor leerkrachten aanschaffen
(en leerlingen)
Materialen ordenen Materialen - Materialen ordenen St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Maart 2011
toegankelijk maken (thema, onderwerp, (in combinatie met ouders)
voor leerkrachten groep, hoofdstuk?)
(en leerlingen)
Werken met de N.v.t. N.v.t. St. Jozefschool Team St. Jozefschool Juni 2011
nieuwe methode in
combinatie met de
materialen in het
opbergsysteem
met directie en behaald? - Aanpassingen/
team verbeteringen?
97
Inzetten ouders Assisteren bij - Aanmelden ouderhulp St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Augustus 2011
materiaalbeheer via „Nieuwscoopjes‟
Knelpunten Wetenschap- - Oplossingen zoeken St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek September 2011
aanpakken (evaluatie techniekonderwijs voor de knelpunten. Team St. Jozefschool
vorig schooljaar) soepel laten - Aanpassingen en
verlopen verbeteringen
aanbrengen
combinatie met de
materialen in het
opbergsysteem
Ontwikkelen van Aansluiten bij - Materialen toegankelijk St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek September 2011 –
natuur/ adaptief onderwijs maken voor leerkrachten januari 2012
wetenschap- en leerlingen
techniekonderwijs in
de werkwinkel
Werken met Aansluiten bij - natuur/wetenschap- St. Jozefschool Team St. Jozefschool Januari 2012- juni
natuur/wetenschap- adaptief onderwijs techniek inzetten in de 2012
techniekonderwijs en uitproberen werkwinkel
binnen de werkwinkel nieuwe situatie
team verbeteringen?
(werkwinkel)
98
Inzetten ouders Materiaalbeheer - Aanmelden ouderhulp St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek Augustus 2012
bij „Nieuwscoopjes‟
Knelpunten Wetenschap- - Oplossingen zoeken St. Jozefschool Werkgroep natuur/techniek September 2012
aanpakken (evaluatie techniekonderwijs voor de knelpunten. Team St. Jozefschool
vorig schooljaar) soepel laten - Aanpassingen en
verlopen verbeteringen
aanbrengen
combinatie met de
materialen in het
opbergsysteem en de
werkwinkel
team verbeteringen?
(natuur/
techniekonderwijs)
99
BIJLAGE 7 - Feedback + beoordeling stap 1 t/m 3
7.1 Feedback
 Marin Meijer (ds-562194) 4-11-2009 14:59

Je verslag ziet er prima uit. Het is overzichtelijk. Alle punten zijn makkelijk terug te vinden. Slim dat je
de competenties verwerkt in het verslag. Hiermee kan je het onderzoek inzetten voor je assessment.
De punten van het stappenplan (onderzoekscyclus) zijn goed uitgewerkt. Je hebt goed nagedacht over
alles. Dit is te zien in de planning die je hebt gemaakt.
Fijn dat je deel uit maakt van een werkgroep. Hierdoor leer je samen te werken met collega's en werken
jullie planmatig.
Ik heb geen op/aanmerkingen. Het ziet er goed uit! Veel suc6 met je onderzoek
 Lisette Spier (ds-562316) 8-11-2009 12:42

Evaluatie: Neutraal
Portret van de school is duidelijk. Kan me een duidelijk beeld scheppen van jouw school.
Mooi dat je jezelf ook beschrijft bij 'wie is er betrokken'. Je staat hierdoor meteen in het onderzoek, je
bent meteen ACTIEF verbonden.
Onderzoeksvraag is helder. Het is overzichtelijk dat je je deelvragen hebt gekoppeld aan een 'thema'.
Onderzoeksinstrumenten zijn ook duidelijk!
Als je hulp nodig hebt, of er even niet uitkomt gaanderweg, dan hoor ik het graag zodat ik met je mee
kan denken :-D
 Jan Voorbij (ds-janv) 30-11-2009 16:24

Feedback bij stap 1 t/m 3 bij het onderzoek van Kimberley Vermeij 30 november 2009 – Jan Voorbij
Kimberley, je hebt een interessant maar complex onderwerp gekozen. Mooi om te zien dat de school
echt iets goed wil opzetten en jouw bijdrage daar graag bij gebruikt.
Vooraf: ik denk dat het goed is om nu al een concept bronnenlijst aan te leggen, die je t.z.t. op de juiste
plaats toevoegt. Van belang is verder dat je verslag met een inleiding begint, zodat de lezer weet wat hij
kan verwachten. Die kun je schrijven als je verslag af is, want dan weet je immers wat er in is komen te
staan.
Toegevoegd
Inhoudelijk:
Bij stap 1:
Hier gaat het eigenlijk alleen om een kort portret van de school, waarin je in je eigen woorden de
onderwijsvisie van de school weergeeft. (De eerste 2 alinea‟s mogen van mij wel weg). Vervolgens kun
je aandacht besteden aan de context van de onderzoeksvraag. Zo werk je van breed en algemeen naar
klein en concreet.
Alinea‟s verwijderd
Bij stap 2:
Ik neem aan dat de school subsidie heeft aangevraagd en gekregen en daarmee de verplichting heeft
werk van techniek te maken. Dat wordt uit je tekst niet echt duidelijk. Kun je ook aangeven wat dat
VTBA betekent?
Verduidelijkt
Ik zie dat er een beleidsplan is vastgesteld. Is dat een hobby van de directeur, of heeft het team zich
hier ook over uit kunnen spreken? Wordt gedurende de cursus opgesteld
Uit wat je onder deze stap schrijft krijg ik nog geen helder beeld met welk aspect van dit complexe
probleem je je gaat bezighouden. Er ligt al een beleidsplan, dus visie-ontwikkeling is niet aan de orde.
Maar worden er in het plan ook uitspraken gedaan over de invoering? En wat daarvan neem je op als
onderzoekstaak?
100
Er is op dit moment nog geen beleidsplan
Je geeft aan aan welke competenties je werkt in dit onderzoek. Het lijkt me slim om na afloop na te gaan
HOE je aan die kernen hebt gewerkt. Je hebt dan meteen bewijzen voor je assessment.
Toegevoegd als bijlage
Je eindigt hier met een bronvermelding. Noem ook het Jaarplan van de school, want die citeer je
immers…
Toegevoegd
Moet de onderzoeksvraag niet zijn:

“Hoe kan het team van de Jozefschool haar techniekonderwijs vormgeven m.b.v. een methode in
combinatie met leskisten?”
Want dat is toch de kern? Bovendien laat je daarmee “het eigenaarschap” van het onderzoek bij het
team. En dat is maar goed ook, want zij moeten er mee verder.
Aangepast
Bij de deelvragen:
Kerndoelen, tussendoelen en leerlijnen. Als je die bij je onderzoek betrekt wordt duidelijk wat er wettelijk
in het onderwijs zelf moet zitten van groep 1 t/m 8. Daar is de school immers niet vrij in.
Bij wat de school en jijzelf onder techniekonderwijs verstaan proef ik dat je naar een gezamenlijk
vastgestelde visie wilt in stap 5 (betekenisverlening). Maar is dit dan al niet gebeurd? Er is toch een
beleidsplan?
Er is nog geen beleidsplan
De deelvragen die je vermeldt onder “Techniek in de school” kun je m.i. verplaatsen naar de eerste of de
derde rubriek. Probeer van algemeen (visie en aspecten daarvan) naar concreet te werken (materialen,
middelen, werkwijzen).
Kopjes aangepast
Als je je deelvragen helder hebt kun je de volgende stap maken: bij iedere deelvraag horen bepaalde
bronnen en bepaalde onderzoeksmiddelen. Die bronnen dienen om nadere informatie boven tafel te
krijgen EN om de begrippen helder te krijgen. Dat laatste is essentieel voor/bij stap 5, de
betekenisverlening. Een legitieme deelvraag zou kunnen zijn: techniekonderwijs, waar hebben we het
over?
Vervolgens komt er weer een stuk over competenties. Mag ik je aanraden om dat in 1 stuk te zetten en
dat als bijlage op te nemen? In je inleiding kun je daar dan naar verwijzen. Denk ook aan je lezer; dit
stuk op deze plaats leidt af.
Verplaatst naar bijlage
Bij stap 3:
De onderzoeksmethoden of –instrumenten die je kiest hangen af van je deelvragen. Je moet hoe dan
ook vanuit de literatuur kunnen verantwoorden waarom je een bepaald instrument kiest. Doe dat in je
eigen woorden maar gebruik daarvoor bijv. Kallenberg .
Daar lees dat ieder instrument voordelen en nadelen heeft. Consequentie daarvan is, dat je combinaties
maakt, waardoor je de voordelen benut en de nadelen overwint. De kans dat je data betrouwbaar en
valide zijn en je tegemoet komt aan triangulariteit is dan veel groter, waardoor je onderzoek aan gezag
wint.
Toegevoegd
De attitudemeting was al gedaan. Beperk je tot de hoofdzaken daarvan.
Wat ik mis is een onderzoek naar wensen en knelpunten. Ga je dat erbij betrekken?
Gelet op het feit dat jullie op 12 november al een deel van de betekenisverlening hebben gedaan, denk ik
dat je dat i.h.k.v. je onderzoek straks verder moet versterken door visie aan werkwijze en materialen te
koppelen als je alle data binnen hebt.
In feite is de email met 44 stellingen een enquêtevorm! Dat kun je mooi benutten, evenals de
attitudemeting, maar zelf moet je toch echt tenminste twee onderzoeksmethoden zelf uitvoeren om je
vaardigheid daarin aan te tonen.
Tenslotte wil ik je aanraden dat je bovenstaande feedback eerst verwerkt voor je verder gaat. Dat is
namelijk bepalend voor het vervolg.
Succes!
101
7.2 beoordelingsformulier stap 1 t/m 8
Beoordelingsformulier Onderneming Fase 4 2009-2010

Naam student: Kimberley Vermeij Leerkringgebied: WO (Techniek)
Studentnummer: 562244 Docent/beoordelaar: Jan Voorbij
Basisschool: Rooms katholieke basisschool St. Jozef plaats: Oudewater
Sleutelfiguur: Werkgroep techniek (Marian van Schijndel, Annet Vermeij)
Onderzoeksvraag:
Hoe kan het team van de Sint Jozefschool haar techniekonderwijs vormgeven met behulp van een methode natuur-
techniek in combinatie met Eurofysica leskisten?
Deelvragen:
Bronnenonderzoek, Onderzoek op de stageschool, Actie
o Wat is techniek?
Wat verstaat de school onder techniek? Wat is de visie van de school wat betreft techniek?
De kerndoelen
Wat versta ik onder techniek? Wat is mijn visie wat betreft techniek?
o Techniek in de basisschool
Waarom is techniek in de basisschool belangrijk voor kinderen?
Onderwijsvisies en het werken met materialen
Op welke manieren kun je techniek toepassen in de school?
Hoe kan ik de leskisten eurofysica inzetten bij deze thema‟s?
Hoe zet ik de leskisten eurofysica in bij het werken in de werkwinkel?
Te bewijzen competentiekernen met betrekking tot:

 het onderzoek
 het werken in de leerkring
Competentie 3.3 - de student ontwerpt een krachtige leeromgeving in zijn groep en zijn lessen en kan dit
beargumenteren
Competentie 4.1 – het zorgdragen voor alle aspecten van klassenmanagement in de eigen groep
Competentie 6.3 – de student levert in het belang van de leerlingen zijn bijdrage aan een goede
samenwerking met mensen en instellingen in de omgeving van de school en kan zijn bijdrage beargumenteren
Beroepsrollen waaraan wordt gewerkt:

Medeopvoeder, kennis(over)drager, onderzoeker/beschouwer, inspirator
(zie voor een uitgebreide beschrijving van de beroepsrollen mijn verantwoordingsdocument werkconcept in mijn
assessmentdossier)
102
Relatie onderwijsvisie stageschool en eigen visie:
Mijn visie op onderwijs en de visie van de (LIO)stageschool
Mijn visie op onderwijs Visie/uitvoering van de stageschool

Kenmerk/voorbeeld Kenmerk/voorbeeld
Sociale aspect - keuzehoeken

- projecten - kring
o goed met elkaar omgaan - coöperatief werken
o groepsprocessen - gedragsprotocol
o veilige sfeer - pestprotocol
- lessen SEO/SijS- training
- extra aandacht ontwikkeling normen en
waarden
Verantwoordelijkheid - dag/weektaken op eigen niveau
- eigen ontwikkeling en tempo - coöperatief werken
- materialen
- medeleerlingen
Zelfstandigheid - lessen SEO
- zelfstandigheid  om te kunnen functioneren in de - dag/weektaken op eigen niveau
maatschappij - werkwinkel
- zelfstandig werken
Betrokkenheid - leerlingenraad
- bevordert het leren - verschillende werkvormen
- zelf ideeën inbrengen - taakgebruik
- succeservaringen - betrokkenheid ouders (MR,
- taalgebruik Oudervereniging, klassenouders)
Eigen niveau - adaptief onderwijs
- uitdagen, maar wel begrijpelijk (leerkracht is coach en - RT
stimuleert)
- zone van de naaste ontwikkeling
Werkvormen - coöperatief werken staat op nr. 1, is volop in
- gebruik maken van verschillende werkvormen ontwikkeling
o kring - verschillende werkvormen
o projectwerk
o ateliers
o vrije keuze
o coöperatief werken
Terugblikken - gesprekken in de kring
- kwaliteiten in beeld  evalueren - SijS- training
- zelf terugblikken op handelen
Werken in teams
 Open communiceren met collega‟s in de leerkring
 Constructieve bijdragen leveren binnen de leerkring
 Betrokkenheid
Hoe werk ik aan deze drie punten..?
Tijdens mijn sollicitatiegesprek voor deze LIO-plek werd mij gelijk gevraagd of ik wilde deelnemen aan de werkgroep
techniek voor mijn afstudeeronderzoek. Dit aanbod heb ik gelijk met beide handen aangepakt omdat het onderwerp mij
aansprak tevens als het werken met collega‟s binnen de school. Het is fijn als je met andere personen kunt overleggen in
plaats van alles zelf te moeten verzinnen. Binnen de opleiding zijn we met studenten die ongeveer dezelfde onderwerpen
hebben ook in een team geplaatst. Helaas heb ik nog niet veel met dit team samengewerkt. De bijeenkomsten van de
leerkring zijn steeds op donderdag, op deze dag liep ik stage voor de profielminor bewegingsonderwijs. Wel heb ik met
een andere collega uit de leerkring met hetzelfde probleem samen een minileerkring gevormd met Jan Voorbij als
begeleider. Dit samenwerken ging prima en we hadden goede ideeën voor elkaars onderzoeken. Om toch nog betrokken te
blijven bij de activiteiten binnen de leerkring WO heb ik mijn documenten in de werkruimte van de ELO gezet. Op deze
manier kunnen de andere collega‟s ook mijn onderzoeksverslag lezen en hun feedback geven.
103
De feedback van mijn medestudenten is te lezen in het onderzoeksverslag onder
het kopje: Feedback + beoordeling stap 1 t/m 3 en 4 t/m 8
Stappen collectief praktijkonderzoek

Stap 1: behoefte/probleem/doel Sterke punten
(visie van de school en relatie met onderzoek, Goede omschrijving van de situatie op de stageschool en de
betrokkenen in beeld, belang van onderzoek context van de onderzoeksvraag. Je geeft helder aan wat de rol
verantwoord, gebruik van bronnen voor verheldering is van diverse betrokkenen.
probleemstelling)
Aanbevelingen
Stap 2: onderzoeksvraag Sterke punten

(voldoende afgebakend, onderzoeksopzet met planning
en taakverdeling, relevantie voor de school en student, Na toepassing feedback: helder. Dat geldt ook voor de
er zijn deelvragen geformuleerd) deelvragen.
Aanbevelingen
Stap 3: onderzoeksinstrumenten Sterke punten

(instrumenten ingezet ter beantwoording (deel)vragen,
verantwoording keuze, ontwikkeling en toepassing
instrumenten, realistische tijdsplanning)
Aanbevelingen
Om te zorgen dat de vlag de lading dekt raadt ik je aan om de

kop “Plenair gesprek” aan te vullen met “n.a.v. 44 uitspraken
over techniekonderwijs”. En de kop “Bronnenonderzoek‟ te
vervangen door „Literatuuronderzoek” , wat dat doe je immers.
Ik vind je verantwoording voor de keuze van deze middelen niet

erg sterk. Kijk je hier nog een keer naar? Of vraag eer feedback
op aan je leerkringgenoten.
Stap 4: Data verzamelen Sterke punten

(opzet bronnenonderzoek, interviews en/of observaties Zie hiervoor mijn feedback, die als bijlage aan het onderzoek is
helder en begrijpelijk, ruwe data helder en begrijpelijk, toegevoegd.
onderzoeksvraag – deelvragen - beantwoord door de
data)
Aanbevelingen
104
Stap 5: Betekenisverlening Sterke punten
(onderzoeksresultaten helder en herkenbaar,
informatie geeft voorlopig antwoord, Idem
betekenisverlening is met relevante betrokkenen
uitgevoerd, gezamenlijke conclusies) Aanbevelingen
Stap 6: Consequenties vastleggen Sterke punten

(consequenties/acties vloeien logisch voort uit stap 5, Idem
houden verband met de onderzoeksvraag en hebben
betrekking op onderwijsgedrag van de onderzoeker/het
team)
Aanbevelingen
Stap 7: Actie ondernemen Sterke punten

(prioritering in te ondernemen acties, acties zijn Idem
haalbaar en uitgewerkt in plan van aanpak, acties zijn
uitgevoerd)
Aanbevelingen
Stap 8: Evaluatie Sterke punten

(opbrengst onderzoek voorziet in behoefte
betrokkenen, heeft geleid tot beantwoorden Idem
onderzoeksvraag en het bereiken van het
schoolontwikkelingsdoel) Aanbevelingen
Literatuur
 Verschillende bronnen zijn kritisch met elkaar vergeleken

 Oorspronkelijke auteurs
 Literatuurverwijzing volgens APA normen
Criteria bij aftekening van de onderneming als leergebieddossier
 Competenties: 2.2, 3 en 4.1 zijn voldoen aan de vakspecifieke criteria

 De stappen van Kolb zijn toegepast (aanleiding, leervraag/deelvraag onderzoek, bronnen, praktijk, conclusie en
meerwaarde)
 Er is een duidelijke koppeling tussen de theorie en de praktijk
 Feedbackformulier leergebieddossier is ingevuld en toegevoegd
Eindfeedback:
Het leergebieddossier.................................................... is WEL/NIET voldaan
Datum: Handtekening vakdocent:
105
Aftekening onderneming
Assessment 4.1 (stap 1 t/m 3)

Student heeft VOLDAAN aan de criteria van de stappen 1 t/m 3 voor het doen van collectief
praktijkonderzoek.
Opmerking: voeg s.v.p. mijn feedback en die van medestudenten uit de leerkring
(Lisette en Kerry) toe aan je verslag i.v.m. je assessment.
Datum: 5 januari 2010 Handtekening: Jan

Voorbij
Assessment 4.2 (stap 1 t/m 8)

De Student heeft WEL VOLDAAN aan de gestelde criteria (vanuit 8 onderzoeksstappen) en
heeft laten zien dat hij/zij voldoende kennis en vaardigheden bezit om een collectief
praktijkonderzoek te doorlopen.
Datum: 7 april 2010 Handtekening: Jan

Voorbij
Opmerking: de eindpresentatie wordt gehouden in de leerkringbijeenkomst van

29 april, tijdens het 3e uur. Voeg dit formulier toe aan je onderzoeksverslag.
106
Feedback + beoordeling stap 4 t/m 8
7.3 Feedback
 Kerry van den Beld (ds-562116) 28-2-2010 13:43

Evaluatie: Neutraal
Hoi Kimberley,
Bij stap 4 is duidelijk te lezen wat je hebt gedaan voor het onderzoek. De deelvragen staan duidelijk
beschreven.
Het literatuuronderzoek is erg uitgebreid, erg interessant om te lezen!
Ik vind je stap 4 prima uitgevoerd en beschreven!
Kerry
 Lisette Spier (ds-562316) 24-2-2010 15:34

Hoi Kimberly,
Op stap 1 t/m 3 heb ik al feedback gegeven de vorige ronde. Ik kijk nu naar stap 4 en de lay-out.
Stap 4: je beschrijft per onderzoeksinstrument wat je hebt gedaan en welke deelvraag je hebt
beantwoord. Goed dat je per instrument een analyse hebt geschreven over wat het je daadwerkelijk
heeft opgeleverd. Je bronnenonderzoek is ontzettend uitgebreid en groot, wat een werk! Mijn
complimenten!!
Lay-out: Door linken te maken naar de bijlagen blijft het overzichtelijk voor de lezer.
Je hebt aanpassingen gedaan naar aanleiding van de gegeven feedback op stap 1 t/m 3. Volgens mij heb
je dit prima gedaan, je hebt aangepast wat je kon doen.
Je collega's zijn vast erg blij met je. Ga zo door! :-D
Lisette

Evaluatie: Neutraal
Kimberley, ik zie dat je mijn feedback hebt verwerkt. Je verslag is daar door helderder en steviger
geworden.
Wat die attitudemeting betreft lijkt het me slim om alleen de uitkomsten ervan een plaats te geven in je
onderzoeksverslag en die data te benutten bij stap 4 e.v.
Bij de keuze van je onderzoeksinstrumenten mis ik nog steeds de motivatie vanuit de literatuur.
Pagina 15 e.v.: hoort dit niet bij stap 5: betekenisverlening? Is die visie nu de uitkomst van je onderzoek
of van de betekenisverlening? Denk er nog eens over na of dat stuk wel hier hoort.
In jouw geval denk ik dat er 2 momenten voor betekenisverlening zijn: 12 november en als je alle data
hebt verzameld.
 Kerry van den Beld (ds-562116) 7-4-2010 12:22

Evaluatie: Neutraal
Kimberley,
Hierbij mijn feedback op je stappen 5 t/m 8:

- het ziet er erg mooi en duidelijk uit!
- de stappen die de school moet nemen, heb je heel duidelijk gemaakt, door het netjes en overzichtelijk
in een tabel te zetten.
- het verslag is interessant en makkelijk te lezen
- mooi dat je bij stap 8 laat zien hoe de onderneming is verlopen voor de school én voor jou!
Ik ben benieuwd naar je presentatie bij de volgende leerkringbijeenkomst!
Kerry
107
 Lisette Spier (ds-562316) 13-4-2010 11:11
Hey Kimberley,
Hierbij mijn feedback voor stap 5 t/m 8:
Stap 5:
Je hebt je onderzoek in stukken getrokken en daarna beschreven wat de opbrengst is geweest. Dit leest
erg fijn. Niet alleen voor de lezer, maar ook voor jezelf kun je nu duidelijk stilstaan bij alles wat je hebt
ondernomen. Je conclusie is duidelijk.
Stap 6:
Hier heb je dezelfde kopjes gebruikt als bij stap 5. Consequenties en plannen van actie heb je goed
beschreven. Niet te lang, maar kort en duidelijk.
Stap 7:
Je onderzoek is erg uitgebreid. In stap 7 beschrijf je een meerjarenplan. IS de school het eens met dit
jarenplan? Is dit alleen een gedachtengang van jou of gaat het ook daadwerkelijk zo gebeuren? Als het
namelijk alleen jouw gedachtengang is, dan heb je het heel erg uitgebreid gedaan en had het misschien
wel kleiner van schaal mogen zijn.
Stap 8:
In 1 woord: WAUW!! :-D
Kimberley, je bent echt ontzettend druk geweest met dit onderzoek. Je hebt je voor 1000% ingezet voor
de school! Een betere LIO-er hadden ze waarschijnlijk niet kunnen wensen.
Ik wens je heel veel succes met afstuderen en succes in de toekomst!
Groetjes Lisette

Kimberley, hierbij mijn feedback m.b.t. stap 4 t/m 8.
Ik zie dat stap 4 nu veel leesbaarder is geworden doordat je de rode draad in de data per
onderzoeksmethode weergeeft en de detailinformatie naar de bijlage hebt verhuisd. Prima!
In je beschrijving van de teamvergadering van 12 november 2009 is de eerste fase van de

betekenisverlening al zichtbaar. Dat mag je best benoemen. Stap 4 en 5 zijn niet altijd te scheiden, zo
ook bij jouw onderzoek waar verschillende processen naast en door elkaar lopen.
Ik denk dat het slim is, om aan het einde van hoofdstuk 4 een korte "samenvattende terugblik" op te
nemen, waarin je terugkoppelt naar je onderzoeksvraag. Ik raad je aan om dat steeds aan het einde van
ieder hoofdstuk te doen. Dat helpt je lezer om je goed te kunnen volgen.
Bij hoofdstuk 5 geef je helder aan wat de consequenties zijn van de betekenisverlening. Ook hier valt mij
op dat het geheel aan leesbaarheid heeft gewonnen. Goed dat we even een uurtje bij elkaar hebben
gezeten!
In dit hoofdstuk lijken doublures te zitten (je had daar al twijfels over), maar omdat je de informatie
verbindt met acties lijkt het me goed als je alles laat staan.
Heb ik goed begrepen dat het team toch kiest voor een methode (naast het bestaande materiaal) om de
leerlijnen/kerndoelen te borgen?
In hoofdstuk 7 lees ik "Hierin staan de acties die de komende schooljaren moeten worden ondernomen."
Is dat een advies, een aanbeveling of een bevel? Denk goed na over je formulering! Leg ook de link met
de taken van de directie, die immers de voortgang moet borgen?
Kun je bij de inleiding van dit hoofdstuk aangeven waarom je een meerjarenplanning hebt uitgewerkt?
Hoofdstuk 8 is een feest om te lezen, omdat je zo helder onder woorden brengt hoe het proces is
verlopen, wat de opbrengst is geweest voor de school en voor jouw professionaliteit.
Tenslotte:
- vraag of de directie je onderzoek van een oordeel wil voorzien
108
- wat mij betreft kun je op de eerstvolgende leerkringbijeenkomst je presentatie houden
- bezorg mij het feedbackformulier waar ik destijds stap 1 t/m 3 op beoordeeld heb. Ik vul het dan
volledig in en teken je onderzoek af.
- neem alle feedback op in de bijlage.
- Hulde voor de kwaliteit van je onderzoek en je harde werk. Meester is trots op je ;=))
Tot ziens,
Jan Voorbij
Feedback werkgroep techniek
Hoi Kimberley,
Wat een helder en duidelijk verslag heb je gemaakt. Het ziet er prima uit! Voor de verantwoording
richting VTB zullen we hier zeker gebruik van maken.
Tevens is dit verslag een mooie leidraad om verder te gaan met de invoering van wetenschap en
techniek.
Ik ben heel blij met jouw deelname aan onze werkgroep techniek. Je hebt gelijk het initiatief
genomen en door jouw inzet en daadkracht zijn wij in deze maanden heel ver gekomen.
Het theoretisch gedeelte is nu klaar, dus we kunnen ons nu gaan toeleggen op de praktijk.
Door het voorwerk dat jij al hebt verricht ( inventariseren van benodigde en reeds aanwezige
materialen) is het ons al weer en stuk makkelijker gemaakt om nu door te gaan.
Kimberley, ik wil je heel hartelijk bedanken voor je inzet op onze school. Je enthousiasme en
gedrevenheid waren een grote stimulans voor mij en de samenwerking verliep prima.
Ik wens je heel veel succes met afstuderen. Het zou leuk zijn nog eens wat van je te horen!
Groeten en veel succes met je loopbaan,
Annet
Onderzoeksverslag: feedback en samenwerking
Een indrukwekkend geheel Kimberley, zover ik het kan overzien zijn al je denkstappen, bronnen en
bevindingen in dit verslag verwerkt. Ik heb in de bijlagen nog punten gevonden die we zelf in het
uiteindelijk Jozef beleidsplan goed kunnen opnemen.
Terugkijkend is het bijna niet te geloven wat jij in een schooljaar voor elkaar hebt gekregen met je
inzet, enthousiasme en doorzettingsvermogen. We moeten de aanvullingen van de teamleden er
nog in verwerken maar onze school heeft een beleidsplan Techniek! Tijdens de twee wekelijkse
overlegmomenten met de twee techniekcoördinatoren nam jij vaak het initiatief. In het begin
zagen we nog niet wat we het eerst moesten gaan aanpakken. Zoals je zelf al aangaf in je
onderzoeksverslag waren we erg blij dat jij de kar trok en ons hebt kunnen helpen met het
opzetten van techniekonderwijs op onze school. Alle zaken die we bespraken heb jij op schrift
gesteld, de grote lijnen werden daardoor steeds duidelijker. Informatie vanuit de cursus in Gouda
wist je ook weer te verwerken in de beleidsstukken, we konden in een snel en goed tempo alle
stappen afwerken. Er ligt niet alleen een gedegen beleidsplan op tafel maar er is het afgelopen jaar
ook een nieuwe natuur- techniekmethode aangeschaft. Alle stappen zijn door jou in werking gezet,
teamleden werden bij de diverse beslissingen betrokken en door de snelle aanschaf kunnen we
deze methode al gaan uitproberen en verder gaan met de uitwerking van het beleidsplan. Ik hoop
dat je alle opgedane ervaringen zal kunnen gebruiken Kimberley op je toekomstige school, je hebt
in ieder geval bij ons laten zien dat je over heel veel kwaliteiten beschikt. Gefeliciteerd met het
eindwerkstuk dat er nu ligt.
Groeten Marian van Schijndel.
109

Kimberley Vermeij - Onderzoeksverslag Onderneming

Diunggah oleh

Informasi Dokumen

Hak Cipta

Format Tersedia

Bagikan dokumen Ini

Bagikan atau Tanam Dokumen

Opsi Berbagi

Apakah menurut Anda dokumen ini bermanfaat?

Apakah konten ini tidak pantas?

Hak Cipta:

Format Tersedia

Kimberley Vermeij - Onderzoeksverslag Onderneming

Diunggah oleh

Hak Cipta:

Format Tersedia

De St.

Jozefschool op weg naar

1. Het onderzoeksveld in kaart

3. Keuze van onderzoeksinstrumenten

5. Betekenisverlening – resultaten en conclusies

Ik wil iedereen bedanken die mij inspiratie en vertrouwen hebben gegeven;

De St. Jozefschool heeft zicht drie achtereenvolgende jaren aangemeld om in aanmerking te

De onderzoeksvraag is dus als volgt:

De uitwerking van deze onderneming is als volgt opgebouwd:

In de hoofdstuk 1 en 2 is het portret van de school en de behoefte van de school te lezen.

1.D. het beleidsplan wordt vastgesteld.

Fragment uit: jaarplan St. Jozefschool 2009-2010

2.1 Het doel van het onderzoek

Onze onderzoeksvraag luidt als volgt:

Bronnenonderzoek, Onderzoek op de stageschool, Actie

o Wat is wetenschap en techniek?

o Wetenschap en techniek in de basisschool

o Techniekonderwijs invoeren op de St. Jozefschool

Week De te ondernemen stappen:

Sollicitatiegesprek LIO stage.

35 - grote tas met materialen + papieren doorlezen en ordenen

36 - overleg werkgroep (dinsdag 1 sept.)

37 - eerste bijeenkomst onderzoeksvaardigheden

38 - overleg werkgroep (dinsdag 15 september)

44 - overleg met begeleider op Domstad

47 - stap 4 uitwerken (start stap 5)

2.4 De competenties op startbekwaam niveau

Voor de uitwerking van de competenties verwijs ik u naar hoofdstuk 8, de meerwaarde.

o Wetenschap en techniek in de basisschool

Plenair gesprek n.a.v. 44 uitspraken over techniekonderwijs

Het doel van de enquête.

De situatie vooraf aan de enquête.

De enquête wordt uitgedeeld op…

Voor- en nadelen van een enquête.

De resultaten van de attitudemeting zullen me een antwoord geven op de volgende vraag:

3.2 Het inzetten van de onderzoeksinstrumenten

o Wetenschap en techniek in de basisschool

Je vindt het bronnenonderzoek in bijlage 2.

Wat is wetenschap en techniek?

Einddoelen VTB-school (voor de St. Jozefschool eind 2010)

Wat versta ik onder wetenschap en techniek?

4.2 Plenair gesprek

Tijdens de vergadering hebben we de visie van het team op techniekonderwijs uitgebreid

Plan van aanpak: teamvergadering 12 november 2009

De resultaten van beide metingen kun je vinden in bijlage 4.

Dimensies techniek Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

Dimensies wetenschap Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

Waarom is wetenschap en techniek in de basisschool belangrijk voor kinderen?

4.4 Onderzoek op de stageschool

Welke methode is er aangeschaft voor natuur-techniek?

Welke thema‟s komen er in de methode aan bod?

In natuniek komen de volgende thema‟s aan bod:

Hoe kan ik de leskisten Eurofysica inzetten bij deze thema‟s?

Hoe zet ik de leskisten Eurofysica in bij het werken in de werkwinkel?

5.1 Resultaten van het plenair gesprek

5.2 Resultaten van de verzamelde data

Resultaten van de attitudemeting

Dimensies techniek Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

Dimensies wetenschap Jongens Jongens Meisjes Meisjes Totaal Totaal

Resultaten van het onderzoek op de stageschool

De theoretische verdieping en de onderzoeksgegevens hebben ons als werkgroep genoeg

6.1 Consequenties verbinden

6.2 Plannen van de acties

7.1 Schooljaar 2009-2010