1

Trk Halk Kltrnde Mani Syleme Gelenei,

Manilerin letiim Boyutu ve levsellii
Prof. Dr. Erman ARTUN

Mani anonim halk iirinin en kk nazm biimidir. Anadolu ve Anadolu dnda ok geni
bir Trklk corafyasna yaylmtr. Mani syleme, yzyllarn deneyimlerinden szlerek
biimlenmi, belirli kurallar olan, kuaktan kuaa aktarlarak gnmze ulam bir gelenektir.
Manilerde Anadolu insannn dnce yapsn, beenisini, dertlerini, kskanlklarn, zlemlerini,
sevgilerini vb. ortak kltrn sergileniini grrz.
Kendine zg bir gelenek iinde sylenen maniler bir ucuyla gemie, bir ucuyla gnmze
uzanr. Dier halk kltr rnleri gibi toplumu ayakta tutan dinamikleri belirlemekte nemli bir rol
olan manilerde, Anadolu insannn dnyaya baknn yan sra estetik modelleri de temsil edilir.
Mani genellikle yedi heceden oluan drt dizelik bir trdr. Bir tek drtlk iinde bir anlam
btnl gsterir. Genellikle anlamn arl nc ve drdnc dizelerdedir. Manilerde anlamn
drt dizeye yaylmas ve ilk iki dizede izilen tablo maniyi estetik bir yapya kavuturur. lk iki dize
maninin d dnyayla badr. nc ve drdnc dizede duygu ve dnce ortaya konur. Manilerin
doalama sylenmesi maniyi iki blme ayrr. Birinci blm genellikle hazrlktr ve maniciye
kafiye, sz iin zaman kazandrr. Manici iin birinci blm arm, duygu ve dnce iin hareket
noktasdr (Boratav ,1978:185-197).
Maniler slamiyet ncesinden gnmze kadar yaamn srdrmtr. Maniler Trk toplum
hayatnn ifadesi, mill bilin ve duygu beraberliinin bir gstergesidir. Maniler, halk ruhunun
yanstcsdr. Anonim mani drtlklerinde Trk toplum yapsna ve dncesine ait izleri duygulu,
iten bir anlatmla buluruz. Ayrca yresel gelenek ve greneklerin izlerini manilerde grebiliriz.
Maniciler, maninin kafiye ve redif blmne ayak adn verirler. Maniciden ayak bulmas,
aya ayana denk getirmesi beklenir. Maniler; manici, mani yakc, mani dzc, mani atc ad
verilen kiiler tarafndan domaca olarak zel bir ezgiyle sylenir (Dizdarolu,1969:67). Bunun
yannda maniler klar tarafndan zel makamlarla da sylenir (Elin,1981:278). Karlkl sylenen
manilerde dilek, duygu ve dnceler aklanr. lk iki dize soru cevap olarak dzenlenir. Maniler,
eitlerine gre akta, ala gzlm - kmr gzlm, bayat, berete dndrme, drtleme, perevi
adlarn da alrlar. Bazen baslm halk hikayelerinin arasnda da manilere rastlanr (Boratav,1988:45).
Manilerin balca temas sevgidir. Maniler sevgi ekseni etrafnda dner (Dizdarolu,1969:66).
Maninin yaps gerei, toplumsal olaylara deinilmez. Bunlar, sevgi ile ilikileri lsnde maninin
yapsnda yer alr (Bagz,1986:225-241; Kocatrk,1939:5).
Mani Syleme Gelenei
alar boyu yaygn bir biimde sren mani syleme gelenei son yllarda eskiye oranla
nemini kaybedip azalmaa balamtr. Kzlar, kadnlar ve erkekler ekin ekerken, davar gderken,
hasat kaldrrken, bayramlarda, enliklerde, evlenme trenlerinde, kna gecelerinde, gelin hamamnda,
dn bayra dikildiinde, gelinin banda, kazma kazarken, imeceyle i tutarken, snnet
trenlerinde, hdrellez, nevruz, saya gezme, me gelin trenlerinde, halay ekilirken, pamuk
tarlalarnda, eitli toplantlarda vb. alp oynayarak mani sylerler.
Eski ehir yaantsnda ramazan beki ve davulcularnn syledii manilerin ayr bir yeri
vard. Mahalleli, klar, ocuklar davulcuyla kap kap gezerek onun kendine zg, saba, dgh
makamlarnda okuduklar manileri dinlerlerdi (Ycel,1973: T.F.A.,C.15,:6778; lktar,1969, T.F.A,
C.12: 5471). Sahurda, kandilde ve bayramda gezen davulculara parann yan sra keten ve yazma
mendil, gmleklik, ynl ve pamuklu kuma vb. verilirdi (Bayr,1969,T.F.A.,C.12,:5471). Eski devir
ramazanlarnda Helasaclar vard. Bunlar birinin boynuna ufak bir davul takarak dierinin eline cam
veya muamba fener vererek gezerlerdi. Arkalarnda ocuklar olurdu. Helasaclar mahalleleri dolar,
her evin nnde durarak maniler sylerlerdi. Her maninin sonunda Helesa, yelesa diye barrlard.
 2

Bu dolamaya da helasaya kma denirdi (lktar, 1969 T.F.A.,C.12:5472). Anadolunun ky

ehir ve kasabalarnda da helasaya kma adeti vard. Kayk delikanllar tahta bir kay
klandrp gezerek maniler sylerlerdi (lktar, 1969, T.F.A., C.12 :5473).
Kadnla erkein kapal toplum kurallar gerei konuup bir araya gelmeleri belli ortamlarda
olabilirdi. Maniler, eitli trenlerde, elencelerde, toplantlarda, inan ve detlerin arasnda ve
mektuplara yazlan rumuzlu manilerle haberleme gibi bir ilev de stlenmitir (Bagz,1986:225).
Ayrca manilerin, saya gezme, hdrellez, nevruz, yamur duas, me gelin, ky seyirlik oyunlar gibi
tren ve toplantlarda ritel kalnts tayan szlerle sylenildiini gryoruz (Bagz,1986:230-241).
Karlkl mani atma, syleme eskiden ok yaygnm. Gnmzde daha ok kzlar arasnda,
aile arasnda yaplr. Yrede karlkl mani atmalarna manileme, mani atma, trk atma, atma,
deyime, atmaca, deyi, dzmece mani, deyi mani, atma, karlkl atma, syleme, talama, k
manisi adlar verilmektedir . Genellikle manileri sesi gzel olanlar ve merakllar syler. Dn
trenlerinde gelin kzn en yakn arkadalar mani sylerler.
Her ya grubu mani syler. Bunlar mani syleme sklna gre u ekilde sralanr: a) 35 ya
ve alt (gen kesim), b) 35-45 yalar aras (orta yallar), c) 45 ya ve st (orta yan st). Maniler
dinlenerek byklerden, yallardan gelenek aktarm yoluyla renilir. Mani her trl neeli ve
kederli olay zerine toplanldnda sylenir. Genellikle zel bir mani syleme toplants yaplmaz.
Manilerin sylendii belirli bir zaman yoktur. Her zaman sylenebilir. Kaynak kiiler, k ve yaz
aylarnda daha ok sylendiinde birleiyorlar. Kn i yokken k geceleri soba banda toplanan
insanlar, yardmlama amal toplantlarda; yazn i, tarm, hasat iin toplandklarnda elenmek ve ii
kolay klma amacyla maniler sylyorlar. Ayrca ramazan gecelerinde iftar sahur aras yaplan
toplantlarda mani vazgeilmez elence arac olur. Askere, gurbete yolcu etme, gelin gnderme
trenlerinde doalama maniler sylenir.
Hdrellezlerde gen kzlarn niyet ve fal manileri sylemeleri detti. Hdrellez gecesi kzlar bir
mlek veya bir kaba kendilerine ait tarak, toka, yzk vb. eyalar koyarlar, hdrellez sabah srayla
ekerler. kan eya hangi kza aitse onun niyetine sylenir. Baz yrelerde manici ortaya alnr.
zerine krmz duvak rtlr, eline ayna verilir. Manici aynaya bakarak gen kzn geleceini grerek
ona gre mani syler. Eer kzn dilei olacaksa gvey adayn aynada grr. Yine kzlar hdrellez
gecesi dilekleri neyse onu gl dalna asarlar, mani syler. Kzlar manileri, niyetleri olacak veya
olmayacak eklinde yorumlar. Fal pek ciddiye alnmaz; ama yine de kzlar olumlu veya olumsuz
olarak etkilenirler. Bazen de manileri kada yazp kaba koyarlar. Hdrellez sabah anslarna ekip,
yorumlarlar. Bu manilere mantuvar manileri ad da verilir.
Mani sylenirken dinleyiciler maninin konusuna, sylenme nedenine gre uygun tavr
taknrlar. Dinleyici, mani zntlyse zntl, neeliyse neelidir. Mani sylerken efkrl, sessiz,
duygulu olup gzyan tutamayanlara rastlanr. Maniler bazen birinin zerine sylenir. Dinleyiciler
maninin kimin iin atldn anlamak iin dikkatle maniciyi dinlerler, kulaklar manide gzleri
manicidedir. Gelin - kaynana manilerine ok glnr. zel olarak bir kz ve delikanl iin sylenirse
manal manal glnr. Maniler araclyla manilerin kime sylendii bulunmaya allr. Maniye
merakllar, szleri ezberlemeye alr. Mani sylerken konuup dikkati datanlar ho karlanmaz,
uyarlr. t, ders karlan manilerde bala tasdik gzlenir.
Mani sylemeden nce dinleyicileri hazrlama aamas olur. Toplulukta manicilii ile tannan
biri varsa nce onun mani sylemesi beklenir. Genellikle yallarn mani sylemesi veya Haydi
kzlar, mani atn demeleri beklenir. Mani sylenirken manici ortaya alnr. Dinleyenler daire olarak
evresine otururlar. Evlenme trenlerinde dn evine gelen konuklar kapda karlanarak karlama
manileri sylenir .
Mani sylerken ibidik (alk) alnr, pullu, ili mendil sallanr. Neeli manilerde darbuka
alnr, kak trdatlr (alnr). Maniciler ellerinde ayrlk manileri sylerken mendil, kavuma istei
olan manileri sylerken yzk bulundururlar. Mani sylerken, sylenilen maninin konusuna uygun
olarak o anda orada bulunan baz eyalar kullanlr. Bunlar genellikle mendil, yazma, iek, bayrak
vb.dir. Sevgi manilerinde iek, asker manilerinde bayrak bulunur. Seyirciler mendil sallarlar.
Cenazelerde yakn lm kiiyi ve gelini alatmak iin sylenen manilerde manicinin ve
dinleyicilerin ellerinde mendiller vardr. Yallar gzyalarn ba rtlerinin ucuyla silerler. Eskiden
 3

bir kz, sevdii delikanlya sevdiini belli etmek iin mani syler ve mendil atar, delikanl da kz
beendiyse mendili pp koynuna koyarm. Manici bazen manideki gndermeyi hissettirmek iin
baston, gzlk, mendil, sopa vb. aksesuarlar kullanr.
Eski manilerle, gnmz manileri arasnda fark vardr. Yaama biimi ve buna bal olarak
beeniler deitii iin maniler yeni kltrde deiiklie uramtr. Gnmzde ekonomik koullar,
teknoloji, yeni hayat koullar manilere yeni eler sokmutur. Eski manilerin bir olaya bir duruma
dayal olduunu syleyen kaynak kiiler gnmzde her eyin mani konusu olduunu sylyorlar.
Eskiden gen kzlarla delikanllarn birbirlerine mani atmalar ok yaygnm. Eskiden sylenen her
manide, ak, evlenme istei, oul, koca zlemi vb. gibi zellikler aranrm. Baz kaynak kiiler eski
yeni mani arasnda fark olmadn sylerken, baz kaynak kiiler de eski manilerin daha duygusal,
daha anlaml, daha zl szlerle rl olduunu sylyorlar.
Kyde sylenen maniler kyn zellikleriyle ky kltrn; ehirde sylenen manilerse ehir
hayatn ve ehir kltrn yanstmaktadr. Yerleim yerlerinin zellikleri de manilere yansr. Ky
manilerinde acnn, sevincin, zlemin, umudun, duygularn daha yaln yanstldn gzlyoruz.
Manilerin kendilerine zg bir ezgileri vardr. Maniler sylenirken her zaman ezgiyle
sylenmeye zen gsterilmez. Maniler iten gelen duygularn dorudan sylendii trdr. Mani
syleyenler genellikle, acy, sevgiyi tatm, yrei buruk kiilerdir. Maniler ounlukla algsz
sylenir. Bazen darbuka, tepsi, teneke eliinde bazen de zlgt ve alk eliinde sylenir.
Manilerin sylendii ortamlar unlardr:
1- enlikler (gece toplantlar, sra geceleri, asker uurlama, bahar toplantlar vb.),
2- Evlenme trenleri (kz grme, kz isteme, nian, ana kz knas, erkek knas, gelin hamam,
dn treni, gelin vme, gelin uurlama, gelin alma, gerdek, gelin paas vb.),
3- Snnet trenleri,
4- mece yardmlama toplantlar (yufka ama, bulgur ekme, sala yapma, sap eritme,
ekmek etmek (yapmak), ekip bime, apa zaman, hasat ve harman zaman vb.),
5- Hdrellez,
6- Nevruz,
7- Yamur yadrma trenleri (me gelin, yamur duas),
8- Bolluk bereket trenleri (saya gezme),
9- Ky seyirlik oyunlar
Kadnlar aras toplantlarda herkes toplant yaplacan birbirine duyurur. Darbuka sesini
duyan cmb, enlik olduunu anlar, enlie katlr. Evlenme trenleri toplantlarna arya, yrede
yol verme ad verilir. aran kiiye okuyucu, arma iine okuntu ad verilir. Okuyucu ev ev
dolaarak insanlar toplantya arr. arlan kiilere ba rts, orap, mendil, havlu, yazma,
gmleklik vb. verilir. Son yllarda okuyucular evlenme, snnet treni davetiyelerini de datmaya
balamlardr. Baz kylerde enlik ve toplantlar telll bartlarak duyurulur.
Mani sylenen toplantlarda yreye, yerleim yerine, toplanty dzenleyen evin ekonomik
durumuna, mevsimine gre eitli ikramlarda bulunulur. Bunlar ylece sralayabiliriz: erez, leblebi,
kuru zm, renkli eker, pekmez, erbet, skma, tatl, st, meyve, pasta, helva, ayran, brek, pide,
biskvi, lokum, ay, kahve vb.dir. Evlenme treni toplantlarnda ikramlar yemee dnr. Yksk
orbas, yksk a, topalak, anal kzl, dvme pilav, tatar, et yahnisi, halama tr yemekler, etli
patates, palza, kadayf, karakui, rek vb. Kzlarn kendi aralarndaki toplantlarnda ise kurutulmu
karpuz ekirdei, kaynam msr, pestil, bastk, erez vb. yenir.
Kzlar aralarnda mani atmas yaparlar. Yarmada stn gelen kza mendil, havlu, yalk,
tlbent vb. verilir. Ama elencedir. Eski ramazanlarda davul alarak mani syleyenlere para dnda
mendil, gmlek, ynl pamuklu alvarlk, namaz klh vb. verilirdi. Davulcuyla beraber ocuklar da
kap kap gezerdi. ocuklardan birinin elinde uzun bir kam veya sopa bulunurdu. Bu kama verilen
 4

hediyeler aslrd. Baz kylerde hediyeler iin uval gezdirilirdi. Ev sahibi ocuklara eker, tatl
verirdi. Eski yllarda kz istemeye gidenler, manilerle kz isterdi. Kz evi olumlu veya olumsuz
cevaplarn manilerle bildirirdi. Kz evine giden grcler kz evinden sprge isterlerdi.
Grclerden biri sprgenin stne oturarak niyetlerini belli eder, kz taraf kzlarnn isteneceini
anlayarak unlar sylerdi:

Kz taraf : Ho geldiniz, ho geldiniz

Bereket getirdiniz
Varsa bir niyetiniz
ekinmeden deyiniz

Grc : Tellidir sprgeniz

Glle dolu baheniz
Niyetimiz bellidir
Kznz isteriz

Kzn ailesi kz vermeye niyetliyse yle syler:

Kz taraf : Ho geldiniz, ho geldiniz

Aziz misafirlerimiz
Bize gzel sa(a)detli
Bir haberle geldiniz

Eer kzn ailesi kz vermee niyetli deilse yle syler:

Kz taraf : Ho geldiniz, ho geldiniz

Aziz misafirlerimiz
Balar hep baldr
Yok verecek kzmz

Baz maniler cinsellik ierir. Bunlar her toplumda sylenmeyen, kadnlarn ve erkeklerin
kendi aralarnda gizli olarak syledikleri manilerdir. Yaygn deillerdir. Daha ok ergenlik anda
sylenir. Her toplulukta bu tr manilerin sylenmesi ho karlanmaz. lm ve zlemle yrei yanan
atlar, mani tarznda syledikleri duygularn at ezgisiyle at biiminde sylerler Analar
bebekleri iin syledikleri manileri ninni ezgisiyle sylerler. Bu ninniler krsal kesimde ok yaygndr.

Manilerin letiim Boyutu

Manici mani sylerken, maninin konusuna uygun jest ve mimikler yapar. Mani atlan kiiyi
sezdirmek iin iaret edilir veya gz edilir. Baz maniciler manileri gzleri kapal syler. Manici
dinleyenleri oyuna kaldrr. Trk ezgisiyle sylenen maniler eliinde, kadnlar erkekler oynarlar.
Sylenen maniye, maniyle karlk vermek gelenektir. Bu gelenek ok eskiden beri srmektedir.
Toplulukta maniye cevap veremeyen zor durumda kalr. Birbirini beenen gen kzla delikanl sze
cevab maniyle verirse kar taraf maniyle karlk verir.
Toplantlarda bulunan kiilerden her biri adna niyet tutularak sylenen maniler iyi, kt diye
yorumlanr. Bazen maniler sevgili, hasm, askerdeki oul, gurbetteki e ve yakn iin niyet tutularak
sylenir. Mani iyi karsa sevinilir. Kt karsa zlnr, hayra yorulur. Bazen dinleyiciler yksek
sesle bu benim ansma diyerek sylenecek maniyi kendisi iin tutar. Dilek manileri arzu istek zerine,
dua manileri kendisi, yaknlar ya da sevdikleri iin olmasn istedikleri olumlu durumlar iin dile
getirilir. Beddua (karg) iin sylenen maniler ktlk yapanlara ilen iin sylenir. Baz manilerde
evlenecek kz ve erkekte aranlan zellikler sralanr. Ya da gen kz, evlenecei delikanlda arad
zellikleri sralayarak, kendisine uygun olmayan delikanllarn bouna umutlanmamalarn sezdirir.
 5

Maniler hediye verilen fotoraflarn arkasna yazlr ve unutulmama dileinde bulunulur. Eskiden
ramazan aylarnda davulcular ve bekiler gece halk sahura kaldrmak iin kap kap dolar ve mani
sylerlermi. Gnmzde ise davulcular sahurda sadece davul alarak halk uyandryorlar. Ramazan
ay manileri sahurda uyandrmak, ayn kutsall ve bahile ilgilidir.
Gen kz toplantlarnda maniler, evlilik niyet ve temennisi zerine duygu ve dnceleri bir
deyile dile getirmek ve hoa vakit geirmek iin sylenir. Maniler yoluyla aa vurulmayan kz-
erkek arkadal renilmeye allr. Kzlar beendiklerini sezdirir. Evlilikte aranlan zellikler da
vurulur. Anlamazdan gelen delikanlya sitem edilir. Bazen de delikanly beenmediklerini sylerler.
Eskiden pazarclar ve esnaf maln satmak ve beendirmek iin maniler sylerlermi. Bugn
bu gelenek unutulmutur. zellikle gezgin eriler zil alarak geldiklerini duyurur, her maln
zelliiyle ilgili maniler sylerlermi. Yine eskiden kahvehanelerde kabadaylar manilerle durumu
anlatp atrlarm. Bunlarla ilgili gnmze gelen rnekler azalmtr. Bazlar mani zelliini
kaybetmitir. Bir olay zerine, o olayla ilgili duygu ve dncelerin sylendii yaktrmal maniler de
vardr. Bu manilerin kime sylendii bellidir. eitli mesleklerin zelliklerinin sraland maniler de
vardr (oban, ofr, ebe, retmen vb.) Okul, askerlik ve hapishane hayat manilere konu olmutur.
Eskiden yazlan mektuplarn sonuna mani yazlmas yaygnd. Gnmzde rneklerine az da olsa
rastlanmaktadr. Bayram, kandil, ramazan, hdrellez, nevruz, saya gezme, yamur duas vb. iin zel
maniler sylenir. Son yllarda snnet trenlerine ar davetiyelerine de manilerin yazldn
gryoruz. Klk erzak hazrlama ve imece toplantlarnda konuyla ilgili maniler sylenir.

Manilerin levi
t amacyla oula, kza, geline, ocuklara akl vermek, ktlklere kar uyarmak amacyla
maniler de sylenir. Ayrca ac olaylardan ders, iin iyi yaplmas, bye sayg, uyarma, krgnln
son bulmas, boboazlk vb. konularda da sylenir. t manileri toplant annda veya trenlerde
yanl davranta bulunanlar uyarmak ya da doru olan anlatmak iin sylenir. Maniler rf, det ve
geleneklerin kuaktan kuaa aktarmn salamak ynyle ilevseldir. Bu tr manilere uyarc
mani ad verilir. Maniler insanlarn o anki ruhsal durumlarn anlatmak veya belli konularda
dinleyenleri bilgilendirmek ve hoa vakit geirmek amacyla sylenir. Mani her ortamda sylenebilir
. meceyle i tutma ve tarmla ilgili ilerde maninin ii kolay klma ilevi vardr.
Gen kzlar ve kadnlar genellikle darbuka eliinde krlarda, bahelerde, eme ve kuyu
balarnda bir araya gelebildikleri her ortamda sevgilerini, meramlarn anlatmak, konuma isteklerini
belirtmek, dilek tutmak, sitem ve zlemlerini belirtmek, ayrln hznn hafifletmek, elenceli
zaman geirmek iin mani sylerler.
Maniler duygularn sylenmesi, insanlar gldrmesi, elendirmesi, ii kolay klmas, eitim,
rf, det, gelenek aktarmnn salanmas, birlik beraberlik ve dayanmay arttrmas, kltrn szl
yolla aktarlmas dnda, duygular da vurma arac olmas, dert, meram anlatarak rahatlama
ynleriyle ilevseldir.
letiim Boyutlu ve levsel Manilerden rnekler

1. Sevda Manileri:

Ah fndm fndm,
Dallarna konduum,
Vermedi seni bana
Sakaln yolduum ( Elin, 1990:17)

k demi iz olsun
Tara zlfn dz olsun
Doksan dokuz yaram var
Bir de sen vur yz olsun ( Elin, 1990:35)
 6

u balar bizim olsa

Yapra zm olsa
Yrin uykusu gelmi
Yast dizim olsa ( Elin,1990:161)

Kayalar karda kald

Blbller zrda kald
Gnlm kaps kitli
Anahtar yrda kald ( Elin, 1990:128)

Ak mendili yumuam
Koynumda kurutmuam
Yr aklma gelende
Namaz unutmuam ( Kara, 1994:21)

Su gelir millendirir
ayr imlendirir
u kzn ka gz
Ahraz dillendirir ( Kaya, 1999:72)

reyhan eker misin

Bal ile eker misin
Kz ben seni alrm
Kahrm eker misin ( Artun, 2000:222)

Koza yapraksz olmaz

Dibi topraksz olmaz
Sevda eken kimsenin
Cebi mektupsuz olmaz ( Artun, 2000:223)

Kiraz dal emeyim

Tellerine demeyim
Ahdm olsun bir daha
Osman adl sevmeyim ( Artun, 2000:224)

Syle kimi seversin

ki de bir versin
Eli ba tac edip
Beni yere serersin ( Artun, 2000:225)

Kavak senden uzun yok

Dallarnda zm yok
O yar ksm gidiyor
Dndermeye yzm yok ( Artun, 2000:225)

Sa stnde gzleme
Yalancktan zleme
Ne muradn var ise
Sakn benden gizleme ( Artun, 2000:225)
 7

Bahede ot yolarm
Parmama dolarm
Yarim ile gezenin
Gzlerini oyarm ( Artun, 2000:226)

a. Mani Atmalar:

Olan :
Turuncumun sars
Oldu gece yars
Sarlp da yatmazsam
Gemez gnlm ars

Kz :
Turuncumun sars
Olsun gece yars
Ne sararm ne yatarm
Srsn gnln ars

Olan :
Bahelerde ptrak
Gel sevdiim oturak
Oturak da ne yapak
Evlenek de kurtulak

Kz:
Karanfil deste deste
Beni anamdan iste
Eer anam vermezse
Son cevap benden iste ( Artun, 2000:227)

2. Karg ( Beddua ) Manileri ( Artun, 2000:228)

Kara kara kazanlar

Kara yaz yazanlar
Cennet yz grmesin
Aramz bozanlar

Gnlme yar olasn

Evime gl olasn
Bakasn seversen
Benden beter olasn

Hey kap kara kap

stne sallansn sap
Beni yardan ayran
Dilensin kap kap

Gidiyorum ite gr
Beni ancak dte gr
Deerimi bilmedin
Bir ktye d de gr
 8

3. Gelin-Kaynana Manileri:

Bada erik kaynana

Diin gedik kaynana
Olun erez getirmi
Sensiz yedik kaynana ( Kaya, 1999:75)

Ba saakl gelin
pten kuakl gelin
Dn geldin adam oldun
Leylek bacakl gelin ( Kaya, 1999:76)

Serdim dama kilimi

Tut kaynana dilini
Akam olun gelince
Krar kambur belini ( Yardmc, 1999:309)

Gzleri patlak gelin

enesi hrtlak gelin
Seni mezar kakn
Suratsz hortlak gelin ( Yardmc, 1999:312)

Duvar dibinde kazk

Kaynanam ld yazk
ldne yanmam ama
Giden oduna yazk ( Artun, 2000:229)

Bahelerde lahana
Kydm koydum sahana
Hi mrmde grmedim
Byle gavur kaynana ( Artun, 2000:229)

4. Evlenme Trenleri, Adetleriyle lgili Maniler (Artun, 2000:231)

Niann nian olsun

Gnle lisan olsun
Para pulu bo ver sen
Evvela insan olsun

Karanfilim bu dama
Safa geldin odama
Eer sadk yar isen
Dr gnder babama

Pencereden bak bana

Fndk fstk at bana
Fndk fstk istemem
Nian yzk tak bana

Masa stnde pekmez

Bu pekmez bize yetmez
Adanann kzlar
Davulsuz gelin gitmez
 9

5. Ramazan-Davulcu Manileri
Gen kz toplantlarnda maniler, evlilik niyet ve temennisi zerine duygu ve dnceleri bir
deyile dile getirmek ve hoa vakit geirmek iin sylenir. Maniler yoluyla aa vurulmayan kz-
erkek arkadal renilmeye allr. Kzlar beendiklerini sezdirir. Evlilikte aranlan zellikler da
vurulur. Anlamazdan gelen delikanlya sitem edilir. Bazen de delikanly beenmediklerini sylerler.

Davulumun ipi koptu

ocuklar neden korktu
u sokaktan geerken
Burnuma brek koktu ( Artun, 2000:234)

6. Mektup Manileri

Altn yzm ak ak
Kstn ise barak
Aramzda dalar var
Mektup ile konuak ( Elin, 1990:28)

Altn tas altn tarak

Oldum ben senden rak
Eer beni seversen
Kapma mektup brak ( Kaya, 1999:72)

Mektup mektup yaz bana

Verir sonsuz haz bana
Gzlerin evet desin
Glmse biraz bana ( Artun, 2000:236)

Dalda kiraz al al
Sofrada bir tepsi var
Benim sevdiceim
Mektubunu sk sal ( Artun, 2000:236)
 10

KAYNAKA
ARTUN, Erman (2000), Adana Halk Kltr Aratrmalar I, Adana Bykehir
Belediyesi Yaynlar, Adana.
BAGZ, lhan (1986), Manilerimizin Balca Temleri, Folklor Yazlar, Adam
Yaynlar, stanbul.
BAYRI, M. Halit (1969), Beki ve Ramazan Manileri, stanbul Folkloru, TFA, No:
117, Nisan 1959, C.5.
BORATAV, Pertev Naili (1978), 100 Soruda Trk Halk Edebiyat, Gerek Yaynevi,
stanbul.
..(1988), Halk Hikyeleri ve Halk Hikyecilii, Adam
Yaynlar, stanbul.
DZDAROLU, Hikmet (1969), Halk iirinde Trler, Trk Dili Trk Halk Edebiyat
zel Says, TDK Yaynlar, Ankara.
ELN, kr (1981), Halk Edebiyatna Giri, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara.
(1990), Trkiye Trkesinde Maniler, Trk Kltrn Aratrma
Enstits Yaynlar, Ankara.
KAYA, Doan (1999), Anonim Trk Halk iiri, Aka yaynlar, Ankara.
KOCATRK, Vasfi Mahir (1939), En Gzel Trk Manileri, stanbul.
LKTAIR, M. akir (1969), Eski Ramazan Davulcular ve Davulcu Manileri,
TFA, Aralk 1969, No: 245, C.12.
YARDIMCI, Mehmet (1998), Balangcndan Gnmze Halk iiri-k iiri-Tekke
iiri, rn Yaynlar, Ankara.
YCEL, Erdem (1973), Hayri Beyin Ramazan Manileri, TFA, Ekim 1973, S.291,
C.15, stanbul.