Cerita Rakyat Sangkuriang dalam Bahasa

Jawa
at 4/21/2015

Awale dipunceriosaken ing kahyangan enten sapasang dewa uga dewi ingkang ndamel
kalepatan, mila dening Sang Hyang tunggil piyambake sedaya dikutuk mandhap datheng
bumi lebet wujud kewan.

Sang dewi berubah dados andhapan (celeng) nduwe nami celeng Wayung Hyang, sawegaken
sang dewa berubah dados segawon nduwe nami pun Tumang. piyambake sedaya kedah
mandhap datheng bumi nglampahaken hukuman uga bertapa mit pangapuntenan kajengipun
saged wangsul datheng wujudnya dados dewa-dewi wangsul.

Dipunceriosaken menawi ratu Sungging Perbangkara madya kesah berburu. ing madya wana
Sang ratu mbucal toya seni ingkang tertampung lebet ron caring (keladi wana), lebet versi
benten kanamanaken toya kemih sang ratu tertampung lebet batok krambil.

Cerita rakyat nusantara Sangkuriang dari Sunda.

Andhapan estri nduwe nami Celeng Wayung Hyang ingkang madya bertapa saweg
kengelakan, piyambakipun lajeng tanpa sengaja nginum toya seni sang ratu wau. Wayung
Hyang sacara ajaib ngandheg uga babaran satiyang bayi ingkang elok, amargi ing dasarnya
piyambakipun yaiku satiyang dewi.

Bayi elok punika dipunpanggihaken ing madya wana dening sang ratu ingkang mboten
ngelingi menawi piyambakipun yaiku putrinya. Bayi estri punika dipunbekta datheng keraton
dening bapakipun uga dipunsukani nami Dayang Sumbi alias Rarasati. Dayang Sumbi tuwuh
dados kenyo ingkang sanget elok jelita. kathah para ratu uga pangeran ingkang kersa
njambenipun, nanging satiyanga mboten enten ingkang katampi.

Akhiripun para ratu sami berperang ing antawis sesaminipun. Dayang Sumbi pun inggil
panedhanipun piyambak mengasingkan badan ing setunggal bukit dipunkancani seekor
segawon jaleran yaiku pun Tumang.

Nalika saweg nyamleng menenun bebed, torompong (torak) ingkang madya dipunginakaken
bertenun bebed dhawah mengandhap bale-bale. Dayang Sumbi amargi rumaos lumuh,
terlontar ucapan tanpa dipunmanah riyen, piyambakipun ngujar sinten pun ingkang
mendhetaken torak ingkang dhawah menawi berjenis kelamin kakung, badhe dipundadosaken
semahipun, menawi estri badhe dipundadosaken saudarinya.

Pun Tumang mendhetaken torak uga dipunsukakna dhateng Dayang Sumbi. akibat
tembunganipun punika Dayang Sumbi kedah nyepeng kekah supaosan uga ujaripun, mila
piyambakipun pun kedah emah-emahi pun Tumang. amargi isin, keraton mengasingkan
Dayang Sumbi datheng wana konjuk gesang namung dipunkancani pun Tumang.

Ing dalu wulan purnama, pun Tumang saged wangsul datheng wujud sejatosipun dados dewa
ingkang tampan, Dayang Sumbi ndugi piyambakipun supena bercumbu kaliyan dewa
ingkang tampan ingkang sayektos yaiku wujud sejatos pun Tumang. mila Dayang Sumbi
akhiripun babaran bayi kakung ingkang dipunsukani nami Sangkuriang. Sangkuriang tuwuh
dados anak ingkang kiyat uga tampan.

Mukawis nalika Dayang Sumbi madya mengidamkan tedha manah ngampun, mila
piyambakipun ngengkenaken Sangkuriang dipunkancani pun Tumang konjuk berburu
datheng wana. saksampune semanten dangu Sangkuriang berburu, nanging mboten nampak
kewan buruan seekorpun. ngantos akhiripun Sangkuriang ningali seekor andhapan ingkang
lema minggat.

Sangkuriang ngengken pun Tumang konjuk mbujeng andhapan ingkang jebulna yaiku Celeng
Wayung Hyang. amargi pun Tumang nepangi Celeng Wayung Hyang yaiku eyang putri
saking Sangkuriang piyambak mila pun Tumang banggi. amargi kesal Sangkuriang ngajrih-
nakuti pun Tumang kaliyan jemparing, nanging sacara mboten sengaja anak jemparing ucul
uga pun Tumang pajah ketujleb anak jemparing.

Sangkuriang bingung, lajeng amargi mboten saged kewan buruan mila Sangkuriang pun
mbeleh badan pun Tumang uga mendhet manahipun. manah pun Tumang dening
Sangkuriang dipunsukakna dhateng Dayang Sumbi, lajeng dipunmangsak uga
dipuntedhanipun. saksampune Dayang Sumbi nyumerepi menawi ingkang dipuntedhanipun
yaiku manah pun Tumang, semahipun piyambak, mila kedukanipun pun memuncak mawi-
merta sirah Sangkuriang dipungebag kaliyan sendhok ingkang kedamel saking tempurung
krambil dadosipun tatu.

Sangkuriang kajrihan uga mlajar mengker griya. Dayang Sumbi ingkang menyesali
damelanipun sampun mengusir anakipun, madosi uga nimbali-nimbali Sangkuriang datheng
wana mitipun konjuk enggal mantuk, nanging Sangkuriang sampun kesah.

Dayang Sumbi sedhih sanget uga mit dhateng Sang Hyang tunggil kajengipun mbenjing
dipunpanggihakenaken wangsul kaliyan anakipun. konjuk punika Dayang Sumbi
nglampahaken tapa uga pajeng namung nedha tuwuh-tuwuhan uga sayuran entah (lalapan).
Sangkuriang piyambak kesah mengembara ngepang donya. Sangkuriang kesah ngguru
dhateng kathah pertapa sakti, dadosipun Sangkuriang sakmenika sanes bocah malih, nanging
sampun tuwuh dados satiyang pemuda ingkang kiyat, sakti, uga gagah perkasa.

Saksampune semanten dangu mlampah datheng arah wetan akhiripun ngantosa ing arah kilen
malih uga tanpa eling sampun tiba wangsul ing panggen Dayang Sumbi, ibunipun wonten.
Sangkuriang mboten nepangi menawi putri elok ingkang dipunpanggihaken piyambakipun
yaiku Dayang Sumbi - ibunipun. amargi Dayang Sumbi numindakake tapa uga pajeng
namung nedha taneman entah, mila Dayang Sumbi dados tetap elok uga awet enem.

Dayang Sumbi pun nguginipun mboten ngelingi menawi sang ksatria tampan punika yaiku
putranya piyambak. lajeng kaping kalih insan punika ngasih mesra. kala Sangkuriang madya
bersandar mesra uga Dayang Sumbi nyerat rambut Sangkuriang, tanpa sengaja Dayang
Sumbi nyumerepi menawi Sangkuriang yaiku putranya, kaliyan tanda tatu ing sirahipun,
bekas gebagan sendhok Dayang Sumbi. parandosipun Sangkuriang tetap meksa konjuk
emah-emahanipun.

Dayang Sumbi sakiyat tenaga ngupados konjuk menolak. mila piyambakipun pun bersiasat
konjuk menentukan syarat jamben ingkang mboten bokmenawi dipunkebaki Sangkuriang.
Dayang Sumbi nedha kajengipun Sangkuriang ndamelaken baita uga telagi (tlagi) lebet wanci
sadalu kaliyan membendung lepen Citarum. Sangkuriang nyagahanipun.

Mila dipundamela baita saking setunggal wit ingkang tuwuh ing arah wetan, tunggul/baku
wit punika berubah dados redi Bukit Tanggul. rincikipun ditumpukkan ing sisih kilen uga
dados redi Burangrang. kaliyan bantuan para guriang (makhluk lembat), bendungan pun
hampir rampung dipunnyambut damelaken. nanging Dayang Sumbi mit dhateng Sang Hyang
tunggil kajengipun pangangkah Sangkuriang mboten kelampahan.

Dayang Sumbi ndhawahaken helai bebed boeh rarang (bebed pethak pikantuk tenunannya),
mila bebed pethak punika bercahaya kados fajar ingkang merekah ing ufuk wetan. Para
guriang makhluk lembat anak buah Sangkuriang kajrihan amargi ndugi dinten awiti enjang,
mila piyambake sedayaa mlajar ngical bersembunyi ing lebet siti.

Amargi sande ngebaki syarat Dayang Sumbi, Sangkuriang dados gusar uga mengamuk. ing
puncak kedukanipun, bendungan ingkang wonten ing Sanghyang Tikoro dijebolnya, sumbat
aliran lepen Citarum dilemparkannya datheng arah wetan uga menjelma dados redi
Manglayang. toya Talaga Bandung pun dados surut wangsul. baita ingkang dipunnyambut
damelaken rekaos-rekaos ditendangnya datheng arah ler uga berubah wujud dados redi
Tangkuban baita.

Sangkuriang terus mbujeng Dayang Sumbi ingkang mlajar menghindari bujengan anakipun
ingkang sampun kecalan manah sarasipun punika. Dayang Sumbi hampir tempen dening
Sangkuriang ing redi Putri uga piyambakipun pun mit dhateng Sang Hyang tunggil
kajengipun milujengaken piyambakipun, mila Dayang Sumbi pun berubah dados setangkai
sekar jaksi. wodening Sangkuriang saksampune ngantos ing setunggal panggen ingkang
kanaman kaliyan Ujung berung akhiripun ngical datheng alam gaib (ngahiyang).