Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanteras de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en lnea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos aos como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio pblico. El que un libro sea de
dominio pblico significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el perodo legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio pblico en unos pases y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio pblico son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histrico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difcil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras seales en los mrgenes que estn presentes en el volumen original aparecern tambin en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.
Normas de uso
Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio pblico a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio pblico son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones tcnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:
+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseado la Bsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No enve solicitudes automatizadas Por favor, no enve solicitudes automatizadas de ningn tipo al sistema de Google. Si est llevando a
cabo una investigacin sobre traduccin automtica, reconocimiento ptico de caracteres u otros campos para los que resulte til disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio pblico con estos
propsitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribucin La filigrana de Google que ver en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Bsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Mantngase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No d por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio pblico para los usuarios de
los Estados Unidos, lo ser tambin para los usuarios de otros pases. La legislacin sobre derechos de autor vara de un pas a otro, y no
podemos facilitar informacin sobre si est permitido un uso especfico de algn libro. Por favor, no suponga que la aparicin de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infraccin de los derechos de
autor puede ser muy grave.
El objetivo de Google consiste en organizar informacin procedente de todo el mundo y hacerla accesible y til de forma universal. El programa de
Bsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podr realizar bsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la pgina http://books.google.com
2 O HAYO M
I
b 23 too w 93
r'i
J
ENCHRIDION IMl
MANUAL DE EPIGTETO,^2^
POR D. J. 0. P.
VALENCIA:
EN LA IMPRENTA DE D. BENITO MONFORT
ANO M.DCCC.XVI.
Con superior permiso.
PRLOGO.
ErXEIPlAlON(i).
KEO.
KEO. y'.
Ms/uvnao oJv , or dv rd (pffEi SovXa , sXsvdspx
oindfc , xat ra Wrptx Six , /uncSiffdrjarj,
nsvdrjasis , rapa^drjsrj , /usfi'j/p xdi dsovs , xxi
avdpncvs ' dv S rb crov fievov cindfc ffbv s~
vai, rb S xXXrpiov , (anp ariv , aKXorpiov,
ovSbk ae avayxdai ovStots , ovSsk ffe xuv
ENCHRIDION
CAPTULO i.
De "e las cosas , unas estn en nuestro arbitrio,
y otras no. Estn en nuestro arbitrio la opinion,
el apetito, el deseo , la aversion : en una palabra,
todas nuestras operaciones. No estn en nuestro
arbitrio el cuerpo , los haberes , la gloria , los im
perios : en una palabra , todas las operaciones no
nuestras.
CAP. 2.
Las cosas que estn en nuestro arbitrio son por
naturaleza libres , incapaces de ser impedidas ni
prohibidas. Las que no estn en nuestro arbitrio
son dbiles, esclavas, sujetas impedimentos , age-
nas.
CAP. 3.
Acurdate , pues , que si tienes por libres las
cosas que por naturaleza son esclavas , y por pro
pias las agenas , te vers impedido , llorars , te
conturbars , te quejars de los Dioses y de los
hombres. Pero si crees tuyo solamente lo que es
tuyo, y ageno lo que es ageno, nadie te apre
12
asi , ov fiz/j^Yj cvSe'va , ovx iyxxAo'ts rtv,
xxav npx^sx ovSs 'v , ovSeis as foAd'^si,
^dpbv ov\ s'^sk ' ovSr) ydp fiAxGspov ti iisioy.
KE<D. y.
KE$. c'.
'M.s'fivnao Sti opfyx fiv nayysXix , xb nt-
tv^sv, o5 pyrj xA/Teio S nayysAix (4) , to
13
miar nunca, nadie te pondr estorbos, no te que
jars de nadie, nadie acusars, no hars nada
por fuerza , nadie te causar dao , no tendrs
enemigos , ni padecers calamidad alguna.
CAP. 4.
Siendo , pues , tantas las cosas que deseas , ten
presente que para recibirlas debes ser mas que
medianamente instado ; y tambien que puedes al
gunas de ellas no recibirlas nunca , y otras dila
tar su admision otro tiempo (2). Si apeteces,
pues, dichas cosas, el mando y las riquezas, aca
so de todo no logrars nada , por el deseo mismo
de las antedichas cosas , y sin duda perders
aquellas por quienes se consigue la felicidad y
libertad.
CAP. 5.
Quando se te presente alguna cosa spera y
mala , di luego que aquello es apariencia fantsti
ca (3) , y no lo que parece. Despues examnalo
por las reglas que tienes : primera y principal
mente, si aquella vision es de las cosas que de
penden de nuestro albedro, de las que no. Si
es de las que no dependen de nuestro albedro,
mano tienes el decir que no te pertenece ti.
CAP. 6.
Acurdate que el verdadero anuncio de lo que
se desea es la real consecucion de lo deseado (4);
14 ,
fifj /unscrstv txslvu , 8 kxxXivtrai. 'Kat fdf
cps^si ancrvyy^dvuv , rv^r^ o S xxXiasi
nsptninruv , Svarv\tj. A'V /uv o5v /uova ex~
xAivrj t napd <patv tuv int ao , ovSev uv
xxXtvsa mpineffeT. Notrov S' av xxMvpC , #
BdvarOV , r) nsvlav , Sarv^rjas;.
KE<D.
KEO. t{.
CAP. 7.
Quita , pues , tu aversion de todas las cosas
que no estn en nuestro arbitrio , y pona en las
que repugnan la naturaleza de las que lo es
tn (5). Por ahora dexa del todo los deseos;
porque si los pones en cosas que no estn en
nuestro arbitrio , necesariamente saldrs mal. Da
las que estn en nuestro arbitrio todava no sac
hes el modo como han de desearse honestamente.
Usa , pues , de los movimientos internos de de
seo aversion : pero levemente , disminuyndo
los , y con la remision posible.
CAP. 8.
En las cosas que recrean el nimo, que traen
provecho , que las estimamos , acurdate de
examinar qules son , empezando de las mas pe
queas : por exemplo, si estimares una vasija,
que una vasija estimas : as no te inquietars
aunque se quiebre. Si amas tu hijo tu mu
i6
dpocKOv xxrafyiXs<"< * ctnodavovrix ydp xbrcv . cv
rapx^drjoy.
KEO. d'.
CAP. 9.
Quando hayas de emprender alguna obra, ex-
mina contigo mismo qu obra sea. Si es ir
baarte , por exemplo , proponte las cosas que
suceden en el bafio , v. gr. que unos salpican,
otros incomodan y empujan, otros hablan mal,
otros hurtan. As , proceders mas seguro si te
dices ti mismo : Quiero baarme luego , y con
servar el instituto y grado que por naturaleza
me corresponde. Y as hars en las otras cosas;
de manera , que si en el bao sucediere algun
embarazo , dirs al punto : No quise esto o/o,
sino tambien conservar mi instituto y grado se
gn la naturaleza. Y es cierto que no lo conser
var si me indignre de las cosas que sucedieren.
CAP. 10.
KEO>. id.
E'nl /unSsvl napdfjs aWorpiu xporsprjfiart. E't
inncc. naipofisvos Steysv iv , ort xaXbs st/ut,
oiffrbv dv jjv. 2i) '' orav Xyys , naipofisvos,
Srt, innov xxXbv \u , tadt ort ni i'/inu aya-
6o snaipr). Ti o5v ffrt av; \(rffK tyavrafftv.
Cl"ad' orav v \pnast (pavrafft&v xxrd fyvcnv
, rrjvtxxvra nxpdrjar) ' tts yxp nl cr3
rtvt ayafiQ snxpdrjfftj.
KE<. tp.
Kaddnsp v Xtftvt , rov nXotov xxdop/utadsv-
to , dv s^XBgi v8psvjxff6xt , cSov /usv ndpsp-
ybv ffrt , xat xoyJStov dvaXs^xadat , rj jSo-
<odptov ' rSrdi?da.t S M rijv Sidvoiav nl rb
nXotcv , xxi ffvvs'x&, xiffrptpsffdat , firjrotys
m&spvrm xxhav. , xal tts ndvra xsiva
tytvat , Iva fin SsSsfiva uAndijs ? rd
npcSxra. 0"vru xt v tu jbiu , dv SiSxrat av-
t cSiov xxi xo^XiScv yvvxtxdptcv nal nat-
Siov , ovSv xuXvffst ' dv S xv&pvrjrm xx~
sctj, rp^s nt rb nXoov , dtysk xslva ndv-
rx , /uriSv niarpS(pfiBVK. TL'dv S yspuv rs,
/utjS anaXXayfa nor rov nXtov uaxpdv , /urj~
ncrs xaXcvvrcs AA/tt^.
*9
de hombre rudo en lo que sucede mal echar la
culpa otro : echrsela s mismo es de quien
euipieza instruirse ; y del erudito es no echar
la s ni otro.
CAP. ii.
Por ninguna preeminencia agena te ensober
bezcas. Si un caballo se alabase s mismo dir
ciendo : Hermoso soy , podra tolerarse. Pero si
t dices jactndote : Tengo un hermoso caballo,
sabe que te ensoberbeces por un buen caballo.
Pues qu hay aqu tuyo? solo el uso de las apa
riencias. As , quando te detienes naturalmente
en la fruicion de ellas , entonces te ensoberbecesj
pues entonces te gloras de un bien tuyo.
CAP. 12.
As como en una navegacion , surgida la na
ve en algun seno, si saltas en tierra para hacer
aguada , y aun si de camino coges caracolitos
bulbos , ests sin embargo atento la nave , y
siempre vuelta la consideracion all , no sea que
el patron llame ; en cuyo caso dexas todas aque
llas cosas , para que no te lleven atado como las
ovejas. De la manera misma en la vida , si te
son dados como bulbo y caracolillo consorte y
nio , nada impide : luego que el patron llame,
corrers la nave dexadas todas las cosas , y sin
volverte mirarlas. Aun si eres ya viejo , no te
alejes mucho del vaxel , na sea que quando te
llamen desfallezcas.
KEO. ty'.
Mij fj/rst rd ytvo/uva ytvsjdat w 6Ask ' A-
Ai dXs yivsadat ta ytv/usva , w< yivsrat,
xal s5 notrjasn. Nroc a/uaros fftiv finoSiov,
npoatpastcs S ov , dv fir) avrr) dXr. XiAdv
in ahXovs ffttv /uncSiov , npcatpsaus S , ob%
xai. tovto ty' xdfftoV tv fintnrvruv rt-
Tisys , vptjffsts ydp avrb dKKov tivk finoSiov,
aov S ov.
KE$. tS'.
KE$. ts'.
KE<>.
A"p^at rotyapouv ano rv /Luxpv. E'H'^sirat rb
iXxStov ; xAnrsrat tvpiov ; niAsys , or ro-
ffovrov nuAslrat nddaa ' roaovrcv rapa^ia'
npc.xa S ovSsv nspiyivsrai. O'rav S xakrits
rbv naWa , v6vfiov crt Svvarai /ur) vnaxovo*ar
xal vnaxovaaA , fiySv notrjffat cSv dAsa , xal
ov^ ovrus arlv avr'2 xaASx , iva n ' xsiva)
$ rb as /uri rapa^dfjvat.
KE<D. in.
CAP. 18.
Si quieres aprovechar , permite que por las
cosas externas te juzguen estlido y necio. No
quieras parecer sabio; y si lo parecieres algu
nos, desconfia de ti mismo. Sabe que no es f
cil conservar tu instituto conforme la natura
leza , y juntamente las cosas exteriores. Es pre
ciso que quien se cuida de o uno se olvide de
lo otro.
24
KES>. t&.
A"v 6\ps ra. rite/a. ffcv , xal tnv yvvaixa. , xal
tok <piAovs aoy ndvrore 'Cf)v , yAdios si r
ydp fin ni ao , dXsis nl aoi slvat ' xcu ra
aXXrpta. , ad elvat. Ovrtc xav tov naiSa 6s-
Xrs fir) dfiafrdvsiv, fiupos si' 6Xsis ydp rnv
xaxiav fitj slvat xaxiav , AA ' AAo ri. A'V S
ds'Xys fsyc/u.svce, /un norvy^dvsiv , tovto Sv-
vaffac tovto otiv daxsi o Svvaaai.
KEO. *'.
'Kvpcs xdarcv sativ tuv vn' xsivov 6shs-
/usvuv n /u dscfivuv , s\uv t{jv ^ovffiav sk
to nsputctrjaat y itysXo'dai. OVnc cdv tev-
Bspos e'vat dovXsrat , /unts QsMtu t , firjrs
fysvyru ti tuv n' AAok. E< S /uy , Scvte-
vsiv vdyxn.
KEO. xa.
Mefivyao , Sti c v avfiitoariu , Ssi ae varpi-
(psadai. TlspityspfEVov yyov ti xclta as; x'
tsivck ttjV ^slpa , xofffiius /xerdXalos. Tlapsp-
\rxt ; /ur) xdrsys. Oiinu ijxsi ; fir) sniSaAe
itoppu rtjv cpsfyv , AAa nspifisvs , /u\jpK dv
yvyrat xard as. O'tu npzs tsxva , o'tu itpos
yvvcxa , o'tu npbs p^ds , o'tu itpbs ntovrOV
xai sap tots dfycs tuv 6suv oVfinrM. A'V S xdt
napxrsdvruv ffe fi) Aa'ojjc , AA ' vnspiSris tts
25
CAP. 19.
Si pretendes que tus hijos , tu muger , tus
amigos vivan siempre , eres un necio ; pues quie
res est en tu poder lo que no est , y que las
cosas agenas sean tuyas. Igualmente eres necio
si quieres que tu hijo no cayga en falta alguna;
pues pretendes que el vicio no sea vicio , siuo
otra cosa. Si quieres , pues , alcanzar lo que de
seas, lo puedes alcanzar deseando solo lo que es
asequible.
CAP. 20.
Dueo de las cosas es el que puede quitarlas
no quitarlas. Quien desee , pues , ser libre , no
anhele ni deseche cosa que est en poder ageno.
De lo contrario tendr que esclavizarse.
CAP. ai.
KE>. xcT.
Kopa^ 'rav fin affiov xexpdyri , fifi avvapna^
*7
rindolo as Dirfgenes , Herclito y otros , con
razon eran tenidos por divinos , como lo eran.
CAP. 22.
CAP. 23.
Acurdate de que til eres el actor del drama
que tiene aprobado el maestro , sea breve lar
go. Si quiere representes un mendigo , represn
talo bien ; y lo mismo si un coxo , si un Prn
cipe , si un plebeyo. Lo que te incumbe ti
es representar bien el papel que te encargan:
pero elegirlo pertenece otro.
CAP. 24.
Si el cuervo grazna ominoso , no te conmue
28
tu ffs 17 (pavrcurlx' AA' vdk Sixlpsi napd
asavru , xcu Xys , Sti tovtuv fict vSv m-
ffmuainrat , aX\' n tiZ auucltIu fiov , n t5
xrwtSlu /ucv , fj tS So^apiu , rj rfc rxwts,
V tj yvvatxi' /uol S ndvra aiffta anfiavsrxt,
dv yu dXu. O" t yap dv tovtuv dnoSaivp,
n' fio ffrtv utysXndnvat an' twrov.
KEO. hs'.
A'vixnros Slvat Svvacat, dv fin8va ayva xa~
TO.<oaivr)s , v vx sffrtv ni ffct vixrjaat.
KE$. <''.
KE$. <'.
CAP. 25.
CAP. 26.
KE<D. m.
ivtro , xxl <pvyr) , xxl navrx rd Sstvd (pcu'
vfieva, npo o<pdaX/uuv effru aci xxO' Vfipav
fidXio'ra S navruv ddvarK' xxl ouSv ovSt-
nors rxnsivbv vdvfindnari , ovts ayxv ntdvfah
9K riVCS.
KEd>. x&.
CAP. 28.
Ten de continuo tu vista la muerte , el
destierro , y dems cosas que se creen adversas,
en especial la muerte. As nunca tendrs nin
gun pensamiento baxo , ni anhelars desmedi
damente cosa alguna.
CAP. 29.
Deseas dedicarte la filosofa? Persudete
luego que han de reir , que han de hacer bur
la de ti : que han de decir , que de repente
has salido filsofo ; y en fin , que de donde nos
ha venido tal fasto? Pero t no tengas fasto al
guno ; y las cosas que te parezcan optimas , re
tenas , como puesto por Dios en ese rden,
acordndote de que si perseverares en l te ad
mirarn los mismos que te motejaban antes. Pe
ro si caes de ese estado , sers burlado dos veces.
CAP. 30.
KE$. Sd.
O5rot ffs o SiaXoyar/uol ftn dXtSsricffav , artftos
yu diffofxat , xal cvSsk cbSa/uov. El ydp ri
pia sart xaxbv , ov Vvaffai sv xax2 shat Si *
aXkcv , ftxhXov n sv aia^pu. ~M.rj rt oh to abv
spyov ffrh, to pxjjs tv^sv , fj napa\>j(pdvai
<P' ffriafftv ; cvSa/uua;. UJ!x o5v su tovt* satiy
ti/uia; nus S ovSsk ovSafiov sarj ,.ov sv fivoK
shat rva Sst tok sni aci , sv olc. s^sart aoi shat
nXsff-ov xfyu) ; A'AAa aoi o (pXct aSctjdtjrot
sffovrat. T Xysts t aScrjdmoi ; ov\ ' sfyvat
napd aov dpyvptov , ovSs ffoA/Tax Fu/muv au~
rova noirjfsa; ; ts o5v aot sJnsv , Sti rai/ra tuv
(p' tj/uv ffriv , ov%l Ss Wrpta spya; rk S
Sovvat Svarat rspu , a ur) s^st avros ; K.rnaxt
ov , (padv , iva xal n.tsk s^ufisv. El Svvauat
Xrtjffaadat , rnpZv uxvtov alSrjpova, xal 7TWtov,
xal ftsyaX(ppcva , Sstxvvsts t>)v Sbv , xal xrtj-
ac/uat. Ei 8' /u afyovrS ra' yadd ra sfiavro
anoXsaai, i'v fisk t un ayadx nsptnoitjfftKrde,
cparS fisk , ns dviaol sats xal ayv/uovsc;.
"Ti S xal dovXsffds AAov , apyvptov , n (piXov
ltCrCV xal alSfjfiova ; Ek tovto oh /uoi avX?wifi-
dvsrs , xal /un St ' a>v anoGaXSj cuito , txvtoL
/J TtpxrrSlV fyoTS' AA' tj lxrpk OVQV. K*
si quieres tambien parecerlo , parcetelo ti
mismo , y no es menester mas.
CAP. 31.
No te molesten estos discursos : Carecer de
honores : No ser nadie ; pues si el carecer de
honores es un mal , no puedes caer en l sino
por el vicio. Por ventura pende de tu albedro
el imperar, ser convidado un banquete? De
ningun modo. Pues qu deshonor es ese? Qu
no ser nadie? Y por qu no te puedes ver en
el mas eminente puesto emplendote solo en las
cosas que estn en tu mano? Pero tus amigos
carecern de tus auxilios. Qu llamas carecer de
tus auxilios? es que no les dars dinero, ni los
hars ciudadanos romanos? Pues quin te ha di
cho que esas cosas son de las que estn en nues
tro arbitrio y no en el ageno? Y quin puede
dar otro lo que l no tiene? Procura tenerlo,
dicen , para que tambien lo tengamos nosotros.
Ensenadme vosotros el camino por donde pueda
procurarlo sin perder el rubor , la fe , la gran
deza de nimo , y lo procurar luego. Pero si
peds que yo pierda mis bienes, para que voso
tros adquirais los que no lo son , ved qun in
justos sois y necios. Qu preciais mas, el dine
ro , un amigo leal y modesto ? Para esto de
beis auxiliarme vosotros , y no pedir haga cosas
por las quales pierda lo mio. Pero la patria,
G
i/uo , <pnah , GcrjdnrCC ' nd\iv , icclav ravryv
fborjdsiav ; 2to cv^ s^si Sid as; ovrs fia?uivsta;
Kal ri tdvto ; cb S ydp vncSy/uara s^si Std
rbv ^aXxsa, cbS' cnTut d'id rev axvra. Yxavbv
S, dv 'xaaros xnXnparj rb savrov spyov. El
S 'AAov rtvd abrrj xarsaxsva^ss noXirsv nta-
rov xal aiSnfiova, ovSv dv abrr)v <psiXss; val.
Ovxoiiv obS av abres vu<psXr)s dv sk 'avrrj.
Tva cv , tyniri , \pav u v rrj nAsi ; tv
dv Svp , (pvXdrrov fia rfjv ntarbv xal aiSrjfiova.
E S ' xsivnv (psAfiv fbcvXcfisvcs , ancSaMs
ravra , ri tyeAo dv abrj yvoio , vatSr)<i xal
antaros norsAsadsk;
KE$. AS'.
npovrifiydy aov rk v aridasi, y v npoaayo-
psvasi , n v ri2 napa'Kn<pQr)vat sk crvy<oovXia.r,
i fiv yadd ravrd ari , ^aipsiv as Ssi , ort
srv%sv abrv xsivos. El S xaxd , fir) d^6ov,
or av abruv obx srv^ss ' /ufivnao S , or
Svvaffat , /ur) ravra nciv npbs rb rvy^dvav
ruv ovx s<p ' rj/uiv , xsivuv rv auv fyovff-
6at ' us ydp aov s\stv Svvarat , /ur) <pct'
ruv ni dvpas rtvos , ru (pctr&vri ; /ur) na-
(an/unuv , ru napan/unovri ; /ur) natvuv,
ru natvovvri ; A"Sxos civ sap xal dnArxrrcs,
si /ur) npeis/usves ravra, vd' uv xsiva ntnpdff'
xsrat, npoixa abrd j&wAwp to/u$dvsiv. A'AA
replicais, ningun auxilio recibe de ti! Pregunto,
qu auxilio es ese? No le construir prticos?
no baos? Y qu importa? Tampoco la da za
patos el herrero , ni armas el zapatero. Basta
que en ella cada uno exerza su oficio. Por ven
tura no auxiliarais la patria dndola un ciuda
dano fiel y honesto? Aun vosotros no seriais in
tiles la patria. Y qu lugar ocuparemos , de
cs , en la ciudad ? El que pudiereis , guardando
fidelidad y modestia. Pero si queriendo auxiliarla
menospreciais estas cosas , qul ser el auxilio que
le dareis con vuestra deslealtad imprudencia?
CAP. 32.
KE3>. A'.
0f'A Xv/unia vixaat ; xay , vr) rom Seovs.
xoftybv yap artv. A'AAi axonst xal ra xa-
Bnyovfisva , xal ra axoXovda ' xal Stu t-
rcv ruv spyuv. Asi ts ' sbraxrsiv , dvayxorpo-
tysiv , ans^sadat nsfiftdruv , yvfivdtsadai npk
vdyxnv , sv &pa rsrayfiv>j , v xai'fiart , v
ty)(St, fir) yv^pov nivstv, un oivov , w< 'stv\sv.
AiSx, w; arpip napaSsSuxvat crsavrov rio ntff-
rdrrj. Eira sk rbv ayva nappy^sffdat ' sari
S ers \sipa fiXasv, a(pvpbv arp'tyat , noXXr)v
atynv xarantsiv ' sad ' ors fiaffrtyoodrjvat , xal
fisra ravra navra vixrdr)vat. ravra Tidvra
ntffxs'tydfisvK , dv srt dsA?k , sp\ov nl rb
CAP. 34.
As como el escopo blanco no se pone pa
ra errar, tampoco la naturaleza del mal est en
el mundo para que erremos. Si alguno expusie
se tu cuerpo que fuese maltratado de quan-
tos pasasen , te indignarias. Pues cmo permi
te tu nimo qualquiera que le entristezca y
conturbe, sin reparo alguno? Emprende, pues,
las cosas , considerados primero los antecedentes
y consiguientes. Si as no lo haces , resultar,
que saliendo despues algunos errores , habrs de
pasar por el rubor que te causen.
CAP. 35.
KEO>. Ac'.
KES>. A'.
CAP. 39.
KEO>. fi.
CAP. 40.
Ordnate para ti mismo una frmula mo
delo que guardes , tanto quando ests solo,
quanto estando con otros.
CAP. 41.
Gurdese silencio en quanto se pueda : h
blese lo necesario solamente, y con las menos pa
labras posibles. Rara vez, y solo pidindolo la
ocasion , saldremos hablar en pblico. Ni ha
blaremos de qualquiera cosa : no de gladiatores:
no de circenses : no de atletas : no de comidas
ni bebidas , como regularmente se hace. Y si por
ventura hablremos de los hombres, ni los exl
tenlos , ni los comparemos unos con otros.
D
5o
KE$. f&'.
A*V /uv c5v cios t ffi, (israys tok aok Xojck
rCIK r&V CVVCVrUV siIC tO TtpOffyXCV. E S V
iAAc$5rAo (12), aitoXtitydsk t^ok , aima.
KE$. fe/.
TAoj ?) 7roAi) 'erra , fins snl toWok , fivS
vsifivcs.
KEO. fiS'.
0"fHov i1apalme'at , si fiv $iv ts , k aTtar
1 S /ur) , SH rV fVOVTOV.
KE<D. pf.
Elffrtdasis ras su xai iSttrxds Siaxpevcv.
E'dv S nors yvnrai xatpcs , vrsrdaBu aa rj
npoac%r) , firjncrs apa vitoppvfjs sk SiutTfu>v.
Yffdt ydp ot dv raipos f fis/ucXvffftvc<;,
nal reV avvavarpt/usvov avru ficXvvsadat a-
vdvyxtj , xav avres uv rv^rj xadapes.
KEO. fvr'.
CAP. 44.
Evita absolutamente si puedes el juramento.
Si no puedes evitarlo en todo , evtalo en lo
que puedas.
CAP. 45.
Huye de los convites pblicos y vulgares.
(13) Pero si alguna vez lo traxese la ocasion,
gurdate de caer en vulgaridades. Pues debes
entender , que si los compaeros estn coinqui
nados, se coinquinar tambien el que se les ar
rime , por mas puro que est.
CAP. 46.
Admite las cosas necesarias al cuerpo , sola
mente en quanto sirven tambien al espritu , v.
gr. la comida , la bebida , el vestido , la casa,
la familia. Pero proscribe lo que solo sirve al
fasto y las delicias.
52
KEO. ft.
Ilspi a<ppoS'lffia sk Svva/uiv npb ydftov xadapsv-
rov ' arttofuvHb S , i?< vo/uiftov sctti , /ustx-
XrwrScv. M /usv ro na\6ns yivov tok \pu-
fiwts, unfl sMyxrixcc fxnSs noXa\ov to, t
ovt'os ov ^pfj (15), naptpsps. *
keo.
E rd dxrpx to noXv napisvat ovk dvayxx-
iov ' si S nors xxtpbc. sin , unSsvi anovSxfyv
tyxvcv fj ffsavrtZ ' rcvrsffrt , GXs yivsadat /uo-
vx rd yivftsva , xxl vixav fivcv rcv vtxvra.
Otu ydp ovx ^ncSiadnan' Boj?c S nal tov
ntysXcLv rtvt , n nixcXv nixtvsiadat , navrs-
A&c dns\cv. Ka< fisrd to dnaXXayvai , fin
ncXXd nspi rwv ysvofvuv StaXyov , Sffa ftf
(ps'pst npbs rnv anv snavpduaiv. E'ftQ>aivsrat
ydp k tov rctovroV , ort dxv/xaaxii ttjv Oav.
KEO. /.
Ek dxpcdcfsm tivuv /un r)HS'., unS' pqSius nd"
CAP. 47.
Procura con todas tus fuerzas conservarte pu
ro de las cosas venreas mientras no eres casado.
Si las tocares , sea legtimamente. Pero no mo
lestes ni reprehendas los que las usan , ni te
alabes de tu continencia.
CAP. 48.
Si alguno te anuncia que otro habla mal de
ti , no contradigas el anuncio , sino responde:
En verdad que no sabia l otros vicios que yo
tengo ; pues saberlos , no hubiera dicho aque
llos solos.
CAP. 49.
No es necesario freqentar mucho los espec
tculos : pero si la coyuntura lo pidiere , no os
tentes cuidarte de otros, sino solo de ti mismo;
esto es , desea se haga solo lo que se hace , y
que venza quien vence. As no te vers emba
razado. Abstendrste absolutamente de clamores,
risas y de grandes conmociones. Aun despues
de haber salido del espectculo no hables mu
cho /de lo executado en l , puesto que de na
da sirve para tu correccion. De lo contrario pa
recer te ha maravillado lo que viste.
CAP. 50.'
No concurras fcilmente los corrillos : pero
pidt. Uapiobv S, rb crs/uvbv, xai svirradk, xac
fta avsxaxOs , tyXaaas.
KE$. vd.
0"rav rtvl fisWK avfdSXXstv , xai /udXiffra
t'v v vnspoy^ SoxoLvruv , np'cGaXs asavru,
ri av noiwsv v rovry 'EuxpdrtK V Zrjvv.
K.ai ovx nofrjasK rov %frjffaadai npoarixvrw
v t3 Sfinsjvri.
KEO>. v6'.
0"rav (pcirai: npbs rtva rSv /uya Svvafivuv,
'npSaXXs ort cv%_ svprjffsa; avrbv svSov , ort -
nsxXsiadn , ort xrtvap^drfaovrai aol cu dvpai,
ort ov (ppovrtSi aov ' av avv rorots Xdstv x&-
QnxY) , (pps ra ytvfxsva , xai fxnSs iots snrn
avrcs npbs asavrbv , or ovx %v rotfovrov. YSia~
rtxbv yaf xt tiuSsSXnfivov (15) npbs ra xto.
KE<. rf.
E'v rak /iiXlais anffru rb rtvd r&v avrov
spyuv fj xtvSJvuv ni noXv xai a/urpus us/u-
vtjadxi ' ov yxp ik ffoi rjSv ati rb rv adv
xivSovuv us/uvrjadai , ovru xai role dXXois r8v
art , rb tv aoi ffvfitsxruv axovstv.
KEO. vS'.
A'naru S xai rb ysXoora xintv. O'Xtffdnpc,
en caso de hallarte en alguno , guarda gravedad
y compostura , y nadie seas molesto.
CAP. 5i.
Quando tengas negocio que tratar con algu
no , singularmente con superiores, proponte pri
mero qu es lo que haria en aquel caso Scra
tes Zenn. As no te vers dudoso en lo que
debes hacer en el negocio.
CAP. 52.
Quando vayas ver algun magnate , pro
ponte que no lo hallars en casa : que la sa
zon estar recogido : que te cerrarn las puer
tas : que ningun caso har de ti. Si con todo
eso conviene ir , sufre lo que venga : ni digas
jams contigo mismo , que no fue tanto ; pues
esto es de gente plebeya , y de quien mira las
cosas por defuera (16).
CAP. 53.
En las conversaciones familiares abstente de
narrar prolixamente tus hechos y peligros; pues
aunque t gustars de referir tus hazaas y su
cesos , los otros no ser grato el oirlos.
CAP. 54.
KEO. n.
KE<D. v-'.
CAP. 55.
CAP. 56.
KE>. v!
KE<D. V0\
CAP. 58.
KEO.
KE<D. %8\
CAP. 6t.
CAP. 62.
KEO.
CAP. 65.
KE3>.
Aovsrat tk Ta^ficc ; (22) fin slnrfi ort xaxSa.,
AA ' or ra\sus. Tlivu rts noXvv ovov ; fir)
sintjs ti xaxs , AA ' Srt noXvv. Upv ydp
Stayvuvat rb Soyfia , TtcQsv dada ti xaxw;
oihdK ov (23) avfiSrjasrat aol, 'AAac fiv fyav-
rao'ias xarak\jnrtxas mraMfiSdvsiv , AAm;
S ffvyxararidsffdat.
KEO. %f.
CAP. 67.
Se baa Uno brevemente? no digas que se
ha baado mal , sino que pronto. Bebe uno mu
cho vino? no digas que bebi mal , sino que
mucho. Mientras no sepas su propsito , de dn
de coliges que bebi mal ? Procediendo as ,' te
desacostumbrars resolver atropelladamente y
dar asenso las cosas que veas (24).
CAP. 68.
En ningun modo te llames filosofo ; ni sobre
teoremas o doctrinas discurras mucho con idio
tas. Por exemplo , en un convite no digas de
qu modo se debe comer, sino come t como se
debe. Ten en memoria que as desterr Scrates
el fasto por todas partes. Buscbanle los que
solicitaban los recomendase los filsofos : pero
l se los llevaba consigo. En tanto grado sufria
su poco aprecio.
66
KE$.
flVrf xav nspi 6euprjfiarK rtVK v iSirats
fininry Xoyc< , ffirta rb ncAv. Meyas yip
xvSwk ev8vs s^efiaat o ovx enejas. Kai
rav sfay aol rk ort ovSsv chda , xat av /un
Sn^6s, ror' iad , Sri p\n roi) spycv. E'nsi
xat ra npcGara ov ^cprov (ppovra tok nci/x-
aiv ntSeixwei ncaov efyaysv AAi tj)v vo/ju}v
iffu ne''tyavra, k'piov ^u typsi xat ydXa. Kai
ffv ncivvv fitj ra deupijfiara rO<* tSiraK eni-
Ssixvvs , iAA' avrv ne<pdvruv , ra pya.
KEO. o'.
CAP. 71.
El estado y carcter del hombre plebeyo es
no esperar nunca de s mismo provecho ni da
o , si solo de otros. El estado y carcter del
filsofo es esperar de s propio toda utilidad 6
dao.
68
KE>.
'Sajfisia npeKcnrevrcs , ovSsva 'tyiytt , ovSivx -
natvsi, ovSsva /u/u<perat , ovSsvi syxaXei' ovSv
itspl avrOu Xs'ysi , wc ovtos tivos , rj siSotos t.
0"rav fincSiffdfj ti , fj xuXvdrj , avr syxa-
Asi. K'v tis ovtov snatvij , xxrxysXx tov -
natvovvros ovtk nap ' curriS xav 'tyeyrj , ovx
anoXcysirxt nsplsiat S , xaddnsp ot dppuffrOt,
evXaSovfisvs ti xivnaxt tSv xadtJrxfisvuv nph
nrjfyv Xasiv. 0"psfyv dnaffav fypnxsv a<p' av-
to tyv $' xxAtaiv k fiova tX napa (piiaiv
tuv <p' ri/utv /srardsixsv. O^pfirj itpos navra
vsi/uvy yjnrat. A'V nXideos rj fiadns Scxr),
ov ne(ppvrtxsv. EV ts Xoyu , k ^dpbv av~
tov napatyvtc'ffei xat niovXov.
KE<5. cy\
CAP. 73.
Si alguno se preciare de poder y saber in
terpretar los libros de Crisipo , di td para con
tigo : Si Crisipo no hubiera escrito obscuramen
te , nada tendra este de que preciarse. Pero yo
qu procuro? Conocer la naturaleza de las cosas,
y seguirla. Pregunto , pues , quin es su intr
prete ; y oyendo que Crisipo , voy buscarle:
pero no entiendo sus escritos. Busco un intr
prete ; y hasta aqu todo va muy bien. Halla
do el intrprete , resta solo aprovecharme de la
/usvov , TcoXslnsrtu \prjffdat tk itaptyyys'kfi-
VCK ' rOVrO Vrb flVOV ffsfivby so'rtV. A'V Ss
vrb tovto to nysiadat 6avfidau , t aXXo
fj ypa/x/uarix'cs nsrXffdilv vti <piXo?<pov;
7rA??v ys $n , Srt ivrl O^fiijpcv , 'S.pvainnov -
fyyovfisvos. MaAAov c5v , brav tk ehcp fiot,
sitavdyvudt /uci ~Xpvainnov , spvBpi , oTav /un
Svvufiat cfioa ta spya xai av/u^uva itctSsix-
vvsiv tok Xoyck.
KEO>. o$\
Cfffz nportdsrxt , tovtok wc vofiots , xat <
a'eSrjruv dv naparjs ti tovtov , s/u/usvs. O", ti
$' av pj tk nspi acv , fin mffrpfyov tovto
ydp ovx V ffTi ffv.
REO. os'.
Ec 7robv sti xpovov ava&dWr) to t2v fbsArarWV
-iovv ffeavrov', xai sv /Ujdm napaSaivsiv 'tcv
SiatpovvrH Xoyov, TtapsiXntyxe tx 6suprjfiara, ok
eSet ffs av/xdWsn , xai avfi&&Xnxas. Tlciov
sti 'ttfdffxaAcv TpoaSoxan , iva sk xslvov vns-
pdris rnv navcp6uffiv notrjaxt r>)v asavrov ; ovx
'ti si fisipdxiov , XXd vnp rjSry tsXsos dv
toivvv /usXijoys, xai padv/xijaps , xai asi vnsp-
Qasic. vjspds'asuv nctys ; jtpc$ffsK x npo~
6c'suv , xai vfis'pas XXas n ' dXXat opiQjs,
sQ' npoa^sK aeartji , XrjasK csaVrv ob
7'
doctrina , que es lo mas importante. Porque si
solo admiro la enarracion , vendr ser gram
tico en vez de filsofo , sin otra diferencia que
la de explicar Crisipo en lugar de Homero.
Aun me cubro mas de rubor quando me pide
alguno le exponga la doctrina de Crisipo , no
pudiendo producir obras convenientes y seme
jantes las palabras.
CAP. 74.
CAP. 75.
KE$. o/.
TlprK xal avayxatrarK tctk v tpiXoffdpia,
rr) x^priasus ruv dsupn/udrw ., ciov rov
fu) '^/SvSsj0ai, ^svrspos , rSiv dncSsi^suv,
ciov ndsv , cv Ssi 'tysSsadai. T piros , avrv
tctv dsSatooTlxc , xai Siapdurixcs , oiov , n-
dsv ort tovto anSstfya ti ydp sariv txcSEi^k;
t cLxoXovdia ; rt p'dyji ; rt aknBk ; t 'v|/ft),;
Oxcvv /usv rpiros totios avayxxcn Std rbv
Ssrspov , o S Ss-spoe Sid rbv np&rov. O* S
dvayxairarc!; , xai onov vanavsffdai Ssi , o
np'xros. W/nsx S S/unaXtv notov/usv ' ?v ydp t3
rplru Tana Siarpi<oo/uSv , xal nspi xsivov artv
V/uiv 1} naaa anovSn ' tov S nprov TtavrsMs
73
Dgnate ya de emprender una vida como de
varon perfecto , y sate ley inviolable todo lo
que encontrares que te pareciere bueno. Si acon
teciere algo de trabajoso suave , glorioso
ignominioso , acurdate de que entonces entra
la lucha : que instan los juegos olmpicos , y
no pueden diferirse ; y que ya perderse sal
varse el provechamiento pende solo de ser ven
cido victorioso. Tal se hizo Scrates guindose
s mismo en todo , y no escuchando nadie
sino la razon. Td , si no eres todava Scra
tes , debes vivir deseando serlo.
CAP. 76.
KEO>. 7'.
KEO. c0'.
CAP. 77.
En todo principio de obrar deseemos lo si
guiente : Guame , Jpiter , y t tambin , hado,
para donde queris : seguire' luego sin pereza.
Si mi voluntad repugna , seguir sin embargo.
CAP. 78.
CAPUT PRIMUM.
CAP. 3.
Memento igitur, qud (*) si quae natur ser-
Va sunt libera putaveris , et tua quae sunt aliena,
CAP. 4.
Cum igitur tantas res appetas , memento te
ad eas accipiendas oportere non mediocriter esse
incitatum : ac alise quidem esse pvorsus dirnit-
tendae , alise vero Mi prseseutia protelandae. Si
tamen et ista volueris , et etiam imperare et
abundare divitiis , fortasse nihil horum omnium
asscqueiis , eo quod et priora desideras. lis cer-
te prorsus excides , per quse solum felicitas et
libertas adquiritur.
CAP. 5.
Statim igitur , omr aspero viso , fac ut di-
CAP. 6.
Memento 4 quM appetitionis annuntiatio est
assequi quod optas : aversationis , non in id in-
cidere quod aversaris. Is autem qui appetitionis
expectatione decidit , infortunatus est : qui vero
incidit in id quod aversatur , miser. Igitur si
soluoi averseris ea quae naturse rerum quaj in
tua potestate sunt , repugnant, in nullis eorum
quae aversaris , incides. Sin autem aegritudinem
averseris , aut mortem , aut paupertatem , miser
eris.
CAP. 7.
/
Aufer igitur aversationem a ' rebus omnibus
quae non sunt penes nos , et ad eas transfer
quas prseter naturam earum sunt qiue penes nos
sunt. Appetitionem autem omnino nunc tolle:
Dam si quae nobis non parent appetieris , frus
tran necessum erit. Ea quse nobis parent , qua-
tenus appeti honeste quaeunt , nondum' tibi cons-
tat. Soium ergo animi conatu vel avocatione
utere leviter , cuna imminutioae , et remisse.
84
CAP. 8.
In unaquaque reruui earum quae delectant,
aut utilitatem afferunt , aut amantur , memento
considerare cujusmodi sint, a minimis incipiens.
Si diligis ollam , dic te ollam diligere ; iiam
ea fracta , non perturbaberis. Si filiolum amas
aut uxorem , hominem amare ; nam eo mortuo,
non perturbaberis.
CAP. 9.
Cum rem aliquam sis aggressurus , ad men-
tem revoca cujusmodi sit illa res. Si lavatum
ieris , ea quae fiuut in balceo tibi propone,
ncmpe , alios aspergere , alios impeliere , alios
convitiari , alios furari. Tutius rem aggredieris
si tibi dixeris : Statim lavare volo , atque meuin
institutum , naturae consentaneum , conservare.
Et ita de quibuslibet operibus. Sic enim , si
quid Iavationi fuerit impedimentum, in promptu
erit : Non hoc solum volebam , sed etiam pro-
positum meum , natnrse consentaneum , conser
vare. Non equidem conservabo , si quae fiunt,
segre tulero.
CAP. 10.
Perturbant bomines non ipsae res , sed opi
niones quas de rebus babent. Exempli gratia:
mors malum non est , alioquin et Socrati tali
visa foret j sed opinio de morte , quse malum
eam judicat , malum est. Cum igitur impedia
.8<
mur aut perturbemur , non alios , sed nosmet
ipsos culpemus , id est , opiniones nostras. In-
eruditi nam hominis est alios in propria calami-
tate accusare : incipientis erudiri , semet ipsum;
et eruditi , nec alium , nec se ipsum.
CAP. ii.
Nullam ob alienam excellentiam efferaris. Si
equus sese jactans diceret : Pulcher sum , feren-
dum esset. Ta vero cum superbiens dicis : Pul-
chrum equum habeo , scias ob equum bonum te
superbire. Quid igitur est tuum? Usus visorum.
Unde , cum in usu visorum secundum naturam
te eohibueris, tune effereris ; nam tune de ali-
quo bono tuo gloriaris.
CAP. 12.
Quemadmodum in navigatione , si navi litto-
ri appulsa , aquatum exieris , forsan obiter etiam
cocleolam colliges aut bulbum ; animum autem
oportet intentum habere , ac indesinenter respi-
cere , ne nauclerus vocet ; tuncque illa cuneta
relinquere , ne vinctus ut ovis in navem conji-
ciaris. Ita etiam in vita , si tibi datur , uti
Imlbulus et cocleola , uxorcula et filiolus , nihil
impedit. Si nauclerus vocat , ad navem curres,
.' mnibus illis ejectis , neque respicies. Imo si
senex es , numquam procul navi discedas , ne-
quando vocatus , deficias.
86
CAP. 13.
Ne quaeras , ea quae fiunt , arbitratu tuo fie-
ri , sed ita fiant quaeque velis uti quaeque fiunt,
sicque belle procedes. JSgritudo , corporis est
impedimentum : sententias vero , minime nisi ve-
lit ipsa. Claudicatio cruris est impedimentum:
instituti non item. Sic in singulis rebus quae
inciderint animadverte , et invenies alius cujus-
piam impedimentum esse , non vero tui.
CAP. 14.
CAP. 19.
Si vis liberos tuos , uxorem , amicos vivere
88
aemper , stultns es , cum , quse non sunt , vis
sint in arbitratu tno , et aliena , sint tua. Sic
etiam , si puerum peccare non vis , stultus es:
vis enim ut vitium non sit vitium , sed quid-
piam aliud. Si autem eo quod appetis , frustra-
ri nolis , potes quidem : exerce id quod potes.
CAP. 20.
CAP. 23.
Memento te actorem esse fabulae , qualem
eam praefectus velit , si brevem , brevis : si lon-
gam , longae. Si mendicum agere vult , ut et
hunc ingeniose representes , si claudum , si prin-
cipem , si plebejum. Id enim tuum est repre
sentare quam optime datam personam , eligere
autem , alterius.
CAP. 24.
Si corvus non fauste crocitat , ne corripiat te
visum ; sed statim divide tecum , et dic : Ni-
hil horum mihi portenditur , sed aut corpuscu
lo meo , aut reculse mese , aut gloriolae , aut ii-
liis , aut uxori. Mihi vero fausta quaeque signi-
ficantur si ego volo : quidquid enim horum eve-
niat , in me est ut fructum accipiam.
Invictus esse potes si nullum in certamen
descenderis , in quo vincere non sit in tua po-
testate.
CAP. 26.
Animadverte ne , cum videas aliquem in ho-
nore , seu ampJa potestate prseditum , aut alio-
quin clarum , beatum dicas , ab illo viso cor-
repttis. Si namque in rebus nostrae potestati
subjectis vis tranquillitatis sita est, nec invidia,
nec semulatio loc.um habet : tu vero non impe-
rator , non senator , non consul esse velis , sed
liber. Unica autem ad id via est contemptus
eorum quae non 6unt in potestate nostra.
CAP. 27.
Memento , quod non is qui conviciatur aut
verberat injuriam facit , sed opinio de rebus
hisce , tamquam injuriam parientibus. Cum igi-
tur irritaverit te aliquis , scito te opinione tua
irritatum. Quamobrem , in primis enitere ne a
visis abripiaris. Si enim semel tempus et moram
adipisceris , facilius temet ipsum vinces.
CAP. 28.
Mors , et exilium , et omnia quae mala vi-
dentur , ante oculos erunt tibi quotidie , maxi
me vero omnium mors ; et ita nihil unquam
humile cogitabis , neque quidquam valde cupies.
91
CAP. 9.
Philosophiam cupis? continuo te ut irriden-
dum praepara : ut multi te subsannaturi : utque
dicturi , Derepente philosophus nobis evasit : ut
interrogaturi , Unde nobis istud supercilium ? Tu
vero supercilium quidcm ne habe. Quae autem
optima tibi videntur sic habe tamquam Deo
sis ea statione collocatus. Memento deinceps, qud
si in ea permanseris , fore ut qui te piius irri-
debant , admirentur. Sin autem succubueri,
dupliciter irridebeiis.
CAP. 30.
Siquando tibi contigerit ad exteriora converti,
velisque placere cuipiam , scias te statum tuum
perdidisse. Satis igitur in omnibus est tibi phi-
losophum esse. Si vero etiam videri volueris, vi-
deare tibimet ipsi , et satis erit.
CAP. 31.
Istae cogitationes ne te premant : Inhonorus
vivam : Nnllus usquam ero. Si enim honore ca-
rere malum est , non potes in malo esse prop-
ter aliud magis quam in turpi. Nuniquid igitur
opus tuum est principatum obtinere , aut ad
convivium admitti? Minime. Quo ergo pacto
jam illud erit honore carere? Quo pacto nullum
usquam esse , quem in illis esse tanthm aliqueni
oportet , quae in sua potestate sunt , quibuscum
velut in summis esse potest? At amici tai sine
auxilio tuo manebunt. Quomodo intelligis istud
auxilium? Non habebunt te pecuniam , neque
cives Romanos eos efficies? Ast quis tibi dixit,
quod ista sunt in nostra potestate , non autein
aliena munera? Quis item dare potest ea quae
non habet ipse? Posside igitur , ajunt , ut et
nos habeamus. Si possidere possum mihi vere
cundia conservat , fide et animi magnitudine,
ostendite viam et possidebo. Sin autem optatis
me perdere bona ut ea vos acquiratis quae bona
non sunt , ipsi videte qum estis iniqui et im
prudentes. Utrum prseoptatis , argentumne , an
amicum fidum et verecundum? Ad hoc igitur
opitulamini mihi , non autem ut faciam id per
quod illa sim amissurus , postulate. Sed patria,
quoad me , dicunt , auxilio carebit. Rursus:
quod istud auxilium? Porticus non habebit per
me , neque basilicas? Et quid istud? eque
calceos habet per fabrum serarium , neque arma
per sutorem. Satis enim est si unusquisque mu-
us suum adimpleat. Si autem quempiam alium
eidem ornares civem fidum et verecundum , ni-
hilone eam adjuvares? Profecto quidem. Igitur
eque tu ei opem non ferres. Quem ergo locum,
ais , habebo in urbe ? Quem possis , servans te-
met fidum atque verecundum. Si vero eam ad-
juvare volens hsec abjeceris , quid emolumenti
praestabis ei, cum impudens et infidus evaseris?
93
CAP. 3.
Prslatus tibi quis est in convivio, in saluta-
tione , aut in consilio? siquidem ista bona sunt,
gaudeas oportet , quod illi talia contigerunt. Si
vero sunt mala , ne feras aegre quod tibi non
evenerint ; sed memento qud non potest fieri,
non ea faciens quibus obtinentur quse sunt in
nostra potestate , ut illis dignus recte censeare.
Quonam enim modo sequalem babebit potesta-
tem apud aliquem , qui non frequentat ejus ib-
res, ac ille qui frequentat? qui non obsequitur,
ac ille qui obsequium praestat? qui non laudat,
ac ille qui laudat? Injustus igitur eris et insa-
tiabilis si non allato pretio quo veneunt illa,
gratis accipere volueris. At quanti veneunt lac
tuca? Obolo , si ita contigit. Igitur si quis
obolurn porrigens accipit lactucas , tu vero non
porrigens , non accipis , ne putes te minus ba-
bere , qukm qui lactucas accepit ; nam ut iste
lactucas habet, ita tu obolum quem non dedisti.
Eodem igitur modo res hic evenii. Non es in-
vitatus ad convivium alicujus? neque dedisti
invitanti quanti convivium emitur : laudatione
namque vendit illud convivator , obsequio ven-
dii. Da igitur pretium quo venditur si tua in-
terest. Si vero non id porrigere vis , illa ta-
nien accipere cupis , inexplebilis es et insanus.
Ergo nihil habes pro coena? Imo potius ha-
bes , nempe , non laudasse eum quem laudare
\
94
non ys , Beque tolerasse quae solent in atriis.
CAP. 33.
Consilium natune perpendi potest ex iis quse
ad invicem minime difterunt ; velati , cun vi-
cini puer fregerit poculum , ad manum statim
cst dicere , id esse de rebus quse fieri solent.
Scito igitur , qud cun et tuum frangatur,
eumdem esse te oporfet ac fuisti cum alius fuit
fractum. Ita transfer haec ad majora. Filius al-
terius obiit , aut uxor? neme est qui non dicat,
qubd id est humanum. At cum suus cuique fi
lius obierit, statim inclamat, Heu me miserurn!
Oportebat autem memiisse quid patiainur, idem
de aliis audientes.
CAP. 34.
Quemadmodum scopus aberrandi causa non
ponitur , ita neque mali natura in mundo exis-
tit. Si quis enim corpus tuum exposuerit obvio
cuicumque , aegre ferres. Cur autem cum tu
tuum animum cuilibet obvio permitas , ita ut
aj convitia tibi dicantar , perturbetur et moe-
reat , non erubescis ? Quamobrem , in unoquo-
que opere considera quae prsecedunt et conse-
quuntur, et sic initium ejus cape. Alioquin , rem
quidem primum alacriter aggredieris, nullis qua:
sequuntur animadversis : postea vero aliquibu
turpitudinibus apparentibus , erubesces.
95
CAP. 35.
Vis Olympia vincere? etiam ego , per Deos:
pulchrum enim est. At considera quse pnecedunt
et quse sequuntur , ac sic opus aggredere. Opor-
tet te recte constitui , coactum edere , abstineri
cupediis , exerceri vel invitum statis horis, iu
sestil , in frigore : frigidam nom bibere , neque
vinum uti fit. Uno verbo , tamquam medico
tradi te ipsum oportebit prsefecto : deinde pro-
dire od certamen. Accidit aliquando manum lse-
di , talum distorqueri , multum pulveris deglu
tire , interdum et flagris csedi , et post haec
omnia vinci. Cunctis hisce consideratis , si vis
adhuc athletam agere, incipe. Sin autem minus,
puerorum instar retro ibis , qui nunc quidem
palaestritae ludunt , nunc tibicines , nunc gla
diatores , deinde tuba eamunt , postea tragoedos
agunt. Ita quoque tu , nunc quidem athleta,
nunc autem gladiatoi , deinde rhetor , postea
philosopbus , toto vero animo nihil ; sed uti si-
mius aspectatam rem omnem imitaberis , et aliud
ex alio tibi placebit. Non enim cum animad-
versione descendis ad opus , neque circumspec-
tione , sed temere et secundum frigidam cupi-
ditatem. Ita nonnulli videntes philosophum , et
audientes aliquem dicentem sic : Quam bene
Socrates dicit! Aut sic : Quis ita potest dicere
gicut iitei volunt et ipsi philosophari.
96
CAP. 36.
Homo , considera primo cujusmodi sit nego-
tium. Deinde tuam naturam explora possitne
sufFerre. Quinquertio cupis esse , sive palestrita?
considera brachia tua , femora , luinbos. Aliud
enim alii rei producitur. Credis qubd ista fa-
ciens , eodem modo potes edere , eodem bibere,
eodem conflictari ? Vigilare necessum est , labo
rare , a tuis abesse , a puerulo contemni , re-
bus in omnibus ultimum haberi in honore , in
principatu , in judicio , in omni negotio. Haec
attende si vis ipsismet redimere tranquillitatem,
libertatem , animi quietem. Secus autem , vide
ne , uti pueri , nunc philosophus , mox publi-
canus , deinde rhetor , Caesaris deuique procu-
rator fias. Ista non congruunt. Unum te oportet
hominem aut bonum aut malum esse. Animum
tuum te convenit exercere , aut externa : nem-
pe, aut in internis laborare, aut in externis, id
est , aut philosophi gradum habere , aut idiot*.
CAP. 37.
Officia quaelibet omnino sunt aectionibns
metienda. Pater est? oportet ejus curam habere,
in omnibus ei cedere , sufferre si jurget , si
verberet. At pater malus est. Numquid ergo
cum bono patre natur junctus es ? Minime , sed
cun patre. Frater injurius tibi est? conserva
nihilominus officium tuum erga illum , neque
97
videas quid ille faciat , sed quid facicns tu se-
cundum naturam institutum tibi conservabis. Te
vero alius non lredet risi tu velis : tunc enim
eris Isesus cum arbitraberis Isedi. Sic igitur a
ricino , a cive , ab imperatore ofiicium invenies,
si aifectiones assuesceris animadvertere.
CAP. 38.
Pietatis erga Deos scito prsecipuum illud
esse rectas opiniones de illis habere , nempe,
Deos esse , et administrare cuneta bene et juste.
Necnon te ipsum esse subjiciendum ad id u.t
eis pareas in omnibus quae fiant , atque sequi
sponte , utpote qux ab optima mente perficiun-
tur. Sic enim nec accusabis umquam Dos , ne
que culpabis quasi sis ab eis neglectus. Aliter
autem id fieri nequit nisi relinqueris ea quae
in nostra potestate non sunt , et in iis quse
unt , bonum et malum collocaveris. .Nam si
quid eorum bonum aut malum arbitreris , ne-
cessum est , t cum iis quae velles frustratus
fueris , et incideris in iis quse nolles , accuses
et odio habeas causas earum rerum. Innatum
enim st omnibus animantibus , ea quse nociva
videntur earumque causas fugere et aversarh
utilia vero et causas orum sequi mirarique.
Non est igitur facile , eum qui lsedi putat,
gaudere qud alteri lsedere sibi videatur : unde,
.S ipsa lsesione gaudere est impossile. Hinc,
et pater a filio conviciatur cum ea quae bona
videntur esse , filio non tribuit. Et Polynicen
ac Eteoclen hoc fecit invicem contendere bello,
rem bonam regnum aestimantes. Ob id agrcola
Diis conviciatur : ob id nauta : ob id mercator:
ob id ii qui uxores et liberos amittunt. Ubi
enim utilitas , ibi etiam pietas ; adeo ut qui
curat id appetere atque vitare sicut oportet , is
eo ipso pietatem etiam colit. Libare autem et
sacrificare , et dare primitias ritu patrio unicui-
que convenit , pure et non luxuriose , neque
negligenter , non sordide , neque supra vires.
CAP. 39.
Cum ad fatidicum accesseris memento te qui-
dem rei eventum ignorare , sed ad vatem ac
cedere illud sciendi causa. Quale tamen id fu-
turum cum ires agnovisti , siquidem fueris phi-
losophus. Nam si quid est eorum quse non sunt
in nostra potestate , prorsus necessum st neque
bonum id esse neque malum. Ne feras igitur
ad vatem appetitionem aut aversationem ; alio-
quin tremens eum adibis. Sed deliberatum ha-
be , quodvis eventum indifferens esse , nullum-
que ad te pertinere quodcumque tadeni fuerit:
posse te eo bene uti ; et id nemo impediturus.
Fidens igitur tamquam ad consiliarios Deos ac
cede : deinde , cum aliquid consul uerint , memen
to qui onsiliarii sint ipsi , quorumque eonsilio,
non obtemperans , resists. Accedes autem ad
oraculum consulendum uti Socrati videbatur,
iis nempe de rebus quorum tota considerado
relationem ad exitum habet : atque nec ex ra-
tione , nec ex arte aliqua dantur occasiones ad
antevidendum quod prcponitur. Ut cum opor-
tuerit a periculo amicuin aut patriam eripere,
ne consulas vatem sintne defendendi. Etenim si
nuntiaverit ipse tibi infausta esse exta , consta
re mortem portendere, sive mutilationem parts
corporis , aut exilium , ratio subest , et cum his
etiam adest : Pro amico et patria discrimen
adeundum. Igitur maximum vatem consule Py-
thium , qui ejecit e templo quemdam qui non
attulit opem amico de vita periclitanti.
CAP. 40.
Constitue tibi jam certam formulam typum-
que quem observes , te solo , et in hominum
congressibus.
CAP. 41.
Atque silentium utplurimum servetur , aut
necessaria dicantur , et paucis. Raro autem , et
cum opportunitas tulerit ad dicendum accede-
mus ; neque de quibuslibet rebus : non de gla-
diatoribus : non de ludis circensibus : non de
athletis : non de cibis et potibus , uti fit pas-
sim : mxime vero non de hominibus vitupe
IOO
rantes eos aut laudantes , sive cum aliis com
parantes.
CAP. 42.
Si quidem potueris , transfer sermones tuos
ad familiariorum tuorum sermones, eo quo decet
modo. Ab extraneis autem circuniventus , tace.
CAP. 43.
Risus ne multus sit , neque de multis , ne*
que diffusus.
CAP. 44.
Jusjurandum , si potes , omnino devita. Si
vero non , quoad possis.
CAP. 45.
CAP. 46.
Quae corpori serviunt eatenus adhibe , qua-
tenus animo sunt utilia ; veluti cibi , potus,
amictus , domus , familia. Quod autem ad os-
tentationem aut delicias attinet , prohibe. .
I OI
CAP. 47. .
A re venrea , quantum possis , ante nuptiaa
puras esto. Si vero capesseris , uti lex jubet
capesse. Ne tamen gravis sis ea utentibus : ne
eos redarguas : neque passim ea te non uti, jactes.
CAP. 48.
Si qus tibi nuntiaverit aliquem adversus te
mala dicere , ne refuta dicta , sed responde:
Vere eum ignorare cetera mea vitia ; alioquia
non ea sola dixisset.
CAP. 49.
Spectaculis ssepius interesse necesse non est.
Si vero tulerit occasio , neuiini studere videaris
nisi tibi ipsi : nempe , velis fieri solfam ea quaj
liunt , et vincere soliira eum qui vincit. Ita
enim non impedieris. Clamore autem , aut risu
de aliquo , seu multa commotione penitus ab-
tine ; postque discessum , ne multa de iis quae
facta sunt , disputa , cum nihil conferant ad tui
correctionem. Apparebit enim ex hoc , te spec-.
taculum admirasse.
CAP. 50.
Ad enarrationes aliquorum ne ven! , neque
de facili accede. Si tamen accesseris , gravita-
tem et constantiam tuere , simulque cave ne cui
sis onerosus.
102
CAP. si.
Congressurus cum aliquo maxime eorum qui
potentiores videiitur , propone tibimet quid in
eo faceret Socrate aut Zenon ; et non dubitabi
quid sis facturus in eo negotio.
CAP. 52.
Cum iturus fueris ad aliquem eorum qui
magna possunt , propone tibi , fore ut eum non
invenias domi : ut inclusus sit : ut claudantur
tibi fores : ut illc te contemnat. Si tamen bis
animad versis ire decuerit , perfer quae fiant,
nec umquam tibimet ipsi dkas , non fuisse tan-
ti : id enim plebejum est , et ejus qui res ad
extra videt.
CAP. 53.
In conversationibus familiaribus absit de tui
operibus et discriminibus longa et immodica
memoratio : non enim ut tibi jucundum est
tua discrimina memorare , sic etiam aliis ea
quae tibi acciderunt jucundum est audire.
CAP. 54.
CAP. 64.
Cum aliquis tibi malefecerit vel maledixerit,
memento , qud ipsi visum fuit ex officio id
facere et dicere debuisse. Non enim est possi-
bile ut ille sequatur quod tibi videtur , sed
quod sibi. Ast si male ipsi videtur , tibimet
damnum irrogat , utpote qui decipitur. Etenim
qui verum complicatum pro mendacio recipit,
io6
non Iaeditur complicatnm verum , sed ille qui
fallitur. Ab his igitur instructus, te mitem ge-
res cum conviciatore : respondebis enim ad sin-
gula : Visum est ipsi.
CAP. 65. .
'Omnis res duas habet ansas , unam tolerabi-
lem , alteram intolerabilem. Ig'tur si frater in-
jurius est , ne cape rem qua facit injuriam : ea
namque ejus ansa non est tolerabilis ; sed illinc
potius , qud frater est : qud una tecum edu-
catus ; et accipe rem qua tolerabilis est.
CAP. 66.
Hi sermones non cohaerent : Ego te ditior;
ego igitur te melior. Ego te eloquentior ; ego
igitur te melior. At isti potius cohaerent : Ego
te ditior sum ; mea igitur pecunia tuam exce-
dit. Ego te eloquentior ; mea ergo dictio tuse
praestat. Tu vero neque pecunia es , neque dictio,
CAP. 67.
CAP. 69.
CAP. 70.
Cum perfecte curatus fueris ea qusc corporis
sunt , ne glorieris super eo ; neque si bibis
aquam , ad omnem occasionem dicas qu&d aquam
bibis. Siquando in labore vis exerceri ; tibimet,
non aliis externe facas. Ne statuas amplectere;
ro
eed siquando valde sitieris , haust frgida, eara
expue , neminique dicas.
CAP. 71.
Plebeji hominis status et character est num-
quam a se ipso sperai'e utilitatem aut damnum,
sed ab externis : philosophi status et character
Offluem utilitatem et damnum a se ipso sperare.
CAP. 72.
Signum proficientis est neminem carpere , ne-
minem laudare, neminem culpare, neminem ac-
cusare. Nihil de se ipso jactare quasi sit aliquid,
aut aliquid sciat. Et si fuerit impeditus', in ali-
quo , aut prohibitus , se ipsum accusare. Si quis
eum laudat , ridere laudantem intra semet ipsum.
Si carpitur, sese non defendere. Circuit autem in-
irmorum instar evitantium status dejectionem an-
tequam vires acquirant. Desiderium omnem pen-
dens se ipso habere : aversationem autem ad ea
sola , quse in nostra potestate sunt , transferre.
Appetitione ad omnia remisse uti. Si stultus aut.
indoctus habeatur, non curare. Uno denique verbo:
ut iuimicum se ipsum observare et insidiatorem.
CAP. 73.
Si quis de intelligentia et explicandi potesta
te Chrysippi librorum gloriatur , ipsemet tib
dicito , qud si Chrysippus non obscure scrip
sisset , nihil haberet ille de quo gloriari. Ego
autem quid volo? cognoscere naturam , et eam
sequi. Quaero igitur quis sit ejus interpres ; et
audiens qubd Chrysippus , proficiscor ad eum;
sed non intelligo scripta. Quaero igitur exposi-
torem ; et hactenus nondum est aliquid prsecla-
rum. Cum autem invenero expositorem , restat
uti prseceptis : id solum praeclarum est. Si ve
ro hoc ipso expositionem admiratus fuero , quid
aliud qukm gramniaticus efficiar loco philosophi,
prseter id solum , quod pro Homero Chrysip-
pum exposui ? Potius igitur , cum aliquis mihi
dixerit : Prselege mihi Chrysippum , erubesco,
cum nequeam facta similia et consentanea ver
ts producere.
CAP. 74.
Ista prsescribe tibi legum ad instar : et ut
impium transgred quid horum semper habe.
Quidquid autem dicat aliquis de te , ne com
inovearis : id enim jam tuum non est.
CAP. 75.
Qnousque tandem differs dignum temet effi-
cere rerum optimarum aestimatorem ? Audivisti
theoremata quse oportebat te amplecti , ample-
xusque es. Quem jam dcctorem expectas, ut ad
eum difieras tui correctionem facen' 'i Non am-
plius es adolescentulus , sed vir jam perfectus.
I TO
Itaque , si negligis : s segnis es , ac semper
moram ex mora facis , propositum ex proposito;
si dies alios super alios statuis , postquam ad
te revertaris , non animadvertes quamminime
profecisse, sed idiotam te mansurum et viventem,
et morientem. Jam ergo tibi sume vitam uti viri
perfecti ac proficientis, et omne quod optimum
appareat , esto tibi lex inviolabilis. Ac si la-
boriosum quid aut suave , aut gloriosum , aut
inglorium acciderit , memento tune agon ad-
esse : tune jam instare Olympia , et non esse
dilationi locum ; atque tandem un clade cc
remissione aut perire profectum oportet , aut
salvari. Socrates talis evasit promovens se ip-
sum in omnibus , neminem auscultans nisi ra-
tionem. Tu vero etsi nondum es Socrates , ut
Socratem esse volens vivas oportet.
CAP. 76.
Primus et mxime necessarius locus in phi-
losophia est ille de us theorematum , quale de'
non mentiendo (*). Secundus de demonstrationi -
bus , veluti , Quare non oportet mentiri. Ter-
tius , qui conflrmat et distinguit eas demonstra-
tiones , sicut , Unde est , qud ista sit demons-
CAP. 77.
In omni inceptu optanda sunt isrhaec : Duc
sane me Jupiter , et tu Fatum , qub per vos
sum destinatus : sequar absque cunctatione, at-
que impiger. Sin autem noluerim , non minus
sequar.
CAP. 78.
Qui necessitati se accomodat probe , sapiens
nobis est , atque divina noscit.
CAP. 79.
Sed etiam tertium illud : O Crto , si Diis
ita placet , ita fiat. Me autem Anytus et Me-
litus intcrficere quidem possunt , laedere vero
non.
112
ADVERTENCIA.
Las Notas desde la 12. hasta la 18. incln-
sivamente, estn desordenadas, saber: la 12.
debe estar en el Captulo 41. lnea tercera : la
13. debe colocarse donde la 12. &c. Ninguna
es absolutamente necesaria : el lector prudente
las puede omitir , coordinarlas.
Pag' 73- 8. provechamiento , lee aprove
chamiento.
r