Teoriadocaos
Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.
ATeoriadocaostratadesistemascomplexosedinmicos
rigorosamentedeterministas,masqueapresentamumfenmeno
fundamentaldeinstabilidadechamadosensibilidadescondies
iniciaisque,modulandoumapropriedadesuplementarde
recorrncia,tornaosnoprevisveisnaprticaalongoprazo.
Emsistemasdinmicoscomplexos,determinadosresultadospodem
ser"instveis"noquedizrespeitoevoluotemporalcomo
funodeseusparmetrosevariveis.
Issosignificaquecertosresultadosdeterminadossocausadospela Osfractaissorepresentantesmatemticos
aoeaiteraodeelementosdeformapraticamentealeatria. depadresaparentementecomplicadosmas
Paraentenderoqueissosignifica,bastapegarumexemplona quepodemsergeradosporleisdeevoluo
natureza,ondeessessistemassocomuns.Aformaodeuma simples,comoprevistopelaTeoriadoCaos
nuvemnocu,porexemplo,podeserdesencadeadaese
desenvolvercombaseemcentenasdefatoresquepodemserocalor,ofrio,aevaporaodagua,osventos,o
clima,condiesdoSol,oseventossobreasuperfcieeinmerosoutros.
Almdisso,mesmoqueonmerodefatoresinfluenciandoumdeterminadoresultadosejapequeno,ainda
assimaocorrnciadoresultadoesperadopodeserinstvel,desdequeosistemasejanolinear.
Aconseqnciadestainstabilidadedosresultadosquemesmosistemasdeterminsticos(osquaistem
resultadosdeterminadosporleisdeevoluobemdefinidas)apresentemumagrandesensibilidadea
perturbaes(rudo)eerros,oquelevaaresultadosqueso,naprtica,imprevisveisoualeatrios,ocorrendo
aoacaso.Mesmoemsistemasnosquaisnohrudo,errosmicroscpicosnadeterminaodoestadoiniciale
atualdosistemapodemseramplificadospelanolinearidadeoupelograndenmerodeinteraesentreos
componentes,levandoaoresultadoaleatrio.oquesechamade"CaosDeterminstico"
Naverdade,emboraadescriodamecnicaclssicaerelativsticasejadeterminstica,acomplexidadeda
maioriadossistemaslevaaumaabordagemnaqualamaioriadosgrausdeliberdademicroscpicostratada
comorudo(variveisestocsticas,ouseja,queapresentamvaloresverdadeiramentealeatrios)eapenas
algumasvariveissoanalisadascomumaleidecomportamentodeterminada,maissimples,sujeitaao
desterudo.EstemtodofoiutilizadoporEinsteinePaulLangevinnoinciodosculoXXparacompreendero
MovimentoBrowniano.
Pois,exatamenteissoqueosmatemticosqueremprever:oqueaspessoaspensamqueacasomas,na
realidade,umfenmenoquepodeserrepresentadoporequaes.Algunspesquisadoresjconseguiram
chegaraalgumasequaescapazesdesimularoresultadodesistemascomoesses,aindaassim,amaiorparte
dessesclculosprevummnimodeconstnciadentrodosistema,oquenormalmentenoocorrenanatureza.
OsclculosenvolvendoaTeoriadoCaossoutilizadosparadescrevereentenderfenmenosmeteorolgicos,
crescimentodepopulaes,variaesnomercadofinanceiroemovimentosdeplacastectnicas,entreoutros.
Umadasmaisconhecidasbasesdateoriaochamado"efeitoborboleta",teorizadopelomatemticoEdward
Lorenz,em1963.
ndice
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teoria_do_caos 1/6
08/03/2017 TeoriadocaosWikipdia,aenciclopdialivre
1 Ideiainicial
2 Galileu,NewtoneLaplace
3 Gravitao
4 HenriPoincar
5 Teoria
6 EfeitoBorboleta
7 EquaesdeLorenz
8 Atrator
9 Atratorestranho
10 DcadadeoitentadosculoXX
11 Atratoresefractais
11.1 Idiasbsicas
12 Vertambm
13 Ligaesexternas
Ideiainicial
Aideiaqueumapequenavariaonascondiesemdeterminadopontodeumsistemadinmicopodeter
consequnciasdeproporesinimaginveis."ObaterdeasasdeumaborboletanoBrasilpodeprovocarum
furaconoTexas."
Galileu,NewtoneLaplace
GalileuGalileiintroduziualgumasdasbasesdametodologiacientficapresassimplicidadedaobtenode
resultados.Segundoaquelametodologia,acinciacontinuougradualmenteasuaexpansoemdireo
determinaodasrealidadesfsicas.
ComIsaacNewton,surgiramasleisqueregemaMecnicadeterministaClssicaeadeterminaodequea
posioespacialdeduasmassasgravitacionaispoderiaserprevista.Havendoportantoumaexplicao
plausveldarbitaterrestreemrelaoaoSol.
Portanto,ocomportamentodetrscorposgravitacionaispoderiaserperfeitamenteprevisvel,apesardo
trabalhoaumentadoemfunodemaisdadosinseridosparaaexecuodosclculosnecessrios
determinaodeposio.
Porm,aoseacrescentaremmaiscorposmassivosparaasdeterminaesdeposies,comearamaocorrer
certosdesviosimprevisveis.Newtontraduziuestesdesviosouefeitosatravsdeequaesdiferenciaisque
mostravamqueosistemaemsuaevoluotendiaparaaformaodeumsistemadeequaesdiferenciaisno
lineares.
Gravitao
Aoseencontrarnoestudodosistemagravitacionalequaesdiferenciaisnolineares,estassetornavam
impossveisdeserresolvidas.
Laplaceafirmouque...(sic)umaintelignciaconhecendotodasasvariveisuniversaisemdeterminado
momento,poderiacompornumasfrmulamatemticaaunificaodetodososmovimentosdoUniverso".
Conseqentementedeixariamdeexistirparaestaintelignciaopassadoeofuturo,poisaosseusolhostodosos
eventosseriamresultantesdomomentopresente.
Perseguindoaharmoniadafsicadeento,nabuscadeumarespostaparaaunificaodanatureza,Laplace
formulouedesenvolveuosprincpiosdateoriadasprobabilidades,trabalhounasequaesdiferenciais,crioua
transformadadeLaplacealmdeestudaraequaodeLaplace.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teoria_do_caos 2/6
08/03/2017 TeoriadocaosWikipdia,aenciclopdialivre
HenriPoincar
HenriPoincarem1880aproximadamente,pesquisouosproblemasrelacionadosimpossibilidadede
resoluodasequaesdiferenciaisnolineares,nabuscadasleisdauniformidadeedaunificaodos
sistemasfsicos.Seuobjetivoeradescreveroqueocorreriamatematicamentequandodaintroduodeuma
massagravitacionalcomplementarnumsistemaduplo,isto,passandoaanlisededoisparatrscorpos
gravitacionaisinteragindomutuamente.Verificouquenumaanlisemaisampla,noseatendoadetalhes
quantitativosefazendocomparaesqualitativas,isto,enxergandoosistemacomoumtodo.Acabou
descobrindoqueossistemasdemassasgravitacionaistriplasevoluamsempreparaformascujoequilbrioera
irregular.Asrbitasmtuastendiamanoserperidicas,tornavamsecomplexaseirregulares.
Poincardescobriuqueaoinvsdeexistiremrbitasordenadas,equilibradaseregulares,ouumsistema
equilibradoeharmnico,oqueocorriameramsistemasverdadeiramentedesestabilizados,ondeoque
prevalecerianoeraaordemnatural,esimocaos,aconfuso,poisosmovimentossetornavamaleatrios.
Osresultadosobservadosquelevavamconfusoedesarmonia,nocondiziamcomaharmoniaqueocorria
namecnicaclssica.Poincarnesteseutrabalhoacaboupordescobrirumapossibilidadedaexistnciadeum
sistemadesordenado,comvariveisaoacaso.Napocanohouveuminteresseprticonasuateoriaderbitas
irregulares,sendomuitasvezesconsideradaateoriaumaaberraomatemtica.Continuaramhavendoalguns
estudosesparsosporoutrosmatemticos,pormcomocuriosidadesobreosSistemasdinmicosnolineares.
Teoria
Umconjuntodeobjetosestudadosqueseinterrelacionemchamadodesistema.Entreossistemas
consideramseduascategorias:linearesenolineares,quedivergementresinasuarelaodecausaeefeito.
Naprimeira,arespostaaumdistrbiodiretamenteproporcionalintensidadedeste.Jnasegunda,aresposta
nonecessariamenteproporcionalintensidadedodistrbio,eestaacategoriadesistemasqueservemde
objetoteoriadocaos,maisconhecidoscomosistemasdinmicosnolineares.
Estateoriaestudaocomportamentoaleatrioeimprevisveldossistemas,mostrandoumafacetaemquepodem
ocorrerirregularidadesnauniformidadedanaturezacomoumtodo.Istoocorreapartirdepequenasalteraes
queaparentementenadatmavercomoeventofuturo,alterandotodaumaprevisofsicaditaprecisa.
Umadasideiascentraisdestateoria,queoscomportamentoscasuais(aleatrios)tambmsogovernadospor
leisequeestaspodempredizerdoisresultadosparaumaentradadedados.Oprimeiroumaresposta
ordenada,lisaecognitiva.Sendoqueofuturodoseventosocorredentrodemargensestatsticasdeerros
previsveis.Osegundoumarespostatambmordenada,ondepormaresultantefuturadoseventos
corrugada,ondeasuperfciespera,catica,ouseja,ocorreumacontradionestepontoondeprevisvel
queosresultadosdeumdeterminadosistemaserocaticos.
EfeitoBorboleta
AoefeitodarealimentaodoerrofoichamadomaistardeporLorenzdeEfeitoBorboleta,ouseja,uma
dependnciasensveldosresultadosfinaisscondiesiniciaisdaalimentaodosdados.Assim,havendouma
distncia,mesmoquenfima,entredoispontosiniciaisdiferentes,depoisdeumtempoospontosestariam
completamenteseparadoseirreconhecveis.
Normalmenteesteefeitoilustradocomanoodequeobaterdasasasdeumaborboletanumextremodo
globoterrestre,podeprovocarumatormentanooutroextremonointervalodetempodesemanas.
poressemotivoqueasprevisesmeteorolgicaspossuemerros.Paraevitartaiserrosprecisariamosde
medidasexatasdemuitasvariveis(presso,temperatura...)empraticamentetodosospontosdogloboterreste,
oque,atualmente,impraticvel.Almdafaltademedidas,asmedidastomadaspossuemaindaumcertograu
deerro,gerandoosproblemasqueconhecemosparaasprevises.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teoria_do_caos 3/6
08/03/2017 TeoriadocaosWikipdia,aenciclopdialivre
EquaesdeLorenz
EdwardLorenzcontinuandoemsuapesquisadossistemasdinmicos,elegeutrsequaesqueacabarampor
ficarconhecidascomoEquaesdeLorenzpararepresentargraficamenteocomportamentodinmicoatravs
decomputadores.
EquaesdeLorenz:
Lorenzcontinuouobservandoosefeitoscaticos,notouquevariaesmuitopequenasaleatriaspoderiam
gerarumefeitodominqueelevavaograudeincertezaemeventosfuturos,realimentandoosgrausde
aleatoriedade.
Desenvolveuteoriasquedemonstravamqueapartirdevariaesmnimashaviaaceleraesnasprecipitaes
dedadosemdeterminadasdireesquemudavamcompletamenteoresultadodeumadeterminadaexperincia.
Emfunodesuasconstataesometeorologistachegouconclusoqueasprevisesdefenmenos
climticosspoderiamadquirircertograudeprecisoutilizandoequaesmatemticasquelevassememconta
oaltograudeincertezanoseventos.
Fatospodemseralteradosapartirdasmaissimplesreaes.
Atrator
Umatratorumponto(ouoconjuntodospontosatratores,dependendoocontexto)paraoqualtodarbitaque
passarporumpontosuficientementeprximoconvergeparaoponto,isto,ficaindefinidamenteprximo
bastandoparaissoesperarumtemposuficiente.
Nocasodeumcampodevetores,umatratorsempreumasingularidade:seoatratorforoestadoinicial,ele
seroestadoatingidoparatodotempopassadoefuturo.
Porexemplo,umabolarolandoporumasuperfcieplanacomatritopra.Oatratordessesistemadinmicoo
conjuntodospontos(ouestados)emqueabolaestparada.
Atratorestranho
AoobservarmososresultadosdosestadosdasEquaesdeLorenz
eosrepresentarmosnumgrficotridimensional,observaremosque
haverumaconvergnciaemdireoaalgoquesechamaatrator
estranho.
Aconvergncianosersimplescomonoscasosprescritosparao
casobidimensionalpeloteoremadePoincarBendixson.Arbita
deumpontogenricoseaproximardosdoispontos(queso
singularidadesdocampo)alternadamente.Equantomais
avanamosnarbita,certospadressemelhantesaconjuntosde
Cantoraparecemnasintersees.
DcadadeoitentadosculoXX
AtratorestranhodeLorenz
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teoria_do_caos 4/6
08/03/2017 TeoriadocaosWikipdia,aenciclopdialivre
Atadcadade1980,osfsicosdefendiamatesedequeouniversoeragovernadoporleisprecisaseestticas,
portantooseventosneleocorridospoderiamserprevistos.Pormateoriadocaosmostrouquecertoseventos
universaispodemterocorridodemodoaleatrio.
Quandoseestudamosmecanismosqueprocuramdescreverateoriadocaos,ospesquisadoressedeparamcom
oimprevisvelemtodososmomentoseemtodasaspartesdodesenvolvimentoterico.
Bonsexemplosdesistemascaticossoocrescimentodelavouraseaformaodetempestades,ondequalquer
pequenaalterao,direo,velocidadedeventosporexemplo,podeprovocargrandesmudanasnumespao
detempomaior.
Atratoresefractais
OsfractaissofigurasdageometrianoEuclidiana.Apartirdosestadosdeumdeterminadosistemaonde
existemvariveistaiscomomassa,presso,temperatura,velocidade,posio,etc,estespodemser
representadosporcoordenadas,numdeterminadoespaocujaconfiguraopodeserconsiderada
multidimensional,deumpontocujascoordenadassodeterminadaspelasvariveis.Nafsicaclssicapodemos
descreverocomportamentodeumsistemadinmicogeometricamentecomoomovimentodeumatrator.Jnos
sistemasconsideradoscaticos,osatratoressodenominadosatratoresestranhos,istoocorrepeloelevadograu
deincertezadosresultadosdestessistemas.
Osatratoresestranhosdevemterestruturasdetalhadasemtodasasescalasdemagnificao.Emfunodisto
foidesenvolvidoummodeloconceitualchamadofractal,quetemumaformageomtricacomplexaeexibeuma
formaoestruturalquetemumapropriedadechamadadeautosimilaridade.Estessistemascomplexos
tornarampossveloprogressonoprocessamentodedadosgrfico.
Idiasbsicas
Asidiasquedevemserlevadasemcontanumsistemacaticobsicosotrs:
Atratores
Espaodefase
Fractais
Vertambm
Fractal
Efeitoborboleta
AtractordeLorenz
ConjuntodeMandelbrot
Sistemascomplexos
Teoriasemiticadacomplexidade
Determinismo
Relativismo
Ligaesexternas
ALTAANSIEDADE:AMATEMTICADOCAOS(http://tvescola.mec.gov.br/index.php?option=com_
zoo&view=item&item_id=2778)
Obtidade"https://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Teoria_do_caos&oldid=48136128"
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teoria_do_caos 5/6
08/03/2017 TeoriadocaosWikipdia,aenciclopdialivre
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)14h57minde28defevereirode2017.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilhaIgual
3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramaisdetalhes,
consulteascondiesdeuso.
https://pt.wikipedia.org/wiki/Teoria_do_caos 6/6