,
, _
-
indekiler
nsz ...................................................................................... 17
Birinci Blm
Temel Kavram ve Sorunlar
kinci Blm
aljmann Kuramsal erevesi
C. Sistem Yaklam. . .. . 75
...................................... ......... ....
nc Blm
Osmanl mparatorluu'nda alma likileri
I. Girili;25
1. Osanl mparatorluu'nda Sanayileme
' ve Ucretlilerin Nicel Varl....... . ...................... . ...... . .... 30
A. Osmanl mparatprluu'nun Ekonomik Yaps
ve Bu Yap erisinde Sanayinin Yeri .................... 132
t . Tarm Sektrnde Ekonomik Yap ..................132
t-2. Tarm-D Sektrlerde Ekonomik Yap .........37
A. Giri 218
...........................................................................
A. Giri . 234
......................................................... ... .... ..........
B. Mecelle . . . 235
........... ................. ...... ............................ .......
A. Giri 240
......................... ........................... .......................
A. Giri . 247
.............................. ............................................
2. i Hareketleriyle i rgtlerinin
Balants . . 249
................ ...................... .......................
12
13
A. Giri 283
.......................................................... .................
A. Giri . .. . . . . . . . . ..
.. ............. ...... . .. ... .. ... .... .... .. 290
....................
. Sendikalama . ... .
....... .... . .-................. 290
........ ............ .
Tablolar Dizini
Tablo
. XIV : Ereli Kmr Havzasnda Gnlk Ortalama
cretler (Kuruj olarak) ..................................................... 180
Tablo XV : 1913 Yl tibariyle Deiik Blgelerde
Ortalama Gnlk ji cretleri (Kuruj) ........................ 181
Tablo XVI: 1870 Yl tibariyle Evli Bir jinin Yllk
Harcamalar......................................................................... 184
Tablo XVII: 1870 Yl tibariyle Evli Bir inin Yllk
Geliri 184
.....................................................................................
Ahmet Makal
art 1997, Aunkara
Birinci Blm
A. igc Kavram
a. cretliler
Ayn anlama gelmek zere "iiler" kavramn da kullanabi
liriz? "Bunlar, bir bakasna ait retim aralarn kullana
rak, bakasna ait bir ite, cret veya maa karl al
anlardr."8 Bu balamda, cretiiierin baml olarak al
tklar iverenin devlet ya da zel bir ahs olmas, kavra
mn ierii itibariyle bir farkllk getirmediinden, her iki ke
sim de "cretliler" kategorisi iinde dnlmektedir..
b . Iverenler
bna alan kii ile iverenin, her zaman net bir biimde
ayrt edilmesi gtr. ki kesim arasnda geililikler mev
cuttur. rnein, kendi hesabna alan biri, geii olarak
cretli insan istihdam edebilir. Bu olgu, gelimi lkeler a
sndan ciddi zorluklar dourmamaktadr. nk, gnm
zn endstrilemi lkelerinde, "kendi hesabna alan
lar" kategorisi byk lde azald iin, iveren ve kendi
hesabna alanlar arasndaki ayrmn fazla bir nemi de
yoktur. Bu nedenle de, iveren ve kendi hesabna alanlar,
genellikle ayn kategori ierisinde ele alnmaktadr. Ama az
gelimi lkelerde iverenlerle kendi hesabna alanlarn
ayrtrlmasnn glu lerle dolu olduunu syleyebiliriz.
Bu lkelerde, kendi hesabna alanlarn durumuna
ilikin bir haka glk daha mevcuttur: Bu kesim, kimi za
man iveren kategorisiyle geililik tayabildii gibi, asln
da deiik biimlerde cretli statsnde bulunan insaniarn
bir blm de, lendi hesabna alanlar kategorisinde g
zkcbilmektedir. rnein, Trkiye'de hal sanayii rnein
de bir alma yapan Ayata, Trkiye ekonomisinde, istatis
tikierde grnmeyen, yaygn bir "gizli iilik" olduu kana
atindedir.10 Ayata'ya gre, hal dokumacl yannda; r
clk, naklk, hediyelik eya imal?.t vb. kesimlerde, ev
de kendi hesabna alr olarak grnen ama aslnda, "c
retli" kategorisi iinde bulunangeni bir kesim buhnmakta
dr.
Ancak, iveren ve kendi hesabna alanlarn 'birlikte
ele alnmas, baka baz zmlemeleri kolaylatrmas a
smdan baz durumlarda yararl da olabilir. rnein, senna
ye sahiplii ortak zelliine bal zmlemeler yaplacak
sa, bu iki kategorinin bir arada ele alnmas, sermaye sahip
lii-cretlilik ekseninde yaplacak deerlendirmeleri kolay
latrr.
Temel Kavram ve Sorunlar 29
Tablo I
Trkiye'de jgcnn Stat Dalmndaki Gelijmeler (9SS-990,
Yzde olarak)
jverenler
Kendi bajna 27 28 '28 27 23 23 22
aljanlar
cretliler 3 19 23 28 33 34 38
cretsiz aile ss 48 47 4S 42 42 38
ijileri
Bilinmeyen 4 4 o o o
Toplam oo 100 oo oo oo oo 100
Tablo II
itli lkelerde 1994 Yl tibariyle
lgcnn Stat Dalm (Yzde olarak)
gelmeye balamtr.
imdi Endstri Devrimi'nin getirmi olduu sonular
ksaca hatrlayalm: Bu oluum, bir ynyle retim dzeyini
o zamana kadar tahayyl edilemeyecek kadar ok arttrp,
byk bir birikime yol amtr.13 Bu sre ierisinde, ayn
zamanrl.a, ciddi ekonomik ve toplumsal sorunlar da ortaya
kmtr. Endstri Devrimi'nin getirmi olduu sosyal so
runlar arasnda; ar ala koullar bata gelmektedir.
alma srelerinin uzunluu, dk cret dzeyleri, bun
lar arasnda en nemlileridir.14 Her zaman igc ierisinde
zel olarak korunmaya muhta kategoriler olarak dn
len kadnlarn ve ocuklarn, alma hayatna kitlesel bir bi
imde girmeleri ve ar alma koullarna maruz kalmala
r da sz konusu olmutur. lS Sonu olarak, Endstri Devri
mi tm baml alanlar asndan kt sonular dour
mutur. Bu koullar ise, baml alanlarn deiik tepki
lerine neden olmu, uzun yllar sren sancl snf mcade
leleri ortaya kmtr.l6 Balangta, bu tepkilerin salkl
olmadklar, hatta "irrasyonel" olduklar sylenebilir. Bunun
nedeni, kt alma koullaryla, bu koullar yaratan ne
denler arasnda salkl bir nedensellik bann kurulama
m olmasdr. rnein, iilerin bu durumun sorumlusu
olarak grdkleri makinalara kar gerekletirdikleri "ma
kina krcl" eylemleri bu erevede dnlebilir.
Ancak, Endstri Devrimi'nin yaratt olumsuz alma
ve yaam kojullarna tepki, sadece, bu koullara maruz
kalan baml alanlardan gelnemijtir. lk tepki cretliler
den gelmekle birlikte, kendileri bu statde yer alnayan ama
bu koullardan rahatszlk duyan kesimler de, deiik tep
kiler gstermijlerdir. Bunlarn bir blm, deiik ekoller
dc yer alan dnrler tarafndan gerekletirilnitirP Ay
rca uluslararas kurululardan ve devletlerden kaynakla
nan uluslararas dzeyde tepkiler de sz konusu olmutur.lS
36 Osmanl mparatorluu'nda alma likileri
E. Tarihte Nedensellik
olarak nitelendirmektedir.SO
Bu tr bir anlay!ln olumlu ynleri, yukarda, tarihski
yakl.a!im incelerken ve ele!itirirken yaptmz deerlendir
melerden ortaya kmaktadr. Ancak, byle bir anlay!ln da,
metodolajik adan sorunlu ynleri bulunmaktadr. Her !ley
den nce, "bu tarzn olaylan ve ki!iilikleri kendi gerek za
manlanyla mekanlarndan koparp incelenen a asndan
hi bir anlam ta!lmayan kavramsal bir ereveye oturtmaya
al!imas" bir temel ele!ltiri noktas olu!lturmaktadr.Bl
Bunun sonucunda, "imdiki zamann gzyle bakan
tarih, gemi!l ile bugn arasndaki farklan hafife alma eili
mi gsterir, modem d!lnce biimlerini zaman iinde geri
ye doru yanstarak gemi!lteki deneyimin modem d!in
celere yabanc kalan grnmlerini gz ard eder. Bylelikle
de tarihin toplumsal deerini d!lrr; oysa bu deer, b
yk lde gemi!l deneyimlerin bizim deneyimlerimizden
ok farkl olmasndan kaynaklanmaktadr." 82
Her iki yakla!imn "saf, ar" biimlerini grdkten son
ra, sonu olarak, kendi gr!llerimizi ifa<;Ie etmeye al!ir
sak, btn tarihilerin bir noktaya kadar, kendi alarnn
d nyaya bak!in yansttklarn syleyebiliriz. Ancak anak
ronizm !limdiki zamana bal kalmann kanlmaz sonucu
deildir. 83 Tarihiterin yapabilecei, gemi!lin kendilerine
gre anlaml ve nemli olan alanlarnda gemi!lin hakikatle
rine ellerinden geldiince sadk kalmak ve al!imalarnda
tarihsel baiarn gz ard etmemeleridir.B4 rnein, Bloch'a
gre, "Orta a vassalinin senyrne kar!i olan davran!l
n anlayabilmemiz iin, onun Tanrsna kar!i olan davran!i
konusunda da bilgi sahibi olmamz gerekir. Tarihi asla za
mandan d!iar kmaz. "ss Ancak, tarihi asndan, bu bak!i
yeterli deildir. Bloch, szlerine !lyle devam etmektedir:
" Fakat tarihi zaman iinde bazen sreci a!ian olgu dalgala
rn, bazen de bu akmlarn bilinlerin gl dm? de bir-
62 Osmanl mparatorluu'nda alma likileri
s.XV.
Burada dikkat edilirse, polis roman kahramanlanndan Sher
lock Holmes, bir polisiye olayn aydnlatlmasnda, olgulan n
p lana karmaktadr. Ancak, Sherlock Holmes'in karsna
kan sorun, bir bilim adamnn ya da tarihinin karsna kan
sorundan farkl olmayacaktr. Dedektif de, bilim adam gibi,
kendisini olayla ilgili ya da ilgisiz, bir olgular denizinde boul
mu olarak bulacaktr. Sorunu zmek iin, dedektifin de,
nemli ve konuyla yakndan ilgili olgularla, nemsiz ve ilgisiz
olgular ayrdetmeye ihtiya duyaca aktr. Collingwood, ay
n roman kahramanlarn :yle kar:latrmaktadr: "Hercule
Poirot'yu belki bir ipucu olabilir diye ne olursa olsun hereyi
toplamaya al:arak yerlerde srnen "taz"ya kmsemeyle
bakmaya ve hafiyeliin srnnn, olabildiince usandrc yine
lemelerle "kk gri hcreler" dedii eyi kullanmak olduu
nu vurgulamaya gtren, ayn hakikati doru anlarn olma
syd. Djnmeye ba:lamadan karutnz topla yamazsnz de
mek istiyordu: nk dnme sorular sorma demektir ve bel
li bir soruyla ilijkili olmadka hibir:ey kant deildir." Bak
nz, Collingwood, 1990, s.274.
41 . Carr, 1 987, s.139.
42. Febvre, 1985, 67.
43. Bloch, 1985, s.41 .
44. Pamuk, 1990, s. ll.
45. Webem, s.SO.
46. Aktaran, Pamuk, 1990, s.12.
47. Aktaran, Braudel, 1985, s.97.
48. Vilar, 1985, s.140.
49. Carr, 1987, s.41 .
50. Carr, 1987, s.40.
51 . Aktaran, Pamuk, 1990, s.12.
52. Boratav, "Asya tipi retim tarz" ve "feodalite" tezlerine anga
je olan okullarn, ayn tarih .malzemesini kullanarak, tamamen
zt sonulara ula:tn belirterek, tart:tmz konuya ili:kin
:u nemli deerlendirmeyi yapmaktadr: "Kanmca, burada,
belli bir "model"e balln adeta bir iman konusu haline gel-
68 Osmanl mparatorluu'nda alma likileri
A. Girili
C. Sistem Yaklafjm
. Kurumsal Yaklamlar
Tablo III
eitli OECD lkelerinde 1 990 Yl tibariyle Sendikalama
Oranlan (Sendika yeleri/ Toplam etliler)
Almanya 32.9
A.B.D. 15.6
Avusturya 46.2
Belika 51.2
Danimarka 71 .4
ngiltere 39.1
spanya 1 1 .0
sve 82.5
talya 38.8
Japonya 25.4
Kanada 35.8
1 . Dnemletirme
a. Tarihte Dnemletirme
Tekil dzeyde bir insann ya!lamna baktmz zaman bile,
bu ya!lamn, bir btn te!lkil etmekle birlikte, kendi ierisin
de farkl zellikler gsteren dnemler olarak da tezahr etti
ini grrz.Bl Toplumlarn tarihi ise, insanlarn yallamna
gre ok daha uzun sreleri kapsamaktadr ve bu sreler
ierisinde ya!lanan deillimler de, bir insann ya!lamnda
olabileceklere gre ok daha kannaktr. Bu nedenle, top
lumsal tarihte dnemletierne yapmak, ok daha byk bir
zorunluluk olarak karmza kmaktadr. rnein, biz
1850'li yllardan 1 990'l yllara kadar Trkiye alma iliki
leri tarihini incelerken, 150 yllk uzun bir zaman dilimiyle
kar karya bulunuyoruz. Bu kadar uzun bir zaman aral
n, bu aralkta yaanan toplumsal deiimleri, dnemlere
ayrmakszn incelemek olanakszdr.
Toplumsal tarihin dnemlere ayrlmas ise ok kolay de
ildir ve yanl deerlendirmelere elverili bir konudur. Bu
konuda yaplan hatalarn banda, zmleme kolayl
salamak amacyla yaplan dnemletinneyi, bizatihi ger
ekliin kendisi, bir olgu olarak kabul etmek gelmektedir.
Oysa, "Tarihi dnemlere blmek bir olgu deil, gerekli bir
varsaym ya da dnce aracdr; aydnlatc olduu lde
geerlidir, salaml da yoruma baldr . '' 82 Bu dnemle
tirmenin, toplumsal yaam farkl ynleriyle ele alan ltle-
104 Osmanl mparatorluu'nda alma likileri
Osmanl mparatorluu'nda
alma likileri
I. Giri
Tablo IV
1913 Yl tibariyle Osmanl mparatorluu'nda
Ekilen Arazinin Dalm
Derebeyi 10 000 1 39
Toprak aas 40 000 4 26
Orta ve az
toprakl kyl 870 000 87 35
Topraksz kyl 80 000 8
-
2. Tarm-D Sektrlerde Ekonomik Yap
b. Ekonomik Yap
Osmanl mparatorluu'nda tarm-d kesimlerdeki ekono
mik etkinliklere ilikin olarak yaptmz bu tarihsel deer
lendirmeden sonra, tarm-d!j kesimlerdeki bu etkinlikleri
142 Osmanl mparatorluu'nda alma likileri
Tablo V
1913-195 Sanayi Saymna Gre Osmanl Sanayiinin Durumu
says
Gda Sanayii s 6 7 38 66
Toprak Sanayii 2 3 5 ll
Deri Sanayii 3 3 4 ll
Tahta Sanayii 3 6 s 24
Tekstil Sanayii 17 4 6 8 45
Kat-Matbaa
Sanayii 7 6 6 2 50
Kimya Sanayi 6 7
Toplam 56 9 32 107 24
Tablo VI
1913-1915 Sanayi Saym Sonulanna Gre Sanayi Sektrlerinin
retim Deerleri (Milyon kuru olarak)
Tablo VII
Osmanl mparatorluu'nda
1913-1915 Sanayi Saymna Gre i Saylar
Tablo VIII
1921 'deki Milli Hudutlar in de Bulunan Sanayiin Durumu
Rumelinin
Yunanistana 998 8 229 9 227
terkedilen ksm
stanbul 14 977 40 000 54 977
zmir Blgesi 3 874 1 8 040 21 914
H davendigar vs. 4 484 l l 882 1 6 366
Adana Blgesi 362 4 200 5 562
Sair Anadolu 1 0 1 54
Suriye 1 3 845
Toplam 35 849 121 891 240 091
bulunmaktadr .49
Dolaysyla, Osmanl mparatorluu'nda, klasik "eve i
verme" sisteminden, kullanlan sermayenin de iverene ait
olmas zelliiyle farkllaan bu sistem ierisinde alan bir
blm insann varolduu savunulabilir. Hatta, bu kesimde
alanlarn elde ettii cret gelirine ilikin bilgilerimiz de
bulunmaktadr. Buna gre, halclk alannda alanlarn c
retleri ise, blgeden blgeye deimektedir ve 1908 yl iti
bariyle gnlk ortalama cret; Hereke'de 4, Uak'ta 2.5, s
parta'da 2.1, Sivas'ta 1.8 kurutur.SO
Tablo XI
1914 Yl Banda Yabanc Sermayenin Sektrlere Gre Dalm
(denmi sermaye ve tahviller toplam itibariyle)
Demiryollar 63. 1
Limanlar 4.3
Belediye hizmetleri (Su,gaz vs.) 5.1
Bankaclk 12.0
Sigorta 0.7
158 Osmanl mparatorluu'nda alma liikileri
Ticaret .S.8
Sanayi 5.3
Madencilik 3.7
Toplam . 100.0
Tablo XII
19,1 1 'de Personel Says 1000'den Fazla Olan Messeseler
3. naat ileri
nu syleyebiliriz.
Bu oran ksaca gnmz Trkiyesindeki oran ile kar
lahrmak, ilgin olabilecektir:
almamzn banda yaptmz deerlendirmede,
gnmz Trkiyesinde cretlllerin igcne orann; geici
iileri de dahil edersek, % 39. 20 olarak bulmutuk. Sadece
srekli iilerin dahil edildii bir hesaplamada ise, oran %
30.89 idi. Baz varsaymlar altnda, 1894-1895 yllar iin, bu
oran % 1 . 24 olarak hesaplamtk
kinci olarak, Osmanl mparatorluu iin hesaplad
mz, cretlilerin toplam nfusa orann, Trkiye iin hesap
lamay deneyebiliriz. rnein 1993 ylnda Trkiye'nin top
lam nfusu, 61 644 OOO ' dir. 8 168 000 olan cretlileri, bu
bykle oranlarsak, % 13.2 buluruz. Geici iileri dar
da brakr, 6 435 000 rakamn esas alrsak, bulacamz
oran, % 10.4 olacaktr. Sonu olarak, 20. yzyl balar itiba
riyle, Osmanl mparatorluu'nda cretillerin toplam nfusa
oraru % 1'ler civarnda iken, gnmz Trkiyesinde % 13'ler
civarnda olmaktadr.
G. Snfsal Yap
A. cretler
Tablo XIII
Osmanl mparatorluu'nda 1913-1915 Sanayi Saymna Gre
cretler (K urUll l gn)
Tablo XIV
Ereli Kmr Havzasnda Gnlk Ortalama cretler
(Kuru olarak)
Yllar cret
1900 7.6
1 905 8.6
1911 9.7
1913 10.2
Tablo XV
1913 Yl tibariyle Deiik Blgelerde Ortalama
Gnlk i cretleri (Kuru)
stanbul 14.1
zmir 12.4
Kmr Havzas 10.1
Beyrut 9.4
am 8.5
Adana 7.2
Halep 7.2
Bursa 5.3
Hum us ve Hama 5.0
Konut 200
Giyim 100
Yiyecek 1825
Vergi 60
Dier 60
Toplam 2245
Tablo XVII
1 870 Yl tibariyle Evli Bir !iinin Yllk Geliri
Gelir Kuru
Tablo XIX
Osmanl mparatorluu'nda Gndelik Bileik cretler, 1 839-1913
Yl Kuru Yl Kuru
Tablo :XX
Osmanl mparatorluu'nda, ngiltere'dekinin
Yzdesi Olarak Nominal cretler
1839-1849 0.32
1850-1 859 0.39
1860-1 869 0.43
1870-1879 0.37
1880-1889 0.46
1890-1899 0.40
1900-1913 0.41
Tablo XXI
eitli lkelerde 1993 Yl tibariyle imalat Sanayiinde
Erkek i cretlerinin Yzdesi Olarak Kadn i cretleri
svire 68.70
sve 89.53
Hollanda 78.84
Almanya 73.84
Yunanistan 80.05
Malezya 53.80
Msr 75.00
1 9 13 1915
Sanayi kollan Erkek Kadn Toplam Erkek Kadn Toplam
artn, iktisadi faktrlerle aklanabileceini belirtmitik.
Bu iktisadi faktrlerin banda, "cretler" gelmektedir. Daha
ak bir biimde ifade edersek, kadn iilerin istihdamnda
arln altnda, byk lde, cretierin dkl yat-
l s
Osmanl mparatorlu'nda alma llikileri 195
Tablo XXIII
1913-1915 Sanayi Saym Sonularna Gre 1915'te Erkek, Ka dn ve
ocuk ilerin cretleri (Gnlk, kuru olarak)
midir?
Toprak'n almalarnda, gene ayn yl, 1913 yl itiba
riyle tarm kesiminde cinsler aras cret farkllklarna ili
kin bilgiler bulunmaktadr. Her ne kadar oransal ifadelere
uygun deilse de, bu bilgilerin deerlendirilmesi, krsal ke
simdeki cret farkllklarnn, sanayi kesimindekinden de
byk olduunu ortaya koymaktadr. Aadaki tabloda,
bu bilgilerden sadece bir blm aktanlmaktadr:164
Tablo :XXIV
1913 Yl Mays Ay tibariyle Tanm isi Gndelikleri
(Kuru olarak)
1 . Giri
Tablo XXV
Amerika Birleik Devletleri'nde alma Srelerinin Deiimi
1850 66
1870 60
1900 57
1910 52
1 930 45
1950 41
1986 38.6
Tablo :XXVI
eitli lkelerde 1 993 Yl tibariyle Tanm-dllj Kesimlerde
Haftalk Fiili alma Sreleri
Almanya 38.0
Fransa 39.0
Hollanda 40.1
Norve 34.9
sve 36.1
ngiltere 43.5
Kanada 38.6
Kore 47.5
Sri Lanka 54.0
Bolivya 44.0
Msr 51.0
Trkiye 43. 1
p -
r. - . o
202 Osmanl mparatorluu'nda alma llikileri
Tablo :XXV II
1913-1915 Sanayi Saymna Gre Baz Sektrlerdeki
Gnlk alcma Sreleri
A. Giri
B. Osmanl mparatorluu'nda
Sosyal Gvenlik Uygulamalar
1 . Geleneksel Uygulamalar
a. Aile. i Yardmlamalar
Osmanl mparatorluu'nda sosyal gvenlik ierisinde de
erlendirilen uygulamalar arasnda, "aile ii yardmlama
lar" da bulunmaktadr. Buna gre, alan kiinin gelirinin
mesleki, fizyolojik ya da ekonomik nedenlerle kesilmesi du
rumunda, ailenin dier fertleri, geliri kesintiye urayan kii
ye yardm ederek, bu kaybn etkilerini ortadan kaldrmaya
ya da en azndan hafifletmeye alacaklardr. Sosyal gven
liin kurumlamad bir lkede ve nemde, bu tr yar
dmlamalarn ok nemli olaca a J.tr.
Talas, Osmanl mparatorluu'nda, aile ii yardmla
malarn nemini, yle anlatmaktadr:
" .. . sanayileen toplumlarda olduu gibi aile blnme
mi, klmemi ve balar gevememi olduundan, aile
ye mensup olanlar, ailenin olanaklar lsnde bir sosyal
gvenlie ulaabilmekte idiler. Ayrca, gelenekler, dinsel
inanlar ve ataerkil aile kurallar, yallarn zel bir dikkat
ve zen grmelerini salyordu." Tarma dayal bir toplum-
212 Osmanl mparatorluu'nda alma llikileri
b. Dinsel Yardmlar
Osmanl mparatorluu'ndaki dinsel yardmlar, daha ok
"sosyal yardmlar" kavram erevesinde dnmek uygun
olur. Buna gre, slam dininin gerektirdii zekat, fitre, adak
lar, kurban ve kefaretlerle, dier ba ve sadakalar eklin-
Osmanl mparatorluu'nda alma likileri 213
A . Giri
mamtr."238
kinci Merutiyet sonras, 1909-1918 yllar arasnda,
Anayasada yaplan deiikliklerin ise ayrca incelenmesi ya
rarl olacaktr. Bu dnemde de sendika hakk vb. haklar Ana
yasada yer bulmamasna ramen, zellikle basn zgrl
nn glendirilmesi, toplant hakk tannm as, alanlar
asndan olumlu sonular dourabitecek deiiklikler ola
rak nitelendirilebilir. Talas'a gre, zellikle, belirli snrlama
larla da olsa demek kurmann serbest braklmas nem ta
maktadr: "Bylece iilerin de kuracaklan demekler yolu
ile hak ve karlann savunabilecekleri kabul edilebifu."239
Ancak 1909 tarihli Tatil-i Egal Kanunu ile, kamuya y-
230 Osmanl Imparatorluu'nda alma likileri
A. Giri
B. Mecelle
A. Giri