www.filozof.com.tr
TÜRK DIŞ
POLİTİKASI
Cophright:
Bu dökümanın tüm hakları www.filozof.com.tr’ye aittir.
Ancak bireysel kullanıma açıktır.
www.filozof.com.tr 1
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
2 www.filozof.com.tr
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
– Lozan’da Türkiye’deki yabancı okulların Türk Lozan Antlaşması’na göre, yabancı okulların öğ-
Hükümeti’nin alacağı kararlara bağlı olması karar- retimini Türk hükümeti düzenleyecek ve denetle-
laştırılmıştı. Bu okulların tüzük ve yönetmeliklerini yecekti. Bazı okullar bu kurala uymak istemedi-
Türk Hükümeti belirleyecekti. ler ve bağlı oldukları devletlerin elçileri aracılığıyla
Türk hükümetiyle görüşmek istediler. Ancak Türk
– 1926’da çıkarılan Maarif Teşkilatı Kanunu’na göre, hükümeti onlarla bu konuda görüşme yapmayı ke-
yabancı okullarda Türkçe, tarih, coğrafya, sosyo- sinlikle reddetti.
loji dersleri Türk öğretmenlerce ve Türkçe okutu-
lacaktı. Ayrıca kanuna göre bu okulların müfredatı Türk hükümeti bu tepkisiyle aşağıdakilerden
Türk Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenecek, hangisini korumaya çalışmıştır?
bu okullar Türk Hükümeti’nce denetlenecekti.
A) Yabancı okulların sayısını
yorum: Bu düzenleme ülke içindeki uygulamalarda
birlik sağlanması ve eğitim kurumlarının ulusallaştırıl- B) İnsan haklarını
ması açısından milliyetçilik ilkesi ile ilgilidir. C) Bağımsız devlet anlayışını
– Maarif Teşkilatı Kanunu’nda, yabancı okullarda, D) Yabancıların kültürlerini
öğretmenlerin dini kıyafetlerle derse girmesi, dini E) Eğitim ve öğretimde ikiliği
ayin salonlarının bulunması yasaklanmıştır.
ÇÖZÜM:
yorum: Bu düzenleme dinin eğitim kurumları üzerin-
de belirleyici olmasını engellemesi açısından laiklik il- Yabancı okullar hakkında Türk hükümetinin aldığı
kesi ile ilgilidir. karara tepki duyan Batılılar bu konuda Türkiye’ye
yönelik baskı uygulamaya kalktılar. Konuyu bir iç
– Bu karara bağlı kalmayan bazı yabancı okullar ka- sorun olarak gören Türkiye, bu konudaki görüşme
patıldı. Türkiye’de en çok yabancı okulu bulunan taleplerini reddetti. Türk hükümeti bu tepkisiyle ba-
Fransa başta olmak üzere bazı devletler elçilikleri ğımsız devlet kimliğini korumaya çalışmıştır.
aracılığıyla sorunu görüşme teklifinde bulunmuş-
larsa da, Türk Hükümeti bu durumu içişlerine mü- (Cevap C)
dahale olarak yorumladı ve bu teklifleri geri çevir-
di.
yorum: Türk devletinin bu tutumu bağımsız devlet
anlayışı doğrultusunda geliştirdiği söylenebilir.
www.filozof.com.tr 3
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
4 www.filozof.com.tr
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
www.filozof.com.tr 5
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
– Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya Türkiye’ye karşı ortaya çıkabilecek bir tehlike du-
delegeleri Atina’da bir araya gelerek Balkan rumunda, Boğazların kullanımıyla ilgili Milletler
Antantı’nı oluşturdular. Komşuları üzerinde toprak Cemiyeti ve özellikle İngiltere, Fransa, İtalya ve
iddiasında bulunan ve Nöyyi Antlaşması öncesine Japonya Türkiye’ye garanti vermiş olmalarına rağ-
dönmek isteyen Bulgaristan, Antant’a katılmamış- men bu yetersizdi.
tır.
Boğazların böyle bir statüye bağlanmış olması,
– 24 Ocak 1937’de Bulgaristan ile Yugoslavya ara- Milletler Cemiyeti güvenlik sisteminin dünyanın
sında bir anlaşmaya varılması, Antant’ın aldığı ka- çeşitli bölgelerinde tam olarak uygulanamama-
rarlar ile çelişmiştir. sı ve İtalya ile Almanya’nın dünya barışını tehdit
eden bir tutum içinde bulunmaları Türkiye’yi rahat-
– 1939’dan itibaren Balkanlarda ve dünya politika- sız ediyordu.
sında cereyan eden olaylar Balkana Antantı’na fi-
ilen son vermiştir. 1940’ta son kez toplantısını ya- Türkiye, 11 Nisan 1936 tarihinde, sözleşmeyi im-
pan Balkan Antantı, II. Dünya Savaşı yıllarında zalayan devletlere “Şartlar Değişmiştir” ilkesinden
dağılmıştır. hareketle birer nota göndererek, mevcut sözleş-
menin değiştirilmesi isteğini bildirdi.
ÖRNEK:
Boğazların statüsü ve gemilerin geçiş rejimleriy-
Türkiye Cumhuriyeti hükümetleri 1925 - 1937 yılla- le her zaman yakından ilgilenmiş olan İngiltere,
rı arasında Balkan Antantı’na ve Sadabat Paktı’na Türkiye’nin bu isteğini haklı bularak destekledi-
öncülük etmişlerdir. ğini açıkladı. Balkan Antantı Daimî Konseyi de 4
Aşağıdakilerden hangisi, bu girişimlerin amacı Mayıs 1936’da aynı yönde bir karar aldı. Daha
değildir? sonra sözleşmeyi imzalayan diğer devletlerin de
bu isteği uygun bulmaları üzerine, Boğazların du-
A) Sınırların güvenliğini sağlamak rumunun, yeniden görüşülmesi için 22 Haziran
B) Yurtta barış, dünyada barış ilkesine uymak 1936 tarihinde İsviçre’nin Montrö kentinde bir kon-
ferans düzenlendi. Yapılan görüşmelerden sonra,
C) Komşu devletlerin dostluğunu kazanmak 20 Temmuz 1936 günü, Türkiye, İngiltere, Fransa,
D) Devletlerarası güçbirliği kurmak Sovyetler Birliği, Japonya, Romanya, Bulgaristan,
E) Komşu devletler arasındaki anlaşmazlıklara Yunanistan ve Yugoslavya arasında Montrö
çözüm bulmak Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.
ÇÖZÜM:
(Cevap E)
6 www.filozof.com.tr
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
2) Türkiye’ye Boğazların her iki yanında da asker bu- – Boğazlar Komisyonu’nun kaldırılmasıyla Lozan’ın
lundurma ve askeri tesis kurma hakkı tanınmıştır. Türkiye’nin egemenlik haklarını zedeleyen bir hük-
müne son verilmiştir.
3) Ticaret gemilerinin Boğazlardan geçişi serbest bı-
rakılmıştır. – Misakımilli’nin Boğazlara yönelik kararı gerçekleş-
miştir.
4) Yabancı savaş gemilerinin Boğazlardan geçişi için
sınırlama olacaktır. – Türkiye büyük bir siyasal zafer kazanmıştır.
Boğazlarda asker bulundurulması ile Türkiye’nin
5) Karadeniz’de kıyısı olmayan devletlerin donanma- Doğu Akdeniz’deki önemi artmış, uluslararası
larına ait savaş gemileri zaman ve ağırlıkları bakı- alandaki durumu güçlenirken saygınlığı da art-
mından sınırlandırılacaktır.
www.filozof.com.tr 7
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
mıştır. Artık Milletler Cemiyeti’nin yetersiz garan- mına gelen bu uygulamaya Montrö’de son verile-
tisi yerine Türkiye kendi gücüne dayanabilmek ve rek Boğazlar’daki Türk egemenliği güçlendirilmiş-
Boğazlar üzerinde de savunmasını yapabilmek tir.
olanağına kavuşmuştur.
(Cevap E)
– 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması’ndan beri süre-
ÖRNEK:
gelen Boğazlar Sorunu çözümlenmiştir.
Sovyet Rusya;
ÖRNEK:
A) Lozan’da kaybettiği hakları geri almaya
Lozan Antlaşması’nda Boğazların yönetimi, ayrı B) Akdeniz yolu üzerindeki engelleri ortadan kal-
bir bütçesi olan ve Türkiye temsilcisinin başkanlık dırmaya
ettiği Boğazlar Komisyonu’na verilmiş; ancak daha
sonra Montrö Boğazlar Sözleşmesi’yle Boğazlar C) Türkiye’nin güçlenmesini önlemeye
Komisyonu, bu görevini Türkiye Cumhuriyeti’ne D) II. Dünya Savaşı’nda bozulan Avrupa güç den-
bırakmıştır. gesini yeniden kurmaya
Bu durum aşağıdakilerden hangisinin bir gös- E) Türkiye’yi kendi rejimi içine almaya
tergesidir? ÇÖZÜM:
8 www.filozof.com.tr
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
– İran’ın başkenti Tahran’da Sadabat Saray’ında ya- Milletler Cemiyeti gözetimi altında yapılan halk
pılan antlaşmayla kurulan pakt, üye devletlerden oylaması sonucunda Hatay’da bağımsız bir dev-
birinin saldırıya uğraması durumunda diğerlerinin let kuruldu. (2 Eylül 1938). İlk Cumhurbaşkanlığını
de saldırıya uğramış sayılması esası üzerinde ku- Tayfur Sökmen, başbakanlığını ise Abdurrahman
ruldu ve ortak savunmayı öngörüyordu. Melek’in yaptığı bağımsız Hatay Devleti, Atatürk’ün
ölümünden sonra 30 Haziran 1939’da Türkiye’ye
– Türkiye ile arasındaki Hatay sorunu nedeniyle katılma kararı aldı. Böylece Misak-ı Milli’ye uygun
Suriye bu pakta üye olmamıştır. bir gelişme daha kaybedilmiş oldu.
– Sadabat Paktı, Balkan Antantı’ndan farklı olarak – Ömrünün son günlerini Hatay Sorunu’na ayı-
yayılmacılığa karşı caydırıcı bir unsur oluşturmuş- ran Atatürk, üstün diplomasisi sayesinde sorunu
tur. Türkiye lehine çözerek savaşsız yollardan burayı
anavatana katmıştır. Ne var ki Hatay’ın anavatana
Türkiye Sadabat Paktı’nın kurulmasına ön- katılışını göremeden ölmüştür.
cülük yapmakla:
– Fransa, II. Dünya Savaşı’nın başlaması tehlikesi
karşısında Hatay’ın Türkiye’ye katılışına sese çı-
1. Doğu ve batı sınırlarının güvenliğini sağlamış. karamamıştır. Gerçekten de bu olaydan kısa bir
2. Bölgesel barış yoluyla dünya barışına katkıda bu- süre sonra II. Dünya Savaşı patlak vermiştir.
lunmuş. Hatay’ın anavatana katılmasında nüfus yapısı,
3. Uluslararası alanda etkinlik kazanmıştır. Türk dış politikasının kararlı ve güven verici özelli-
ği ile yaklaşan Dünya Savaşı nedeniyle Fransa’nın
ÖRNEK: Hatay için yeni bir savaşı göze alamayışının da
büyük etkisi vardır.
Atatürk “Dünya milletlerinin saadetine çalışmak, di-
ğer bir yoldan kendi huzur ve saadetini temine çalış-
mak demektir. En uzakta zannettiğimiz bir hadisenin
bize bir gün temas etmeyeceğini bilemeyiz.” demiştir. ÖRNEK:
(Cevap D) (Cevap E)
www.filozof.com.tr 9
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
– Orta ve Doğu Avrupa’da; Letonya, Estonya, – İngiltere ve Fransa, Sovyetler ile Almanya arasın-
Litvanya, Finlandiya, Macaristan, Polonya, daki yakınlaşmayı tehlike olarak görmüşler ve bu-
Çekoslovakya ve Yugoslavya gibi devletler kurul- nun için sadece Almanya’ya savaş ilan etmişlerdir.
du. (3 Eylül 1939)
10 www.filozof.com.tr
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
bi; Polonya’nın işgaline karşı İngiltere ve Fransa’da cek gibi hazırlık yapmış ve savaşın dışında kala-
uyanacak tepkinin bir bölümünü Rusya’nın üzeri- bilmek için dikkatli bir politika izlemiştir.
ne çekmektir.
– Genel seferberlik nedeniyle 1939 - 1945 yılları
– Almanya ve İtalya’nın yanında savaşa giren arasında üretim tamamen durmuş, ekonomi felç
Japonların Pearl Harbour’daki Amerikan üslerine olmuştur. Aynı zamanda bu yıllar Türkiye’nin nüfus
Saldırmaları üzerine İngiltere’nin yanında savaşa artış oranının da en az olduğu dönem olmuştur.
giren ABD ve ortağı İngiltere, Japonya’ya savaş
ilan etmişlerdir (14 Ağustos 1942). – 1941 yılında Almanya ile Türkiye arasında saldır-
mazlık paktı imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre
Almanya Türkiye’ye saldırmama garantisi vere-
Savaşın Sona Ermesi cek, Türkiye de tarafsız kalacaktı.
www.filozof.com.tr 11
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
İngiltere, ABD ve Sovyetler Birliği’nin katılımıy- – Sömürgecilik sona ermeye başlamış Asya ve
la 1943 yılında yapılan Tahran Konferansı’nda, Afrika’daki sömürgelerin pek çoğu bağımsızlık-
Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’na katılması konu- larını kazanmışlardır. (Hindistan, Mısır, Pakistan,
sunda karar alınmış ve bu kararın Türkiye’ye bildi- Cezayir, Tunus, Libya, Fas).
rilmesi için İsmet İnönü Kahire’ye davet edilmiştir.
– Almanya, Doğu - Batı olmak üzere ikiye ayrılmış-
İsmet İnönü, Kahire’ye kararın bildirilmesini kabul tır.
etmek için değil, bu kararı taraflarla serbestçe tar-
tışmak ve görüşmek için gideceğini söylemiştir. NOT:
İsmet İnönü’nün yalnızca bu tutumuna daya- Bu iki Alman devleti 1990 yılında tekrar birleşmiş-
narak, tir.
12 www.filozof.com.tr
KPSS GENEL KÜLTÜR: Tarih
NOT:
www.filozof.com.tr 13