Anda di halaman 1dari 26
DIGESTO,—LIURO Wi THULO xIm1 8. Mavmioranvs (1) Hbro IL. de Poonis.— Sona: tus conmudis no quisguam corum, « quibus quid G) aco peterur, alia instromenta ddlator! coge furore, quam qua ad cam cauaam portineres, ox qua a6 deferre profescus esset. 4. Usrtanus libro IV. ad Bdiclum.—Practor ait) ARGENTARIAB MENSAN EXBUCITORES RATIO- Neu, QUAB aD 6 PARTLOW? (3), EDANT aDIECTO Dip Br coNsuuE. § 1—-Haius Edicti ratio acquissime ost; nam quam singulorum rationes argentarii-conficiant, ‘Sequim fait, quod mot causa eonfecit (4), meus quodammodo instrumentum mihi edi. 2,Sed of filinsfumilias continetur his verbis, ut'vel ipso cogatur edero; an et pater, quaeritar. Labeo seribit patrem non'cogendum, nisi sciente ‘eo argentaria oxercetur; sed recte’Sabinus r0- spondst, tume 1d admitiendur, quum patel quae- stum refert. § 8.—Bed si servus argentariam faciat—potest eahm—aiguidom voluntato domi! fcert, compel Tendumt dominum edere ac perinde in cum dum este (5) iudicium, ac si ipse fecisset; sod inseio domino focit, satis esse dominum’ turar eas 40 Fationes non habere. Si servus peculiarent faciat argentariam, dominas de peculto, vel dein rom verso tenotur; sed si dominus habef rationes, nee edit, in solidum tonetur (6). § 4.—Etiam is, qui desiit argentariam facere, ad editionem compellitur. 'b.—Sed Ibi quis compellitur edere, ubi argen- ‘tariam oxcrouit; et (7) hoc est eonstitutum. Quod si iustrumentum atgentariae in alia provincia habeat, in alia administraverit, ibi puto cogen- dum edere, ubi argentariam exercuit; hoe enim primum deliquit, quod alio instrumentum trans- fulit. Quodsi in’ alio loco argontariam exercet, alibi autem ad editionem compelletar, minime hoe facere cogitur, nisi descriptum velis, ubi de ca oagitur, cum Ubi dare, tuis videlies sam- busy Pauius libro UT. ad Edictum.—spatiamque ad perferendas (9) eas tribuendum est. 6. Uxrranus libro IV. ad dictum. —8i quis ox argentariis, ut plerique corum, in villa habeat instrumentim, Yol i horreo, ‘aut ad locum te perducet, aut descriptas rationos dabi §1.—Cogentar et suecessores argentarii ed re rationes. Quodsl plures sunt heredes, et unus habeat, solus ad oditionem compelletur; sod si omnes habeant, et umus ediderit (10), omnes ad editionem compellendi sunt. Quid enim, st humi- 3 Ren fe (nnd tn ci, Ppa elcomveheetor LSE eee rn 2 Saree eee en laid a nent oun aegentartam facere, anaden ofroe wa B. Maynictano; De las Penas, libro If—Deter- min6 ol Senado, que ninguno de aquelios de quic- nes se pidiese algo para el fisco, esté obligado & exbibif al delator olzosinetruméatos que fos que pertenecieran 4 la causa por Is que hubiese ma- hiifestado que donunciaba. 4. Unerano; Comentarios al Hidicto, Woro IV.— Diegel Freon: slop drectores de Bancoo 20 cambio vexhiban la ewenta que les pertenece, con expre> *elou de dia 7 Conse '§ 1.—Justisima es la razim de este Edicto; por- que como quiera que los carabistas formen’ las cuentas do cada cual, fué justo que se me oxhiba 1 instrumento, en eierto modo mio, que wno for- m6 por mi cause, '2.--Pero también osté comprendido el hijo de familia en estas palabras, de suerte que también Gl sca obligado & exhibir; pero gy el padre? so pro- gunta, Labeon eseribe que no debe obligarse al Padre, eaivo si, sabiéndolo 61, e ejerciera el oficio, Ge cambista; pero Sabino respondié acertadamen- to, que esto 86 ha de admitir cuando al padre co- rresponde la gananeia, .—Pero al un esciavo hiciera de cambista,— como puede —ysi Io hubiere sido con benoplacito de su Sefior, ol vefior ha de ser eompelido 4 exhi- biry contra él soha dedarla aceién, exactamente como si él micmo le hubiese sida; pero silo fus ig- nordndolo su sefior, es bastante que el sefor jure que él no tieno aquelias cuentas. Bi el esclavo hi- ciere de cambiste con su peculio, su sefior ests, obligado por la accién de peeulio, 6 de lo que se convirlio en sa provecho; poro si el sefor tiene lag cuentas y no las presenta, queda obligado so- Tidariamente. § 4.—También ol que dejo de hacer de cambis- ta'es compelido & Ia exhibicion. § Be Pero ousiguiora es compelide & exhitir alll donde ejoreié de eambista; ¥ aus este ordena- do, Mas si tuviers en una provincia los documen- tos de cambista, y en otra hubiers, administrado, oping quo sete he do obligar é exhibir alli donde tforcid de cambio; porgue fel primeramente cn esto, cn quo trasladé 4 otra parte 1a documen- tacién. Pero ai ejerce de eambista en un lugar, y 40 le compeliose & le exhibicidn en otro, de ningin modo ests obligado & hacer esto, salvo si a ras que, alli donde se trata del asunto, to diera ‘una copia, por suyuesto, & expensas buyass 5, Pavio; Comentarios al Edicto, tibro UL—y he de concederse tiempo para Hevarlas, 6. Urano; Comentarios al Edicto, libro TV.— Singin cambiste tuviere, como le mayor parte de ellos, la documentacién on su ensa de campo, Genel almacén, 6 te llevard 4 aquel lugar, 6t8 dard copiadas lds cucnta: ds Tambidn os encosoves dal cambista sertn obligados é exhibir las cuentas. Mas si gon muchos los herederos, y uno las taviera, s6lo él seré com- pelido & la exbibiclon; pero si las tnvieran todos, y-solo uno Jas hubiere presentado, todos han de eitur,(omitiondo Sed_odere) bl argentarlam exe uf bad hae ot Statteatony Puig lity dan Zot ct} REIGNS oenaay, ot om lis et deploratus unus edidit, ut dubitare quis werito de fide editionis posit? Ut igitur com- parari rationes possint, etiam ceteri edere debent, aut corte unins editioni subseribere. Hoc idem erit, et si plures fuerint argentarii, » quibus edi- tio desideratur; nam otsi plures tutores tutelam administraverunt simul, aut omnes edere debent, aut wnius editioni subscribere. § 2.—Exigitur autem ab adverserio argentarit iusturandom, non calumniae causa postulare edi ‘sibi; ne forte vel supervacuas rationes, vel qu hhabet, edi sib! postulet vexandi argentaril caus § 8-—Rationem autem esse Labeo ait, ultro ci tro dandi, aceipiendi, eredendi, obligandi, solven- Gi sni causa negotiationem; nec wllam rationem nuda duntaxat solutione debiti incipere, nec, si plgnus acceperit aut mandatam, compellendum edere; hoe onim extra rationem esse. Sed et quod. solvi constitnit, argenterius edere debet; nam et hoe ex argentarin venit. § 4—Rx hoe Edicto in id, quod interfuit, actio ‘competit, '§ b.—Unde apparet, ita demum tenere hoc E ett, ai ad eum pertineat. Pertinere autem vir dotur ad mae ratio, si modo eam tractaveris (1) ‘me mandante; sed si procurator meus absente mi mandaverit, aa mihi edenda sit, quadi ad mo per- Hneat? et magis ost, ut odatur. Procuratort quo- que meo edendam rationem, quai mecum habet, on dubito, quasi ad cum portineat, ot eauturam de rato, si mandatum ei non sit. 6.—Si initiwn tabularum habet diem (2), in quibus Titii ratio seripta est, postmodum mea si- ne die et consule, etiam mihi edendus est dies et consul; communis enim omnis rationis est prac- positio diet et consulis. § 7—Edi (8) autem ost vel dictare, vel trade- ro libellum, vel codicem proferre. '§ 8.—Praetor alt: ARGRNTARIO mIVE, QUI ITH- RUM BDI FOSTULABIT (4), CAUSA COGNITA EDT 0. § 9.—Prohibet argentario edi illa ratione, quod ctiam ipse instractus esse potest instramento Sane professionis; et absurdum est, quum ipse in en sit causa, ul edere debeat, ipsum petere, at edatur ej. An nec heredi argentarii edi ratio de- beat, videndum. Et siquidem instramentum a gentariac ad eum pervenit, non debet oi edi, Minus, edenda est ex causa; nam ot ipsl argent vio ex causa ratio edenda est, si naufragio, vel ruina, vel incendio, vel alio stmili casu rationes perdidisse probet, aut in longinquo habere, vel ti trans mare. § 10.—Nec iterum postulanti edi Practor iubet, niai ex causa, (5) RS ote tag no 2 stn we, ej tambien ta anade tat “7 7 omtiemeniey DIGESTO.—LIBRO Mi: TITULO IIT for competidos @ 1a exhibieign. Mas qué se dir, Silas exhibié uno tan humilde é infeliz, que con rogén pueda alguion dudar de in fe de Te exhibi- cidn? En este caso, para que puedan compararse Ins cucntas, deben’exhibirias también los demas, 6 ciortamente suscribir le exhibicién de aquel solo. Bsto mismo seré, tambien ai hubieren sido muchos los combistas de quienes se desea a exhi- bieién; porque también cuando muchos tutores ‘administraron juntamente la tutela, 6 todos de- beuerhibiz, 6 suscribir la exhibicidn de uno solo. '§ 2.—Mas exijess del edversario del cambista juramento, de que no pide por causa de calumnia que so le exhiba; para que no pida acaso que sele exhiban 6 cuentas indtiles, 6 las que tiene, con al objoto de molestar al cambista. § 3.—Mas dice Labeon, que la cuenta negociacién de Jo que por una y otra parte de dar, recibir, prestar'y obligar por eamsa de pa- gar lo suyo; y que ninguna cuenta empieza solo Ja nulla paga de to debido, nid nadie so ba ‘compeler & manifestarei hubjere reeibide pren- da 6 mandato; porque esto cae fuera de le cuenta. Pero debe el cambista exhibir también lo que es: tablecié que so pague; porque tambien esto pro: viene del oficio de cambista. § 4.—En virtad de este Edicto compete accion por lo que interes. f BaBe donde aparece, que tan solo oblige es te Edicto, ei & alguien le correspondicrais cuenta. ‘Mas pareee que {a cuenta me pertenece, si la hu. Dieres formado mandéndotelo yo; pero si, auson- teyo, te lo hubiere mandado mi procurador, caca- so se'me ha de exhibir 4 mt, como si & mi me per- teneciora? y més razon hey pars quese me exhiba. Nodudo que tambien 4 mi procurador se le ha d exhtbir Ih euenta que tiene conmigo, como ai & él le pertencciera, y quoha de dat caucion de ‘eablOn, si no tuviere mandato, §,8-—Siel prinspio dol libro, on quo eats oxcri tale cuenta de Ticto, tiene el dia, hallandose des- ‘sin dia ni Consul, también se me han ‘el dia ¥ el Consul; porque os comin & foaas las cucntad in precedent eonatgnacion de a y de Consul. }.“Pero eer producido os, édictar, 6 entregar 1 libolo, 6 presentar ¢} libro'de euenias. §8.—Dico ol Protor: «Con conocimiento de causa, smandaré que se haga exhibicidn al cambista od >aquel quopidierequo se exhibapor segunda vex>. '§ 9—Prohibe que se haga exhibicién de una guenta al eambista, porque también él puede instruido por los documentos de su profesisn; y 0s ‘absurdo, que cunndo él esté en el caso de que de: ba exhibit, pida quo se ie exhiba & él. ¥ ha do verse, si tampoco al heredero de un cambista se le debs oxhibir uns cuenta. Y si Is documentacion del cambio fué 4 su poder, no debe bacérscle 1a exhibieién, pero sino, ha de exhibirsele In cuenta, habiondo causa; porque también al mismo cam: Dista se le ba de exhibir una cuenta, hablendo cause, como si probare que perdié las cuentas en anufragio, 6 raina, 6 incendio, 6 por otro acciden- tesemojante, 6 que Ins tiene en lugar muy lajano, ‘por ejemplo, al otro lado del mu § 10.—Y tempoco manda el Protor que sohaga segunda vez exhibicién al que la pide, sino me- disndo causa, ne IGESTO.—LiBRO Ut FTULO xT 7. Uxeraxos libro IIT. ad Edictum.— veluti si peragre habore, quod primum editum est, docest, Pelwainus plene editum, vel eas ratfones, quas qeidimafore, non vero negligentia perdiderit; nama Sieo casu aiisit, cui iguoscl debeat, ex integro feat tubebit § 1-—Haoe vox siterums duas res significat; alteram, qua demonstraretar tempus secundum, quod Graect teizecev [6 ‘ dicunt, alteram, Gass fad insequentia quoque tempora’pertinet, Aine gracce dicitur nid /rureus). Quod ita ace; Hitare quoties opus erit; nam potest fier, ut Piitam idl rationem quis perdiderit, ut ‘vorbum ‘Siterum> pro ceaepits accipiatur. 8. Uxrranus libro IV. ad Hdictum.— Ubi exi- gitur argentarius rationes edere, tune punitar, quam dolo malo non exhibet; s¢d eulpam non Pracstabit, nisi dolo (1) proximam. Dolo malo au- fem non edit et qui malitiose edidit, et qui in to- tum non edit. g.1.—Is autom, qui in hoe Biletum insidit {4 Resiat, quod intorfuit nen rationes edi, quum Recernefetur a Practoro, non quod hoe saterest, et ideo cet intoresso desaise, Yel minors, val ple. fl interease cvepi, locum actio non habebit, ne- {ue augmenium, neque deminudionem (9) 9, Pautus libro IIL. ad Fdictum— Qasedam sunt personac, quas rationes nobis edere oportet; nee taimen a Praetore per hoe Edictum compel- Tuntar; veluti quam procurator res rationesve noatras administravit, non cogitur a Praetore per motum in faetum actionis rationes edere; scilicot quia {d consoqul possumus per mandati actionem. Et quum dolo malo soclus negotia gossit, Practor per hane clausulam non intervenit; est ¢nim pro Socio actio. Sed nec tutorem cogit Praetor pupil- loedere rationes, sed indlelo tutelne volet eogt ore. § 1.—Nihil interest, si succossores, aut, pat ‘ut dominus argentariisiusdem fuerunt profes sionis, quia, quum in locum ot in ins guecedant argentanil, partibus efus fungi debent. Is autem, cui argentarius rationes suas legavit, non videbs tur continer!, quia iuris successor hls vorbis si gnifeatur non magis, quam si el vivas eas donas- Bet. Sod nee heros tongbitur, gum noe poseideat, nec dolo malo tecerit. Sod si el, antequam eas lo- gatarlo traderet, renuntiatum (8) fuerit, ne ante eas tradat, tenebitur, quasi dolo fecorit, Item an- tequam eas trattat, tenebitur (4). Quodsl alll do- Jo (©) focorit, causa cognita logatarius cogendus est edere, § 2.—Numularios quoque non esse iniquum eo- gi rationes edere, Pomponius scribit, quia et hi {malaria a pat, me aY"Angitcitum neque ad deminationen, Ht 278 7. Une1axo; Comentarios al Rdicto, libro ITL— como si probare que tiene lejoe lo qué Ia primera, ver se le exhibio, 6 que se le exhibid incompleta- mente, 6 s¢ reliriese 4 aquellas cuentas que hu- biere perdido por fuerza mayor, no ciertamento por negiigenetn; porque si las pérdio por un acei- jente que ac le doba perdonar, mandaré que do muevo se Je exhiban, § 1—Esta frase «de nuevo significa dos cosas; Ja‘una, con la que se demostraria el tiempo gundo, que dicen los griegos teérapov /segundo| ¥ In otra, que pertenece también & tiempos subsi- Euientes, que en griego se dice xikv (reiterada- ‘nente}. Lo que se entionde asi, cuantas veces fue- Fe nocesario; porque puede suceder, que alguno hubiere perdido Is cuenta exhibida & él dos veces, de suerte que se entiendala frase «de nuevo> por emuchas e003. 8. Useraxo; Comentarios al Edicto, libro 1V.— Cuando se exigo al eambista que oxhiba lag cuen- ts, solo se Je enstiga cnando no las exhibe por dolo male; pero no prestaré culpa, sino la proxi. ma al dolo. Mas no exhibo por dolo malo, asi el que exhibid maliciosamente, como el queno ex- hibié por completo. ‘1-—Pero él que incurre en este Edicto, queda obligade al tanto que me interes que se exhil ran as cuentas, cuando se doterminase por 6l Pre- or, no 4 lo que hoy me importa; y por tanto, aun cuando haya dejado de importarme, 6 hubiere co- menzado 4 interesarme menos 6 més, la accion no tendra lugar, ni aumento, ni disminucisn. 8, Pavt0; Comentarioval Rilicto, libro IIL.—Huy clortas personas que conviene que nos exhiban Tas cuentas; poro que, sin embargo, no son com pelidas por el Pretor en virtud de esto Edictos por Bjemploy cuando un procurador administré nues- has Conas 6 caentas, ao e8 obligado por el Pretor por medio del tomor & la nesion del hecho & pre- Sencar las eucntas; 4 saber, porque podemos eon seguir esto por la accion de mandate. Y cuando on dolo malo el socio administrd los negocios, el Pretor no interviene por esta clausula; porgus haya acign do sociedad, Me nt aun a datot Ie oblige el Pretor a presentar s) pupilo las cuen- tas, sino que suele’ ser obligado 4 oxhibirlaa on el juleio de tutela, 'f L-cNada importa, si los sucesores, 6 el pa- are, 6 ¢lsefior del cambista fueron de a mistaa profesibn, porque como suceden en el lugar y en BTdereeho del cambista, deben cjercer sus veces, Masino parecer que esth comprendido aguel & ‘auion el’cambista loge. sus cuentas, porque con Getas palabras ve significn el sucesor del derecho, Yo mismo que si seins hubiese donado eh vida’ Pero niaun elheredero estarkobligedo, cuando ni Tesposea, ai hubiere obrado.con dofo malo. Pero si, amtesquo las entregara allegatario, se le hubiere Rotifieudo que no las eutregnte aun, quedard obli endo como si hubiere obrado con dolo. ‘También Seana oli dehubiere () denonelatum, Hal. {@ Nem“teoebltur, ome Baal, teverta nat, au numularii, siout argentarii, rationes conficiunt, quia et accipiunt pecuniam, et erogant per par- tes, quarum probatio scriptura codieibusque ¢0- yam maximg continetar; et frequentissime ad f- jem eorum decurritur. § 8.—Coteram omnibus postulantibus et juran- tidus, non calumniae cause petere, rationes, quae ad ge pertineant, edi iubet. '§4—-Ad nos calm pertinet non tantum, quum pai contraximus, vol ouccessimus ei, qui contra- Xit, ged otiam, sis, qui in nostra potestate est, contraxit. 10. Gaius libro I. ad Raictum provinciale.. Argentarius rationes edero iubetur, nec interest, cum ipso argentario controversia ‘sit, an cam alio, § 1.—Ideo autem argentarios tantum, neque alios alos absimiles fis edere rationes cogit, quia officium eorum atque Lae publica ha- bet (1) causem; of haod prineipalis eoram opera est, ut actus sui rationds ciligenter eonfeiant. § 2.—Fai autem ratio ita intelligitur, sie ca- pito edatur—nam ratio, ni @) inspiciatur, intelli non potent; seilieh ut non tatum eulque co: {icom vatlonum totasque membrenas inspiciendi describendique porestas fiat, sed ut ea sola. pars rationum, quse ad instrueadum aliquem perti- noat, inspiciatur ot doseribatar. § 5—Quum autem in id actio compotit, quanti agentia intersit oditus sibi rationes esse, evenict, us, sive quis condemmnatus sit, sive quod potierit, nom obtiauerit e0, quod non habuerit rationes, ex Guibus causamn euam tueri possit, id ipsum, quod ita pordiderit, hae actione consoquatur. Sod an hoc procedat, videamus. Nam si apud hune udi- com, qui inter eum et argentarium indieat, po- test’ probare, 60 illo indicio, quo vietas est, vin- cere potuises, poterit ot tung probare; et si non probabit, aut probantem iudex mon curabit, de ‘ipso, aut de iudieo quer! debot. Sed non ite ‘sty eri enim potest, ut nunc rationes vel ipso edente, vel alio mode nactus, aut aliis instrumen- tis vel’ testibus, guibus filo’ tempore aliqua ex Cause Ul non poLuit, possit probare, potuisse se ‘incere; sic enim et de cautione surrepte aut cor- Tupte competit condictio ot damn Infuriae (8) ketlo, quia quod ante non potuimus intercepta eautione probare, ct ob id amisimus, hoe nune allie intrumentio out testibus, quibas tum uti non potuimaus, probare possums, 1. Monzermvs Woro IIL. (4) Regularur. — Exempla inetrumentorum etiam sine subseriptio- no edentis edi posse recoptum est. 42. CaniistRavus libro I. Idieti Monitorié.— Feminae remotae videntur ab officio argentarii, quum ca opere virilis sit, (0) Hol yrectits correceion enol FL, sepin Br; habent, 13) capita, tmertan Mat. Vlg; Inciplatur otros en Za, yrque también estos cam- ., hacen cuentas, puesto que también Teciben dinero, y lo distribuyen por aries, curs prueba so contiene prineipalmente en la escritura y en los libros de ellos; y muy fre- eugntemente se recurre 4 la fe de éatoa. § 8.—Ademés de esto, manda que 4 todoslosque 48 pidan y Jaren no podirias por eanan do calom- alg, ge axhiban lea cuentas aue lea perionescen. Porque & nosotros nos pertenece, no 6010 cuando nosotros mismos contratamos 6 sucedimos al que contraté, sino tambien enando contraté el que esta en nuestra potestad. 10. Gavo; Comentarios ai Haicto provincial, li- bro I—Se manda que el cambista exhiba las cues tas, ¥ no importa quo la controversia sea con él mismo cambista, 6 con otro. §. 1.—Mas obliga tan s6lo 4 los cambistas, y no algunos otros desomejantes & estos, & exhibir las cuentas, porque el offelo y ministerio de ellos tione algo de la cause publica; y su principal oi dado es esto, formalizar con diligencia las euen- tas de su oficio. '€. 2.—Per0 so entiendo que se oxhibe une euen- ta, si ve exhibe desde su prineipio,—porque cuenta, sino se inspeceionara desde el princi no puede entenderse—ipero, por supuesio,sin au se dé a cada cual facultad para inspeceionar y co- iar todo el libro de las cuentas y todas las hoja Sino para que se examino 7 copie aquella sols pai te de las cuenine, que corresponda para que guien so inatruya. : '§ 3—Mas cuando compete accién por tanto cuanto interesare al actor que se le hubieren ex- hibido las cuontas, sucederd quo, tanto si alguno hnubiere sido condenado, como si no hubiere obte- do lo que hubiere pedido, porque no hubiero te- nido Jas enontas con las que podia defender su causa, consiga por este accion lo mismo que de tal modo hubiere perdido. Pero veamos, si esto sea procedente. Porque si ante aquel juez, que Juzga entre él y el cambista, puede probar que ‘1 pudo vencer en aguel juicio en que fue venci- do, también lo podra probar entonces; y si no lo probare, 6 si, probandolo, el juez no lo estimare, Gebe guojarse do st mismo, 6 del juez. Pero no 65 asi porque puedo euceder, quo, hablende conse, guido shora'las cuentas, 6 porque aquel mismo Jas oxhiba, 6 de otro médo, puede prober, 6 eon otros instramentos, 6 con testigos de que en aquel tiempo no pudo valerse por alguna causa, que él hubiese podido veneer; pues de este modo le com- pete In condieeion ore ‘ecaucion burtada 6 falsi- jeada, y 1a accion de injurin hecha con dafio, por- gue lo que antes no pudimos probar, intereeptada, Ia caucién, y por ello perdimos, poderos probarlo ahora con’ otros instrumentos 6 testigos, de que entonces no pudimos valernos. 11, Mopestnxo; Reglas, libro IH.—Esth admiti- do, que los ejemplares de los instramentos pueden ser exhibidos aun sin Ia firma del que los exhibe. 12, Cattemeato; Del Edicto Monitorio,tibro .— ‘A las mujeres se las repute oxclaidas del oftcio de cambiste, porque este offeio es de hombres. Afar, J opin Br. @ Bem! pIgNeTo.~—L1BR0 U1: TITULO XIV 18, Useianus libro IV. ad Edictum.— Hace actio neque post annum, neque in heredem, nisi aetsuo facto dabitur; heredi autem dabitar. TIT. xIV pe PacTis (Cf (ol. IE.8) |. Uneranus libro IV. ad _Hdichum. — Huins Edict aequitas naturalis est. Quid enim tam con- Beteme fides humane, quam et, quae inter 0s jerunt, servare? Pierre acum aatem & pactione dieitur; inde otiam pacis nomen appellatum est, Z '§ 2. kt est pactio duorum pluciumvo in idem plaeifam consensus. § 3. Conventionis verbum generale est ud o- mala pertinens, 46 quibus nogotit contrahendi transigendique cats consentiunt, qui inter se agunty nam sicuti convenire tieuntur, qui ex di- vervis Tocis in unum locum colliguntur ot veniunt, ita etqui ex diversis anim! motibus in unam con” fentiunt, id est, in unam sontentian decurrunt, ‘Adeo autem cor'ventionis nomen generale ext, ut eleganter dicat Pedius, nulluin esse coniractim, hullam obligationem, quae non haboat in se 0 yentionem, sive ze, sive verbis flat; nam oto pulatio, quae verbis fit, nisi habeat consensum, Bulla est. § 4—Sed conventionam pleraeque in aliud no- men transeunt, velati in emtionem, in locationem, in plgnus, vel in stipulationem. 2. PauLus libro IIT, ad Kdictum.— Labeo sit, convenire posse vel re, vel per epistolam, vel per nuntium; inter absentes quoque posse. Sed etiam tacite (1) consensu convenire intelligitur. § 1,—Et ideo si debitori meo reddiderim cau- tionem, videtur inter nos convenisse, ne peterem; profutiramque 6! conventionis exceptionem pla: cuit. 8. Mopasrrxus libro IM, Regularum.— Post quam pignus vero debitori reddatur (2), si pe- cunia solute non fucrit, debitum peti posse du- ‘vlum non est, nisi specialiter contrarium actum esse probetur. 4. Pavuus libro IIL. ad Edictum.— Item, quia conventiones etiam tacite valent, placet in’ urba- alg habitationibus locandis (8) invecta (4) illata pignori esse Iocatori, etiamst nihil nominatim eonvenerit. 1.—Secuhdum hace ot matus pacisel potest. —Huius rel argumentum etism stipulatio dotis causa facta est—nam ante nuptine male pe- titar—quast si hoc expressum fuisset; et nuptiis non secutis ipso jure evanescit stipnlatio. (¥ 3.) Idem Tuliano placet. §3.—Ex facto etiam consultus (6), quum con- Hat. Val, fact ‘Pout pigaus ver® debitors eddttum, Hal. bE 25 18, Unr1ano; Comentarios al Edicto, libro TV. a accion no se dara ni despues del afio, ni ‘contra el heredero, sino por hecho suyo; pero se dard al heredero. THTULO XIV DE LOS PACTOR 1¥ease Cbd. 1125) 1, ULPIANo; Comentarios al Hdicto, tibro IV.— Eg natural ia cquidnd de este Paicto. Porque gqueé cosa hay tan conforme dla fe humana, como Sum- plir los hombres lo que entre st pactaror § 1—Mas dlease pacto, de paccién de donde también so apellids 61 nombre de pax 2.—¥ c& pacto el consentimiento do dos 6 mas sobre'una mitme cosa convenida. 3.—La palabra convenciOn ee genériea, per- tonveiendo & todo aquello sobre que pare celebrar 6 transigir un negocio consienten fos que entre sto fratan; porque ast como se dice gue convie; don los que de diversos puntos se reauen ¥ van & un misiio lugar, ast tambien lox que por diversos Movimlentos dol éaimo congionten en na misran cotn, esto e, se encaminan & un mismo parecer. Mas de tal modo es genérica la palabra conven- cién, que, come diseretamente dico Pedio, no hay ningn edntrato, ninguna obligacién, que en st no contenga convencién, yase haga de obra, yade pa- Jabra; porque aun Ta estipulacion, que se hace de palabra, ev nula, sl no tuviera el consentimiento. '§ 4—Pero In mayor parte de las convenciones rotiben otro nombre, como el de compra, arron- Gamiento, prenda, 6 estipulacién. 2. PAavto; Comentarios al Bidicto, libro IIL.— DiveLabeon, que so puede convenir 6 con 18 cosa, 6 por carta,'s por tensajero; también se pued entre ausentes, Pero tambien se entionde gue s conviene tdeitamonte con el consentimiento '§ 1--¥ por tanto, oi 4 un deudor mio hubiere yoidevuaith in cansin, ne entiendoborae com. Yenido entre nosotros, que yo mo pediria; ¥ eo e3- Yablecto que le debs aprovechar fa excepeién de Ia convencién. 8. Mopesrino; Reglas, tibro II7.—Mas después que se devolviere al deudor la prenda, i no 80 bubiore pagado el dinero, no hay duda de que puede pedirse Ia deuda,, salvo si se probare quo ‘especialmente so traté 10 contrario. 4, Pavio; Comentarios at Bdicto, ro HI— ‘almente, como también valen las convenciones tHeitas, 66 establoce que on los arrendamientos de habitaciones urbanas las cosas Ievadas introdu- cidas en cllas sirvan do prenda al arrendador, ‘aungue nada se hubjere conventdo expresamente. § 1.—Segiin esto, también elmudo puede pactar. § 2-—Tainblon ef prucba do eto 1a entipulacion hecha por causa del dote—porque antes de las nup- cian se pide indebidamente—como si esto 60 hu- Diese expresado; y no habiendose verificedo las ‘nupetes, por el mismo derecho se desvanece la es- tipulactén. (§ 8.] Lo mismo parece bien & Jullano. ‘8—Consultado también sobre el hecho de ha- 8 seers 7 BEET sc ttn etc pt et m6 venisset, ut, donee usurae solverentur, sors non peteretur, ot stipulatio pure concepta fuisset, onditioném snesse stipulation, atque si hoe ex: pressum fuisset. 6. Unpranus libro IV, ad Ndictum, —Conven- tionum autem tres sunt especies; aut enim ex pu- Diiea causa flunt, aut ex privata; privata aut le- gitima, aut inris gentium. Publica conventio est, quae fi per pacem (1), quoties inter se duces belll quaedam paciscuntur. 8, Pavius Hbro LIL. ad Hdictum.—Legitime couventio est, quae lege aliqua confirmatur; et ideo interdum ex pacto actio nascitur vel tolli- tur, quoties Lege vel Senatusconsuito adiuvatur. 7, Unesaxus tibro 1¥. ad Bdict:sin.—Toris gon- tium conventiones quaedam actiones pariunt, quaedam exceptiones. '§ 1.—Quac pariunt actiones, in suo nomine non stant, sed transewnt in proprium nomen contra- ctus, ut omtio, venditio, locatio, conduetio, 30- cietas, commodatum, depositum, et ceteri simi- les contrectus. 2.—Sed of si in alium contractum res nen transoat, subsit tamen causa, eleganter Aristo Celso respondit, osse obligationem; utputa dedi Gbi rem, ut mihi aliam dares, dedi, ut al facias, hoc ovrdizyue [eontractum)’(2) esse, ot hine nasci civilem obligationem (5). Et ideo puto recte Julianum a Mauriciano (4) reprehensum in hoe: dedi tibi Stichum, ut Pasphilum manumit- tas; manumisisti; evictus est Stichus. Iulianus seribit in factum sctionem a Praetore dandam; ile ait, civilem incerti actionem, id est praescri- ptis verbis, sufficere; esse enim contractum, quod Aristo cwdlayua dicit, unde haee nascitur aetio. § 8.—Si ob maloficium, ne fiat (6), promissum sit, nulla est obligatio ex hae conventione. § 4—Sod quum nulla subest causa, propter (6) ‘conyentionem hic constat non posse constitai obli- gationem, Igitur nuda pactio obligationem non arit, eed parit exceptionem, § 5—Quin imo interdum format ipsam actio- nem, ub in bonae fidei indiciis; solomus enim di. ‘ore, peta conventa inesse bonke fidel iudiciis. Bed hoo sic accipiendum est, ut, si quidem ex continents pacta subseeuts sunt, etiam ex parte actoris iusint; ex intervallo, non inerunt, nec ve- Iebunt, 61 agat, ne ex pacto actio nascatur. Ut asa Rost divorsinm eoavonit, ne tempore statuto ft) dilationis dos reddatar, sed statim; hoc non valebit, ne ex pacto actio nascatur. Idem Mareel- Tus seribit. Et si in tutelae actione convent, ut ‘miniores, quam statutae sunt, usurae praestentur, locum nop habebit, ne ex pacto nascatur actio; ea enim pacta insunt, quae legem contractul dant, id est, quae in ingressu contractus fect sunt. Idem responsum sefo a Papintano (8), et si (@) per prinelpem, aut quotiss, 202. (Q) fuclae al aDidlAaya efve, fet conbractum ans) ot ey at ‘PIGHSTO,—LIBKO M1: TITULO XIV berse convenido que, mientras se satisficieran los intereses, no se podiria el oapital, y de haberse oncobide puramente la estipulacién, respond, que en la misma estipulacion estaba implicita Ia ‘condicién, como si esto se hubiewe expresade. 6. Uxrrano; Comentarios at Edicto, libro IV. ‘Mas hay tres’ especies de convenciones; porque se hacen, § por cause publica, } por cause priva da; y In privada, 6 osdeley, 6’de-derecho de gen- tes. Convencion’ publica e@ Ia que se hace por la pan siempre que entre st pactsn algo los eandi hos de la guerra, 6. Pav1o; Comentarios al Edicto, libro IIE—Es. convencién legal, 1a que se confirma por alguna Tey; y por tanto, & veces por el pacto nace 0 50 pierde ‘una nccidn, siempre que esta apeyado én joy ® Sonadocontulto. 7. Une1ano; Comentarios al Lidicto, libro 1V.— Algunas convenciones de derocho de gentes pro- ‘Gucen acciones; otras, excepeiones. '§ 1—Las que producen acciones, no subsisten con su nombre, sino que pasan al nombre propio de un contrate, como compra, venta, locacion, conduccién, sociedad, comodato, deposito, y los Gemés contratos seméjantes. '§. 2.—Pero si la cosa no pasare & otro contrato, y subsistiore, sin embargo, a cause, respondié acer tadamente Ariston & Celso, que habla obligacion; por cjemplo, te di una cosa, para que me dieras Stra; di, para. que hagas algo, esto os ovvdldariut feontrato}, y de aqui nace una obligacién civil. ¥ or ello opino que con razon fue Juliano repren. {ido por Mauriciano en esto: te di & Stico, para que mandmitas & Pénfilo; lo manumitiste; Stico vindieado. Juliano eseribe que se ha de dar por e! Pretor In accion del hecho; aquel dice, que baste In accién civil de cosa incicrta, esto és, Is prae- scriptis verbis;pues que bay un contrato, que Aris- ton llama aoviterua, de donde nace esta accion. '§ 8.—Si por causa de un delito se hubiore pro- metido para que no se haga algo, no hay ningu- xa obligaeion por esta convencion. Pero cuando no subsiste ‘ninguna can- sa, es enbido que entoncee por Ia convencién no puede constituirse obligacion, Por consiguiento, 1 nudo pacto no produce obligaciéa, pero produ co exeepeion. 'g Bo—Antes bien, & veces fone a minma se cidn, como en los juicios de buena fo; porque sole~ moe decir, que los pactos convonidos se contienen nos juicios de buena fo. Mas cato ae ha de enten- er asi, que, 81 108 pactos subsiguicron inmedia- tamonte, estén comprendidos también por Iaparte del actor; mediando intérvalo, ni lo estarén, ni valdvan, ai domandare, 4 fin dé que del pacto no nagea accion. Como, por ejemplo, #0 convino des- pués del divorcio, que no se devolvieva 1a. dote En el tiempo de dilacién establecido, sino inme- Gintamente; esto no valdra, para que no nazca accién del pacto. Lo mismo escribe Marcelo. ¥ si en la accion de tutela se convino que se paguen mayores intereses que los que se establecieron, no tendré lugar, para quo del pacto no nazea accion; (9) Stut malefetum fat, dice erradamsnt Hel. 1G pastor, Hol. 1B Ete Het WB DERE De dacontrad emt. oend XVII 1. DIGRSTO,—LIBRO TI: TITULO XxI¥ emtionem ex intervallo aliquid extra natu. Tam contracins convenist, of ane causam agi tromto non posse propler candem regulam, ne SF pacto actip nascatur; quod et in omnibus’ bo- She Adel jadicils erit dicendum, Sed ex parto rei Rim babebit pactam, quia solent ot ea pacta, Mivne postea inferponuntur, parere exceptiones. § 6.—Adeo autem bonae fdei iudicits exceptio- nen postea factae, quae ox eodem euntcontracta, Jusunt, ut constet in emtione eeterisque bonae &- Get ladieiis, re nondum secute, posse abiri ab emtione, Si igitur in totum potest, cur non et pars Sus pactione mutart potas? Et tneo itn Fompo- hius libro soxto ad Edictum scribit: quod quam ‘at, obiam ex parte agentis pactio locum babst, Qt et ad actionem proticiat nondum ro seeuta, eadem ratione; nam si potest tota res tolli, cur hon et reformari, ut quodammodo quasirenovatus contractus videatur? Quod non insubtiliter ici Sotest. Unde illud aoque non reprobe, quod Pom- onius libris (1) Lectionum probat, posse in par- fe receat pacto ab emtiong, quasi repetite partis Gntione, Sed quum duo heredes emtori exti Fant, (2) vonditor cum altero pactus est, ut al ‘emtione rocederetur, ait Iulisaus valere’pactio- hem, et digsolvi pro parte emtionem; quomiam et ex alio contract paciacendo alter ex heredibus saoqaereeibi potuit exceptionem, Utrumgug ita ‘que recto placet, et quod lulianns, et quod Pom- ponins. § 7.—Ait Praetor: Pacts convents, QUAE NE (QUE BOLO MALO, NRQUE ADVERSUS LEGRS, PLEMI- SOITA, SENATUSCONBULTA, BDICTA (8) PRINCIPUM, XEQUE QUO PRAUS CUI EORUM FIAT, PACTA ERUNT, ‘sRRVABO. § 8.—Pactorum quaedam in rem sunt, quacdam in personam. In rem sunt, quoties generaliter pa- ciscor, no (4) petam; in’personam, quoties, ne & persona potam, id est, ne a Lucio Titie pe- tam. Utram autem in rem, an in personam pa- ‘ctum factum est, non minus (6) ex vorbis, quam ex mente convénientium aestimandum est; ple- rumgue enim, ut et Pedius ait, persons pacto in- seritir, non ut personale pactum fat, sod ut de- ‘monstretur, eum quo pactum factum est, § 9.—«Dolo malo» ait Practor pactum se non servaturam. Dolus malus fit calliditate et falla- cia, et ut ait Pedins, dolo malo pactam fit, quo- ties cireumseribend! alterius causa aliud agitur, ot alind agi simulatur. § 10.—Sed si fraudendi causa pactum factum dicatar, nihil Praetor adiicit. Sed eleganter La- eo ait, hoo aut iniquum esse, aut supervacaum; aT ore se comprenden agustlos patos gue dan Ia joy al contrato, esto es, fos que se hicieron en el commeno delcontcate, 6 qué lo mem se respon: aio por Papiniano, y que H, mediando intervalo después de In compra, se conviniese alguna cosa exttaha & la naturaloza del contrato,no ne puede Br esta ean ejretear ia aesiOn de compra con- forine 41a misma regia, para que no naxca accion det pactos lo que tambien se habra de decir en to- dos tos Juieiot de buena fe. Mas por Ia parte del reo tendra lugarel pacto, porque suelen tambien Aquellos pactos, que después te interponen, pro Gucir excepelones. ‘6-—Mas en tanto se hallan comprendidas en losjuicios do buona fe las oxcepeiones hechas dos- pués, que son del misino contrato, como que en fabido que en la compra y en los demés juicios 4e buena fe, no ofectuada todavin In cosa, puote timo separarse de lx compra. Si, pues, por un to puede cambiarse en su totalidad, gpor qu Hunbien una parte del mismo? Yast lo cseribe Pomponio en el libro sexto de aus Comentarios al BAicto; y siendo esto ast, también por la parte del Actor Hléne Ing ol pact, nara. que le abroveclie también para {a necin, no habigndose verifendo todavia in cosa, y esto” por in misma razon; por- que si puede revocarse toda la cosa, zpor gus 10 también reformarse, para que en cierto modo pa- Texe como renovado el contrato? Lo que no in- ‘iscretamente puede deciree. Por lo cual, con a- zbn no teprucdo To que sestiene Pemponio en sus iibres de’ Leceionos, que por pacto 66 puede uno separar en parte de Ia compra, como habiendose Tepetido. la compra de una parte. Pero cuando quedaton at somprador dos Heroderon, ¥ ol ven: fedor pacts cot uno para que se apariuse de In compra, dice Juliano que-es Yalide el pacto, y que se digualve 1a compra en aquella parto; porque pactandolambien en virtad do otro contrat, pudo Blotro heredero adguivir para alla oxcepeion. Ast, Bpesegprazono aamite una y otra coe, to gud ice Juliano, y lo que Pompoaio. § 1.—Dice l Pretor: «Mantendré los pastos con- avenidos que no se fmabieren hecho ni con dolo me- 4Ho, nl contra Ing Leyes, Plebiscitas, Senadocon- sultos, Edictos de les Piineipes, y por los que no cometa fraude contra euslguiers de ellos.» § 8—Unos pacios afecian Ain cost, otros & la persona. Afectan 4 la cosa, siempre que en genc- Fal pte queo pedir: la persona tempre due pacto que no pediré & una persoua, por ejemplo, Bue no'pedize's Lucio Ticio’ Mas a hizo el pac” fo nfeetando & unn cosa, 6.8 uns persona, seha de Apreciar, no menos que por las palabras, porlain- tancién de los que se conviench: porque las més do las veces, como también dice Pedio, se consig- Da tina persona en el pacto, no para que &l pacto se haga pergonal, sino para quo'se demuestre con quien se hizo el pacto. '} 9.—Dice ol Pretor que no habré de mantenor el pacto hecho con «dolo malos. I doto malo se comete con astucie y falacia, y como dice Pedio, se hace un pacto con dele malo siempre quo, con objeto de ehgafiar & otro, se hace ua cosa y $6 Simla que ne hace, ote 9 10.—-MasnadaafiadeolPretoy,sise dijera quocl pacto se hizo con objeto de ongaliar. Pero discre- Temente dice Labeon, que estoes 6 inieuo, 6 auper- (4 em, inwerta La Yule @ Saami 78, iniquum, 5i quod seme! remisit creditor debitori sao bone fide, iteram hoe cometur destruere; sn- pervacuum, si deceptus hoo fecerit; inest onim dolo ot fraus. 'g 11.—Sive autem ab initio dolo malo pactum factum est, sive post pactam dolo malo aliquid factum est, nocebit exceptio propter hee verba ‘Edieti: eneque (1) fiat». § 12—Quod fere novissima parte pactorum ita solet inset: crogavit Titius, apopondit Maeviuss, hace Yerba non tantum pactionis loco aceipiun™ tux, sod etiam stipulationis; ideoque ox stipulata, nascitur setio, nisi contrarium specialiter appro- detur, qued (3) non animo stipwantium hoe fa- ‘tum est, sed tantum paciscentiam. § 13.~8i pacisear, ne (8) indicati, vel incense rum aedium agatur, hoe paetum valet. § 14.—Si paciscar, ne operis novi nuntiationem ‘exsequar, quidam putant non valere pactione: 3, quasi in ea re Practoris imperium versetur; La deo autem distinguit, ut, si ex re familiari operis| novi nuntintio sit facta, liccat pacise!, si de re publica, non liceat, quae distinetio vera est. Et in ceteris igitur omnibus ad Edietum Prastoris por- tinontibus, quae non ad publieam laesionem, sed ad rem familiarem rospiciunt, pacisei lieet; nam ot de furto pacisei lex permittit, 15.—Sed ot ai quit paciseatur, ne depositi agui, secundum Pompontam valet pacsum, ieem siquia pactus sit, ut ox enusn deport omne ‘po: richltam praestet’ Pompontus ait pactlonem vale- Fe, ee quasi contra iurit formiem faetam’ non cote fervandam. §16.—Et goneraliter, quoties pactum a inre communi remotiim est, 4ervani hoe nom opariot, nee legart (d), nec iusiurandum de hoe adactam (no quis agat, servandum Marcellus libro se- ude Digestoram ect. va spulato at oc terporita ro quibus paelacl non leet, ser Yanda non est, ed omsnimodo rencindenda. § 17.—Si ante aditam hereditatem paciseatar quie eum croditoribus, ut minus solvatir, packum ‘Yaliturum est. servus sit, qui paciseitur, prius- quam libortatem ct hereditatem adipiacatur , Gain sab conditione heres scriptus fuerst, nox profuturam pactum Vindias seribit; Marceliws autem libro octavo decimo Digestorum et suum heredem, et servum necessarium pure scriptos paciscentes, priuaquam se immisceant, putat re: ete pacieel; quod verum eat, Idem et in extraneo herede; qui at mandatn ereditorum adierit, iam mandati putat eum habere actionem. Sed si quis, ke supra Fotwinnus, in servitute pactus est, Marcellus, quoniam non solet ei profleere, in'servituto ogit, post Hbortatem quod fa. pacti Shcoptiono ndieiddendum ests Soden vel dail et Drosit exceptio, quaeritur. Marcellus in similibus speciebus, licet antea dubitavit, tamen admisit; uipnta Sifustamilins here inatitutus. pactus est cum crediteribus, et emancipatus udiit heredite- B Better Fat; $0, eta pIgusto.—utano tt: TiruL0 xv ‘uojinteuo, sito que una vor pordoné el aereedor 4 su dendor con buena fe, intentara después des- ‘truirlo; supérfiao, si engativto hublere hecho esto; porque también él fraudo se coutieno en cl dolo. '$11.—Pero tanto si desde ol principio 66 hizo el pacto con dolo malo, como si después del pacto 8e hizo algo con dolo tnnlo, perjudicara la exeep- ign por estas palabras del Baicto: «ni se hagas. § 12.—Lo que easi siempre sucle ponerse en la tina parte do 105 pactos en esta forma: «pre- guni6 Ticio, prometio Mevio», estas palabras no fan sdlo ue reciben en ingar de pacto, sino tam bign en el de estipulacion; ¥ por esto nace In ac- cidn de lo estipulado, si especialinente no se pro- bare lo contratio, que osto no se hizo con énimo de estipuler, sino tan solo de pactar. § 18-—Si yo pactare que no se reclame por tn accin de cosn juzgada, 6 por Ia de cases incen- dindas, es valldo este pacto. § 1d—Si yo pactare que no formalizaré la de- nuneia de obra nueva, opinan algunos que no os valido el pasto, porque en esta materia intervie~ ne el imperio del Pretor; pero Labeon distingue, gue, si se bubiers hecho la denuncia de obra nae: Va sobre una cosa particular, sea Mteito pactar, si sobre cosa publica, no sea licito, cuya distineién es verdadera, Ast, pues, tambien e# lieito pactar sobre todas las demas’ cosas pertenceientes al Edieto del Pretor, que no respectan & losién de Ia ‘cosa publics, cino al interés particalar; porque aun sobre el hurto permite In ley paetar. § 15.—Pero tambien si pactare alzuno, para no ejereitar la necién de depbsito, 08 valido el pacto segun Pomponio. Igualmente, sl xlguno hubjere pactado responder de todo peligro por causa de ‘un depésito, dico Pomponio que vale el pacto, ¥ que no ha de dejarse de observar como si hubiere Sido hecho contra In forma del derecho. § 16.—¥ en general, cuando un pacto es con- trario alderecho comin, noconviens que se guar- des y escribe Marcelo cn el libro segundo de su Digesto, que ni se leguo, ni se haya de eumplir eljuramonto afladido para que alguien no recla- me, ¥ sise hublere interpuesto estipulacion sobre estas covas, respecto de las que no es Licito pac- tar, no ha de observarse, sino que se ha de res- cindir por completo. 11.—Si antes de adida Is herencia pactare alguien con los nereedores, para que se pague menos, el pacto ha de ser valid. § 18 —Mas oi fuere esclavo el que pacta, antes quo adquiora la libertad y In herencia, porque ha- Bia sido inetituido heredero bajo condieién, escri- be Vindio que no le habra de aprovechar el pacto; ‘pero Marcelo opina en el libro décimo octavo de sa Digesto, que tanto el heredero suyo, como el esclavo qué es heredero necesario, instituldos pu- ‘Tamente, pastendo antes que se inmiscuyan on Ie herencia, pactan validamente; lo que es verdad. Lo mismo también respecto al heredero extr fio; el cual, at hubere adi In herencta por man- dato do los acreodores, juzga que eno ademas Je nceidude mandato, Paro alguien, como arr ba hemos dicho, pactd en la esclavitud, 80 lo nie- ga Mareolo, porque, #1 algo hizo on la esclavitud, ho suele aprovecharie después de Ia libertad; 1o rue ha de admitirse como excepeién del pacto. jas, se pregunta, 6! a€aso le aprovecke la exeep- prossto, eae Yernis ‘pactus sit, mam et buic (1) doli exceptio- a pomae § 19.—Hodie tamen ila demum pectio huins- modi cvoditoribus obest, si convenerint in unum, ‘et communi consensa déclaraverint, quota parte Sebiti content! sint; wi vero disentiant, tune Praetoris partes neccssariae sunt, qui deereto suo sequotur maioris partis voluntatem. 8, Papnuanus libro X. Responsoruns.— Maio xem esse partem pro modo debiti, non pro num ro personaram placuit. Quodsi acquaies sint eumulo debit tune plurium mumerus ered Tum pracferendus est; in mumoro autem pari er. ditorum auctoritatem elus sequetur Practor, qui Aignitate inter eos praccellit. Sin autom omnia undique in unam sequalitatem eoneurrant, hu- anion sententia a Practore eligenda est; hoc enim ex Divi Marel Rescripto colligi potest. 8. PAULUS libro LXIL ad Hdictum.—Si plares sint, qui @) candem actionem habent, waius loco Krabentur. Uf puta plares sunt rei stipulandl vel plures argentarii, quoram nomina simul facta Sunt, unius loco numerubuntur, quia uum debi- tum ‘est. Bt quum tutores pupilli ereditoris plures convenissent, unius loco numerantur, quis unius pupilli nomine convonerant. Nee now ot unus tt- tor pluriam puyillorum nomine unum debitum praotondentium, si convenerit, placuit unius loco e650; nam diffiedlo est, we unus homo duoram vi ‘com sustineat, nam née fs, qui plures actionos hi bet adversus’ own, qui aan actionem habet, plurium personaram loco accipitur, § 1.—Cumulum debiti ot ad plures summas re- feromus, si uni forte minutas (8) summaccentum aureorum debeantur, alii vero una summa au- yeorum quinguaginta; nam in hune casum spe- etabimus summau plures, quia illae exeedunt in ‘nam summam coadunatae. —Summae autem applicare dabemus etiam sures. 10. Usrranus libro IV. ad Kdictum.— Reseri- pam autem Divi Marei sic loquitur, quasi omnes ereditores debeant convenire. Quid ergo, si qui dam absentes sint? Num exemplum pracsentium absentes sequi deboant? Sed an ot privilegiariis absentibus haec pactio noceat, eleganter tracta- tur, si modo valet pactio et contra absontes. Bt repoto, ante formam a Divo Mareo dutam Divum ‘Pim fescripsisge, fiscum gnoque im his casibus, in quibus hypothecas non habet, et ceteros privi- legiarios exemplam creditorum sequi opertere. (Q) Ha. yet estice 1. corvegiio; Town. bis, {3 tt Serta fa Dg LIBRO 11: THTULO XIV m9 cién deldolo. Marcolo, aunque antesdudé, lo admi- tis, sin cmbargo, on easos semejantes; por ejemplo, si umhijo de familia, instituido heredero, pucté eon Joe acreedorcy » eihancipado adié ta herenciay y dice que puede él usar de la oxcopeidn de dole. Y¥ lo mismo sostione, aunque el hijo haya pactado, envide del padro, con lov acreedores paternos, por que también a él lo habra de aprovechar la ex- copeién do doio. ‘Tampoco, pues, aun traténdose delesclavaha de desecharie la excopeidn de dolo. § 19.—Mas hoy, vm embargo, un pacto de est naturaleza tan silo perjudica 4 los acreedores, 8i Inubieren convenidoen una misma cosa, y decla- rado por comin consentimiento con qué parte de Ja deuda se hayan conteniado; pero si disintieren, contonces es necesaria le intervencidn del Pretor, quien en #u decreto seguird la voluntad de lama: yor parte. 8. Pariniano; Respuestar, libro X.—Se establo- eid ‘que una parte fuese mayor con relaciOn & la euantia de it deuda, no al suinero de personas. Poro si fueran iguales on ei montante dela deuda, entonces ha de ser preferide el nimero de mas aereodores;masen ui mimero igual de aereedores, cl Pretor seguiré la autoridad del que entre ellos avontaja en dignidad. Pero si todas las cosas con- eurriesen en todo & una igualdad, ha de elegirse por el Pretor el parecer mis humano; porque esto 68 lo que puede colegirse del Reseripto del Divi- no Mareo. 8. Pauto; Comentarios dt Edieto, libro LXIL— Si fueren muchos os que tionen una misma accion, #on considerados en el lugar de uno solo. Como, por ejemplo, si son muchos los obligados por wna, estiptlacton, 6 muchos los eambistas, cuyos erédl tos se formaron juntamente, serdu computados on gl lugar de uno solo, porque una sola es Ja deuda. ¥ cuando muchos tufores de un pupilo acreedor hubiesen convenido, se contarén en el lugar de uno solo, porque habien convenido & nombre de ‘un solo papilo. Asimismo, si un volo tutor hublere eonvonido & nombre de tauchos pupilos que pre fenden une sola deuda, se establecto que extuvie- se on ellugar de unosdlo; porquees difeil que un hombre haga las vecesde dos, pues ni aun el que tione muchas acciones contra quien tiene una sola, accion, es roputado en lugar de muchas personas. | EI montante de une deuda lo referiremos ‘también 4 muchas sumas, si por acaso & unose de- Dioran cien Sureos en pequoflas suimes, y 4 otro cineuenta dureos en wha sola; pues en este caso atenderomos a} mayor nimero de sumes, porque younidas en una constituyen exeedente.” § 2.—Mas ala ouma debomos aplicar también Jos intereses. 10. Uxetaxo; Comentarios at Bdicto, libro TV.— Mas ot Reseripto dol Divino Marco habla auf como si todos los netoedores deban estar prosentes. Pero qué sera st algunos estuviovan ausentes? ;Acaso SGban ios ausenten seguir el ejemplo do lon pre- sentex? Pero diseretamente se controvierte si eate acto perjudien también 4 los ausontes privilogia- 3, en ol ens de que el pacto valga Aun contra low ansentos. ¥ repito, que el Divino Plo, antes de In formula dada por €l Divino Mareo, declaro por reseripto, que también el fiseo en los casos en que (9) ouultes zt. 280 Haee enim omnis in his ereditoribus, qui hypo- thecas non habent, conservanda sunt. § 1—Si pacto subiecta sit poonae stipulatio, quaeritur, utrum paeti exceptio locum habeat, an ex stipulata actio? Sabinus putat, quod e: Vorius, utraque via uti posse, prout elegerit, qui stipulatus est; si tamen ex causa pacti exceptio- ne utatur, nequum erit (1) accept eum stipuia tionem ferre. § 2.—Plorumgue solemas dicore, doli exeeptio- nem subsidium esse pacti exceptionis; quosdam denique, qui exceptione pacti uti (2) non possunt, doli éxceptione usuros et lulianus seribit, et alii plerique consentiunt; utputa si procurater meus pacisentar, exeeptio doli(3) mihi proderit, ub Tre- atio videlur, qui putat, sicuti pactum procura- toris mihi nocet, ita et prodesse, 11, Paunus libro ILL. ad Edictum.—quia et sol- vi ei potest. 12. Unvranus libro IV. ad Edictum. —Nam ot nocere constat, sive el mandavi, ut prcisceretur, sive omnium reram mesrum procurator fait; ub et Puteolanus libro primo Assessoriorum (4) deri- Bit, qrum (8) plaeul, eum etiam rem tn indictum 18. Pavnus (6) libro IIL ad Hdictum.— Sed si tantum ad actionem procurator fuctus sit, con. facta domino non nocet, quia nec solvi (2) ed si in rem suam datus sit procurator, Jogo domini habetur; et ideo servandum erit pa: ctum conventum. 14, [15.] Useraxus tidro IV. ad Edictum. — Item magistri gocietatum pactum et prodesse, ot ‘obesse constat, 15, {14.] Pavtus tibro IT. (8) ad Edictum, — ‘Tutoris quoque, ut seribit Tulianus, pactum pu- pillo prodest. 16. Uxrraxus libro IV. (9) ad dictum. —Si eum eméore heroditatis pactum sit factum, et venditor hereditatis petat, doliexceptio nocet; nom 6x quo rescriptum est a Divo Pio, utiles actiones emtori hereditatis dandas, merito adver- gus venditorem heroditatis exceptione doli (10) debitor hereditarius uti potest. § 1—Sed et si inter dominum rei venditae et ‘emtorem convenisset, ut homo, qui emtus erat, redderetur ei, qui pro domino som vendidit, pe- ‘tontl of protinm doli exceptio nocebit, ae, Hal. (dat ie att, Tour, 3) mal, noe ta Pr DIGEBTO.—LIBRO U: TiTULO XIV no tiene hipotecas, y los demas privilegiados, con venia que siguiesén el ejemplo de los nereodores. Pues todas estas casas deben obervarse respecto do aquellos acreodores que no tienen hipotects, 'L—Si al pacto se hubjere afiadido la estipu- iin de una pena, se pregunta, gtiene acaso lu- gar la excepeiin del pacto, 6 1a accion de lo esti- ulada? Sabino oping, lo que es mas cierto, que el ‘que estipnld puede soguir una y otra vin, segin hubiere elogido; no obstante, si usare por ‘alguna causa le excopcion del pacto, serd justo que dé por recibido lo estipulado. In excepcidn del dolo es en subsidio de Is exeep- cién delpacto;y tinalmente, escribe Juliano y otros muchos eonvienen con él, que los que no pue- den usar de Ia exeepcion del pacto, habran de va- lerse de Ia excepcién del dolo; por ejemplo, si mi prvcurador paciaso, mo aprovechara In exegpsion jel dolo, segiin parece & Trebacio, quien opina, ‘que asi como me porjudiea ¢lpacte del procurador, asi también debe aprovecharme, 11. Pavto; Comentarios al Edicto, libro IH.— porgue tamblen puede pagarse 4 él. 12, Urano; Comentarios at Edicto, libro IV.— Pues es sabido que también perjudica, ya si le mandé que pactata, ya si fué procurador de todos mis negocios; segin también escribe Puteolano enel libro primero de los Asesoramientos, puesto que se establecié que también 61 puede deducir In cosa en juicio. 18. Pav10; Comentarios at Kdicto, libro I. Pero si fué nombrado procurador tan s6lo para silos, In convencién hechn no perjudiea al due- io, Porque tampoco podria pagarscle 4 él. ‘§ 1—Maa si hubiore sido nombrado procurador cen cosa propia, es tenido en lugar de dueiio; 7 or cansigutente deberd obsorvarse ol pacto con Yenido. 14. [15.] Une1ano; Comentarios al Edieto, libro IV.—También es clerlo que aprovecha ¥ perja- dice el pacto del director de aociedader. 15. [14.) Pavio; Comentarios al Bdicto, libro IIL—También el pacto del tutor aprovecha al pu- pilo, segin eseribe Juliano, 16. Uzesano; Comentarios al Edisto, libro IV. ‘Si se hudiore pactado con ¢] comprador de la he- rencia, y el vendedor de la herencia reclamare, le perjudica In excepeion del dolo; porque desde que F reseripto del Divino Plo se eetableeio que de jon darae nl comprador de Ta herencia las acclo- nos titles, con Tarn puede el deudor hereditario ‘usar de la excepcion de! dolo contra él vendedor de le herencla. §, 1--Mas si cntre ef duoiio de la cosa vendida Si compradior as hubieseconvenido, que el hom; re que hable sido comprado fuese dovnolto al quo como duoiio vendid In cosa, perjudicara 1a exeepcién de dolo al que reclamare el precio. LI, Hal one mismo te Uae le palabras di F to £2 ia p las Se latex eg si coma fad tar in- dS} Bi dicen na,

Anda mungkin juga menyukai