Anda di halaman 1dari 17

16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

AtosAdministrativos

VoltarparaapginaCNJAtosAdministrativos

ResoluoN213de15/12/2015
Ementa:Dispesobreaapresentaodetodapessoapresaautoridadejudicialnoprazode24horas.

Origem:Presidncia

OPRESIDENTEDOCONSELHONACIONALDEJUSTIA(CNJ),nousodesuasatribuieslegaise
regimentais

CONSIDERANDOoart.9,item3,doPactoInternacionaldeDireitosCivisePolticosdasNaesUnidas,
bemcomooart.7,item5,daConvenoAmericanasobreDireitosHumanos(PactodeSoJosdaCosta
Rica)

CONSIDERANDOadecisonosautosdaArguiodeDescumprimentodePreceitoFundamental347do
SupremoTribunalFederal,consignandoaobrigatoriedadedaapresentaodapessoapresaautoridade
judicialcompetente

CONSIDERANDOoquedispealetra"a"doincisoIdoart.96daConstituioFederal,quedefereaos
tribunaisapossibilidadedetrataremdacompetnciaedofuncionamentodosseusserviosergos
jurisdicionaiseadministrativos

CONSIDERANDOadecisoprolatadanaAoDiretadeInconstitucionalidade5240doSupremoTribunal
Federal,declarandoaconstitucionalidadedadisciplinapelosTribunaisdaapresentaodapessoapresa
autoridadejudicialcompetente

CONSIDERANDOorelatrioproduzidopeloSubcomitdePrevenoTorturadaONU(CAT/OP/BRA/R.1,
2011),peloGrupodeTrabalhosobreDetenoArbitrriadaONU(A/HRC/27/48/Add.3,2014)eorelatrio
sobreousodaprisoprovisrianasAmricasdaOrganizaodosEstadosAmericanos

CONSIDERANDOodiagnsticodepessoaspresasapresentadopeloCNJeoINFOPENdoDepartamento
PenitencirioNacionaldoMinistriodaJustia(DEPEN/MJ),publicados,respectivamente,nosanosde2014e
2015,revelandoocontingentedesproporcionaldepessoaspresasprovisoriamente

CONSIDERANDOqueapriso,conformeprevisoconstitucional(CF,art.5,LXV,LXVI),medidaextrema
queseaplicasomentenoscasosexpressosemleiequandoahiptesenocomportarnenhumadasmedidas
cautelaresalternativas

CONSIDERANDOqueasinovaesintroduzidasnoCdigodeProcessoPenalpelaLei12.403,de4demaio
de2011,impuseramaojuizaobrigaodeconverteremprisopreventivaaprisoemflagrantedelito,
somentequandoapuradaaimpossibilidadederelaxamentoouconcessodeliberdadeprovisria,comou
semmedidacautelardiversadapriso

CONSIDERANDOqueaconduoimediatadapessoapresaautoridadejudicialomeiomaiseficazpara
prevenirereprimiraprticadetorturanomomentodapriso,assegurando,portanto,odireitointegridade
fsicaepsicolgicadaspessoassubmetidascustdiaestatal,previstonoart.5.2daConvenoAmericana
deDireitosHumanosenoart.2.1daConvenoContraaTorturaeOutrosTratamentosouPenasCruis,
DesumanosouDegradantes

CONSIDERANDOodispostonaRecomendaoCNJ49de1deabrilde2014

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 1/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

CONSIDERANDOadecisoplenriatomadanojulgamentodoAtoNormativo000591365.2015.2.00.0000,
na223SessoOrdinria,realizadaem15dedezembrode2015

RESOLVE:

Art.1Determinarquetodapessoapresaemflagrantedelito,independentementedamotivaoounatureza
doato,sejaobrigatoriamenteapresentada,emat24horasdacomunicaodoflagrante,autoridade
judicialcompetente,eouvidasobreascircunstnciasemqueserealizousuaprisoouapreenso.

1Acomunicaodaprisoemflagranteautoridadejudicial,quesedarpormeiodoencaminhamentodo
autodeprisoemflagrante,deacordocomasrotinasprevistasemcadaEstadodaFederao,nosuprea
apresentaopessoaldeterminadanocaput.

2Entendeseporautoridadejudicialcompetenteaquelaassimdispostapelasleisdeorganizaojudiciria
locais,ou,salvoomisso,definidaporatonormativodoTribunaldeJustiaouTribunalFederallocalque
instituirasaudinciasdeapresentao,includoojuizplantonista.

3NocasodeprisoemflagrantedelitodacompetnciaoriginriadeTribunal,aapresentaodopreso
poderserfeitaaojuizqueoPresidentedoTribunalouRelatordesignarparaessefim.

4Estandoapessoapresaacometidadegraveenfermidade,ouhavendocircunstnciacomprovadamente
excepcionalqueaimpossibilitedeserapresentadaaojuiznoprazodocaput,deverserasseguradaa
realizaodaaudincianolocalemqueelaseencontree,noscasosemqueodeslocamentosemostre
invivel,deverserprovidenciadaaconduoparaaaudinciadecustdiaimediatamenteaps
restabelecidasuacondiodesadeoudeapresentao.

5OCNJ,ouvidososrgosjurisdicionaislocais,editaratocomplementaraestaResoluo,
regulamentando,emcarterexcepcional,osprazosparaapresentaoautoridadejudicialdapessoapresa
emMunicpiosousedesregionaisaseremespecificados,emqueojuizcompetenteouplantonistaesteja
impossibilitadodecumpriroprazoestabelecidonocaput.

Art.2Odeslocamentodapessoapresaemflagrantedelitoaolocaldaaudinciaedesse,eventualmente,
paraalgumaunidadeprisionalespecfica,nocasodeaplicaodaprisopreventiva,serde
responsabilidadedaSecretariadeAdministraoPenitenciriaoudaSecretariadeSeguranaPblica,
conformeosregramentoslocais.

Pargrafonico.Ostribunaispoderocelebrarconvniosdemodoaviabilizararealizaodaaudinciade
custdiaforadaunidadejudiciriacorrespondente.

Art.3Se,porqualquermotivo,nohouverjuiznacomarcaatofinaldoprazodoart.1,apessoapresa
serlevadaimediatamenteaosubstitutolegal,observado,noquecouber,o5doart.1.

Art.4AaudinciadecustdiaserrealizadanapresenadoMinistrioPblicoedaDefensoriaPblica,caso
apessoadetidanopossuadefensorconstitudonomomentodalavraturadoflagrante.

Pargrafonico.vedadaapresenadosagentespoliciaisresponsveispelaprisooupelainvestigao
duranteaaudinciadecustdia.

Art.5Seapessoapresaemflagrantedelitoconstituiradvogadoatotrminodalavraturadoautodepriso
emflagrante,oDelegadodepolciadevernotificlo,pelosmeiosmaiscomuns,taiscomocorreioeletrnico,
telefoneoumensagemdetexto,paraquecompareaaudinciadecustdia,consignandonosautos.

Pargrafonico.Nohavendodefensorconstitudo,apessoapresaseratendidapelaDefensoriaPblica.

Art.6Antesdaapresentaodapessoapresaaojuiz,serasseguradoseuatendimentoprvioereservado
poradvogadoporelaconstitudooudefensorpblico,semapresenadeagentespoliciais,sendo

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 2/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

esclarecidosporfuncionriocredenciadoosmotivos,fundamentoseritosqueversamaaudinciade
custdia.

Pargrafonico.Serreservadolocalapropriadovisandoagarantiadaconfidencialidadedoatendimento
prviocomadvogadooudefensorpblico.

Art.7Aapresentaodapessoapresaemflagrantedelitoautoridadejudicialcompetenteser
obrigatoriamenteprecedidadecadastronoSistemadeAudinciadeCustdia(SISTAC).

1OSISTAC,sistemaeletrnicodeamplitudenacional,disponibilizadopeloCNJ,gratuitamente,paratodas
asunidadesjudiciaisresponsveispelarealizaodaaudinciadecustdia,destinadoafacilitaracoleta
dosdadosproduzidosnaaudinciaequedecorramdaapresentaodepessoapresaemflagrantedelitoa
umjuizetemporobjetivos:

Iregistrarformalmenteofluxodasaudinciasdecustdianostribunais

IIsistematizarosdadoscoletadosduranteaaudinciadecustdia,deformaaviabilizarocontroledas
informaesproduzidas,relativassprisesemflagrante,sdecisesjudiciaiseaoingressonosistema
prisional

IIIproduzirestatsticassobreonmerodepessoaspresasemflagrantedelito,depessoasaquemfoi
concedidaliberdadeprovisria,demedidascautelaresaplicadascomaindicaodarespectivamodalidade,
dedennciasrelativasatorturaemaustratos,entreoutras

IVelaboraratapadronizadadaaudinciadecustdia

Vfacilitaraconsultaaassentamentosanteriores,comoobjetivodepermitiraatualizaodoperfildas
pessoaspresasemflagrantedelitoaqualquermomentoeavinculaodocadastrodeseusdadospessoaisa
novosatosprocessuais

VIpermitiroregistrodedennciasdetorturasemaustratos,paraposteriorencaminhamentopara
investigao

VIImanteroregistrodosencaminhamentossociais,decartervoluntrio,recomendadospelojuizou
indicadospelaequipetcnica,bemcomoosdeexamedecorpodedelito,solicitadospelojuiz

VIIIanalisarosefeitos,impactoseresultadosdaimplementaodaaudinciadecustdia.

2Aapresentaodapessoapresaemflagrantedelitoemjuzoacontecerapsoprotocoloedistribuio
doautodeprisoemflagranteerespectivanotadeculpaperanteaunidadejudiciriacorrespondente,dela
constandoomotivodapriso,onomedocondutoredastestemunhasdoflagrante,peranteaunidade
responsvelparaoperacionalizaroato,deacordocomregramentoslocais.

3OautodeprisoemflagrantesubsidiarasinformaesaseremregistradasnoSISTAC,conjuntamente
comaquelasobtidasapartirdorelatodoprprioautuado.

4OsdadosextradosdosrelatriosmencionadosnoincisoIIIdo1serodisponibilizadosnostio
eletrnicodoCNJ,razopelaqualasautoridadesjudiciriasresponsveisdevemasseguraracorretae
contnuaalimentaodoSISTAC.

Art.8Naaudinciadecustdia,aautoridadejudicialentrevistarapessoapresaemflagrante,devendo:

Iesclareceroqueaaudinciadecustdia,ressaltandoasquestesaseremanalisadaspelaautoridade
judicial

IIassegurarqueapessoapresanoestejaalgemada,salvoemcasosderesistnciaedefundadoreceiode
fugaoudeperigointegridadefsicaprpriaoualheia,devendoaexcepcionalidadeserjustificadaporescrito

IIIdarcinciasobreseudireitodepermaneceremsilncio

IVquestionarselhefoidadacinciaeefetivaoportunidadedeexercciodosdireitosconstitucionaisinerentes
suacondio,particularmenteodireitodeconsultarsecomadvogadooudefensorpblico,odeser

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 3/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

atendidopormdicoeodecomunicarsecomseusfamiliares

Vindagarsobreascircunstnciasdesuaprisoouapreenso

VIperguntarsobreotratamentorecebidoemtodososlocaisporondepassouantesdaapresentao
audincia,questionandosobreaocorrnciadetorturaemaustratoseadotandoasprovidnciascabveis

VIIverificarsehouvearealizaodeexamedecorpodedelito,determinandosuarealizaonoscasosem
que:

a)notiversidorealizado

b)osregistrossemostrareminsuficientes

c)aalegaodetorturaemaustratosreferirseamomentoposterioraoexamerealizado

d)oexametiversidorealizadonapresenadeagentepolicial,observandoseaRecomendaoCNJ49/2014
quantoformulaodequesitosaoperito

VIIIabstersedeformularperguntascomfinalidadedeproduzirprovaparaainvestigaoouaopenal
relativasaosfatosobjetodoautodeprisoemflagrante

IXadotarasprovidnciasaseucargoparasanarpossveisirregularidades

Xaveriguar,porperguntasevisualmente,hiptesesdegravidez,existnciadefilhosoudependentessob
cuidadosdapessoapresaemflagrantedelito,histricodedoenagrave,includosostranstornosmentaisea
dependnciaqumica,paraanalisarocabimentodeencaminhamentoassistencialedaconcessoda
liberdadeprovisria,semoucomaimposiodemedidacautelar.

1Apsaoitivadapessoapresaemflagrantedelito,ojuizdeferiraoMinistrioPblicoedefesatcnica,
nestaordem,reperguntascompatveiscomanaturezadoato,devendoindeferirasperguntasrelativasao
mritodosfatosquepossamconstituireventualimputao,permitindolhes,emseguida,requerer:

Iorelaxamentodaprisoemflagrante

IIaconcessodaliberdadeprovisriasemoucomaplicaodemedidacautelardiversadapriso

IIIadecretaodeprisopreventiva

IVaadoodeoutrasmedidasnecessriaspreservaodedireitosdapessoapresa.

2Aoitivadapessoapresaserregistrada,preferencialmente,emmdia,dispensandoseaformalizaode
termodemanifestaodapessoapresaoudocontedodaspostulaesdaspartes,eficararquivadana
unidaderesponsvelpelaaudinciadecustdia.

3Aatadaaudinciaconter,apenaseresumidamente,adeliberaofundamentadadomagistradoquanto
legalidadeemanutenodapriso,cabimentodeliberdadeprovisriasemoucomaimposiodemedidas
cautelaresdiversasdapriso,considerandoseopedidodecadaparte,comotambmasprovidncias
tomadas,emcasodaconstataodeindciosdetorturaemaustratos.

4Concludaaaudinciadecustdia,cpiadasuaataserentreguepessoapresaemflagrantedelito,ao
DefensoreaoMinistrioPblico,tomandoseacinciadetodos,eapenasoautodeprisoemflagrante,com
antecedentesecpiadaata,seguirparalivredistribuio.

5Proferidaadecisoqueresultarnorelaxamentodaprisoemflagrante,naconcessodaliberdade
provisriasemoucomaimposiodemedidacautelaralternativapriso,ouquandodeterminadoo
imediatoarquivamentodoinqurito,apessoapresaemflagrantedelitoserprontamentecolocadaem
liberdade,medianteaexpediodealvardesoltura,eserinformadasobreseusdireitoseobrigaes,
salvoseporoutromotivotenhaquecontinuarpresa.

Art.9Aaplicaodemedidascautelaresdiversasdaprisoprevistasnoart.319doCPPdever
compreenderaavaliaodarealadequaoenecessidadedasmedidas,comestipulaodeprazospara
seucumprimentoeparaareavaliaodesuamanuteno,observandoseoProtocoloIdestaResoluo.

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 4/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

1Oacompanhamentodasmedidascautelaresdiversasdaprisodeterminadasjudicialmenteficara
cargodosserviosdeacompanhamentodealternativaspenais,denominadosCentraisIntegradasde
AlternativasPenais,estruturadospreferencialmentenombitodoPoderExecutivoestadual,contandocom
equipesmultidisciplinares,responsveis,ainda,pelarealizaodosencaminhamentosnecessriosRedede
AtenoSadedoSistemanicodeSade(SUS)erededeassistnciasocialdoSistemanicode
AssistnciaSocial(SUAS),bemcomoaoutraspolticaseprogramasofertadospeloPoderPblico,sendoos
resultadosdoatendimentoedoacompanhamentocomunicadosregularmenteaojuzoaoqualfordistribudo
oautodeprisoemflagranteapsarealizaodaaudinciadecustdia.

2Identificadasdemandasabrangidasporpolticasdeproteooudeinclusosocialimplementadaspelo
PoderPblico,caberaojuizencaminharapessoapresaemflagrantedelitoaoserviodeacompanhamento
dealternativaspenais,aoqualcabeaarticulaocomarededeproteosocialeaidentificaodaspolticas
edosprogramasadequadosacadacasoou,nasComarcasemqueinexistiremserviosde
acompanhamentodealternativaspenais,indicaroencaminhamentodiretospolticasdeproteoou
inclusosocialexistentes,sensibilizandoapessoapresaemflagrantedelitoparaocomparecimentodeforma
noobrigatria.

3Ojuizdevebuscargarantirspessoaspresasemflagrantedelitoodireitoatenomdicae
psicossocialeventualmentenecessria,resguardadaanaturezavoluntriadessesservios,apartirdo
encaminhamentoaoserviodeacompanhamentodealternativaspenais,nosendocabvelaaplicaode
medidascautelaresparatratamentoouinternaocompulsriadepessoasautuadasemflagranteque
apresentemquadrodetranstornomentaloudedependnciaqumica,emdesconformidadecomoprevistono
art.4daLei10.216,de6deabrilde2001,enoart.319,incisoVII,doCPP.

Art.10.Aaplicaodamedidacautelardiversadaprisoprevistanoart.319,incisoIX,doCdigode
ProcessoPenal,serexcepcionaledeterminadaapenasquandodemonstradaaimpossibilidadede
concessodaliberdadeprovisriasemcautelaroudeaplicaodeoutramedidacautelarmenosgravosa,
sujeitandosereavaliaoperidicaquantonecessidadeeadequaodesuamanuteno,sendo
destinadaexclusivamenteapessoaspresasemflagrantedelitoporcrimesdolosospunveiscompena
privativadeliberdademximasuperiora4(quatro)anosoucondenadasporoutrocrimedoloso,emsentena
transitadaemjulgado,ressalvadoodispostonoincisoIdocaputdoart.64doCdigoPenal,bemcomo
pessoasemcumprimentodemedidasprotetivasdeurgnciaacusadasporcrimesqueenvolvamviolncia
domsticaefamiliarcontraamulher,criana,adolescente,idoso,enfermooupessoacomdeficincia,quando
nocouberoutramedidamenosgravosa.

Pargrafonico.Porabrangerdadosquepressupemsigilo,autilizaodeinformaescoletadasdurantea
monitoraoeletrnicadepessoasdependerdeautorizaojudicial,ematenoaoart.5,XII,da
ConstituioFederal.

Art.11.Havendodeclaraodapessoapresaemflagrantedelitodequefoivtimadetorturaemaustratosou
entendimentodaautoridadejudicialdequehindciosdaprticadetortura,serdeterminadooregistrodas
informaes,adotadasasprovidnciascabveisparaainvestigaodadennciaepreservaodasegurana
fsicaepsicolgicadavtima,queserencaminhadaparaatendimentomdicoepsicossocialespecializado.

1Comoobjetivodeasseguraroefetivocombatetorturaemaustratos,aautoridadejurdicae
funcionriosdeveroobservaroProtocoloIIdestaResoluocomvistasagarantircondiesadequadas
paraaoitivaecoletaidneadedepoimentodaspessoaspresasemflagrantedelitonaaudinciadecustdia,
aadoodeprocedimentosduranteodepoimentoquepermitamaapuraodeindciosdeprticasdetortura
edeprovidnciascabveisemcasodeidentificaodeprticasdetortura.

2Ofuncionrioresponsvelpelacoletadedadosdapessoapresaemflagrantedelitodevecuidarparaque
sejamcoletadasasseguintesinformaes,respeitandoavontadedavtima:

Iidentificaodosagressores,indicandosuainstituioesuaunidadedeatuao

IIlocais,datasehorriosaproximadosdosfatos

IIIdescriodosfatos,inclusivedosmtodosadotadospeloagressoreaindicaodaslesessofridas

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 5/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

IVidentificaodetestemunhasquepossamcolaborarparaaaveriguaodosfatos

Vverificaoderegistrosdaslesessofridaspelavtima

VIexistnciaderegistroqueindiqueprticadetorturaoumaustratosnolaudoelaboradopelosperitosdo
InstitutoMdicoLegal

VIIregistrodosencaminhamentosdadospelaautoridadejudicialpararequisitarinvestigaodosrelatos

VIIIregistrodaaplicaodemedidaprotetivaaoautuadopelaautoridadejudicial,casoanaturezaou
gravidadedosfatosrelatadoscoloqueemriscoavidaouaseguranadapessoapresaemflagrantedelito,de
seusfamiliaresoudetestemunhas.

3Osregistrosdaslesespoderoserfeitosemmodofotogrficoouaudiovisual,respeitandoaintimidade
econsignandooconsentimentodavtima.

4Averiguadapelaautoridadejudicialanecessidadedaimposiodealgumamedidadeproteopessoa
presaemflagrantedelito,emrazodacomunicaooudennciadaprticadetorturaemaustratos,ser
assegurada,primordialmente,aintegridadepessoaldodenunciante,dastestemunhas,dofuncionrioque
constatouaocorrnciadaprticaabusivaedeseusfamiliares,e,sepertinente,osigilodasinformaes.

5Osencaminhamentosdadospelaautoridadejudicialeasinformaesdelesresultantesdeveroser
comunicadasaojuizresponsvelpelainstruodoprocesso.

Art.12.Otermodaaudinciadecustdiaserapensadoaoinquritoouaopenal.

Art.13.Aapresentaoautoridadejudicialnoprazode24horastambmserasseguradaspessoas
presasemdecorrnciadecumprimentodemandadosdeprisocautelaroudefinitiva,aplicandose,noque
couber,osprocedimentosprevistosnestaResoluo.

Pargrafonico.Todososmandadosdeprisodeveroconter,expressamente,adeterminaoparaque,no
momentodeseucumprimento,apessoapresasejaimediatamenteapresentadaautoridadejudicialque
determinouaexpediodaordemdecustdiaou,noscasosemqueforemcumpridosforadajurisdiodo
juizprocessante,autoridadejudicialcompetente,conformeleideorganizaojudicirialocal.

Art.14.OstribunaisexpediroosatosnecessrioseauxiliaroosjuzesnocumprimentodestaResoluo,
emconsideraorealidadelocal,podendorealizarosconvniosegestesnecessriasaoseupleno
cumprimento.

Art.15.OsTribunaisdeJustiaeosTribunaisRegionaisFederaisterooprazode90dias,contadosapartir
daentradaemvigordestaResoluo,paraimplantaraaudinciadecustdianombitodesuasrespectivas
jurisdies.

Pargrafonico.Nomesmoprazoserassegurado,spessoaspresasemflagranteantesdaimplantaoda
audinciadecustdiaquenotenhamsidoapresentadasemoutraaudincianocursodoprocessode
conhecimento,aapresentaoautoridadejudicial,nostermosdestaResoluo.

Art.16.OacompanhamentodocumprimentodapresenteResoluocontarcomoapoiotcnicodo
DepartamentodeMonitoramentoeFiscalizaodoSistemaCarcerrioeExecuodasMedidas
Socioeducativas.

Art.17.EstaResoluoentraemvigorapartirde1defevereirode2016.

MinistroRicardoLewandowski

PROTOCOLOI

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 6/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

Procedimentosparaaaplicaoeoacompanhamentodemedidascautelares

diversasdaprisoparacustodiadosapresentadosnasaudinciasdecustdia

Estedocumentotemporobjetivoapresentarorientaesediretrizessobreaaplicaoeoacompanhamento
demedidascautelaresdiversasdaprisoparacustodiadosapresentadosnasaudinciasdecustdia.

1.Fundamentoslegaisefinalidadedasmedidascautelaresdiversasdapriso

ALeidasCautelares(Lei12.403/11)foiinstitudacomoobjetivodeconterousoexcessivodapriso
provisria.Aoampliarolequedepossibilidadesdasmedidascautelares,aLeidasCautelaresintroduziuno
ordenamentojurdicopenalmodalidadesalternativasaoencarceramentoprovisrio.

ComadisseminaodasaudinciasdecustdianoBrasil,ediantedaapresentaodopresoemflagrantea
umjuiz,possvelcalibrarmelhoranecessidadedaconversodasprisesemflagranteemprises
provisrias,talcomojdemonstramasestatsticasdessaprticaemtodasasUnidadesdaFederao.

Quantomaisdemoradooprocessocriminal,menorachancedequeapessoatenhagarantidooseu
direitoaumapenaalternativapriso.

Tambmmenoressoosndicesdereincidnciaquandoosrusnososubmetidosexperinciade
prisionalizao.

Ocrcerereforaociclodaviolnciaaocontribuirparaarupturadosvnculosfamiliaresecomunitriosda
pessoaprivadadeliberdade,quesofreaindacomaestigmatizaoeasconsequentesdificuldadesdeacesso
aomercadodetrabalho,ampliandoasituaodemarginalizaoeachancedeocorreremnovosprocessos
decriminalizao.

Apesardessecenrio,oLevantamentoNacionaldeInformaesPenitencirias(2015),consolidadopelo
DepartamentoPenitencirioNacional,apontaque41%dapopulaoprisionalnopascompostaporpresos
semcondenao,queaguardamprivadosdeliberdadeojulgamentodeseuprocesso.

Aesserespeito,pesquisapublicadapeloIPEA(2015),sobreaAplicaodePenaseMedidasAlternativas,
apontaqueem37,2%doscasosemquerusestiverampresosprovisoriamente,nohouvecondenao
prisoaofinaldoprocesso,resultandoemabsolviooucondenaoapenasrestritivasdedireitosemsua
maioria.Apesquisaconfirma,nopas,diagnsticosdeobservadoresinternacionais,quanto"aosistemtico,
abusivoedesproporcionalusodaprisoprovisriapelosistemadejustia".

Asmedidascautelaresdevemagregarnovosparadigmasasuaimposio,demodoqueaadequaoda
medidasetraduzanaresponsabilizaodoautuado,assegurandolhe,aomesmotempo,condiesde
cumprimentodessasmodalidadesautonomiaeliberdade,semprejuzodoencaminhamentoaprogramase
polticasdeproteoeinclusosocialjinstitudosedisponibilizadospelopoderpblico.

Nessesentido,conformeprevistonosAcordosdeCooperaon05,n06en07,de09deabrilde2015,
firmadosentreoConselhoNacionaldeJustiaeoMinistriodaJustia,asmedidascautelaresdiversasda
prisoaplicadasnombitodasaudinciasdecustdiaseroencaminhadasparaacompanhamentoem
serviosinstitudospreferencialmentenombitodoPoderExecutivoestadual,denominadosCentrais
IntegradasdeAlternativasPenaisoucomoutranomenclatura,bemcomosCentraisdeMonitorao
Eletrnica,emcasosespecficos.CaberaoDepartamentoPenitencirioNacional,rgovinculadoao
MinistriodaJustia,emparceriacomoConselhoNacionaldeJustia,elaborarmanuaisdegestodessas
prticas,comindicaodasmetodologiasdeacompanhamentodessasmedidas.

Aindadeacordocomosacordosdecooperao,asmedidascautelaresdiversasdaprisodeveroatentar
sseguintesfinalidades:

I.apromoodaautonomiaedacidadaniadapessoasubmetidamedida

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 7/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

II.oincentivoparticipaodacomunidadeedavtimanaresoluodosconflitos

III.aautoresponsabilizaoeamanutenodovnculodapessoasubmetidamedidacomacomunidade,
comagarantiadeseusdireitosindividuaisesociaise

IV.arestauraodasrelaessociais.

2.Diretrizesparaaaplicaoeoacompanhamentodasmedidascautelaresdiversasdapriso

Deformaaassegurarosfundamentoslegaiseasfinalidadesparaaaplicaoeoacompanhamentodas
medidascautelaresdiversasdapriso,ojuizdeverobservarasseguintesdiretrizes:

I.Reservadaleioudalegalidade:Aaplicaoeoacompanhamentodasmedidascautelaresdiversasda
prisodevemseatershiptesesprevistasnalegislao,nosendocabveisaplicaesdemedidas
restritivasqueextrapolemalegalidade.

II.Subsidiariedadeeintervenopenalmnima:precisolimitaraintervenopenalaomnimoegarantir
queousodaprisosejarecursoresidualjuntoaosistemapenal,privilegiandooutrasrespostasaos
problemaseconflitossociais.Asintervenespenaisdevemseatersmaisgravesviolaesaosdireitos
humanoseserestringiraomnimonecessrioparafazercessaraviolao,considerandooscustossociais
envolvidosnaaplicaodaprisoprovisriaoudemedidascautelaresqueimponhamrestriesliberdade.

III.Presunodeinocncia:Apresunodainocnciadevegarantirspessoasodireitoliberdade,
defesaeaodevidoprocessolegal,devendoaprisopreventiva,bemcomoaaplicaodemedidas
cautelaresdiversasdaprisoseremaplicadasdeformaresidual.Aconcessodaliberdadeprovisriasemou
comcautelaresdiversasdaprisodireitoenobenefcio,devendosempreserconsideradaapresunode
inocnciadaspessoasacusadas.Dessaforma,aregradeveseraconcessodaliberdadeprovisriasema
aplicaodecautelares,resguardandoestedireitosobretudoemrelaoasegmentosdapopulaomais
vulnerveisaprocessosdecriminalizaoecommenoracessojustia.

IV.Dignidadeeliberdade:Aaplicaoeoacompanhamentodasmedidascautelaresdiversasdapriso
devemprimarpeladignidadeeliberdadedaspessoas.Estaliberdadepressupeparticipaoativadaspartes
naconstruodasmedidas,garantindoaindividualizao,areparao,arestauraodasrelaeseajusta
medidaparatodososenvolvidos.

V.Individuao,respeitostrajetriasindividuaisereconhecimentodaspotencialidades:Na
aplicaoenoacompanhamentodasmedidascautelaresdiversasdapriso,deveserespeitarastrajetrias
individuais,promovendosoluesquecomprometampositivamenteaspartes,observandoseas
potencialidadespessoaisdossujeitos,destituindoasmedidasdeumsentidodemeraretribuiosobreatos
dopassado,incompatveiscomapresunodeinocnciaasseguradaconstitucionalmente.necessrio
promoversentidosemancipatriosparaaspessoasenvolvidas,contribuindoparaaconstruodaculturada
pazeparaareduodasdiversasformasdeviolncia.

VI.Respeitoepromoodasdiversidades:Naaplicaoenoacompanhamentodasmedidascautelares
diversasdapriso,oPoderJudicirioeosprogramasdeapoioexecuodeverogarantirorespeitos
diversidadesgeracionais,sociais,tnico/raciais,degnero/sexualidade,deorigemenacionalidade,rendae
classesocial,dereligio,crena,entreoutras.

VII.Responsabilizao:Asmedidascautelaresdiversasdaprisodevempromoveraresponsabilizaocom
autonomiaeliberdadedosindivduosnelasenvolvidas.Nessesentido,aaplicaoeoacompanhamentodas
medidascautelaresdiversasdaprisodevemserestabelecidosapartirecomocompromissodaspartes,de
formaqueaadequaodamedidaeseucumprimentosetraduzamemviabilidadeesentidoparaos
envolvidos.

VIII.Provisoriedade:Aaplicaoeoacompanhamentodasmedidascautelaresdiversasdaprisodevemse
aterprovisoriedadedasmedidas,considerandooimpactodessocializadorqueasrestriesimplicam.A
morosidadedoprocessopenalpodersignificarumtempodemedidaindeterminadoouinjustificadamente

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 8/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

prolongado,oqueferearazoabilidadeeoprincpiodomnimopenal.Nessesentido,asmedidascautelares
diversasdaprisodeveroseraplicadassemprecomadeterminaodotrminodamedida,almdese
assegurarareavaliaoperidicadasmedidasrestritivasaplicadas.

IX.Normalidade:Aaplicaoeoacompanhamentodasmedidascautelaresdiversasdaprisodevemser
delineadasapartirdecadasituaoconcreta,emsintoniacomosdireitoseastrajetriasindividuaisdas
pessoasacumprir.Assim,taismedidasdevemprimarpornointerferiroufazlodeformamenosimpactante
nasrotinaserelaescotidianasdaspessoasenvolvidas,limitandoseaomnimonecessrioparaatutela
pretendidapelamedida,sobriscodeaprofundarosprocessosdemarginalizaoedecriminalizaodas
pessoassubmetidassmedidas.

X.Nopenalizaodapobreza:Asituaodevulnerabilidadesocialdaspessoasautuadaseconduzidas
audinciadecustdianopodesercritriodeseletividadeemseudesfavornaconsideraosobrea
conversodaprisoemflagranteemprisopreventiva.Especialmentenocasodemoradoresderua,a
conveninciaparaainstruocriminalouadificuldadedeintimaoparacomparecimentoaatosprocessuais
nocircunstnciaaptaajustificaraprisoprocessualoumedidacautelar,devendosegarantir,ainda,os
encaminhamentossociaisdeformanoobrigatria,semprequenecessrios,preservadaaliberdadeea
autonomiadossujeitos.

3.Procedimentosparaacompanhamentodasmedidascautelareseinclusosocial

Asmedidascautelares,quandoaplicadas,devematenderaprocedimentoscapazesdegarantirasua
exequibilidade,considerando:

I.aadequaodamedidacapacidadedesegarantiroseuacompanhamento,semqueonusde
dificuldadesnagestorecaiasobreoautuado

II.ascondiesecapacidadedecumprimentopeloautuado

III.anecessidadedegarantiadeencaminhamentossdemandassociaisdoautuado,deformano
obrigatria.

Paragarantiraefetividadedasmedidascautelaresdiversasdapriso,cadargoouinstnciadeveseater
ssuascompetnciaseconhecimentos,deformasistmicaecomplementar.

Paraalmdaaplicaodamedida,necessriogarantirinstnciasdeexecuodasmedidascautelares,
commetodologiaseequipesqualificadascapazesdepermitirumacompanhamentoadequadoao
cumprimentodasmedidascautelaresdiversasdapriso.

Paratanto,caberaoMinistriodaJustia,emparceriacomoConselhoNacionaldeJustia,desenvolver
manuaisdegesto,commetodologias,procedimentosefluxosdetrabalho,almdefomentartcnicae
financeiramenteacriaodeestruturasdeacompanhamentodasmedidas,conformeprevistonosAcordosde
Cooperaon05,n06en07,de09deabrilde2015.

Nessesentido,asCentraisIntegradasdeAlternativasPenaisourgosequivalentes,bemcomoasCentrais
deMonitoraoEletrnica,seroestruturadospreferencialmentenombitodoPoderExecutivoestaduale
contarocomequipesmultidisciplinaresregularmentecapacitadasparaatuaremnoacompanhamentodas
medidascautelares.

3.1.AatuaodoJuizdeverconsiderarosseguintesprocedimentos:

I.Apartirdaapresentaodemotivaoparaasuadecisonostermosdoart.310doCPP,resguardandoo
princpiodapresunodeinocncia,caberaojuizconcederaliberdadeprovisriaouimpor,deforma
fundamentada,aaplicaodemedidascautelaresdiversasdapriso,somentequandonecessrias,
justificandooporqudesuanoaplicaoquandoseentenderpeladecretaodeprisopreventiva

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 9/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

II.Garantiraoautuadoodireitoatenomdicaepsicossocialeventualmentenecessria(s),resguardadaa
naturezavoluntriadessesservios,apartirdoencaminhamentosCentraisIntegradasdeAlternativas
Penaisourgossimilares,evitandoaaplicaodemedidascautelaresparatratamentoouinternao
compulsriadepessoasemconflitocomaleiautuadasemflagrantecomtranstornomental,includaa
dependnciaqumica,emdesconformidadecomoprevistonoArt.4daLei10.216,de2001enoArt.319,
incisoVII,doDecretoLei3.689,de1941.

III.Articular,emnvellocal,osprocedimentosadequadosaoencaminhamentodaspessoasemcumprimento
demedidascautelaresdiversasdaprisoparaasCentraisIntegradasdeAlternativasPenaisourgos
similares,bemcomoosprocedimentosdeacolhimentodoscumpridores,acompanhamentodasmedidas
aplicadaseencaminhamentosparapolticaspblicasdeinclusosociali.NasComarcasondenoexistam
asCentraismencionadas,apartirdaequipepsicossocialdavararesponsvelpelasaudinciasdecustdia
buscarseaintegraodoautuadoemredesamplasjuntoaosgovernosdoestadoemunicpio,buscando
garantirlheainclusosocialdeformanoobrigatria,apartirdasespecificidadesdecadacaso.

IV.Articular,emnvellocal,osprocedimentosadequadosaoencaminhamentodaspessoasemcumprimento
damedidacautelardiversadaprisoprevistanoArt.319,incisoIX,doCdigodeProcessoPenal,paraas
CentraisdeMonitoraoEletrnicadePessoas,bemcomoosprocedimentosdeacolhimentodaspessoas
monitoradas,acompanhamentodasmedidasaplicadaseencaminhamentosparapolticaspblicasde
inclusosocial.

V.Garantirorespeitoecumprimentosseguintesdiretrizesquandodaaplicaodamedidacautelarde
monitoraoeletrnica:

a)Efetivaalternativaprisoprovisria:Aaplicaodamonitoraoeletrnicaserexcepcional,devendo
serutilizadacomoalternativaprisoprovisriaenocomoelementoadicionaldecontroleparaautuados
que,pelascircunstnciasapuradasemjuzo,jresponderiamaoprocessoemliberdade.Assim,a
monitoraoeletrnica,enquantomedidacautelardiversadapriso,deverseraplicadaexclusivamentea
pessoasacusadasporcrimesdolosospunveiscompenaprivativadeliberdademximasuperiora04
(quatro)anosoucondenadasporoutrocrimedoloso,emsentenatransitadaemjulgado,ressalvadoo
dispostonoincisoIdocaputdoart.64doCdigoPenalBrasileiro,bemcomoapessoasemcumprimentode
medidasprotetivasdeurgnciaacusadasporcrimequeenvolvaviolnciadomsticaefamiliarcontraa
mulher,criana,adolescente,idoso,enfermooupessoacomdeficincia,sempredeformaexcepcional,
quandonocouberoutramedidacautelarmenosgravosa.

b)NecessidadeeAdequao:Amedidacautelardamonitoraoeletrnicasomentepoderseraplicada
quandoverificadaefundamentadaanecessidadedavigilnciaeletrnicadapessoaprocessadaou
investigada,apsdemonstradaainaplicabilidadedaconcessodaliberdadeprovisria,comousemfiana,e
ainsuficinciaouinadequaodasdemaismedidascautelaresdiversasdapriso,considerandose,sempre,
apresunodeinocncia.Damesmaforma,amonitoraosomentedeverseraplicadaquandoverificadaa
adequaodamedidacomasituaodapessoaprocessadaouinvestigada,bemcomoaspectosobjetivos,
relacionadosaoprocessocrime,sobretudoquantodesproporcionalidadedeaplicaodamedidade
monitoraoeletrnicaemcasosnosquaisnoseraplicadapenaprivativadeliberdadeaofinaldo
processo,casohajacondenao.

c)Provisoriedade:Considerandoagravidadeeaamplitudedasrestriesqueamonitoraoeletrnica
impespessoassubmetidasmedida,suaaplicaodeverseatentarespecialmenteprovisoriedade,
garantindoareavaliaoperidicadesuanecessidadeeadequao.Nosoadmitidasmedidasde
monitoraoeletrnicaaplicadasporprazoindeterminadoouporprazosdemasiadamenteelevados
(exemplo:seismeses).Ocumprimentoregulardascondiesimpostasjudicialmentedeveserconsiderado
comoelementoparaarevisodamonitoraoeletrnicaaplicada,revelandoadesnecessidadedocontrole
excessivoqueimpe,quepodersersubstitudapormedidasmenosgravosasquefavoreama
autoresponsabilizaodoautuadonocumprimentodasobrigaesestabelecidas,bemcomosuaefetiva
inclusosocial.

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 10/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

d)Menordano:Aaplicaoeoacompanhamentodemedidasdemonitoraoeletrnicadevemestar
orientadasparaaminimizaodedanosfsicosepsicolgicoscausadosspessoasmonitoradas
eletronicamente.Devesebuscarofomentoaadoodefluxos,procedimentos,metodologiasetecnologias
menosdanosaspessoamonitorada,minimizandoseaestigmatizaoeosconstrangimentoscausadospela
utilizaodoaparelho.

e)Normalidade:Aaplicaoeoacompanhamentodasmedidascautelaresdemonitoraoeletrnica
deverobuscarreduziroimpactocausadopelasrestriesimpostasepelousododispositivo,limitandoseao
mnimonecessrioparaatutelapretendidapelamedida,sobriscodeaprofundarosprocessosde
marginalizaoedecriminalizaodaspessoassubmetidassmedidas.Devesebuscaraaproximaoao
mximodarotinadapessoamonitoradaemrelaorotinadaspessoasnosubmetidasmonitorao
eletrnica,favorecendoassimainclusosocial.Assim,imprescindvelqueasreasdeinclusoeexclusoe
demaisrestriesimpostas,comoeventuaislimitaesdehorrios,sejamdeterminadasdeformamdica,
atentandoparaascaractersticasindividuaisdaspessoasmonitoradasesuasnecessidadesderealizaode
atividadescotidianasdasmaisdiversasdimenses(educao,trabalho,sade,cultura,lazer,esporte,
religio,convivnciafamiliarecomunitria,entreoutras).

3.2.AatuaodasCentraisIntegradasdeAlternativasPenaisourgossimilaresdeverconsiderar
osseguintesprocedimentos:

I.Buscarintegrarseemredesamplasdeatendimentoeassistnciasocialparaainclusodeformano
obrigatriadosautuadosapartirdasindicaesdojuiz,dasespecificidadesdecadacasoedasdemandas
sociaisapresentadasdiretamentepelosautuados,comdestaqueparaasseguintesreasououtrasquese
mostraremnecessrias:

a)demandasemergenciaiscomoalimentao,vesturio,moradia,transporte,dentreoutras

b)trabalho,rendaequalificaoprofissional

c)assistnciajudiciria

d)desenvolvimento,produo,formaoedifusoculturalprincipalmenteparaopblicojovem.

II.RealizarencaminhamentosnecessriosRededeAtenoSadedoSistemanicodeSade(SUS)e
rededeassistnciasocialdoSistemanicodeAssistnciaSocial(SUAS),almdeoutraspolticase
programasofertadaspelopoderpblico,sendoosresultadosdoatendimentoedoacompanhamentodo
autuado,assimindicadosnadecisojudicial,comunicadosregularmenteaoJuzoaoqualfordistribudoo
autodeprisoemflagranteapsoencerramentodarotinadaaudinciadecustdia

III.Consolidarredesadequadasparaainternaoetratamentodosautuados,asseguradoodireitoateno
mdicaepsicossocialsemprequenecessria,resguardadaanaturezavoluntriadessesservios,nosendo
cabveloencaminhamentodepessoasemconflitocomaleiautuadasemflagranteportadorasdetranstorno
mental,includaadependnciaqumica,paratratamentoouinternaocompulsria,emdesconformidade
comoprevistonoArt.4daLei10.216,de2001enoArt.319,incisoVII,doDecretoLei3.689,de1941.

IV.Executarouconstruirparceriascomoutrasinstituiesespecialistasparaaexecuodegrupostemticos
ouderesponsabilizaodosautuadosapartirdotipodedelitocometido,inclusivenoscasosrelativos
violnciacontraasmulheresnocontextodaLeiMariadaPenha

i.Estesgruposseroexecutadossomenteapartirdadeterminaojudicialecomomodalidadedamedida
cautelardecomparecimentoobrigatrioemjuzo,previstanoincisoIdoArt.319doCdigodeProcesso
Penal.

3.3.AatuaodasCentraisdeMonitoraoEletrnicadePessoasdeverconsiderarosseguintes
procedimentos:

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 11/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

I.Asseguraroacolhimentoeacompanhamentoporequipesmultidisciplinares,responsveispelaarticulao
darededeserviosdeproteoeinclusosocialdisponibilizadapelopoderpblicoepeloacompanhamento
documprimentodasmedidasestabelecidasjudicialmente,apartirdainteraoindividualizadacomas
pessoasmonitoradas.

II.Asseguraraprioridadeaocumprimento,manutenoerestauraodamedidaemliberdade,inclusiveem
casosdeincidentesdeviolao,adotandosepreferencialmentemedidasdeconscientizaoeatendimento
porequipepsicossocial,devendooacionamentodaautoridadejudicialsersubsidirioeexcepcional,aps
esgotadastodasasmedidasadotadaspelaequipetcnicaresponsvelpeloacompanhamentodaspessoas
emmonitorao.

III.Primarpelaadoodepadresadequadosdesegurana,sigilo,proteoeusodosdadosdaspessoas
emmonitorao,respeitadootratamentodosdadosemconformidadecomafinalidadedascoletas.Nesse
sentido,deveseconsiderarqueosdadoscoletadosduranteaexecuodasmedidasdemonitorao
eletrnicapossuemfinalidadeespecfica,relacionadacomoacompanhamentodascondiesestabelecidas
judicialmente.Asinformaesdaspessoasmonitoradasnopoderosercompartilhadascomterceiros
estranhosaoprocessodeinvestigaooudeinstruocriminalquejustificouaaplicaodamedida.O
acessoaosdados,inclusiveporinstituiesdeseguranapblica,somentepoderserrequisitadonombito
deinquritopolicialespecficonoqualapessoamonitoradadevidamenteidentificadajfigurecomosuspeita,
sendosubmetidoaautoridadejudicial,queanalisarocasoconcretoedeferirounoopedido.

IV.Buscarintegraseemredesamplasdeatendimentoeassistnciasocialparaainclusodeformano
obrigatriadosautuadosapartirdasindicaesdojuiz,dasespecificidadesdecadacasoedasdemandas
sociaisapresentadasdiretamentepelosautuados,comdestaqueparaasseguintesreasououtrasquese
mostraremnecessrias:

a)demandasemergenciaiscomoalimentao,vesturio,moradia,transporte,dentreoutras

b)trabalho,rendaequalificaoprofissional

c)assistnciajudiciria

d)desenvolvimento,produo,formaoedifusoculturalprincipalmenteparaopblicojovem.

V.RealizarencaminhamentosnecessriosRededeAtenoSadedoSistemanicodeSade(SUS)e
rededeassistnciasocialdoSistemanicodeAssistnciaSocial(SUAS),almdeoutraspolticase
programasofertadaspelopoderpblico,sendoosresultadosdoatendimentoedoacompanhamentodo
autuado,assimindicadosnadecisojudicial,comunicadosregularmenteaoJuzoaoqualfordistribudoo
autodeprisoemflagranteapsoencerramentodarotinadaaudinciadecustdia.

PROTOCOLOII

Procedimentosparaoitiva,registroeencaminhamentodedenncias

detorturaeoutrostratamentoscruis,desumanosoudegradantes[1]

Estedocumentotemporobjetivoorientartribunaisemagistradossobreprocedimentosparadennciasde
torturaetratamentoscruis,desumanosoudegradantes.

Seroapresentadosoconceitodetortura,asorientaesquantoacondiesadequadasparaaoitivado
custodiadonaaudincia,osprocedimentosrelativosapuraodeindciosdaprticasdetorturadurantea
oitivadapessoacustodiadaeasprovidnciasaseremadotadasemcasodeidentificaodeprticasde
torturaetratamentoscruis,desumanosoudegradantes.

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 12/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

1.DEFINIODETORTURA

ConsiderandoaConvenodasNaesUnidascontraaTorturaeOutrasPenasouTratamentosCruis,
DesumanoseDegradantes,de1984aConvenoInteramericanaparaPrevenirePuniraTorturade9de
dezembrode1985,eaLei9.455/97de7deabrilde1997,quedefineoscrimesdetorturaedoutras
providncias,observasequeadefiniodetorturanalegislaointernacionalenacionalapresentadois
elementosessenciais:

I.Afinalidadedoato,voltadaparaaobtenodeinformaesouconfisses,aplicaodecastigo,intimidao
oucoao,ouqualqueroutromotivobaseadoemdiscriminaodequalquernaturezae

II.Aafliodeliberadadedorousofrimentosfsicosementais.

Assim,recomendaseautoridadejudicialatenoscondiesdeapresentaodapessoamantidasob
custdiaafimdeaveriguaraprticadetorturaoutratamentocruel,desumanooudegradanteconsiderando
duaspremissas:

I.aprticadatorturaconstituigraveviolaoaodireitodapessoacustodiada

II.apessoacustodiadadeveserinformadaqueatorturailegaleinjustificada,independentementeda
acusaooudacondiodeculpadadealgumdelitoasiimputvel.

Poderoserconsideradascomoindciosquantoocorrnciadeprticasdetorturaeoutrostratamentos
cruis,desumanosoudegradantes:

I.Quandoapessoacustodiadativersidomantidaemumlocaldedetenonooficialousecreto

II.Quandoapessoacustodiadativersidomantidaincomunicvelporqualquerperododetempo

III.Quandoapessoacustodiadativersidomantidaemveculosoficiaisoudeescoltapolicialporumperodo
maiordoqueonecessrioparaoseutransportediretoentreinstituies

IV.Quandoosdevidosregistrosdecustdianotiveremsidomantidoscorretamenteouquandoexistirem
discrepnciassignificativasentreessesregistros

V.Quandoapessoacustodiadanotiversidoinformadacorretamentesobreseusdireitosnomomentoda
deteno

VI.Quandohouverinformaesdequeoagentepblicoofereceubenefciosmediantefavoresoupagamento
dedinheiroporpartedapessoacustodiada

VII.Quandotiversidonegadopessoacustodiadaprontoacessoaumadvogadooudefensorpblico

VIII.Quandotiversidonegadoacessoconsularaumapessoacustodiadadenacionalidadeestrangeira

IX.Quandoapessoacustodiadanotiverpassadoporexamemdicoimediatoapsadetenoouquandoo
exameconstataragressoouleso

X.Quandoosregistrosmdicosnotiveremsidodevidamenteguardadosoutenhahavidointerferncia
inadequadaoufalsificao

XI.Quandoo(s)depoimento(s)tiveremsidotomadosporautoridadesdeinvestigaosemapresenadeum
advogadooudeumdefensorpblico

XII.Quandoascircunstnciasnasquaisosdepoimentosforamtomadosnotiveremsidodevidamente
registradaseosdepoimentosemsinotiveremsidotranscritosemsuatotalidadenaocasio

XIII.Quandoosdepoimentostiveremsidoindevidamentealteradosposteriormente

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 13/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

XIV.Quandoapessoacustodiadativersidovendada,encapuzada,amordaada,algemadasemjustificativa
registradaporescritoousujeitaaoutrotipodecoibiofsica,outiversidoprivadadesuasprpriasroupas,
semcausarazovel,emqualquermomentoduranteadeteno

XV.Quandoinspeesouvisitasindependentesaolocaldedetenoporpartedeinstituiescompetentes,
organizaesdedireitoshumanos,programasdevisitasprestabelecidosouespecialistastiveremsido
impedidas,postergadasousofridoqualquerinterferncia

XVI.Quandoapessoativersidoapresentadaautoridadejudicialforadoprazomximoestipuladoparaa
realizaodaaudinciadecustdiaousequertiversidoapresentada

XVII.Quandooutrosrelatosdetorturaetratamentoscruis,desumanosoudegradantesemcircunstncias
similaresoupelosmesmosagentesindicaremaverossimilhanadasalegaes.

2.CONDIESADEQUADASPARAAOITIVADOCUSTODIADONAAUDINCIADECUSTDIA

Aaudinciadecustdiadeveocorreremcondiesadequadasquetornempossvelodepoimentoporparte
dapessoacustodiada,livredeameaasouintimidaesempotencialquepossaminibirorelatodeprticas
detorturaeoutrostratamentoscruis,desumanosoudegradantesaquetenhasidosubmetida.

Entreascondiesnecessriasparaaoitivaadequadadapessoacustodiada,recomendaseque:

I.Apessoacustodiadanodeveestaralgemadadurantesuaoitivanaaudinciadeapresentao,somente
admitindoseousodealgumas"emcasosderesistnciaedefundadoreceiodefugaoudeperigo
integridadefsicaprpriaoualheia,porpartedopresooudeterceiros,justificadaaexcepcionalidadepor
escrito,sobpenaderesponsabilidadedisciplinar,civilepenaldoagenteoudaautoridadeedenulidadeda
prisooudoatorprocessualaqueserefere,semprejuzodaresponsabilidadecivildoEstado"(STFSmula
Vinculanten11)

II.Apessoacustodiadadeveestarsempreacompanhadadeadvogadooudefensorpblico,assegurando
lhesentrevistaprviasigilosa,semapresenadeagentepolicialeemlocaladequado/reservado,demodoa
garantirlheaefetivaassistnciajudiciria

III.Apessoacustodiadaestrangeiradeveterasseguradaaassistnciadeintrpreteeapessoasurdaa
assistnciadeintrpretedeLIBRAS,requisitoessencialparaaplenacompreensodosquestionamentose
paraacoletadodepoimento,atentandoseparaanecessidadede(i)apessoacustodiadaestardeacordo
comousodeintrprete,(ii)ointrpreteserinformadodaconfidencialidadedasinformaese(iii)o
entrevistadormantercontatocomoentrevistado,evitandosedirigirexclusivamenteaointrprete

IV.Osagentesresponsveispelaseguranadotribunale,quandonecessrio,pelaaudinciadecustdia
devemserorganizacionalmenteseparadoseindependentesdosagentesresponsveispelaprisooupela
investigaodoscrimes.Apessoacustodiadadeveaguardaraaudinciaemlocalfisicamenteseparadodos
agentesresponsveispelasuaprisoouinvestigaodocrime

V.Oagenteresponsvelpelacustdia,prisoouinvestigaodocrimenodeveestarpresentedurantea
oitivadapessoacustodiada.

VI.Osagentesresponsveispelaseguranadaaudinciadacustdianodevemportararmamentoletal.

VII.Osagentesresponsveispelaseguranadaaudinciadecustdianodevemparticiparouemitiropinio
sobreapessoacustodiadanodecorrerdaaudincia.

3.PROCEDIMENTOSRELATIVOSCOLETADEINFORMAESSOBREPRTICASTORTURADURANTE
AOITIVADAPESSOACUSTODIADA

Observadasascondiesadequadasparaaapurao,duranteaoitivadapessoacustodiada,deprticasde
torturaeoutrostratamentoscruis,desumanosoudegradantesaquepossatersidosubmetida,importante

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 14/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

queoJuizadoteumasriedeprocedimentosvisandoasseguraracoletaidneadodepoimentodapessoa
custodiada.

Sendoumdosobjetivosdaaudinciadecustdiaacoletadeinformaessobreprticasdetortura,oJuiz
deversemprequestionarsobreocorrnciadeagresso,abuso,ameaa,entreoutrasformasdeviolncia,
adotandoosseguintesprocedimentos:

I.Informarpessoacustodiadaqueatorturaexpressamenteproibida,nosendocomportamentoaceitvel,
demodoqueasdennciasdetorturaseroencaminhadassautoridadescompetentesparaainvestigao

II.Informarpessoacustodiadasobreafinalidadedaoitiva,destacandoeventuaisriscosdeprestaras
informaeseasmedidasprotetivasquepoderoseradotadasparagarantiadesuaseguranaede
terceiros,bemcomoasprovidnciasaseremadotadasquantoinvestigaodasprticasdetorturaeoutros
tratamentoscruis,desumanosoudegradantesqueforemrelatadas

III.Asseguraraindicaodetestemunhasououtrasfontesdeinformaoquepossamcorroborara
veracidadedorelatodetorturaoutratamentoscruis,desumanosoudegradantes,comgarantiadesigilo

IV.Solicitarsuportedeequipepsicossocialemcasosdegraveexpressodesofrimento,fsicooumental,ou
dificuldadesdeorientaomental(memria,noodeespaoetempo,linguagem,compreensoe
expresso,fluxodoraciocnio)paraacolheroindivduoeorientarquantoamelhorabordagemou
encaminhamentoimediatodocaso.

V.Questionarapessoacustodiadasobreotratamentorecebidodesdeasuapriso,emtodososlocaise
rgosporondefoiconduzido,mantendoseatentoarelatosesinaisqueindiquemocorrnciadeprticasde
torturaeoutrostratamentoscruis,desumanosoudegradantes.

4.PROCEDIMENTOSPARACOLETADODEPOIMENTODAVTIMADETORTURA

Aoitivarealizadaduranteaaudinciadecustdianotemoobjetivodecomprovaraocorrnciadeprticas
detortura,oquedeverserapuradoemprocedimentosespecficoscomessafinalidade.

Suafinalidadeperceberematerializarindciosquantoocorrnciadetorturaeoutrostratamentoscruis,
desumanosoudegradantes,considerandoasgravesconsequnciasquepodemdecorrerdamanutenoda
custdiadopresosobresponsabilidadedeagentessupostamenteresponsveisporprticasdetortura,
sobretudoapsorelatodasprticasrealizadopelapessoacustodiadaperanteaautoridadejudicial.

Nacoletadodepoimento,oJuizdeveconsiderarasituaoparticulardevulnerabilidadedapessoasubmetida
aprticasdetorturaoutratamentoscruis,desumanosoudegradantes,adotandoasseguintesprticasna
oitiva,semprequenecessrio:

I.Repetirasperguntas.Questesteroqueserrepetidasoureformuladasumavezquealgumaspessoas
podemdemorarmaistempoparaabsorver,compreendererecordarinformaes.

II.Manterasperguntassimples.Asperguntasdevemsersimples,poisalgumaspessoaspodemter
dificuldadeementendererespondlas.Elastambmpodemterumvocabulriolimitadoeencontrar
dificuldadeemexplicarcoisasdeumaformaqueosoutrosachemfcildeseguir.

III.Manterasperguntasabertasenoameaadoras.Asperguntasnodevemserameaadorasumavez
queaspessoaspodemresponderaumainquiriosperadeformaexcessivamenteagressivaoutentando
agradarointerrogador.Asquestestambmdevemserabertasjquealgumaspessoassopropensasa
repetirasinformaesfornecidasousugeridaspeloentrevistador.

IV.Priorizaraescuta.comumaimprecisooumesmoconfusomentalnorelatodecasosdetortura,
assim,eventuaisincoernciasnoindicaminvalidadedosrelatos.Emcasosdedifcilentendimentodorelato,
orientasequeaperguntasejarefeitadeformadiferente.importanterespeitaradecisodasvtimasdeno
querercomentarasviolaessofridas.

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 15/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

V.Adotarumaposturarespeitosaaognerodapessoacustodiada.MulheresepessoasLGBTpodemse
sentirespecialmentedesencorajadasaprestarinformaessobreviolnciassofridas,sobretudoassdiose
violnciasexual,napresenadehomens.Homenstambmpodemsentirconstrangimentoaorelatarabusos
denaturezasexualquetenhamsofrido.Aadequaodalinguagemedotomdoentrevistador,bemcomoa
presenademulheres,podemsernecessriosnessecontexto.

VI.Respeitaroslimitesdavtimadetortura,jqueapessoapodenosesentiravontadeparacomentar
asviolaessofridasporela,assegurando,inclusive,otemponecessrioparaosrelatos.

5.QUESTIONRIOPARAAUXILIARNAIDENTIFICAOEREGISTRODATORTURADURANTEOITIVA
DAVTIMA

Umbrevequestionriopodesubsidiaraautoridadejudicialquantoidentificaodaprticadetortura,na
ocasiodasaudinciasdecustdia,permitindolhedesencadear,casoidentificada,osprocedimentosde
investigaodosupostocrimedetortura.

I.Qualfoiotratamentorecebidodesdeasuadeteno?

Comentrio:Pretendesecomestaquestoqueocustodiadorelateohistrico,desdeaabordagempolicial
atomomentodaaudincia,darelaoocorridaentreeleeosagentespblicosencarregadosdesua
custdia.

II.Oqueaconteceu?

Comentrio:Havendoocustodiadorelatadoaprticadeatoviolentoporpartedeagentepblicoresponsvel
pelaabordagemecustdia,necessrioquesejapormenorizadoorelatosobreacondutadosagentes,para
identificaodesupostadesmedidadousodafora,ouviolnciaquesepossaconfigurarcomoaprticade
tortura.

III.Ondeaconteceu?

Comentrio:Orelatosobreolocalondeocorreuaviolnciarelatadapodeajudaramonitorarapossibilidade
deretaliaoporpartedoagentequepraticouaviolnciarelatada,epodefornecerautoridadejudicial
informaessobreafrequnciadeatoscompessoascustodiadasemdelegacias,batalhes,entreoutros.

IV.Qualadataehoraaproximadadaocorrnciadaatitudeviolentaporpartedoagentepblico,incluindoa
maisrecente?

Comentrio:Ainformaosobrehorrioedataimportanteparaidentificarpossveiscontradiesentre
informaesconstantesnoboletimdeocorrncia,autorizandoalcanarinformaesteissobreasreais
circunstnciasdaprisodocustodiado.

V.Qualocontedodequaisquerconversasmantidascomapessoa(torturadora)?Oquelhefoiditoou
perguntado?

Comentrio:Estaperguntavisaidentificarqualquerameaarealizadapeloagentepblico,assimcomo
mtodosilegaisparaseobteradelaodeoutrem.Todasasformasilegaisdeextrairinformaodopreso
sonecessariamentepossibilitadaspelaprticadatortura.

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 16/17
16/11/2016 CNJAtosAdministrativos

VI.Houveacomunicaodoocorridoparamaisalgum?Quem?Oquefoiditoemrespostaaesserelato?

Comentrio:Estaperguntavisaaveriguarpossveispessoasquepossamtersofridoameaasdeagentes
pblicos,autorizando,casoaautoridadejudicialassimdecida,aindicaodepessoasameaadaspara
participaoemprogramasdeproteodevtimas.

6.PROVIDNCIASEMCASODEAPURAODEINDCIOSDETORTURAEOUTROSTRATAMENTOS
CRUIS,DESUMANOSOUDEGRADANTES

Constadaaexistnciadeindciosdetorturaeoutrostratamentoscruis,desumanosoudegradantes,oJuiz
deveradotarasprovidnciascabveisparagarantiadaseguranadapessoacustodiada,tomandoas
medidasnecessriasparaqueelanosejaexpostaaosagentessupostamenteresponsveispelasprticas
detortura.

Abaixoestolistadaspossveismedidasaseremadotadaspelaautoridadejudicialquesedepararcoma
situao,conformeascircunstnciaseparticularidadesdecadacaso,semprejuzodeoutrasqueoJuiz
reputarnecessriasparaaimediatainterrupodasprticasdetorturaoutratamentoscruis,desumanosou
degradantes,paraagarantiadasadeeseguranadapessoacustodiadaeparasubsidiarfuturaapurao
deresponsabilidadedosagentes:

I.Registrarodepoimentodetalhadodapessoacustodiadaemrelaosprticasdetorturaeoutros
tratamentoscruis,desumanosoudegradantesaquealegatersidosubmetida,comdescriominuciosada
situaoedosenvolvidos

II.Questionarseasprticasforamrelatadasquandodalavraturadoautodeprisoemflagrante,verificando
sehouveodevidoregistrodocumental

III.Realizarregistrofotogrficoe/ouaudiovisualsemprequeapessoacustodiadaapresentarrelatosousinais
detorturaoutratamentoscruis,desumanosoudegradantes,considerandosetratardeprova,muitasvezes,
irrepetvel

IV.Aplicar,deofcio,medidasprotetivasparaagarantiadaseguranaeintegridadedapessoacustodiada,de
seusfamiliaresedeeventuaistestemunhas,entreelasatransfernciaimediatadacustdia,comsubstituio
desuaresponsabilidadeparaoutrorgoouparaoutrosagentesaimposiodeliberdadeprovisria,
independentedaexistnciadosrequisitosqueautorizemaconversoemprisopreventiva,semprequeno
forpossvelgarantiraseguranaeaintegridadedapessoacustodiadaeoutrasmedidasnecessrias
garantiadaseguranaeintegridadedapessoacustodiada.

V.Determinararealizaodeexamecorpodedelito:

(i)quandonohouversidorealizado

(ii)quandoosregistrossemostrareminsuficientes,

(iii)quandoapossvelprticadetorturaeoutrostratamentoscruis,desumanosoudegradantestiversido
realizadaemmomentoposteriorrealizaodoexamerealizado

(iv)quandooexametiversidorealizadonapresenadeagentedesegurana.

VI.Aindasobreoexamedecorpodedelito,observar:a)asmedidasprotetivasaplicadasduranteaconduo
dapessoacustodiadaparaagarantiadesuaseguranaeintegridade,b)aRecomendaon49/2014do
ConselhoNacionaldeJustiaquantoformulaodequesitosaoperitoemcasosdeidentificaodeprticas
detorturaeoutrostratamentoscruis,desumanosoudegradantes,c)apresenadeadvogadooudefensor
pblicodurantearealizaodoexame.

VII.Asseguraronecessrioeimediatoatendimentodesadeintegraldapessoavtimadetorturaeoutros
tratamentoscruis,desumanosoudegradantes,visandoreduzirosdanoseosofrimentofsicoementalea
possibilidadedeelaborareresignificaraexperinciavivida

http://www.cnj.jus.br/buscaatosadm?documento=3059 17/17

Anda mungkin juga menyukai